:;-^

*^"'^'^.;i^:

6/0:^^

-<

> p rj > ^ t c o o d-^

S
c/

:r

c *^ -c ^j
c.

^!?

S^

'^

P S
"^"

5
j

^x>'g G
;*

r^

T.

il

Ci

-<

Library
of the

University of Toronto

=!
->

e^

r^

'i:

o ci

Ji
rrf

-'

'^

o
e{

_L

J5

-rt

ci

o -

-^

^-J

v'^

"^

bO

c^
'j ^'

.:3
J2>

^ "

>

vS

y o

i^

;^

^ -2 -^

o --_

^^
=J h ^ ^ ^ ^S ^,:3^ ^ o ^ ^jz S

'-^-^

^^^

8:-

^^

2 O ^

-1
C

,.

t/5

u-

5^.U

C C
cr

3
-'

:i

^ ^
on. i^;

r
3

.J
?3

o _ ^ d ;d fU rj -:2 p ,G
rt .t;
.-I

P,^^
.1^- J:? ,"'

;-;

E:

-^--^

U p

o.<^
*L: r^

U ^rt >.>

o<d.;^j^^oo0^t^E2 o ^

a ^

r^

<

<

/^

_>

rs

.WvZ

FRANCISCI
B DE
S

A C O NIS
VERULAMIO
U

MM

Jt

NG

AE

GANCELLARII,
^hvum
Ovganutn Scf^tttiarHm
.

Editio prima Veneta

V E N E T

S,

MDCCLXII.
Typis Gafparis Girardi

SUPERIORUM PERMISSU.

PRCLARO. ATQUE. OPTIME VIRO. MERITO

.

JOSEPHO. MARCHIONI. XIMENES.

ARAGONIffi;.
O P U
IN
S.

HO

C.

HUMILLIMUM. REVERENTI^. SIGNUM.

ANDREAS TOSI
D.
D.

D.

Digitized by tiie Internet Arciiive

in

2009

witii

funding from

University of Toronto

Iittp://www.arcliive.org/details/1762novumorganum00baco

IRANCISCUS
DE VERULAMIO
fic

cooitavit y

TALEMQUE ArUD SE RATIONEM INSTITUIT quam Viventibus 5c Pofleris nocam fieri ,

iprorum
intcrcffe putavic

CUm manum
illi

pro comperto

effet ,

IntelleBum hufaceffere
,

fibi ipfi negotium

(

wf-

que

auxiliis
5

zferis

qute in

Hominis poteflatc
unde multiplex Re*
detri^

funt

uti fobrie
>

& commode ^

rum

Ignoratio

d^ ex Ignoratione Rerum

menta
-vit
5

innur.iera :
fi

omni ope connitendum exiflima*

quo modo commercium iflud Mentis

(

&
in
ve<>

Rerum
integrum

cui vix aliquid in

,

terris
)

aut faltem

in terrgnis
,

fe oftendit fimile

reftitui poffet
.

aut faltem in meltus deduci

,

Ut

fo errores qui invaluevunt

quique in aternum
( fi
,

invalituri funt

alii poft alios

mens

fibi

fermittatur

ipfi fe
,

corrigerent

vel ex vi In

telleBus propria
culis

vel ex auxiliis atque admini'

nulla prorfus fuberat fpes
,

Diale&ica

pro,

pterea quod Notiones

Rerum

prir^ie

quas

Mens

bauftu

VI

^^fi'"^^cor,fuf.,&-te,.ereaR,tusabfi...
ff-

V neque

i>ido

n ^Jla
Jn

&

n^inor Ji, , f,,,j,^

.

^
,

^^._

inconftant

Ex ^"
,

auo fit t quo

Rauo Humana

ut umverfa.

yem

qua uttmur quoad Ua.iR.

congefla

Natur., on bene

&

.d.fic.ua

fed tanq.am Moles aU^ua

.

iundamento

Dum

n,a.nifica fine

rantur homtnes

ei adh.beantur aux.lia at que ,pfa Rebus morigera f.t , nec .mpotenter Re. bus .afultet ) pr^tereunt pcrdunt . Reflabn

& celebrant ,

enim Falfas Ment.s vi-ns ,.

Veras ejufdem {^u.

poSim,r.deb;ta

&

^llud

.,

ut res de tntegro tentetur

,el.ori.

naus

pr<efld.,s
,

; utque fiat Scicntiarum

uum

& ^r.
,

atque cmn.s

Human^ DoBr.n^
,

^r>/, Inftauratio
>ner.t,s
.

a deb.tis c.citata Fund..

^greffu ifi.,um qu.d.

Hoc ^ero
,

licet

dam

v.der. poff.t

ac fupra vires mortalcs

ta.

mcn ,dem xraUatu fanum .nven.etur ac fobr.um m^g>s quam ea qua: adhuc faBa fur.t . Em,L
*r,.m

hu,us

rei efl

nonnullus

h,

,is

^ero

qua
.

,'n>,fiunt crca Scicntias, efl Vertigo

qu^dam
fu.

^5"""" frpetua,

&

Crc.lul

Neque eum

VJI
ft4git
,

quanta in folitudins verfstur

^

hoc

Exp^^

riiYientum
facisrjdatu

&*

qtiant

dnmm

O*
y

incrcdibilc fit

ad

fid:m

Ni/ji!ominus
y

nec rem

ncc fe

ipfum deferendum putavit

qiiin
,

Viam

quce

una

Humana Menti
ret
.

pervia

eft

tentaret atque ini^

,

Pra^at enim Principium dare Rei

poffit
,

qu.t

Exitum habere
nullum habent
implicari
.

^ quam

in iis

qu^ exitum

perpetua contentionc

fludio

Via autem Contemplativa Viis

illis aSli'

vis decantatis fere refpondent y ut altera ab ini

tio

ardua

^
&

diffic^is

deCtnat in apertum ;

aU

tera primo intunu expedtta

in

&

procjivis

ducat

avia
,

pracipitia

Qiiur/i

autem incertus
in

effet

quando hac alicHt pofthac

mentem ven
,

tura /int ; eo potiffimum ufus t/frgumento

quod
cogi
qtiiVM
,

neminem ha&enus invenit

tationes

qui

ad fimiles
prima

antmum

applicuerit j decrevit
^

que

qu<e perficere Ucuit

in

puhlicum edere
,

Neque hac

feflinatio

ambitiofa fuit

fed
,

follici^

ta y ut fi quid illi htimar^itus accideret

extaret

tamen Defignatio queedam

animo cotnplexus
efl
^

ac deflinatie Rei

quam

utque extaret ftmul

Signum

aliquod honeftce fu^e

&

propenfa in Generis Hti,

.

rnani Comrfioda voluntatis

Certe aliam quamcun*

VIII
ctttjque

tAmbitionem inferiorem duxit

,

Re

quam

pne mauihui babuit

nibil efl ^ aut
effe

^up
^

enim hoc quod agitur^

tantum

ut merito ipfo contentttm

dcbeat

nec

fruBum

cxtra quarere

FRAN.

, ,

RANC
D E

VERULAMIO
INSTAURATIO MAGNA.
P
De

R AE F A T
,

O.

quod non /it felix , aut flatu Scientiarum majorem in modum aucius / quodqtt^ alia om'
nino
,

quan7 priortbus cogntta juertt

IntelleBup humano
,

-via ape*

rienda fit

randa auxilia

O* alia compa^ ^ ut mens fuo jure in rerum

.

Naturam

uti pojfit

Identur nobis homines

nec opes
;
,

nec vires fuas bene noffe

illis

verum de
de his mi-

majora quam par

.

eft

Ita fic , uc aucartes nora creders receptas infanis prctiis aeftimances , nil amplius quaeranE ; aut fe ipfos plus aequo con-

temnentes
in
iis
,

viresfuasin levioribus confumanc quae ad fumraam rei faciunc , non expe, .

riantur

Quare

funt
;

& fuaz Scientiis Columnae

.

tanquam facales cum ad ulterius penecrandum homines nec defiderio , nec fpc excitentur Acque , cum opinio copiae inter maximas caufas
inopicB
fic
j

quumque ex

fiducia praefentium

vcra

IT

PR^EF^TtO.
,

&

vera auxilia negligantur in poflerum ; ex ufueft , plane ex neceflitate, ut ab illis quse adhuc inin ipib operis noftri limine
,

venta fuHC
reli6lis

idque
)

ambagibus

&

non difTimulanter
^

ho-

noris 8c admirationis exceffus tollatur

xiito,

utili*moutili-

ne homincs eorum auccopiam, auc

,

tatera
fi

in

majus accipiant

aut celebrent

Nam
,

quis in

omn^m

iliam

librorum varietatera
,

qua Artes
trofpiciat
,

&

Scicntia: cxultant

diligentius in*

ubique inveniet ejufdem rei repeti* tra61andi modis divcrfas, in, ventione prxoccupatas ; ut omnia primo intuitu numcrofa fa6lo examine pauca rcperiantur Et de utilitate aperte dicendum eft ; Sapientiam pu iftam , quam a Graecis potiflimum haufimus critiam quandam Scientix videri , atque haberc quod propriura efl pucrorum ; ut ad garriendum
tiones infinitas
, . ,

prompta
fic
.

ad generandum invalida

&

immatura

Controvcrfiarum euim ferax, operum effceta eft . Adeo ut Fabula illadeScylla in literarum ftatum qualis habetur , ad vivum quadra,

re videatur
Sii

quse virginis os

&

vulturn extulic

uterum vero monfira latrantia fuccingebantur & adhaercbanc Ita habcnr & Scientia? , quibus infuevimus, generalia quapdam blandientia, Sc
.

fpeciofa

fed

cum ad
,

particular^a
,

ventum

efl ,

veluti ad partes generatienis ra ex fe edanc

ut

fru6\um

& ope,

tum contentiones
,

&

oblatrantcs

difputationes exoriuntur

in quas definunc
.

&
id

quae partus locym obtinenc

Praeterea

fi

huju$,

modi

Scicntiae plane res

mortua non

effenc

mi-

PR.4EF.4T10.
minime
videcur cvencuruai

lil

fiiifle
illae

quod per mu!^

ta juni r^cula ulu venic

uc

iuis

immots

fe-

rc hircanc vefligiis

,
:

nec incrementa genere hu-

eoufque, uc faepenumero manodigna fumanc non foluni aflercio maneac aflertio fcdeciam
,

quxflio maneac quaeflio

&

per difpucationcs

noD folvacnr
tradicio

fedfigatur, Scalaiurj omnifque

&

fucceflio difcjplinarum reprxfencet

&

Audicoris, non Invencorls , ^ cjus qui inventis aliquid eximiuni adiiciat . \a arcibus aucem mechanicis concrarium evenire vidcm!is . Quae, ac fl aurae cujuscxhibcat perlonas Magiftri

&

dam

&

quotidie crcfcunt , primis perficiuntur ; <?: in authoribus radeS plerunque & fece onerofac & informes apparent ,
vitaiis forenc parcicipes

poflea

vero novas vircurcs

,

&

commaditatem
,

quandam adipifcuntur
dia
tur
,

eo ufque

utcirius flu*

hominum & cupidicaces deficianc ^ mucenquam illaE ad culmen & pcrfe6lionem fuam
.

pervenerint

Philolbphia concra
,

Int^lletluales

& Sciencix , ftatuarum more adorantur cc-

&

lebrancur
in

&
(

non promovcncur Q_uin etiaai primo nonnunquam authore maxitne vigent , deinccps dcgeneranc Nam poftquam homi,

fed

iies dedicitii

fa6li

funt

&

in unius
)

iententiam
,

tanquam

pedarii Senacores

coierunt
,

Scien-

tiis ipfis

amplicudinem non addunc

fed in cer-

tis

authoribusornandis Sc flipandi!:' fervili oflicio funguntur Neque illud aff^crac quifpiam Scien.

tias

paulatim fuccrefcences
pervenifie
,

qucndam

&

tandem ad ftacum cum deaium ( quafi con,

fe-

IV
fedcs fixas

PR^EF ^TIO,
in opcribus

fetlis fpatiis legitimis) pofuiiTe

,

paucorum
nil

atque

poAquam
,

melius

inveniri

potucrit
,

reftare fciiicet
,

ut quac in

venta fms
Relius

exorncntur
efTct
;
,
,

&

colantur, Acquc
habuiffe

optandum quidem
illud
,

haEC ita fe
iftas

&

verius

cipationcs nilaliud

effe

Scicntiarum manquam rem ex pauto-

rum hominum
cordia

confidentia

&

inertia

natam

& reiiquorum io , Poilquam cnim Scicn&

ira,

us, per partes diiigenter fortafle cxcultae

\at2 fuerunt

lum

fortc cxorius efl aiiquis

ingenio audax , ^ propter MeLhodi compendia celcbratus , qui ipetie tcnus Aracceptus , tcm confiituerat , reveia vcterum labores corid tamcn poQeris gratum e(Te ibiet , ruperat

proptcr ufum operis expeditum.

novas txdium
judicio
fallaci
,

,
.

& inquifitionis
Quod
fi

&

impaticntiam
,

quis

confcnlu jam inveteraio

tanquam Temporis
fe

moveatur

lciat
.

ratione

admodum

&

infirma niti

Neque cnim nobis ma,

gna ex parte notum

ei>

quid
iocis
,

in Scicniiis

&
,

Ar.
5c in

tibus, variis faecuiis

guiis lentatum

&

innotuerit

publicum emanarit; muito minus, quid

fit

a fin-

&

fecreto agitatum
,

Itaquc

nec Temporis Partus

Fafiis
tas
, .

nec Aborcus extanc in

,

Neque

ipfe confenfus

ejuiquc diuturnicft
.

magni prorius asf^imandus

fint

Utcunque
unicus c(l

enim vaiia
ftatus

genera Poiiciarum
,

Scientiarum
popuiaris
.

ilquc iemper fuic

&

manfupiuri.

rus

eft

Atque apud populum

iTium vigenc doftrinac, auc contcntiofae

&

pu.

gna.

gnaccs

aut fpecior.^

&

inanes
.

cjuales videiicet
.

affenlum aut illaquean:

aut demulcenr

Ica-

que maxime ingenia proculaubio per fingulas astates vim pafTa lunr ^ dum viri captu &. intellslu non vulgares, nihilofccius exifl^imationi
fuae

temporis & raultitudinis judi, fubmiferunt Q.uamobrem arftiores ConopitcmpUciones (i forte ufquam emicuerint nionum vulgarium ventis fubinde agitata! funt ,
confulentes
cio fe
.

& &

extinftae.

Adeo

ut Temp'.is

tanquam
,

flu-

vius, levia

&

inflata ad rros devcxerit

.

gravia

authores , <jLii ditlaturam quandam in Scicntiis invaferunr, tanta confidentia derebus pronuntiant cum
Qjain
illi

foiida demerfcrit

&

ipfi

&

tamen per inrervalla ad

nias de fubtilitace

fe

redeunc
,

ad querimo-

Naturs veritatis receffibus , rerum obfcuritare , Cauiarum implicatione , ingenii humani infirmitate , fe convertunt in hoc nihilo tamcn modeftiores cum malinr communem hominum Sc rerum conditionem caufaquam de fc ipfis confiteri Quin illis hoc feri re folenne eft ut quicquid Ars aliqua non actingat id ipfum ex eadem arce impoflibile cfTe ftatuant Neque vero damnari potcft Ars quum
: ,
,
.

ipfa difceptet

&

judicet.

Itaque id agitur
ad hunc fere
,

uc

jgnorantia etiam ab ignominia liberetur.

quae tradita
fc

Atque

&
:

recepta iunt

modum

habenc

quoad opera

fleriiia

quaef^ionurn

piena

incrcmentis fuis tarda & languida ; perfcftionem in toto fimulantia , fed per partes male

implcta

deieftu

autem popularia
a

&

authori.

VI
rnunita,
ri
,

PR^EF^TIO.
,

ribus ipfis furpe6^a

rdeoque
.

& oftentata
,

Q.ui
,

&
fe

i'e

Scientiis addcre

artificiis quibufdam autem & ipfi experi. carumque fines pro.

ferre flatuerunt
fcifcere aufi funt

nec
,

ilii

receptis prorfus de.

rum
fi

Magnum

nec fontes rerum petere Vequiddam confequutos putanc

,

sliquid ex propr"'o inferanc

,

&

adiiciant

prudenter fecum reputantes

fe in

aflentiendo

modcfliam
fe
.

in adiiciendo libertatem tueri pof-

Verum dum

opinionibus
iftae

&
.

moribus conluli-

tur, mediocritatcs

laudatse in

magnum

Scicn-

tiarum detrimcntum cedunc Vix enim datur , authores fimul 8c admirari, fupcrare Sed

&

aquarum morc , quae non altius afcendunt quam cx quo dcfcenderunc Itaque hujufmodi homines emendant nonnulla fed parum promovenc ; & proficiunrt inmelius, non inmajus* Neque tamen defuerunc qui aufu majore omnia incegra fibi duxerunc & ingenii impetu ufi , priora profiernendo Sc derirucndo , adicm fific
.

Li

8c

placitis fuis fecerunc

quorum tumultu
,

non magnopere profc6lum eH: ; quum Phiiofophiam & Artes noa rc ac opere amplificare fcd placita tantum permucare , atque regnum opinionum infe transferre concenderinc exiguo
:

fane fruftu

quum
finc

inter crrorcs oppoficos

er-

randi caufae

fcre

communcs

Si

qui autem

nec alicnis

nec propriis placicis obnoxii , fed libertati faventes ita animati fuere , ut alios fcGum fimul quzreie cuperent ; iili fane afFe6lu
,
,

honefti

fed conacu invalidi fuerunt.

Prob&biles

PJZ^EF^TIO.
,

VII

lcs enim tanrum rationcs fequuti videntur, &: ar^umentorum vertigine circumaguntur & pro*

milcua quaerendi licentia feveritatem inquifitioNemo autem reperitur , qui in nis enervarunt
.

rebus

ipfis
.

&

experientia

moram

feccrit legi-

timam
funt
;

Atque nonnuili
,

rurfus qui experientise

undis fe commifere

&. fere

Mcchanici
nec
ci

fali

taraen ipla cxpeiientia Erraticam quan-

dam

inquifitioncm excrcent

certa lege

militant.
fa fibi

Quin

&
,

plerique pufilla qusedam pen-

propofuere

pro

magno ducentes

, fi

unum

aliquod inventum eruere poflinc ; inftituto non minus rcnui , quam imperito . Nemo enim rci
alicujus

nacuram
;

in ipfa re rc6ie auc feliciter per-

fcrutarur

verum

poft laboriofam

cxperimento,

rum variationem non

quod omittendum
prxpropero
Fru6lifera
(

acouiefcit
.

fed invenir

ulterius
eft

qussrat
,

Neque

iilud inprimis

quod omnis
incempeftivo
)

in cxperiendo in-

duflria fiatim ab initioopera

qusedam dcftinata
ftudio captavit
;

&

Experiment , non Lucifera , qusefivit ; nec ordincm divinum imitata eft qui primo die lucem tantum creavit eique unum diern integrum attribuit; nequeillodie quicquam materiati operis produxit , verum fcp quentibus diebus ad ca defcendit At , quifum,

inquam

mas

Dialelicae partes tribuerunt

atque inde

fidiiTima Scientiis prasfidia comparati putarunt

veriffime

& optime
Verum

viderunt
,

intelle6lum hueifc

manum
debere
.

fibi

permifTum

merito fufpetlum

iBfirmior

omnino
a

eft

malo me
dici-

dkina

nec ipfa mali expers

,

6tica quae recepta eft

licet

ad Civilia

Siquidem Diale^ & Artes

,

quae in lermone

&

opinione

pofitae (unt

re6lifli-

Naturae tamen fubtiiitatem longo intervallo non attingit & prenfando quod non capit , ad errores potius ftabiliendos & quafi figendos , quam ad viam veritati aperien

me adhibeatur ^

dam

valuit

Quare , ut quae dila funt compIeSlamur ^ non videtur hominibus aut aliena fides aut in
,

duf^ria propria

circa Scientiss ha6leBus felici-

ter illuxifTe

prasfertim

quum

& in dcmonflra*
humano
con-

tionibus, 8c in experimentis adhuc cognitis , parum fit praefidii ^dificium autem hujus uni.

verfi

ftru6lura fua

intelle6tui

templanti inflar labyrinthi

viarum
tudines
fpira?

