You are on page 1of 11

Średnica Puszki Słoje szklane Pojemniki

Liczba koszy
Typ autoklawu autoklawu Ø 0 6 8 x 1 1 4 m m Ø 64x96 mm plastykowe
lub palet
mm (211x408) (208x313) 230x280x25 mm
2 2730 4032 576
1400 4 5460 8064 1152
Statyczny
6 8190 12096 1728
1800 6 16524 22572 3072
Obrotowy 1800 4 5460 8064 -

10.3. Produkcja tłuszczów topionych

Wytopu surowców tłuszczowych dokonuje się w wydzielonym oddziale, przezna­


czonym do produkcji tłuszczów topionych (określanym często smalcownią). W od­
dziale tym znajdują się:
- chłodzony magazyn tłuszczów surowych, w którym surowiec ten składuje
się w temperaturze nieprzekraczającej 7°C,
- główne pomieszczenie produkcyjne (hala wytopu), w którym zainstalowane
są urządzenia (lub linie) do produkcji smalcu,
- zbiornik do przetrzymywania smalcu w stanie płynnym,
- pomieszczenia z zainstalowanym dozownikiem do zlewania płynnego smal­
cu (temp. ok. 20°C) w pudła tekturowe (uprzednio wyłożone pergaminem
lub tomofanem) w tzw. bloki o masie 12,5 kg i układane na regałach w celu
schłodzenia,
- pomieszczenie z zainstalowaną pakowaczką do pakowania zestalonego
(wychłodzonego) smalcu w opakowania jednostkowe (kostki) o masie 125 g
i 250 g, które następnie pakowane są w pudła tekturowe (opakowania zbior­
cze),
- magazyn smalcu - pomieszczenie chłodzone o temperaturze nieprzekracza-
jącej 10°C.

10.3.1. Surowce tłuszczowe i ich charakterystyka


Tkanka tłuszczowa, której głównym składnikiem są lipidy, jest odmianą tkanki łącz­
nej włóknistej luźnej. Tłuszcz w tkance tłuszczowej stanowi ok. 98% jej masy.
W znacznie mniejszym procencie zawiera białka, enzymy, witaminy, substancje
mineralne, barwniki itp.
Tłuszcze zwierząt rzeźnych (z wyjątkiem koni), pochodzące z tusz uznanych
przez Inspekcję Weterynaryjną za zdatne do spożycia bez ograniczeń, mogą być
przeznaczone w postaci surowej, gotowanej, smażonej względnie topionej na cele
kulinarne lub dla przemysłu spożywczego. Tłuszcze zwierzęce surowe dzielą się
na dwie podstawowe grupy, tj. jadalne i techniczne [14]. Podział tłuszczów suro­
wych zwierzęcych przedstawiono na rys. 10.61. Natomiast w tabeli 10.11 podano 261
Rysunek 1 0 . 6 1 . Podział tłuszczów surowych zwierzęcych (wg PN-83/A-85804 Tłuszcze zwierząt
rzeźnych. Podstawowe nazwy, określenia i klasyfikacja)

