ki yntem arasndaki fark ne?

Bir kaynakl birletirmeye ait zellikler, balca diki kenarlarnn Isdan etkilenme dzeyi ve kaynak metalinin kristalleme tr ile belirlenmektedir.

Kaynakl birletirme 1. Kaynak dikii (tek pasolu/ok pasolu) 2. Erime izgisi (kaynak metali ve ana malzeme arasndaki birleme dzlemi) 3. Isdan etkilenmi blge

Farkl Metallerin Kaynaklanmas

GAZ ERGTME KAYNAI

Oksijenle kartrlm deiik yanc gazlar yakan eritme kaynak yntemleridir.
Oksi-yanc gaz kayna, bu grubun yeleri arasnda temel fark oluturan deiik gaz trlerini kullanr

Oksi-yanc gaz, ayrca metal levhalar ve dier paralar kesmek ve ayrmak iin alevle kesme ileminde de kullanlr
En nemli oksi-yanc gaz kaynak yntemi oksi-asetilen kaynadr

Metilasetilen-Propadien (MAPP) Hidrojen Propilen Propan Doal Gaz

Yanc gazdan istenilen zellikle: Kaynak yerini havaya kar korumal Atksz bir yanma vermeli Ucuz ve kolay elde edilebilir olmal

Yksek alev s deerine sahip olmal

Yksek alev scaklna sahip olmal Tutuma scakl dk, yanma hz yksek olmal

Asetilen ve oksijenin yanmasyla elde edilen yksek scaklkta bir alevle yaplan eritme kayna Alev bir fle ile ynlendirilir Bazen ilave metal kullanlr Bileimi esas metale benzemelidir lave ubuk, yzeyleri temizlemek ve oksitlenmeyi nlemek iin ounlukla dekapanla (gaz flux)kapldr.

Kaynak ilemi boyunca , kaynan koruma derecesine bal olarak flux kullanlabilir veya kullanlmayabilir. Flux: eitli metal oksitler ve silikatlardan oluur. -Kaynak sresince flux erir ve viskoz bir curuf oluturur. Curuf erimi metal ile atmosfer arasnda bir tabaka halinde bulunarak erimi metalin oksitlenmesini engeller. -Bir dier zellii ise kaynak metalinden metal olmayan inkluzyonlar alarak curufa tar. -Dk Clu eliklerde flux kullanlmaz nk ergime noktas dk demir oksitler curufun iine geer.

-Demir d metallerin kaynagnda, dkme demirlerin ve baz yksek alaml eliklerin kaynanda flux zaruri olarak kullanlr. Bu metallere uygun flux formlleri kaynak prosedrnde tanmlanr.

Dolgu metal teli: Dolgu metalinin kompozisyonu kaynak yaplan metalin kimyasal kompozisyonu ile ya ayn olmal yada ok yakn olmaldr. Tel ubuun ap ana metalin kalnlna bal olup;

dw

olmaldr

-Bakr kaynanda , dolgu metalinin kimyasal kompozisyonunda oksijen giderici elementlerin , P, Mn, Si (max %0.2 herbiri iin) bulunmas ile daha iyi sonular alnmaktadr. -Aluminyum kaynanda ise dolgu malzemesinin iinde Si ve Mnn bulunmas ile daha iyi sonular alnmaktadr.

Oksi-Asetilen Kaynak Alevi

Kaynak alevinin incelenmesinde Isl, Kimyasal, Endstriyel ve Ekonomik karakteristiklerini inceleyerek en uygun gaz karmnn tespiti mmkndr.

