You are on page 1of 13

RAMALAN JAYABAYA

Siapa Jayabaya dan Seperti Apa Isi Ramalan Jayabaya? Inilah yang tampaknya sedang dicari oleh banyak orang saat ini, (terlihat pada trend pencarian di search engine). Berdasarkan pengamatan saya, meletusnya Gunung Merapi dan bereaksinya 22 gunung api di Indonesia saat ini menjadi salah faktor utama yang menyebabkan banyak orang kini mencari dan ingin mengetahui Ramalan Jayabaya yang disebutsebut berisi prediksi masa depan nusantara terutama Pulau Jawa. Artikel ini tentu saja saya buat untuk ikut membantu dalam memberikan penjelasan singkat mengenai Jayabaya dan ramalannya berdasarkan berbagai sumber sejarah yang saya baca. Saya pribadi menempatkan Ramalan Jayabaya sebagai sebuah produk budaya yang menarik untuk tetap dilestarikan, adapun esensi dan kebenaran isi ramalan ini tentunya kembali pada keyakinan masing-masing. Siapa Jayabaya? Maharaja Jayabhaya (Jayabaya/Joyoboyo) merupakan Raja Kadiri yang memerintah sekitar tahun 1135-1157. Nama gelar lengkapnya adalah Sri Maharaja Sang Mapanji Jayabhaya Sri Warmeswara Madhusudana Awataranindita Suhtrisingha Parakrama Uttunggadewa. Pemerintahan Jayabhaya dianggap sebagai masa kejayaan Kadiri. Peninggalan sejarahnya berupa prasasti Hantang (1135), prasasti Talan (1136), dan prasasti Jepun (1144), serta Kakawin Bharatayuddha (1157). Nama besar Jayabhaya tercatat dalam ingatan Masyarakat Jawa, sehingga namanya muncul dalam kesusastraan Jawa zaman Mataram Islam atau sesudahnya sebagai Prabu Jayabaya. Contoh naskah yang menyinggung tentang Jayabaya adalah Babad Tanah Jawi dan Serat Aji Pamasa. (Sumber : Wikipedia)

Sejarah dan Sumber Ramalan Jayabaya Ramalan Jayabaya atau sering disebut Jangka Jayabaya adalah ramalan dalam tradisi Jawa yang salah satunya dipercaya ditulis oleh Jayabaya, raja Kerajaan Kadiri. Ramalan ini dikenal pada khususnya di kalangan masyarakat Jawa yg dilestarikan secara turun temurun oleh para pujangga. Asal Usul utama serat jangka Jayabaya dapat dilihat pada kitab Musasar yang digubah oleh Sunan Giri Prapen. Sekalipun banyak keraguan keaslianya tapi sangat jelas bunyi bait pertama Kitab Musasar yang menuliskan bahwasanya Jayabayalah yang membuat ramalan-ramalan tersebut. Dari berbagai sumber dan keterangan yang ada mengenai Ramalan Jayabaya, maka pada umumnya para sarjana sepakat bahwa sumber ramalan ini sebenarnya hanya satu, yakni Kitab Asrar (Musarar) karangan Sunan Giri Perapan (Sunan Giri ke-3) yang dikumpulkannya pada tahun Saka 1540 = 1028 H = 1618 M, hanya selisih 5 tahun dengan selesainya kitab Pararaton tentang sejarah Majapahit dan Singosari yang ditulis di pulau Bali 1535 Saka atau 1613 M. Jadi penulisan sumber ini sudah sejak jamannya Sultan Agung dari Mataram bertahta antara 1613-1645 M (Sumber : Wikipedia) Isi Ramalan Jayabaya 1. Besuk yen wis ana kreta tanpa jaran Kelak jika sudah ada kereta tanpa kuda. 2. Tanah Jawa kalungan wesi Pulau Jawa berkalung besi. 3. Prahu mlaku ing dhuwur awang-awang Perahu berjalan di angkasa. 4. Kali ilang kedhunge Sungai kehilangan mata air. 5. Pasar ilang kumandhang Pasar kehilangan suara. 6. Iku tandha yen tekane zaman Jayabaya wis cedhak Itulah pertanda zaman Jayabaya telah mendekat. 7. Bumi saya suwe saya mengkeret Bumi semakin lama semakin mengerut.