ich charakterystykę. Dokonując oceny organoleptycznej tych tłuszczów, szcze­


gólną uwagę należy zwracać na takie cechy, jak: barwa, konsystencja, zapach,
stan powierzchni, zaparzenia i zanieczyszczenia. Barwa tłuszczów wieprzowych
262 powinna być biała z odcieniem kremowym, jasnoróżowym lub jasnoszarym.
Tabela 10.11. Podstawowe nazwy i charakterystyka tłuszczów surowych [14]
Rodzaj tłuszczu Charakterystyka
Słonina podskórna tkanka tłuszczowa zdjęta z grzbietu, tylnej części i boków
półtuszy wieprzowej, ze skórą lub bez skóry
Sadło tkanka tłuszczowa wyścielająca jamę brzuszną i otaczająca nerki,
uzyskana po obróbce poubojowej półtusz wieprzowych
Tłuszcz otokowy wieprzowa tkanka tłuszczowa uzyskana przez oddzielenie od jelit i żołądka
Tłuszcz z pachwiny wieprzowa podskórna tkanka tłuszczowa uzyskana przy wykrawaniu
pachwiny
Tłuszcz z podgardla wieprzowa podskórna tkanka tłuszczowa uzyskana przy wykrawaniu
podgardla
Tłuszcz śródtkankowy tkanka tłuszczowa odłożona między wiązkami włókien mięśniowych,
uwidaczniająca się charakterystycznym wyglądem poprzecznego
przekroju mięśni, zwanym marmurkowatością
Tłuszcz międzymięśniowy tkanka tłuszczowa nagromadzona między mięśniami
Tłuszcz krokowy tkanka tłuszczowa nagromadzona w okolicy krocza
Tłuszcz mosznowy tkanka tłuszczowa nagromadzona w okolicy worka mosznowego
Tłuszcz wieprzowy drobny podskórny i międzymięśniowy tłuszcz surowy uzyskany przy rozbiorze
półtusz wieprzowych, wykrawaniu i obróbce części zasadniczych
Tłuszcz ze skór tłuszcz surowy uzyskany przy odtłuszczaniu kruponów wieprzowych
Łój okołonerkowy tkanka tłuszczowa wyścielająca częściowo jamę brzuszną i okrywająca
nerki, uzyskana przy obróbce poubojowej tusz wolowych, cielęcych
i baranich
Łój sieciowy tkanka tłuszczowa wołowa lub barania uzyskana przez oddzielenie
od żołądka i przedżolądków
Łój otokowy tkanka tłuszczowa wołowa, cielęca lub barania uzyskana przez oddzielenie
od jelit
Łój drobny podskórna i międzymięśniowa tkanka tłuszczowa uzyskana przy rozbiorze
i wykrawaniu ćwierćtusz wołowych, tusz cielęcych lub baranich

Tłuszcze wołowe i cielęce charakteryzują się barwą kremową do ciemnożółtej,


matową, szklistą. Tłuszcze baranie powinny mieć barwę białą z odcieniem kre­
mowym lub jasnoróżową, matową lub szklistą. Konsystencję tłuszczów surowych
określa się w temp. 15-20°C i ma ona być ścisła do miękkiej w tłuszczach wie­
przowych, ścisła do kruchej w tłuszczach wołowych i baranich oraz ścisła w tłusz­
czach cielęcych. Zapach każdego rodzaju tłuszczu powinien być swoisty. Niedo­
puszczalny jest zapach zjełczałego tłuszczu lub inny obcy. Powierzchnia tłusz­
czów surowych jadalnych powinna być sucha, czysta, nielepka, z nieznaczną wil­
gocią. Niedopuszczalne są także zaparzenia tłuszczu. Z zanieczyszczeń niedo­
puszczalne są ponadto: nalot pleśni, omulenia, resztki tkanki mięśniowej, gru­
czołów, skrzepów krwi. 263
Szczególnym tłuszczem jest słonina, która w zależności od procesu technolo­
gicznego dzieli się na: surową, mieloną, soloną, wędzoną, paprykowaną i konser­
wową (słonina w puszce, pasteryzowana).
Tłuszcze surowe poddane zabiegom konserwującym (mrożenie, solenie, pe­
klowanie, wędzenie) określa się jako tłuszcze surowe konserwowane.
Ze względu na stan termiczny wyróżnia się następujące rodzaje tłuszczów:
- schłodzone, o temp. 8-15°C latem, 8-12°C zimą,
- półchłodzone, o temp. 4-8°C,
- chłodzone, o temp. 0-4°C,
- mrożone, o temp. poniżej -8°C,
- rozmrożone, o temp. powyżej 4°C.
Wskaźniki przetopowe tłuszczów surowych jadalnych podano w rozdz. 13.

10.3.2. Metody produkcji smalcu jadalnego

Podział tłuszczów zwierzęcych jadalnych topionych przedstawiono na rys. 10.62.


Do produkcji tłuszczów zwierzęcych jadalnych topionych przeznacza się niżej wy­
mienione surowce [13]:
- do smalcu wybornego: sadło, słoninę, tłuszcz drobny, tłuszcz z pachwiny,
tłuszcz z podgardla,
- do smalcu popularnego: surowce jak do smalcu wybornego oraz tłuszcz oto­
kowy, tłuszcze solone, peklowane, wędzone oraz tłuszcz ze skór (tylko do
wytopu ciągłego),
- do łoju topionego: wołowy i cielęcy łój okołonerkowy, sieciowy, drobny,
otokowy oraz dodatek baraniego łoju okołonerkowego, sieciowego i drob­
nego.