&
,

autem
rientiae

efl" ; wbi tot ambigua tam fallaces rerum & fignorum fimili* tam obliquae & implexa? Naturarum iter undequaque fe oflendunt nodi fub incerto fenfus lumine , interdum
,

afFuIgente

interduna fe condente

pcr expe-

&

rerum particularium fylvas perpetuo

faciendum cfl: . Quin etiam duces itineris ( ut di6lum eft) qui feofferunt, & ipfi implican* tur ; atque errorum & errantium numerum au> gent , In rebustam durisde judicio hominum cx vi propria auc etiam de felicitate fortuita , defperandum eft . Neque enim Ingeniorum quantacunque cxcellentia , neque experiendi
,

filca faepius

repetita

ifla
:

vincere queat

Vefti-

ia

filo

regenda funt

omnifque via ufquc a

pri-

PR^EF^TIO.
primis
ac
ipfis

IX

ne rDunienda
fi

fenfuuni pcrceptionibus cerca ratioNeque Iisc ita accipienda func , .

omnino toc lit^ulis tantis laboribus Neque cnim eorum quae inventa aftutn nospoenitct. Atque antiqui certe in iis , func
flihil
fic
.

quae in ingenio 3c
lunc
,

meditacione abftrafla pofita

viros praeftitere
,

mirabiles

fe

qucmadmodum
in

fa?culis prioribus

Verum , cum homines

.

navigando pcr ftellarum tantum obfervationcs curfum dirigcbant , veteris fane Continentis
oras legere pocuerunt
,

auc maria aliqua minora

priufquam autcin ; novi Orbis rcgiones detcgerentur , neceffefuic, ufum acus nauticz , ut ducem viae magis fidum , & ccrtum , innotutraiicere
,

&

medicerranea

Occanus

traiiccretur

&

iffe

fjmili prorfus ratione

qu hucufque
,

in

Artibus
func
,

&

Scientiis inventa func

,

ca hujufmodi
,

ut ufu
,

meditatione
6c

obfervando
;

ar-

gumcntando

reperiri
,

potuerinc

utpote quae
notioni-

fenfibus propiora fint

communibus

bus fere fubjaceant

tiora

antcquam vero ad rcmo

,

&

occulciora Naturas liceac appellere

,

ne*

ccffario requiritur
tis

uc melior 8c perfec^ior

men-

&

intelleftus huinani ufus 8c adoperatio in-

troducatur.

Nos

certe aeterno Veritatis

amore devifti
,

viarum inccrtis

commifimus
tias

& arduis, & folitudinibus nos & Divino auxilio freti & innixj
,
,

inentcm noftram
.

Bc

contra opinionum violen,

& qiiafi

inftruft?.s acies

&

contra proprias
,

Scijitcrnas haefitationes

&

fcrupulos

&

contra
re

fcrum

caligines

3c

nubcs

&
;

lantes phancafias, fuftinuimus

gis fida

undequaque vo. ut tancltm ma-

&

fecura indicia vivencibus

&

poReris

comparare poffemus Qua in re fi quid profecerimus , non alia fanc ratio nobib viam ?.pcruic ,

quam
tio
.

vera

& legitima
,

fpiritus huinani humilia-

Omnes enim
fe

niendas

ante nos , qui ad srtes inveapplicuerunt , conjeclis paulifpe* in

res &. exerr.pia

&

cxperientiam cculis
,

ftai.m

quafi invencio nil aliud effet

quam quc^dam
ut
fibi
.

excogitatio,

fpirirus proprios

Oracula

exhiberenc

quodammodo invocarunc

Nos

ve-

ro Jnter

perpetuo verfantes, Intelleflum longius- a Rebus non abftrahimus, quara

rcs cafte &:

ut rerum imagii)es,
eoire polfint
cxcelIen;iaB
;

& radii
fic ,

ut in fenfu

fit

unde

at Ingenii viribus

&

quam

non multum relinquatur , Atque adhibemus humilitatem , eandem & in docendo fequuti fumus Neque enim aut Confutationum triumphis, aut an:iin inveniendo
.

quitatis advocationibus

aut authoritatis ufur,

patione

quadam

aut etiam obfcuritacis velo

aliquam

bis noftris inventis

majeftatem imponereperire

re aut conciliare
difficile effec
ei
,

conamur j qualia qui nomini fuo ,

non
(in-

iion animis

aliorum lumen aiFundere conarctnr.

Non

quam

uUam

aut

vim

aut infidias

hominum

judiciis

fecimus

res ipfas

&
,

auc paramus ; verum eos ad , rerum foedera adducimus ; ut ipfi

,

videant

quid habeant
atque in

quid arguant
conferani
,

quid

addant

commune

Nosautem

rcm fi qiia in dormivimus

re
,

vel male credidimus

,

vel ob-

mus

in via

lominus

iis

& minus auendimus & inquificionem abrupimus nihimodis res nudas & aperras txhibevel defcci;

inus, uc errores noflri antcquam Scienti* n-.affeparari poffint jjm altius inficiant notari

&

atque etiam ut faciiis 5c expedita fit laboruiu noAtque hoc modo , inter firorum contlnuatio
.

Empiricam
morofa
6c

&

Ratlonalem facultatem (qnarom

,

inaufpicata divortia

&
)

repudia

omnia in verum & legitimum

cxiftiraamus.

humana

familia turbavere

conju^ium
,

in perpecuum nos firmafle

haec arbitrii
,

Quamobrem
fmc
'

quum

noftri

non
,

in

principio Operis
,

ad

Dcum Patrem
,

Dcum Verbum
ni generis

Deum
,

Spirirum

fircces
,

fun-

dimushumillimas
tionis
iftius
vitae

5c ardent':ffimis
,

ut

huma-

arumnarum memor
,

&

percgrina-

in

tcrimus, novis fuis noftras , familiam humanam dotsre dignetur. Acque iilud infupcr fupplices rogamus , ne humanadiviniiofliciant ; neve ex referatione via* rum fenfus , & accenfione majore luminis naturalis, aliquid incrcdulitatis
ftris

qua dies 'paucos & malos Eleemofynis , per manus

& noftis animis no:

fed poerga Divina myfteria oboriatur vatius , uc ab intelleau puro , a phantafiis divinis oraculis nihilominitate repurgato ,

&

&

nus fubdito

&

prorfus dedititio
,

fidei

dentur,

qua2 fideifunt. Poftremo

ut Scientiae veneno

aferpcnte infufo

quo animus humanus tumet

XII

PRjiEFoiTIO,
,

ikinflatur, dcpoiuo
iiltra

fobriuin

kd

ncc , veritatem in charitate coko

,

nec

akum

fapiamus

mus
Pera61is autem votis
,

ad homines converfi
,

qusedam

mus

monemus & aequa Monemus primum , (quod etiam

&

falutaria

poftula-

precati
,

fumus) ut homines fenfum in officio quoad Divina, contineaac Senfus enim (iuftar So.

lis

Globi
,

terrellris

claudit

&

obfignat

faciem aperit coeleflis Rurfus , ne hujufce maii

,
.

Quod certe fiet , ^i fuga in ontrarium peccent natur^ rnquifitionem uila ex parte veluti InterNeque enim purailla di5lo feaaratam putant
.

&

immaculata

Scientia naturaiis

per

quam
.

t,4'dam

nomina ex proprietatc rebus impofuit,

illa

principiura aut occafionem

ambitiofa

&

lapfui dcdit Sed imperativa Scientias Moralis,

de Bono 6c Malo dijudicantis , cupiditas , ad hoc , ut Homo a Deo deficeret , & fibi ipfi legesdaret, ea demum ratio atque modus tenta
tionis fuit.

Dc

Scientiis

autem qux Naturam

contemplanrur , fanftus ille Philofophus pro^ gloriam nuntiat , Gloriam Dei effe ^ celare rem Regis autem , rem invtnire : uon aliter , ac fi Divina Natura innoccnti& benevolo puercrum ludo deleaaretur , qui ideo feabfcondunt uc in
'^

veniantur, atque

animam humanam
,

fibi

collu

forem inhoc ludo

gentia

pro fua in homlnes induU

cooptaverit
.

&

bonitate

Poftrem.oofn,

nes in univerfum monitos volumus

ut ScientisE

veros fines cogitent

nec eam aut animi caufa

pc-

PRjfEF^TlO.
p:rant
j

Xlir

auc ad cjnten

ionem

,
,

aut ut alios de
aut ad

Ipicianc, aut ad

commodura
,

famam

aut ad potcntiam

aut hujufmodi inferiora, fed

,

ad meritum
te perficiant

appetitucnim Potentiae , angeli lapfi funt ex appetitu Scientix , homines fed Charitatis non eft cxceiTus neque Angelus , aut Homo , per eam unquam in periculum venit .
,

& &
:

ufus vitiE

camque

in Charita

regant

Ex

Poftulata
funt
.

autem nollra

qu2 afFerimus
:

talia

Denobisipfis filemus De re autem qoae petimus, ut homines agitur , eam Ron Opinio-

nem

cogitcnt ; ac pro ccrto hanos alicujus , auc Placiti , beant , non Set^a: fed utilitacis 5^ amplitudinis humanae fundamen..
,

fed

Opus

effe

Deinde , ut fuis commodis acqui , opinionum zelis & praejudiciis in commune confulant , ac ab erroribus viarum atque
ta moliri
.

exutis

impedimentis , noftris prgefidiis S: auxiliis , liberati & muniti , laborum , qui rcftant , & ipfi in partem veniant Prseterca ut bene fperent reque Inftaurationem noftram ut quiddam infiiiitum , ultra mortale fingant & animo
.

&

concipiant
ris
,

quum

rcvcra

fit

infiniti erroris

fi-

&

tem , & rem non

terminus legicimus ; mortalitatis auhumanicatis , non fit immemor ; quum

intra unius aetatis curriculum
,

omnino

perfici poffe confidat

fed fuccefTioni deftinec

denique Scientias

non pcr arrogantiam

,

in hu-

mani Ingenii

cellulis
.

fed fubmiffe in
,

mundo
fo-

majore quserat

Vafta vcro

uc

plurimum
lcnt

XIV
lent effe
,

PRJEF^TIO.
quae inania
:

folida

contrahuntur ma.

xime , & in parvo petendum viderur ,

iiiines
,

fita
(

funt

Poftremo etiain
rei ipfius pe)

ne force quis

riculo nobisiniquus effe velic

ut videant ho-

neceffe

fii

quatenus ex eo , quod nobis afferere ( fi modo nobis ipfi conftare veli ,

his noftris opinandi
fibi jus
,

inus

d-e

aut fententiam
:

fcrendi

permiffum putent quum nos , rationem prasniaturam humanam omnem iflam ,

,

anticipantem
oportuit
,

&. a rebus temere

& citius quam

& male extru6lam , reiiciamus. Neque poftulandumen:, ut ejus judicio ftctur , quas ipfa in
judicium vocatur
*

abflraRam , ( quatenus ad inquifitionem Naturas ) ut rem variam , & perturbatam ,

NOI

NOI RIFORMATORI
Dello Studio 61 Padova.

veduto per la Fedc di Revifione, Approvazione del P. F,ScYafi,io Ma^ via Maccarinelli Inquificor Gencral del Santo Officio di Vene-^ia nel Libro inticolato Franm

AVendo
&

cifct

Baconis dc
,

Verulamio

novum

Organnm

Scientiarum
la

non

v' eder cofa alcuna contro

& parimente per At , Noftro , niente contro Principi , & buoni coftumi concediamo Licenza a Gafparo Girardi Stampator di Vene-^a , che poffi cfTere ftampato , offervando gli or* dini in materia di Stampc , & prefentando Jc
Santa Fede Cattolica
teftato del Scgretario
folite

Copic
oC

zia

di
ii

alle Pubbiichc Librarie Padova.

di

Vene-i

Dat.

2^. Luglio lydz

(
(
(

Sebaftian Zt*flinian Reff.

%Alvife Mocenigo 4. Caval. Procur^ ^^ff

Polo Renier Reff.

Regiftrato

inLibroa Carte

135^. al

Nuni.^71.

Giacomo Zuccato Segr,

Franc, Gadaldini Segr,

blSTRIBUTIO OPER IS.

EJUS

CONSTITUUNTUR
Parccs fcx

Priraa

Pa^rntiones Scientiarum
;

Secunda

Novum

Organutn
.

five Ihdicia de Itu

terpretatiotje

Natura

Tertia; Phanomeyja Univerft ^ five Hifioria Naturalis C^ Experimentalis nd cendendam Phi^

lofopbiam
.

Quarra
QLiinta

Scala IntelleBus

Prodromi
.

five tAnticipation^s Philc^

[ophiis Secundtf

Sexta

Philofophia fecunda

five Scientia

^ABiva.

SlNGULARUM ARGUMENTA.
J^gs:^^ ^i

j|ir^^ &
innocentis
,

^^^

inintun noitri Ars autem Inflituti noftri eit eft quantum fieri pocefl: nia
,

ut
,

om-

apcite

perfpicue proponantur
,

Nuditas
,

y^Fgy^^j enim animi

ut olim

corporis
efl;
.

&

fimplicitatis
,

comes

Paceac

itaque primo

Ordo Operis

atquc ratio ejus

.

PartesOperisa nobis conftituuntur fex

Prima
lnn3&
,

pars exhibet Scienciag ejus

in cujus poffeffione
,

five

Do-

humanum

genus ha*

'

ae-

DIST RIBUT 10
,

clersus vcrfarur

Summam
,

five
efl:

univerfalcm
jis,

Vifum enim
,

Defcriptionem nobis etiam in

,

qux recepca func nonnullam facere moram : uc facilius & Veteribus 0 nimirum conlilio & Novis adicus dccur Pari enim perfe^io
,
.

tere Rudio ferimur

&

ad vecera excolenda
.

&

Pertinet etiam hoc ad ad ulcenora affequenda faciendam fidcm juxca illud ; JSJon acapii; hi"
:

{loBus verba Scientia

'verfaniur
in

niji

prius ea drxeris

qu<s

corde ejus . Icaque Scientiarum a:que Artium reccptatum oras legere , necnon ucilia quaedam in illas importare , tanquam in tranfuu non negligemus Parcitiones tamen Scientiarum adhibemus cas , qu non tancum jam invcnta ^ nota , fed ha6lenus omiffa, & debita comp!e6^antur . Et.

nim inveniuntur

madmodum
cieferta
.

in

globo lnteile6^uali , queTerreSri & cuha pariter ,

in
,

&
a

Itaque nil

mirum

videri debet

,
.

fi

divifionibus uficatis quandoque reccdamus

,

A-

dje^lioenim, dum totum variat eciam partes carumque fecliones neceffario variac receptae aucem divifiones, receptse fummse Scientiarum , qualis nunc efl: tantum competunt Circa ea vero , quse ceu omilTa notabimus, ita nos geremus ut non leves tantum ticulos & argumenta concifa eorum , quae defiderantur , proponamus Nam fiquid inter omiffa retuleri:

mus

modo

fit

dignioris fubjefti

cujus ratio

pauio videatur obfcurior

cari poffimus
,

(adeout meritofufpihomines non facile intelleluros

quid

OPERIS.
:

;quid nobis velimus, autqualefic illud opus quod animo& cogitatione completimur ) perpetuo

nobis curae erit

'conficiendi

aut praecepca hujufmodi Operis

aut etiam partem operis ipfius jani , anobis confe6^am ad exemplum totius fubjun, :

gere

mus.

ut infingulisaut opera aut confilio juveEccnim etiara ad nofirara exiftimationem

,

non folum aliorum urilitatem pertinere putavirnus ; ne quis arbitretur , levem ali^uam de
iftiufmodi
flriBxiffe
;
,

rebus notionem mentera noftram peratque effe illa , qus defideramus ac

preniamus
liafunt,

tanquam

votis fimiiia

Ea vero

ta-

penes liomines ( nifi fibi ipfi defint) poteftas plane fic ^ & nos apud nofmer rationem quandam certam Sc explicatam habea-

quorum&

mus. Neque enim regiones metiri animo, uc

Augures , aufpiciorum caufa fed intrare, uc Duces j promcrendi (^udio , fufcepimus
: .

^tqtie h^ec prima Operis pars

ejl

Porro prxterveai Artesveteres, Tntelleaum '3umanum ad trajiciendum inftruemus DeftiI

latur itaque Parti fecundz

'e&
Jone
"ioc

perfectiore ufu
,

Doarina de meliorationis in Rerum linquifii

&

de auxiliis verrs Intelielus

ut per

(quantum conditio humanitatis ac morrapatitur)

itacis

exaketur Tnteileaus
eft

&

facui.

ate amplificetur ad

)eranda. Atque

Naturs ardua & obfcura fuea , quam adducimus, Ars

qu3m

Interpretationm]>^atur(e^}^^dh}:Q confuc-

2.

vi-

biSTRIBUTIO
.

vimus) ex getiere Logic^ ; licct plurimura , atNam & <^ueadeo immenfum quiddam interfit ipia illa Logica vulgaris auxiria& praefidia in&: in hoc selleflui moliri ac parare profitetur
:

uno confcntiunt
dcmonftrandi
,

DifFert
:

autem plane

a Vulgari,
,

rebus pra^cipue tribus

videlicet ipfo fine

ordinc f

&

inquirendi initiis.
finis
,

Nam

huic noftrse Scientiae

proponitur

ut invcniantur non

Argumenta
,

fed

Artes

;
;

Principiis conlentanea

fed

ipfa Principia

nec nec

Rationes
cationes

probabiics, fed Dcfignationes

&

indi,

diverfus fequitur effe6lus

Operum. Itaque cx intentione IHic enim

.

diverfa

adverfa
:

rius Difputatione vincitur

&

eonftringitur

hic

Natura

finc conveniunt DemonRrationum ipfarum natura & Ordo In Lo gica enim vulgari opcra fere univerfa circa SyU iogifmum coniumiiur De Inductione vcro Dia.
.

Opere. Atque cum hujufmodi

,

let^ici vix ferio cogitaffe videntur

levi

mentio-

ne eam tranfmittentes
properantes
.

