Professional Documents
Culture Documents
1 EVALUACIN
Un cultismo es una palabra culta, generalmente de origen grecolatino, usada en la lengua intelectual, literaria y cientfica. Podemos reconocer un cultismo porque procede de una lengua clsica y penetra en una lengua moderna sin pasar por las
Palabra Patrimonial
las
Dobletes
De un mismo trmino latino derivan dos al castellano (un cultismo y una palabra patrimonial). Entonces decimos que se ha producido un doblete.
EJEMPLOS
CULTISMOS: fraternal, filial, acutico, ocular, auricular, fabular, parbola, milagro, espritu, pleno, etc. PATRIMONIAL: beja (< apicula), llamar (< clamare), viejo (< vetulus), piedra (< petra), toro (< taurus), ojo (< oculus), hacer (< facere), etc. SEMICULTISMOS: se esperara que regnare hubiese dado *rear; el semicultismo reinar, embargo, muestra una fase evolutiva intermedia. Regula >regla /angelus >ngel
ACTIVIDADES LATN
bovem laborare calidum lacrimam
3
cultismo
bovino laboral
patrimonial
buey labrar
causam lupum collum operam hospitem ovum dominum patrem filium portam fabulam regem herbam servum hostem vitam
1. Lupus et agnus in fluvii ripa aquam potbant. 2. Puellae derum aras rosis ornant; pueri autem in villae horto cum amcis pila ludunt. 3. Magister in cthedra sedbat. 4. Viri capras et agnos mane in agros ducunt. 5. Pueri tabellas stilumque in ludum portbant. 6. Pueri stilo in tabellis scribunt. 7. Vlicus servos in agro saepius visitbat. 8. Pueri puellaeque villae per agros saepe errabant. 9. Dea Minerva in dextra hastam agitabat clipeumque in sinistra tenebat. 10. Puer venit cotidie cum paedagogo in ludum, ubi magister eum* linguae Latinae* et linguae Graecae rudimenta* docebat*. 11. Servus caeparum saccum in humeris ad villam sub vesperum portabat.
9 Eum, ac. sing. masc. del pron./adj. dem. is, ea, id, ste, l. 10 Tanto Latinae, latina, como Graecae, griega, son dos adjetivos que califican a linguae, y tienen, por tanto, su mismo gnero, nmero y caso. 11 Rudimenta, acus. plur. de rudimentum, i, neutro, rudimento.
12 El verbo doceo puede llevar un doble acus. como compl. dir. En este caso, eum y rudimenta.
TRADUCCIN: el enfrentamiento entre griegos y troyanos. Clarum oppidum Asiae Troia erat. Troiani oppidum incolebant atque cum graecis pugnabant, nam graeci Troiam obsidebant. Belli causa Priami filius est, nam pulchram Graeciae feminam raptat et secum vehit. Multi dei graecos iuvabant. Multi populi deique troianos quoque iuvabant. Graeci troianique varia fortuna in latis Troiae campis strenue pugnabant. Tandem graeci Troiam dolo expugnant atque praeclaram victoriam obtinent. Viros, feminas et pueros interficiunt aut flammaque impie delent. capiunt. Oppidi tecta templaque ferro
Asia, -ae: Asia. Atque (conj.): y. Aut (conj.) : o. Bellum, -i: guerra. Campus, -i : campo, territorio. Capio, -is, -ere, cepi, captum : coger, capturar. Causa, -ae: causa. Clarus, -a, -u : famoso,-a. Cum (prep.de abl.): con. Deleo, -es, -ere, .... destruir. Deus, dei: dios. Dolus, -i : engao. Et (conj.) : y. Expugno, -as, -are, -avi, -atum : asaltar. Femina, -ae : fmina, mujer. Ferrum, -i: hierro, espada. Filius, -ii: hijo. Flamma, -ae : llama, fuego. Fortuna, -ae: fortuna, suerte. Graeci, -orum: los griegos. Graecia, -ae: Grecia. Impie (adv.): impiamente, despiadadamente. Incolo, -is, -ere, &: habitar.
Latus, -a, -um : ancho,-a ; amplio,-a. Multus, -a, -um: mucho, -a. Nam (conj.): pues. Obsideo, -es, -ere,...: asediar. Obtineo, -es, -ere, ....: obtener. Oppidum, -i: ciudadela Populus, -i : pueblo. Praeclarus, -a, um : claro,-a. Priamus, -i: Pramo. Puer, pueri : nio. Pugno, -as, -are, -avi, -atum: luchar. Pulcher, pulchra, pulchrum: hermoso,-a. -que (conj.encltica): y. Quoque (adv.) : tambin. Rapto, -as, -are,&: raptar. Secum (cum+se) : consiguo (C.C. comp.). Strenue (adv.): valerosamente. Tandem (adv.) : finalmente. Tectum, tecti: techo, casa. Templum, -i: templo. Troia, -ae: Troya. Troiani, -orum: los troyanos. Varius, -a, -um: variado,-a.
Interficio, -is, -ere, &: matar. Iuvo, -as, -are, & : ayudar.
Veho, -is, -ere,...: llevar. Victoria, -ae, Victoria. Vir, viri : hombre.
