KUSHTETUTA E REPUBLIKS S KOSOVS

KUSHTETUTA E REPUBLIKS S KOSOVS

KAPITULLI I NENI 1 NENI 2 NENI 3 NENI 4 NENI 5 NENI 6 NENI 7 NENI 8 NENI 9 NENI 10 NENI 11 NENI 12 NENI 13 NENI 14 NENI 15 NENI 16 NENI 17 NENI 18 NENI 19 NENI 20 NENI 21 NENI 22 NENI 23 NENI 24 NENI 25 NENI 26 NENI 27 NENI 28 NENI 29 NENI 30 NENI 31 NENI 32 NENI 33 NENI 34 NENI 35 NENI 36 NENI 37 NENI 38 NENI 39 NENI 40 NENI 41 NENI 42 NENI 43 NENI 44 NENI 45 NENI 46 NENI 47 NENI 48 NENI 49 DISPOZITAT THEMELORE ...................................................................................................1

[PRKUFIZIMI I SHTETIT]...........................................................................................................................1 [SOVRANITETI] ..........................................................................................................................................1 [BARAZIA PARA LIGJIT].............................................................................................................................1 [FORMA E QEVERISJES DHE NDARJA E PUSHTETIT] ..................................................................................1 [GJUHT] ...................................................................................................................................................2 [SIMBOLET] ...............................................................................................................................................2 [VLERAT]...................................................................................................................................................2 [SHTETI LAIK] ...........................................................................................................................................3 [TRASHGIMIA KULTURORE DHE FETARE] ...............................................................................................3 [EKONOMIA] ..............................................................................................................................................3 [VALUTA] ..................................................................................................................................................3 [PUSHTETI LOKAL] ....................................................................................................................................3 [KRYEQYTETI] ...........................................................................................................................................3 [SHTETSIA] ..............................................................................................................................................3 [SHTETASIT JASHT VENDIT] ....................................................................................................................4 [EPRSIA E KUSHTETUTS] .......................................................................................................................4 [MARRVESHJET NDRKOMBTARE]........................................................................................................4 [RATIFIKIMI I MARRVESHJEVE NDRKOMBTARE] ................................................................................4 [ZBATIMI I S DREJTS NDRKOMBTARE] ..............................................................................................5 [BARTJA E SOVRANITETIT]........................................................................................................................5 T DREJTAT DHE LIRIT THEMELORE..........................................................................6 [PARIMET E PRGJITHSHME] .....................................................................................................................6 [ZBATIMI I DREJTPRDREJT I MARRVESHJEVE DHE INSTRUMENTEVE NDRKOMBTARE]...................6 [DINJITETI I NJERIUT]................................................................................................................................7 [BARAZIA PARA LIGJIT].............................................................................................................................7 [E DREJTA PR JETN]...............................................................................................................................7 [E DREJTA E INTEGRITETIT PERSONAL] ....................................................................................................7 [NDALIMI I TORTURS, TRAJTIMIT MIZOR, NJERZOR OSE POSHTRUES].............................................8 [NDALIMI I SKLLAVRIS DHE I PUNS S DETYRUAR]............................................................................8 [E DREJTA E LIRIS DHE SIGURIS]...........................................................................................................8 [T DREJAT E T AKUZUARIT] ..................................................................................................................9 [E DREJTA PR GJYKIM T DREJT DHE T PAANSHM] ..........................................................................9 [E DREJTA PR MJETE JURIDIKE] ............................................................................................................10 [PARIMI I LEGALITETIT DHE PROPORCIONALITETIT N RASTET PENALE] ..............................................10 [E DREJTA PR T MOS U GJYKUAR DY HER PR T NJJTN VEPR] ...................................................11 [LIRIA E LVIZJES] ..................................................................................................................................11 [E DREJTA E PRIVATSIS]......................................................................................................................11 [E DREJTA E MARTESS DHE FAMILJES].................................................................................................12 [LIRIA E BESIMIT, E NDRGJEGJES DHE E FES]......................................................................................12 [KONFESIONET FETARE]..........................................................................................................................12 [LIRIA E SHPREHJES] ...............................................................................................................................12 [E DREJTA E QASJES N DOKUMENTE PUBLIKE] ....................................................................................13 [LIRIA E MEDIEVE] ..................................................................................................................................13 [LIRIA E TUBIMIT] ...................................................................................................................................13 [LIRIA E ASOCIIMIT] ................................................................................................................................13 [T DREJTAT ZGJEDHORE DHE T PJESMARRJES] .................................................................................14 [MBROJTJA E PRONS] ............................................................................................................................14 [E DREJTA PR ARSIMIN] ........................................................................................................................14 [LIRIA E ARTIT DHE E SHKENCS]...........................................................................................................15 [E DREJTA E PUNS DHE USHTRIMIT T PROFESIONIT] ..........................................................................15

KAPITULLI II

-i-

NENI 50 NENI 51 NENI 52 NENI 53 NENI 54 NENI 55 NENI 56 NENI 57 NENI 58 NENI 59 NENI 60 NENI 61 NENI 62 NENI 63 NENI 64 NENI 65 NENI 66 NENI 67 NENI 68 NENI 69 NENI 70 NENI 71 NENI 72 NENI 73 NENI 74 NENI 75 NENI 76 NENI 77 NENI 78 NENI 79 NENI 80 NENI 81 NENI 82 NENI 83 NENI 84 NENI 85 NENI 86 NENI 87 NENI 88 NENI 89 NENI 90 NENI 91 NENI 92 NENI 93 NENI 94 NENI 95 NENI 96 NENI 97

[T DREJTAT E FMIJS] .........................................................................................................................15 [MBROJTJA SHNDETSORE DHE SOCIALE] ............................................................................................15 [PRGJEGJSIA PR MJEDISIN JETSOR] .................................................................................................15 [INTERPRETIMI I DISPOZITAVE PR T DREJTAT E NJERIUT] ..................................................................16 [MBROJTJA GJYQSORE E T DREJTAVE]................................................................................................16 [KUFIZIMI I T DREJTAVE DHE LIRIVE THEMELORE] ..............................................................................16 [T DREJTAT DHE LIRIT THEMELORE GJAT GJENDJES S JASHTZAKONSHME].................................16 T DREJTAT E KOMUNITETEVE DHE PJESTARVE T TYRE ...........................18 [PARIMET E PRGJITHSHME] ...................................................................................................................18 [PRGJEGJSIT E SHTETIT] ....................................................................................................................18 [T DREJTAT E KOMUNITETEVE DHE PJESTARVE T TYRE] ...............................................................19 [KSHILLI KONSULTATIV PR KOMUNITETE] .........................................................................................20 [PRFAQSIMI N PUNSIM N INSTITUCIONET PUBLIKE]......................................................................21 [PRFAQSIMI N ORGANET E PUSHTETIT LOKAL].................................................................................21 KUVENDI I REPUBLIKS S KOSOVS ..........................................................................22 [PARIMET E PRGJITHSHME] ...................................................................................................................22 [STRUKTURA E KUVENDIT] .....................................................................................................................22 [KOMPETENCAT E KUVENDIT] ................................................................................................................22 [ZGJEDHJA DHE MANDATI] .....................................................................................................................23 [ZGJEDHJA E KRYETARIT DHE NNKRYETARVE]..................................................................................24 [SEANCAT]...............................................................................................................................................24 [ORARI I SEANCAVE DHE KUORUMI] ......................................................................................................25 [MANDATI I DEPUTETVE] ......................................................................................................................25 [KUALIFIKIMET DHE BARAZIA GJINORE] ................................................................................................26 [PAPAJTUESHMRIA] ...............................................................................................................................26 [PAMUNDSIA E KANDIDIMIT] ................................................................................................................26 [USHTRIMI I FUNKSIONIT] .......................................................................................................................27 [IMUNITETI] .............................................................................................................................................27 [RREGULLORJA E PUNS] ........................................................................................................................27 [KOMISIONET] .........................................................................................................................................27 [KOMISIONI PR T DREJTAT DHE INTERESAT E KOMUNITETEVE] .........................................................27 [NISMA LEGJISLATIVE]............................................................................................................................28 [MIRATIMI I LIGJEVE]..............................................................................................................................28 [LEGJISLACIONI ME INTERES VITAL].......................................................................................................29 [SHPRNDARJA E KUVENDIT]..................................................................................................................29 PRESIDENTI I REPUBLIKS S KOSOVS.....................................................................31 [STATUSI I PRESIDENTIT].........................................................................................................................31 [KOMPETENCAT E PRESIDENTIT].............................................................................................................31 [KUALIFIKIMI PR ZGJEDHJEN E PRESIDENTIT].......................................................................................33 [ZGJEDHJA E PRESIDENTIT] .....................................................................................................................33 [MANDATI DHE BETIMI] ..........................................................................................................................33 [PAPAJTUESHMRIA] ...............................................................................................................................33 [IMUNITETI] .............................................................................................................................................34 [MUNGESA E PRKOHSHME E PRESIDENTIT]...........................................................................................34 [SHKARKIMI I PRESIDENTIT]....................................................................................................................34 QEVERIA E REPUBLIKS S KOSOVS .........................................................................36 [PARIMET E PRGJITHSHME] ...................................................................................................................36 [KOMPETENCAT E QEVERIS] .................................................................................................................36 [KOMPETENCAT E KRYEMINISTRIT]........................................................................................................37 [ZGJEDHJA E QEVERIS]..........................................................................................................................37 [MINISTRIT DHE PRFAQSIMI I KOMUNITETEVE] ................................................................................38 [PRGJEGJSIA] .......................................................................................................................................38

KAPITULLI III

KAPITULLI IV

KAPITULLI V

KAPITULLI VI

- ii -

NENI 98 NENI 99 NENI 100 NENI 101 NENI 102 NENI 103 NENI 104 NENI 105 NENI 106 NENI 107 NENI 108 NENI 109 NENI 110 NENI 111 NENI 112 NENI 113 NENI 114 NENI 115 NENI 116 NENI 117 NENI 118 KAPITULLI IX NENI 119 NENI 120 NENI 121 NENI 122 KAPITULLI X NENI 123 NENI 124 KAPITULLI XI NENI 125 NENI 126 NENI 127 NENI 128 NENI 129 NENI 130 NENI 131 NENI 132 NENI 133 NENI 134 NENI 135 NENI 136 NENI 137 NENI 138 NENI 139 NENI 140 NENI 141

[IMUNITETI] ........................................................................................................................................39 [PROCEDURAT] ...................................................................................................................................39 [MOCIONI I VOTBESIMIT] .................................................................................................................39 [SHRBIMI CIVIL] ...............................................................................................................................39 SISTEMI I DREJTSIS....................................................................................................40 [PARIMET E PRGJITHSHME T SISTEMIT GJYQSOR]........................................................................40 [ORGANIZIMI DHE JURISDIKSIONI I GJYKATAVE]...............................................................................40 [EMRIMI DHE SHKARKIMI I GJYQTARVE] .......................................................................................41 [MANDATI DHE RIEMRIMI] ...............................................................................................................41 [PAPAJTUESHMRIA] ..........................................................................................................................41 [IMUNITETI] ........................................................................................................................................42 [KSHILLI GJYQSOR I KOSOVS]......................................................................................................42 [PROKURORI I SHTETIT]......................................................................................................................43 [KSHILLI PROKURORIAL I KOSOVS] ...............................................................................................44 [AVOKATURA] ....................................................................................................................................44 GJYKATA KUSHTETUESE ..............................................................................................45 [PARIMET E PRGJITHSHME] ..............................................................................................................45 [JURISDIKSIONI DHE PALT E AUTORIZUARA] ...................................................................................45 [PRBRJA DHE MANDATI I GJYKATS KUSHTETUESE] ....................................................................46 [ORGANIZIMI I GJYKATS KUSHTETUESE] .........................................................................................47 [EFEKTI JURIDIK I VENDIMEVE] .........................................................................................................47 [IMUNITETI] ........................................................................................................................................47 [SHKARKIMI] ......................................................................................................................................47 MARRDHNIET EKONOMIKE.........................................................................................48 [PARIMET E PRGJITHSHME] ..............................................................................................................48 [FINANCAT PUBLIKE] .........................................................................................................................48 [PRONA]..............................................................................................................................................49 [PRDORIMI I PASURIS DHE BURIMEVE NATYRORE] .......................................................................49 QEVERISJA LOKALE DHE ORGANIZIMI TERRITORIAL .........................................50 [PARIMET E PRGJITHSHME] ..............................................................................................................50 [ORGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI I VETQEVERISJES LOKALE] ..........................................................50 SEKTORI I SIGURIS.............................................................................................................51 [PARIMET E PRGJITHSHME] ..............................................................................................................51 [FORCA E SIGURIS E KOSOVS] ........................................................................................................51 [KSHILLI I SIGURIS I KOSOVS] ......................................................................................................52 [POLICIA E KOSOVS].........................................................................................................................52 [AGJENCIA E KOSOVS PR INTELIGJENC] .......................................................................................53 [AUTORITETI CIVIL I AVIACIONIT].....................................................................................................53 [GJENDJA E JASHTZAKONSHME].......................................................................................................53 INSTITUCIONET E PAVARURA.....................................................................................55 [ROLI DHE KOMPETENCAT E AVOKATIT T POPULLIT]......................................................................55 [ZYRA E AVOKATIT T POPULLIT]......................................................................................................55 [KUALIFIKIMI, ZGJEDHJA DHE SHKARKIMI I AVOKATIT T POPULLIT] .............................................55 [RAPORTIMI I AVOKATIT T POPULLIT] .............................................................................................56 [AUDITORI I PRGJITHSHM I KOSOVS] ...........................................................................................56 [KOMPETENCAT E AUDITORIT T PRGJITHSHM T KOSOVS] .......................................................56 [RAPORTIMI I AUDITORIT T PRGJITHSHM T KOSOVS]...............................................................57 [KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE] ...............................................................................................57 [BANKA QENDRORE E KOSOVS].......................................................................................................58 [KOMISIONI I PAVARUR I MEDIEVE]...................................................................................................58

KAPITULLI VII

KAPITULLI VIII

KAPITULLI XII

- iii -

NENI 142 NENI 143 NENI 144 NENI 145 NENI 146 NENI 147 NENI 148 NENI 149 NENI 150 NENI 151 NENI 152 NENI 153 NENI 154 NENI 155 NENI 156 NENI 157 NENI 158 NENI 159 NENI 160 NENI 161 NENI 162

[AGJENCIT E PAVARURA] .................................................................................................................58 DISPOZITAT PRFUNDIMTARE ...................................................................................59 [PROPOZIMI GJITHPRFSHIRS PR ZGJIDHJEN E STATUSIT T KOSOVS] ......................................59 [AMENDAMENTIMI] ............................................................................................................................59 [VAZHDIMSIA E MARRVESHJEVE NDRKOMBTARE DHE E LEGJISLACIONIT T APLIKUESHM] .59 DISPOZITAT KALIMTARE..............................................................................................61 [PRFAQSUESI NDRKOMBTAR CIVIL].........................................................................................61 [AUTORITETI PRFUNDIMTAR I PRFAQSUESIT NDRKOMBTAR CIVIL]....................................61 [DISPOZITAT TRANSICIONALE PR KUVENDIN E KOSOVS] ..............................................................61 [MIRATIMI FILLESTAR I LIGJEVE ME INTERES VITAL] .......................................................................62 [PROCESI I EMRIMIT T GJYQTARVE DHE PROKURORVE] ............................................................62 [PRBRJA E PRKOHSHME E KSHILLIT GJYQSOR T KOSOVS]...................................................62 [PRBRJA E PRKOHSHME E GJYKATS KUSHTETUESE]..................................................................63 [PRANIA NDRKOMBTARE USHTARAKE] .........................................................................................64 [TRUPAT E MBROJTJES T KOSOVS].................................................................................................64 [SHTETSIA] .......................................................................................................................................64 [REFUGJATT DHE PERSONAT E ZHVENDOSUR BRENDA VENDIT].....................................................64 [AUDITORI I PRGJITHSHM I KOSOVS] ...........................................................................................65 [AUTORITETI QENDROR BANKAR] .....................................................................................................65 [PRONAT DHE NDRMARRJET N PRONSI SHOQRORE]...................................................................65 [NDRMARRJET N PRONSI PUBLIKE] ..............................................................................................65 [TRANSICIONI I INSTITUCIONEVE] ......................................................................................................65 [HYRJA N FUQI] ................................................................................................................................66

KAPITULLI XIII

KAPITULLI XIV

- iv -

Ne, Populli i Kosovs,

T vendosur pr t ndrtuar nj ardhmri t Kosovs si nj vend i lir, demokratik dhe paqedashs, i cili do t jet atdhe i t gjith qytetarve t vet;

T prkushtuar pr krijimin e nj shteti t qytetarve t barabart, i cili do t garantoj t drejtat e secilit qytetar, lirit qytetare dhe barazin e t gjith qytetarve para ligjit;

T zotuar q Kosova t jet shtet i mirqenies ekonomike dhe i prosperitetit social;

T sigurt q shteti i Kosovs do t kontribuoj n stabilitetin e rajonit dhe t mbar Evrops, duke krijuar marrdhnie t fqinjsis dhe t bashkpunimit t mir me t gjitha shtetet fqinje;

T bindur q shteti i Kosovs do t jet antar i denj i familjes s shteteve paqedashse n Bot;

Me synimin q shteti i Kosovs t prfshihet n proceset integruese Euro-Atlantike;

N mnyr solemne, miratojm Kushtetutn e Republiks s Kosovs.

-v-

Kapitulli I

Dispozitat Themelore

Neni 1

[Prkufizimi i Shtetit]

1. Republika e Kosovs sht shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe i pandashm. 2. Republika e Kosovs sht shtet i shtetasve t vet. Republika e Kosovs ushtron autoritetin e saj bazuar n respektimin e t drejtave dhe lirive t qytetarve t vet dhe t gjith individve brenda kufijve t saj. 3. Republika e Kosovs nuk ka pretendime territoriale ndaj asnj shteti ose pjese t ndonj shteti dhe nuk do t krkoj t bashkohet me asnj shtet ose pjes t ndonj shteti.

Neni 2

[Sovraniteti]

1. Sovraniteti i Republiks s Kosovs buron nga populli, i takon popullit dhe ushtrohet, n pajtim me Kushtetutn, nprmjet prfaqsuesve t zgjedhur, me referendum, si dhe n forma t tjera, n pajtim me dispozitat e ksaj Kushtetute. 2. Sovraniteti dhe integriteti territorial i Republiks s Kosovs sht i pacenueshm, i patjetrsueshm dhe i pandashm dhe mbrohet me t gjitha mjetet e prcaktuara me kt Kushtetut dhe me ligj. 3. Republika e Kosovs, me qllim t ruajtjes s paqes dhe mbrojtjes s interesave shtetrore, mund t marr pjes n sisteme t siguris ndrkombtare.

Neni 3

[Barazia para Ligjit]

1. Republika e Kosovs sht shoqri shumetnike, e prbr nga shqiptart dhe komunitetet tjera e cila qeveriset n mnyr demokratike, me respektim t plot t sundimit t ligjit, prmes institucioneve t veta legjislative, ekzekutive dhe gjyqsore. 2. Ushtrimi i autoritetit publik n Republikn e Kosovs bazohet n parimet e barazis para ligjit t t gjith individve dhe n respektimin e plot t t drejtave dhe lirive themelore t njeriut, t pranuara ndrkombtarisht, si dhe n mbrojtjen e t drejtave dhe n pjesmarrjen e t gjitha komuniteteve dhe pjestarve t tyre.

Neni 4

[Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit]

1. Kosova sht Republik demokratike e bazuar n parimin e ndarjes s pushteteve dhe kontrollit e balancimit n mes tyre, sikurse sht prcaktuar me kt Kushtetut.