a) Alevin Isl karakteristii: Kaynak yaplrken, malzemenin blgesel olarak eritilmesini salayan ve alevdeki scaklk dalmn gsteren zelliktir. Alevin hem scaklnn hem de sl deerinin mmkn olduunca yksek olmas istenir.
b) Alevin Kimyasal Karakteristii: Kaynak yaplacak malzemenin cinsine gre, NTR, OKSTLEYC ve KARBRLEYC (indirgeyici) alev gerekebilir. Bu sebepten alev istenilen kimyasal karakteri alabilmelidir. c) Alevin Endstriyel Karakteristii: alevin karall ve ayarlanabilme zelliidir. Alevin kararll, yanma hz, ve Yanc gaz/oksijen oranna baldr. Alevin ayarlanabilirlii ise gaz karmnn alevlenebilme snrlarna baldr. d) Alevin Ekonomik Karakteristii: kaynan yaplma hz ve yanma iin gerekli oksijen miktar akla gelir. Kaynan hz alev scaklna baldr ve oksijen miktarnn artmas maliyeti artrr.

Oksi-Asetilen Alevinin Yaps

Yanma alevi teorik olarak bir hacim asetilen ile bir hacim oksijenin yanmasyla meydana gelir. Gerekte ise 1 m3 asetilenin tam olarak yanmas iin 2.5 m3 oksijene ihtiya vardr. Kaynak flecine gelen 1 m3 asetilen iin oksijen tpnden 1 m3 oksijen ekilir. Geriye kalan 1.5 m3 O2 ise havadan temin edilir. Bu ekilde meydana gelen aleve NTR veya NORMAL alev denir.

Normal Alevdeki Blgeler

Mzrak (ekirdek) Blgesi: Bu blgede hibir reaksiyon olmaz C2H2+O2 karm alevlenme scaklnn altndadr. Koni eklindedir.
Redkleyici Blge: Redkleyici gazlarn bulunduu ve snrlar belirli bir ekilde olan mavimtrak blgedir. Gaz karmlar bu blgeyi ok hzl bir ekilde geer ve scaklk bundan dolay hzl bir ekilde artar. Birinci kademe yanma meydana gelir. C2H2+O22CO+H2 (toplam snn 2/3)
1200 1000 300

Mzrak blgesi

Redkleyici blge

Yelpaze blgesi

oC

3150

En yksek scaklk bu blgede oluur. Redkleyici blgede sadece CO ve H2 gazlar vardr.

Alev k yn

Yelpaze Blgesi: Redkleyici blge ile havann oksijeni arasnda yanmann meydana geldii d blgedir. 4CO+2O2 (air)4CO2+H2
H2+1/2O2 (air) H2O+ (toplam snn 1/3)

Yelpaze blgesinde en dk alev scakl mevcuttur.

Oksi-asetilen alevin sl karakteri ele alnrsa en yksek scaklk, mzrak blgesinin ucundan 2-5 mm nnde olurken yelpaze blgesine gittike scaklk hzla der

Alev Trleri

a)Ntr Alev: C2H2/O2 =1 (hacimce) olduu zaman, ak renkli alev

konisinin (ekirdek) 2- 5 mm nnde , alma blgesinin en scak noktas elde edilir. Bu blgede alev redkleyicidir. Yani metal oksitleri saf metallere dnr. Bu alevle dk Clu eliklerin kayna yaplr.

b) Asetileni fazla Alev: C2H2/O2 >1 olursa snrlar keskin , beyaz k alev konisi kaybolur. Snrlar dzgn olmayan ve yelpaze blgesi uzun olan bir alev elde edilir. Bu tr alev karbonlayc ve sertletirici bir etki yapar. Bu nedenle, sadece dkme demirlerin, yksek alaml eliklerin ve hafif metallerin kaynanda kullanlr.

c)Oksijeni Fazla Alev: C2H2/O2 <1 olursa alev konisi sivri mavimtrak bir renkte olur. Bu alev oksitleyici karakterdedir. Yani, eliklerin yanmasna sebep olur. Oksijeni fazla alev, inkonun kaybolmasn azalttndan sadece pirin malzemelerin ve baz lehimleme ileminde kullanlr. Kaynak iin malzemeye verilen s hz asetilen gaznn hzna, kaynak paras ve alev arasndaki aya, kaynaklama hzna ve C2H2/O2 oranna baldr. Oksijeni fazla alevin scakl, asetileni fazla alevin scaklndan fazladr. nk fazla asetilen tam olarak yanmaz.