D DAL O EC AR O Daedalus, vir magni ingenii, in insula Creta exsulabat. Ibi Cretae tyrannus Daedalo hospitium
praebet atque magnum labyrinthum tyranno aedificat. Sed postea tyrannus Daedalum cum filio
in Labyrintho includit. Tunc Daedalus alas pinnis et cera facit et umeris aptat. Deinde cum filio
evolat. Puer alas in caelo agitabat, sed alarum cera liquesquit et miser puer in undas cadit. Interea
Voc: Daedalus, i: Ddalo; magnus, a, um: gran, grande; ingenium, i: inteligencia; in +ablativo:
en; insula, ae: isla; exsulo, a,s , are: estar desterrado; Ibi: adverbio: all; Creta, ae: Creta; hospitium , i: hospitalidad; pra ebeo, es, ere: ofrecer; atque: conjuncin: y; labyrinthum , i: laberinto; tyrannu s, i: tirano; aedifico, as, are: construir; sed: conjuncin: pero; postea: adverbio: despus; cum : preposicin de ablativo: con; filius , i: hijo; includo, is, ere: encerrar; tunc: conjuncin: entonces; ala, ae: ala; pinna, ae: pluma; cera, ae: cera; facio, is, ere: hacer; um erus , i: espalda; apto, as, are: adaptar, colocar; deinde: adverbio: despus; evolo, as, are: echarse a volar ; puer, pueri; nio; caelus, i: cielo; ag ito, as , are: agitar; liquesco, is, ere: derretirse; m is er, m isera , m iserum : desgraciado; in + acusativo: lugar a donde; unda, ae: oleaje; interea: adverbio: entretanto; Italia, ae; venio, is ire: llegar; tem plum , i: templo; pulcher, pulchra, pulchrum : hermoso; deus, i: dios; dedico, a s, are: consagrar.
Ejercicios de autoevaluacin
1. Analiza morfolgicamente: gnero, nmero, caso. Ancillis: Stellae: Gladios: Ancillam: Hortorum: Spatium: Stellas: Gladio: Horti: Spatia:
Voc: ancilla, ae: esclava; gladius, i: espada; spatium, i: espacio; stella, ae: estrella. 2. Completa el cuadro: Dat. Sg. Dat. Pl. o Socius, i: o Vitium, i: o Ira, ae: o Magister, magistri: Acus. pl.
3. Completa: Gen. Sg. Nom. Pl. o El vino blanco o El marinero desgraciado o La sierva hermosa o El cordero enfermo Acus. sg.
Voc._vinum, i; albus, a, um; nauta, ae; miser, misera, miserum; serva, ae;
pulcher, pulchra, pulchrum; agnus, i; aeger, aegra, aegrum
10
Voc: In: prep. Ablativo; Hispania, ae: Hispania; olim: adverbio: hace mucho tiempo; densus, a, um: espeso, denso; silva, ae: bosque.
Voc: parvus, a, um: pequeo; cintilla, ae: chispa; magnus, a, um: gran, grande; incendium, i; Marcus, i: Marco; villa, ae: hacienda, casa. c) Alta populus et lata fagus gratam umbra asino et equo agricolae dant.
Voc: altus, a, um: alto; populus, i: chopo; latus, a, um: ancho, extenso; fagus, i: haya; gratus, a, um: agradable; umbra, ae: sombra; asinus, i: asno; equus, i: caballo; agrcola, ae; do, das, dare: dar. d) Populi altae fluvii ripas saepe ornant.
Voc. Populus, i; altus, a, um; fluvius, i: ro; ripa, ae: orilla; saepe: adverbio: a menudo; orno, as, are: adornar.
11
Prctica de traduccin.
1. Discordiae sunt familiis causa miseriarum. 2. Femina magna diligentia cenam bonam parat 3. In uiis Hispaniae fagi multae terram ornant 4. Boni poetae amicis tenera cantica scribunt. 5. Legati ad riuum nigrarum aquarum dextras iungunt 6. Bonus liber uirorum uitas laetificat 7. Africa frumenti copiam populo Romano dat 8. Fortuna aduersa uirum magnae sapientiae non terret 9. In libris poetae Vergilii docta uerba inueniebas 10. In campis Italiae multi et magni tauri sunt
ACTIVIDADES
12
1 Y 2 DECLINACIN
tenebra, ae:
lucus, i:
turris, is:
domus, us:
spes, ei:
lucerna, ae:
opus, operis:
bellum, i:
statua, ae:
3. Declina: filia, ae: hija pinus, i: pino verbum, i: palabra socer, socri: suegro
4. Analiza morfolgicamente (gnero, caso, n y declinacin): hortos: servi: sapientiae: vento: pila: epistulam: gladiis: socius: umbris: discipule:
13
rivus, i (ro)
ae
Romanus, i (romano)
socius, (aliado)
ACTIVIDADES DE RECOPILACIN
1.
Separa las slabas de las siguientes palabras: Gallia patientia Troiae
tuus
ille
aliam
14
saevae
appellantur
lactabit
audacia
belgae
effrenata
2.
Indica con el signo adecuado la cantidad de la penltima slaba y el acento en las siguientes palabras, y explica el criterio seguido en cada caso: tertiam quousque virumque
Catilina
profugus
appellantur
incolunt
etiam
Italiam
3.
Sustantivos 1 declinacin: genitivo en. 2 declinacin: genitivo en 3 declinacin: genitivo en 4 declinacin: genitivo en 5 declinacin: genitivo en
4.
Relaciona estas funciones sintcticas con el caso latino correspondiente: Funciones sintcticas Caso latino SUJETO (S) COMPLEMENTO CIRCUSNTANCIAL (CC) COMPLEMENTO DEL NOMBRE (CN) APELATIVO (Voc.) ATRIBUTO (Atr.) COMPLEMENTO DIRECTO (CD) COMPLEMENTO INDIRECTO (CI) Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo
5.
Clasifica los siguientes sustantivos indicando la terminacin del genitivo de singular, el tema y la declinacin a que pertenecen: consul, consulis species, speciei
15
senatus, senatus
ager, agri
nauta, nautae
mater, matris
templum, templi
filius, filii
6.
Extrae los cuatro temas e identifica la conjugacin a la que pertenecen los verbos siguientes: aperio, aperis, aperire, aperui, (abrir) capto, captas, captare, captavi, (cazar) cresco, crescis, crescere, crevi, (crecer) habeo, habes, habere, habui (tener)
7.