-1-

2. Kuvendi i Republiks s Kosovs ushtron pushtetin legjislativ. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs prfaqson unitetin e popullit. Presidenti i Republiks s Kosovs sht prfaqsues legjitim i vendit brenda dhe jasht dhe garantues i funksionimit demokratik t institucioneve t Republiks s Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut. 4. Qeveria e Republiks s Kosovs sht prgjegjse pr zbatimin e ligjeve e politikave shtetrore dhe i nnshtrohet kontrollit parlamentar. 5. Pushteti gjyqsor sht unik, i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat. 6. Gjykata Kushtetuese sht organ i pavarur i mbrojtjes s kushtetutshmris dhe bn interpretimin prfundimtar t Kushtetuts. 7. Republika e Kosovs ka institucionet e veta pr mbrojtjen e rendit kushtetues dhe t integritetit territorial, rendit dhe qetsis publike, t cilat funksionojn nn autoritetin kushtetues t institucioneve demokratike t Republiks s Kosovs.

Neni 5

[Gjuht]

1. Gjuh zyrtare n Republikn e Kosovs jan Gjuha Shqipe dhe Gjuha Serbe. 2. Gjuha Turke, Boshnjake dhe ajo Rome kan statusin e gjuhve zyrtare n nivel komune ose do t jen n prdorim zyrtar n cilindo nivel n pajtim me ligj.

Neni 6

[Simbolet]

1. Flamuri, stema dhe himni jan simbolet shtetrore t Republiks s Kosovs t cilat pasqyrojn karakterin shumetnik t saj. 2. Pamja, mnyra e prdorimit dhe mbrojtja e flamurit dhe t simboleve t tjera shtetrore rregullohen me ligj. Mnyra e prdorimit dhe e mbrojtjes s simboleve kombtare rregullohet me ligj.

Neni 7

[Vlerat]

1. Rendi kushtetues i Republiks s Kosovs bazohet n parimet e liris, paqes, demokracis, barazis, respektimit t t drejtave dhe lirive t njeriut dhe sundimit t ligjit, mosdiskriminimit, t drejts s prons, mbrojtjes e mjedisit, drejtsis sociale, pluralizmit, ndarjes s pushtetit shtetror dhe ekonomis s tregut.

-2-

2. Republika e Kosovs siguron barazin gjinore si vler themelore pr zhvillimin demokratik t shoqris, mundsi t barabarta pr pjesmarrje t femrave dhe meshkujve n jetn politike, ekonomike, sociale, kulturore dhe n fushat t tjera t jets shoqrore.

Neni 8

[Shteti Laik]

Republika e Kosovs sht shtet laik dhe neutral n shtje t besimeve fetare.

Neni 9

[Trashgimia Kulturore dhe Fetare]

Republika e Kosovs siguron ruajtjen dhe mbrojtjen e trashgimis s vet kulturore dhe fetare.

Neni 10

[Ekonomia]

Ekonomia e tregut me konkurrenc t lir sht baz e rregullimit ekonomik t Republiks s Kosovs.

Neni 11

[Valuta]

1. N Republikn e Kosovs si mjet i vlefshm pagese prdoret nj valut e vetme. 2. Autoriteti Qendror Bankar i Kosovs sht i pavarur dhe quhet Banka Qendrore e Republiks s Kosovs.

Neni 12

[Pushteti Lokal]

1. Njsi themelore territoriale t vetqeverisjes lokale n Republikn e Kosovs jan komunat. 2. Organizimi dhe kompetencat e njsive t vetqeverisjes lokale rregullohen me ligj.

Neni 13

[Kryeqyteti]

1. Kryeqyteti i Republiks s Kosovs sht Prishtina. 2. Statusi dhe organizimi i kryeqytetit rregullohet me ligj.

Neni 14

[Shtetsia]

Fitimi dhe humbja e s drejts s shtetsis s Republiks s Kosovs rregullohet me ligj.

-3-

Neni 15

[Shtetasit jasht Vendit]

Republika e Kosovs mbron interesat e shtetasve t saj jasht vendit, n mnyrn e prcaktuar me ligj.

Neni 16

[Eprsia e Kushtetuts]

1. Kushtetuta sht akti m i lart juridik i Republiks s Kosovs. Ligjet dhe aktet e tjera juridike duhet t jen n pajtim me kt Kushtetut. 2. Pushteti qeveriss buron nga Kushtetuta. 3. Republika e Kosovs respekton t drejtn ndrkombtare. 4. Secili person dhe organ n Republikn e Kosovs u nnshtrohet dispozitave t Kushtetuts.

Neni 17

[Marrveshjet Ndrkombtare]

1. Republika e Kosovs lidh marrveshje ndrkombtare dhe antarsohet n organizata ndrkombtare. 2. Republika e Kosovs merr pjes n bashkpunim ndrkombtar pr promovimin dhe mbrojtjen e paqes, siguris dhe t drejtave t njeriut.

Neni 18

[Ratifikimi i Marrveshjeve Ndrkombtare]

1. Kuvendi i Republiks s Kosovs me votat e dy t tretave (2/3) e t gjith deputetve ratifikon marrveshjet ndrkombtare pr kto shtje: (1) territorin, paqen, aleancat, shtjet politike dhe ushtarake; (2) t drejtat dhe lirit themelore; (3) antarsimin e Republiks s Kosovs n organizata ndrkombtare; (4) marrjen prsipr t detyrimeve financiare nga ana e Republiks s Kosovs. 2. Marrveshjet ndrkombtare me prjashtim t atyre n pikn 1, ratifikohen pas nnshkrimit nga Presidenti i Republiks s Kosovs. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs ose Kryeministri njoftojn Kuvendin sa her q t nnshkruhet nj marrveshje ndrkombtare.

-4-

4. Amendamentimi ose trheqja nga marrveshjet ndrkombtare do t ken t njejtn procedur t vendim marrjes sikur ajo e ratifikimit t marrveshjeve ndrkombtare. 5. Parimet dhe procedurat pr ratifikimin dhe kontestimin e marrveshjeve ndrkombtare rregullohen me ligj.

Neni 19

[Zbatimi i s Drejts Ndrkombtare]

1. Marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara nga Republika e Kosovs, bhen pjes e sistemit t brendshm juridik pasi t botohen n Gazetn Zyrtare t Republiks s Kosovs. Ato zbatohen n mnyr t drejtprdrejt, me prjashtim t rasteve kur nuk jan t vetzbatueshme dhe zbatimi i tyre krkon nxjerrjen e nj ligji. 2. Marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara dhe normat juridikisht t detyrueshme t s drejts ndrkombtare kan eprsi ndaj ligjeve t Republiks s Kosovs.

Neni 20

[Bartja e Sovranitetit]

1. Republika e Kosovs, n baz t marrveshjeve t ratifikuara ndrkombtare, pr shtje t caktuara mund t kaloj kompetenca shtetrore organizatave ndrkombtare. 2. Nse nj marrveshje antarsimi e ratifikuar nga Republika e Kosovs pr pjesmarrje n nj organizat ndrkombtare n mnyr eksplicite krkon zbatim t drejtprdrejt t normave t ksaj organizate, ligji me t cilin ratifikohet marrveshja e antarsis miratohet me votat e dy t tretave (2/3) t t gjith deputetve t Kuvendit dhe ato norma kan eprsi ndaj ligjeve t Republiks s Kosovs.

-5-

Kapitulli II

T Drejtat dhe Lirit Themelore

Neni 21

[Parimet e Prgjithshme]

1. T drejtat dhe lirit themelore t njeriut jan t pandashme, t patjetrsueshme e t pacenueshme dhe jan baz e rendit juridik t Republiks s Kosovs. 2. Republika e Kosovs mbron dhe garanton t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, t parashikuara n kt Kushtetut. 3. dokush e ka pr detyr ti respektoj t drejtat e njeriut dhe lirit themelore t t tjerve. 4. T drejtat dhe lirit themelore t parashikuara n Kushtetut, vlejn edhe pr personat juridik, pr aq sa jan t zbatueshme.

Neni 22

[Zbatimi i drejtprdrejt Ndrkombtare]

Marrveshjeve

dhe

Instrumenteve

T drejtat dhe lirit e njeriut t garantuara me marrveshjet dhe instrumentet ndrkombtare n vijim, garantohen me kt Kushtetut, zbatohen drejtprdrejt n Republikn e Kosovs dhe kan prioritet, n rast konflikti, ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve t tjera t institucioneve publike: (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut; Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut dhe Protokollet e saj; Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj; Konventa Korniz e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave Kombtare; Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit Racor; Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas; Konventa pr t Drejtat e Fmijs; Konventa kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t tjera Mizore, Jonjerzore dhe Poshtruese.

-6-

Neni 23

[Dinjiteti i Njeriut]

Dinjiteti i njeriut sht i pacenueshm dhe sht baz e t gjitha t drejtave dhe lirive themelore t njeriut.

Neni 24

[Barazia para Ligjit]

1. T gjith jan t barabart para ligjit. dokush gzon t drejtn e mbrojtjes s barabart ligjore, pa diskriminim. 2. Askush nuk mund t diskriminohet n baz t racs, ngjyrs, gjinis, gjuhs, fes, mendimeve politike ose t tjera, prejardhjes kombtare a shoqrore, lidhjes me ndonj komunitet, prons, gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftsis s kufizuar ose ndonj statusi tjetr personal. 3. Parimet e mbrojtjes s barabart ligjore nuk parandalojn vnien e masave t nevojshme pr mbrojtjen dhe prparimin e t drejtave t individve dhe grupeve q jan n pozit t pabarabart. Masat e tilla do t zbatohen vetm derisa t arrihet qllimi pr t cilin jan vn ato.

Neni 25

[E Drejta pr Jetn]

1. Secili individ gzon t drejtn pr jetn. 2. Dnimi me vdekje sht i ndaluar.

Neni 26

[E Drejta e Integritetit Personal]

Secili person gzon t drejtn e respektimit t integritetit fizik dhe psikik t tij/saj, q prfshin: (1) (2) (3) (4) t drejtn q t marr vendime lidhur me reprodukimin, sipas rregullave dhe procedurave t prcaktuara me ligj; t drejtn q t ket kontroll mbi trupin e saj/tij n pajtim me ligjin; t drejtn q t mos i nnshtrohet trajtimit mjeksor kundr vullnetit t tij/saj n pajtim me ligjin; t drejtn q t mos marr pjes n eksperimente mjeksore ose shkencore, pa plqimin paraprak t saj/tij.

-7-

Neni 27

[Ndalimi i Torturs, Trajtimit Mizor, njerzor ose Poshtrues]

Askush nuk i nnshtrohet torturs, ndshkimit a trajtimit mizor, njerzor ose poshtrues.

Neni 28

[Ndalimi i Skllavris dhe i Puns s Detyruar]

1. Askush nuk mund t mbahet n skllavri ose n pozit t ngjashme me skllavrin. 2. Askush nuk mund t shtrngohet pr t kryer pun t detyruar. Pun e detyruar nuk konsiderohet puna ose shrbimi i prcaktuar me ligj pr personat e dnuar me vendim t forms s prer gjat vuajtjes s dnimit ose n raste t Gjendjes s Jashtzakonshme, t shpallur sipas rregullave t prcaktuara me kt Kushtetut. 3. Trafikimi i qenieve njerzore sht i ndaluar.

Neni 29

[E Drejta e Liris dhe Siguris]

1. Secilit i garantohet e drejta e liris dhe siguris. Askush nuk mund t privohet nga liria me prjashtim t rasteve t parapara me ligj dhe me vendim t gjykats kompetente, si n vijim: (1) pas shpalljes s dnimit me burgim pr kryerjen e veprs penale; (2) pr dyshim t bazuar pr kryerje t veprs penale, vetm kur privimi nga liria me nj baz t arsyeshme konsiderohet i domosdoshm pr t parandaluar kryerjen e nj vepre tjetr penale dhe vetm pr nj periudh t shkurtr kohore para gjykimit n mnyrn e prcaktuar me ligj; (3) pr mbikqyrjen e t miturit pr qllime edukimi ose pr shoqrimin e tij/saj n nj institucion kompetent, sipas nj urdhri t ligjshm; (4) pr mbikqyrje shndetsore t personit, i cili pr shkak t smundjes paraqet rrezik pr shoqrin; (5) pr hyrje t paligjshme n Republikn e Kosovs ose pas urdhrit t ligjshm pr largim ose ekstradim. 2. dokush q privohet nga liria, duhet t vihet n dijeni menjher, pr arsyet e privimit, n gjuhn q ajo/ai e kupton. Njoftimi me shkrim mbi arsyet e privimit duhet t bhet sa m shpejt q t jet e mundshme. dokush q privohet nga liria pa urdhr t gjykats, brenda dyzet e tet (48) orsh duhet t drgohet prpara gjyqtarit, i cili vendos pr paraburgimin ose lirimin e tij/saj, jo m von se dyzet e tet (48) or nga momenti kur personi i privuar sht sjell para gjykats. dokush q arrestohet, ka t drejtn q t nxirret n gjykim brenda nj periudhe t arsyeshme, ose t lirohet n pritje t gjykimit, me prjashtim kur gjyqtari

-8-

konstaton se personi prbn rrezik pr komunitetin ose ka rrezik pr ikjen e saj/tij para gjykimit. 3. dokush q privohet nga liria, duhet t njoftohet menjher se ka t drejt t mos jap asnj deklarat dhe se ka t drejt pr mbrojts sipas zgjedhjes s tij/saj dhe ka t drejt q pa vones t informoj pr kt personin sipas zgjedhjes s vet. 4. dokush q i hiqet liria me arrest ose ndalim, gzon t drejtn q t prdor mjete juridike pr t sfiduar ligjshmrin e arrestit ose t ndalimit. Rasti do t vendoset nga gjykata brenda nj afati sa m t shkurtr dhe nse arresti ose ndalimi sht i paligjshm, do t urdhrohet lirimi i personit. 5. dokush q sht ndaluar ose arrestuar n kundrshtim me dispozitat e ktij neni, gzon t drejtn e kompensimit n mnyrn e parashikuar me ligj. 6. Personi q vuan dnimin, ka t drejt t ankohet pr kushtet e privimit nga liria, n mnyrn e prcaktuar me ligj.

Neni 30

[T Drejat e t Akuzuarit]

dokush q akuzohet pr vepr penale, gzon t drejtat minimale n vijim: (1) (2) (3) (4) (5) (6) t njoftohet menjher n gjuhn q kupton, pr natyrn dhe shkakun e akuzs kundr saj/tij; t njoftohet pr t drejtat e tij/saj sipas ligjit; t ket koh, mundsi dhe mjete t mjaftueshme pr t prgatitur mbrojtjen e vet; t ket ndihmn pa pages t nj prkthyesi, kur nuk flet ose nuk kupton gjuhn n t ciln zhvillohet gjykimi; t ket ndihmn e nj mbrojtsi q e zgjedh, t komunikoj lirisht me t dhe, nse nuk ka mjete t mjaftueshme, ti sigurohet mbrojtja falas; t mos shtrngohet pr t dshmuar kundr vetvetes ose pr t pranuar fajsin e vet.

Neni 31

[E Drejta pr Gjykim t Drejt dhe t Paanshm]

1. dokujt i garantohet mbrojtje e barabart e t drejtave n procedur para gjykatave, organeve t tjera shtetrore dhe bartsve t kompetencave publike.

-9-

2. dokush gzon t drejtn pr shqyrtim publik t drejt dhe t paanshm lidhur me vendimet pr t drejtat dhe obligimet ose pr cilndo akuz penale q ngrihet kundr saj/tij brenda nj afati t arsyeshm, nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj. 3. Gjykimi sht publik, me prjashtim t rasteve kur gjykata, n rrethana t veanta, konsideron se, n t mir t drejtsis, sht i domosdoshm prjashtimi i publikut, ose i prfaqsuesve t medieve, sepse prania e tyre do t prbnte rrezik pr rendin publik ose sigurin kombtare, interesat e t miturve, ose pr mbrojtjen e jets private t palve n proces, n mnyrn e prcaktuar me ligj. 4. dokush i akuzuar pr vepr penale ka t drejt t'u bj pyetje dshmitarve dhe t krkoj paraqitjen e detyrueshme t dshmitarve, t ekspertve dhe t personave t tjer, t cilt mund t sqarojn faktet. 5. dokush i akuzuar pr vepr penale, prezumohet t jet i pafajshm derisa t mos dshmohet fajsia e tij/saj, n pajtim me ligjin. 6. Ndihma juridike falas do tu mundsohet atyre q nuk kan mjete t mjaftueshme financiare, nse nj ndihm e till sht e domosdoshme pr t siguruar qasjen efektive n drejtsi. 7. Procedurat gjyqsore q prfshijn t miturit rregullohen me ligj, duke respektuar rregullat dhe procedurat e veanta pr t miturit.

Neni 32

[E Drejta pr Mjete Juridike]

Secili person ka t drejt t prdor mjetet juridike kundr vendimeve gjyqsore dhe administrative t cilat cenojn t drejtat ose interesat e saj/tij n mnyrn e prcaktuar me ligj.

Neni 33

[Parimi i Legalitetit dhe Proporcionalitetit n Rastet Penale]

1. Askush nuk mund t akuzohet ose t dnohet pr asnj vepr e cila, n momentin e kryerjes, nuk ka qen e prcaktuar me ligj si vepr penale, me prjashtim t veprave t cilat, n kohn e kryerjes s tyre, sipas s drejts ndrkombtare, prbnin gjenocid, krime lufte ose krime kundr njerzimit. 2. Dnimi i shqiptuar pr nj vepr penale nuk mund t jet m i ashpr sesa ka qen i prcaktuar me ligj n kohn e kryerjes s veprs. 3. Ashprsia e dnimit nuk mund t jet n disproporcion me veprn penale. 4. Dnimet prcaktohen n baz t ligjit q ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s veprs penale, me prjashtim t veprave pr t cilat ligji i mvonshm i aplikueshm sht m i favorshm pr kryesin e veprs.

- 10 -

Neni 34

[E Drejta pr t mos u Gjykuar dy her pr t njjtn Vepr]

Askush nuk mund t gjykohet m shum se nj her pr t njjtn vepr penale.

Neni 35

[Liria e Lvizjes]

1. Shtetasit e Republiks s Kosovs dhe t huajt q jan banor t ligjshm t Kosovs, kan t drejt t lvizin lirisht n Republikn e Kosovs dhe t zgjedhin vendbanimin. 2. Secili person ka t drejt t largohet nga vendi. Kufizimet e ksaj t drejte rregullohen me ligj, nse ato jan t nevojshme pr procedurn ligjore, zbatimin e vendimit t gjykats ose pr t prmbushur obligimin pr mbrojtjen e shtetit. 3. Shtetasve t Republiks s Kosovs nuk do tu ndalohet hyrja n Republikn e Kosovs. 4. Shtetasit e Republiks s Kosovs nuk mund t ekstradohen nga Kosova kundr vullnetit t tyre, me prjashtim t rasteve kur me ligj dhe marrveshjet ndrkombtare sht prcaktuar ndryshe. 5. E drejta e t huajve pr t hyr n Republikn e Kosovs dhe pr tu vendosur n vend, rregullohet me ligj.