8. Sekilan bumi dipajeki Sejengkal tanah dikenai pajak. 9. Jaran doyan mangan sambel Kuda suka makan sambal. 10. Wong wadon nganggo pakeyan lanang Orang perempuan berpakaian lelaki. 11. Iku tandhane yen wong bakal nemoni wolak-waliking zaman Itu pertanda orang akan mengalami zaman berbolak-balik 12. Akeh janji ora ditetepi Banyak janji tidak ditepati. 13. keh wong wani nglanggar sumpahe dhewe Banyak orang berani melanggar sumpah sendiri. 14. Manungsa padha seneng nyalah Orang-orang saling lempar kesalahan. 15. Ora ngendahake hukum Hyang Widhi Tak peduli akan hukum Hyang Widhi. 16. Barang jahat diangkat-angkat Yang jahat dijunjung-junjung. 17. Barang suci dibenci Yang suci (justru) dibenci. 18. Akeh manungsa mung ngutamakke dhuwit Banyak orang hanya mementingkan uang. 19. Lali kamanungsan Lupa jati kemanusiaan. 20. Lali kabecikan Lupa hikmah kebaikan. 21. Lali sanak lali kadang Lupa sanak lupa saudara. 22. Akeh bapa lali anak Banyak ayah lupa anak. 23. Akeh anak wani nglawan ibu Banyak anak berani melawan ibu. 24. Nantang bapa Menantang ayah. 25. Sedulur padha cidra Saudara dan saudara saling khianat. 26. Kulawarga padha curiga Keluarga saling curiga. 27. Kanca dadi mungsuh Kawan menjadi lawan. 28. Akeh manungsa lali asale Banyak orang lupa asal-usul.

29. Ukuman Ratu ora adil Hukuman Raja tidak adil 30. Akeh pangkat sing jahat lan ganjil Banyak pejabat jahat dan ganjil 31. Akeh kelakuan sing ganjil Banyak ulah-tabiat ganjil 32. Wong apik-apik padha kapencil Orang yang baik justru tersisih. 33. Akeh wong nyambut gawe apik-apik padha krasa isin Banyak orang kerja halal justru merasa malu. 34. Luwih utama ngapusi Lebih mengutamakan menipu. 35. Wegah nyambut gawe Malas untuk bekerja. 36. Kepingin urip mewah Inginnya hidup mewah. 37. Ngumbar nafsu angkara murka, nggedhekake duraka Melepas nafsu angkara murka, memupuk durhaka. 38. Wong bener thenger-thenger Orang (yang) benar termangu-mangu. 39. Wong salah bungah Orang (yang) salah gembira ria. 40. Wong apik ditampik-tampik Orang (yang) baik ditolak ditampik (dipingpong). 41. Wong jahat munggah pangkat Orang (yang) jahat naik pangkat. 42. Wong agung kasinggung Orang (yang) mulia dilecehkan 43. Wong ala kapuja Orang (yang) jahat dipuji-puji. 44. Wong wadon ilang kawirangane perempuan hilang malu. 45. Wong lanang ilang kaprawirane Laki-laki hilang jiwa kepemimpinan. 46. Akeh wong lanang ora duwe bojo Banyak laki-laki tak mau beristri. 47. Akeh wong wadon ora setya marang bojone Banyak perempuan ingkar pada suami. 48. Akeh ibu padha ngedol anake Banyak ibu menjual anak.

49. Akeh wong wadon ngedol awake Banyak perempuan menjual diri. 50. Akeh wong ijol bebojo Banyak orang gonta-ganti pasangan. 51. Wong wadon nunggang jaran Perempuan menunggang kuda. 52. Wong lanang linggih plangki Laki-laki naik tandu. 53. Randha seuang loro Dua janda harga seuang (Red.: seuang = 8,5 sen). 54. Prawan seaga lima Lima perawan lima picis. 55. Dhudha pincang laku sembilan uang Duda pincang laku sembilan uang. 56. Akeh wong ngedol ngelmu Banyak orang berdagang ilmu. 57. Akeh wong ngaku-aku Banyak orang mengaku diri. 58. Njabane putih njerone dhadhu Di luar putih di dalam jingga. 59. Ngakune suci, nanging sucine palsu Mengaku suci, tapi palsu belaka. 60. Akeh bujuk akeh lojo Banyak tipu banyak muslihat. 61. Akeh udan salah mangsa Banyak hujan salah musim. 62. Akeh prawan tuwa Banyak perawan tua. 63. Akeh randha nglairake anak Banyak janda melahirkan bayi. 64. Akeh jabang bayi lahir nggoleki bapakne Banyak anak lahir mencari bapaknya. 65. Agama akeh sing nantang Agama banyak ditentang. 66. Prikamanungsan saya ilang Perikemanusiaan semakin hilang. 67. Omah suci dibenci Rumah suci dijauhi. 68. Omah ala saya dipuja Rumah maksiat makin dipuja. 69. Wong wadon lacur ing ngendi-endi Perempuan lacur dimana-mana. 70. Akeh laknat Banyak kutukan 71. Akeh pengkianat Banyak pengkhianat.