Seala los casos y nmeros que pueden ser las siguientes palabras: nautae: causa: capris:
8.
Analiza
9.
11. Separa los elementos que componen las siguientes formas verbales activas e indica su persona y nmero: audit: disco: aperimus: regis: navigat: aperiunt:
12. Con
ayuda del diccionario completa las siguientes parejas o dobletes castellanos a partir de sus modelos latinos:
LATN plenum
PATRIMONIAL
CULTISMO pleno
16
13. Aplicando
las reglas de evolucin de sonidos voclicos vistas en clase, averigua el resultado en castellano de las siguientes palabras y explica los cambios fonticos sufridos por ellas: Ejemplo: sumus > somos, u > o. agricolam: portam: novem: mortem: feram: rotam: acutum: buccam: poenam: coenam:
Vitam regit fortuna, non sapientia (Cicern) Paratae lacrimae insidias indicant. (P. Siro Terra salutiferas herbas nutrit. (Ovidio) Fortuna non addit sapientiam. (Proverb
Lxico._ 1. rego, regis, -ere: regir, gobernar. 2.. parata, -ae: fingida 3. sapientia, -ae: sabidura. 4. insidiae, -arum: insidia, traicin. 5. salutifera, -ae: saludable. 6. addo, -is, -ere: aadir.
18
NOMBRE Y ADJETIVO regina, -ae (f)//pulcher, -a, -um templum, -i //magnus, -a, um servus, -i //impiger, -a, -um nauta, -ae//laetus, -a, -um pinus, -i//altus, -a, um
CASO Y NMERO Nom. pl. Ac. pl. Voc. sg. D. sg. Ac. sg.
ii.
6. Indica brevemente quines eran las siguientes figuras mitolgicas: Edipo, Aracne y
Perseo.
7.
Analiza morfosintcticamente y traduce este breve texto. Consulta el vocabulario que se proporciona a continuacin:
Romani magna aedificia publice privateque aedificaverunt. In foro Romano multa et magnifica
19
aedificia publica privataque, sacra et profana spectavimus. Impigri fabri multa templa pulchris
statuis ornaverunt.
VOCABULARIO i. ii. iii. iv. v. vi. vii. viii. publice: adv, pblicamente. private: adv, privadamente. specto, -are, avi, -atum: contemplar. forum, -i: foro multus, -a, -um: mucho magnificus, -a, -um: suntuoso, esplndido impiger, -gra, -grum: activo, diligente. faber, -bri: constructor
PERSEO Un ORCULO haba anunciado a ACRISIO, que morira a manos de su propio nieto. Para evitarlo, Acrisio hizo encerrar a su hija DNAE en una torre para impedir que tuviera trato con varn. Sin embargo, el rey de los dioses, ZEUS, se transform en una lluvia de oro que cay en Dnae desde el techo y concibi a Perseo. Al enterarse Acrisio, no creyendo divino el nacimiento del nio, lo arroj con Dnae al mar en un COFRE de madera. La madre y el hijo sobrevivieron y alcanzaron la costa de la isla de SRIFOS. En esa isla gobernaba el rey POLIDECTES, y su hermano DICTIS recogi a la mujer y al nio, al que criara como si fuera su hijo.
ARACNE En la MITOLOGA GRECORROMANA, Aracne (en GRIEGO antiguo , araa) fue una gran tejerdora que alarde de ser ms habilidosa que la divina MINERVA equivalente ROMANA de PALAS Atenena, diosa de la artesana. Minerva, ofendida, entr en competicin con Aracne, pero, segn cuenta OVIDIO, no pudo superarla. Adems, el tema elegido por Aracne, los amores de los dioses, fue ofensivo, y Minerva la transform en una araa.
EDIPO Edipo (en griego antiguo , cuyo significado es pies hinchados) era un rey mtico de TEBAS, hijo de LAYO y YOCASTA que, sin saberlo, mat a su propio padre y despos a su madre.
20
DE DEIS DEABVSQVE
Antiqui hanc fabulam de genere deorum narrabant: principio Uranus mundum universum regebat. Tamen, Saturnus, filius eius, patrem regno expulit. Uranus iratus Saturnum ita monet: at non diuturnum, Saturne, imperium habebis, nam te quoque filius tuus aliquando expellet. His verbis perterritus Saturnus filios suos devoravit. Rhea autem uxor Iovem infantem ante omnes filios suos amabat. Itaque magnum lapidem linteo involvit et in cunis eius collocavit. Puerum in spelunca longinqua celat. Saturnus, ignarus doli, lapidem pro filio devoravit. Hoc modo Rhea Iovem e periculo servavit. Vocabulario: antiquus, a, um: antiguo; fabula, ae; de + abl: acerca de; genus, generis: origen; deus, dei; narro, as, are: contar; principio: adv. al principio; Uranus, i: Urano; mundus, i; universus, a, um: todo; rego, is, ere: gobernar; tamen: (conj.) sin embargo; Saturnus, i: Saturno; filius, i; eius: is, ea, id; pater, patris: padre; regnum, i: poder; expello, is, ere, expuli: expulsar; iratus, a, um: enfadado, airado; ita (adv.): as; moneo, es, ere: advertir; at (conj.): pero; diuturnum (adv.): por mucho tiempo; imperium, i: poder; habeo, es, ere: tener; nam (conj.): pues; quoque: tambin; aliquando (adv.): algn da; verbum, i: palabra; perterritus, a, um: aterrorizado; statim (adv.): rpidamente; devoro, as, are, devoravi: devorar; Rhea: Rea; autem (conj.): sin embargo; uxor, uxoris: esposa; Zeus, Iovis: Jpiter; infans, infantis: recin nacido; ante + acus. por encima, ms que; omnis, e: todo; itaque (conj.): as pues; magnus, a, um: gran, grande; linteus, i: tela, involvo, es, ere, involvi: envolver; cunus, i: paal; puer, pueri: nio; in + abl.: en; spelunca, ae: cueva; longinquus, a, um: lejano; celo, as, are: esconder; ignarus, a, um: desconocedor; dolus, i: engao; lapis, lapidis: piedra; pro + abl.: en lugar de, modus, i: modo, manera; periculum, i: peligro; servo, as, are, avi, atum + e: salvar de.
