TREE PREDAVANJE GRAD U URBANOJ EKONOMIJI

Ponavljanje 2.pred.

Ponavljanje 2.pred.
Litoralizacija?

Eksterne ekonomije? Ekonomija razmjera?

3.predavanje
GRAD U URBANOJ EKONOMIJI RAST GRADA
Demografski rast gradova Urbanizacija i rast gradova u svijetu Ekonomski rast grada Modeli urbanog rasta

Literatura imunovi (32-59)

4

Prostornoekonomske zakonitosti i veliina grada

Razvoj gradova poiva na razliitoj gospodarskoj strukturi. Neki gradovi svoj razvoj temelje na: - jednoj jakoj proizvodnoj djelatnosti, - na mjeovitoj gospodarskoj strukturi, - na uslugama i slino. Zato gradovi rastu? Jedan od najjaih initelja rasta gradova danas je PROCES URBANIZACIJE.
5

Prostornoekonomske zakonitosti i veliina grada

EKONOMSKA i DEMOGRAFSKA URBANIZACIJA.
EKONOMSKA URBANIZACIJA: ekonomija povlai stanovnitvo u grad DEMOGRAFSKA URBANIZACIJA: stanovnitvo povlai ekonomiju u grad. Oba procesa su istovjetna i povezana.

 Zakon ekonomije razmjera npr. u gradu uspjeno posluje ind. poduzee to prema ovom zakonu znai da je proizvodnja vea, tr. proizvodnje su relativno manji uspjean gospodarski rast privlai novu radnu snagu Zakon eksternih ekonomija npr. jedno poduzee dodatno investira kako bi poboljalo uvjete poslovanja, a ti efekti ulaganja pozitivno su se odrazili i na dr. poduzea u gradu poveanje zaposlenosti, otvaranje novih poduzea u gradu Grupiranje (clustering) istovjetnih ekonomskih aktivnosti pojava okupljanja na jednom mjestu poduzea istih djelatnosti dostupnost informacija, slobodna radna snaga
7

Zato neki grad raste?

Zato neki grad raste?

Lokalizacijske ekonomije Efekti grupiranja proizvoaa iste vrste su u smanjenju proizvodnih tr. nekog poduzea, a poveava se proizvodnja. utede vrijede samo za tvrtke u klasteru zapoljavanje Proces urbanizacije (ekonomske i demografske) Trite i njegove zakonitosti Grad je trite proizvodnih, ali i potronih dobara. Radnici svoje plae troe na potrona dobra (trgovine) nova radna snaga
8

Ekonomska snaga gradova

PROCES URBANIZACIJE danas se mijenja. DANAS 600 GRADOVA ostvaruje preko 60% svjetskog BDP-a. U slijedeih 15 godina oekivanja su da e gravitacija urbanizacije ii:
- sve junije - sve istonije.

 McKinsey Global Institut (MGI) izrauje studiju City 600 u kojima analizira podatke za megagradove i velike gradove (koji imaju manje od 10 milijuna stanovnika).

10

11

DANAS su glavna urbana podruja u razvijenim zemljama svijeta: - 50% svjetskog BDP-a ostvareno je u 380 gradova u razvijenim regijama (2007.g.) - vie od 20% svjetskog BDP-a ostvareno je u 190 sjevernoamerikih gradova.
12

Do 2025.godine oekuje se: da e 1/3 gradova iz razvijenih zemalja izai iz top 600 gradova. da e 136 novih gradova ui u top 600 gradova, i to uglavnom iz zemalja u razvoju i iz Kine.
13

14

POTRANJA ZA NOVIM STANOVIMA

15

16

Poduzea odnosno multinacionalne korporacije (MNK) trae zemlje (gradove) u kojima e se generirati najvei BDP rast.

17

MNK-e su zainteresirane za gradove = trita u kojima imaju najvie poslovnih mogunosti i u kojima se upravlja na nain da se to optimalnije koriste prednosti sve kompleksnijih gradova.
18

 Megagradovi 23 grada: Los Angeles, Mexico City, New York, Buenos Aires, Sao Paolo, Rio de Janeiro, London, Paris, Rhein-Ruhr, Istanbul, Kairo, Moskva, Karachi, Mumbai, Delhi, Calcuta, Dhaka, Chongqing, Beijing, Shangai, Manila, Osaka i Tokio.