72. Anak mangan bapakAnak makan bapak. 73. Sedulur mangan sedulurSaudara makan saudara. 74. Kanca dadi mungsuhKawan menjadi lawan. 75. Guru disatruGuru dimusuhi. 76. Tangga padha curigaTetangga saling curiga. 77. Kana-kene saya angkara murka Angkara murka semakin menjadi-jadi. 78. Sing weruh kebubuhanBarangsiapa tahu terkena beban. 79. Sing ora weruh ketutuhSedang yang tak tahu disalahkan. 80. Besuk yen ana peperanganKelak jika terjadi perang. 81. Teka saka wetan, kulon, kidul lan lorDatang dari timur, barat, selatan, dan utara. 82. Akeh wong becik saya sengsara Banyak orang baik makin sengsara. 83. Wong jahat saya seneng Sedang yang jahat makin bahagia. 84. Wektu iku akeh dhandhang diunekake kuntul Ketika itu burung gagak dibilang bangau. 85. Wong salah dianggep benerOrang salah dipandang benar. 86. Pengkhianat nikmatPengkhianat nikmat. 87. Durjana saya sempurna Durjana semakin sempurna. 88. Wong jahat munggah pangkat Orang jahat naik pangkat. 89. Wong lugu kebelenggu Orang yang lugu dibelenggu. 90. Wong mulya dikunjara Orang yang mulia dipenjara. 91. Sing curang garang Yang curang berkuasa. 92. Sing jujur kojur Yang jujur sengsara. 93. Pedagang akeh sing keplarang Pedagang banyak yang tenggelam.

94. Wong main akeh sing ndadiPenjudi banyak merajalela. 95. Akeh barang haramBanyak barang haram. 96. Akeh anak haramBanyak anak haram. 97. Wong wadon nglamar wong lanangPerempuan melamar laki-laki. 98. Wong lanang ngasorake drajate dheweLaki-laki memperhina derajat sendiri. 99. Akeh barang-barang mlebu luangBanyak barang terbuang-buang. 100. 101. 102. 103. Akeh wong kaliren lan wudaBanyak orang lapar dan telanjang. Wong tuku ngglenik sing dodolPembeli membujuk penjual. Sing dodol akal okolSi penjual bermain siasat. Wong golek pangan kaya gabah diinteriMencari rizki ibarat gabah

ditampi. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. Sing kebat kliwatYang tangkas lepas. Sing telah sambatYang terlanjur menggerutu. Sing gedhe kesasarYang besar tersasar. Sing cilik keplesetYang kecil terpeleset. Sing anggak ketunggakYang congkak terbentur. Sing wedi matiYang takut mati. Sing nekat mbrekatYang nekat mendapat berkat. Sing jerih ketindhihYang hati kecil tertindih Sing ngawur makmurYang ngawur makmur Sing ngati-ati ngrintihYang berhati-hati merintih. Sing ngedan kedumanYang main gila menerima bagian. Sing waras nggagasYang sehat pikiran berpikir. Wong tani ditaleniOrang (yang) bertani diikat.

117. 118.