21
PROMETEO Prometheus, artifex magnus, Iovem in bellis adversus Gigantes adiuverat. Post ea bella Iuppiter Prometheum e caelo in terram demisit. Prometheus Minervae auxilio homines ex terra et aqua creaverat ac deinde ignem e caelo hominibus praebuit. Etenim aliquando in caelum venit et facem igneam secum hominibus apportavit. Itaque homines terrarum domini aemulique deorum fuerunt. Quamobrem Iuppiter in monte Caucaso prometheum ferreis catenis vinxit vulturemque quotidie mittebat, ut Promethei pectus laniaret et iecur voraret. Sed pars iecoris, quam vultur interdiu devoraverat, noctu crescebat, ut vultur rursus postero die eam devoraret. Tandem Hercules, misericordia motus, vulturem sagittis transfixit Prometheumque e catenis liberavit.
VOCABULARIO Prometheus, i: Prometeo; artifex, icis: artesano; magnus, a, um: gran, grande; Iuppiter, Iovis: Jpiter; bellum, i; adversus (prep acus): contra; Gigantes, um; adiuvo, as, are, iuvi: ayudar; demitto, is, ere, demissi: echar, arrojar; Minerva, ae: Minerva; auxilium, i: ayuda; homi, hominis; creo, as, are, avi: crear, formar; deinde (adverbio): despus; praebeo, is, ire, ui: robar; etenim (conj): en efecto; aliquando (adverbio): en cierta ocasin; fax, facis: antorcha; igneus, a, um: de fuego; apporto, as, are, avi: aportar, dar, proporcionar; terra, ae, Dominus, i: amo; aemulus, i; quamobrem: por esto; mons, montis; Caucasus, i: Caucaso, ferreus, a, um: de hierro; catena, ae: cadena; vinco, is, ere, vinxi: atar; vultur, uris: buitre; quotidie adverbio: cada dia; mitto, is, ere: enviar; ut voraret: para que devorase; pectus, oris (n): pecho; lanio, as, are: desgarrar; pars, partis: parte (f); iecur, iecoris (n): hgado; interdiu: durante el da; noctu: de noche; cresco, is, ere: crecer; ut devoraret: de manera que ; rursus: de nuevo; dies, diei; tandem: finalmente; misericordia, ae; motus, a, um: conmovido; sagitta, ae: flecha; transfixit: atravesar.
FICHA 3 EVALUACIN
22
VERBOS ADJETIVOS 1. Enuncia y analiza morfolgicamente los siguientes sustantivos: o o o o o o o o Felicitatem: Homini: Legum: Mulieribus: Pedes: Sorore: Urbium: Veritatem:
2. Declina: iter itineris (n) y consul, consulis (m) Singular No m Voc Acu s Gen Dat Abl Singular Plural Plural
do, das, dare, dedi, datum: dar facio, is, ere, feci, factum: hacer noceo, es, ere, nocui: perjudicar o o o Facient: Dedimus: Dabamus:
23
o Feceratis: o Nocent: o Dabit: o Nocuerint: 4. Concierta los siguientes adjetivos con los sustantivos (ojo, las tres declinaciones): o o o o o o o o o o Legem (f) (perversus, a, um): Pedum (parvus, a, um): Consilia (clarus, a, um): Furore (magnus, a, um): Feminas (parvulus, a, um): Puellam (laetus, a, um): Hominis (vicinus, a, um): Milites (saevus, a, um): Oculi (Niger, nigra, um): Populus (altus, a, um):
ACTIVIDADES Verbos_concordancia_traduccin 1. Analiza y traduce las siguientes formas verbales: Anlisis Pascebatis Habueramus Habueris Habebunt Dant Dederant Fuerint Custodient Custodiunt Dedit Dabit Pascunt Fuit Erit Custodiam Traduccin
2.
24
Prudens consilium Dominorum fortium Ingentem panem Pastoribus laetis Nubi altae Timidae ovis Montes alti 3. Analiza y traduce las siguientes oraciones: Pastor oves in vallibus pascit. Oves timidam indolem habent. Ovium cibus herba est Pastor autem cani suo panem dabat, nam canis herbam frigidam non pascebat Tempus delet urbium moenia magna, hominum stirpem, at nomina illustrium hominum non delebit. VOCABULARIO
Sustantivos Campus - campi Canis - is Cibus - i Clamor - clamoris Herba - ae Moenia - moenium (n. pl.) Mons - montis Nomen - nominis Nubes - nubis Ovis - ovis Panis - is Stirps - estirpis Vallis - is
campo perro comida, alimento clamor, gritero hierba murallas montes nombre nubes oveja pan estirpe valle
25
Utilis - e
til
Verbos Custodio - is - ire - ivi itum Deleo - es - ere - evi - etum Do- as - are - dedi - datum Habeo - es - ere - ui - itum Pasco - pasces - pascere - pavi - pastum
26
HISTORIA DE LUCRECIA Magister pueris historias vetustas referebat. Eis historias narrabat quae ad antiqua Romae tempora pertinebant. Pueri attente magistri narrationem audiebant. Unus ex illis pueris magistro haec dixit: Cognoscere ea quae antiquis Romae temporibus acciderunt nunc maxime cupimus. o dilecte puer inquit magister id quid mihi rogavisti probo. Vobis Lucretiae historiam narrabo. Sextus Tarquinius, unus ex regis natis, pulchrae Lucretiae stuprum intulit. Lucretia uxor erat Tarquinii Collatini. Multi Romani pulchritudinem atque pudicitiam eius laudaverunt. Cum maritus eius forte aberat, Sextus nocte domum Collatini venit, in cubiculo Lucretiae irrupit et eius pudicitiam expugnavit. Illa postero die, advocatis patre et viro, flagitium Sexti exposuit. Postea Lucretia cultro, quem sub veste texerat, se occidit, id est, sibi taetram mortem dedit.