Oksi Asetilen Gaz kaynann Metalurjisi

En nemli avantaj; kullanlan ekipmanlar basit, tanabilir, ve ucuz olmasdr. Bundan dolay en yaygn olarak kullanlan yntem olup bakm onarm ilemlerinde

kullanlr.
Dezavantaj ise; kaynaklama hz dk, toplam malzemeye verilen s yksek (s/uzunluk), bunun sonucunda sdan etkilenmi blge, kaynak blgesinin her bir

kenarndan 8-25 mm arasnda deiir. Ayrca s girii fazla olduundan dolay,

malzemede distorsiyona (arplmaya) sebep olur. Kaynaklama hz yava olduu iin hem snmas hem de soumas dk hzlarda oluur. Tane bymesine sebep olur. Ayrca, kaynaklanan metal ile kaynak alevi arasnda, kaynak havuzunda reaksiyonlar oluur.

Fazla oksijen kullanlan kaynakta, Fe Si, Mn, c ve dier elementler oksitlenir.

Fe + O ------>FeO rxnu oluur ve sv Fe iinde belirli oranda znr.

FeO dier metallerle reaksiyona girer ve metalleri oksitler. Mn+ FeO ------>MnO+ Fe Si+ 2FeO ------>SiO2+ 2Fe Fe3C+ FeO ------> 4Fe +CO (gaz) MnO ve SiO2 souma esnasnda kaynak havuzunda kalabilir veya en iyi durumda kaynak curufuna gider oksijen fazla olduu iin FeO kaynak

havuzunda bulunur. Bu durum kaynaklanan blgenin mekanik

zelliklerinde azalmaya sebep olur. Tokluk, sneklik ve yorulma dayanm azalr. Ayrca CO gazndan dolay kaynak sramasna sebep olur

Ntr alev kullanm durumunda, kaynak havuzu ve dolgu malzemesi

CO ve H2 gazlar ile redkleyici blgede temas eder. Kural olarak ok az miktarda CO gaz oluur ve elik iindeki elementlerle reaksiyona girecek zaman bulamaz. Dk Clu eliklerin kaynanda CO gaz mekanik zellikleri deitirmez.

Al, Cu ve yksek Clu eliklerde H2 gaz Hidrojen krlganlna, mikro

atlaklara ve porozite oluumuna sebep olur

Asetileni fazla alev kullanm durumunda, kaynak havuzu CO, H2

ve C ile karlatnda; 3Fe+ C-----> Fe3C 3Fe+ 2CO-----> Fe3C +CO2

Dolaysyla dkme demirin kaynanda olumlu sonular verir.

Ark Kayna
Metallerin birletirilmesinin, bir elektrot ile para arasndaki elektrik arknn ss ile oluturulduu bir eritme kaynak yntemi Arkn rettii elektrik enerjisi, herhangi bir metali eritmeye yeterli scaklklar oluturur: ~ 5500 C ou ark kaynak yntemlerinde kaynakl balantnn hacmini ve dayanmn arttrmak iin dolgu (ilave) metal eklenir Baz temel yntemler, arkla kesmede de kullanlmaktadr.