&

ad difputandi formulas

At nos demonftrationem per Syliogifmum. rejicimus, quod confuCus agat, & Naturam emittat
e

manibus
,

dubium

effe
,

poiTK

quin

qu^

Tamctfi enim nemini in medio termino

conveniunt

ea 5c inter fe conveniant
:

(quod

cft

IVlathematicae cujufdam certitudinis ) nihilominus hoc fubeft fraudis quod Syliogilmus ex pro pofitionibus conftet, propofitiones ex verbis, verba autem notionum tefferx Sc figna fint Icaque
, .

fi

Notiones ipf mentis

quae

vcrborum quafi J anima

|f

OPERIS.
fcnlma funt
bricae bafis
,

&

vagsB

hujufmodi ftra\urse ac famale ) ac temere a rebus abftra6\fE , nee fatis definitcB & circumfcriptae y
totius
,
;

&

denique multis modis vitiofae fuerint unc . Rejicimus igitur Syllogifmum

omnia
neque

ru
id

folum quoad hibent) fed qQas educic gifmus ^ fed

principia

ad quae nee

illi

eam

ad.
:

ctiam quoad propofitiones medias fane atque parturic utcunque Syllo-

opcrum

fteriles

&

a Pra6lica

re-

motas

8c

plane quoad partem alivam Scien.

tiarum incompetcntcs

Quamvis

igicur

relin..

quamus Syllogifmo
tes

&

hujufmodi Demonftratic-

nibusfamofis ac jaftatis
populares

&

parte

movemus)
,

jurifdilionem in Ar, opinabiles, { nil enim in hac tamen ad Naturam Rerum ,

loduftione per omnia , & tam adminores proquam ad majores pofitiones utimur . Indii" tiionem enim cenfcmus eam effe democftrandi
,

Senfum tuetur , & Naturam prsimminec ac fere imsnifcetur, Itaquc Ordo quoque demonQrandi pUne invertitur. Adhuc enim rcs itageri conluevit uc a fenfu & particularibus primo loco ad maxirne gencralia advoletur, tanquam ad polos fixos, cir-

formam
niit
,

quae

&

Opq^-ibus

ca quos difputationes vertanrur

ab

iliis

caetcra

per media deriventur,

fed pr^cipici
,

&

Via certe compendiaria , ad Naturam impervia , ad Di-

fputationes vcro proclivi

&

accommodata. Ac

fecundum nos

Axiomata continenter
,
.

& gradaGcdunt

tim excitantur

ut nonnifi pofircmo loco ad

nexalifTima veniatur

Ea vero Generaliflima eva^

i
'dunc
talia
,

DISTRIBVTIO
non notionalia
,

fed bene terralnata

&

,
,

q\ix Natura ut revera fibi notiora agno-

fcac

quaeque rebus hazreanc in meduliis

in

quoque Induftionis Sc judicio quod per eamfit, opus longe maximum movemus Ea enim dc qua Dialeftici loquuntur , quae procedit per Enumerationem fimplicem , & puerile quiddam eft , 8c precario concludit
forrha ipfa
,
.

Ac

pericuio ab inftantia contradiloria exponitur

&

confueta tantum intuetur ; nec exitum reperic Atqui opus ell ad Sciencias Indu^ionis forma feparec , 6c tali , qux experienciam folvac ,

&

per cxclufiones ac rejeliones debicas neceffario concludac. Quod fi Judicium iilud vulgatum Dialel:icorum tam operofum fueric , 3c tanta ingcnia exercuerit

quanto magis laborandura cft in hoc altero , quod non tantum cx Mentis penerralibus , fcd etiam ex Naiura* vifceribus ex-.
;

trahitur

que Scientiarum

Nani fundamenta quodeprimimus & folidamus , atque Initia inquirendi altius fumimus, ea fubjiciefldo quam adhuc homincs fecerunt examini , quse Logica vulgaris tanquam fide alie* na recipic Etenim Dialeftici principia Scientiarum a Scientiis fingulis tanquam mutuo fu-

Neque tamen

hic finis

fortius

munt
tur
:

rurfus notiones mentis primas veneranPoftremo informationibus immediatis fenfus bene difpofiti acquiefcunt At nos Logicam veram fingulas Scientiarum Provincias majorc cum imperio , quam pene* ipfarum Principia fic
: .

debcre

OPERIS.
:

9f

atque illa ipfa Ffin^ debere ingredi decrevimus cipia purctiva ad rationes reddcndas ccmpellcre Quod vero attinet ad quoufquc plane conftent
.^

notioncs

primas Intelie6lus
fibi
lit

nihil

eft

eorum
,

quae Jntelie61us

permiffus ccngeffic
,

nobis pro {uipe8o

nifi

quin nec ullo modo ratum ,

,

fecundum illud Quinetiam jenius ipfius jnformationes multis modis excutimus Senfus
iridicio
fc fliterit
.

novo

5c

pronuntiatum fuerit

enira fallunt utique

fed
,

&

errores lucs indicant

Verum
tita

crrorcs praeflo
.

indicia

eorum longe
:

pe-

funt

Duplex autem
flituit

eft

Senfus culpa
.

Aut enim
, ,

de-

nos

aut decipit

Nam

primo
;

plurim:iB

funcres, quae ienium etiam retle difpofiiMm

ncc

uUo modo impeditum

totius

effi.giunt

aut fubtilitate

corporis
,

diftantia

motus
caufas

aut locr , aut tarditate atque etiam velocirare aut famiiiaritate objcfli , aut alias cb
,

aut partium minutiis

Neque rurfus , ubi Senfus rem tenet prehenfiones ejus admodiim firma? funt . Nam teflimonium informatio fenfus femper eft ex
.

&

analogia Hominis non ex analog^a Univerfi atque magno prorfus errore afferitur Senlum eife menluram rerum
,
:

Itaque ut his occurratur

r.os

multo

& Mo
, ,

miniflerio auxiliaScnfui undique conquifivimus

&

contraximus

ut dcftiturionibus fubftitutiones
.

variationibus relificat!ones fuppeditentur

<jue id
,

Ncmolimur tam Inf^rumcntis quam cxperimentis Ecenim Expcrimentorum longe major cll
.

fub-

g
fbbtllitas
cxcjuifitis
5

DlSTRIBUTla
quam
Senfus Ipfius
iis
,

licct

inflrumentis

qu^ad

loquimur Experimentis, intentionem ejus quod quaeritur perice 8c fecundum artem excogitata & appofita func .)
adjuci: (de
,
:

Itaque perceptioni Senfus immcdlatseac proprias non multura tribuimus fcd eo rem deducimus ,
ut Senius

tantum dc Experimento Experimenrum de Re judicet Quare exiflimamus , nos Senfus (a quo omnia in Naturalibus petenda func, nifi fone libeat kifanire) Antiftites religiofos , & oraculorum <]u non impericos Interpretes nos
,
.
:

prrsditiffe

ut alii

ipfa

Senfum

cueri ac

jufmodi lunE ea , cjufque accenfionem

fjuae

quadam , nos re Atque hu. qus ad lumen ipfum Naturag

profeflione

colere videamur.

Sc

immiffiGncm paramus:
fi

per

fe fufR-cere
,

poffent,

Intelleftus

huma-

3Uis

a^quus

cum
iint
5

indar tabulse abrafx effec . Sed mentes hominum miris modis adco obfeffa ut ad veros Rerum radio6 excipiendos fin..
poiita area prorfus defit
,

&

cera

&

neccffitas

qua>
quae*

dam incumbit
-rendum
Iclola

ut etiam huic rei

remedium
,

putemus. aucem , a quibus occupatur Mens

effe
,

vd
ex
in-

Adfcititia funt

vel innata

Adfcititia vero
,

immigrarunt in Philolophorum
verfis iegibus

mentes hominum
placitis

vcl

&

feftis
.

vci ex per-

demonftrati.onum
effe

At Innata

haerent Nacurae ipfius InteIIe6^us

rorem ionge proclivior

qui ad er, deprehenditur

fibi

quam
ccant

Senfus
3

Utcunqueenim homines

pia-

6c

in

admirationem Mcntis humans ac

fcre

OPERIS.

illud ccrtiffimum ed: ^ ierc adoratloncm luant Sicut fpeculura inaquale rerum i*adios ex figura ^ feftione propria imrnutat^ ica 5c Mentem , cum a rebus per Senfum patitur , in notionibus haud optifuis cxpediendis & coraminifccndis
,

ma

fide

Rerum

naturae

fuam naturam inferere

,

&
;
.

immifcere

Atque priora

illa

duo Idolofam genera

,

aegre

poftrema vero hxc nuUo modo evelli poifunt Id tantumj relinquitur ut indicentur , atque ue vis ifta Mentis inGdiatrix notctur & convincarur ; Ne force a deftrulione veterum , novi lubinde errorum lurculi ex ipfa mala complexione eoque res recidar , ut erro^ Mencis pullulenc Verum res non extinguancur , fed pcrmutentur in illud tandem aternum ratum ut contra e
*

&
,

fixum
ejufque

fit

Inteileftum

nifi
,

per Induftionem

formam legirimam

judicare non poffe.

lcaque Do\rina ifta de expurgatione Intelle\us , ut ipfe ad veritatem habilis fit , tribus rcdargutionibus abfolvitur

Redargutione PhiloRedargutione Demonftrationum , fophiarum , & Redargutione Rationis humanaz nativx His vero expiicatis, ac poilquam demum patuerit quid Mentis natura ferat ; quid Rerum natura exiftimamus , nos thalamum Mentis 5c Univcr^
:

pronuba divina bonitate ftraviffe & ornaffe Epithalamii autem votum fit uc ex eo con=* nubio auxilia humana & ftirps Inventorum ,
fi
,
,

qu2B neceffitaces ac miferias

hominum

aliqua ex

parre domcnt

&

fubigant

fufcipiatur.

io
Hcec vero

blSTRIBUTIO
ejl

Operis pars Jecunda

non folum monftrare munirc , fed inire quoque , confiiium eH: Itaque Tertia pars Operis compie6litur Phanomena Univeyft ^ hoc eil , omnigenam Experientiam , atque HiPioriam Naturalem , ejus generis , quse pcffu effe
vias
.

Ac

&

ad

condendam

Pliilofophiam

fundamentalis

Neque enim exceilens aiiqua Demonftrandi via five Naturam Interpretandi forma ut Mentem
,

ab errorc & lapfu defendere ac fuftinere ita ei materiam ad fciendum praebere & fubminiftrare Verum iis , quibus non conijcere & hapoffic riolari , fed invcnire 5c fcire propofitum efl ^ quique non fi m iolas oc fabulas Mundorum commiDifci , fed hujus ipfius veri Mundi naturam
, .

introfpicere

omnia
labori
,

Rebus

&
^

animo habent j pctenda func Neque hulc inquifitioni , ac mundanae perambu*

,

&. velut diffecare in

ipfls

lationi ulla ingenii

auc tneditationis

aut arfuiit-

gumentationis fubflicutio auc compenfatio

cere poteft
rinc
.

non

Itaque au
in

omnia omnium ingenia cciehoc prorfus habendum aut nefi

,
.

gocium

hunc vero ufque diem ica cum hominibus alum eH: uc minime mirum fic fi Nacura fui copiam non fa,

perpetuura deferendum

Ad

ciat.

Nara primo,
ferens
,

fcnfus ipfius Tnformacio

:

&

de-

&
:

fallens

Obfervatio
Pra6lica
,

,
:

indiiigens,

&
&
va-

insqualis,

& tanquam fortuita

:

Traditio^ vaftupida

na

&

ex rumore
vis

operi inteota
, ,

fervilis

Experimentalis

caeca

; .,

OPERh\
oa,
levis

ir

&
&

prxrupta
inops
;

denique Hiftoria naturalis

virioriffimam materiam intelle-

aui ad Philolcphiam & Scientias congefferunt prspoftera Argumentandi lubtilitas Dcinde &ventilatio, ferum rebus plane deioeratis tennec negotium uUo modo reflitatur reinedium
,
:

tuic, autcrrores feparat . Itaqae nulla fpes majorisaugmenti ac progreffus fitPi eft , ni(i in Reftauratione quadam Scicntiarum .

Hujus autem exordia omnino a naturali Hrftoria fumenda funt , eaque ipfa novi cujufdam seneris& apparatus . FfuRra enim fuerit , fpe> 8c plane culum expolire, fi defint imagines efl: Intelle6\ui , non prxparanda idonea Materia Differs vero folum praefidia fida comparanda Logica quemadmodum rurfus Hidoria noflra ( fine, rebus noRra ) ab ea quashaberur, muliis dein fubtifiveofficio; ipfa mole & congcne
: .
:

litate

etiam

dekau

& conlUtutione

in crdi-

ne ad ea quae fequuntur.

Primo enim eam proponimus Hifloriam Naquse non tara aut rerum varietate de turalem aut prsBfenti Experimentorum fru1:u juie6^et lucem Inventioni caufarum affui-Jrt quam vcc
,
,

&

Philofophiae enutricandse

primam marnmam

prsbeat. Licet enim O^era , atque At^ivam Scientiarum partem prscipue fequamur , tamen nec mufcum 5c fegemeffistempus expelamus Satis enim conamur demetere lem herbidam agmina tora irtventa rcfle fcimus, Axiomara fparfim non , Operum fccum trahere ; atque op^ra
,
.

fed

12

DISTRIBUT 10

iilum

fed^^onfertim exhibcre . Intempeftivum autem & puerilem affe6\um , uc pignora aliqua novorura Operum propere capcentur , prorlus

damnamus
%x
y

&

amovemus

ccu

pomum

Atalan-

ftrae

quod curfum retardac . Atquc Hiftoriae noNaturalis Officium tale eft.

,

conficimus Hifto; ( cuhi fciiicet illa fponte fluic , Sc opus fuum peragic qualis eft Hiftoria Ccelcftium , Meteororum ,

Quoad Congeriem vero

riam non folum Naturae

liberae ac folutag

Terrae

&

Maris
:

Animalium

fed

Mineralium , Piantarum , multo magis Naturae con-

ftrilx 3c vexatae ;

nempc

cum

per

Arrem

&

minifterium humanum de ftatu fuo detruditur , Itaque omnia Arfingitur atque premitur lium Mechanicarum , omnia Operativa parcis Liberalium , omnia Praclica^um complurium , Exquae in Artem propriam non coaluerunc

&

perimenta , ( quancum inquirere licuic , & quanlum ad fincm noftrum faciunc } pcrfcribimus Quin eciam ( uc , quod res eft , cloquamur ) faftum hominum & fpeciofa nil morati , muito plus & opcrsB & praefidii in hac parre , quam in
.

ilia

altera

ponimus
fe

quandoquidem Natura
,
.

rerum magis

prodit per vexaciones Artis

^uam

in libertace propria

Ncque Corporum tancum Hiftoriam exhibemus , fed diligentiae infuper noftrae effe putavimus eciara Virtutum ipfarum ( illarum dicimus quas canquam Cardinales in Natura cen
, ,

fcri ppfiinc

&

in quibus Naturas

primordia
pia*

OPERIS.
plane conftituuntur ; utpotc Materia Paffionibus ac defideriis ; vid. Detifo
;
,

t^
primis

Raro , Gravi , , , , Zw/y aliifquc haud pauLisj Hiftoriam feorfum comparare Enimvero ut de Subtilitate dicamus , planc conquirimus genus Experimentorum longe fubtilius & fimplicius quam funt ea qus occurrunc, Complura enim c tenebris educimus & eruimus, Guae nuUi in mentem veniffet inveftigare , nifi nui certo & conftanti tramite ad invcntionem Caufarum pergerec ; cum in fe nullius magnopere fint ufus ut liquido appareat , ca non propter fed ita prorfus fe habcare illa ad fe quaefita efife Res ^ Opera , quemadmodum literae Alphabeti le habeanc ad Orationem & verba; qus licec per

CalUo

Frigido

Conftftentt

Flutdo

fe

inutiles,

exdem tamen omnis fermonis

ele-

menta

func

In Delclu autem Narrationuffi

&

Experi-

mentorum melius hominibus cavifTe nos arbitramur quam qui adhuc in Hiftoria Naturali verNam omnia fidc oculata auc faltcm fgti funt perfpefta & fumma quadam cum feveritacc reci,
.

pimus
fa
fta
,

ita uc

nil referatur
,

auflum Miraculi cau*

fed quac

narramus
.

a fabulis

finc Quineciam recepta quaz*. mendacia ( quae rairabili quedam negle6tu pcr fxcula multa obtinuerunc

&

intemerata
ja6^ata

& &

vanitate ca-

que ac

&

nominatim profcribimus & notamus ; ne Scientiis amplius moleRa finc Quod enim prudenter animadvercic quidam ; fabulas ,
invetcrata func
)
.

&

14
ris inflillanr
:

DISTRIBUTIO
,

& fuperflitiones, & nuga^

,

quas Nutriculse pue-

mentes eorum etiam ferio depraita eadem nos movic ratip , ut folliciti atvare que etiam anxii fimus , neabinitio, cum veluti

infantiam Phiiofophise fub Hiftoria Naturali

tr;;6lemus
fcac
.

&
in
,

At
,

curemus j illa alicui vanitati affueomni Experimento novo & paulo

(

fubtiliore

licet

ut nclis videtur certo ac pro-

baco

modum tamen
fjc
,

experimenti
:

quo

ufi

fu-

mus
rint

Gpertc fubjungimus

uc

poftquam pa-

tefaflum
,

quomodo

fingula nobis conflrte-

adhsrere
das
los
5

videant homines , quid crroris fubeffe poffic j atque ad probationes magis

&
fi-

&

gifcantur
,
,

dam
mata

magis exquifiras ( {i quae fint ) expcrdenique ubique monita , & fcrupu& cautiones afpergimus , religione qua& tanquam exorcifmo , omnia phantas:

ejicientes

ac cohibentes

fic , quan, Expericntia Sc Hifloria aciem topere mentis hu

PoRremo

cum

nobis explorarum

manae difgregec^ & quam difficile fic ( prasfertim anlmis vel teneris , vei prseoccupatis ) a principio cum Natura confuefcerc , adjungimus faspius obfervationes noflras , tanquam primas

quasdam converfiones

&

inclinationes

ac ve:

iuti afpe61us Hifloriae ftd

Philofophiam
,

uc 3c

pignoris ioco hominibus finc

flu6^ibus perpetuo

eos in Hiftorias
iri ;

utque , cuni ad opus Intel!e6tus deveniatur , omnia finc m.agis in procinlu Atque , per hujufmcdi (qua.

non detectos

lem defcribimus

Hiftoriam Naturai-em

adi-

cum

OPERIS.
tum qucndam

15

commodum
bcri

ficri pofTe ad rNTaturam tutum Sc atque Materiam Intelleftui prae-

probam

&

praeparacam

ceniemus

Poftquam vero
xiliis

&

ac pracfidiis

Intellcium fidiflimis auftipavimus, juflum Divi-

&

norum Operum exercitum fevcriflimo deleflu comparavimus , nil amplius fupercfle vidctur ,
Atta, funt qua?dam qus necefl^ario videntur intcrponenda partim doccndi gratia , partim in ufum praefentem . Horum primum tfl , ut Exerapla proponantur iaquircndi & inveniendi , fecundum noflram rationem ac viam , in aliquibus fubje^lis rcpraefumendo ea potiflimum l'ub;e6la , quae iencaca
Hifi

ut

Philofophiam ipfam aggrediamur

men

in rc

tam ardua

&

fufpenfa

ti

inter ea quae quaeruntur inter fe

funt nobilifliraa
uc in
.

&

genere
Regulis

maxime diverfa ; Excmplum non defic

illuftrandi

unoquoque
iis

Neque de
;

Excmplis loquimur, quse

fingulis Pr*eceptis
(

ac

gratia adijciuntur

hoc
Plas,

enim mus mata

in
:

Secunda Parte Operis abunde

ied plane

praefliti-

}
,

Typos

intelligimus

&

quas upiverfum Mencis proceflum

at-

que inveniendi concinuatam fabricam

&

ordi-

nem
bus
te
,

in cercis fubjeftis

iifque variis
.

&

infigni-

tanquam lub oculos ponant

Etenim no-

bis in

mentem
,
:

venic
fequi

machina

in Mathematicis , aflanDemonflrationem facilem

,

psrfpicuam

contra

abfque hac commodi,

tate,

cmnia
,

videri involuta
.

&, quam

revera

itnc

ftibtiliora

Icaqut hujuimodi Exemplis

Quar.