Rysunek 10.62. Podział tłuszczów zwierzęcych jadalnych topionych (wg PN-90/A-85802


Tłuszcze zwierzęce jadalne topione)

Tłuszcz rafinowany to tłuszcz uzyskany ze smalcu lub łoju topionego, poddany


specjalnej obróbce (rafinacji) w celu oddzielenia zanieczyszczeń mechanicznych,
obniżenia liczby nadtlenkowej i kwasowej, wybielenia, odwodnienia, poprawy smaku
i zapachu oraz wyrównania cech jakościowych danego produktu.
W przetwarzaniu surowców tłuszczowych na topione tłuszcze jadalne stosuje
264 się trzy metody [4, 6]:
- wytop tłuszczu w kotłach otwartych (na sucho) - rys. 10.63,
- wytop tłuszczu w autoklawach pod ciśnieniem (na mokro) - rys. 10.64,
- wytop tłuszczu metodą ciągłą (Sharpies, de Laval, Titan) - rys. 10.66-10.68.
Metoda suchego wytopu tłuszczu polega na poddaniu surowca tłuszczowe­
go działaniu ciepła bez dodatku wody, a woda znajdująca się w surowcu wyparowu­
je podczas trwania procesu przelopowego. Proces ten może odbywać się w ko­
tłach otwartych, dwupiaszczowych, ogrzewanych parą, z zainstalowanym miesza-

Rysunek 10.63. Schemat kotła otwartego do wytapiania tłuszczu, typu MK-43; 1 - zawór bez­
pieczeństwa, 2 i 5 - zawory zaporowe, 3 -kurek, 4 -zasuwa, 6-kurek spustowy, 7-motoreduktor,
8 -izolacja

Rysunek 10.64. Autoklaw do wytapiania tłuszczu; 1 - kocioł, 2 - płaszcz parowy, 3 - zawór, 4 - zawór
spustowy, 5-przeciwciężar, 6-pokrywa, 7-lina stalowa, 8-rura
265
dłcm napędzanym motoreduktorem (rys. 10.63). Surowiec po rozdrobnieniu w wil­
ku dozuje się do kotła. Wytop prowadzi się w temp. ok. 110-120°C przez ok. 3-5
godz. Proces wytopu uznaje się za zakończony, gdy tłuszcz staje się klarowny,
a skwarki mają barwę jasnożółtą. Bezpośrednio po wytopie na cedzidłach oddziela
się smalec od skwarków, schładza go do temperatury bliskiej 20°C i w dalszej ko­
lejności zlewa przez dozownik (rys. 10.65) do opakowań - kartonów w bloki o ma­
sie 12,5 kg (karton wyłożony pergaminem lub workiem foliowym). Smalec może
być także pakowany w kostki o masie netto 250±5g i 125±3g jako smalec paczko­
wany.

Rysunek 10.65. Dozownik do porcjowania smalcu po 12.5 kg; 1 - korpus. 2 - wsporniki, 3 - dźwig­
nia zaworu. 4 - dozownik, 5 - kurki odpowietrzające, 6 - kurek spustowy, 7 - końcówki spustowe

Metoda mokrego wytopu tłuszczu polega na dodaniu wody do surowca w cza­


sie wytopu. W tak prowadzonym procesie wytopu uzyskuje się masę tłuszczową
w wodzie. Po oddzieleniu skwarków masę tę odwirowuje się na wirówce w celu
oddzielenia tłuszczu od wody oraz zanieczyszczeń mechanicznych. Przy tej meto­
dzie wytopu korzysta się z następującego zestawu urządzeń: autoklawu (rys. 10.64),
wirówki, sit do oddzielenia skwarków, emulgatora, zbiornika klarownego smalcu,
schładzalnika. Proces wytopu metodą mokrą przebiega następująco:
- rozdrobnienie surowca w wilku,
- załadowanie surowca rozdrobnionego do autoklawu,
- dolanie wody do autoklawu,
- zamknięcie dopływu wody do autoklawu,
- wytop w warunkach zamkniętych pod ciśnieniem (otwarcie dopływu pary),
- przepompowanie wytopionego tłuszczu do emulgatora,
- podanie emulsji tłuszczowej do wirówki,
- odwirowanie tłuszczu i wody,
- schłodzenie smalcu do temp. ok. 20°C,
- pakowanie smalcu.
Wytop tłuszczu metodą ciągłą przy użyciu urządzenia Sharpies.
Schemat tego urządzenia przedstawiono na rys. 10.66. Tłuszcz przeznaczony
do wytopu jest dostarczany do wilka 1 (siatka o średnicy 5 mm). Po rozdrobnieniu
266 surowiec grawitacyjnie spada do podgrzewacza przeponowego 2, w którym jest
Rysunek 10.66. Schemat urządzenia firmy SHARPLES do wytopu tłuszczu metodą ciągłą; 1 - wilk,
2 - podgrzewacz przeponowy. 3 - pompa. 4 - rozdrabniacz. 5 - podgrzewacz rurowy, 6 - odmulacz,
7- zbiornik. 8 - pompa, 9 - emulgator. 10 - zbiornik tłuszczu, 11 - pompa, 12 - wirówka,
13- pompa, 14- schładzalnik płytowy (wg Maciejewski W.: Technologia mięsa z surowcami i apara­
turą. Warszawa. WSiP 1989)