19

 Do sada su se MNK orijentirale na: Razvijene ekonomije Megagradove (sa vie od 10 milijuna stanovnika) u zemljama u razvoju. .jer se tu ostvaruje vie od 70% svjetskog BDP-a.
20

 U budunosti se oekuje velika uloga velikih gradova, od 150.000-10 milijuna stanovnika. Broj domainstva /veliina domainstva? Oekuje se smanjivanje veliine domainstava Poveanje broja domainstava
21

Ekonomski razvoj ini sinergija:

Rastuih gradova..DENSITY Sve vee mobilnosti ljudi.DISTANCE Sve vee specijalizacije i podjele radaDIVISION
ECONOMIC DEVELOPMENT IN 3-D!
22

 Ovaj model bio je uspjean u sjevernoj Americi, zapadnoj Europi i sjeveroistonoj Aziji.a sada kree uistonoj i junoj Aziji i istonoj Europi.
23

Japan - density
U Tokiju ivi vie od 35 milijuna ljudi ili stanovnitva Japana na 4% povrine. EKONOMSKI RAST

24

SAD - distance
Najmobilnija nacija u kojoj 35 milijuna ljudi svake godine mijenja prebivalite i to najee zbog ekonomskih razloga.
25

26

27

28

Europa - division

Model integracije i povezanosti

29

GRADOVI MIGRACIJE RAZMJENA bili su glavni katalizatori razvoja tijekom posljednja 2 stoljea i taj obrazac koriste sada zemlje u razvoju i dinamine ekonomije.

30

Reshaping Economic Geography

31

initelji smjetaja gradskih tvrtki

Smjetaj nekog tipa aktivnosti i prostornih struktura temelji se na tri opa (najznaajnija) initelja:
trinom mehanizmu eksternoj i aglomerativnoj ekonomiji transportnim trokovima.

32

initelji smjetaja gradskih tvrtki

Trite je vaan lokacijski initelj. Razmjetaj aktivnosti u gradu je slobodna nagodba ponuaa i kupaca gradskog zemljita (zemljita u gradu). U sklopu urbane ekonomike 2 su initelja najvanija u odluivanju o smjetaju: a) stanovnitvo i b) razliite (gospodarske i negospodarske) aktivnosti (trgovine, uredi, tvornice itd.).

33

initelji smjetaja gradskih tvrtki

Smjetaj stanovnitva veliki je problem grada. Raspored stanovnika unutar prostora u gradu najveim dijelom odreuje struktura vrijednosti urbanog zemljita. Postoje dva tipa modela smjetaja stanovnika:
prema prvom modelu odluka o smjetaju stanovnitva temelji se na minimalnim trokovima putovanja. Prema drugom modelu tri vana elementa za odluku o stanovanju su:
izbor kue izbor podruja i izbor ekolokih prednosti.
34

RAST GRADA
Rast grada teko je precizno kvantitativno izraziti.
Mnogi znanstvenici koriste pokazatelj PORASTA BROJA STANOVNIKA koji ive u gradu. Ali ima sluajeva da se broj stanovnika u gradu poveava, a ekonomija s gledita blagostanja opada, pogoravaju se socijalne prilike i kultura ivljenja. esto to poveava trokove ivljenja, raste potranja za socijalnim uslugama i sl.
35

RAST GRADA
Porast gradova ne znai i porast ekonomskog blagostanja u gradovima. Koncentracija moi Koncentracija bijede

36

Demografski rast grada

DEMOGRAFSKI RAST GRADA mjeri se stupnjem urbanizacije. STUPANJ URBANIZACIJE pokazuje porast udjela urbane populacije u ukupnoj populaciji neke zemlje u odreenom razdoblju. Pojedinano se mjeri poveanjem broja stanovnika u nekom gradu u odreenom razdoblju.
37

Ekonomski rast grada

EKONOMSKI RAST GRADA je poveanje ukupne vrijednosti proizvoda (outputa) ili porast ukupnog dohotka koji je ostvaren u gradu u odreenom razdoblju.

38

Urbanizacija

39

Urbanizacija
Urbanizacija je napredan proces. Problemi koji se pojavljuju:
prevelika koncentracija stanovnitva i aktivnosti u gradovima neprimjerene veliine gospodarsko-prometna neracionalnost loa kvaliteta ivota socijalni problemi i kriminalitet socijalna i psiholoka izolacija.

40

Urbanizacija
Danas su sela jo uvijek u nepovoljnijem poloaju u odnosu na ivljenje u gradu. Promjena POLITIKE prema SELIMA i REGIJI u cjelini moe znaajno poboljati ukupne uvjete ivljenja u regiji. Proces urbanizacije moe prerasti iz kvantitativnog rasta gradova u oblik urbanog ivljenja u naseljima i u regiji u cjelini
41

Urbanizacija

42

Problemi mjerenja demografskog rasta gradova

Metoda mjerenja rasta gradova pomou broja stanovnika najee se koristi. Pritom se javljaju slijedei problemi:
odnos izmeu broja stanovnika grada i gradskog prostora definicije grada s gledita odnosa izmeu sela i grada utjecaj dravne uprave na odreivanje statusa grada i administrativno odreivanje podruja ili granica grada.