175

blSTRlBUTIO
noflri Operis
,

Quartam partem
qu2B revera
r^il

attribuimus

aliud eft

quam

Secundae Partis
.

applicatio particularis

&

explicata

At quinta
nus redditur
ti ;

pars ad tempus tancum

:

donec

re-

liqua perficiancur, adhibecur

,

&

tanquam fe.

ufque

dum

fors
ita

haberi poffu

Neque enim finem noftrum

uc
,

petimus occseca,

quaj occurrunt in via utilia

negliga-

mus. Quamobrem Quintam partem Operis ex quz a nobis aut inventa auc iis conficimus probata Neque id tamen ex aut addita funt
,
,

rationibus atque praefcriptis Interpretandi ; fed quem alii in inqui^ ex eodem Incelle6ius ufu rendo & inveniendo adhibere confueverunt . Etenim cum , ex perpetua noftra eum Natura confuetudine , majora de Meditationibus no-. ftris , quam pro ingenii viribus , fperamus ; tum poteruit ifta veluti tabernaculorum in via pofi,

lorum vice fungi

dens in
iis

ut

mens ad
.

certiora concen-

Attamen teftamurinterim, nos illis ipfis , quod ex vcra interpretandi forma non fint inveata , aut probata teneri minime vclle . Iftam vcro Judicii fufpen- fionem non eft quod exhorreac quifpiam in Doied 6lrina, quse non fimpliciter nillciri poffe
paulifper acquiefcat
,

nil nifi
ric
:

certo ordine &: ccrta via fciri pofle affe-

atque ihterea tame;i certos Cercitudinis gra-

dus ad ufum
illae

&

levamen

conftituit

donec

Mens
enint

inCaufarum explicatione
ipfae

confiftat.
^

Neque

Scholae Philofophorum
j

qui %AcataUquse

pfiam firapliciter tcnucrunt

inferiores fuere iftis

OPERIS.
quae pronuntiandi licentiam
ufurpariir.t
.

ij
\\\^

tamcn Senfui & Intelicftui auxilia non paravequod nos fecimus fed fidem & acihorirunc tatcm plane luftulcrunt ; quod longe alia rcs cfl ^
:

&
&
(

fere

oppofita

Scxta tandem pars Operis noflri

inferviunt acminirtranc)

cui reliqiiz

cam dcmum redudic

proponit Philofophiam , quse ex hujufmodi qualem ante docuimus 5c paravrmus ) inquifi-

tione legitima

&

cafla

5c

fcvcra

cducitur

&
ci

conftituitur
ficere

Hanc

vires
initia

& ad exitum perducere res eft & uitra fpcs noflras tfoliocata
(

vero poftrcmam Partem ^i fupra ,

pcr.

Nos

non contemnenda , exitum gcncris humani forcuna dabit ; qualem fortehomincsin hoc Rcrum 5: Animorum ftatu , haud facile animo capere auc metiri queanc , Neqae cnim agitur foium felicitas Conccmplatiarqu va , fed verc rcs humanae & fortunae omnis Operum potentia Homo cnim Naturae minifter & incerprcs tantum facit & inreliigic , quantum de Natura^ crdine Operc vei Menaut ponec amplius kit tc obfervaveric tcft Ncque enim uliac vires Caufarum catenara neque Narura folvere auc perfringerc pofTint Itaquc intentioaliccr quant parendo vincitur ncs geminae iliae , humanae ^cWkqi Scientia Potentiig & fruflravere in idcm coincidunc tio Operum maximc fic ex ignoratione Gau farum .
ut fperamus
)
,
.

&

Atque

in co funt

omnia

fiquis oculos

Mcntis

i8
tis

DIST RIBUTIO
Rcbus
ipfis

Bunquam

clelicicns

,
.

imagincs plane , ut func , cnim hoc fivcric Deus , ut Phantafiae noftra fo-' mnium pro Exemplari Mundi edamus fcd potius benigne faveat , ut Apocalypfim , ac vcram vifionem vcftigiorum & figillorum Crcatoris fuper Creaturas , fcribamus.
:

cxcipiat

carum Ncquc

ItaqucTu, Pater

qui lucem vifibilem pri,

luccm Intelleftualem ad faftigium Operum tuorum in faciem Hominis infpirafti ; Opus hoc , quod a tua Bonitate prof6lum , tuam gloriam repetit , tuere & Tu , poftquam converfus es ad fpelanrcge dum Opera quae feccrunt manus tus , vidifti quod omnia eflent bona valde ; & requievifti Ac Homo converfus ad Opera quse fecerunt manus fuae , vidit quod omnia effent vanitas 8c ven^itias Creaturae dcdifti
.

&

xatio fpiritus
fi

nec ullo

modo

requievit
,

Quare

in

Opcribus tuis fudabimus

facies nos vifio.

x\\s tuae

&

Sabbati tui participes

Supplices pe-

timus, ut haec mens nobis conftct "vis Eleemofynis per manus noftras

^uibuseandem mentem largieris jmanam dotatam velis.

urque noaliorum , familiam hu

:

&

SEn

SECUND^ P^RS

INSTAURATIONIS.
Quse arcem ipfam Interpretandi Naturam
verioris adoperatiocis IntelleSlus
,
,

&
:

cxhibet

jieque
jufti ;

cam ipfam tameo

fed
.

in

Corporc tralatus
in

tantum digeftam pcrfummas, Aphorifmos

NOVUM ORGANUM
SIVE JUDICIA VERA
De
intcrpretatione

Naturae
I

P R

^E

^T

0.

Ui de Natura

tanquam de re ex, plorata, proRuntiare aufi funt , fi.

,

vc hoc ex animi fiducia fccerinc

iive ambitiofe,

&
.

more

profcffo-

rio

maximis
,

illi

Philofophiam

&
fi-

Saientias detrimentis affecere

Ut cnim

ad

dcm faciendam validi ita ctiam ad inquifitioncm extinguendam & abrumpendam efficaccs
fuerunt
.

runt

fed

Ncque virtute propria tantum profuc 3 quantum in hoc , nocuerunt , quod

,

aiiorum virtutcra corrupcrint

pcrdidcrijit

Qui

20
Qui autcm contrariam huic viam
ingrcfii funt ^
|

irque nihil prorfus fciri ps^ffe affcruerunt , five ex Sophiffarum vetcrum odio ^ five ex anirni
flaluatione
,

aut CLiam cx

quadam

iodlrinae co,

noa conremnendas ejus rationes add.ixerunc Veruntamen nec a veris initiis fententiam fuam deripia
,

in hanc

opinionem

d^lapii fmt

cerce
.

varunt
prorfus

5c ftudio

quodam

atque affeiatione
.

modum
(

excefferunt

At antiquiores ex
inter pro-

Grffcis

quorum

fcripta perierunt.)

nuntiandi jaftantiam , 5c ^catalepfiie defperaAtquc de tionem 5 prudcntius fc fuftinucrunt

:

inquifirionis difficultatc
fsepius

& rerumobfcuritate

qucrimonias &: indignatioocs mifcentes , & veluti fraenum mordentes , tamen propefirum atque Naturae fc immifccrc , non deftiurgere
,

terunt
tes
,

Confentaneum ( ut vid^tur ) cxiftiman hoc ipfum (viddicet utrum aliquid fciri poffit ) non difputarc , fed experiri. Et tamen jlli ipfi impetu tantum iiitcllelus ufi , Regulam
:

non adhibuerunt
nc
tua
,

fed

omnia
,

in acri meditatio-

&
,

mentis volutatione

&

agltationc perpc-

pofuerunt

Nof^^ra

autem
.

ratro

ut opere ardua

ita di-

Ea cnim cft , ut certitudinis gra> ftu facilis eH: dus conftituamus, Senfum per redu\ioncm quan-

dam tueamur,
fubfequitur
,

fed Mcntis opus , quodSenrutr plerunque rciiciamus; novam au^

tem

certam viam, ab ipfis Scnfuum perce* ptionibus , Menti apcriamus , & muniamus.

&

Atque koc proculdabio viderunt

&

illi

qui

tan.

2t
:ani.
s

Dialcfiicae
iiios

parres tribuerunt

Ex quo
,

lU
,

quer

Intelle6tui adminicula quxfiviirc

Mer.tis

autem procefTum nativum

,

&

fpontc

movcntem

fufpeftum habuifle

Sed fcruni

pUncrcbu.> perdlcis hoc adhibetur

remedium

pDflquam Mens ex quoiidiana

ne
,

viras

confuetudiIta*

&
,

auditicnibu^

&

dotrinis inquinatis oc.

cupata

&

vanifTimis IJoli s ohic^^s, fuerit

quc Ars illa Dialefticoe , fero ( ut diximus ) cavens , neque rem ullo Riodo reftituens , ad
crrorcs potius figendos
.
,

quam

ad vcritatcnci
,

aperiendam valuic Rcftac unica falus ac fanitas, ucopus Mcntis univerfum de integro refu^ niatur^ ac Mens;, jam ab iplb principio, nullo

modo
.ic
fi

iibi

permitratur

fed
,

perpetuo regatur
.

res 5 veluti per machinas conficiatur Sane homines opera Mcchanica nudis manibus , abfque inftrumcntorum vi ^ & ope rggreffi
,

opera intellelualia nudis fere Mentis viribus tratlare non dubicarunc parvae admodum fuiffeot res quas movcre vincerc potuiffent , licet operas enixas, atque
cffenc,
,

quemadmodum

&

lifper

ctiam conjunfilas praeflitiffenc . Arque fi paumorari , atque in hoc ipfum exemplum , veiuti in fpeculum , intueri vellmus* exquira
(

mus

G placec

fi

forte obelifcus aliquis

ma-

gnitudine infignis, ad rriumphi vel hujufmodi magnificcntiae decus transferendus effet , arque
id homines nudis manibus ?ggrederentur non, hoc magnas cujufdam cffe dementiae
,
,

anfpefi

flacor quifpiamrei fobrius fateretur

Qwod
cu.

numerum
do
fe
?

augerent operariorum

atque hoc mo.

i

, annon tanto maSin autem deleflum quendam adhiberc vellcnt, atque imbecilliorcsieparare, robu. flistantum& vigentibus uti , a^tquc hinc faltcm

valere pofTe confidcrcnt

gis

&

fe voti

compotes fore fperarent , aonon adhuc ccsimpenfius delirare diccret ? Quinetiam, fi hoc ipfo non contenti , artem tandem athieti.
,

carn confulere ftatuerent

ac

omnes deinceps

manibus,
un6lis
,

&

lacertis

&

medicatis

nervis ex arte bene adeffe juberenc , annon

,

&

prorfus eos dare operam

uc
,

dam &

prudentia infanirenc
fimili
,

cum ratione quaclamaret ? Atque

,

homines tamen

malefano impetu

& cor

fpirationelnutili

feruntur in Intellcaualibus

dumab

ingeniorum vel multitudine & confen! fu , vel excellentia 5c acumine magna fperant aut etiam Dialeaica ( qus qu^dam Athletica
,

cenferi

interim

poffit } mentis nervos roborant licec tanto fludio , conatu

Sed
quis

&

( fi

vere judicavcric) inrelleaum nudum applicare noD definunt. Manifefliffiraum autem eft in , omni opere magno quod manus hominis prx,

(lat

machinis , vires ncc fingulorum intendi , nec omnium coire pofTe . Itaque cx his quae dixiraus pr^miffis flatu!,

fine

indrumentis

&

mus, duas

q{{q

rcs

de quibus homines

pbne

monitos volumus, ne fortc iilx eos fugiant , auc pr^tcrcsnt. Quarum prima hujufmodi efl fic rifatoquodam ( ut exifiimamus] bono , ad ex.
cingucnQas 5c depellerdas conrradi6liones,

&
mo-

tu,

maneant , & nos verentia intafla 6c imminuta modefti^ noftr^ deftinata pcrficcre , & tamen
fruttutn percipere poiTimus . fiteamur, nos meliora afferre

morcs animorum

ut

& Veteribus
Nam
quam
nulla

lionor

& rcfi

nos

pro

antiqui

eanar-

dem quam
te efficere

illi

viam
,

ingreffi

verborum

poffimus

quin inducatur
,

quxdam mcomparaiUicita
,

genii

vel excellentix
;

vel facultatis

tio, five contentio

non ea quidem
,

auc nova
ftro
,

quidni enim poffimus

alio
,

pro jure no)

neque eo ipfo

quam omnium
1

fi

pofitum quid apudeos non reftc inventam aut uttamen fed notarc ) fic , reprehendere , aut impar Nihilominus cunque juftaaut permiffa . ob virium nofortaffcfuiffec ea ipfa contcntio
,

nos illud agaftrarum modum . Verum quum per aperiatur, tur, utalia omnino via Intelleaui jam commutata incognita , & ilHs intentata innofque partes ftudium ; ratioeft; ceffant

&

dicis tanturamodo perfonam fuftinemus

quod
.

mediocris certe

eft

authoritatis

&

fortunae cu-

jufdam petius , quara facultatis & excellentis Atquehxc moniti fpccies ad Perfonas pertinec,.
altera ad

Res ipfas Nos Gquidem dc deturbanda ea

quae
fit
,

nunc

flo,

ret, Philofophia, aur fi hac emendatior, aut auaior

ifta

qu

alia
,

aut eric

minime

labora.

mus. Nequeenim officimus, quin Philo^bphia

alix id genus , difputationes alant, Sermonesornenc , ad profefforia muncra , &vitae civilis compendia , adhibcantur, 8c va-

recepta

&

le.

24
leanc
.

claramus

Quin etiam aperte Cgnificamus eam quam nos adducimus

,

5c

de-

Philofo-

phiam
i^am
.

ad

iftas

res

admodum
;

utilem non futuin tranfitu capitur^

*

Non

praefto eft

neque

Heque ex prsenotionibus IntelleBui blanditur neque ad vulgi captura nifi per utilitatem &
, ,

cffc^a

defcendft
(

fauftumque fit utriemanationes , ac ) tiuae difpenfationes duse fimiliter Contemplantium Civ^ Philofophantium Tribus , ac veluti atqueillx neutiquam intcr fe iniCognationes mictE , aut aliensB , fed foederat* , & mutuis au :tiliis devin6l*e:fit denique aIiaSci'entias Colendi, Atque quibus prima po alia Inveniendi ratio ob feftinationem , vel vitse ijor 5c acceptier eft civilis rationes , vel quod illam alteram ob raenlis infirmitatem capere & compIe6li nsn pofiTint ^ ( id quod longe plurimis accidere necefife eft ) optamus , ut iis felicitcr & ex voto fuccedat quod agunt atque ut , qnod fequuntur , teneant Quod fi cui mortalium cordi & cur^ fit, non tanSint itaquc
parti

quod

felix

que

duss doftrinarum

lum

Inventis haerere, atque

iis uti,

(cd ad ulterio,

ra penctrare- atque non difputando adverfarium

fcd opere naturam vincere
;

denique

non belle
oflenfive
filij
,

&

probabiliter opinari
;

led certo

&
;

fcire

tales
(fi

tanquam
fe

veri Scientiarum

nobis

videbitur)

adjungant

ut omififis

Natura? atriis , qu^ infiniti conti-iverunt , aditus aliquando ad interiora patefiat. Atque ut

mc

lius intelligamur

ucque

illud

ipfum quod

volu--

jnus

tnus

familiariter ex nominibifs impofuis magis

via , Anucipati^ occurrac; alcera ratio , five JSlatura , a nobiS Mcwr/i-jr^ahera, Interpretatio apnellari confuevic

efTent

Nos cenc quod peccndum videtur adhibuimus, curam cooitacioncm fufccpimus & vcra ut^^quaeanobis froponentur, non canium mihcec eciam ad animos hominum (
Eft etiaro
. , ,

lcd

risriodis occupatos

&

interclufos

non incora-

n^ode aut afpere

eft, uc

accedercnt. Veruntamen aequum

tanta ab hominibus impecrcmus , ( in reftauraprxfertim Doarinaram & Scientiarum

tione
)

ut qui de hifce noftris aliquid

,

five
,

ex
five

fenfu proprio

cx ftacuere , Leoes qu.rdam judiciaies invaluerunc ) intranfitu, & veluc id aut^xiftimarevelic; ne

X authoricatum turba demonftrationum formis, (quae nunc tanquam

five

aliudagendo, facere fc poffe fperet ; deicribimus pcrnofcac; noilram , quam

ipfc

fed ut

&

rcm mu-

paulacim tencec ; fubtilitati nimus, viam affuefcat; rerum , qux in experieotia hgnata cft, hamentis haerentcs ake pravos deniouc , atque cor. mora iegitima bitus, tempei^iva, & quafi poft. atque tum demum ( fi placuent ) riqat fuo poteftate fua dfe cceperic , judicio

quam'in

utatur

P^K.

%6

P^RTIS SECUND^E

SUMMA, DIGESTA
IN

APHORISMOS.
APHORISMl
De
Interprctatione Naturae
,

&

Rcgno Hominis
u^ P

U S.

Omo
obfervaverit
II.

Naturae minifter,

&
, ,

Interprcs

tantum facit & intelligit quantum de Natur Ordine re vel mentc

:

Ncc manus nuda

,

nec ajnplius fc!t , aut poteft , , nec Intcllefilus fibi per*

valet
;

niiffus
liis res

multum

Inftrumentis

&
,

auxi-

pcrficitur quibus opus eft , non mi; us ad intelleftum quam ad manum Atque ut inftrumenta manus mocum aut cient , aut regunt ; Ita 5c inftrumenta Meniis , IntellcSui auc fuggcrunt,, aut cavcnt iil, Scientia 5c Potentia humana in idem ca. incidunt ,quia ignoratio caufe deftituit efFe6lum. Natura cnira non nifi parendo vincitur Et quod
,
:

inGontcmplatione inftarcaufas
ratione inftar Regulae eft

cft ;

id in

Ope-

IV.

Ad

tiOVUM
IV.
uc

ORG^NUM.
Homo
,

27
,

Ad
,

opera

nil aliudpotefl:

c^uam
:

corpora naturalia admoveac

&

amoveat

reliqua

Natura intus tranfigic V. Solent ie immifcerc Naturae ( quoad Opcra ) Mechanicus Machematicus Medicus , AI. iedomncs (utnuncfunt chymifta , & Magus
,

) conatu levi , fucceffu tenui VI. Infanum quiddam effec , &in fe contrarium , cxiftimare, ea , quas adhuc nuaquam fafta func , fieri poffc , nifipermodos adhuc nun-

res

quam
ix

tentatos
8c
,

VII. Generationes Mentis

Manus numero-

admodum
ifta

videntur in libris

& Opificiis
,

Sed
,

omnis
runt
;

varietas Ika eft in fubtiiitate eximia

Si dcrivationibus

paucarum rerum

quae innotue.

non

in

numero Axiomatum

VIII. EtiiimOpera, qua jam iriventa funr Gafui debcntur , Sc Expericntiae , magis quani Scicnciae enim , quas nunc habenius Scientiis , nihil aliud funt quam quasdam Concinnationes rcrum antca invencarum ; non modi inveniendi auc
:

defignationes

novcrum Operum

iX. Caufa vero & radix fere omnium malorum in Scientiis ea una cft ^ qucd dum Mcncis humanae vires falfo

miramur

&

cxcollimus

vera ejus

auxilia

non quaeramus X. Subcilicas Naturs fubtilitacem Scnfus

j

&

Incellelus multis parcibus fuperac

illae

ut pulchras

medicaciones , fpeculaciones humanae , Caufstiones, res malefana fint ^ nifiquod coo adfic qui advcrcac.