Neni 36

[E Drejta e Privatsis]

1. dokush gzon t drejtn q ti respektohet jeta private dhe familjare, pacenueshmria e baness dhe fshehtsia e korrespondencs, telefonis dhe e komunikimeve t tjera. 2. Kontrollet e cilsdo banese ose cilitdo objekti privat, q mendohet se jan t domosdoshme pr hetimin e krimit, mund t bhen vetm deri n shkalln e domosdoshme dhe vetm pas miratimit nga ana e gjykats, pas shpjegimit t arsyeve pse nj kontroll i till sht i domosdoshm. Shmangia nga kjo rregull lejohet, nse sht e domosdoshme pr arrestim t ligjshm, pr mbledhjen e provave q ka rrezik t humbasin ose pr mnjanimin e rrezikut t drejtprdrejt dhe serioz pr njerzit dhe pr pasuri, n mnyrn e prcaktuar me ligj. Gjykata duhet q t miratoj veprimet e tilla n mnyr retroaktive. 3. Fshehtsia e korrespondencs, telefonis dhe komunikimit tjetr, sht e drejt e pacenueshme. Kjo e drejt mund t kufizohet vetm prkohsisht, n baz t vendimit gjyqsor, nse sht e domosdoshme pr ecurin e procedurs penale ose pr mbrojtjen e vendit, n mnyrn e parashikuar me ligj. 4. Secili person gzon t drejtn e mbrojtjes s t dhnave personale. Mbledhja, ruajtja, qasja, korrigjimi dhe shfrytzimi i tyre rregullohet me ligj.

- 11 -

Neni 37

[E Drejta e Martess dhe Familjes]

1. N baz t plqimit t lir, dokush gzon t drejtn t martohet dhe t drejtn q t krijoj familje n pajtim me ligjin. 2. Martesa dhe zgjidhja e saj rregullohen me ligj dhe bazohen n barazin e bashkshortve. 3. Familja gzon mbrojtje t veant t shtetit, n mnyrn e rregulluar me ligj.

Neni 38

[Liria e Besimit, e Ndrgjegjes dhe e Fes]

1. Liria e besimit, e ndrgjegjes dhe e fes, sht e garantuar. 2. Liria e besimit, e ndrgjegjes dhe e fes ngrthen t drejtn pr t pranuar dhe pr t manifestuar fen, t drejtn pr t shfaqur bindjet personale dhe t drejtn pr t pranuar ose refuzuar pr t qen antar i nj bashksie ose grupi fetar. 3. Askush nuk mund t detyrohet ose t ndalohet, n kundrshtim me ndrgjegjen e vet, q t marr pjes n praktikimin e fes si dhe t bj publike bindjet ose besimin e tij/saj. 4. Liria e manifestimit t fes, e besimit dhe e ndrgjegjes mund t kufizohet me ligj, nse nj gj e till sht e domosdoshme pr mbrojtjen e siguris dhe rendit publik, t shndetit, ose t t drejtave t personave t tjer.

Neni 39

[Konfesionet Fetare]

1. Republika e Kosovs siguron dhe mbron autonomin fetare dhe monumentet fetare brenda territorit t saj. 2. Konfesionet fetare jan t lira q t rregullojn pavarsisht organizimin e vet t brendshm, veprimtarit fetare, si dhe ritet fetare. 3. Konfesionet fetare kan t drejt t themelojn shkolla fetare dhe institucione bamirse n pajtim me kt Kushtetut dhe me ligj.

Neni 40

[Liria e Shprehjes]

1. Liria e shprehjes sht e garantuar. Liria e shprehjes prfshin t drejtn pr t shprehur, pr t shprndar dhe pr t marr informacione, mendime dhe mesazhe t tjera, pa u penguar nga askush.

- 12 -

2. Liria e shprehjes mund t kufizohet me ligj n raste kur nj gj e till sht e domosdoshme pr parandalimin e nxitjes dhe provokimit t dhuns dhe armiqsive n baza t urrejtjes racore, kombtare, etnike ose fetare.

Neni 41

[E Drejta e Qasjes n Dokumente Publike]

1. Secili person gzon t drejtn t qasjes n dokumente publike. 2. Dokumentet q mbajn institucionet publike dhe organet e pushtetit shtetror, jan publike, me prjashtim t informacioneve q jan t kufizuara me ligj, pr shkak t privatsis, t sekreteve afariste ose t informacioneve t klasifikuara t siguris.

Neni 42

[Liria e Medieve]

1. Garantohet liria dhe pluralizmi i medieve. 2. Censura sht e ndaluar. Askush nuk mund t pengoj shprndarjen e informacionit ose t ideve nprmjet medieve, me prjashtim t rasteve kur nj gj e till sht e domosdoshme pr parandalimin e nxitjes dhe provokimit t dhuns dhe armiqsive n baza t urrejtjes racore, kombtare, etnike ose fetare. 3. dokush ka t drejt t korrigjoj informacionin e pavrtet, jo t plot ose t pasakt t publikuar, nse cenon t drejtat ose interesat e saj/tij, n pajtim me ligjin.

Neni 43

[Liria e Tubimit]

Liria e tubimit paqsor sht e garantuar. Secili person gzon t drejtn pr t organizuar tubime, protesta dhe demonstrata, si dhe t drejtn pr t marr pjes n to. Kto t drejta mund t kufizohen me ligj, nse sht e domosdoshme pr t siguruar rendin publik, shndetin publik, sigurin kombtare, ose mbrojtjen e t drejtave t t tjerve.

Neni 44

[Liria e Asociimit]

1. Liria e asociimit sht e garantuar. Liria e asociimit ngrthen t drejtn e secilit pr t themeluar nj organizat pa pasur nevoj t siguroj leje, pr t qen ose pr t mos qen antar i nj organizate, si dhe pr t marr pjes n aktivitete t nj organizate. 2. Liria pr t themeluar sindikata dhe pr tu organizuar, me qllim q t mbrohen interesat, sht e garantuar. Kufizimi i ksaj t drejte mund t bhet me ligj pr kategori t veanta t punonjsve.

- 13 -

3. Organizatat ose aktivitetet q kan pr qllim cenimin e rendit kushtetues, shkeljen e lirive dhe t drejtave t njeriut, ose nxitjen e urrejtjes racore, kombtare, etnike a fetare, mund t ndalohen me vendim gjyqsor t gjykats kompetente.

Neni 45

[T Drejtat Zgjedhore dhe t Pjesmarrjes]

1. do shtetas i Republiks s Kosovs q ka arritur moshn tetmbdhjet vje, qoft edhe ditn e zgjedhjeve, gzon t drejtn t zgjedh dhe t zgjedhet, me prjashtim kur kjo e drejt i kufizohet me vendim gjyqsor. 2. Vota sht personale, e barabart, e lir dhe e fsheht. 3. Institucionet shtetrore mbshtesin mundsit pr pjesmarrjen e donjrit n aktivitete publike dhe t drejtn e secilit pr t ndikuar n mnyr demokratike n vendimet e organeve publike.

Neni 46

[Mbrojtja e Prons]

1. E drejta e prons sht e garantuar. 2. Shfrytzimi i prons rregullohet me ligj, n pajtim me interesin publik. 3. Askush nuk do t privohet n mnyr arbitrare nga prona. Republika e Kosovs ose autoriteti publik i Republiks s Kosovs mund t bj ekspropriimin e prons nse ky ekspropriim sht i autorizuar me ligj, sht i nevojshm ose i prshtatshm pr arritjen e qllimit publik ose prkrahjen e interesit publik, dhe pasohet me sigurimin e kompensimit t menjhershm dhe adekuat pr personin ose personat prona e t cilave ekspropriohet. 4. Kontestet q lindin nga akti i Republiks s Kosovs ose autoritetit publik t Republiks s Kosovs pr t cilat pretendohet se prbjn ekspropriimin, do t zgjidhen nga gjykata kompetente. 5. Prona intelektuale mbrohet me ligj.

Neni 47

[E Drejta pr Arsimin]

1. Secili person gzon t drejtn e shkollimit themelor pa pages. Shkollimi i detyrueshm rregullohen me ligj dhe financohet nga fondet publike. 2. Institucionet publike sigurojn pr secilin person mundsi t barabarta pr tu arsimuar, sipas aftsive dhe nevojave t veanta t tij/saj.

- 14 -

Neni 48

[Liria e Artit dhe e Shkencs]

1. Liria e krijimtaris artistike dhe shkencore sht e garantuar. 2. Liria akademike sht e garantuar.

Neni 49

[E Drejta e Puns dhe Ushtrimit t Profesionit]

1. E drejta e puns garantohet. 2. Secili person sht i lir t zgjedh profesionin dhe vendin e puns.

Neni 50

[T Drejtat e Fmijs]

1. Fmijt gzojn t drejtn e mbrojtjes dhe t kujdesit t domosdoshm pr mirqenien e tyre. 2. Fmijt e lindur jasht martese, kan t drejta t barabarta me t lindurit n martes. 3. Secili fmij gzon t drejtn pr t qen i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi dhe eksploatimi. 4. T gjitha veprimet q kan t bjn me fmijt, t ndrmarra qoft nga institucionet e pushtetit publik, qoft nga institucionet private, do t jen n interesin m t mir t fmijve. 5. Secili fmij gzon t drejtn pr raporte t rregullta personale dhe kontakte t drejtprdrejta me prindrit e vet, me prjashtim kur institucioni kompetent prcakton se nj gj e till sht n kundrshtim me interesat m t mira t fmijs.

Neni 51

[Mbrojtja Shndetsore dhe Sociale]

1. Kujdesi shndetsor dhe sigurimi social rregullohen me ligj. 2. Sigurimi social themelor, q ka t bj me papunsin, smundjen, aftsit e kufizuara dhe moshn e shtyr, rregullohet me ligj.

Neni 52

[Prgjegjsia pr Mjedisin Jetsor]

1. Natyra dhe biodiversiteti, mjedisi jetsor dhe trashgimia kombtare, jan prgjegjsi pr secilin. 2. Institucionet e pushtetit publik angazhohen pr ti garantuar secilit mundsin q t ndikoj n vendimet q kan t bjn me mjedisin jetsor ku ajo/ai jeton.

- 15 -

3. Ndikimi n mjedisin jetsor merret parasysh nga institucionet publike n procesin e marrjes s vendimeve.

Neni 53

[Interpretimi i Dispozitave pr t Drejtat e Njeriut]

T drejtat njeriut dhe lirit themelore t garantuara me kt Kushtetut, interpretohen n harmoni me vendimet gjyqsore t Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut.

Neni 54

[Mbrojtja Gjyqsore e t Drejtave]

dokush gzon t drejtn e mbrojtjes gjyqsore n rast t shkeljes ose mohimit t ndonj t drejte t garantuar me kt Kushtetut ose me ligj, si dhe t drejtn n mjete efektive ligjore nse konstatohet se nj e drejt e till sht shkelur.

Neni 55

[Kufizimi i t Drejtave dhe Lirive Themelore]

1. T drejtat dhe lirit themelore t garantuara me kt Kushtetut, mund t kufizohen vetm me ligj. 2. T drejtat dhe lirit themelore t garantuara me kt Kushtetut, mund t kufizohen vetm deri n at mas sa sht e domosdoshme q, n nj shoqri t hapur dhe demokratike, t prmbushet qllimi pr t cilin lejohet kufizimi. 3. Kufizimet e t drejtave dhe lirive themelore t garantuara me kt Kushtetut, nuk mund t bhen pr qllime t tjera, prve atyre pr t cilat jan prcaktuar. 4. Me rastin e kufizimit t t drejtave t njeriut dhe interpretimit t atyre kufizimeve, t gjitha institucionet e pushtetit publik, dhe sidomos gjykatat, e kan pr detyr ti kushtojn kujdes esencs s t drejts q kufizohet, rndsis s qllimit t kufizimit, natyrs dhe vllimit t kufizimit, raportit midis kufizimit dhe qllimit q synohet t arrihet, si dhe t shqyrtojn mundsin e realizimit t atij qllimi me kufizim m t vogl. 5. Kufizimi i t drejtave dhe lirive t garantuara me kt Kushtetut, nuk bn t mohoj kurrsesi esencn e s drejts s garantuar.

Neni 56

[T Drejtat dhe Lirit Themelore gjat Gjendjes s Jashtzakonshme]

1. Shmangia nga t drejtat dhe lirit themelore q mbrohen me Kushtetut, mund t bhet vetm pas shpalljes s Gjendjes s Jashtzakonshme sipas ksaj Kushtetute dhe vetm deri n masn sa sht e domosdoshme nn rrethanat e dhna.

- 16 -

2. Shmangia nga t drejtat dhe lirit themelore t garantuara me nenet 23, 24, 25, 27, 28, 29, 31, 33, 34, 37 dhe 38, t Kushtetuts nuk sht e lejuar n kurrfar rrethanash.

- 17 -

Kapitulli III

T Drejtat e Komuniteteve dhe Pjestarve t tyre

Neni 57

[Parimet e Prgjithshme]

1. Banort q i prkasin nj grupi t njjt kombtar ose etnik, gjuhsor ose fetar, tradicionalisht t pranishm n territorin e Republiks s Kosovs (Komunitetet), gzojn t drejta t veanta, t prcaktuara me kt Kushtetut, krahas t drejtave dhe lirive themelore t njeriut, t prcaktuara n Kapitullin II t ksaj Kushtetute. 2. do pjestar i komunitetit do t ket t drejtn q t zgjedh lirisht nse do t trajtohet ose t mos trajtohet si pjestar i komunitetit dhe nga kjo zgjedhje ose nga ushtrimi i t drejtave q ndrlidhen me kt zgjedhje, nuk do t rezultoj asnj diskriminim. 3. Pjestart e komuniteteve do t ken t drejt q t shprehin, t avancojn dhe t zhvillojn lirisht identitetin dhe atributet e tyre si komunitet. 4. Ushtrimi i ktyre t drejtave do t bart me vete detyrimet dhe prgjegjsit pr t vepruar n pajtim me ligjin e Republiks s Kosovs, dhe nuk i cenon t drejtat e t tjerve.

Neni 58

[Prgjegjsit e Shtetit]

1. Republika e Kosovs siguron kushtet e duhura, t cilat u mundsojn komuniteteve dhe pjestarve t tyre q t ruajn, t mbrojn dhe t zhvillojn identitetin e tyre. Qeveria do t prkrah veanrisht nismat kulturore t komuniteteve dhe pjestarve t tyre, prfshir ktu edhe nprmjet ndihms financiare. 2. Republika e Kosovs do t promovoj frymn e tolerancs, dialogut dhe do t mbshtes pajtimin ndrmjet komuniteteve dhe do t respektoj standardet e prcaktuara me Konventn Korniz t Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave Kombtare dhe me Kartn Evropiane pr Gjuht Rajonale ose t Pakicave. 3. Republika e Kosovs do t ndrmerr t gjitha masat e nevojshme pr t mbrojtur personat t cilt mund tu nnshtrohen krcnimeve ose veprimeve diskriminuese, armiqsis a dhuns, si rrjedhoj e identitetit t tyre kombtar, etnik, kulturor, gjuhsor ose fetar. 4. Republika e Kosovs, sipas nevojs, do t miratoj masa adekuate pr t promovuar nj barazi t plot dhe efektive ndrmjet pjestarve t komuniteteve n t gjitha fushat e jets ekonomike, shoqrore, politike dhe kulturore. Masat e tilla nuk do t konsiderohen t jen vepr e diskriminimit. 5. Republika e Kosovs do t promovoj ruajtjen e trashgimis fetare dhe kulturore t t gjitha komuniteteve, si pjes prbrse e trashgimis s Kosovs. Republika e Kosovs do t ket detyr t posame pr t siguruar mbrojtjen efektive t trsis s objekteve dhe monumenteve t rndsis kulturore dhe fetare pr komunitetet.

- 18 -

6. Republika e Kosovs ndrmerr veprime efektive kundr t gjith atyre q pengojn gzimin e t drejtave t pjestarve t komuniteteve. Republika e Kosovs do t prmbahet nga politikat ose praktikat q kan pr qllim asimilimin, kundr vullnetit t tyre, t personave q u prkasin komuniteteve, dhe do ti mbroj ata persona nga fardo veprimi q ka pr qllim nj asimilim t till. 7. Republika e Kosovs siguron, n baza jodiskriminuese, q t gjitha komunitetet dhe pjestart e tyre t mund t ushtrojn t drejtat e tyre, t specifikuara me kt Kushtetut.

Neni 59

[T Drejtat e Komuniteteve dhe Pjestarve t Tyre]

Pjestart e komuniteteve kan t drejt q, n mnyr individuale ose si komunitet: (1) (2) (3) t shprehin, mbajn dhe zhvillojn kulturn e tyre dhe t ruajn elementet thelbsore t identitetit t tyre, prkatsisht fen, gjuhn, traditat dhe kulturn e tyre; t marrin arsimim publik n t gjitha nivelet, n njrn nga gjuht zyrtare t Republiks se Kosovs, sipas zgjidhjes s tyre; t marrin arsimim publik parafillor, fillor dhe t mesm, n gjuhn e tyre, deri n masn e prcaktuar me ligj, ku pragu pr themelimin e paraleleve a shkollave t veanta pr kt qllim, do t jet m i ult sesa ai q prcaktohet rndom pr institucionet arsimore; t themelojn dhe t menaxhojn institucionet private t arsimit dhe trajnimit, pr t cilat mund t jepet ndihma financiare publike, n pajtim me ligjin dhe standardet ndrkombtare; t prdorin gjuhn dhe alfabetin e tyre lirisht n jetn private dhe publike; t prdorin gjuhn dhe alfabetin e tyre n marrdhniet e tyre me autoritetet komunale ose me zyrat lokale t autoriteteve qendrore n fushat n t cilat ata prfaqsojn nj pjes t mjaftueshme t popullats, n pajtim me ligjin. Shpenzimet e bra pr interpretuesit ose prkthyesit, do t mbulohen nga autoritetet kompetente; t prdorin dhe t shfaqin simbolet e komunitetit, n pajtim me ligjin dhe standardet ndrkombtare; t regjistrojn emrat personal n formn e tyre origjinale dhe n shkrimin e gjuhs s tyre, si dhe emrat e tyre ti kthejn n formn origjinale, nse u jan ndryshuar me dhun;

(4)

(5) (6)

(7) (8)

- 19 -

(9)

t ken emrtime lokale, emrtime t rrugve dhe tregues t tjer topografik, q pasqyrojn dhe jan t ndjeshm ndaj karakterit shumetnik dhe shumgjuhsor t zons prkatse;

(10) t ken qasje t garantuar dhe prfaqsim t veant n mediet transmetuese publike si dhe programet n gjuhn e tyre, n pajtim me ligjin dhe standardet ndrkombtare; (11) t krijojn dhe t prdorin mediet e tyre vetjake, prfshir ktu ofrimin e informacioneve n gjuhn e tyre, ndr t tjera, prmes gazetave ditore e shrbimeve kabllore, dhe prdorimin e nj numri t rezervuar t frekuencave pr mediet elektronike, n pajtim me ligjin dhe standardet ndrkombtare. Republika e Kosovs do t marr t gjitha masat e nevojshme pr sigurimin e nj plani ndrkombtar t frekuencave, pr ti mundsuar komunitetit Serb n Kosov qasje n nj kanal televiziv t pavarur, t licencuar n gjuhn Serbe, n mbar Republikn e Kosovs; (12) t gzojn kontakte t papenguara ndrmjet tyre prbrenda Republiks s Kosovs, dhe t themelojn e t mbajn kontakte t lira dhe paqsore me personat n cilindo shtet, sidomos me ata q kan t prbashkt identitetin etnik, kulturor, gjuhsor a fetar, ose trashgimin e prbashkt kulturore, n pajtim me ligjin dhe standardet ndrkombtare; (13) t gzojn kontakte t papenguara me dhe t marrin pjes, pa diskriminim, n aktivitetet e organizatave joqeveritare lokale, rajonale dhe ndrkombtare; (14) t themelojn shoqata t kulturs, artit, shkencs dhe arsimit, si dhe shoqata t studiuesve e shoqata t tjera pr shprehjen, avancimin dhe zhvillimin e identitetit t tyre.