43

Kako su se u RH odreivala gradska naselja od 1961 1971, a kako nakon 1981.g.

Od 1961. 1971. u ex. Jugoslaviji naselja su definirana na osnovu veliine (br. stan.) i prostornog udjela nepoljopriv. stanovnitva. Dobivena su tri tipa naselja: seoska, mjeovita i gradska. Nedostatak se oitovao kod prigradskih naselja koja imaju obiljeja stambenih satelita. 1981. ovakav je nain naputen, a odreivanje naselja je preputeno opinama. Nakon 1970.g. na poimanje grada utjecaj imaju socioloki pristupi (bihevioristiki i socioekoloki). Osnovne ivotne funkcije su ivjeti u drutvu, stanovati, raditi, opskrbljivati se, obrazovati se, komunicirati ... Grad se definira kao prostor u kojem su ti aspekti najgui i najvee unutarnje isprepletenosti i izdiferenciranosti. Grad je kompaktno izgraeno vee naselje u ijim sekundarnim i tercijarnim djelatnostima radi vei dio aktivnog stanovnitva, i to ne samo za vlastite potrebe nego i za potrebe stanovnitva ireg prostora.
44

Problemi mjerenja demografskog rasta gradova

GRADSKI PROSTOR se koristi kao pojam veliine grada. GRAD i GRADSKI PROSTOR nisu isti pojmovi. GRADSKI PROSTOR odreuje drava. GRAD ini stanovnitvo, gospodarstvo, obrazovanje, port, kultura i veliki broj institucija razliite namjene.

45

Problemi mjerenja demografskog rasta gradova

Definicija GRADA kao znanstvene discipline razliita je u razliitim znanostima (geografija, ekonomija, sociologija, urbanizam). Ujedinjeni narodi (UN) koriste kriterij najmanjeg naselja koje je definirano kao grad sa 20.000 stanovnika.

46

SUBURBANIZACIJA

SUBURBANIZACIJA je prorjeivanje grada. Tim procesom seli se ekonomski osjetljiva industrija i druge djelatnosti koje trae jeftinije zemljite. Isto tako i siromana kuanstva odlaze u suburbane prostore.

47

SUBURBANIZACIJA

SUBURBANIZACIJA je novo irenje grada u suburbanim prostorima gdje je cijena zemljita nia i u kojima je dobar pristup sreditu grada.
Osim cijene razlozi za ovu pojavu su i tehnoloke promjene, komoditet ivljenja u mirnim prostorima predgraa i sl.

48

Urbanizacija i urbani sustavi Hrvatske

49

Urbanizacija u Hrvatskoj
Stupanj urbanizacije u Hrvatskoj se poveava: 1980.godine iznosio je 50%, u 1994.godini 64%, a procjena je da e 2025.godine biti 81%. U Hrvatskoj je 2001. slubeno registirano 123 grada, danas 127. Tendencija je poveanje broja gradova, a smanjenje malih i brdskih naselja. Hrvatska se urbanizira. Koje naselje, koje veliine i kojih obiljeja moe imati status grada? Danas je status gradova u rukama politike, a ne struke.
50

DISTRIBUCIJA PARETO G(X) = A(X)

Za istraivanje urbane veliine gradova

Gx BROJ GRADOVA S NAJMANJE STANOVNIKA (X) (A) i (a) KONSTANTE KOJE E SE PROCJENITI IZ
PODATAKA
G (X) = A x-1 Procjena podataka o urbanom stanovnitvu upotrebom popisa stanovnika IZRAZ POZNAT KAO PRAVILO REDA VELIINE (RANK SIZE RULE)

Pravilo reda veliine

52

Pravilo reda veliine

DISTRIBUCIJA GRADOVA PO PRAVILU REDA OTKRIVA DA JE URBANI SUSTAV HRVATSKE VRLO SLOEN. Sastoji se od globalnoga dravnoga urbanog sustava i od etiri regionalna urbana sustava. I opi i regionalni sustavi posljedica su povijesnih, gospodarskih i politikih prilika imbenik razvoja zemlje !