podgrzewany do temp. ok. 70°C. Półpłynna masa jest przetłoczona pompą 3 przez
rozdrabniacz 4 i podgrzewacz rurowy 5 do odmulacza 6. W podgrzewaczu półpłyn­
na masa podgrzewa się do temp. ok. 90°C i podlega dalszemu wytopowi. W odmu-
laczu następuje dalszy wytop tłuszczu z jednoczesnym oddzieleniem skwarków
pod wpływem działania siły odśrodkowej. Czysty tłuszcz spływa do zbiornika 7,
skąd pompą 8 kierowany jest do emulgatora 9, w którym następuje emulgacja.
Z emulgatora emulsja tłuszczowa spływa do zbiornika 10, w którym podgrzewana
jest żywą parą do temp. ok. 100°C. Z tego zbiornika tłuszcz za pomocą pompy 11
trafia do wirówki 12. Wirówka dzieli oczyszczony tłuszcz na trzy frakcje:
- pierwsza frakcja - czysty tłuszcz jest przetłoczony pompą 13 przez schła­
dzalnik płytowy 14 do zbiornika,
- druga frakcja, zawierająca pewną ilość zanieczyszczeń, trafia do zbior­
nika 10,
- trzecia frakcja, tzw. mułek, spływa do kanalizacji lub przeznacza się ją na
inne cele.
Wydajność tej linii wynosi 2000-3000 kg surowca na godz.
Urządzenie firmy DE LAVAL również służy do wytopu tłuszczu metodą
ciągłą; na rys. 10.67 przedstawiono schemat tego urządzenia. Surowiec tłuszczo­
wy dostarczany jest do wilka 1 (siatka o średnicy 10 mm) z podgrzewaną gar­
dzielą wilka (parą), w której surowiec podgrzewa się do temp. ok. 60°C, skąd
przez połączenie hermetyczne 2 kierowany jest do zbiornika 3 z mieszadłem,
w którym jest podgrzewany parą do temp. ok. 80°C. Ogrzana masa przetłaczana
jest pompą 4 do rozdrabniarki 5, w której pod wpływem szybko wirujących ela­
stycznych stalowych szczotek następuje rozrywanie tkanki tłuszczowej i inten­
sywne wydzielanie się tłuszczu z jednoczesnym podgrzewaniem do temp. ok.
90°C przez wtryskiwanie pary. Z rozdrabniarki masa tłuszczowo-wodna spływa
grawitacyjnie do odmulacza 6", gdzie następuje oddzielenie skwarków od miesza­
niny tłuszczu, wody i drobnych cząstek tkanek. Spływająca z odmulacza miesza­
nina tłuszczowo-wodna przechodzi przez sito (zatrzymanie części stałych) do
pompy odśrodkowej 7. Pompa ta przetacza mieszaninę przez podgrzewacz 8 do 267
Rysunek 10.67. Schemat urządzenia firmy DE LAVAL do wytopu tłuszczu metodą ciągłą; a - prze­
pływ przerabianej masy surowcowej, b - przepływ szlamu wydalonego okresowo z wirówki,
c - przepływ tłuszczu niedostatecznie oczyszczonego, d - przepływ wody do otwierania bębna wi­
rówki; 1 - wilk, 2 - połączenie hermetyczne, 3 - zbiornik, 4 - pompa, 5 - rozdrabniarka, 6 - odmu-
lacz. 7- pompa odśrodkowa, 8- podgrzewacz, 9- odpowietrzacz, 10- wirówka, 11 - zbiornik,
12 - schładzalnik płytowy, 13 - tablica sterownicza (wg Maciejewski W.: Technologia mięsa z surow­
cami i aparaturą. Warszawa. WSiP 1989)