Vocabulario: Magister, magistri: maestro; puer, pueri: nio; historia, ae; vetustus, a, um: antiguo; refero, refers, referre : contar; narro (1): narrar; antiquus, a, um; tempus, oris (n): tiempo; pertineo, es, ere: pertenecer, incumbir; attente (adv): atentamente; narratio, onis: narracin; audio (4): escuchar, oir; ex: ver hoja de preposiciones dada en clase; dico, is, ere, dixi, dictum: decir; cognosco, is, ere: conocer; accido, is, ere, accidi: suceder; nunc 27
(adv): ahora; maxime (adv): sobre todo; cupio, is, ere: desear; dilectus, a, um: querido; inquit (irregular): dijo; rogo, as, are, rogavi: pedir; probo, as, are: aprobar; natus, i: hijo; pulcher, a, um: hermoso; Lucretia, ae; stuprum, i: deshonor, vergenza; infero, infers, inferre, intuli: causar; uxor, uxoris: esposa, Tarquinius Collatinus: Tarquinio Colatino; multus, a, um; pulchritudo, inis: belleza; atque (conj): y; pudicitia, ae: honradez, castidad, pudor; Cum (ojo, aqu es conjuncin): cuando; maritus, i: marido; forte (adv): casualmente; absum, abes, abesse (compuesto de ab + sum): estar ausente; cubiculus, i: dormitorio; irrumpo, is, ere, irrupi: irrumpir; expugno, as, are, expugnavi: arrebatar; posterus, a, um: siguiente; dies, diei: da; advoco, as, are, advocare, advocatum: hacer llamar; pater, patris: padre; vir, viri: esposo; flagitium, i: delito; postea (adv); despus; culter, cultri: cuchillo; vestis, is: vestido; tego, is, ere, texi: esconder; occido, is, ere, occidi: matar, dar muerte; taeter, taetra, um: triste; mors, mortis: muerte.
28
VOCABULARIO 1. Quinque: cinco; legatus, i: embajador; castra, orum: campamento; venio, is, ire: llegar. 29
2. Pedes; peditis: soldado de a pie, infantera; equus, equitis: soldado a caballo: caballera; arma, armorum: armas; telum, i: dardo; porto, as, are: llevar; atque: y; bellu, i. 3. Miles, militis: soldado; labor, oris: dificultad, penuria; fero: soportar. 4. Parvus, a, um: pequeo; saepe: a menudo (adverbio); scintilla, ae: chispa; incendium, i; magnus, a, um: gran, grande; excito, as, are: provocar, avivar. 5. Numerus, i; interficio, is, ere: matar, asesinar. 6. Multitudo, multitudinis: multitud; homo, hominis: hombre; mulier, mulieris: mujer; latro latronis: ladrn; quaero, is, ere: buscar. 7. Iter, itineris (n): camino; oppidum, i: ciudad; duco, is, ere, duxi: conducir. 8. Castra, orum: campamento; senator, senatoris; pater, patris. 9. Cacumen, cacuminis (n): cima, copa; fulmen, fulminis (n): rayo; cado, is, ere: caer. 10. Sal, salis: sal; vita, ae: vida; laetitia, ae: alegria. 11. Vox, vocis: voz; pastor, pastoris; vitator, oris: cazador; silva, ae: bosque; audio, is, ire, audivi: oir. 12. Pax, pacis: paz: conditio, conditionis (f): condicin; durus, a, um: duro; hostis, hostis: enemigo. 13. Cervus, i: ciervo; turba, ae: turba, jaura; canis, canis: perro; velox, velocis (i): veloz; vito, as, are, vitavi, vitatum: evitar. 14. Origo, originis: comienzo; fons, fontis: fuente; mons, montis: monte; vertix, verticis: cima. 15. Nox, noctis: noche; caelus, i: cielo; fulgeo: relucir; luna, ae; serenus, a, um; 16. Pars, partis: parte; gemma, ae: joya; do, das, dare, dedi, datum: dar.
ACTIVIDADES
30
3 EVALUACIN
1. Declina, consultando el vocabulario proporcionado, los siguientes sintagmas en latn,: el enemigo furioso y el rayo suave
SINGULAR NOM VOC ACUS GEN DAT ABL PLURAL NOM VOC ACUS GEN DAT ABL SINGULAR PLURAL
ferox, ferocis (tema en C) ; hostis, hostis; fulmen, fulminis (n) ; suavis, e 2. Concierta el adjetivo con el sustantivo : o o o o o o o o Mulieres (vetus, veteris): Canem (altus, a, um): Hominibus (prudens, prudentis): Filias (studiosus, a, um): Maria (albus, a, um): Filio (mendax, mendacis): Umbra (levis, e):
Mulier, mulieris (f); canis, canis (m); miles, militis: soldado; homo, hominis(m); filia, ae: hija; are, maris (n); filius, i; umbra, ae.
3. Analiza MORFOLGICAMENTE: do, das, dare, dedi, datum; dico, is, ere, dixi; suadeo, es, ere, suadi. - dabant; dederunt; dederimus; dicunt; dicetis; dabo; dixerant; suadebunt; suadisti; dare; suadebimus; dicam; suadebat.