53

Ekonomski rast grada

1. Teorija sredinjih naselja i ekonomski rast gradova

Prema toj teoriji gradovi rastu kao rezultat ponude dobara i usluga koje grad prua okolnom regionalnom stanovnitvu. Rast grada funkcija je njegova okolnoga stanovnitva tj. efekt okoline. Ovo pravilo ostavlja puno nedoreenosti, jer rast gradova nije posljedica samo odnosa grada i regije ve je posljedica mnogobrojnih imbenika.
54

Ekonomski rast grada

2. Teorija eksportne baze i ekonomski rast gradova Teorija eksportne baze se temelji na potranji za proizvodima i uslugama grada koje potrauju korisnici koji se nalaze u gradu i izvan granica gradskog sredita.

55

Ekonomski rast grada

Teorija eksportne baze i ekonomski rast gradova Prema toj teoriji, rast grada rezultat je specijalizacije u izvozu, tako da je izvozna aktivnost poetak i vrelo ekonomskog rasta grada. Zaetnik te teorije je D.C.North (1955). Prema ovom teoretiaru razlikuje se proizvodnja namijenjena izvozu i proizvodnja namijenjena domaem tritu, pri emu je proizvodnja za izvoz primarna i odreuje rezidencijalnu proizvodnju. Ova teorija ima brojne slabosti: znaenje izvoza je prenaglaeno, ne vodi se rauna o izvozu iz regije, o zamjeni uvoza i slino.
56

57

Bazine i nebazine djelatnosti u gradovima

Istraivanja pokazuju da treba razluivati BAZINE i NEBAZINE djelatnosti u gradovima. BAZINE djelatnosti su one namijenjene izvozu. NEBAZINE domaoj potronji. Istraivanje na primjeru Hrvatske je pokazalo da srednji gradovi imaju vei broj bazinih, a veliki gradovi vei broj nebazinih djelatnosti. To pokazuje da vei stupanj kohezije izmeu urbane i seoske ekonomije imaju srednji gradovi i da oni vie pridonose ukupnoj gospodarskoj bazinosti (istraivanje na primjeru Hrvatske).
58

3. Teorija lokacije model ekonomskog rasta grada

Ovo je metoda mjerenja urbanog rasta iji je zaetnik S. Czmanski. On rast grada povezuje s teorijom industrijske lokacije i stvaranja privlanosti za investicije u nove poslove. Privlanost temelji na lokacijskoj prednosti. Lokacijski imbenici su: trini potencijali, eksterne ekonomije, ekonomska urbanizacija, socioloke pogodnosti. Prema tom modelu VELIINA GRADA izrazit e se kao funkcija zaposlenosti u geografski orijentiranoj industriji (Eg), koja ovisi o tome koliko e brzo grad privui investicije za nova radna mjesta.
59

Teorija lokacije model ekonomskog rasta grada Urbana ekonomija ralanjena je na tri dijela: (Eg, Ec i Eu)
geografski orijentirana industrija Eg komplementarna industrija Ec industrija orijentirana prema gradu Eu.

Eg je industrija koja je mobilna i koju grad moe privui zbog lokacijskih prednosti i prednosti okoline. Ec je ona industrija za koju su glavni imbenici smjetaja prisutnost drugih industrija. Eu je ona industrija kojima je grad element egzistencije.
60

4. Gradsko trite rada i ekonomski rast grada

Ovaj je model postavljen na razini metropolitanskog podruja i na dugoronoj osnovi u smislu da su obitelj i tvrtke pokretljive i da se mogu slobodno kretati izmeu grada i regije. Svaka obitelj koja ivi u gradu nastojat e maksimalizirati svoje koristi i svaka tvrtka koja je smjetena u gradu nastojat e maksimalizirati svoj ekonomski profit.

EKONOMSKI RAST GRADA se definira kao porast ukupne zaposlenosti zbog porasta potranje ili ponude radne snage.

61

 Porast plaa znai da se relativno poveava atraktivnost grada i radnici migriraju iz regije prema gradu. S porastom ukupne zaposlenosti i stanovnitva, raste i ukupna potranja za dobrima, ukljuujui porast cijene zemljita, stanovanja i drugih usluga. Poveanje plae tumai se porastom grada zbog novih radnih mjesta i zbog toga raste cijena stanovanja i zemljita. Poveane plae trebale bi kompenzirati poveane trokove ivota.
62

5. Ostali modeli urbanog rasta

Lowryjev model urbanog rasta (1964): analizira determinante urbanog rasta Model specijalizacije Model urbane koncentracije gospodarstva
63

64

 Model urbane koncentracije gospodarstva - Izraava se koeficijentom koncentracije neke djelatnosti u gradu - Model je nedoreen, ali pokazuje gospodarsku usmjerenost gradova, koja ovisi o: - Prirodnim resursima, tradicije gosp. aktivnosti, tritu itd. - Odreene djelatnosti se uspjeno razvijaju u gradovima i pridonose ekonomskom rastu dotinih gradova

65