Neni 60

[Kshilli Konsultativ pr Komunitete]

1. Nj Kshill Konsultativ pr Komunitete vepron nn autoritetin e Presidentit t Republiks s Kosovs, n t t cilin prfaqsohen t gjitha komunitetet. 2. Kshilli Konsultativ pr Komunitete prbhet, prve t tjersh, nga prfaqsues t asociacioneve t komuniteteve. 3. Mandati i Kshillit Konsultativ pr Komunitete prfshin: (1) ofrimin e nj mekanizmi pr shkmbimin e rregullt ndrmjet komuniteteve dhe Qeveris s Kosovs; (2) mundsin e komuniteteve pr t komentuar n nj faz t hershme nismat legjislative dhe politike, t cilat mund t prgatiten nga Qeveria, pr t sugjeruar nisma t tilla

- 20 -

dhe pr t krkuar q pikpamjet e tyre t prfshihen n projektet dhe programet prkatse; (3) do prgjegjsi a funksion tjetr, n pajtim me ligjin.

Neni 61

[Prfaqsimi n Punsim n Institucionet Publike]

Komunitetet dhe pjestart e tyre do t ken t drejt pr prfaqsim t barabart n punsim n organet publike dhe ndrmarrjet publike n t gjitha nivelet, prfshir ktu veanrisht n shrbimin policor n zonat e banuara me komunitetin prkats, duke respektuar n t njjtn koh rregullat q kan t bjn me kompetencn dhe integritetin e qeverisjes s administrats publike.

Neni 62

[Prfaqsimi n Organet e Pushtetit Lokal]

1. N komunat n t cilat s paku dhjet pr qind (10%) t banorve u prkasin komuniteteve, t cilat n ato komuna nuk jan shumic, posti i zvendskryetarit pr komunitete t kuvendit t komuns do t rezervohet pr nj prfaqsues nga radht e ktyre komuniteteve. 2. Postin e zvendskryetarit do ta mbaj kandidati q i prket popullats q nuk sht shumic, q ka marr shumicn e votave n listn e hapur t kandidatve pr zgjedhje pr kuvendin e komuns. 3. Zvendskryetari pr komunitetet, do t promovoj dialog ndrmjet komuniteteve dhe shrben si pik formale e kontaktit pr adresimin e brengave dhe interesave t komuniteteve q nuk jan shumic n takimet e kuvendit t komuns dhe n punt e saj. Zvendskryetari gjithashtu sht prgjegjs pr shqyrtimin e ankesave q parashtrohen nga komunitetet ose pjestart e tyre, nse aktet a vendimet e kuvendit t komuns shkelin t drejtat e tyre t garantuara me Kushtetut. Zvendskryetari kto shtje ia referon kuvendit t komuns, pr rishqyrtimin e aktit a t vendimit t marr. 4. N rast se kuvendi i komuns vendos q t mos rishqyrtoj aktin a vendimin e vet, ose nse zvendskryetari vlerson se, edhe pas rishqyrtimit rezultati prbn shkelje t t drejtave t garantuara me Kushtetut, ai/ajo mund t parashtroj shtjen drejtprdrejt n Gjykatn Kushtetuese, e cila mund t vendos nse do t pranoj ta shqyrtoj rastin prkats. 5. N kto komuna prfaqsimi n organin ekzekutiv pr komunitetet q nuk jan shumic n Republikn e Kosovs sht i garantuar.

- 21 -

Kapitulli IV

Kuvendi i Republiks s Kosovs

Neni 63

[Parimet e Prgjithshme]

Kuvendi sht institucion ligjvns i Republiks s Kosovs i zgjedhur drejtprdrejt nga populli.

Neni 64

[Struktura e Kuvendit]

1. Kuvendi ka njqind e njzet (120) deputet t zgjedhur me votim t fsheht bazuar n listat e hapura. Vendet n Kuvend ndahen midis t gjitha partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatve t pavarur, n prpjestim me numrin e votave t vlefshme, t fituara prej tyre, n zgjedhjet pr Kuvendin. 2. N kuadr t ksaj ndarjeje, njzet (20) prej njqind e njzet (120) vendeve jan t garantuara pr prfaqsimin e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosovs, si vijon: (1) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetin Serb, do t ken numrin e vendeve n Kuvend t fituar n zgjedhjet e hapura, me minimumin dhjet (10) vende t garantuara, n rast se numri i vendeve t fituara sht m i vogl se dhjet (10); (2) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetet e tjera, n Kuvend do t ken numrin e vendeve t fituara n zgjedhjet e hapura me minimumin e vendeve t garantuara si n vijim: komuniteti Rom nj (1) vend; komuniteti Ashkali nj (1) vend; komuniteti Egjiptian nj (1) vend; dhe nj (1) vend shtes do ti jepet komunitetit Rom, Ashkali, ose Egjiptian, q ka numrin m t madh t votave t prgjithshme; komuniteti Boshnjak tri (3) vende, komuniteti Turk dy (2) vende dhe komuniteti Goran nj (1) vend, nse numri i vendeve t fituara nga secili komunitet sht m i vogl se numri i vendeve t garantuara.

Neni 65

[Kompetencat e Kuvendit]

Kuvendi i Republiks s Kosovs: (1) (2) miraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme; vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij, prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendet e rezervuara dhe t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov; shpall referendum, n pajtim me ligjin;

(3)

- 22 -

(4) (5) (6) (7) (8) (9)

ratifikon traktatet ndrkombtare; miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs; zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nnkryetart e Kuvendit; zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n pajtim me kt Kushtetut; zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj; mbikqyr punn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n baz t Kushtetuts dhe ligjeve, i raportojn Kuvendit;

(10) zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial t Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut; (11) propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese; (12) mbikqyr politikn e jashtme dhe t siguris; (13) jep plqimin pr dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme; (14) vendos pr shtjet me interes t prgjithshm, t prcaktuara me ligj.

Neni 66

[Zgjedhja dhe Mandati]

1. Kuvendi i Kosovs zgjidhet me mandat katrvjear, duke filluar nga dita e seancs konstituive, q mbahet brenda tridhjet (30) ditsh nga dita e shpalljes zyrtare t rezultateve t zgjedhjeve. 2. Zgjedhjet e rregullta pr Kuvend mbahen m s voni tridhjet (30) dit para prfundimit t mandatit, kurse n raste t shprndarjes s Kuvendit, jo m von se dyzet e pes (45) dit pas shprndarjes. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs e thrret seancn e par t Kuvendit. N rast se Presidenti i Republiks s Kosovs nuk sht n gjendje t thrras seancn e par, Kuvendi mblidhet pa pjesmarrjen e Presidentit. 4. Mandati i Kuvendit t Kosovs mund t vazhdohet vetm n raste t Gjendjes s Jashtzakonshme pr masa emergjente t mbrojtjes ose n rast t rrezikut ndaj rendit kushtetues ose siguris publike t Republiks s Kosovs, dhe vetm pr aq sa zgjat Gjendja e Jashtzakonshme, si sht prcaktuar me kt Kushtetut.

- 23 -

5. Kushtet, zonat dhe procedurat zgjedhore, rregullohen me ligj.

Neni 67

[Zgjedhja e Kryetarit dhe Nnkryetarve]

1. Kuvendi i Kosovs nga radht e veta zgjedh Kryetarin dhe pes (5) nnkryetar. 2. Kryetari i Kuvendit propozohet nga grupi m i madh parlamentar dhe zgjedhet me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. 3. Tre (3) nnkryetart t propozuar nga tri grupet m t mdha parlamentare, zgjidhen me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. 4. Dy (2) nnkryetar prfaqsojn komunitetet q nuk jan shumic n Kuvend dhe ata zgjidhen me shumicn e votave t t gjith deputetve. Njri nnkryetar do t jet nga radht e deputetve t Kuvendit q mbajn vendet t rezervuara ose t garantuara t komunitetit Serb, dhe tjetri nnkryetar nga radht e deputetve t Kuvendit q mbajn vende t rezervuara ose t garantuara nga komunitetet tjera q nuk jan shumic. 5. Kryetari dhe nnkryetart e Kuvendit shkarkohen me votn e shumics prej dy t tretave (2/3) t numrit t prgjithshm t deputetve. 6. Kryetari dhe nnkryetart formojn Kryesin e Kuvendit. Kryesia sht prgjegjse pr funksionimin administrativ t Kuvendit n mnyrn e prcaktuar me Rregulloren e Puns t Kuvendit. 7. Kryetari i Kuvendit: (1) prfaqson Kuvendin; (2) prcakton rendin e dits, thrret dhe kryeson seancat; (3) nnshkruan aktet e miratuara nga Kuvendi; (4) ushtron edhe funksione t tjera, n baz t ksaj Kushtetute dhe Rregullores s Puns t Kuvendit. 8. N rast mungese ose pamundsie pr t ushtruar funksionin, Kryetarin e Kuvendit e zvendson njri nga nnkryetart.

Neni 68

[Seancat]

1. Mbledhjet e Kuvendit t Kosovs jan publike.

- 24 -

2. Mbledhjet e Kuvendit t Kosovs mund t jen t mbyllura me krkesn e Presidentit t Republiks s Kosovs, t Kryeministrit ose t nj t trets (1/3) s deputetve, n rastet e prcaktuara me Rregulloren e Puns t Kuvendit. Vendimi miratohet n mnyr t hapur e transparente dhe krkon votn e dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn.

Neni 69

[Orari i Seancave dhe Kuorumi]

1. Kuvendi i Kosovs punimet vjetore i zhvillon n dy sesione. 2. Sesioni pranveror fillon t hnn e tret t muajit janar, kurse sesioni vjeshtor fillon t hnn e dyt t muajit shtator. 3. Kuvendi ka kuorum kur jan t pranishm m shum se gjysma e t gjith deputetve t Kuvendit. 4. Kuvendi i Kosovs mblidhet n seanc t jashtzakonshme me krkes t Presidentit t Republiks, t Kryeministrit ose t nj t trets (1/3) t deputetve.

Neni 70

[Mandati i Deputetve]

1. Deputett e Kuvendit jan prfaqsues t popullit dhe nuk i nnshtrohen asnj mandati detyrues. 2. Mandati i deputetit t Kuvendit t Kosovs fillon ditn e certifikimit t rezultatit t zgjedhjes. 3. Mandati i deputetit mbaron ose bhet i pavlefshm, nse: (1) nuk bn betimin; (2) jep dorheqjen; (3) emrohet antar i Qeveris s Kosovs; (4) prfundon mandati i Kuvendit; (5) mungon gjasht (6) muaj rresht n seancat e Kuvendit. N raste t veanta, Kuvendi i Kosovs mund t vendos ndryshe; (6) dnohet me vendim gjyqsor t forms s prer pr vepr penale me nj ose m shum vjet burgim; (7) ajo/ai vdes.

- 25 -

4. Vendet e liruara t deputetve n Kuvend, plotsohen menjher, n pajtim me kt Kushtetut dhe me ligjin.

Neni 71

[Kualifikimet dhe Barazia Gjinore]

1. Secili shtetas i Republiks s Kosovs i cili sht tetmbdhjet (18) vje ose m i madh dhe prmbush kriteret ligjore, mund t jet kandidat pr deputet. 2. Prbrja e Kuvendit t Kosovs do t respektoj parimet e barazis gjinore t cilat jan t pranuara n pajtim me parimet ndrkombtare.

Neni 72

[Papajtueshmria]

Deputeti i Kuvendit t Kosovs nuk mund t mbaj ndonj post ekzekutiv n administratn publike ose n ndonj ndrmarrje n pronsi publike, dhe as t ushtroj ndonj funksion tjetr ekzekutiv, sikurse sht prcaktuar me ligj.

Neni 73

[Pamundsia e Kandidimit]

1. Nuk mund t kandidohen dhe as t zgjidhen deputet t Kuvendit, pa hequr dor paraprakisht nga detyra e tyre: (1) gjyqtart dhe prokurort; (2) pjestart e Forcs s Siguris t Kosovs; (3) pjestart e Policis s Kosovs; (4) pjestart e Doganave t Kosovs; (5) pjestart e Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc; (6) udhheqsit e agjencive t pavarura; (7) prfaqsuesit diplomatik; (8) kryetart dhe antart e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve. 2. Nuk mund t kandidohen pr deputet personat e privuar nga zotsia juridike pr t vepruar, me vendim prfundimtar t gjykats. 3. Kryetart dhe zyrtart e tjer, t cilt mbajn prgjegjsi ekzekutive n nivel komune, nuk mund t zgjidhen si deputet t Kuvendit pa hequr dor paraprakisht nga detyra e tyre.

- 26 -

Neni 74

[Ushtrimi i Funksionit]

Deputett e Kuvendit t Kosovs ushtrojn funksionin e tyre n interesin m t mir t Republiks s Kosovs dhe n pajtim me kt Kushtetut, ligjet dhe rregullat e procedurs s Kuvendit.

Neni 75

[Imuniteti]

1. Deputett e Kuvendit gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet dhe vendimet e tyre brenda fushveprimit t prgjegjsive t tyre si deputet t Kuvendit. Imuniteti nuk pengon ndjekjen penale t deputetve t Kuvendit pr veprimet e ndrmarra jasht fushveprimit t prgjegjsive s tyre si deputet t Kuvendit. 2. Deputeti i Kuvendit nuk mund t arrestohet dhe as ndalohet prderisa sht duke kryer detyrat e tij/saj si deputet i Kuvendit, pa plqimin e shumics s t gjith deputetve t Kuvendit.

Neni 76

[Rregullorja e Puns]

Rregullat e Puns s Kuvendit miratohen me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij dhe prcaktojn organizimin e brendshm dhe mnyrn e puns s Kuvendit.

Neni 77

[Komisionet]

1. Kuvendi i Kosovs emron komisione t prhershme, komisione funksionale dhe komisione ad hoc, q pasqyrojn prbrjen politike t Kuvendit. 2. Kuvendi, me krkesn e nj t trets (1/3) s t gjith deputetve t tij, cakton komisione pr nj shtje t veant, duke prfshir edhe shtje hetimore. 3. S paku nj zvendskryesues i secilit komision parlamentar, do t jet nga radht e komunitetit tjetr nga ai i kryesuesit. 4. Pushtetet dhe procedurat e komisioneve prkufizohen me Rregulloren e Puns t Kuvendit.

Neni 78

[Komisioni pr t Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve]

1. Komisioni pr t Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve sht komision i prhershm i Kuvendit. Ky komision prbhet nga nj e treta (1/3) e antarve q prfaqsojn grupin e deputetve t Kuvendit, t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetin Serb, nga nj e treta (1/3) e antarve q prfaqsojn grupin e deputetve t Kuvendit, t

- 27 -

cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetet e tjera q nuk jan shumic, dhe nj e treta (1/3) e antarve nga komuniteti shumic, t prfaqsuar n Kuvend. 2. Me krkesn e cilitdo antar t Kryesis s Kuvendit, do ligj i propozuar do t dorzohet n Komisionin pr t Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve. Komisioni, me shumicn e votave t antarve t tij, do t vendos nse do t bj rekomandime n lidhje me ligjin e propozuar brenda dy javsh. 3. Pr t siguruar q t drejtat dhe interesat e komuniteteve jan adresuar si duhet, Komisioni mund ti bj rekomandime komisionit tjetr prkats ose Kuvendit. 4. Komisioni, me nismn e vet, mund t propozoj ligje dhe masa t tilla t tjera brenda prgjegjsive t Kuvendit, t cilat i konsideron se jan t duhura pr t adresuar interesat e komuniteteve. Antart e Komisionit mund t japin mendime individuale. 5. Nj shtje mund ti referohet komisionit pr mendim kshillimor nga Kryesia e Kuvendit, nj komisioni tjetr, ose nj grupi t prbr nga t paktn dhjet (10) deputet t Kuvendit.

Neni 79

[Nisma Legjislative]

Nismn pr t propozuar ligje, mund ta marr Presidenti i Republiks s Kosovs nga fushveprimtaria e saj/tij, Qeveria, deputett e Kuvendit, ose m s paku dhjetmij qytetar, sipas mnyrs s prcaktuar me ligj.

Neni 80

[Miratimi i Ligjeve]

1. Ligjet, vendimet dhe aktet tjera miratohen nga Kuvendi me shumicn e votave t deputetve t pranishm dhe q votojn, prve n rastet kur sht ndryshe e prcaktuar me kt Kushtetut. 2. Ligji i miratuar nga Kuvendi nnshkruhet nga Kryetari i Kuvendit t Kosovs dhe shpallet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, pasi ta ket nnshkruar brenda tet (8) ditsh pasi t ket marr ligjin. 3. Nse Presidenti i Republiks e kthen ligjin n Kuvend, ai/ajo duhet t theksoj arsyet e kthimit t ligjit. Presidenti i Republiks s Kosovs t drejtn e kthimit t nj ligji n Kuvend, mund ta ushtroj vetm nj her. 4. Kuvendi, me shumicn e votave t t gjith deputetve, vendos pr miratimin e ligjit t rikthyer nga Presidenti i Republiks, dhe ligji prkats konsiderohet i shpallur. 5. Nse Presidenti i Republiks s Kosovs, brenda tet (8) ditsh pas marrjes s ligjit, nuk merr asnj vendim pr shpalljen ose kthimin e tij, ligji konsiderohet i shpallur, pa nnshkrimin e saj/tij dhe publikohet n Gazetn Zyrtare.

- 28 -

6. Ligji hyn n fuqi pesmbdhjet (15) dit pas publikimit n Gazetn Zyrtare t Republiks s Kosovs, prve nse, me vet ligj nuk prcaktohet ndryshe.

Neni 81

[Legjislacioni me Interes Vital]

1. Pr miratimin, ndryshimin ose shfuqizimin e ligjeve n vijim, krkohet vota e shumics s deputetve t Kuvendit t cilt jan t pranishm dhe q votojn, si dhe t shumics s deputetve t Kuvendit q jan t pranishm dhe q votojn, t cilt mbajn vende t rezervuara ose t garantuara pr prfaqsuesit e Komuniteteve q nuk jan shumic: (1) ligjet t cilat ndryshojn kufijt e komunave, themelojn ose shuajn komuna, prkufizojn shtrirjen e pushteteve t komunave dhe pjesmarrjen e tyre n marrdhniet ndrkomunale dhe tejkufitare; (2) ligjet t cilat zbatojn t drejtat e komuniteteve dhe pjestarve t tyre, me prjashtim t atyre t prcaktuara me Kushtetut; (3) ligjet pr prdorimin e gjuhve; (4) ligjet pr zgjedhjet lokale; (5) ligjet pr mbrojtjen e trashgimis kulturore; (6) ligjet pr lirit fetare ose pr marrveshjet me komunitetet fetare; (7) ligjet pr arsimin; (8) ligjet pr prdorimin e simboleve, prfshir simbolet e komuniteteve dhe pr festat publike. 2. Asnjri nga ligjet me interes vital, nuk mund ti nnshtrohet referendumit.

Neni 82

[Shprndarja e Kuvendit]

1. Kuvendi shprndahet n kto raste: (1) (2) nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e caktimit t mandatarit nga Presidenti i Republiks s Kosovs, nuk mund t formohet Qeveria; nse pr shprndarjen e Kuvendit votojn dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve, shprndarja bhet me dekret t Presidentit t Republiks s Kosovs;

- 29 -

(3)

nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e fillimit t procedurs s zgjedhjes, nuk zgjedhet Presidenti i Republiks s Kosovs.

2. Kuvendi mund t shprndahet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, pas votimit t suksesshm t mosbesimit t Qeveris.

- 30 -

Kapitulli V

Presidenti i Republiks s Kosovs

Neni 83

[Statusi i Presidentit]

Presidenti sht kreu i shtetit dhe prfaqson unitetin e popullit t Republik s Kosovs.