PRONOMBRES
Tu me amas. Ego te amo. 31
Amicus mihi litteras mittit. Tecum vivere non possum. In speculo se videt. Tibi hoc librum reddo. Hic liber meus est, ille tuus est. Illi consules bene egerunt in senatu. In illo tempore omnia meliora fuerunt. Cognosco bene istos homines. Horum militum vestimenta alba sunt. Is ager maior est quam ille. Ubi est mater?, eam non video. Romulus primus rex fuit. Eum Numa Pompilius succesit. Hodie pluit. Id mihi non placet. Pater amat filios suos sed eorum vitia reprobat. Nemo vestrum me amat. Utinam pericula a vobis vincantur! In taberna Paulum vidi. Ei apertam magnam dedi. Multum amo Paulum et eius coniugem. Quis venit? Quid cogitas? Quem in speculo vides? Quae verba latina cognoscis? Qui puer venit? Quibus amicis confidis? Non cognosco hanc mulierem. Ager illius agricolae est. 32
Multas piros isti mulieri emi. Multi nostrum fatigati sumus. Nostri milites fatigati sunt. Nostri fatigati sunt. Paulus nobis gratias dedit. Is, quem in taberna mecum vides, amicus meus et patris mei est. Haec domus mea est. In ea cum liberis meis et coniugibus eorum habito.
TRADUCCIN: PRONOMBRE ANAFRICO Catilina fuit improbus homo. Cicero senatui eius coniurationis indicavit et rem publicam servavit. Itaque romani eum patrem patriae appellaverunt et ei maximos honores tribuerunt. Tamen eius meritorum postea obliti sunt et in exsilium eum miserunt. Mors eius maestissima fuit; eam narrat T. Livius. Voc: improbus, i; malo, mprobo; homo, hominis: hombre; senatus, us; coniuratio, onis: conjuracin; indico, as, are, avi: denunciar; servo, as, are, servavi: mantener a salvo; itaque (conjuncin): as pus; romanus, a, um; pater, patris: padre; patria, ae; appello, as, are, appellavi: llamar, considerar; maximus, a, um; honor, honoris: honor; tribuo, es, ere, tribui: otorgar; tamen (conjuncin): sin embargo; meritus, i: mrito; postea (adverbio): despus; obliti sunt + gen.: se olvidaron de; exsilium, i: exilio; mitto, is, ere, misi: enviar; mors, mortis (f): muerte; maestissimus, a, um: (superlativo): triste.
Ego: Nos: Tecum: Vestrum: Mihi: Sibi: Vestri: Sui: Secum: Tibi: Mecum: Nostrum:
2. Poner en latn: Nosotros: Para nosotros: De m: Consigo: Me dio: Te dio: Le dio: Para m: Con vosotros: De vosotros: Contigo: A m: Me alab: Te alab: Se alab: Para vosotros:
3. Analizar y traducir. . Nobis fabulam narravit: . Tu rides, ego fleo: . Vobiscum bellum faciemus: . Pax tecum sit: 34
. Unus vestrum: . Melior pars nostri est animus: . Multi nostrum felices sunt: . Unus ex vobis me tradet: . Consul sibi domum aedificavit: . Mater mecum veniet, postea vobiscum manebit: . Magister nos ad se vocat: . Bella post se multa mala relinquunt: .Sapiens in se semper divitias habet.
Analiza los pronombres en negrita y traduce las siguientes frases: 1. In hac urbe habitamus: 2. Istius militis virtus incredibilis est: 3. Nota est illa vox Caesaris: alea iacta est: 4. Pater filios amat, sed eorum vitia vituperat: 5. Consul ipse agmen ducebat: 6. Ipse id nobis narravisti: 7. Romanae mulieres in suis domibus saepe manebant; earum autem viri in foro suam vitam agebant. 8. Non famulo tuam epistulam reddidi, sed domino ipsi. 9. His fratribus est idem vultus: 10. Non omnes eadem sentimus.
Voc: urbs, urbis (f): ciudad; habito, as, are: vivir; miles militis (m): soldado; notus, a, um: conocido; vox, vocis: dicho, frase; alea iacta est: la suerte est echada; pater, patris; filius, i; amo, as, are; vitium, i: vicio; vitupero, as, are: censurar; consul, consulis; agmen, agminis (n): ejrcito; duco, is, ere: conducir; narro, as, are: contar, narrar; mulier, mulieris (f): mujer; domus, i: casa; saepe (adverbio): a menudo; maneo, es, ere: permanecer; autem (conjuncin); sin embargo, por el contrario; vir, viri: hombre, esposo; forus, i; vitam agere: pasar la vida; famulus, i: esclavo; epistula, ae: carta; reddo, is, ere, reddi: entregar; dominus, i: seor, amo; frater, fratris: hermano; vultus, vulti: rostro, cara; omnis, e: todo; sentio, is, ire: sentir. 36
TRADUCCIN Romanis onus multorum vestimentorum non placebat. Primum civis romanus tunicam semper gerebat. In villa aut in agris tunica eis satis erat; sed in urbe et in foro et in curia semper togam albam super tunicam induebant. Poetae antiqui togam saepe laudant atque cives romanos gentem togatam appellant. Servi togas non habebant tunicisque tantum vestiti erant. Cives calceis ambulabant. Capite nudo laborabant, at in longis itineribus petaso caput tegebant.
Vocabulario: romanus, a, um; onus, oneris (n): peso; multus, a, um: mucho; vestimentum, i: ropaje; non; no; placeo, es, ere: agradar; primum (adverbio): primero; civis, is: ciudadano; tunica, ae; semper (adverbio); gero, is, ere: llevar; villa, ae: casa de campo; aut: o; ager, agri: campo; eis: para ellos, les; satis (adverbio): suficiente; sed: pero, sin embargo; urbs, urbis: ciudad; forus, i: foro; curia, ae: curia; toga, ae: albus, a, um: blanco; induo, es, ere: ponerse; poeta, ae; antiquus, a, um: saepe: a menudo; laudo, as, are: alabar; atque: y; gens, gentis: pueblo, raza; togatus, a, um: vestido con toga; servus, i: criado; habeo, es, ere: tener; tantum (adverbio): slo; vestitus, a, um: vestido; calceus, i: calzado; ambulo, as, are: deambular; caput, capitis (n): cabeza; nudus, a, um: desnudo; laboro, as, are: trabajar; longus, a, um: largo; iter, itineris: viaje; petasus, i: sombrero; tego, is, ere: cubrir.