&

&

xu

iS
XI.
ca
iiles func

VERUL^MII
SiCLit Scientiae
,

qux nunc habcntur

ina

ad inventionem

Operum

<\\xx nunc habetur , inutilis cft Scientiarum quas inabufu eft , ad errores XII. Logica in nocionibus vulgaribus fundantur ) ftabiqui (
.

Logiad invcntioncm
:

Ita 5c

liendos

& figendos
veritatis
;

valec
ut

potius

quam

ad inquific
,

Ctioncm
utilis
.

magis damnofa

quam

XIII. Syllogifmus ad Principia Scientiarum non adhibetur ad media Axiomata fruftra adhibetur, cum fit fubtilitati Nacurjs longe impar Affenfum icaque condringit , on res XIV. Syllogifmus ex Propofitionibus confiat,
, .
.

propofitiones ex verbis

verba Noiionum
ipfae
(

cefTe-

TX funt
rei
ftae
eft )
;

Itaque

fi

notiones
,

id

quod
,

bafis

confufx
iis
,

finc

Z<

temere a rebus abfiraeft firmi-

nihii in
.

quse fuperftruuntur

tudinis

XV.
cis
,

Itaque fpes eft una in InduBione vera . In Notionibus nil fani eft , nec in Logi.

Subflantia , non Qiia ipfum Effe ^ bonae noiio* ^ Levc , Denfum nes funt multo minus Grave Tenue , Humidum^ Siccum , Genemtio , Conuptio^ ^ttYahere , Fugare , Elementum , Materia , jFokma ^ & id genus ; fed omnes phantafticag & male
litas

nec in Phyficis ^Agere ^ Pati ^

Non

tcrminatae

XVI. Notines infirmarum Specicrum

minis
gri
^

Canis

Columbie
,

&
,

Ho, prehenfionum im,

rnediatarum fenfus
5

Calidi

Frigidi
;

%Albi

JSli'

non

fallunt

magqopcre

quse

tamen

ipfae a

fluxu

NOrU M ORG^NUM.
fluxu Macerix

ig

&

confunduntur

CommifTionc rerum quancioque rdiqua: omnes ( quibus homines

ha6lenus ufi lunt ) aberrationes iunt , nec debitis modis a rebus abrtraftas & excitatsB . abcrratio in XVn. Nec minor cdlibido

&

conftituendis

Axiomatibus

quam

, abftrahcndis; idque in ipfis indul'one vulg^iri pendent . propofitionibus inferloribuj in Axiomatibus

,

Notionibus quae ab principiis At mulco minor eft

in

&

quae educit Syllogifmus

adhuc invenca furtt in Scientiis , uc no:ionibus vulgaribus ea hujufmodi funt

XVIII.

Qu2

fere fubjaceant

Uc vero ad
,

inceriora
,

&

remo-

tiora Nacurae

penecrctur

neceffe eft

ut

tam

Nociones , qwam Axiomaca , magis cerra & munita via a rebus abflrahancur , arqueomnino nieiior& cercior Intelleftus adoperatio in ufum
veniat
.

XIX. Duaevia^
inqulrendam
a fcfu

funt

atque

effe

pofTunc
.

ad

&

inveniendam vcricacem
acque ex
iis

Alcera

&

particularibus advolat ad
,

Axiomaca
invenit A.

iTjaxime gencralia

principiis eo

rumquc immota
xiomata media
tera a fenl^u
:

verlcate

judicac

Acquc

haec via in ufu eft

Al,

&

particularlbus excicac

Axiomata

afcendendo contincnccr & gradatim , utultimo loco perveniatur ad maxime generalia ; qus via
vcra
eft ,

fed InrCntata

XX. Eandem
licet)

ingreditur
fibi
.

vlam (prioremfci,

lntellc6lus

pcrnniffus

quam

faci:

cx

ordine Diale6\icae

Geftit

enim Mens

cxilirc sd

VERUL^MII
,

magis generalia

ut acquiefcat
:

Et

pofl

parvam
difputa

inoratn faftidit experientiam

Sed hasc mala de-

mum aufta funt a

tionum
fobrio
.

Di^Ieflica ob

pompas

in ingenio , (prfertim fi a , , do6\rinis receptis non impcdiatur ) tentat non-

XXL &

rncelleftus fibi

permiffus

patientc

&

gravi

nihil illara alcerara

viam

quae

rela
,

eft ^

fed

cxiguo profelu
&: juvetur
bilis
,

cum

Intelle6tus
fit
,

nifiregatur
inha.
parti-

res insqualis

& omnino
.

ad fuperandam rerum obfcuritatem XXII. Utraque Via orditur a fenfu

,

&

cularibus

&
;

acquiefcit in

maxime

gcnerali-

bus

Sed

immenfum quiddam
altcra in

difcrepant

cum
parti-

altera perftringat

tantum experientiam
iis rite

&

cularia curfim
fetur
;

&Ordinever.
;

Alccra rurfus jam a principio conflituac

,

generalia quaedam abftra6^a

&

inutilia

altera

gradatim exurgat ad ea quae rcvera Naturae func

notiora
.

XXill. Non Icve quiddam intercfl: intcr hu. manaB mentis I^ola , & divinse mentis Ideas , hoc eft , interplacita quaedam inania , 5c veras
fignaturas, atque impreffiones falas in creaturis, prout inveniuntur
.

XXIV. Nullo modo

ta per

fieri

poten:,

ut

Axioma-

argumentationem conftituta ad Inventio-

novorum Operum valeant ; quia fubtilitas Naturas fubtilitatem argumentandi multis partibus fuperat Sed Axiomata a particularibus rite
mera
.

& Ordine abftraSla

nova particularia rurfus

cile

fa

IJOFUM ORC^NUM.
cile

31

indicant, reddunt aftivas

&
,

defignanc

Itaquc Scicntias

XXV. Axiomata, qux

nui
re

in ufu funt
,

cxtc-

&

manipulari cxpcriencia
,

&
ad

paucis parti-

cularibus

qua^ ut

funt ferc
:

plurimum oceurrunt , fluxead merfuram eorum fala ,

,

&

extenfa
laria

ut nil

non ducant fi fortc inftantia aliqua non prius animadverfa aut cognita fe oiferat
.

mirum fit Quod

fi

Nova

particu-

Axioma

diftinlione aliqua frivola falvatur

ubi

emendari ipfum verius foret

XXVI. Racionem humanam

Naturam
temerana
,

quautimurad
,

tAnticipationes JsJatune
cft

quia rcs

&

nem

quae debitis

prsmatura ) tc illam Ratio-. modis elicitur a rebus , InteT'

,

pretationem bJatuYa

doccndi gratia
fatis
,

vocarc
ail

confuevimus

XXVII.
confenfum
fatis
;

ofnticipationes

firmae funt

quandoquidem

fi

homies etiam

infanirent ad

unum modum
fe

bene inter

XXVIU.
undum

conformiter , illi congruere p^ffenc Q_uin longe validiores funt ad fube^

&

^Stv\{\xrc\ %Anttcipfitiones

tationes ; quia

ex paucis
,

colleflae
,

^zmlnterprC' iifque maxi,

fta;

me

quae familiaricer occurrunt

Intellelum

tim perftringunt
contra
,

&

phantafiam implent
,

ubi

Interpretationes

ex rcbus

admodum
colleftaB
;

va?iis& multum diftantibus fparfim

Intellefilum fubito percutere
flcccffe
fit

non poffunt

ut

cas

fonas

fcre

qucad Opinioncs , duras & ab, inftar myftf riorum fidei , videri

XXIX.

In

^z

VERVLjfMll
InScientiis, quse in Opinionibus Sc
,
*

XXIX.
num^

placitis fjndatic func

bonus

eft

ufus ^Anticipatio*.
eft

&

Diale6licas
,

quando opus

aflenfum

non res fubjugare XXX. Non, fi omnia omnium oBtasum ingenia

coierint
,

& labores contulerinc & tranfmiferinc

magnus
:

progreffus

fieri

poceric in Scientiis
,

per

^ntictpationes

quia errores radicales

&
.

in pri-

ma digeftione
XXXi.

mentis

& remediorura

, ab excellentia fun6tionaai fcquentium non curancur

Fruftra

magnum
*

expe6latur augmen-

tum in Scientiis ex fuperindu6lionc & infuione novorum fuper vccera fed inftauratio facienda
cft

ab imis fundamentis
,

nifi libeac

perpetuo

cir-

cumvolvi in Orbem nendo progreffu

.

cum

exiii

& quali conccmfuus conftat

XXXII. Antiquis Authoribus

nos
,

ho
;

atque adeoomnibus

quia non ingeniorura

,

auc facultatura inducitur comparatio

fed visB

nofquc non Judicis

fed Indicis

pcrfonam
eft

fufti-

nemus

XXXIIL Nullum
te
)

dicendura enim

apcr*
per

rcle
iis

fieri

poteft judiciura nec de via noftra,

ncc de

quas

fecundum eam invcnta funt

rationem fcilicec quae in ufu eft , , quia non poftulandum eft uc ejus rei judicio ftetur , qu2 ipfa i judicium vocatur .
%/nticipationes

XXXIV. Neque eciara

ca
,

cradendi aut explicandi

adducimus facilis cft ratio quia , quas in fe nova func , incelligcntur camen cx analogia vetcrum
quae
,

XXXV.

NOFUM ORG^NUM.
XXXV.
rum
bus
,

33

Dixic Boygia dc expeditione Galla*

,

in Italiara

cos venifTe

cum
,

creca in mani-.
^

UE diverforia nocarenc
.

non cm armis
noftra ratio eft

uc perrumperent

Itidem

&

animos idoneos & capaces ContutatiGnum enim nullus cllurus , fubintrec ubi de Principiis & ipfis Notionibus atque
uc dolrina noftra
.

etiam

de

formis Demonftrationum

diffenti-

mus

Reflat vero nobis modus tradendi unus &f]mplex, uchominesad ipfa parcicularia & eorumSeries & Ordines adducamus ; ut iili rurlus imperenc fibi ad ccmpus abnegariocum rebus ipfjs confuefcers nem Notionum ,

XXXVr,

&

&

incipiant

XXXV 11.
tenuerunt
,

Racio eorum

qui ^catalepftam
fuls

&

via noftra
*

iniciis

quodamdisjun-

modo
guntur
pdffe
,

confentiunc

exitu
lili

immenfam
enim

&

opponuntur.
poffe in
:

nihil fciri
,

fimplicirer afferunc

Nos
ea
,

tum
ufu

fciri
,

Natura
illi

quaj

non niulnunc in
ils-

eft

via

Verum

exinde aurhoritatem
:

fenfus

& intelleftus deftruunt

Nos

auxiiia

dem excogitamus 3c fubminiftramus XXXVill. Idola & Notiones faifas telleftum humanum iam occuparunt
,

quse In-

atque in

eo altc haerent
ita obfident
,

non foium Mentes hominuai

ut veritati aditus difficilis pateat ^ fed ctiam dato conceffo aditu 5 iila rurfus in

&
;

jpla

inftauratione Scientiarum occurrent

nifi

&
ad-

moiefta erunc

homines prasmoniti

vcr

34
Vcrfus ea
fe
,

VERUL^MII
, .

quantum fieri poteft: muniant 3 Quatuor funt genera Idolornm^ quae XXXIX. lis ( docendi gramcntes humanas obfident tia ) nomina impofuimus ; ut primum genus , Idola Tribus ; fecundum , Idola Specus / tertium , Idola Feri ^ quartum , Idola Theatri ^
vocentur

XL.
dium ad

Excltatio

Noticnum
,

& Axiomatum

pei*

JnduBionem veram

eft

Idola arcenda 5c

proprium reme. Sed ta furamovcnda

certe
efl

men

indicatio Idolorum
J<5^(?//x

magni

ufus

Do^lri^

naenimde

habet ad JwfeKpr^. iationem Natura ^ ficuc doflrina de Sophifticis Elenchis ad Diale6licam vulgarem i XLI. Idola Tribus funt fundata in ipfa Natu^
fimiliter fe

rahumana,
iriinum
.

atque inipfaTribu feu gente ho

Falfo enim affcritur, Senfum huma,

num

nes Percepticncs funt ex analogia

Menfuram rerum Qiiin contra om. tam Senfus quam Mentis j Hominis non ex analogia Univerfi , Eftque Intelle61us humanus inftar fpeculi insBqualis ad radios rerum* qui fuanl naturam Natura? rerum immifcet eamque dieffe
,

florquct

&

inficit

vidui

XLII. IdolaSpecus funt J^e/^ hominis indiHabet enim unufquifque ( prxter abei*rationes Naturse humanse in genere ) Spccum qux iufive cavernam quandam individuam
. ,

mcn

Naturse frangit

& corrumpit
&

vel propter
;

Tiaturam cujufque propriam

fingularera

vel

propter

cducationcm

&

converfationem

cum

aliis

KIOyUM ORG^h'UM.
{alils

55
,

vel prp:er le6lioncm librorum

&

au
^

thoricates

eorum quos quifque

colit

&

miratur
,

vel propter difFerentias

Iftipreffionum

prouc

occurrunt in animo praeoccupato 3c praedifpofito 5 aut in animo asquo & fcdato , vel ejufmo-

Ut plane fpiritus humaflus ( prout difponiturin hominibus fingulis j fit res varia , & omdi
.

nino perturbata
Heraclitus
fibus
,

& quafi fortuita Unde bsne , homines Scientias quxrer^ in minoMundis , 8c non in majore five commu.

ni

XLIII. Sunt ctiam IJola tanquam ex contraI

lu

&

focietare

humani generis ad invi.cem

.

hominum commercium & coafortium appcllamus Homines enim per fermones fociancur ; At verba cx captu vulquae Idola Fori propter
^

gi

rum
dec

imponuntur, Itaque mala & inepta verboimpoficio miris modis intelle6lum obfi,
.

Neque

definiciones aut explicationes

qui-

bus homines doli fc munire

rionnuUis confueverunt
,

&
ullo

vindicare in

rem

modo

refti-

tuunc

Sed verba plane vim faciunr intelleftui j &omnia turbant j & homines ad inanes & innumeras Gontroverfias , 6c commenta , dedu cunt XLIV. Sunt denlque Idola quas immigrarunc
.

in

animos hominum
,

ex diverfis Dogmatibus

Philofophiarum

ac etiam ex perverfis legibus

Demonftrationum

mus
t2e

quae Idtla Thsatri ncmina; quia quoc rcceptae aut invenPhilofophiae ; funt, toE fabulas produlas &al:as cenfe-

rnus

^6 mus qu Mundos effcccrunt fiftitios & cos . Nequc de his quae jam habentur aut
,
,

VERUL^MII
&

fcenr-'

etiani
lo-

de veteribus Philofophiis quimur , cum complures

Se6tis

tantum

alise
*

ejufmodi fabulas

componi & concinnari poflint quandoquidein errorum prorfus diverforum caufae fmc nihilominus fere communes Neque rurfus de Phiic^
.

fophiis univerfalibus tantum. hoc inteliJginriUS

fed eciam de Principiis

>

&
.

Axiomatibus com-

pluribus Scientiarum

quae ex traditioRe

&

fi-

de

&

neglecia invaluerunt
,

Verum

de fingulis

iftis

gencribus Idolovum

fafius

&

diftinSlius di-

cendani eft , ut iritellc6lui humano cautum fit . XL V. Intelleftus humanus ex proprierate fua asqualifaciie fupponit majorem ordinem , invenit rsbas quam Ee : cum mulca tatem in ,

&

fmt in Nacura monodica

tamtn

affingit Parctlleia

& &

plena imparicatis

,
,

Correlpondentia

&
illa

Relativa, quse non funt . Hinc Commenta In ccele/libus emnia moveri per circulos per ,
,

fe8os

lineisfpiriibus

&

draconibus

( nifi

no-

minetenusj prorfus re]e6lis. Hinc elemenrum Jgnis cum Orbe fuo introdudum efl: ad conftitu-

ndum quaternionem cum

fub)ic:u?i':ur feafui
)
.

reliquis tribus

;>

quae

Eriam Elemenris ( qua^ vo^ imponitur ad placitum decupla proportio exceffus ,'in raritaie ad invicera j & hujulmoNeque vanitas ifta rantum valet in di fomnia
cant
.

dogmatibus
plicihus

verum etiam

in

Nocionibos fim*
in iis quae

XLVI.

InceileSlus

humanus

femel

pla-

^oyuM ORG^NUM.
placr.erunc
,

37
^

aut quia recepca funt

,

& credita
:

au: quia deletanc

licet

alia

etiam omnia trahic

Ee ad iufiragationcm , & confcnlum cum illis major fit inftanciarum vis & copia , quse taraen eas aut non occurrunc in contrarium

obfervat

auc conteranit
,

aut diftinguendo

fummovet & reiicit

ciofo prcejudicio
,

non fine magno Sc perni.. quo prioribus illis Sylleplibus

.

auchoricas maneat inviolata

fpondit
plo
ei i!ie
,

Itaque refke re-

qui

cum

fufpenfa tabula in tem,

monftraretur corum

qui vota folveranc

^

quod naufragii periculo

clapfi fint

atque inter-

rogando premeretur, anne tum quidem Deo*

rum Numen
ubi junt
rierunt ?
tlli

agnofceret, quasfivit denuo , At deptSi , qiii pofl vcta nuncupata pe^

rario eft fere
,

Eadem

omnis

fuperfticio-

Somniis , Ominibus, in quibus , homiNemefibus , 6c hujufmodi nes dekftaci hujufmodi vanitatibus advertunc aft ubi fallunt , licec cventus , ubi implcncur mulco frequentius j tamen negligunt, & praeAt longe fubcilius ferpit hoc malum in tereunt
nis
,

ut in Aftrologicis

in

quod femulto firmiora & ( potiora ) inficit, & in ordinem redigic Quin^ ctiam licet abfuerit ea quam diximus deleflatio & vanicas istamen humano intelleflui error eft proprius & perpecuus , uc magis moveatur & excitetur Affirmacivis quam Negati vis ^ cum rite & ordine aequum fe utrique prp^bere deFhilofophiis
,

&

Scientiis

in quibus

mel placait

reliqua

licer

beac

quin contra

in

omni Axiomate vero

con-

3
conflitu^do
,

VERVL^MII
major
cfl:

vis inftantias negativas

XLVII.
mul

intlle6lus

humanus
ferire

iilis

quae

1a*

oc fubito

mentcm
*

&

fubire pofTunc

maxime movetur

a quibus phantafia

impleri
^z fap-

&

inflari

confucvic

rcliqua vero
,

modo quodam,
,

licet imperceptibili

ita fe

habcre fingit
illa

ponit

quoraodo
^

fe

habcnc pauca
heterogeneas

quibus

Mcns

obfidetur

ad illum vcro tranlcurfum ad

inftantias remotas

&

per qu^s

A-

xiomata tanquam igoe probantur , tardus omnino lnrelle6lus eft , &inh?.bilis, nifi hoc ilii per duras iegcs , & violentam impcrium , imponarur

XLVIII.
confiftcre
pccit
;
,

Giifcic InteiieSlus

kumanus ,nequc
eft, fed

aut acquiefcere potis

.

uiterius
fic

at

frudra

Itaque incogicabile
tut
ut

cft uc
,

aliquid

extremum

cxtimum Mundi
fic

fcd

femper quafi neceffariooccurrit

terius
.

aliquid ul-

Neque

rurfus cogitari potefl:

quomodo

aeternitas defluxerit ad

iliaquas recipi

hunc diemjcum diftin6lio confuevit , quod (\i Infimtum a

po/i
,

parte

ar.te

O* a parte
iiade

nullo
,

poflit.;

quia

fequeretur

modo conftare quod fit unum in-

finitumalio infinito majus , atquc ut eonfumatur infinitum , vergar ad finitum . Similis

&

efl

fubcilitasdc lincisfcmper divifibiiibus

.

ex

impotentia cogitationis
cie intcrvenit

At majore cum

perni-

hsc impotcntia Mcntis

:

in inven-

tionc caufarum
in

Nam cum maxime univerfalia Natura pofitiva cffe debeant quemadmodum

;

inveniuntur, ncque funt revera caufabilia

ta

mcn

KOVUM ORG^AKUM.
men
Intelleflus

jp

humanus
.

nefcius acquiefcere

adhuc appetic notiora Tum vero , ad ukeriora videlicet ad tendens, ad proximiora recidit qujc iunt plane ex natura homi-^ cauias finales potius quarn Univerfi Atque ex hoc fonnis tc Philofophiam miris modis corruperunt , ER: autem aeque imperiti &leviter philofophantis , in maximc univerfalibus caufam reauircre , ac in iubordinatis & fubaltcrnis cauiam nor dcfide,

rare

XLIX.
ci\
;

Inielllus

humanusluminis
qtioii

ficci

non
affe:

fed recipic infufioaem a voluntate

;

&

ftibus

id

quod generac tAJ

vult Scientias
efle
,

Quod cnim mavulc homo verum

credit
.

id potius

ob inquirendi quia fobria coarftanc fpem ; imparientiam ; , propter fuperftitionem lumen altiora Naturas
Rejicic itaquc difficilia
,

cxperienrice

proptcr arrogantiam
vcrfari in vilibus

videatur
,

Mens

& faftum ne & fluxis para,

propter Opiniooem vulgi ; Denique indoxa iifque interdum imperceptibiliBumeris modis

,

bus

affefius intelleclum imbuit

&

inficic

Ac longe maximum impedimencum & abcrratio Intellcflus humani provcnic a ftupore

L..