odpowietrzacza .9. W podgrzewaczu za pomocą pary wzrasta temperatura frakcji


tłuszczowo-wodnej do ok. 100°C. Z odpowietrzacza mieszanina ta spływa grawi­
tacyjnie do wirówki 10, w której pod wpływem siły odśrodkowej następuje roz­
dzielenie na mułek, czysty tłuszcz i wodę. Czysty tłuszcz trafia do zbiornika 11,
skąd kierowany jest do schładzalnika płytowego 12.
Wydajność tej linii przetopowej wynosi 500-1000 kg surowca na godzinę.
Urządzenie firmy TITAN do wytopu tłuszczu metodą ciągłą jest najczęściej
stosowane w przemyśle mięsnym. Schemat tego urządzenia przedstawiono na
rys. 10.68. Tłuszcze surowe są rozdrabniane w wilku 1. Do gardzieli wilka wtry­
skiwana jest gorąca woda (na noże rozdrabniające); wytwarza się gorąca masa
o temp. ok. 90°C, która została przetłoczona do autoklawu 2. W autoklawie w wy­
niku wtrysku pary pod ciśnieniem temperatura wzrasta do 130°C, dzięki czemu
następuje wytop tłuszczu. Tłuszcz ten za pomocą pompy trafia przez zawór re­
dukcyjny do zbiornika 3 i cyklonu 4. Z cyklonu mieszanina tłuszczu, skwarków
i wody trafia na sito skwarkowe 5, skąd skwarki podnośnikiem ślimakowym są
kierowane na prasę do skwarów 6. Faza płynna jest przetłaczana pompą do emul­
gatora 7. Zcmulgowany tłuszcz jest tłoczony pompą do zbiornika 8, z którego
grawitacyjnie spływa do wirówek oddzielających 9. Z pierwszego zespołu wiró­
wek tłuszcz dostaje się za pomocą pompy do emulgatora, a następnie do zbiorni­
ka 11, z którego przez następny emulgator jest tłoczony do zbiornika 16. Z tego
zbiornika tłuszcz spływa grawitacyjnie do drugiego zespołu wirówek 12, w któ­
rych zostaje ostatecznie oczyszczony z zanieczyszczeń i wody. Oczyszczony
268 tłuszcz jest tłoczony pompą do zbiornika 13, skąd przez schładzalnik przeciw-
Rysunek 10.68. Schemat urządzenia firmy TITAN do wytopu tłuszczu metodą ciągłą; / - aparat do
rozdrabniania surowców, 2 - autoklaw, 3 - regulator ciśnienia, 4 - skraplacz, 5 - sito do skwarek,
6 - prasa do skwarek, 7 - emulgator. 8 - zbiornik do zawiesiny wody i tłuszczu, 9 - wirówki oddzie­
lające. 10- zbiornik, 11- zbiornik składowy. 12-wirówki oczyszczające, 13- zbiornik do tłuszczu,
14-chłodnica, 15-dozownica,16-zbiornik, 17- emulgator (wg Maciejewski W.: Technologia mięsa
z surowcami i aparaturą. Warszawa. WSiP 1989)

prądowy 14 jest tłoczony do dozownika 15, a dalej zlewany do pojemników lub


paczkowany.
Wydajność linii firmy TITAN wynosi 1500-3000 kg surowca na godzinę.

10.3.3. Tłuszcze zwierzęce techniczne topione


Wyszczególnione w tab. 10.11 surowe tłuszcze zwierzęce techniczne są surowcem
do produkcji tłuszczów zwierzęcych technicznych topionych. Wyróżnia się pięć
rodzajów tłuszczów technicznych topionych (rys. 10.69). Są nimi:

tłuszcz rzeźniany twardy - uzyskany z przetopienia surowych tłusz­


czów bydlęcych i baranich, zebranych w rzeźni, nieprzeznaczonych do
spożycia

tłuszcz rzeźniany miękki - uzyskany z przetopienia surowych tłusz­


czów wieprzowych, mieszanych, zebranych w rzeźni, nieprzeznaczo­
nych do spożycia

tłuszcz utylizacyjny - uzyskany przy przerobie różnego rodzaju su­


rowców pochodzenia zwierzęcego na mączki paszowe

tłuszcz mieszany - uzyskany z przetopu surowego tłuszczu pogarbar-


skiego, przy produkcji żelatyny, przy odtłuszczaniu kości

tłuszcz paszowy- topiony tłuszcz zwierzęcy przeznaczony do natłusz­


czania mieszanek paszowych
269
Rysunek 10.69. Podział tłuszczów zwierzęcych topionych technicznych (wg BN-89/8186-01 Tłusz­
cze zwierzęce topione techniczne i paszowe)