37
EL LOBO Y LA GRULLA Lupus avide carnem vorabat, sed praedae os in gutture eius fixum restitit et dolorem acutissimum ferebat. Tunc clamare coepit voce magna et petere auxilium. Grus lupi gemitus audivit et ad feram accurrit. Cur clamitas? Os, inquit lupus, in gutture fixum habeo. Tibi magnum praemium donabo, si rostro tuo os mihi detraxeris. Grus caput suum in lupi fauces introduxit et spinam magna cura ei detraxit. Tum a lupo praemium petiit, sed ille ridens respondit: Caput tuum in faucibus meis habui et non voravi, num praemium maius desideras? Hoc praemium a pravis hominibus tantum accipere potes: nullum accipere malum.
VOCABULARIO
Lupus, i: lobo; avide (adv.): con avidez; voro, as, are: devorar; sed (conj): pero, sin embargo; praeda, ae: presa, botn; os, ossis (n): hueso; guttur, -uris (n): garganta; fixus, a, um: clavado; resisto, es, ere, restiti: quedar, permanecer; dolor, oris; acutissimus, a, um (superlativo): muy fuerte, muy profundo etc; fero, fers, ferre: soportar; tunc (conj): entonces; clamo, as, are: lamentarse, chillar; coepio, is, ere, coepi: comenzar; vox, vocis: voz, lamento; magnus, a, um: gran, profundo; fera, ae: fiera; accurro, is, ere, accurri: acudir; grus, gruis: grulla; gemitus, us: gemido, lamento; audio, is, ire, audivi: escuchar; cur: por qu?; clamito, as, are: quejarse; inquit (irregular): dijo; habeo, es, ere, habui: tener; praemium, i: premio; dono, as, are: dar; si (conj): si; rostrum, i: pico; detraho, is, ere, detraxi: extraer; caput, caputis (n): cabeza; fauces, um: fauces; introduco, is, ere, introduxi: introducir; spina, ae: espina; cura, ae: cuidado, delicadeza; tum (conj): entonces; peto, is, ere, peti + a + ablat: pedir a alguien; ridens, ridentis: riendo; respondo, is, ere, respondi: responder; num: 38
acaso?; maius (comparativo nom-voc-acus. sg. neutro): mayor; desidero, as, are,: desear; pravus, a, um: malo, malvado; homo, hominis; tantum (adv): slo; accipio, is, ere: recibir; nullus, a, um (indefinido): ningn; malum, i: mal.
39
2. Cyclops, -opis: Cclope (los cclopes tenan un solo ojo en la frente y vivan en la isla de Sicilia); Neptunus, i; filius, i: hijo; mare, maris (n): mar; litus, litoris (n): orilla; magnus, a, um: gran; rete retis (n): red; sine: prep. De ablativo: sin; piscis, is: pez; capto, as, are: capturar, pescar; sub: prep. De abl: bajo, debajo de; Aetna, ae: Etna; vastus, i: enorme; antrum, i: gruta; ferrum, i: hierro; exerceo, es, ere: trabajar, forjar; fulmen, inis (n): rayo; plurimus, a, um: numeroso; facio, is, ere: hacer. 3. Pallidus, a, um: palido; mors, mortis (f): muerte;
Voc.: homo hominis; epistula, ae; senator, oris; nauta, ae; cornu, us; dies, diei; vir, i; mulier, mulieris; asinus, i; mare, maris (n),
Ac. Sg Carus, a, um
Gen. Plur.
40
3. Concierta en los casos que se piden el sustantivo y el adjetivo: Nom. Plur. Miles, militis; fortis, forte; Acus. Sg. Templum, i, altus, a, um; Ac. Plur. Pulcher, pulchra, um, tabula, ae; Abl. Sg. Rarus, a, um, tempus, oris (n); Gen. Plur. Dat. Sg. Gen. Sg. Abl. Plur.
4. Traducin: Caesar habebat in matrimonio pulcherrimam mulierum romanarum T. Livius bellum memorabilissimum omnium bellorum antiquorum scripsit. Gallorum omnium fortissimi sunt Belgae. Vergilius celeberrimus poetarum romanorum fuit. Virum audaciorem Caesare numquam inveni. Ciconiae pedes multo longiores quam vulpis pedes sunt. 41
Nihil est homini dulcius libertate. Pulcherrima carmina scripsit Horatius. Ex ore Nestoris fluebat oratio melle dulcior. Senes prudentiores quam iuvenes sunt.
ACTIVIDADES LATN I 2 EVALUACIN GRADACIN DEL ADJETIVO I. Analiza morfolgicamente las siguientes formas de comparativo superioridad y superlativo: gravior: miseriores: utilius: optimorum: duriore: dulciora: carissimos: gravioribus: amabiliorum: sapientissimis: breviores: brevissima: graviora: utiliorum: fortissimae: severiora: callidiorem: debiliore: simillimum: severiorum: asperrimis: graviorum: longiorem summae: de
Vocabula._gravis, -e: pesado, oneroso, grave; miser, misera, miserum: msero, desgraciado, pobre; utilis, -e: til; optimus, -a, -um; superlativo de bonus, ptimo, excelente; durus, -a, -um: duro, firme; dulcis, -e: dulce; carus, -a, -um: querido; amabilis, -e: amable; sapiens, -ent-is: sabio; brevis, -e: breve, corto; fortis, -e: fuerte; severus, -a, -um: serio, austero; callidus, callida, callidum: astuto, hbil; debilis, -e: dbil, frgil; similis, -e: semejante; asper, -era, -erum: spero, agudo; longus, -a, -um: largo, extenso; summus, -a, -um: lo ms elevado, lo ms alto.