Erimeyen Elektrod Kullanlan Ark Kaynak Yntemleri

Tungsten Inert Gaz (TIG) Kayna Plazma Ark Kayna Karbon Ark Kayna

Tungsten Inert Gaz (TIG) Kayna

Erimeyen bir Tungsten elektrod ve arkn korunmas iin bir soy (inert) gaz kullanr Tungstenin erime scakl = 3410C Avrupada, "WIG (Wolfram Inert Gas) kayna" olarak da adlandrlr Bir ilave metal de kullanlabilir Kullanldnda, ilave metal ubuk veya tel halinde kaynak banyosuna ayrca beslenir Uygulamalar: alminyum ve paslanmaz elik en Yaygndr

lave bir diren devresiyle stlan dolgu teli kullanarak birim zamanda ylan kaynak metali miktar arttrlabilir

TIG Nokta Kayna nce bir sacn kaln bir levhaya birletirilmesinde, birleim blgesine tek taraftan ulalmas durumunda TIG kaynann nokta kaynaklar oluturmak iin kullanlan eklidir Modifiye bir TIG kaynak torcu kullanlr

TIG Kaynann stnlkleri ve Eksiklikleri

stnlkleri: Uygun uygulamalar iin yksek kaliteli kaynaklar lave metal ark oluturmadndan srama olumaz Curuf olmadndan kaynaktan sonra temizleme gerekmez veya ok az gerekir Eksiklikleri: Eriyen elektrod kullanan ark kaynaklarna gre genellikle daha yava ve daha pahaldr

Plazma Ark Kayna (PAK)

Snrlanm bir plazma arknn kaynak blgesine ynlendirildii, TIG kaynann zel bir ekli Tungsten elektrod, yksek hzl bir inert gaz (Argon) demetinin, youn scak bir ark demeti oluturmak zere ark blgesine odakland bir nozul iinde kullanlr PAK iindeki scaklklar, kk apl ve yksek enerji younluuna sahip bir plazma jetinin oluturduu snrlanm ark sayesinde 28000Cye ular

Plazma Ark Kaynak Torlarnn Trleri

ou plazma ark kaynak torcunda, tor iindeki plazma gazn stan ve iyonize eden kk bir indirekt ark (pilot ark) kullanlr. yonize olan gaz, esas direkt ark iin iyi bir iletken yol oluturur. Bu tr ark, ok daha kararldr

ki plazma ark tor tr. (Solda) direkt ark (Sada) indirekt ark

TIG Ark ile Plazma Arknn Karlatrlmas

Plazma Ark Kaynann stnlkleri ve Eksiklikleri

stnlkleri: yi ark kararll Ark kaynana gre daha iyi nfuziyet kontrolu Yksek ilerleme (kaynak) hzlar Mkemmel diki kalitesi Hemen tm metallerin kaynanda kullanlabilir Eksiklikleri: Yksek ekipman maliyeti Dier ark kaynak yntemlerine gre daha byk tor boyutu baz balant konfigrasyonlarna ulamay zorlatrma eilimi tar

Eriyen Elektrotla Gazalt Ark Kayna

(MIG/MAG=Metal Inert Gaz / Metal Aktif Gaz Kayna)

Elektrod olarak plak bir eriyen metal tel kullanr ve ark, d bir koruyucu gazla korunur Tel, bir makaradan kaynak tabancasna (torch) srekli ve otomatik olarak beslenir Koruyucu gazlar, alminyum iin Argon ve Helyum gibi soy gazlardan (MIG), elik kayna iin CO2 gibi aktif gazlardan (MAG) oluur Koruyucu gaz ve plak tel elektrod, kaynak banyosu zerindeki curuf rtsnn olumamasn salar curufun elle talanmasna veya temizlenmesine ihtiya duyulmaz

MIG/MAG Kaynann Elektrik Ark Kaynana Gre stnlkleri

Srekli tel elektrod sayesinde daha iyi ark sresi Elektrik ark kaynanda (EAK) ubuk elektrodlarn periyodik olarak deitirilmesi gerekir
EAKna gre ilave tel elektrodun daha iyi kullanm EAKnda ubuk elektrodun koan ksm kullanlamaz Yksek yma hzlar Curuf uzaklatrma problemi ortadan kalkar

Kolayca otomatikletirilebilir

Tozalt Ark Kayna

Ark koruyan toz halindeki bir dekapan ile srekli, eriyen plak tel elektrod kullanr Tel elektrod, bir makaradan otomatik olarak beslenir Bir huniden yerekimi etkisiyle arkn nne yavaa beslenen toz dekapan, sramalar, kvlcmlar ve radyasyonu nleyecek ekilde ark tamamen rter