Neni 84

[Kompetencat e Presidentit]

Presidenti i Republiks s Kosovs: (1) (2) (3) (4) (5) (6) prfaqson Republikn e Kosovs brenda dhe jasht; garanton funksionimin kushtetues t institucioneve t prcaktuara me kt Kushtetut; shpall zgjedhjet pr Kuvendin e Kosovs dhe thrret mbledhjen e par te tij; nxjerr dekrete n pajtim me kt Kushtetut; shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi i Republiks s Kosovs; ka t drejtn e kthimit pr rishqyrtim t ligjeve t miratuara, nse konsideron se jan t dmshme pr interesat legjitime t Republiks s Kosovs ose t nj a m shum komuniteteve t saj. T drejtn e rikthimit t nj ligji mund ta shfrytzoj vetm nj her; nnshkruan marrveshjet ndrkombtare n pajtim me kt Kushtetut; propozon amendamente pr kt Kushtetut; mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese;

(7) (8) (9)

(10) udhheq politikn e jashtme t vendit; (11) pranon letrat kredenciale t shefave t misioneve diplomatike t akredituar n Republikn e Kosovs; (12) sht Komandant Suprem i Forcave t Siguris t Kosovs; (13) udhheq Kshillin Konsultativ pr Komunitete; (14) cakton mandatarin pr formimin e Qeveris, pas propozimit t partis politike ose t koalicionit, q prbn shumicn e Kuvendit;

- 31 -

(15) emron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs; (16) emron dhe shkarkon gjyqtart e Republiks s Kosovs me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs; (17) emron dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit t Republiks s Kosovs, me propozimin e Kshillit Prokuroial t Kosovs; (18) emron dhe shkarkon prokurort e Republiks s Kosovs, me propozimin t Kshillit Prokurorial t Kosovs; (19) emron gjyqtart pr Gjykatn Kushtetuese, me propozimin e Kuvendit; (20) emron Komandantin e Forcave t Siguris t Kosovs, pas rekomandimit t Kryeministrit; (21) s bashku me Kryeministrin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Intelegjenc; (22) vendos pr shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme, n konsultim me Kryeministrin; (23) mund t krkoj mbledhje t Kshillit t Siguris t Kosovs dhe i kryeson ato n kohn e Gjendjes s Jashtzakonshme; (24) vendos pr formimin e misioneve diplomatike e konsullare t Republiks s Kosovs, n baz t konsultimit me Kryeministrin; (25) emron dhe shkarkon shefat e misioneve diplomatike t Republiks s Kosovs, me propozimin e Qeveris; (26) emron Kryetarin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve; (27) emron Guvernatorin e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs i cili shrben edhe si Drejtor Menaxhues dhe emron antart e tjer t Bordit t Banks; (28) jep medalje, mirnjohje dhe mime, n pajtim me ligjin; (29) shpall falje individuale, n pajtim me ligjin; (30) s paku nj her n vit i drejtohet Kuvendit t Kosovs prkitazi me fushveprimtarin e tij/saj.

- 32 -

Neni 85

[Kualifikimi pr Zgjedhjen e Presidentit]

President i Republiks s Kosovs mund t zgjedhet do shtetas i Republiks s Kosovs, i cili e ka mbushur moshn tridhjet e pes (35) vjeare.

Neni 86

[Zgjedhja e Presidentit]

1. Presidenti i Republiks s Kosovs zgjedhet nga Kuvendi, me votim t fsheht. 2. Zgjedhja e Presidentit t Republiks s Kosovs duhet t bhet jo m von se tridhjet (30) dit para prfundimit t mandatit t Presidentit aktual. 3. Secili shtetas i Republiks s Kosovs mund t nominohet si kandidat pr President t Republiks s Kosovs, nse ajo/ai siguron nnshkrimet e t paktn tridhjet (30) deputetve t Kuvendit t Kosovs. Deputett e Kuvendit mund t nnshkruajn vetm pr nj kandidat pr President t Republiks s Kosovs. 4. Zgjedhja e Presidentit bhet me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. 5. Nse asnjri kandidat nuk merr shumicn prej dy t tretave (2/3) n dy votimet e para, organizohet votimi i tret n mes t dy kandidatve t cilt kan marr numrin m t lart t votave n votimin e dyt dhe kandidati q merr shumicn e votave t t gjith deputetve, zgjedhet President i Republiks s Kosovs. 6. Nse n votimin e tret, asnjri kandidat nuk zgjidhet President i Republiks s Kosovs, shprndahet Kuvendi dhe shpallen zgjedhjet e reja, t cilat duhet t mbahen brenda dyzet e pes (45) ditsh.

Neni 87

[Mandati dhe Betimi]

1. Presidenti i Republiks s Kosovs fillon mandatin pasi t ket dhn betimin para Kuvendit t Kosovs. Teksti i betimit rregullohet me ligjin. 2. Mandati i Presidentit sht pes (5) vjet. 3. Pas prfundimit t mandatit t par, Presidenti mund t rizgjedhet vetm edhe nj her.

Neni 88

[Papajtueshmria]

1. Presidenti nuk mund t ushtroj asnj funksion tjetr publik. 2. Pas zgjedhjes, Presidenti nuk mund t ushtroj asnj funksion n parti politike.

- 33 -

Neni 89

[Imuniteti]

Presidenti i Republiks s Kosovs gzon imunitet nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet dhe vendimet brenda fushveprimit t prgjegjsive t Presidentit t Republiks s Kosovs.

Neni 90

[Mungesa e Prkohshme e Presidentit]

1. N rast se Presidenti i Republiks s Kosovs prkohsisht nuk sht i aft pr t prmbushur prgjegjsit e tij/saj, ajo/ai mund tia kaloj vullnetarisht detyrat e postit t tij/saj, Kryetarit t Kuvendit, i cili do t jet ushtrues i detyrs s Presidentit t Republiks s Kosovs. Urdhri i Presidentit pr kalimin e prgjegjsive duhet t prmbaj veanrisht arsyet dhe kohzgjatjen e kalimit t prgjegjsive, nse ka njohuri pr to. Presidenti i Republiks s Kosovs do t rifilloj ushtrimin e prgjegjsive kur t jet n gjendje ti ushtroj prgjegjsit, dhe kshtu Kryetarit t Kuvendit i pushon posti i ushtruesit t detyrs s Presidentit. 2. N rast se nuk ka ndodhur kalimi vullnetar i prgjegjsive, Kuvendi i Republiks s Kosovs, pas konsultimit me konsiliumin mjeksor, me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve vendos nse Presidenti i Republiks s Kosovs sht prkohsisht i paaft pr t ushtruar prgjegjsit e veta. Kryetari i Kuvendit t Kosovs do t shrbej si ushtrues i detyrs s Presidentit t Republiks s Kosovs derisa ajo/ai t bhet i aft q t rifilloj ushtrimin e prgjegjsive t Presidentit. 3. Posti i ushtruesit t detyrs s Presidentit t Republiks s Kosovs, nuk mund t ushtrohet pr nj periudh m t gjat se gjasht (6) muaj.

Neni 91

[Shkarkimi i Presidentit]

1. Presidenti i Republiks s Kosovs mund t shkarkohet nga Kuvendi nse ai/ajo sht dnuar pr kryerjen e krimit t rnd ose nse ajo/ai nuk sht i/e aft pr t ushtruar prgjegjsit e ktij posti pr shkak t smundjes s rnd ose nse Gjykata Kushtetuese ka prcaktuar se ajo/ai ka br shkelje t rnd t Kushtetuts. 2. Procedura pr shkarkimin e Presidentit t Republiks s Kosovs mund t iniciohet nga nj e treta (1/3) e deputetve t Kuvendit, t cilt nnshkruajn nj peticion, i cili shpjegon arsyet pr shkarkim. N rast se peticioni supozon smundjen e rnd, Kuvendi do t krkoj mendimin e konsiliumit mjeksor pr gjendjen shndetsore t Presidentit. N rast se peticioni supozon ndonj shkelje t rnd t Kushtetuts, peticioni duhet ti dorzohet menjher Gjykats Kushtetuese, e cila vendos pr kt shtje brenda shtat (7) ditsh nga marrja e peticionit. 3. Nse Presidenti i Republiks s Kosovs sht dnuar pr ndonj krim t rnd ose kur nse Kuvendi, n pajtim me kt nen, konstaton q Presidenti nuk sht i aft t ushtroj

- 34 -

prgjegjsit e tij/saj pr shkak t smundjes s rnd ose nse Gjykata Kushtetuese konstaton se ajo/ai ka br shkelje t rnd t Kushtetuts, Kuvendi mund t shkarkoj Presidentin me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij.

- 35 -

Kapitulli VI

Qeveria e Republiks s Kosovs

Neni 92

[Parimet e Prgjithshme]

1. Qeverin e Kosovs e prbjn Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat. 2. Qeveria e Kosovs ushtron pushtetin ekzekutiv n pajtim me Kushtetutn dhe ligj. 3. Qeveria zbaton ligjet dhe aktet e tjera t miratuara nga Kuvendi i Kosovs dhe ushtron veprimtari tjera brenda prgjegjsive t prcaktuara me kt Kushtetut dhe me ligj. 4. Qeveria merr vendime n pajtim me kt Kushtetut dhe me ligje, propozon projektligje dhe amendamentimin e ligjeve ekzistuese e akteve t tjera, si dhe mund t jap mendimin rreth projektligjeve t cilat nuk jan t propozuara nga ajo.

Neni 93

[Kompetencat e Qeveris]

Qeveria ka kto kompetenca: (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) propozon dhe zbaton politikn e brendshme dhe t jashtme t vendit; mundson zhvillimin ekonomik t vendit; propozon Kuvendit projektligje dhe akte t tjera; merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore, t nevojshme pr zbatimin e ligjeve; propozon Buxhetin e Republiks s Kosovs; udhzon dhe mbikqyr punn e organeve t administrats; udhzon veprimtarin dhe zhvillimin e shrbimeve publike; i propozon Presidentit t Republiks s Kosovs emrimet dhe shkarkimet pr shefa t misioneve diplomatike t Kosovs; propozon amendamentimin e Kushtetuts;

(10) mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese; (11) ushtron edhe funksione t tjera ekzekutive, t cilat nuk u jan caktuar organeve t tjera qendrore ose vendore.

- 36 -

Neni 94

[Kompetencat e Kryeministrit]

Kryeministri ka kto kompetenca: (1) prfaqson dhe udhheq Qeverin; (2) siguron q t gjitha Ministrit t veprojn n pajtim me politikat qeveritare; (3) siguron zbatimin e ligjeve dhe t politikave t prcaktuara t Qeveris; (4) ndrron antart e Qeveris, pa plqimin e Kuvendit; (5) kryeson Kshillin e Siguris t Kosovs; (6) emron Drejtorin e Prgjithshm t Policis s Kosovs; (7) kshillohet me Presidentin e Republiks s Kosovs mbi shtjet e Inteligjencs; (8) s bashku me Presidentin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc; (9) kshillohet me Presidentin pr zbatimin e politiks s jashtme t vendit; (10) kryen edhe pun t tjera, t prcaktuara me Kushtetut dhe me ligj.

Neni 95

[Zgjedhja e Qeveris]

1. Pas zgjedhjeve, Presidenti i Republiks s Kosovs i propozon Kuvendit kandidatin pr Kryeministr, n konsultim me partin politike ose koalicionin q ka fituar shumicn e nevojshme n Kuvend pr t formuar Qeverin. 2. Kandidati pr Kryeministr, jo m von se pesmbdhjet (15) dit pas emrimit, paraqet prbrjen e Qeveris para Kuvendit t Kosovs dhe krkon miratimin nga ana e Kuvendit. 3. Qeveria konsiderohet e zgjedhur nse merr shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit t Kosovs. 4. Nse prbrja e propozuar e Qeveris nuk merr shumicn e votave t nevojshme, Presidenti i Republiks s Kosovs, brenda dhjet (10) ditsh emron kandidatin tjetr sipas s njjts procedur. Nse as hern e dyt nuk zgjidhet Qeveria, ather Presidenti i Kosovs i shpall zgjedhjet, t cilat duhet t mbahen jo m von se dyzet (40) dit nga dita e shpalljes s tyre. 5. Nse Kryeministri jep dorheqjen ose pr arsye t tjera, posti i tij/saj mbetet i lir, Qeveria bie, dhe Presidenti i Republiks s Kosovs, n konsultim me partit politike ose koalicionin q ka fituar shumicn n Kuvend, mandaton kandidatin e ri, pr t formuar Qeverin.

- 37 -

6. Antart e Qeveris pas zgjedhjes, japin betimin para Kuvendit. Teksti i betimit rregullohet me ligj.

Neni 96

[Ministrit dhe Prfaqsimi i Komuniteteve]

1. Ministrit dhe organet e tjera ekzekutive themelohen, sipas nevojs, pr kryerjen e funksioneve brenda kompetencave t Qeveris. 2. Numri i antarve t Qeveris prcaktohet me aktin e brendshm t saj. 3. N Qeveri do t jen s paku nj (1) Ministr nga komuniteti Serb dhe nj (1) Ministr nga ndonj komunitet tjetr joshumic n Kosov. Nse jan m shum se dymbdhjet ministra, Qeveria do t ket edhe nj ministr t tret, i cili prfaqson nj nga komunitetet joshumic n Kosov. 4. Do t jen s paku dy (2) zvendsministra nga komuniteti Serb i Kosovs dhe dy (2) zvendsministra nga komunitete t tjera joshumic n Kosov. Nse jan m shum se dymbdhjet (12) ministra, Qeveria do t ket edhe nj zvendsministr t tret, i cili prfaqson komunitetin Serb, dhe nj (1) tjetr zvendsministr, i cili prfaqson nj nga komunitetet e tjera joshumic n Kosov. 5. Zgjedhja e ktyre ministrave dhe zvendsministrave do t vendoset pas konsultimit me partit, me koalicionet ose grupet q prfaqsojn komunitetet q nuk jan shumic n Kosov. Nse caktohen kandidat jasht deputetve t Kuvendit t Kosovs, pr kta ministra e zvendsministra krkohet miratimi formal i shumics s deputetve t Kuvendit, t cilt u prkasin partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatve t pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetin n fjal. 6. Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat e Qeveris mund t zgjidhen nga deputet t Kuvendit t Kosovs ose nga persona t kualifikuar, q nuk jan deputet t Kuvendit. 7. Papajtueshmria e antarve t Qeveris lidhur me funksionet e tyre rregullohet me ligj.

Neni 97

[Prgjegjsia]

1. Qeveria, pr punn e vet, i prgjigjet Kuvendit t Kosovs. 2. Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat mbajn bashkprgjegjsin pr vendimet q merr Qeveria, dhe prgjegjsin individuale pr vendimet q marrin n fushat e prgjegjsive t tyre.

- 38 -

Neni 98

[Imuniteti]

Antart e Qeveris s Kosovs gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit civile dhe shkarkimi pr veprimet dhe vendimet brenda fushveprimit t prgjegjsive t tyre si antar t Qeveris.

Neni 99

[Procedurat]

Mnyra e puns dhe procedurat e vendimmarrjes n Qeveri rregullohen me ligj dhe me rregullore.

Neni 100

[Mocioni i Votbesimit]

1. Mocioni i mosbesimit ndaj Qeveris mund t ngrihet me propozimin e nj t trets (1/3) t t gjith deputetve t Kuvendit. 2. Votbesimin e Qeveris mund ta krkoj Kryeministri. 3. Mocioni i mosbesimit vihet n rendin e dit t Kuvendit, jo m von se pes (5) dit e as m hert se dy (2) dit nga data e parashtrimit t tij. 4. Konsiderohet se mocioni i mosbesimit sht pranuar, nse pr t kan votuar shumica e t gjith deputetve t Kuvendit t Kosovs. 5. Nse mocioni i mosbesimit dshton, mocioni tjetr i mosbesimit nuk mund t ringrihet gjat nntdhjet (90) ditve t ardhshme. 6. Nse mocioni i mosbesimit votohet pr Qeverin n trsi, Qeveria konsiderohet n dorheqje.

Neni 101

[Shrbimi Civil]

1. Prbrja e shrbimit civil do t pasqyroj shumllojshmrin e popullit t Kosovs, duke marr n konsiderat parimet e barazis gjinore, t njohura ndrkombtarisht. 2. Nj Kshill i Pavarur Mbikqyrs pr shrbimin civil siguron respektimin e rregullave dhe parimeve q rregullojn shrbimin civil dhe i cili pasqyron diversitetin e popullit t Republiks s Kosovs.

- 39 -

Kapitulli VII

Sistemi i Drejtsis

Neni 102

[Parimet e Prgjithshme t Sistemit Gjyqsor]

1. Pushteti gjyqsor n Republikn e Kosov ushtrohet nga gjykatat. 2. Pushteti gjyqsor sht unik, i pavarur, i drejt, apolitik e i paanshm dhe siguron qasje t barabart n gjykata. 3. Gjykatat gjykojn n baz t Kushtetuts dhe ligjit. 4. Gjyqtart gjat ushtrimit t funksionit t tyre duhet t jen t pavarur dhe t paanshm. 5. Garantohet e drejta pr ankes ndaj nj vendimi gjyqsor, prve nse me ligj sht prcaktuar ndryshe. E drejta e prdorimit t mjeteve t jashtzakonshme juridike, rregullohet me ligj. Me ligj mund t lejohet e drejta pr t referuar nj rast n mnyr t drejtprdrejt n Gjykatn Supreme, dhe pr t tilla raste nuk ka t drejt ankese.

Neni 103

[Organizimi dhe Jurisdiksioni i Gjykatave]

1. Organizimi, funksionimi dhe jurisdiksioni i Gjykats Supreme dhe i gjykatave t tjera, rregullohen me ligj. 2. Gjykata Supreme e Kosovs sht autoriteti m i lart gjyqsor. 3. T paktn pesmbdhjet prqind (15%) e gjyqtarve t Gjykats Supreme, por jo m pak se tre (3) gjyqtar, do t jen nga radht e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 4. Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs e emron dhe shkarkon Presidenti i Kosovs, nga radht e gjyqtarve te Gjykats Supreme, pr mandat shtatvjear, pa mundsi t riemrimit, pas propozimit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs pr emrimin ose shkarkimin e saj/tij. 5. Kryetart e t gjitha gjykatave t tjera emrohen n mnyrn e prcaktuar me ligj. 6. T paktn pesmbdhjet prqind (15%) e gjyqtarve nga cilado gjykat tjetr, e themeluar me jurisdiksionin e apelit, por jo m pak se dy (2) gjyqtar do t jen nga radht e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 7. Gjykata t specializuara mund t themelohen me ligj kur kjo t jet e nevojshme, por n asnj mnyr nuk mund t themelohen gjykata t jashtzakonshme.

- 40 -

Neni 104

[Emrimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarve]

1. Gjyqtart i emron, riemron dhe shkarkon Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs. 2. Prbrja e gjyqsorit pasqyron shumllojshmrin etnike t Kosovs dhe parimet e pranuara ndrkombtarisht t barazis gjinore. 3. Prbrja e gjykatave pasqyron prbrjen etnike t jurisdiksionit territorial t gjykats prkatse. Para dhnies s propozimit pr emrim ose riemrim, Kshilli Gjyqsor i Kosovs kshillohet me gjykatn prkatse. 4. Gjyqtart mund t shkarkohen nga funksioni pr shkak t dnimit pr nj vepr t rnd penale ose pr mosrespektimin e rnd t detyrave. 5. Gjyqtart kan t drejt t ankohen ndaj vendimit mbi shkarkimin drejtprdrejt n Gjykatn Supreme t Kosovs. 6. Gjyqtart nuk mund t transferohen kundr vullnetit t tyre, prve nse sht parashikuar ndryshe me ligj, pr shkak t funksionimit efikas t gjyqsorit ose masave disiplinore.