Wong dora ura-uraOrang (yang) bohong berdendang. Ratu ora netepi janji, musna panguwasaneRaja ingkar janji, hilang

wibawanya. 119. 120. 121. 122. 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. Bupati dadi rakyatPegawai tinggi menjadi rakyat. Wong cilik dadi priyayiRakyat kecil jadi priyayi. Sing mendele dadi gedheYang curang jadi besar. Sing jujur kojurYang jujur celaka. Akeh omah ing ndhuwur jaranBanyak rumah di punggung kuda. Wong mangan wongOrang makan sesamanya. Anak lali bapakAnak lupa bapa. Wong tuwa lali tuwaneOrang tua lupa ketuaan mereka. Pedagang adol barang saya larisJualan pedagang semakin laris. Bandhane saya ludhesNamun harta mereka makin habis. Akeh wong mati kaliren ing sisihe panganBanyak orang mati lapar di

samping makanan. 130. Akeh wong nyekel bandha nanging uripe sangsaraBanyak orang

berharta tapi hidup sengsara. 131. 132. Sing edan bisa dandanYang gila bisa bersolek. Sing bengkong bisa nggalang gedhongSi bengkok membangun

mahligai. 133. Wong waras lan adil uripe nggrantes lan kepencilYang waras dan adil

hidup merana dan tersisih. 134. 135. Ana peperangan ing njeroTerjadi perang di dalam. Timbul amarga para pangkat akeh sing padha salah pahamTerjadi

karena para pembesar banyak salah faham.

136. 137. 138. 139.

Durjana saya ngambra-ambraKejahatan makin merajalela. Penjahat saya tambahPenjahat makin banyak. Wong apik saya sengsaraYang baik makin sengsara. Akeh wong mati jalaran saka peperanganBanyak orang mati karena

perang. 140. 141. 142. 143. mana 144. Akeh pangkat lan drajat pada minggat ora karuan sababe Banyak Kebingungan lan kobonganKarena bingung dan kebakaran. Wong bener saya thenger-thengerSi benar makin tertegun. Wong salah saya bungah-bungahSi salah makin sorak sorai. Akeh bandha musna ora karuan lunganeBanyak harta hilang entah ke

pangkat dan derajat lenyap entah mengapa. 145. Akeh barang-barang haram, akeh bocah haramBanyak barang haram,

banyak anak haram. 146. Bejane sing lali, bejane sing elingBeruntunglah si lupa, beruntunglah

si sadar. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. 154. Nanging sauntung-untunge sing laliTapi betapapun beruntung si lupa. Isih untung sing waspadaMasih lebih beruntung si waspada. Angkara murka saya ndadiAngkara murka semakin menjadi. Kana-kene saya bingungDi sana-sini makin bingung. Pedagang akeh alanganePedagang banyak rintangan. Akeh buruh nantang juraganBanyak buruh melawan majikan. Juragan dadi umpanMajikan menjadi umpan. Sing suwarane seru oleh pengaruhYang bersuara tinggi mendapat

pengaruh.

155. 156. 157. 158. 159. 160.

Wong pinter diingar-ingarSi pandai direcoki. Wong ala diujaSi jahat dimanjakan. Wong ngerti mangan atiOrang yang mengerti makan hati. Bandha dadi memalaHartabenda menjadi penyakit Pangkat dadi pemikatPangkat menjadi pemukau. Sing sawenang-wenang rumangsa menang Yang sewenang-wenang

merasa menang 161. salah. 162. Ana Bupati saka wong sing asor imaneAda raja berasal orang beriman Sing ngalah rumangsa kabeh salahYang mengalah merasa serba

rendah. 163. 164. 165. Patihe kepala judhiMaha menterinya benggol judi. Wong sing atine suci dibenciYang berhati suci dibenci. Wong sing jahat lan pinter jilat saya derajatYang jahat dan pandai

menjilat makin kuasa. 166. 167. 168. 169. Pemerasan saya ndadraPemerasan merajalela. Maling lungguh wetenge mblenduk Pencuri duduk berperut gendut. Pitik angrem saduwure pikulanAyam mengeram di atas pikulan. Maling wani nantang sing duwe omahPencuri menantang si empunya

rumah. 170. 171. 172. diasuh 173. Wong jaga nyolong sing dijagaSi penjaga mencuri yang dijaga. Begal pada ndhugalPenyamun semakin kurang ajar. Rampok padha keplok-keplokPerampok semua bersorak-sorai. Wong momong mitenah sing diemongSi pengasuh memfitnah yang

174. 175. 176. 177. 178. 179. 180. 181. 182. 183. 184.