&
te

quae

& fallaciis Senfuum ; uc ea Senfum ferianc , illis qus Senfum immedianon fcriunt , iiccc potioribus prsepQndcrenc.
inconipetentia
,

Itaque concemplatio fere definit

cum

afpeiu

adeo

rerum invifibilium exigua auc nuUa fic obiervatio Itaque omnis operatio fpirituum in corporibus tangibilibus incluforum latec , & ho
ut
.

riii-

^.o

VERVL^Mlt
Omnis eiiam
fubtilior metafche-

tninesfugit.

jnatifmus in partibus rerum crafliorum , (quam vulso alterarionem vocanc , cum fit revera latio

perminima)
,

latec fimiliter

&

tamen

nifi

duo ifia qusediximus, lucem produ6la , nihil magni fieri poceri in Natura quoad opera Rurfus ipfa natura aeris comI munis , & corporum omnium , quse aerem tenuitatefuperanc , ( qux plurimafunc) fere incognitaeft. Senfusenim per fe res infirma efl: , oc aberrans ; neque organa ad amplificandos Senfus aut acuendos mulcum valcnt ; fed omnis
.
i

explorata fuerinr S: ia

verior interpretatio Naturse conficitur per inappofita ; cxperimenta idonea flancias ,

&

&

ubi Senfus de experimento cancum

experimen-

tum

de Nacura

& re

ipfa judicac.

LT.

Intelle61:us

propcer naturam propriam

xa func
eft

fingic

huBianus fercur ad abftra6^a acque ea , quae flu; effe conftanria . Melius autem
, ,

quam abfirahere id quod Vemocrhi Schola fecic, qux naagis penecravit quam reliqu^B Maceria pocius in Nacuram
Nacuram
fccare
, .

Schemacifmi , Sc atque A6lus purus , & lex Mecafchemacifmi A6lus , five Mocus ; Formap enim Commcnca animi humani func , nifi libeat leges illas A6lus
confiderari deb.ec
,

&

ejus

Formas appeUare Lll. Hujusmodi itaque func I^ola , qux vocamus Iclola Tribus j quae orcum habenc aut ex aqualicacc fubf^anciae fpiricus humani ; auc cx
.

prasoccupatione cjus

auc ab angufliis cjus

I aut ab inquieto

NO^UM ORG^NUM,
Mocu
ejus

41

aut ab infurione
^

affe6lunm

auc ab incompetentia ScniLJum

aut ab imprcffionis modo . LIII. Idola Specus orium habcnt ex propria

animi corporis cujufquc Natura conluetudine ctiam ex educationc ,

&

&

;
,

atque

&

licet fic varium tamen rip!cx ea proponemus inquibusmaxima Cautio ell , qua?que plurimum valenc ad iie (it purus polluendum Intelleftum LIV. Adamanc homines Scientias & Con-

ruitis.

Quod genus

& for& mul-

templationes particulares ; auc quia authores invcntores fc earum credunc ; auc quia plurimum in illis opcras poluerunt , iifque raaxime Hujufmodi vero homincs, fi ad affueverunc
.

&

Philofophiam
fe contulerinc
,

torquenc

&

Contemplationes univerfalcs ex prioribus Phantafiis dt' corrumpunc ; id quod maximc

illas
^
,

&

conlpicuum cerniturin .yfiiJJotele qui Naturalem fuam Philofophiam Logicz fuae prorfus
inancipavit
,

ut
.

lam

reddiderit

eam fere inutilem Sc contentioChymicorum autem genus ,

,

cx paucis expcrimentis fornacis

conftituerunt phantaflicam
:

Philofophiam ad pauca fpe, Quinctiam Gilbertus ^ poftquam in ftantem contemplationibus Magnetis fe laboriofiffimc excrcuiffet , cnfinxit ftatim Philofophiam confentaneam rei apud ipfum praepollenci LV. Maximum & veluc radicale difcrimcn ingeniorum , quoad Philofophiam & Scicntias , illud cft^ quod alia ingenia fint foniora & aptio-

&

ra

42,

VERUL^MII
rerum
differentias

ra ad notandas

alia , ad notandas rerum fimilitudincs . Ingenia enlni conftantia & acuta , figcrc contemplationcs

&

m^rari , & hsErcre in omni fubtilitate differenIngcaia autcm fublimia, & tiarum poffunc difcurfiva, etiam tenuiffimas & catholicas rerum Cmilitudines & agnofcunt , 3c componunt Utrumque autcm ingcniuni facile labitur in exceffum , prenfando auc gradus rcrum , aut um
: :

bras

LVf, Rcperiuntur ingenia alia in admirationem Antiquicatis alia in amorem & ample,

XHm

pauca vero ejus tempcramenti func , uc modum tenere poffint , quin aut qux rc^e pofita func ab Antiquis convejlanc , auc ea contemnant quse rc\e afferuntur a
Novitatis cffufa
;

Kovis

Hoc

vero

magno fcicntiarum
fic
,

&

Phi-

lofophiac dctrimento

fmt Antiquitatis Vcritas autcm non

,

quum ftudia potius ScNovitatis, quam judicia

:

tcmporis alicuqusE res varia eO: ; fcd a luminc Naturse jus Expcricntiae quod aetcrnum efl: , petcnda efl: .
a

feiicitatc

&

& vidcn.. Itaque abncganda func iffa ftudia dum , nc intclle6lus abillis ad confenfum abri-:

piatur

LVII. Contemplationes Naturae

8c

corpo-

rum
8c

in fimplicitate fua
:

intelle6lum frangunc

comminuunc Contcmplationes vero Naturqr , & corporum in compofitione 3c configuratione fua

,

intelleclum ftupcfaciunt

&

folvunc

Id optims cernitur

in fchola Lcncippi Sc

Demo^
cri

NOP^UM ORG^NUM.
cthi

45
.

colUta cuni reliquis Philofophiis

llla

facniai ita verfatur in particulis Rerum , ut itafabriautem reliquae : negligat bricas fere firaplicitatcm cas intuentur attonits , ut ad funt akernandae Itaque natursenon penctrcnt :

contempbtiones

iftae

5c viciffim

fumends

caut Intelleausreddatur fimul penetrans , & pax ' & evitentur ea quae diximus incommoda , atqueli/o/^ ex iis provenientia . LVill. Talis itaqac efto Prudentia contem. plativa in arcendis & fammovendis I^dhs SpS"
cus / quae aut cx prxdominantid , aui cx cxceffu compofitionis 6c dtvifionis , aut ex ftudiis minueroatempora, auc cx obielis largis

&

Generaliter auhabent tis", maxime ortum reram unicuique habendum tem pro fufpeao
.

Naturam contemplanti , quicquid IntcWe6lam fuum potiffimum capit & decinet ; tantoque
major ailhibenda
in

hujufmodi

placitis

cfl;

cau-

purus . tio , ut Intelleaus ferverur squus raolcftiffima omnium FoYt Idola LIX. Ac
fant

&

nominum , qUEB ex foedcre verborum enim Crcdunc fe infinuarunt in IntelLelum . homines, rationcm fuam verbis imperare . Sed
*

&

ficetiam ut vcrba vim fuam fuper Intelleftum

rctorqucanc

&

rcfleftant

quod Philofophiam

Sc Scientias reddidic Sophifticas

&

inaftivas.

Vcrba autem
tur
,

plerunque ex captu vulgi indun,

atque per lineas

,

vulgari intellcVui ma.

.

xime confpicuas

res fecant
,

Quum

autem
,

latcHeaus acutior

auc obfervatio diligentior eas

44

VERVL^MIl
,

eas lineas tr.issferre volet

uc

illae

fint
,

mastg

lecundum naiuram
fit
5

verba obftrcpunc

Unde

ut magnas

&

folennes difputationes homi.

dociorum , faepe in controvtrfias circa & nomina definant ^ a quibus ( ex more & prudentJa Mathematicorum ) inciperc confuU tius forec eafque per dcfinitiones in ordinem redigere Quas tamen definitiones in Natura]ibus& mareriatis , huic malo mederi non poffunt ; quoniam & ipfx definitiones ex verbis
verba
, .

num

conftant
ceffe feries
fir

,
,

&
&
,

verba gignunt verba adeo ut nead inftantias particulares , earumque ordines recurrcre ; ut mox dicemus
:

&

quum ad modum
tiones

&

rationem conrtituendi Nofuerit

.

Axiomata deventum

LX.
nuntur

Idola quae per verba

iatelleftui
:

impo-

duorum gcncrum funt Aat cnim rerumnomina funt qus non func (quemadmodum enim func res quae nomine carent per inobfervationcm ita funt & nomina
, , ,

quas carentrebus

per fuppoCtionem phantafli-

cam

confula

aucfunt nominarerum quse funi: , ka male terminata 5c temere&: in^, quaiicer a rebus abflrafta Prioris generis funt
;

&

Fortuna
bes
,

Primum Mobile
Jgnis
,

Elementum
,
.

&

Pianetarum Orhujufmodi com-

menta

quf a vanis & falfis cheoriis ortum habcnc Atque hoc genus J^o/oKa facilius eiicitur , quia per conf^antem abnegationem antiquationem theoriarum exterminari pof

&

func

At'

^OVVM ORG^NUM.
Ac akerum genus perplcxum
rens
;

45
dl^e

quod cx mala

5c

hcimpcrica abftraL^ione
eft
,

&

excitatur.

Excmpli
(

gratia
^

accipiatur ali^uod

verbum , quomodo

Hnmulum
:

fi

fibi

conRcnc

) & vidjumus que per hoc verbuni

placet

fignificantur

&

invenictur

verbum

iftud

Hr/-

qug nullam conflantiflm auc rc, du61ionem patiuntur . Significac enim , 5: quod
circa aliud

mtdum ^ nihil rum aftionum

aliud

quam

nota confufa diverfa-

quod
poteft

in fe c{\
;

&
,

circumfunuic ; , nec confidfre quod facile cedit undique ; & quod

fe

corpus facile

&

indeterminabile

5c qLod facile ; quod facile fiuic , & jn motu ponitur ; & quod alc^ri corpori faciie idque madeiacit ; & quod facile reduadh^rcE citur in liquidum , five coliiquacur , cum antea Itaque quum ad hujus nominis confiftcrec prfdicationem & impoficionem vencum fit ; (i flamma humida eft ; fi alia accialia accipias pias , aerhumidus non efl: ; fi aiia , pulvis mivitrum humiduna nutus humidus eft ; fi alia efl: Ut facile appareat , inam Nociciiem cx. aqua tantum , & communibus & vulgaribus li-

facile fe dividit

&

difpcrglc

fe

unic

&

coliigit

&

quoribus

ablque ulia debita verificatione

te-

mere abflraftam effe . In verbis autem gradus func quidam pravi,

tacis

&

erroris

Minus vitiofum genus

,

efl

no-

minum

fubftanti^ aljcujus

rum infimarum
notiocrctf,

&
,

prffertim , bene deduftarum ;

;

fpecie(
:

nam
)

luti

bona

terrg

mala

vi-

tio

4^
tiofius

VERUL^MIt
genus
eft
.*

a6lionum

ut generare

arrUr^
,

pere

^/^^r^re

vitiofiffimum qualitatum

(exi

immediacis) ut gravis ^ levis , tenuis , denfi , &c. Et tamen in omnibus iftis ficrl non poteft , quin fint alif Notiones aliis paulo meliores , p^oui in fenrum huma* 2ium incidic rcrum copia LXI. At Idola TheatYt innata non funt , neC
ccptis obie6lis fenfus

occulto infinuata in Intellclum

fed

ex fabulis

& pcrverfis legibus Demonftratio* num planc indita & recepta In his autem confutacioncs tcntare & fufcipcre confentaneum
theeriarum
, ,
.

prorfus con

Quum

cft illis, qug a nobis di6la funt * enim nec de Principiis confentiamu^ ^ nec de Demonftrationibus ^ toUitur omnis ar.
,

gumentatio, Id vero tono fit fato quis fuus conftec honos. Nihil enim
hitur
^

ut Anti.
detra^

illis
fit
.

quumdevia omnin quf ftio

(

Glau-

dus enim

uc dieitur
.

in via

antevcrcic cur-

forem extra viam

quec
,

currenti extra
3

vclocior

Etiam illud manifefto liviam , quo habilior fit & co majorem Cdntingcrt aberratio*^

nem
ut nbn

Noftra vero inveniendi Scicntias ca cft ratio ^ mukum ingeniorum acumini 5c robori relinquatur ; fed qug ingenia Intelleftusfere Quemadmodum cnim ad hocutlinea cxf quet

&

refla

fiac

auc circulus pcrfeclus defcribatur,

conftantia

multum
nus,
fi

eft in

&

exercitatione tna*
,

fiat e)f vi
>

manuspropria
auc circinus
,

hibeatur regula

autem adparum aut nifin

hil

hil

omnino

fimilis cft noftra ratio

Licet au*
nullus
fit

tein
uftts ;

confutacionum
dc fe6^is tamen

particularium

&

gcncribus hujufmodi
cft ;
,

theoriarum noonihil dicendum

habcant
lis-,

atque ctiant

paulo poft de fignis cxterioribus

;

quod

fe raale

&

poftrcmo de

caufis tantf infelicita-

&
;

tam diuturni
uc ad vcra

&

generalis in crrorc condifficilis fit

fenfus

minus

aditus

&

IntcUcflus humanus volentius expurgetur &: Idola dimittat

.

LXII.

Idola
,

Theatri

fivc

Theoriarum
,

multa funt

&

naulco plura cffe pofTunc

.

&

ali-

Ijuando fortaffe crunt

Nifi

enim

per multa

hominum ingenia circa rcligionem &Theologiam occupata fuiffent ; atqu etiam

jam ffcula
,

Politi? Civiles

praEfercim
, ;

Monarchis
in

ab
de-

iftiufmodi novitatibus

ctiam
ut

contempiatio-

nibus

cffcnc averfse

cum

periculo

&

trimcnco fortunarum fuarum in illas homines incumbant , non folum prsmio dcftituti , fed invidiae txpofiti ; complu^ eciam contemptui res aliae proculdubio Philofophiarum Theoriarum fcftae, fimiies iilis quae magna varictatc olim apud Graecos florucrum , introduftae fa-

&

&

iffcnt.
a^theris

Qucmadmodum enim
,

plura

fimilicer,

&

{u^tv Phcemmena Themata Cceli confingi poffunt ; multo magis fuper Phanomena
,

PhilofophlaB fundari poffuot Sc conftitui vafia

dogmata

Atque hujufmodi Theatri fabulse ha. bent ctiam illud , quod in Theatro Poctarum ufu venit uc parrationcs filf ad Scenara ,
:

nar-

48

VERUL^MII
fint
,

narrationibus ex hiftoria vcris concinniorcs

& elegantiores
multis
;

3c qualcs
,

quis magis vellet

In genere autcm

in materiarn Phiiofophiie
,

fumitur aut multum ex paucis

aut

parum ex
expeden-

ut utrinque Philofophia fuper

tix 3c naturalis hifloriae nimis anguftani bafm

atque ex paucioribus quam par efl: , pronunc/et . Rationale enim genus philofophanfundata
fit
,

tium CAT experientia arripiunc varia & vulgaria , nec diiigenter eaque neque certo comperta examinata 8c penfitata ; reiiqua in meditatione atque ingenii agitatione ponunt qui in ECcSz aliudgenus Philofophantium
,
,

accurate claborapaucis experimentis fedulo confinrunt , atque indc Philofophias educere

&

&

gere

aufi lunt

reliqua miris modis ad ea detor-

quentes.
Eft

& tertiuni genus eorum

ex
fide

qui

Theologiam

3c tradiciones

&
,

veneratione immiicent
,

inter quos vanitas nonnuiiorura

ad petendas

&

derivandas Scientias
niis
,

a Spiritibus fciiicet Sc

Ge-

deflexit
,

ita ut ftirps

crrorum
fit
:

ScPhilom
,

fophta.falfa

genere triplex
.

Sophiftica

Emm

ptnca

C^ Stipeyjlitiofa

LXIIT. Primi generis exemplum in <.4i'iJlotele maxime conlpicuum eft. Qui Philofophiam Naturaleni Diaielica fua corrupit
;

ex Categoriis

efFecerit

animse

quum Munduna humanx nobi,

liffimas lubftantige,

genus ex vocibus ieeundas

;

intentionis tribuerit

negotium

denjt

8c

rari

per quod corpora fubeunt majores

&

minores

di-

men-

^OVUM ORG^NUM.
dimcnfioncs
five fpatia
,

49
fm,

pcr frigidam diflInVio*

ncm Aftus

Sc Poccntiae traniegeric

mocum

unicum & proprium , & fi cx alio motu , id aliunde moveri ^ parcicipent afTeruerit , & innumera alia pra arbicrio fuo Nacura? rtrum impofuerit magis ubique foliicitusquomodo quis refpondendo fe explicet , &
gulis corporibus
,

aliquid rcdlatur in verbis poficivum

quam de

Q.u0d eciam opcime fe . Oaendit in comparatione Philofophice cjus , ad alias philoiopjhias , qux apud Griecos celebrabantur Habcnt enim Homoiomera c/^T-A-j^Or-.f, Ato^n^] Leucippi Sc Democritt ^ Ccelum & Terra
.

interna rerum vericace

Parmenidis
folutio

Lis & Amicicia Empedoctis Rcy corporum in adiaphorara naturam Tgnis , & ReplicacJo eorundem ad denfum , Heracliti , aliquid cx Philofopho naturali & rerum naturam & expericnciam & corpora fapiunt
^

ubi xAriftotelis Phyfica

nihil aliud

flicse voces plerunque fonet ; Metaphyficis fub folenniorc nomine

quam Dialequam eciam in

,

^
,

ut

ma-

gis

fcilicet
.

Realis
iliud

non Nominalis
nroveac
in

recracla-

vit

Ncque

quenquam
,

libris ejus de

Animalibus
.