Neni 105

[Mandati dhe Riemrimi]

1. Mandati fillestar pr gjyqtart sht trevjear. N raste t riemrimit, mandati sht i prhershm deri n moshn e pensionimit, sikurse sht prcaktuar m ligj, prve nse shkarkohet n pajtim me ligjin. 2. Kriteret dhe procedurat pr riemrimin e nj gjyqtari, prcaktohen nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs dhe ato mund t dallojn n shkall nga kriteret e prdorura pr shkarkimin e gjyqtarve.

Neni 106

[Papajtueshmria]

1. Gjyqtari nuk mund t ushtroj ndonj funksion n institucionet shtetrore jasht gjyqsorit, t jet i prfshir n ndonj aktivitet politik ose ndonj aktivitet tjetr t ndaluar me ligj. 2. Gjyqtarve nuk u lejohet t marrin prgjegjsi ose t jen barts t funksioneve, t cilat n fardo mnyre, do t ishin n kundrshtim me parimet e pavarsis dhe paansis s rolit t gjyqtarit.

- 41 -

Neni 107

[Imuniteti]

1. Gjyqtart, prfshir edhe gjyqtart porot, gzojn imunitetin nga ndjekja penale, padit civile dhe shkarkimi nga funksioni, pr vendimet e marra, votimin e br, mendimin e shprehur dhe pr veprimet e tjera t ndrmarra q jan brenda fushveprimit t detyrave dhe prgjegjsive t tyre si gjyqtar. 2. Gjyqtart, prfshir edhe gjyqtart porot, nuk gzojn imunitet dhe mund t shkarkohen nga funksioni, kur t ken shkelur ligjin me qllim. 3. Kur nj gjyqtar akuzohet ose arrestohet, duhet t njoftohet pa vones Kshilli Gjyqsor i Kosovs.

Neni 108

[Kshilli Gjyqsor i Kosovs]

1. Kshilli Gjyqsor i Kosovs siguron pavarsin dhe paansin e sistemit gjyqsor. 2. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht institucion plotsisht i pavarur n ushtrimin e funksioneve t tij. Kshilli Gjyqsor i Kosovs siguron q gjykatat n Kosov t jen t pavarura, profesionale e t paanshme, dhe t pasqyrojn plotsisht natyrn shumetnike t Republiks s Kosovs e t ndjekin parimet e barazis gjinore. Kshilli do tu jap prparsi pr emrim si gjyqtar, antarve t komuniteteve t nn prfaqsuara n mnyrn e prcaktuar me ligj. 3. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht prgjegjs pr rekrutimin dhe propozimin e kandidatve pr emrim dhe riemrim pr pozita gjyqsore. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht po ashtu prgjegjs pr transferimin dhe pr procedurn disiplinore kundr gjyqtarve. 4. Propozimet pr emrimin e gjyqtarve duhet t bhen n baz t procesit t hapur pr emrime, n baz t meritave t kandidatve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazis gjinore dhe prbrjen etnike t jurisdiksionit territorial t gjykats prkatse. T gjith kandidatt duhet ti plotsojn kriteret e prcaktuara me ligj. 5. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht prgjegjs pr inspektimin gjyqsor, administrimin gjyqsor, prpilimin e rregullave pr gjykatat n pajtim me ligjin, punsimin dhe mbikqyrjen e administratorve t gjykatave, hartimin dhe mbikqyrjen e buxhetit pr gjyqsorin, prcaktimin e numrit t gjyqtarve n secilin jurisdiksion dhe bn rekomandime pr themelimin e gjykatave t reja. Themelimi i gjykatave t reja bhet me ligj. 6. Kshilli Gjyqsor i Kosovs prbhet nga trembdhjet (13) antar, me kualifikime dhe ekspertiz profesionale. Antart emrohen pr nj mandat pesvjear dhe zgjedhn n kt mnyr: (1) Pes (5) antar do t jen gjyqtar t zgjedhur nga antart e gjyqsorit;

- 42 -

(2) Katr (4) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e fituara gjat ndarjes s prgjithshme t vendeve. T paktn dy (2) nga katr (4) antart duhet t jen gjyqtar, dhe nj (1) do t jet antar i Ods s Avokatve t Kosovs; (3) Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr prfaqsuesit e komunitetit Serb n Kosov, dhe t paktn njri prej ktyre t dyve, duhet t jet gjyqtar; (4) Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve t tjera, dhe t paktn njri prej ktyre t dyve, duhet t jet gjyqtar; (5) Papajtueshmria e t qenit antar i Kshillit Gjyqsor rregullohet me ligj. 7. Kshilli Gjyqsor i Kosovs, nga radht e antarve t vet, zgjedh kryesuesin dhe zvndskryesuesin me mandat trevjear. Zgjedhja n kto funksione nuk e zgjat mandatin e antarit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs. 8. Kryesuesi i Kshillit Gjyqsor t Kosovs i drejtohet Kuvendit t Republiks s Kosovs s paku nj her n vit lidhur me Sistemin Gjyqsor. 9. Kandidatt pr pozita gjyqsore, t cilat jan t rezervuara pr pjestart e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov, mund t rekomandohen pr emrim vetm nga antart e Kshillit t zgjedhur nga deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr pjestart e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. Nse ky grup i antarve t Kshillit nuk e propozon kandidatin pr kt pozit gjyqsore pas dy seancave t njpasnjshme t Kshillit, ather cilido antar i Kshillit ka t drejt t rekomandoj kandidatin pr at pozit gjyqsore. 10. Kandidatt pr pozita gjyqsore t gjykatave themelore, nn jurisdiksionin e t cilave prfshihet ekskluzivisht territori i nj a m shum komunave, ku shumica e popullsis i takon komunitetit Serb t Kosovs, mund t rekomandohen pr emrim vetm nga dy (2) antart e Kshillit q i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr komunitetin Serb n Republikn e Kosovs t cilt veprojn bashkrisht dhe n mnyr unanime. Nse kta dy (2) antar nuk rekomandojn kandidat gjyqsor pr kt pozit, gjat dy seancave t njpasnjshme t Kshillit Gjyqsor t Kosovs, ather cilido antar i Kshillit Gjyqsor t Kosovs ka t drejt t propozoj kandidat pr at pozit.

Neni 109

[Prokurori i Shtetit]

1. Prokurori i Shtetit sht institucion i pavarur me autoritet dhe prgjegjsi pr ndjekjen penale t personave t akuzuar pr ndonj vepr penale ose pr ndonj vepr tjetr, sikurse sht rregulluar me ligj.

- 43 -

2. Prokurori i Shtetit sht institucion i paanshm, dhe vepron n baz t Kushtetuts dhe t ligjit. 3. Organizimi, kompetencat dhe detyrat e Prokurororit t Shtetit rregullohen me ligj. 4. Prokurori i Shtetit pasqyron prbrjen shumetnike t Republiks s Kosovs dhe respekton parimet e barazis gjinore. 5. Mandati fillestar pr prokuror sht trevjear. N rast t riemrimit, mandati sht i prhershm deri n moshn e pensionimit, sikurse sht prcaktuar me ligj, prve nse shkarkohet n pajtim me ligjin. 6. Prokurort mund t shkarkohen nga funksioni pr shkak t dnimit pr nj vepr t rnd penale ose pr mosrespektimin e rnd t detyrave. 7. Kryeprokurori i Shtetit emrohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, n baz t propozimit t Kshillit Prokurorial t Kosovs. Mandati i Kryeprokurorit t Shtetit sht shtatvjear, pa mundsi riemrimi. Neni 110 [Kshilli Prokurorial i Kosovs]

1. Kshilli Prokurorial i Kosovs sht institucion plotsisht i pavarur n kryerjen e funksioneve t tij, n pajtim me ligjin. Kshilli Prokurorial i Kosovs siguron qasje t barabart n drejtsi pr t gjith personat n Kosov. Kshilli Prokurorial i Kosovs siguron q Prokurori i Shtetit t jet i pavarur, profesional, i paanshm dhe pasqyron natyrn shumetnike t Kosovs dhe parimet e barazis gjinore. 2. Kshilli Prokurorial i Kosovs do t rekrutoj, propozoj, avancoj, transferoj, disiplinoj prokurort n mnyrn e rregulluar me ligj. Kshilli do ti jap prparsi emrimit pr prokuror t antarve t komuniteteve t nn prfaqsuara n mnyrn e prcaktuar me ligj. T gjith kandidatt duhet ti plotsojn kriteret e prcaktuara me ligj. 3. Propozimet pr emrimin e prokurorve duhet t bhen n baz t procesit t hapur pr emrime, n baz t meritave t kandidatve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazis gjinore dhe prbrjen etnike t jurisdiksionit territorial prkats. 4. Prbrja e Kshillit Prokurorial t Kosovs, si dhe dispozitat pr emrimin, shkarkimin, mandatin, strukturn organizative dhe rregullat e procedurs, rregullohen me ligj. Neni 111 [Avokatura]

1. Avokatura sht profesion i pavarur, e cila ofron shrbime sikur sht e rregulluar me ligj. 2. Mnyra e fitimit t s drejts pr t ushtruar profesionin e avokatit, si dhe marrja e ksaj t drejte, rregullohen me ligj.

- 44 -

Kapitulli VIII

Gjykata Kushtetuese

Neni 112

[Parimet e Prgjithshme]

1. Gjykata Kushtetuese sht autoriteti prfundimtar n Republikn e Kosovs pr interpretimin e Kushtetuts dhe prputhshmris s ligjeve me Kushtetutn. 2. Gjykata Kushtetuese sht plotsisht e pavarur n kryerjen e prgjegjsive t saj.

Neni 113

[Jurisdiksioni dhe Palt e Autorizuara]

1. Gjykata Kushtetuese vendos vetm pr rastet e ngritura para gjykats n mnyr ligjore nga pala e autorizuar. 2. Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs, Qeveria dhe Avokati i Popullit jan t autorizuar t ngren rastet n vijim: (1) shtjen e prputhshmris s ligjeve, t dekreteve t Presidentit e t Kryeministrit dhe t rregulloreve t Qeveris, me Kushtetutn; (2) prputhshmria e Statutit t Komuns me Kushtetutn. 3. Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs dhe Qeveria jan t autorizuar t ngren shtjet n vijim: (1) konflikti n mes t kompetencave kushtetuese t Kuvendit t Kosovs, Presidentit t Republiks s Kosovs dhe Qeveris s Kosovs; (2) prputhshmria e referendumit t propozuar me Kushtetutn; (3) prputhshmria e shpalljes s Gjendjes s Jashtzakonshme dhe veprimeve t ndrmarra gjat Gjendjes s Jashtzakonshme me Kushtetutn; (4) prputhshmria e nj amendamenti t propozuar kushtetues me marrveshjet e detyrueshme ndrkombtare, t ratifikuara sipas ksaj Kushtetute dhe rishikimi i kushtetutshmris s procedurs s ndjekur; (5) nse sht shkelur Kushtetuta gjat zgjedhjes s Kuvendit. 4. Komuna sht e autorizuar t kontestoj kushtetutshmrin e ligjeve ose t akteve t Qeveris, t cilat cenojn prgjegjsit komunale ose zvoglojn t hyrat e komuns, n rast se komuna prkatse sht prekur nga ai ligj ose akt.

- 45 -

5. Dhjet (10) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, brenda nj afati prej tet (8) ditsh nga dita e miratimit, kan t drejt t kontestojn kushtetutshmrin e fardo ligji ose vendimi t miratuar nga Kuvendi, si pr prmbajtjen, ashtu edhe pr procedurn e ndjekur. 6. Tridhjet (30) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, jan t autorizuar t ngren shtjen nse Presidenti i Republiks s Kosovs ka kryer shkelje serioze t Kushtetuts. 7. Individt jan t autorizuar t ngren shkeljet nga autoritetet publike t t drejtave dhe lirive t tyre individuale, t garantuara me Kushtetut, mirpo vetm pasi t ken shteruar t gjitha mjetet juridike t prcaktuara me ligj. 8. Gjykatat kan t drejt ti referojn Gjykats Kushtetuese shtje prkitazi me prputhshmrin kushtetuese t nj ligji, nse ajo prputhshmri sht ngritur gjat procedurs gjyqsore dhe gjykata referuese nuk sht e sigurt pr prputhshmrin e ligjit t kontestuar me Kushtetutn dhe nse vendimi i gjykats referuese pr rastin e caktuar, varet nga prputhshmria e ligjit n fjal. 9. Kryetari i Kuvendit t Kosovs duhet t referoj amendamentet kushtetuese t propozuara para miratimit n Kuvend, me qllim q t konstatohet nse amendamenti i propozuar i zvoglon t drejtat dhe lirit e garantuara me kapitullin II t Kushtetuts. 10. Jurisdiksioni shtes mund t rregullohet me ligj.

Neni 114

[Prbrja dhe Mandati i Gjykats Kushtetuese]

1. Gjykata Kushtetuese prbhet nga nnt (9) gjyqtar, t cilt do t jen jurist t shquar dhe personalitete me moralin m t lart, jo me m pak se dhjet (10) vjet prvoj profesionale prkatse. Kualifikimet e tjera prkatse rregullohen me ligj. Parimet e barazis gjinore do t respektohen. 2. Gjyqtart emrohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kuvendit, pr nj mandat nntvjear, pa mundsi vazhdimi. 3. Vendimi pr t propozuar shtat (7) nga gjyqtart, varet nga miratimi i dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn. Vendimi pr t propozuar dy (2) gjyqtart e tjer, merret me shumicn e votave t deputetve t Kuvendit, t cilt jan t pranishm dhe q votojn, por q mund t bhet vetm pas plqimit t shumics s deputetve t Kuvendit, t cilt i mbajn vendet q jan rezervuar ose garantuar pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 4. Nse mandati i gjyqtarit prfundon para mbarimit t mandatit t rregullt, emrimi i gjyqtarit t ri bhet n pajtim me kt nen, me mandat t plot, pa t drejt rizgjedhjeje.

- 46 -

5. Zgjedhja e Kryetarit dhe Zvendskryetarit t Gjykats Kushtetuese, bhet nga gjyqtart t Gjykats Kushtetuese me votim t fsheht t gjyqtarve t Gjykats, pr mandat trevjear. Zgjedhja n kto funksione nuk e zgjat mandatin e gjyqtarit.

Neni 115

[Organizimi i Gjykats Kushtetuese]

1. Gjykata Kushtetuese prcakton organizimin e vet t brendshm, rregulloren e puns, proceset e vendimmarrjes dhe shtje t tjera organizative n pajtim me ligjin. 2. Gjykata Kushtetuese publikon raportin vjetor.

Neni 116

[Efekti Juridik i Vendimeve]

1. Vendimet e Gjykats Kushtetuese jan t detyrueshme pr gjyqsorin dhe t gjith personat dhe institucionet e Republiks s Kosovs. 2. Prderisa procedura t mos prfundoj para Gjykats Kushtetuese, ajo mund t suspendoj prkohsisht veprimin ose ligjin e kontestuar, derisa t merret vendimi i Gjykats, nse konsideron q aplikimi i veprimit a ligjit t kontestuar, mund t shkaktoj dme t pariparueshme. 3. Prve nse sht prcaktuar ndryshe me vendim t Gjykats Kushtetuese, shfuqizimi i ligjit, i aktit ose i veprimit hyn n fuqi n ditn e publikimit t vendimit t Gjykats. 4. Vendimet e Gjykats Kushtetuese shpallet n Gazetn Zyrtare.

Neni 117

[Imuniteti]

Gjyqtart e Gjykats Kushtetuese gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit civile dhe shkarkimi nga detyra pr vendimet e marra, mendimet e shprehura dhe veprimet e marra brenda fushs s prgjegjsive si gjykats t Gjykats Kushtetuese.

Neni 118

[Shkarkimi]

Gjyqtart e Gjykats Kushtetuese mund t shkarkohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs me propozimin e dy t tretave (2/3) t gjyqtarve t Gjykats Kushtetuese, vetm pr kryerjen e krimeve t rnda ose pr mosprfillje t rnd t detyrave.

- 47 -

Kapitulli IX

Marrdhniet Ekonomike

Neni 119

[Parimet e Prgjithshme]

1. Republika e Kosovs siguron nj mjedis t favorshm ligjor pr ekonomin e tregut, lirin e aktivitetit ekonomik dhe sigurin e prons publike e private. 2. Republika e Kosovs siguron t drejta ligjore t barabarta pr t gjith investitort dhe t gjitha ndrmarrjet vendore dhe t jashtme. 3. Veprimet q kufizojn konkurrencn e lir prmes vendosjes ose abuzimit t pozits dominuese, ose praktikave q e kufizojn konkurrencn, jan t ndaluara, me prjashtim kur kto lejohen n mnyr eksplicite me ligj. 4. Republika e Kosovs promovon mirqenie pr t gjith qytetart e saj duke inkurajuar zhvillimin e qndrueshm ekonomik. 5. Republika e Kosovs do t themeloj organe t pavarura pr rregullimin e tregut ather kur vet tregu nuk mundet q n mas t mjaftueshme t mbroj interesin publik. 6. Investitorit t jashtm i garantohet nxjerrja e lirshme e fitimit dhe kapitalit t investuar jasht vendit, n pajtim me ligjin. 7. Garantohet mbrojtja e konsumatorve, n pajtim me ligjin. 8. Secili person sht i obliguar t paguaj tatimet dhe kontributet e tjera t parapara me ligj. 9. Republika e Kosovs ushtron t drejtn e pronsis mbi do ndrmarrje q ajo kontrollon n pajtim me interesin publik, me qllim q t maksimalizoj vlern afatgjate t ndrmarrjes. 10. Shrbimet publike t detyrueshme mund t imponohen mbi kto ndrmarrje n pajtim me ligjin, i cili duhet t prcaktoj edhe kompensimin e drejt.

Neni 120

[Financat Publike]

1. Shpenzimet publike dhe mbledhja e t hyrave publike duhet t bazohen n parimet e llogaridhnies, efektshmris, efikasitetit dhe transparencs. 2. Administrimi i politiks fiskale n t gjitha nivelet e qeveris do t jet n pajtim me kushtet pr inflacion t ult dhe zhvillim t qndrueshm ekonomik dhe pr krijimin e vendeve t puns. 3. Huat publike rregullohen me ligj dhe duhet t jen n pajtim m stabilitetin ekonomik dhe qndrueshmrin fiskale.

- 48 -

Neni 121

[Prona]

1. Llojet e prons rregullohen me ligj. 2. Personat fizik t huaj dhe organizatat e huaja mund t sigurojn t drejta t pronsis mbi pronn e paluajtshme n pajtim me kushtet e arsyeshme t prcaktuara me ligj ose me marrveshje ndrkombtare. 3. Personat fizik t huaj dhe organizatat e huaja n pajtim me kushtet e arsyeshme t prcaktuara me ligj, mund t sigurojn t drejta t koncesionit dhe t drejta t tjera pr shfrytzim dhe/ose eksploatim t resurseve n pronsi publike, prfshir ktu resurset natyrore, dhe t infrastrukturs n pronsi publike.

Neni 122

[Prdorimi i Pasuris dhe Burimeve Natyrore]

1. Populli i Republiks s Kosovs n pajtim me kushtet e arsyeshme t prcaktuara me ligj, mund t gzoj resurset natyrore t Republiks s Kosovs, por nuk mund t shkel obligimet q dalin nga marrveshjet ndrkombtare pr bashkpunim ekonomik. 2. Pasurit natyrore, si ujrat, hapsira ajrore, pasurit minerare dhe pasurit e tjera natyrore, si dhe trualli, pyjet, bota bimore e shtazore, pjest e tjera t natyrs, paluejtshmria dhe t mirat e tjera me rndsi t veant kulturore, historike, ekonomike dhe ekologjike, t cilat prcaktuar me ligj se jan prcaktuar me interes pr Republikn e Kosovs, gzojn mbrojtjen e tyre t veant, n pajtim me ligjin. 3. Kufizimet e t drejtave t pronarve dhe t drejtave t tjera mbi eksploatimin e t mirave me interes t veant pr Republikn e Kosovs dhe kompensimi pr kufizimet e tilla rregullohen me ligj.