II.
Analiza morfolgicamente y traduce las siguientes oraciones: Dolor animi gravior est quam corporis dolor. 42
Aestate, noctes breviores sunt quam diez; hieme, longiores. Avarus miserior est paupere. Ferrum durius et utilius est auro; aurum pretiosius est ferro. Saepe utilior est homo silens quam loquax orator. Romani res graviores nunquam post cibum tractabant. Mea Tarentis, fidissima et optima uxor, et mea carissima filia, valete. Corinthus omnium urbium Graeciae pulcherrima et celeberrima fuit. Somnus est morti simillimus.
III.
Analiza y traduce el siguiente texto: Juegos infantiles Hodie pueri tesseris vel pila ludunt. Heri trochum agitantes* diu
concurrerunt atque follem* vel manu vel pede retorserunt* Postea per hortum aut nemora vagati sunt*, avium nidos quaerentes*. Postremo, ludendo fessi*, in molli gramine recubuerunt. Cras e lacu pisces multos hamo captabunt et domum praeda laeti venient.
43
NOTAS._ agitantes: empujando; follem retorserunt: jugaron al baln. vagati sunt: pfto del deponente vagor, -ari, -atus sum: vagar, deambular. quaerentes: participio presente concertado con el sujeto, buscando. ludendo fessi: cansados de jugar
ACTIVIDAD REPASO PRONOMBRES LATN I 1. Traducir y decir si es pronombre o adjetivo. Quis venit? Caecilius venit. Qui Caecilius ? Frater meus. Quid vides ? Video templum Dianae. Quem librum legis? Quam fabulam legis? Quod argumentum habent hae fabulae?
44
Cui donabis hunc librum? Utram fabulam legis? 2. Analiza y substituye el interrogativo por la forma latina correspondiente. Que audivisti? A quien audivisti? Que carmen legis? Quien frater meus est? A quien libros dedisti? 3. Traduce: Quod scelus commisit servus? Quae est Graecorum civitas? Utrum iter delegit viator? Quibus praemium dedisti? 4. Analiza y traduce: Homo quidam pulcras fabulas legebat Hoc unum scio: nihil scio Nemo in mundo est qui hoc non videat Nemo omnia scit, nemo omnia vidit Totius corporis partes sunt tres Nemo deorum inmortalium designa cognoscit.
Agricola autem columbam in ripa vidit et voluit (quiso) necare eam cum sagitta. Dum sagittas parat, formica plantam agricolae momordit. Sagitta in terram cecidit et columba avolavit.
Voc. Iuxta: prep. Acus. Junto a; ripa, ae: orilla; aqua, ae; columba, ae: paloma; albus, a, um: blanco; penna, ae: pluma; frmica, ae: hormiga; parvus, a, um: pequeo; video, is, ere, vidi, visum: ver; iam: adv. Ya; unda, ae: ola, agua; lingua, ae; blandus, a, um: lisonjero; multus, a, um; lacrima, ae: lgrima; auxilium, i: ayuda; vicina, ae: vecina; Tunc: conj. Entonces; misericrdia, ae; motus, a, um: llevada por; herba, ae; seco, is, ere, secui, sectum: cortar; bestiola, ae: animalito; do, das, dare, dedi, datum: dar; statim: adv. aL momento; enato, as, are, enatavi: salvarse a nado; gratias dare: dar las gracias; mox: adv. Luego; inter: prep. De acus. Entre; fugio, is, ere: huir, escapar; autem: conj. pero, (expresa oposicin, pero aqu yo no la traducira); neco, as, are: matar; sagitta, ae: flecha; dum: conj. Mientras; paro, as, are: preparar; planta, ae: planta del pie; mordeo, es, ere, momordi: morder; cado, is, ere, cecidi: caer; avolo, as, are, avolavi: salir volando.
46
EDIPO Y LA ESFINGE Sphinx erat monstrum atrox: habebat virginis caput, manus et vultum; hominis vocem, corpus canis, caudam serpentis, pennas passeris et ungues leonis. In cacumine montis apud Thebas manebat et viatoribus aenigma proponebat.
Homines quaestionem solvere nesciebant et monstrum omnes vorabat. Tunc coram Sphinge apparuit Aedipus. Monstrum ei dixit: Quis est animal, quod mane quattuor pedibus ambulat, meridie duobus et vespere tribus?. Aedipus respondit: Hoc animal est homo: infans manibus et pedibus procedit, iuvenis tantum pedibus et in senectute pedibus et baculo ambulat. Sphinx, furore caeca, de saxo se proiecit et caput eius dissiluit.
47
48
ORACIONES PASIVA
Analiza morfosintcticamente y traduce las siguientes oraciones en voz pasiva: 1. Spernitur orator bonus, horridus miles amatur. 2. Studio gloriae omnes trahimur. 3. Vir ab uxore ametur, uxor a viro. 4. Romanorum victoria a legatis consuli nuntiabitur. 5. Ager ac vicus atroci incendio vastantur. 6. Castra a militibus relicta sunt. 7. Locus magna audacia a legionibus defensus erat. 8. Ab oppidi defensoribus tela in hostes iaciebantur. 9. Omnis equitatus in cornibus ab imperatore collocatus est. 10.Ab hostium copiis oppidum magna vi oppugnabitur. 11.Prima luce castra a romanis legionibus moventur. 12.Amicus certus in re incerta cernitur. 13.In senatum legati ab hostibus missi sunt. 14.Pulcherrima templa in foro romano aedificata erant. 15.Duo exercitus a Caesare ex Italia ad Hispaniam ducti sunt. 16.Utinam pax ab omnibus populis desideraretur.
49
50