Wymienione rodzaje tłuszczów technicznych topionych różnią się między


sobą [1J:
- ogólną zawartością kwasów tłuszczowych (75-94%),
- zawartością substancji tłuszczowej rozpuszczalnej w eterze etylowym
(80-99%),
- liczbą kwasową, mg KOH/1 g (20-80),
- zawartością wody i substancji lotnych (1-6%),
- temperaturą krzepnięcia wydzielonych kwasów tłuszczowych w °C (37-42).
Produkcja tłuszczów technicznych topionych odbywa się w oddzielnych lopial-
niach zakładów mięsnych lub w wydziałach utylizacyjnych tych zakładów.

Pytania:
1. Na jakie grupy technologiczne dzielą się wędliny?
2. Na podstawie schematu produkcji szynki wieprzowej gotowanej wymień w kolejności
technologicznej fazy produkcyjne wędzonek.
3. Jakie fazy produkcyjne występują w produkcji kietbas drobno rozdrobnionych na
przykładzie produkcji serdelków?
4. Jakie znasz maszyny i urządzenia niezbędne w produkcji wędlin?
5. Opisz budowę wilka (kutra). Od czego zależy jego wydajność?
6. Jakie urządzenia służą do obróbki termicznej wędlin?
7. Co to jest konserwa? Jakie znasz rodzaje konserw?
8. Jak dzielą się konserwy ze względu na obróbkę cieplną?
9. Co to jest sterylizacja, pasteryzacja i tyndalizacja?
10. Jakie znasz urządzenia do zamykania konserw?
11. W jakich urządzeniach dokonuje się obróbki termicznej konserw?
270 12. Jakie maszyny i urządzenia są niezbędne w procesie produkcji konserw?
13. Co jest podstawowym składnikiem surowych tłuszczów zwierzęcych jadalnych?
14. Jakie znasz surowe tłuszcze zwierząt rzeźnych?
15. Jakie znasz metody produkcji smalcu jadalnego?
16. Jak dzielimy tłuszcze zwierzęce jadalne topione?
17. Co to są tłuszcze techniczne topione?
18. Podaj podział tłuszczów technicznych topionych.

LITERATURA

1. BN-89/8186-01 Tłuszcze zwierzęce topione techniczne i paszowe.


2. Dosiewicz K., Jankiewicz L., Słowiński M.: Wpływ dodatku kwasu cytrynowego
i rodzaju cukru na właściwości mięsa peklowanego. Gospodarka Mięsna 1996.11,
s. 24-28.
3. Gospodarka Mięsna 1996. 12, s. 50. Peklowanie surowych produktów mięsnych
(Fleischwirtschaft 1966. 4, s. 401).
4. Jankiewicz L, Słowiński M.: Technologia produkcji wędlin. Warszawa. Polskie
Wydawnictwo Fachowe 1999.
5. Maciejewski W: Technologia mięsa z surowcami i aparaturą. Warszawa. WSiP
1989.
6. Olszewski A.: Pomiar pH jako miernik jakości mięsa i jego przetworów. Gospodar­
ka Mięsna 1999. 9, s. 30-35.
7. PN-A-82023. Mięso i przetwory mięsne. Terminologia.
8. PN-A-82()07:1996 Przetwory mięsne. Wędliny.
9. PN-A-82011:1996 Wyroby garmażeryjne. Półprodukty z mięsa i podrobów.
Wymagania.
10. PN-A-82012:1996 Wyroby garmażeryjne. Wyroby gotowe z mięsa i podrobów.
Wymagania.
11. PN-A-82017:1998 Wyroby garmażeryjne. Terminologia.
12. PN-A-82022:1998 Mięso i przetwory mięsne. Konserwy.
13. PN-90/A-85802 Tłuszcze zwierzęce jadalne topione.
14. PN-88/A-85804 Tłuszcze zwierząt rzeźnych. Podstawowe nazwy, określenia i kla­
syfikacja.
15. Technologia mięsa. Pr. zb. pod red. W. Pezackiego. Warszawa. WNT 1981.

You might also like