Wong njamin njaluk dijaminSi penjamin minta dijamin. Akeh wong mendem dongaBanyak orang mabuk doa. Kana-kene rebutan unggulDi mana-mana berebut menang. Angkara murka ngombro-ombroAngkara murka menjadi-jadi. Agama ditantangAgama ditantang. Akeh wong angkara murkaBanyak orang angkara murka. Nggedhekake durakaMembesar-besarkan durhaka. Ukum agama dilanggarHukum agama dilanggar. Prikamanungsan di-iles-ilesPerikemanusiaan diinjak-injak. Kasusilan ditinggalTata susila diabaikan. Akeh wong edan, jahat lan kelangan akal budiBanyak orang gila, jahat

dan hilang akal budi. 185. 186. Wong cilik akeh sing kepencilRakyat kecil banyak tersingkir. Amarga dadi korbane si jahat sing jajilKarena menjadi kurban si jahat

si laknat. 187. Banjur ana Ratu duwe pengaruh lan duwe prajuritLalu datang Raja

berpengaruh dan berprajurit. 188. 189. 190. 191. 192. 193. 194. Lan duwe prajuritDan punya prajurit. Negarane ambane saprawolonLebar negeri seperdelapan dunia. Tukang mangan suap saya ndadraPemakan suap semakin merajalela. Wong jahat ditampaOrang jahat diterima. Wong suci dibenciOrang suci dibenci. Timah dianggep perakTimah dianggap perak. Emas diarani tembagaEmas dibilang tembaga

195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202. 203. 204. 205. 206. 207. 208.

Dandang dikandakake kuntulGagak disebut bangau. Wong dosa sentosaOrang berdosa sentosa. Wong cilik disalahakeRakyat jelata dipersalahkan. Wong nganggur kesungkurSi penganggur tersungkur. Wong sregep krungkepSi tekun terjerembab. Wong nyengit kesengitOrang busuk hati dibenci. Buruh mangluhBuruh menangis. Wong sugih krasa wediOrang kaya ketakutan. Wong wedi dadi priyayiOrang takut jadi priyayi. Senenge wong jahatBerbahagialah si jahat. Susahe wong cilikBersusahlah rakyat kecil. Akeh wong dakwa dinakwaBanyak orang saling tuduh. Tindake manungsa saya kuciwaUlah manusia semakin tercela. Ratu karo Ratu pada rembugan negara endi sing dipilih lan disenengi

Para raja berunding negeri mana yang dipilih dan disukai. 209. 210. 211. bakhil. 212. 213. 214. 215. Sing eman ora kedumanSi hemat tidak mendapat bagian. Sing keduman ora emanYang mendapat bagian tidak berhemat. Akeh wong mbambungBanyak orang berulah dungu. Akeh wong limbungBanyak orang limbung. Wong Jawa kari separoOrang Jawa tinggal setengah. Landa-Cina kari sejodho Belanda-Cina tinggal sepasang. Akeh wong ijir, akeh wong cethilBanyak orang kikir, banyak orang

216.

Selot-selote

mbesuk

wolak-waliking

zaman

tekaLambat-laun

datanglah kelak terbaliknya zaman. 217. Agama Hindu akan bangkit kembali

Itulah sekilas mengenai Ramalan Jayabaya yang saya sadur dari berbagai sumber (terutama Wikipedia). Dan lebih lanjut mengenai Ramalan Jayabaya ini terutama kaitannya dengan isu Pulau Jawa akan tenggelam saya pernah mengulasnya pada artikel sebelumnya di blog Goyang Karawang ini yakni pada artikel Jakarta Tenggelam, Ibukota Pindah Ke Karawang. Sekali lagi, Ramalan Jayabaya atau Jangka Jayabaya ini merupakan produk budaya yang memang sudah sepatutnya tetap dilestarikan, adapun mengenai masa depan Jawa atau negeri ini secara keseluruhan adalah hanya Allah yang sepenuhnya tahu. Adapun mengenai bagaimana harusnya kita menyikapi isi Ramalan Jayabaya ini, alangkah lebih baiknya selain kita menempatkannya sebagai kekayaan budaya dan sejarah juga sebagai bahan refleksi dan evaluasi, terutama terkait moralitas ataupun hubungan kita dengan sesama manusia dan alam seperti yang disinggung dalam isi ramalan ini. Pada isisi sains, ramalan ini bisa juga ditempatkan sebagai sebuah hipotesis untuk diteliti lebih lanjut. Adapun keputusan akhirnya mengenai masa depan kehidupan ini adalah ada pada Tuhan yang Maha Esa.

You might also like