- 49 -

Kapitulli X

Qeverisja Lokale dhe Organizimi Territorial

Neni 123

[Parimet e Prgjithshme]

1. E drejta e vetqeverisjes lokale garantohet dhe rregullohet me ligj. 2. Vetqeverisja lokale ushtrohet nprmjet organeve prfaqsuese t zgjedhura n zgjedhje t prgjithshme, t barabarta, t lira e t drejtprdrejta dhe me votim t fsheht. 3. Veprimtaria e organeve t vetqeverisjes lokale bazohet n kt Kushtetut dhe n ligjet e Republiks s Kosovs dhe respekton Kartn Evropiane pr Vetqeverisjen Lokale. Republika e Kosovs merr parasysh dhe zbaton Kartn Evropiane pr Vetqeverisjen Lokale n masn e krkuar nga vendi nnshkrues. 4. Vetqeverisja lokale bazohet n parimet e qeverisjes s mir, transparencs, efikasitetit dhe efektivitetit n ofrimin e shrbimeve publike, duke u kushtuar kujdes t veant nevojave dhe brengave specifike t komuniteteve q nuk jan shumic dhe pjestarve t tyre.

Neni 124

[Organizimi dhe Funksionimi i Vetqeverisjes Lokale]

1. Njsi themelore e vetqeverisjes lokale n Republikn e Kosovs sht komuna. Komunat gzojn shkall t lart t vetqeverisjes lokale dhe inkurajojn e sigurojn pjesmarrje aktive t t gjith qytetarve n procesin e vendimmarrjes s organeve komunale. 2. Themelimi i komunave, kufijt, kompetencat dhe mnyra e organizimit dhe funksionimit t tyre, rregullohen me ligj. 3. Komunat kan kompetenca vetanake, t zgjeruara dhe t deleguara n pajtim me ligjin. Autoriteti shtetror q delegon kompetencat, prballon shpenzimet pr ushtrimin e delegimit. 4. Komunat kan t drejt pr bashkpunimin ndrkomunal dhe pr bashkpunimin ndrkufitar, n pajtim me ligjin. 5. Komunat kan t drejt t vendosin, t caktojn, t mbledhin dhe t shpenzojn t hyrat e veta si dhe t marrin fonde nga Qeveria qendrore, n pajtim me ligjin. 6. Komunat obligohen t respektojn Kushtetutn, ligjet, dhe t zbatojn vendimet gjyqsore. 7. Rishikimi administrativ i akteve t komunave nga autoritetet qendrore n fushn e kompetencave t tyre, kufizohet n sigurimin e prputhjes me Kushtetutn e Republiks s Kosovs dhe me ligjin.

- 50 -

Kapitulli XI

Sektori i Siguris

Neni 125

[Parimet e Prgjithshme]

1. Republika e Kosovs ka pushtet mbi zbatimin e ligjit, sigurin, drejtsin, sigurin publike, inteligjencn, organet civile emergjente dhe mbi kontrollin e kufijve n territorin e vet. 2. Institucionet e siguris n Republikn e Kosovs mbrojn sigurin publike dhe t drejtat e t gjithve n Republikn e Kosovs. Institucionet veprojn me transparenc t plot dhe n pajtim me standardet demokratike e me t drejtat e njeriut t njohura ndrkombtarisht. Institucionet e Siguris duhet t pasqyrojn shumllojshmrin etnike t popullit t Republiks s Kosovs. 3. Republika e Kosovs respekton plotsisht t gjitha marrveshjet e aplikueshme ndrkombtare dhe ligjin prkats ndrkombtar dhe bashkpunon me organet ndrkombtare t siguris e me homologt rajonal. 4. Kontrolli civil dhe demokratik mbi institucionet e siguris garantohet. 5. Kuvendi i Republiks s Kosovs mbikqyr buxhetin dhe politikat e institucioneve t siguris, sikur rregullohet me ligj.

Neni 126

[Forca e Siguris e Kosovs]

1. Forca e Siguris e Kosovs sht forc kombtare e siguris pr Republikn e Kosovs, dhe mund t drgoj pjestart e saj jasht vendit n prputhje t plot me prgjegjsit e saj ndrkombtare. 2. Forca e Siguris e Kosovs mbron qytetart dhe komunitetet e Republiks s Kosovs n baz t kompetencave t prcaktuara me ligj. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs sht Komandant i Prgjithshm i Forcs s Siguris t Kosovs, e cila gjithmon i nnshtrohet kontrollit t autoriteteve civile t zgjedhura n mnyr demokratike. 4. Forca e Siguris e Kosovs sht profesioniste, pasqyron shumllojshmrin etnike t popullit t Republiks s Kosovs dhe rekrutohet nga shtetasit e Republiks s Kosovs. 5. Komandantin e Forcs s Siguris t Kosovs e emron Presidenti i Republiks s Kosovs, n baz t rekomandimit t Qeveris. Organizimi i brendshm i Forcs s Siguris t Kosovs rregullohet me ligj.

- 51 -

Neni 127

[Kshilli i Siguris i Kosovs]

1. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs, n bashkpunim me Presidentin e Republiks s Kosovs dhe Qeverin, prgatit strategjin e siguris pr Republikn e Kosovs. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs ka edhe rol kshillues n t gjitha shtjet q kan t bjn me sigurin n Republikn e Kosovs. 2. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs kryesohet nga Kryeministri me mbshtetje nga Qeveria, prve gjat periudhs s Gjendjes s Jashtzakonshme, sikurse sht parashikuar me kt Kushtetut. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs mund t krkoj takime t Kshillit t Siguris t Republiks s Kosovs, dhe Kshilli sht i obliguar t bashkrendoj punn e tij ngushtsisht me Presidentin. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs do t bashkpunoj ngushtsisht me autoritetet ndrkombtare. 4. Antart e Kshillit t Siguris t Republiks s Kosovs emrohen dhe shkarkohen n mnyrn e prcaktuar me ligj.

Neni 128

[Policia e Kosovs]

1. Policia e Republiks s Kosovs mban prgjegjsin pr ruajtjen e rendit dhe siguris publike n tr territorin e Republiks s Kosovs. 2. Policia e Republiks s Kosovs sht profesioniste dhe pasqyron shumllojshmrin etnike t popullit t Republiks s Kosovs. 3. Kryeministri emron Drejtorin e Prgjithshm t Policis s Republiks s Kosovs me rekomandimin e Qeveris dhe n pajtim me ligjin. Organizimi i brendshm i Policis s Kosovs, rregullohet me ligj. 4. Policia e Republiks s Kosovs ka zinxhir t unifikuar komandues n tr Republikn e Kosovs, me stacione policore t cilat korrespondojn me kufijt komunal. Policia e Kosovs lehtson bashkpunimin me autoritetet komunale dhe udhheqsit e bashksive prmes themelimit t Kshillave Lokale, sikur sht rregulluar me ligj. Prbrja etnike e policis brenda nj komune duhet t pasqyron, deri n shkalln m lart t mundshme, prbrjen etnike t popullsis brenda komuns prkatse. 5. Policia e Republiks s Kosovs mban prgjegjsin pr kontrollin e kufirit n bashkpunim t drejtprdrejt me autoritetet vendore dhe ndrkombtare.

- 52 -

Neni 129

[Agjencia e Kosovs pr Inteligjenc]

1. Agjencia e Kosovs pr Inteligjenc zbulon, heton dhe mbikqyr krcnimet ndaj siguris n Republikn e Kosovs. 2. Agjencia e Kosovs pr Inteligjenc sht profesioniste,politikisht e paanshme, shumetnike dhe i nnshtrohet mbikqyrjes nga Kuvendi n mnyrn e prcaktuar me ligj. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs dhe Kryeministri, pas konsultimit me Qeverin, s bashku emrojn Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc. Kualifikimi dhe mandati, rregullohen me ligj. 4. Presidenti i Republiks s Kosovs dhe Kryeministri marrin t njjtat informacione n lidhje me inteligjencn.

Neni 130

[Autoriteti Civil i Aviacionit]

1. Autoriteti Civil i Aviacionit t Republiks s Kosovs rregullon veprimtarin e aviacionit civil n Republikn e Kosovs dhe sht ofrues i shrbimeve t navigacionit ajror, sikur sht prcaktuar me ligj. 2. Autoriteti Civil i Aviacionit bashkpunon plotsisht me autoritetet relevante ndrkombtare dhe vendore, t prcaktuara me ligj.

Neni 131

[Gjendja e Jashtzakonshme]

1. Presidenti i Republiks mund t shpall Gjendjen e Jashtzakonshme, kur: (1) ka nevoj pr masa emergjente t mbrojtjes; (2) ka rrezik t brendshm ndaj rendit kushtetues ose siguris publike; (3) ka fatkeqsi natyrore, e cila prek tr territorin e Republiks s Kosovs ose nj pjes t tij. 2. Gjat Gjendjes s Jashtzakonshme, Kushtetuta e Republiks s Kosovs nuk suspendohet. Kufizimet mbi t drejtat dhe lirit e garantuara me kt Kushtetut, bhen vetm deri n shkalln e nevojshme, pr sa m pak koh q t jet e nevojshme dhe n prputhje t plot me kt Kushtetut. Gjat Gjendjes s Jashtzakonshme, ligji pr zgjedhjet e Kuvendit dhe t Komunave nuk mund t ndryshohet. Parimet e tjera pr veprimet e institucioneve publike gjat Gjendjes s Jashtzakonshme rregullohen me ligj, por ato nuk duhet t jen n shprputhje me kt nen.

- 53 -

3. Nse paraqitet nevoja pr marrjen e masave emergjente t mbrojtjes, Presidenti i Republiks s Kosovs, pas konsultimit me Kryeministrin, shpall Gjendjen e Jashtzakonshme. Me shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme, Presidenti i Republiks s Kosovs shpall menjher dekretin, i cili prcakton natyrn e krcnimit dhe fardo kufizimi pr t drejtat dhe lirit. Brenda dyzet e tet (48) orsh, Kuvendi mund t jap plqimin me dy t tretat (2/3) e votave t deputetve t pranishm dhe q votojn. Nse nuk jepet plqimi, dekreti i Presidentit nuk ka forc as efekt. 4. Nse ka rrezik ndaj rendit kushtetues dhe siguris publike n Republikn e Kosovs, ose ekziston nj fatkeqsi natyrore n tr territorin e Republiks s Kosovs ose nj pjes t tij, Presidenti i Republiks s Kosovs, n konsultim me Kryeministrin, mund t shpall Gjendjen e Jashtzakonshme. Me shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme, Presidenti i Republiks s Kosovs shpall menjher nj dekret, i cili prcakton natyrn e gjendjes s emergjencs dhe fardo kufizimi mbi t drejtat dhe lirit. Brenda dyzet e tet (48) orsh, Kuvendi mund t jap plqimin e tij me shumicn e votave t t gjith deputetve t pranishm dhe q votojn. Nse nuk jepet plqimi, dekreti i Presidentit nuk ka forc as efekt. 5. Gjendja e Jashtzakonshme zgjat pr aq koh sa vazhdon t krcnoj rreziku dhe nuk mund t zgjat m shum se pr nj periudh prej gjashtdhjet (60) ditsh. Me plqimin e shumics s deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn, Gjendja e Jashtzakonshme, nse sht e nevojshme, mund t zgjatet pr periudha pasuese prej tridhjet (30) ditsh, por jo m shum se pr nntdhjet (90) dit shtes gjithsej. 6. Kuvendi mund t vendos kufizime t tilla, sipas nevojs, pr sa i prket kohzgjatjes dhe shkalls s Gjendjes s Jashtzakonshme. Kur Presidenti konstaton se rreziku ndaj Republiks s Kosovs sht i natyrs s jashtzakonshme, Kuvendi mund t vendos q Gjendja e Jashtzakonshme t zgjas m shum se njqind e pesdhjet (150) dit, vetm nse pr t votojn dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve t Kuvendit. 7. Presidenti i Republiks s Kosovs, pas konsultimit me Qeverin dhe Kuvendin, mund t urdhroj mobilizimin e Forcs s Siguris t Kosovs, pr t ndihmuar n Gjendjen e Jashtzakonshme. 8. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs, vetm gjat Gjendjes s Jashtzakonshme, ushtron funksione ekzekutive q kufizohen n funksionet q ndrlidhen n veanti me Gjendjen e Jashtzakonshme. Gjat Gjendjes s Jashtzakonshme, Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs do t drejtohet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, sikur rregullohet me ligj. Gjat Gjendjes s Jashtzakonshme, Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs do t bashkpunoj ngushtsisht me Qeverin, Kuvendin dhe autoritetet ndrkombtare. 9. Ligji prcakton parimet, lmit dhe mnyrn e kompensimit t dmeve t shkaktuara si pasoj e kufizimeve t vendosura gjat Gjendjes s Jashtzakonshme.

- 54 -

Kapitulli XII

Institucionet e Pavarura

Neni 132

[Roli dhe Kompetencat e Avokatit t Popullit]

1. Avokati i Popullit mbikqyr dhe mbron t drejtat dhe lirit e individve nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme dhe t parregullta t autoriteteve publike. 2. Avokati i Popullit sht i pavarur n ushtrimin e detyrs dhe nuk pranon udhzime e ndrhyrje nga organet, institucionet ose autoritetet e tjera, t cilat ushtrojn pushtetin n Republikn e Kosovs. 3. do organ, institucion ose autoritet tjetr, q ushtron pushtet legjitim n Republikn e Kosovs, sht i detyruar tu prgjigjet krkesave t Avokatit t Popullit dhe ti paraqes atij/asaj t gjitha dokumentet dhe informacionet e krkuara n pajtim me ligj.

Neni 133

[Zyra e Avokatit t Popullit]

1. Zyra e Avokatit t Popullit sht e pavarur, dhe propozon e administron buxhetin e vet, n pajtim me ligj. 2. Avokati i Popullit ka nj (1) ose m shum zvends. Numri, mnyra e przgjedhjes dhe mandati i tyre, rregullohen me ligjin pr Avokatin e Popullit. T paktn nj (1) nga zvendsit e Avokatit t Popullit sht pjestar i komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov.

Neni 134

[Kualifikimi, Zgjedhja dhe Shkarkimi i Avokatit t Popullit]

1. Avokatin e Popullit e zgjedh Kuvendi i Kosovs, me shumicn e votave t t gjith deputetve t tij, pr nj mandat pes (5) vjear, pa t drejt rizgjedhjeje. 2. Avokat i Popullit ka t drejt t zgjidhet do shtetas i Republiks s Kosovs, me arsim t lart, me karakter e moral t lart, i ndershm, me eksperienc dhe njohuri t dalluara n fushn e t drejtave t njeriut. 3. Avokati i Popullit dhe zvendsit e saj/tij nuk mund t jen antar t asnj partie politike, as t ushtrojn veprimtari politike, shtetrore a private profesionale dhe as t marrin pjes n organizmat drejtues t organizatave civile, ekonomike dhe tregtare. 4. Avokati i Popullit gzon imunitetin nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet ose vendimet q jan brenda fushs s prgjegjsive t Avokatit t Popullit.

- 55 -

5. Avokati i Popullit mund t shkarkohet vetm me krkesn e m shum se nj t trets (1/3) s t gjith deputetve, dhe n kt rast Kuvendi vendos me shumicn e dy t tretave (2/3) t t gjith deputetve t tij.

Neni 135

[Raportimi i Avokatit t Popullit]

1. Avokati i Popullit paraqet raport vjetor para Kuvendit t Republiks s Kosovs. 2. Me krkesn e Kuvendit, Avokati i Popullit duhet t dorzoj raporte periodike ose tjera Kuvendit. Me krkesn e Avokatit t Popullit, Kuvendi duhet tia lejoj q t dgjohet. 3. Avokati i Popullit ka t drejt t bj rekomandime dhe t propozoj masa, nse vren shkelje t t drejtave dhe lirive t njeriut nga ana e organeve t administrats publike dhe organeve t tjera shtetrore. 4. Avokati i Popullit ka t drejt t referoj shtje n Gjykatn Kushtetuese, n pajtim me dispozitat e ksaj Kushtetute.

Neni 136

[Auditori i Prgjithshm i Kosovs]

1. Auditori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs sht institucioni m i lart i kontrollit ekonomik e financiar. 2. Organizimi, funksionimi dhe kompetencat e Auditorit t Prgjithshm t Republiks s Kosovs, prcaktohen me Kushtetutn dhe me ligj. 3. Auditori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs zgjidhet nga Kuvendi, me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit, n baz t propozimit t Presidentit t Republiks s Kosovs. 4. Kuvendi vendos pr shkarkimin e Auditorit t Prgjithshm t Republiks s Kosovs me shumicn e dy t tretave (2/3) t t gjith deputetve t tij, n baz t propozimit t Presidentit ose me nismn e nj t trets (1/3) s deputetve t Kuvendit t Republiks s Kosovs. 5. Mandati i Auditorit t Prgjithshm t Republiks s Kosovs sht pes (5) vjet, me t drejt rizgjedhjeje vetm edhe pr nj mandat.

Neni 137

[Kompetencat e Auditorit t Prgjithshm t Kosovs]

Auditori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs kontrollon:

- 56 -

(1) veprimtarin ekonomike t institucioneve publike dhe t personave t tjer juridik shtetror; (2) prdorimin dhe mbrojtjen e fondeve publike nga organet e pushtetit qendror dhe lokal; (3) veprimtarin ekonomike t ndrmarrjeve publike dhe personave juridik t tjer, tek t cilt Shteti ka nj pjes t aksioneve, ose kur huat, kredit dhe detyrimet e tyre garantohen nga Shteti.

Neni 138

[Raportimi i Auditorit t Prgjithshm t Kosovs]

1. Auditori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs, Kuvendit i paraqet: (1) raport pr zbatimin e Buxhetit t Shtetit; (2) mendimin pr raportin e Qeveris pr shpenzimet e vitit financiar t shkuar, para se t miratohet nga Kuvendi; (3) informacione pr rezultatet e kontrolleve, sa her q krkohet nga Kuvendi. 2. Auditori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs i paraqet Kuvendit raportin vjetor pr veprimtarin e vet.

Neni 139

[Komisioni Qendror i Zgjedhjeve]

1. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve sht organ i prhershm q prgatit, mbikqyr, drejton dhe verifikon t gjitha veprimet q kan t bjn me procesin e zgjedhjeve e referendumet dhe shpall rezultatet e tyre. 2. Komisioni prbhet nga njmbdhjet (11) antar. 3. Kryesuesin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve, e emron Presidenti i Republiks s Kosovs nga radht e gjyqtarve t Gjykats Supreme dhe t Gjykatave me jurisdiksion apeli. 4. Gjasht (6) antar emrohen nga pjestart e gjasht grupeve m t mdha parlamentare t prfaqsuara n Kuvend, t cilt nuk kan t drejt t marrin pjes n ndarjen e vendeve t rezervuara. Nse n Kuvend jan t prfaqsuara m pak grupe, grupi a grupet m t mdha mund t emrojn antar shtes. Nj (1) antar emrohet nga deputett e Kuvendit t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetin Serb t Kosovs dhe tre (3) antar nga deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetet e tjera q nuk jan shumic n Kosov.

- 57 -

Neni 140

[Banka Qendrore e Kosovs]

1. Banka Qendrore e Republiks s Kosovs, sht institucion i pavarur i cili i prgjigjet vetm Kuvendit t Kosovs. 2. Banka Qendrore e Republiks s Kosovs ushtron kompetencat dhe pushtetin e vet vetm n pajtim me kt Kushtetut dhe me instrumentet e tjera ligjore t zbatueshme. 3. Guvernatori i Banks Qendrore t Republiks s Kosovs ushtron edhe detyrn e Kryeshefit Ekzekutiv t saj. 4. Qeverisja e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs dhe procedurat e zgjedhjes dhe t nominimit t antarve t Bordit t Banks Qendrore t Kosovs rregullohen me ligjin, cili duhet t siguroj pavarsin dhe autonomin e saj.