&

quod in Probkmatibus,
,

&

ii ahis

fuis tralatibus
ijle

verfatio frequens

fic
'

in expcrimeniis

enim
;

prius decreverac

neque cxpcrientiam ad conftitucnda Decreta

&
ar-

Axiomata

rite confuluit
,

fed poft

quam pro

bicrio fuo decreviffet

cica tcrcam
l

circumciucit

experientiam ad fua pia5: captivam ; uc hoc ,

fit
,

iiam ominc magis accufandus

quam

feta-

tores

rores ejus modernl

fcholafticorum Philofopho-

rum gcnus
runt

qui experientiam

omnino

deferue

LXiV. At

PhilofophisB genus Empiricum pU-

cita magis deformia

&

Sophijltcum aut rationale genus

luce

monftrofa cducit , quam quia noQ in ^

,

&

notionum vulgariura fuperficialis tamcn

,

quae liccE tenuis Ce

eft

quodammodo

uni

verfalis

&

ad multa pcrtinens) fed in paucoanguftiis Sc

rum experimentorum
.

obfcuritaie

Itaque talis Philofophia, illis fundatum eft qui in hujufmodi experimentis quotidie verfaR tur , atque ex ipfis phantafiam contaminarunt
probabilis videtur
incredibilis
,
.

&

quafi certa

csteris

Cujus exemplum notabile dogmatibus ; alibi eorumque , Chymicis eft in invcnitur , nifi forte in autem vix hoc tempore Sed tamen circa hujufmoPhilofophia G;7^eKf/
vana
.

&

di

Philofophias cautio quIIo

^
fi

modo
,

prastermit-

tcnda erat

quia mente jam prasvidemus

&

au-

guramur,
excitati
(
,

quando homincs
fe

nofiris monitis

ad experienridm
juffis

fcrio contulcrinc

valcre

doflrinis Sophifticis,)

tum

de-

mum

propter praematuram
,

tellf6lus feftinationem

& prseproperam In& faltum volatum

,

ad gcneraJia , & rerum principia , fore , ut magnum ab hujufmodi Philofophijs pcriculum iminincat ; cui malo etiam nunc obviam iredebe.

mus

LXV. At
fiittone
,

Corruptio Philofophise ex Super,

di

Theologia admifta

lacius

omnino
pa-

tiOVUM ORG^JNUM.
^tcc
,

5I

plurimwm mali inferc auc in Philo^ Humafophlas incegras , aut in earum parces nus cnim Intelleftus non minus impreffionibus
,
.

&

quam irapreffiouibus Phantafj^ cft obnoxius Ptgnax enim genus Phivulgarium notionum
,
.

lofophisE
at iliud

iSc

Sophijlicum

illaqueat Iiitclle^^um

alterum phantaflicura , 6c turoidum , Poccicum , magis blanditur Intelle^lul Inefl enim homini quasdam Intelleftus ambitio , non minor qii.im Voluntatis praefercim in in

&

quafi

geniis alcis 5c clevacis

Hujus autem gcneris cxemplum

illucefcic
,

inter Grarcos
,

PythagGva fed cum conjun6lum; fubtilius in Platone , atque at periculofius ejus fchola . Invenitur etiam hoc gcnus mali iri parcibus Philofophiarum reliquarum , introdu* ccndo formas abftraftas , & caufas finales , omittcado faepiffime medias , caufas primas & hujufmodi . Huic autem rei fumma adhi benda eft cautio . Peffima enim res efl errop rum xy^potheojis , & pro pcfte Intcileflus haHuic benda eft , fi vanis accedac veneratio fumma autera vanitati , nonnulli ex raodcrnis
prascipue
in
Supsrjlitiorte

magis

craffa oc onerofa

&

&

levitate ita induiferunt

,

ut in

primo capitulo

Genefeos & in libro Job , aliis Scripturis facris , Philofophiam nacuralem fundare conati fint j intcr viva quarentes mortHa Tantoque magis hasc vanitas inhibenda vcnit , & coercenquia cx Divinorum Sc Humanorum maleda
. ,

&

,fana admixtione

aon folura educicur Philofo.

phu

52

VEP.UL^MII
,
.
i
!

fedetiam Religio h^retica phia phantaflics e(l , fi mente fcbria admodum falatare iraque funt fidei fidei tantum dentur quae LXVI. Et de malis authoritatibus Philcfophiarijm
,

qaas aut in Vulgartbtis netiombus

^

auc
| '

inpaiicis expeiimentis

auc in [uperJlttiQne fun

dats funt

eft ^c de vitiofa materia

eft . Dicendum porro Contemplntionum prseInficicur autem ferri.-i in Philofophia Naturali qux in corum Intclle6l'js humanus ex intuitu ,
,

jani

di6^um

x^rtibus Mechanicis fiunc , in quibus corpora per corripoiitiones auc feparationes ut plurimum

alterantur

u^ cogitet

fimih qaiddam ctiam in

fieri
.

natura rerum univerfali

Unde

fluxit

com.

rrientum illud Eiemcntorum , dequc illorum Goncurfu , ad conftiLUcnda corpora naturalia

Rurfus templerur , incidit in fpecies Rerum , AnimaMineralium : unde facile lium 5 Plantarum ineamlabiiur cogitacionem , ut exiftimet ^ effe in Natiira quafdam formas Rerum primarias atque reliquam quas ?\^3tura edueere moliacur
,

quum homo
,

Natur^e libercatem ccn-

aberrationibus varietatem ex impediraentis conficiendo sut ex divcrfuo opere in Naturae ,

&

farum fpecierum conflilu

alrerius 1n

oc

tranfplantatione

alteram

provenire. Atque prima

,

cogitatio qualitaces primas elemcntarcs

fecun-

da proprietates occi.iicas ^ & virtutes fpecificas , quarum utraque peitinetad inarobis peperit inquibusacnia contemplationum compendia
,

quiefcic

aaituus

5c

foiidioribus averticur.

Ae

NorUM ORG^NUM.
Ac Mcdici
,

53

iii
-^

fecunJIs rcrum qualitatibas

&

AtDllatandi , Aftringentendaadi , InfpiiTandi Difcuticndi , MaCuraodi , & huiuUiodi , di atque nili cx illls opv:r.;.Ti prrt:fl.-;nc meliorem Quobiis { quii: dixij compendiis ( qualiraiibus fciiicec elementaribus , ^ virtutibus Ipecificis ) illa altera ( qu^r rcle rorata fun: ) corrumpeoper^iionibus
,
, , , :

Accrahcndi

Repeliendi

reducerdo illa jd primas qudlicates , earDtr.que mixcurds fubtilcs & iiicommenfurabiles ; aut ea noii producendo , cum majore & diJigiiuiore obfervarione , adqualitates tercias& fed conccmplaLionem intcmpeftive abquartas rumpendo ; ilii multo melius profccifTenL Ne- que hujufmodi vireurcs ( non dicocaedem, fed
rent
,
, .

fimiles)

humani corporis medicinis tantum exquircnds fun^ j fed etiam in csterorum corin
*

porLim naturalium rnutaticr.ibus

Scd multo adhuc majore

quiefcer.ria

cum malo
,

fic

rerum principia

ex qivb^is ;

6c

quod noa

movencia
fpetant.

psr ^M.fr^sfiant, contemplentur

,

&

inquirant. Iliaenim ad fermones

ifta

ad opera

Nequ^ cnim
qu;s in

vulgar^s

illae

differentisc

Motws
tationis

,
,

Narurali
,
,

Philofophia recepta
,

nocantur
y

Gencrationis

Corntptionis
-t/flterationis
^

x/fttgy.icnm

DiminutioKJs
.

6c

Latio'.

nis

ulliusfunc pretii
,

QL?^ppe hoc

fibi

volunt

Si corpus

non mutatum , loco tamf^n moveatur , hoc Lationem efTe fi maaence & loco , & fpecie , qualitare mutetur, hoc ^her^tionent effe fi verocx illa mutatiqnc m^Ies ipfa , Sc quanP 3
alias

54

VERUL^MII

quantitas corporis non eadein mancat , hoc Augmcntationis 5c Diminutionis motum cffe ; fi ca* lenus mutcntur , ut fpeciem ipfam 8c fubftan-

tiam mutent , Bc in alia migrent , hoc Gencrationem & Corruptioncm effe At iftamerepo.

pularia funt
trant
*

5c nullo

modo

in

Naturam pcne,

funcque menfur^
.

&

periodi tanium

non

fpecies

motus Innuunt enim illud , Hnci*fque\^ non , Q^iomodo , vel Ex quo fonte . Neque enim dc corporum appetitu , aut de partium eorum procefTu cliquid fignificant* led tantum c|uum sotus ille rem aliter ac prius , craffo mo* do , fenfui exhibet , indc divifionem fuam aufpicantur. Etiam quum de caufis motuum ali<|uid fignificare volunt , atque divifioncm ex illis inftitucre, diffcrentiam motus naturalis 5r

&

violenti

quae Sc

maxima cum focordia introducunt ; ipla omnino ex notione vulgari eft ; cum
,
,

omnis motus violentus etiam naturalis revera cfficiens naturam fit , fcilicet cum cxternum quam quo prius alio modo in opere ponet
,

At

hifce omiffis
,

fi

quis (excmrli gratia )

obferva-vcrit

ineffe corporibus
,

appcticum conut

ta6lus ad invicem

ut
,

non patiantur ur.itatem

aut abfcindi
,
,

Nacurae prorfcs dirimi

dctur
:

vacuum

aut

fj

quis dicat

incffe

corporibus ap-

petirum fe reciplendi in naturalem fuam dimenfionem , vcl tenfuram , ut fi ultra cam , aut citra

cam

comprimantur

aut diftrahantur

fta-

tim in veterem fph^rnm

fe recuperare

8c

exporredlioftem fuam
:

& rcmittere nioliantur

aut

fi

quis

di-

NOVUM ORG^NUM,
dicat
,

55

incffc corporibus appetitum congregatio,

denlorum connaturalium fuorum videlicet verhj?$. Orbem Tcrrag , tenuiorum h;ec & hujuf. rariorum verfus' ambitum Cceli At modi vcre Phyfica funt genera Motuum
nis ad maffas

&

illa aitera

plane Logica funt

&: Scholiftica
.

ex hac collatione eorum Neque minus etiam malum

lofophiis
piis

manifefto liquet
eft
,

quod
^

in Phi-

&

contemplationibus

fuis

in Princi.

rcrum atque Ultimitatibus naturas inveRi-

gandis

&
.

traftandis

omnis

utilitas

&
fit

opera infumatur ; cum , facuhas operandi , in mediis

,

confiilat

Hinc

ut
,

abftrahere

Naturam

ho-

mines non definant

tialem
fecare
rit

donec ad matcriam poten-

informem ventum fucrit ; nec rurfus Naturam definant donec pervcntum fue,

&

ad

Atmum

quae

ctiamfi vera cffent

tapof-'

men
funt

ad juvandas

hominum
eft

fortunas

parum

LXVII. Danda

etiam cautio Incellelui

de intemperantiis Phrlofophiarum , quosd affenquia hujuffum prxbendum aut cohibendum

modi intemperantis videntur Uola figere 8c quodaramodo pcrpctuarc ne detur aditus ad ea fumnaovenda Alter eorum , Duplex autcm cfl exceffus
,

qui facile pvonunciant

tivas

&

fcientias reddunt pofi,

&

Magifiralcs

lepftam introduxerunt

Alter eorum qui ^cata^ & inquifitionem vagam ,

Intelle^^um dePhilofo-

fme termino
priraic
,

Quorum primus
cnervat
.

alter

Nam

^riflotilis

S^
iophia
,

VERUL^MII
poftquam c^teras Philofophias ( more erga fratres fuos ) pugnacibus
;

Ottomanorum
nunciavit
finL

confutstionibus contrucidaflet

3c fingulis pr-

&

ipfe rurfus quaBftiones

;

ex arbitrio
certa

fuo fubornatj deinde conficit

ut

omnia

&

decreta
,

Quod etiam apud

efl;

fuccefliones

fuas valet

&

in ufu

At Platonis ichoh ty^catalep/lam introduxit ^ in odium primo tafiquar.'' per jocum $c irooiam Hippia & vetcrum Sophiftarura Protagora rcliquorum , qui nihil cam vcrebantur quara ne dubitare de re aliqua viderentur.. At nova Academia KA^catalepfiam dogmatizavit , & ex profeffo tcnuit. Quae licet honeflior ratiofic,
,
, ^ ^

quam
dicant

proruinciandt licentia
,

quum
^

ipfi

pro fe
,

fe

minime confundere
,

inquifitioricm
fed

ut Pyrrho fecit 8c Ephe&ici

fequantur ut probabile
teneant ut verum
;

hahcre quod licet non habeant quod

tamen poftquam animus hu.

:

manus de vcritate invenienda femel defperavc' omnino omnia fiunt languidiora rit Ex quo
,

fit

homines potius ad amcenas fpusationes ^difcurfus, & rerum quafdsm

,

ut defie^ant

di-

pe-

ragrationes
fuftineant.
5c

quam in feveritate inquifirionis fe Vcrum quod a principio diximus

perpetuo agimus, fenfui

,

&
,

intellec^ui

ro

eorumque
,

infirmitati

authoritas
.

humanon cfl

deroganda
bus

fed auxilia prs&bcnda

LXVm.
,

AiGue 6t Idolorum fingulis gcnerieorumquc apparatu jam diximus ; qus

,

onuiia conftanti

&

folenni

decrcto funt

abne'

gan.

, ,

^OVVM ORG^NUM.
& renuncianda ganda omninoliberandus eft,
,

57
iis
;

&

Intelleaus ab

&

cxpurgandus

uc noti

alius ferefit aditus ad

fundatur inScientiis, rum, in qiiod y ntfi fub psY[ona infantis

re

Regnum Hominis , quod quani ad Regnum Ccelo^

nitran

non datur

LXIX. At pravs dcmQnftrationcs Uolorum exveluti munitiones quxdam func 6c prsfidia ;

,

que , quas in Dialeaicis habernus , id ferc sgunt, utMundum plane cogicationibus humanis
-i

cipcnt

Demonflracioncs vero Potentja quaaam Philofophiae ipf funt , & Scienti^ . Quales
rit-w-

aiirem verbis addicant co^itationes "-^o

&

man-

enimeaEfunc, ac prout

aut male inftituts

Contemplatiotales fequunrur Philofophi;, funt cx , Incompetentes nes. Failunt aucem , qui a proceffu , quibus utimurin univerfoillo

&

&

fenfu
fiones

&
.

Conclurebus ducit ad Axiomata, Qui quidem Proceffus q'jadri:*plex efl

.

&

& vitia ejus tocidem

Scfallit.

Primo
;

irnpreffiones fen-

fus ipfius vitiofa^ funt

fcnfusenim &deftituit,
fal-

Atdefticutionibus fubftitutioaes , Secui^do , laciis reStificariones debentur .

tiones ab

No-

huntur ; termina'as
tio,

imprefSonibus fenfuum male abflra& interminaraj oc conf^ifx funt , quas

,

&

bene

finicas effe oporruit

eft
,

Ter-

Induaio mala

qu3e per enumeratio-

nem fimpiicem

Principia concludic Scientiarum folutionibus , finon adhibitls exclufionibus ve fepa-ariGnibus Natura^ debitis . Poftrcmo

&

modus

ille

inveniendi

&

probaRdi

ut

pnmo

Prin-

SS
Principia

VERVL^Mll
maxime
generalia eonflituantur
,

de-

inde media Axiomaca ad

ea applicentur 5c pro,

bentur

errorum mater
.

eft

& Scientiarum om,

nium

calamitas
,

Verum

de

iftis
,

quae

jam obit^r
in
iftis

perftringimus
tionibus

fufius

dicemus
,

quum veram

tcrprecandas Naturae viam

abfolutis

expia-

& expurgationibus Mcntis,proponemus.

LXX.
perientia

Sed demonftratio longe optima eft Exmodo hsereat in ipfo experimento .

rite

Nam
tur,

fi

traducatur ad alia qusB fimilra exiftiman-

nifi
.

& ordine
,

fiat illa

traduclio
,

res

fallax eft

At modus

experiendi

quo homines
.

cascus eft & flupidus Itaque vagantur nulla via certa , {td ex occurfu rcrum tsntum confiiium capiunt circumferuntur ad multa , fed parura promovent

nunc utuntur
errant

cum

&

quandoque geftiunc , quandoquc diftrahuntur^ & femper inveniunt quod ulterius qux rant Fereautemita fic , ut homines leviter & tanquam pcr ludum experiantur , variando pau lulum experimenta jam cognita ; &, fi res uon fuccedat , faftidiendo & conatum deferendo
.
,

&

Quod

fi

magis ferio
fe

Experimcnta

conftanter ac laboriofc ad accingant ^ tamcn in uno ali

&

quo experimento eruendo operam coUoeant quemadmodum Gilbevtus in Magnetc Chymici in auro Hoc autem faciunt horaines ^ inftituto non minus imperito, quam tenui . Nc,
.

nio enira alicujus

citer perfcrutatur
tlo ad

rei
:

naturam

in

ipfa rc fcl^-

fcd amplianda eft inquifi-

magis communia

Quod

KOFUM ORG^NUM.
iluuio pra?propero

Qjjod fi ciam {'cientlam Quandam 8< j cx Experimeatis moiiantur ^ tamen fcmper f-re

5^ dogmn*

&

intempcftivo defie6\unt ad

Sc trutlum novo fed aliquo praxeos, opcre uc in c;L.rraodi fe non inutiliter ia \elaci pignijs fibi arripiant atquc ctiam aliis fe vcndireliquis vcrfaturos

praxim

non cantum propter ufum

tent td exiftimacionem meliorem comparandamdeiisin quibus occupati func Ita fir , uc more ^4talantif ^ de via decedant ad tollendum aureum pomum ; intcrim vero curfum interrumpant , & vi6loriam cmittant e manibiis .
,

Verum

vcro curriculo eoquc ad Divina Prudentia omnino , & Ordo , pro exemplari fumenda func D^^s aucem primo die Creationis Lucera tantum creavic, eiquc operi diem integrum actribuic nec
\n Expcrientiae
,
,

nova producendo

aliquid maceriaci operis eo die crcavic

ter

Similiineli-

&

cx omnimoda Experieniia

primum
,

vencio Caufarum
cienda
efl:
:

&
.

Axiomatum verorum
Experimenca
non

&

lucifera

fru-

6lifera quaerenda

venca & conflicuca confercim inftruunt

n^as
pofl: fe

Axiomaca autem re6^e Praxin non f\rilim

,

in-

fed

quse

& Operum agmina ac tur* Verum dc cxpcriendi viis non minus quam viae Judicandi obfeffse funE
j

crahunt

poftea^icemus Impraefent'arum de Expericntia vulgari tanquam dc mala Demonftracione , tantum loquuti. Jamveropofluinterclufae
,
:

&

lac

ordo rerum , utdeiis, quorum paulo antc mcntionera fccinfius 3 f-gnis , ( quod Philofoph:e

6o
phiae

VERULc^MII
)
.

ant

& Gontemplationes in ufu raalc fe habe* & de Caufis rei primo intuitu tam miraqusdam fubjLmgamus Si* bilis & incredibilis
,

gnorum enim nocio rum vej'o explicatio

rern

prjeparat affenfum
toliic

Caufa-

miraculum

Quas duo

ad extirpatioaem Idolorum cx Intelletlu facilio& clementiorem multum javant.

LXXI.