Tozalt Ark Kaynann Uygulamalar

Yapsal elik profillerin imalat (rn. I-profiller) Byk apl borularn, depolama tanklarnn ve basnl kaplarn dikileri Ar makine imalat iin kaynakl paralar ou elikler (Yksek C-elikleri hari) Demird metallere uygun deildir

Elektrocuruf Kayna

Elektrocuruf kayna: (a) grn basitletirmek iin kalplama pabucu izilmemi nden grn, ve (b) Her iki tarafta kalplama pabular gsterilen yan grn

Elektron In Kayna
Kaynak iin gerekli snn, para yzeyine yksek hassasiyette odaklanm ve ynlenmi yksek younlukta elektron demeti ile saland eritme kaynak yntemi Elektron n tabancalarnn iletimi: Elektronlar ivmelendirmek iin yksek gerilim (rn., tipik olarak 10 ila 150 kV tipik) In akmlar dktr (miliamper olarak llr) Elektron n kaynanda g deil g younluu fazladr

Elektron In Kayna Vakum Kamaras lk gelitirildiinde, elektron nnn hava molekllerince saptrlmasn en aza indirmek iin vakum ortamnda oluturulmas gerekmekteydi retimde ciddi uygunsuzluklar Vakum ilemi 1 saate kadar srebilir

Elektron n kaynakl iki para; (Solda) 19 mmlik Alminyum; (Sada) 102 mmlik kaln paslanmaz elik

Elektron In Kaynanda Vakum Seviyesi

Yksek-vakum kayna kaynak, nn retildii ayn vakum kamarasnda yaplr En yksek kalitede kaynak, en yksek derinlik/genilik oran Orta-vakum kayna kaynak, ksmi vakumlu ayr bir kamarada yaplr Vakum ilem sresi ksaltlmtr Vakumsuz kaynak Para elektron n jeneratrne yakn konumlandrlarak, kaynak ilemi atmosferik basnta veya yakn deerde yaplr Paray n jeneratrnden ayrmak iin Vakum Blcs gerekir Elektron In Kaynann stnlkleri ve Eksiklikleri stnlkleri: Yksek kalitede dikiler, derin ve/veya dar profiller Snrl ITAB, dk sl distorsiyon Yksek kaynak hzlar Dekapan veya koruyucu gaz gerekmez Eksiklikleri: Yksek ekipman maliyeti Hassas az hazrl ve hizalama gerekir Vakum kamaras gerekir Gvenlik konusu: EBW x-nlar retir

Deiik kaynak yntemlerinde izafi g younluklarnn karlatrlmas; Elektron ve lazer n kaynaklarndaki yksek g younluu, yksek kaynak hzlarnda, dar ITABa sahip derin ve dar kaynak dikileri oluturabilir.

Lazer In Kayna
Birletirmenin, balant zerine odaklanm, yksek younlukta ve koheran k n ile saland eritme kaynak yntemi Laser = Light amplification by stimulated emission of radiation" Lazer n kayna normal olarak, oksitlenmeyi nlemek iin koruyucu gaz altnda yaplr Genellikle ilave metal kullanlmaz Kk alanda yksek g younluu sayesinde genellikle kk paralara uygulanr

Karlatrma: Lazer ve Elektron In Kaynaklar

Lazer n kayna iin vakum kamaras gerekmez Lazer n kaynanda x-nlar yaynmaz Lazer nlar, optik mercek ve aynalarla odaklanabilir ve ynlendirilebilir Lazer n kayna, Elektron n kaynann derin kaynaklarn ve yksek derinlik/genilik oranlarn oluturamaz Maksimum Lazer n kayna derinlii = ~ 19 mm,
oysa Elektron n kayna derinlii = 50 mm