Neni 141

[Komisioni i Pavarur i Medieve]

1. Komisioni i Pavarur i Medieve sht organ i pavarur q rregullon spektrin e Frekuencave Transmetuese n Republikn e Kosovs, licencon transmetuesit publik e privat, prcakton dhe zbaton politikn e transmetimit si dhe ushtron kompetenca t tjera t prcaktuara me ligj. 2. Antart e Komisionit t Pavarur t Medieve zgjedhen sipas ligjit, prmes nj procesi transparent.

Neni 142

[Agjencit e Pavarura]

1. Agjencit e pavarura t Republiks s Kosovs jan institucione t krijuara nga Kuvendi, n baz t ligjeve prkatse, t cilat rregullojn themelimin, funksionimin dhe kompetencat e tyre. Agjencit e pavarura funksionet e tyre i kryejn n mnyr t pavarur nga do organ ose autoritet tjetr n Republikn e Kosovs. 2. Agjencit e pavarura kan buxhetin e tyre, i cili administrohet n mnyr t pavarur, n pajtim me ligj. 3. Secili organ, institucion ose autoritet tjetr, q ushtron pushtet legjitim n Republikn e Kosovs, sht i detyruar t bashkpunoj dhe tu prgjigjet krkesave t agjencive t pavarura gjat ushtrimit t kompetencave t tyre ligjore, n pajtim me ligj.

- 58 -

Kapitulli XIII

Dispozitat Prfundimtare

Neni 143

[Propozimi Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs]

Pavarsisht dispozitave tjera t ksaj Kushtetute: 1. T gjitha autoritetet n Republikn e Kosovs veprojn n pajtim me t gjitha detyrimet e Republiks s Kosovs sipas Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs t dats 26 mars 2007. Ato do t ndrmarrin t gjitha veprimet e nevojshme pr zbatimin e tyre. 2. Dispozitat e Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs t dats 26 mars 2007 kan eprsi ndaj t gjitha dispozitave t tjera ligjore n Kosov. 3. Kushtetuta, ligjet dhe aktet tjera ligjore t Republiks s Kosovs interpretohen n pajtueshmri me Propozimin Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs t dats 26 mars 2007. N rast se ka papajtueshmri midis dispozitave t ksaj Kushtetute, ligjeve dhe akteve t tjera ligjore t Republiks s Kosovs dhe dispozitave t marrveshjes, kjo e fundit do t mbizotroj.

Neni 144

[Amendamentimi]

1. Qeveria, Presidenti ose nj e katrta (1/4) e deputetve t Kuvendit, sipas Rregullores s Puns t Kuvendit, mund t propozojn ndryshime dhe amendamentime t ksaj Kushtetute. 2. do ndryshim do t krkoj miratimin e dy t tretave (2/3) t t gjith deputetve t Kuvendit, prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve t Kuvendit q mbajn vende t rezervuara ose t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Republikn e Kosovs. 3. Ndryshimet n kt Kushtetut mund t miratohen nga Kuvendi vetm pasi t ket adresuar Kryetari i Kuvendit t Kosovs amendamentin e propozuar n Gjykatn Kushtetuese pr t vlersuar paraprakisht nse ndryshimi i propozuar nuk pakson ndonj t drejt dhe lirit e prcaktuara n Kapitullin II t Kushtetuts. 4. Ndryshimet e Kushtetuts hyjn n fuqi menjher pas miratimit t tyre n Kuvendin e Republiks s Kosovs.

Neni 145

[Vazhdimsia e Marrveshjeve Ndrkombtare dhe e Legjislacionit t Aplikueshm]

1. Marrveshjet ndrkombtare dhe aktet e tjera pr bashkpunimin ndrkombtar, q jan n fuqi ditn e hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute, do t vazhdojn t respektohen deri ather

- 59 -

kur ato marrveshje ose akte t rinegociohen ose kur t bhet trheqja nga to n pajtueshmri me kushtet e tyre ose deri ather kur ato t zvendsohen nga marrveshje ose akte t reja ndrkombtare me t cilat mbulohen fushat e njjta dhe q jan miratuar n pajtim me kt Kushtetut. 2. Legjislacioni i aplikueshm n ditn e hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute vazhdon t zbatohet pr aq sa t jet n pajtueshmri me kt Kushtetut, derisa t mos shfuqizohet, zvendsohet ose amendamentohet n pajtueshmri me kt Kushtetut.

- 60 -

Kapitulli XIV

Dispozitat Kalimtare

Neni 146

[Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil]

Pavarsisht dispozitave tjera t ksaj Kushtetute: 1. Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil dhe organizatat e aktert e tjer ndrkombtar t mandatuar sipas Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, dat 26 mars 2007, kan mandatin dhe kompetencat e prcaktuara me Propozimit Gjithprfshirs duke prfshir zotsin juridike si dhe privilegjet dhe imunitetet e prcaktuara me t. 2. T gjitha autoritetet n Republikn e Kosovs bashkpunojn plotsisht me Prfaqsuesin Ndrkombtar Civil, organizatat dhe aktert tjer ndrkombtar t mandatuar sipas Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, dat 26 mars 2007 dhe ndr t tjera iu japin fuqi ligjore vendimeve ose akteve t tyre.

Neni 147

[Autoriteti Prfundimtar i Prfaqsuesit Ndrkombtar Civil]

Pavarsisht dispozitave t tjera t ksaj Kushtetute, Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil, n pajtim me Propozimin Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, dat 26 mars 2007, sht autoriteti prfundimtar n Kosov lidhur me interpretimin e aspekteve civile t Propozimit Gjithprfshirs. Asnj autoritet i Republiks s Kosovs nuk ka jurisdiksion t rishikoj, t paksoj ose n ndonj mnyr t kufizoj mandatin, kompetencat dhe detyrimet e prcaktuara n nenin 146 dhe n kt nen.

Neni 148

[Dispozitat Transicionale pr Kuvendin e Kosovs]

1. Pr dy (2) mandatet e para zgjedhore, Kuvendi i Republiks s Kosovs do t ket njzet (20) vende t rezervuara pr prfaqsim t komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov n mnyrn si vijon: Dhjet (10) vende do tu ndahen partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatve t pavarur, q jan deklaruar se prfaqsojn komunitetin Serb t Kosov, dhe dhjet (10) vende do tu ndahen komuniteteve t tjera si vijon: komunitetit Rom nj (1) vend; komunitetit Ashkali nj (1) vend; komunitetit Egjiptian nj (1) vend; dhe nj (1) vend shtes do ti jepet komunitetit Rom, Ashkali ose Egjiptian, i cili ka numrin m t madh t votave t prgjithshme; komunitetit Boshnjak tri (3) vende, komunitetit Turk dy (2) vende dhe komuniteti Goran nj (1) vend. do vend i fituar prmes zgjedhjeve, do t jet vend shtes, prve dhjet (10) vendeve t rezervuara q u ndahen prkatsisht komunitetit Serb t Kosovs dhe komuniteteve t tjera. 2. Pavarsisht nga pika 1 e ktij neni, mandati ekzistues n kohn e hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute do t konsiderohet si mandati i par zgjedhor i Kuvendit, n rast se ky mandat zgjat pr s paku dy vite nga dita e hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute.

- 61 -

Neni 149

[Miratimi Fillestar i Ligjeve me Interes Vital]

Pavarsisht nga dispozitat e Nenit 81 t ksaj Kushtetute, ligjet me interes vital t radhitura n at nen, do t miratohen fillimisht me shumicn e votave t deputetve t pranishm t Kuvendit dhe q votojn.

Neni 150

[Procesi i Emrimit t Gjyqtarve dhe Prokurorve]

1. Shqyrtimi gjithprfshirs mbarkosovar pr prshtatshmrin e t gjith kandidatve pr emrime t prhershme pr gjyqtar dhe prokuror n Kosov, deri n moshn e pensionimit t prcaktuar me ligj, do t vazhdoj t bhet n pajtim me Urdhresn Administrative 2008/2 dhe nuk do t ndikohet nga prfundimi i mandatit t UNMIK-ut, ose nga hyrja n fuqi e ksaj Kushtetute. 2. T gjith kandidatt e suksesshm, t cilt jan emruar ose riemruar pr gjyqtar dhe prokuror nga ana e Prfaqsuesit Special t Sekretarit t Prgjithshm, si pjes e procesit t emrimit, do t vazhdojn t shrbejn n postet e tyre deri n skadimin e natyrshm t mandatit t tyre, ose deri ather kur ata t shkarkohen n pajtim me ligjin. 3. Komisioni i Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial do ti paraqes me shkrim Kshillit Gjyqsor t Kosovs rekomandimet pr kandidatt pr emrimin dhe riemrimin e tyre si gjyqtar dhe prokuror, i cili ushtron pushtetin prfundimtar, q tia propozoj Presidentit t Kosovs kandidatt pr emrim dhe riemrim si gjyqtar dhe prokuror. 4. T gjith kandidatt e suksesshm, t cilt jan emruar ose riemruar nga Presidenti i Kosovs si gjyqtar dhe prokuror, sipas propozimit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs, si pjes e procesit t emrimit, do t vazhdojn t shrbejn n kto poste deri n skadimin e natyrshm t mandatit t tyre, ose deri ather kur ata t shkarkohen n pajtim me ligjin. 5. Pavarsisht nga dispozitat e nenit 105 t ksaj Kushtetute, mandati i t gjith gjyqtarve dhe prokurorve q n mnyr t suksesshme e kalojn procesin e emrimit si sht prcaktuar n kt nen dhe t cilt kan ushtruar funksionin s paku dy vjet para emrimit, sipas ktij neni, sht i prhershm deri n moshn e pensionimit sikurse sht prcaktuar m ligj, prve nse shkarkohen n pajtim me ligjin.

Neni 151

[Prbrja e Prkohshme e Kshillit Gjyqsor t Kosovs]

Deri n fund t mbikqyrjes ndrkombtare t zbatimit t Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, t dats 26 mars 2007, Kshilli Gjyqsor i Kosovs do t prbhet si vijon: 1. Pes (5) antar jan antar kosovar t Komisionit t Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial, q jan verifikuar nga Komisioni i Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial, si pjes e fazs s par dhe t dyt t procesit t emrimit, n pajtim me Urdhresn Administrative 2008/02. Prej

- 62 -

ktyre pes (5) antarve, nj (1) gjyqtar dhe nj (1) prokuror t zgjedhur sipas metods s rastsis, do t shrbejn n Kshillin Gjyqsor t Kosovs deri n skadimin e natyrshm t mandateve t tyre ekzistuese, kur do t zvendsohen me nj (1) gjyqtar dhe nj (1) prokuror t verifikuar nga Komisioni i Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial dhe q jan zgjedhur nga ana e kolegve t tyre, duke iu prmbajtur metodave q kan pr qllim sigurimin e prfaqsimit sa m t gjer t shrbimit t Gjyqsorit dhe Prokuroris. Dy (2) gjyqtart e mbetur dhe nj (1) prokuror nga radht e pes (5) antarve kosovar t Komisionit t Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial, do t shrbejn n Kshillin Gjyqsor t Kosovs pr nj mandat plotsues njvjear pas skadimit t natyrshm t mandatit t tyre, kur ata do t zvendsohen me procedur t njjt sikur edhe ish-kolegt e tyre t Komisionit t Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial. N rast t themelimit t nj subjekti prgjegjs pr shtjet e emrimit, disiplins dhe shkarkimit t prokurorve, t gjith antart e tjer t Kshillit Gjyqsor t Kosovs do t jen gjyqtar. 2. Tet (8) antart e tjer t Kshillit Gjyqsor t Kosovs do t zgjedhen nga Kuvendi i Kosovs n mnyrn e prcaktuar me kt Kushtetut, prve dy (2) nga katr (4) antart e zgjedhur nga deputett e Kuvendit q mbajn vende t fituara gjat ndarjes s prgjithshme t vendeve, duhet t jen ndrkombtar, t przgjedhur nga Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil, sipas propozimit t Misionit Evropian pr Politika t Siguris dhe Mbrojtes. Njri nga antart ndrkombtar duhet t jet gjyqtar.

Neni 152

[Prbrja e Prkohshme e Gjykats Kushtetuese]

Deri n fund t mbikqyrjes ndrkombtare t zbatimit t Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, t dats 26 mars 2007, Gjykata kushtetuese do t prbhet si n vijim: 1. Gjasht (6) nga nnt (9) gjyqtart emrohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kuvendit. 2. Nga gjasht (6) gjyqtart, dy (2) do t shrbejn pr nj mandat trevjear, pa mundsi t rizgjedhjes, dy (2) do t shrbejn pr nj periudh gjashtvjeare, pa mundsi t rizgjedhjes, dhe dy (2) do t shrbejn pr nj periudh nntvjeare, pa mundsi t rizgjedhjes. Mandatet e gjyqtarve fillestar do t zgjidhen me short, nga Presidenti i Republiks s Kosovs, menjher pas emrimit t tyre. 3. Nga gjasht (6) gjyqtart, katr (4) do t zgjidhen votat e dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit, t cilt jan t pranishm dhe q votojn. Dy (2) do t zgjidhen me shumicn e votave t deputetve t Kuvendit, pas plqimit t shumics s deputetve t Kuvendit, t cilt mbajn vendet q jan rezervuar ose garantuar pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 4. Tre (3) gjyqtar ndrkombtar do t emrohen nga Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil pas konsultimit me Kryetarin e Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Tre (3) gjyqtart nuk do t jen qytetar t Kosovs dhe as t ndonj vendi fqinj.

- 63 -

5. Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil do t prcaktoj se kur skadon mandati i gjyqtarve ndrkombtar, dhe gjyqtart do t ndrrohen sikur sht e parashikuar me Kushtetut.

Neni 153

[Prania Ndrkombtare Ushtarake]

Pavarsisht dispozitave tjera t ksaj Kushtetute, Prania Ndrkombtare Ushtarake ka mandatin dhe kompetencat e prcaktuara nga instrumentet relevante ndrkombtare, prfshir Rezolutn 1244 t Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuara dhe Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, dat 26 mars 2007. Kryesuesi i Pranis Ndrkombtare Ushtarake, n pajtim me Propozimin Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, dat 26 mars 2007, sht autoriteti final n zonn operative pr sa i prket interpretimit t atyre aspekteve t marrveshjes s prmendur q i referohen Pranis Ndrkombtare Ushtarake. Asnj autoritet i Republiks s Kosovs nuk ka jurisdikcion t rishikoj, t paksoj ose prndryshe t kufizoj mandatin, kompetencat dhe detyrimet e referuara n kt nen.

Neni 154

[Trupat e Mbrojtjes t Kosovs]

Trupat e Mbrojtjes t Kosovs do t shprbhen brenda nj viti pas hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute. Deri n shprbrje, Prania Ndrkombtare Ushtarake, n konsultim me Prfaqsuesin Ndrkombtar Civil dhe Republikn e Kosovs do t ket autoritet ekzekutiv mbi Trupat e Mbrojtjes t Kosovs dhe vendos pr dinamikn kohore t shprndarjes.

Neni 155

[Shtetsia]

1. T gjith banort e ligjshm t Kosovs n datn e miratimit t ksaj Kushtetute, gzojn t drejtn e shtetsis s Republiks s Kosovs. 2. Republika e Kosovs ua njeh t drejtn n shtetsin e Republiks s Kosovs, pavarsisht nga vendbanimi i tyre i tanishm dhe shtetsia q ata kan, t gjith qytetarve t ishRepubliks Federative t Jugosllavis, t cilt kan qen banor t prhershm t Kosovs me datn 1 janar 1998, dhe pasardhsve t tyre t drejtprdrejt.

Neni 156

[Refugjatt dhe Personat e Zhvendosur Brenda Vendit]

Republika e Kosovs promovon dhe lehtson kthimin e sigurt dhe me dinjitet t refugjatve dhe personave t zhvendosur brenda vendit, dhe u ndihmon atyre pr kthimin e pronave dhe posedimeve t tyre.

- 64 -

Neni 157

[Auditori i Prgjithshm i Kosovs]

Deri n fund t mbikqyrjes ndrkombtare dhe zbatimit t Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, dat 26 mars 2007, Revizori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs do t jet nj ndrkombtar i emruar nga Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil.

Neni 158

[Autoriteti Qendror Bankar]

Deri n fund t mbikqyrjes ndrkombtare dhe zbatimit t Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, dat 26 mars 2007, Guvernatori i Banks Qendrore t Republiks s Kosovs do t emrohet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, pas marrjes s plqimit nga Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil.

Neni 159

[Pronat dhe Ndrmarrjet n Pronsi Shoqrore]

1. T gjitha ndrmarrjet q ishin n trsi ose pjesrisht n pronsi shoqrore, para hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute, do t privatizohen n pajtim me ligj. 2. T gjitha interesat n pronsi shoqrore n prona dhe ndrmarrje n Kosov do t jen n pronsi t Republiks s Kosovs. Neni 160 [Ndrmarrjet n Pronsi Publike]

1. Republika e Kosovs do ti ket n pronsi t vet t gjitha ndrmarrjet n Republikn e Kosovs q jan ndrmarrje n pronsi publike. T gjitha obligimet q kan t bjn me kto t drejta pronsore do t jen obligime t Republiks s Kosovs. Qeveria e Kosovs mund t privatizoj, t jap me koncesion ose t jap me qira ndrmarrjet n pronsi publike n mnyrn e rregulluar me ligj. 2. T drejtat e pronsis, q kan t bjn me nj ndrmarrje n pronsi publike e cila ofron shrbime vetm n nj komun specifike ose n nj numr t kufizuar t komunave, do t jen t drejta pronsore t komuns ose komunave prkatse. Obligimet n lidhje me t drejtat e tilla pronsore do t jen obligime t komuns ose komunave prkatse. Kuvendi mundet me ligj t identifikoj nj ndrmarrje t till dhe komunn a komunat, q kan t drejta pronsore dhe obligimet lidhur me to. Nse prcaktohet me ligj, komuna a komunat prkatse, ndrmarrjet n pronsi shoqrore mund ti privatizojn, ti japin me koncesion ose ti lshojn me qira.

Neni 161

[Transicioni i Institucioneve]

1. Me prjashtim t rastet kur Kushtetuta prcakton nj transicion tjetr, t gjitha kompetencat, prgjegjsit dhe detyrimet e institucioneve t prcaktuara me kt Kushtetut, do tu kalojn - 65 -

menjher atyre institucioneve n ditn e hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute. Kohzgjatja e mandatit t secilit institucion para hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute, do t mbetet e paprekur dhe e pandryshuar deri n skadimin e rregullt, ose deri n zgjedhjet e reja. 2. Deri ne zgjedhjet e para parlamentare pas hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute, Kryesia e Kuvendit mbetet me kompetencat e parapara n mandatin e saj ekzistues. Pas seancs konstituive t Kuvendit t par pas hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute, Kryesia e Kuvendit ristrukturohet n pajtim me dispozitat e ksaj Kushtetute. 3. Dispozitat e nenit 70.3.(3) nuk do t aplikohen deri n seancn konstituive t Kuvendit pas zgjedhjeve t para parlamentare pas hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute. 4. Deri n formimin e Kshillit Prokurorial t Kosovs, funksionet dhe prgjegjsit e tij do t i kryej Kshilli Gjyqsor i Kosovs.

Neni 162

[Hyrja n Fuqi]

Kushtetuta e Republiks s Kosovs hyn n fuqi m 15 qershor 2008.

- 66 -