Scientias

615 fluxerunt.

quas habemus , fere a Grs?, QuiE eiiim Scriptores Rornani ,

;

aut Arabes
iTiulra
,

aut Rccentiores addiderunt

:

nan

aut migni momeiati func

,

&

qaaliacun-

qae

Ijnt

funduta funt fuper bafm eorum quae

,

inventa funt a Grcecis

Erat auccm fapientia

cc ip difputationcs cf-

Grzcorum
fufa
:

profefforia

quod genus
eft.

inquifitioni veritaus adverfif-

fimum

Itaque

nomen
iis

illud
,

Sophidarum

quod per contcmpcum ab

haberi voluerunt
,

qui fe Philofophos

in antiquos Rhetorcs reje^

etum & tradu'5lum efl Gorgiam Protagoram Hippiam , Polum , ctiim univerfe gCRcri comt/fri/leteli Zemnt Platoui Epicttro ^ petic
,
^
,

Theophraflo ;

& eoruni

fuccefToribus

Chryftpo^

po

C^zrw^/?^/, reljquts.

Hoc tantum
fuerlc
,

intererac

quod prius gcnus vagum

civitates circumcurf?indo

S^.

luercensrinm

&

fapienciam fuam
;

oftencando,

^*^

-mcroedem exigcBdo

vcro folcnnius "!<: generoli?iS , fedcs fixas habuerunt , Sc fcholas apcrucrunc 5 Se6 tatnen ucrum8c griitis phiiofophaci funt
.

Aheruni eorum qu^ppe qui

que gCHUs (liccc

crat
j

caetcra difpar)

prr^fefforium
,

?c

ad difputationos rem deducebat

&

fe.

-NOrUM ORG^NUM.
&
:

6t

fcflas quafciam atquc hsrc/es Philofophia! inRiut cffenc iere doclrinas propugnabac tuebac

corum (quod non

.

DionyVci'cf<^ otiofortim fenitm ad ;mfiLis in Platoneni ) At ainiquiores illi ex Grxcis Pritos jtivsnes EmpedocUs , ^Anaxjgoras , Leucippus Deme* Xenopbanes , Parmeuidss , Heraclitus critus
raale cavillatus cft
,

P/jiloIatiS

reliqui

{n^m
:

Pyt/pagoram

ut fu-

omittimus) Scholas ( quod no, fed majore filentio , vimus) non aperuerunt minore cum Gmplicius id eft & ^fcverius,
perQiLiofum
,

affe6latione
veritatis
fc

&
fc

oftentationc
.

contulerunt

ad inquifnionera Itaque 5c melius, ur

,

rbitramur,

gefTerunc
,

nifi

quod Opera

eo-

rum

a levioribus iftis

qui vulgari captui

&

r.ffe6lui magis rcfpondent ac placent , tra6lu temporc ( ut fluvio ) temporis extin\a Cnt nos devchente , graad inflata leviora & magis
:

viora

Nequc tamen ifti a fcd in Nationis vitio prorfus immuncs erant ambitionem & vanitatem kEix condends , & aimium propcndep.uvx popularis caprandcs
folida

&

mcrgente

bant. Pro defperata autem habsnda eft veritatis inquifitio , cum ad hujufmodi inania defle6\it. Etlam Ron omittcndum videtur judicium
illud, ^ive vaticinium potius Sacerdotis ^^//^mdeGrzcis : Qiiod fempeY pueri effent ; neque
baberent antiquitatem Scientia
,

aut Saentiam

^ntiquitatis

Et

certe habent id

quod puero,

rum

eft ;

ut ad garriendum prompti fint

:

gcneSa.

rare dutem non poffint

Nam

vcrbofa videtur

Cz
Sapientia

VBRUL^MIt
corum
$c
,

&

operum

ilcrilis

Itaqu^
,

x Ortu

Gente Philofophia , quae in ufu eft qux capiuntur figna , bona non func LXXII. Ncque multo mckora funt Signa
natura Tcmporis
erat

qux ex
fta

&

^- atis

capi pofTunt
.

quaai qux cx natura Loci

enim

& Nationis Angu& tenuis notitia per illam aetatera

,

vel

Temporis
.

vel Orbis

quod longc

peffi-

tnumcft, praefertim iis qui omnia in Experienponunt Neque enim miiie annorum HiHcriam , quae digna crat nomine Hiftoriae , babe^ bant fed fabulas & rumores Antiquitaus Regionum vero traftuumquc mundi exiguam cum omnes Hyperboreos partem noverant
tia

Scythas

omnes Occidcntales
:

Geltas

indiftiji-

le appellarenc

nil in
,

^thiopiae partcm

Africa ulira citimam nil in Afia uitra Gangem

multQ minus Novi Orbis provincias , ne per audicum fane aut famam aliquam certam , &
conftantem
,

noffent

Jmo&plurima
illis

climata

&

zonae
,

in quibus popuii

infiniti fpirant

& de-

gunt

tanquam inhabitabiles ab
:

pronuntia*

Platonts

quinetiam pcrcgrinationes Democriti y PytbagoYa , non longinquae profe6to ^ fed potius fuburbanx ut magnum aliquid celebrarentur ,- Noftris autem temporibus & No vi Orbis partes complures , & Vetcris Orbls extrema undique innotefcunt ; & in infinitum ^ Experimentorum cumulus excrevit Quare fi ex Nativitatis autgeniturse tempore (Aftrolo*
ta fiiu
,
, , ,

gorum morc)

figna

capicnda

fint

cil iinagni

de

NOFUM ORG^NUM.
de
iflis

6^

Philofophiis fignificari videtur.

Intcr Signa
,

LXXill.
flus enim &:

nulium magis certum

. Fru* pro vericate Phi-

aut nobilc cfi

quam quod ex
,

fru6libus

Opera invcnta

lofophiarum velut fponforcs

&

fidtjufforcs funt
,

Atque ex Philofophiis iftis Graecoruna Sc derivationibus carum pcr particulares Scicntias, jam per toc annorum fpacia , vix unum Experimentum adduci poteft quod ad hominum iUtum levandum & juvandum fpelet & Phi,

dogmatibus vere acceptum rcferri poffic . Idque Ce//Kj ingenuc ac prudcotcr fatetur ; nimirum , Experimenta Mcdicinf primo inventa fuiffe , ac poftca ho* mines circa ea philolophaeos effc , & caufas indagaffe & affignpffe ; non ordine invcrfo evc* riffis , ut ex Philoiophia & caufarum cognitio*
iofophiae fpeculationibus ac

ne

ipfa

cffent.

ptios

Expcrimenta ioventa auc deprompta mirum non erac , apud ^gyqi rerum Inventoribus divinitatem &
Itaque
)

confecrationem attribuerunc tcrum animalium imagines ,

quia bruxa animalia
,

plurcs fuiffc Bru-

quam Hominum

per inftinlus nacurales

multa inventa pepercrunt ; ubi homines , ex fermonibus & concluHonibus rationalibus , pan^
ca auc nullo exhibuerinc

At Chymicorum
ric ;

induftria

nonnulla pepe-

canquam fortuito, 5c obiter, aut per Experimencorum quandam variationem , ( UE Mechanici folenc ) non ex artc auc Thcoria alifed

qua

nam

ea

quam

confinxerunc

Experin
men-.

6^
etiam
li
,

VERVL^MII
,

menta magis perrarbat

verfati fuct
,
,

quam

juvat

Eorunt

quiinMagia (quamvocant) Naturapauca reperiuotur invcnta

caque levia

a , Fidcs ex Operibus monftcetur

impofturf propiora . Ciuocirquemadmodum in Religione cavetur ut

,

&

idcm etiam ad

t:*fiducitur , ut ex Frulivana habcatwr, qu^ fterilis , fit idque eomagis, fi loco fruluum uv^ & olivf , producat difputatioRum & contentionum

Philofophiam. optime

bus judicctur
:

&

csrduos Sc fpinas.

LXXIV*. Capienda etiam funt Signa ex in^ cremcntis 3c progreffibus Philofophiarum 5c Scientiarum Quae enim in Natura fundata funr, quas autcr/i in Opinione , crefcunt & augentur
.

variantur, non augentur . Itaque fi iftas Doflrinae plane inftar Fiantas a ftirpibus fuis revulfas non effent , fed utero Naturae adhxrerent , atfuiffet

que ab eadem alerentur quod per annos ,

:

id

minime evcnturum
jam
fieri

bis mille
fuis

vide-

nius
giis

ncrape

ut Scientiae

haereant veRi,

&

in

eodem
aliquod

fere ftatu

augmcnrum

maneant neque mcmorabile fumpferint ;

quin potius in primoAuthore

maxime

fiorue-

rint, Sc deinceps declinaverint. In Artibus

autcm
lu:

Mechanicis

quae in Natura
,

&

ExperientiaE

C fundatsE funt

contra cvenirc videmus

)

quas
re-

(quamdiu
rudes
,

placent

veluti fpiritu

quodam
;

pletae, continuo vegetant 5c

crefcunt

primo

deinde commodas

poftea excultai, 6c

pt-rpetuo ?ulse

LXXV.

NOrUM
LXXV.

ORGjfl^UM.

6$

Eciam allud Signum capiendum eft [fimodoSigni appclla:io huic compecatj cum 30tius Tcflimcnium fic ^ acque adeo tcflimonio

rum omnium
fConfeffio

validiffimum
,

hoc

eft

propria
fe-

Authorum

quos homines nunc

juuncur . Nam & illl qui tanca fiducia de rebus 3ronuntiant , tamcn pcr interv^^lla , cum ad fe
-edeunt
,

ad querimonias de Natura? fubtilitate

,

Rerum
:c
,

obfcuritatc

fc

convercunt

Human: Hoc vero

,

ingenii infirmitafi

fimpllcitcr fie,

cc 5

alios forcaffe

qui func rimidiores

alios

ab
,

ul-

eriori

inquifitione decerrere

vero
,

qui

unc ingcnio alacriori

&

magis

fidenti

ad ulce.

riorcm progrcffum acuerc rum non fatis illis eft , de

^uid
fibi

&

incicare poffit
,

Ve-

(e confiteri

fcd quic-

ipfis

aut Magiftris fuis incognitum aut

!nta^um fuerit , id extra terminos Poffibilis ponunt ; & tanquam ex arte , cognitu auc fafumma fuperbia 5\u impoflibile pronuntianc
:

5c

invidia

in

fuorum Inventorum infirmitatem , NaturiS ipfius calumniam , & aliorum om,

nium defperationem verrentes Hinc fchola Academiae novae qus KAcatalepfiam ex profeffo tenuit & homines ad ferapiternas tenebras damnavic. Hinc opinio quod Formse fivc vcrs rerum Differentise (qujerevera funt leges Alus puri ) invcHru impoflibiles fint & ultra homi* ncm Hinc opiniones illa? in Afliva 6c Operativa partc Calorem Solis & Ignis toto gencr diffirrc ^ ne fcilicet homines putenc fe per opera Ignis aliquid fimile iis , quae in Naiura fiunc ,
, .

cdu-

cdiicere 3c formare poffe

Hlnc
:

illud

Comfo^

fitionem lantum opus Hominis , Mixtioncm vci roopus lolius Naturs effc ne fcilicet homines
fpercnt aliquam ex arte

Corporum naturaliuml

hoc

generationem auc transformationcm . itaque cx' figno homines Cbi perfuaderi facilc patieatur , Bc cum dogmatibus non folum defperatis j
,

fed etiam defpcrationi dcvotis labores mifceant ,

fortunas fuas

l^F

LXXVI. Neque illud Signum praETcrmittendum efl: quod tanta faerit inter Philofophos
,

olim

diffcnfio

3c

Scholarum ipfarum varietas

,

Quod
teria

viam a Senfu ad Intellc* fatis oflendit \um non bne raunitam fuifie , cum cadem map
Philofophiae
{

Natnra
licct

fcilicec

rerum

in

tam vagos

&
.

raultiplices errores abrepta fuerit

&

diflraSla

Atque

hifce temporibus dif-

fcnfioncs

&
,

do^matum

divcrfitates circa Pr-aci-

pia ipfa

&

Philofophias

integras

ut

plu-

rimum
fophisB
verfiae
ipfis
,
*

extin61:^ fint
,

; tamen circa partes Philo manent quseftioncs & controinnumerae

ut planc appareat,
in

nequc

nequc in Philofophiis modis Dcmonftrationum aliq^uid

.

certi aur fani efie

LXXVII. Quod
Phil(Top.hia

vero putant homines

5a

/^Ki/?oe//x

fum

effc

cum

pofl

magnura utique Confenillam editam , Antiquorura

Philorophis? ceffaverint

&

exoleverint
til

afl:

apud

tempora

Quas fequuta funt',

melius inven-

tum

adeo ut illa tam bene pofita & fuBdata videatur ^ uc utruroquc tempus ad fe traxefuerit ;
rit
:

quod de ceffationc Antiquaruna ./fr/y??fe//x Opera edita hop n^.ines cogitani , id falfum efl diu enim poflea , & fecula fequentia , ufquc ad tempora Ciccrojis madfcrunt opera vetcrum Philofophorum Sed teaiporibas infequentibus , cx inundatione Barbarorum in Irr.perium Romanum , poftquam Doirina humana veluc nawfragium perpeffa effet ; tuip denium Philofophise ^rifiotdis 3c Pla^ tonts tanquam tabuls CK matcria ieviore & mi
/iz
:

Primo

Philofophiarum poft

nus folida per fluflus

illud etiam de
tius

temporum
fallic
.

fervatas

funt

Confewfu

rem
)

introfpiciant

homines, fi acu* Verus enim Confenfus

(

iseft,

qui ex iibertate judicii

in

re prius
.

explo-

rata

idem conveniente confiRic

At nume

maximus corum qui in ^AriJlotelis Philolbphiam confenferunc , ex praejudicio & au ihorirate aliorum fc iili mancipavic ; ut fequacoitio , qaam Confcnfus o citas fic potius Quod fi fuiffec illc verus Confenfus & late patens , tantum abefl ut Confenfus pro vera folida Authoritatc haberi debeac , ut etiam vio lentam prasfumptionem inducat in contrarium
rus longa

&

&
.

Peffimum enim omnium

Confcnfu capitur
ceptis Divinis
Politicis

eft

augurium quod ex
:

in rebus Intelleftualibus

ex-

rum

jus

cfi

& , inquibus fuiTragioNihil enim multis placet , nifi

imaginationem feriat , aut Intellelum vulgarium notionum nodis aftringac , uc fupra dixum eft . Itaqucoptime traducicur illud Phocionis -^ Moribus ad Incelleftualia ; Ut/latim fe exami^ i nare

6S

rERUL^MII
,
.

quid erravertnt ^ aut pec cavennt , fi mtiltitudo confentiat 6^ complaudat Hoc Signum igitur ex averfiflimis eft . Itaque
aare debsant homines

Philofophiarum male fe ha, , beant ; five capiantur exOriginibus ipfarum ^ five ex Frulibus , five cx Progreffibus , five exConfefTionibus Authorum , five ex Confen-

quod Signa

veritatis

&

faniratis

& Scientiarum

qux

in ulu funt

fu

jam diclum
,

efi:

LXXVIII. Jam

vero veniendum ad Gaufas

crrorum & tam diuturnse in illis per tot faecula morse; quse plurims funt & potentifTtmse : ut toliatur omnis admiratio , hsc quse adducimus homines hucufque latuifTe &: fugiffe j 6c raaneat tantum admiratio , illa nunc tandem alicui mortalium in

mentem

vcnire potuifTe
fubiiffe
:

aut cogita-

tionem cujufpiam

Ros exiftimamus ) dam , quarn cxcellentis alicujus Facultatis ; ut potius pro Temporis partu haberi debeac , quam pro partu Ingenii . Primo auiera tot fasculorum numerus , vere rem reputanti , ad magnas anguRias recidit . Nam ex viginti quinque annorum Centuriis
in qaibus

quod etiam ( uc Felicitatis magis eft cujuf-

memoria &dolrina hominum

,vix fex Centuriae feponi

fcre

verfatur

&
,

excerpi

pofTunt

quae Scientiarum fcraces

.

earu^mve
Sc vaftica-

proventui utiles fucrunc

Sunt enim non minus

Temporum
tes
r.cs
*

quam Regionum Eremi

Tres enim tantum DoSlrinarum revolutioUna 5c periodi refte numerari pofTunf anud
:

NOFUM 0RGu4NUM.
r.pud

6^

Altera , apud Rcxmanos ; UltiA apud nos , Gccidenrales fcilice: Europae nationcs : quibus fingulis vix dua? Centurias aniiorum merito r.crribui poffunc . Media Mundi tempora , qroad Scientiarum fegecem uberena

Grscos

ma

aut Jaetam
fa eft
,

infeiicia fuerunt

Neque enim

crifi-

uc vel
:

Arabum

vcl Scholaiticorum

men-

rio fiat

qui per intermedia tempora Scientias

,

potius contriverunt: numerofis tralatibus

quam

pondus earum auxerunt

Itaque prima Caufa

,

tam pufilli in Scicntiis profe6^us ad Temporis erga illas propitii , rite

rcfertur

anguftias
5:

ordine
illa
,

LXXIX. Ac
magni certe per
quod pcr
genia

fecundo locofe offert Caufa

omnia m.omenti
,

ea videlicec

illas ipfas a^rates

&

literas
,

maxime

florucrinc

Naturalis

quibus hominum in vel etiam medioeriter Philofophia minimatn

fic
.

parcem humana: operas

fortira

Atque

haec

ipfa nihilominus pro magna Scientiarum matrc haberi debec . Omncs enim Artes Scientiae ab hac ftirpc revulfaj , poliuntur fortalTe , & in

&

ufum

effinguntur

fed nii
,

admodum
,

crefcunt
fides

Ac manifeftum
recepta fuiffec

eft

poflqnam Chriftiana

&

adoleviffet

longemaximam

ingeniorurn prsruntjlfimorum partem ad Theologiam fe contuliffe ; arque huic rei amplififi-

&

ma

praemia propofita

5c

omnis generis adiu:

mcDta

copiofiffime fubminiftratafuiffc

Atquc

hoc Theologias ftudium praecipue occupaffe ter^ ciam illam partem five periodum temporis apud

nos

7
iios

VERU L^Mll
,

Earopseos Occidentales
fere

eo magis
,

quocl

fub idem

tempus
,

&

literae florere

& con,

troverfix circa RcligioTiecn pallulare cceperint

At

sevo fuperiori

durante periodo

ilia

fecunda

Phiiofophorum meditationes & induftrije in Morali Philofcjphia {quxEthnicis vice Theologiae erat ) occupat^

apudRcmanos,

potiffimae

&* confumptae

Etiam fumma ihgenia ad resCivilesfe plurimum illis temporibus ut Impeni magnituuinem propter applicucrunt ir horainum opera Romani , quod plurimorum Philofo qua Nacuralis dioebat . At ilia lEtas parphia afud Grxcos maxime florerc vifa eft ticula fuit Temporis minime diuturna ; cum &
fuerunt
: , , ,

feptem illi qui Sapra-ter Tbahomnes nominabantur , pientes ( Philofophiam 8c Civiiia fe Moratem tem ) ad pofttemporibus pofterioribus applicuerint ; & , ccslo terras de in quam i^ccr/xf^J Philofophiam deduxiilet , adhuc magis invaluerit Moralis
stuiqaioribus temporibus

Philofophia,
averterjc

6c ingenia

hominum

a Naiurali

illa periodws temporis , ia qua Natura vigucrunt , contradide inquifuioncs gtionibus & novonjm placltorum ambitionc Itaque quancorruptaeft, & inutiiis reddira

At ipfffima

doquidem per
pedica fuerit
ca
rint rc

tres iftas periodos

Naturalis Phi-

lof ^ohia ix-iajor^m in

nil

modum
fi

neglefta aut im-

profecerint

homines parum in mirum aliud geomnino cum ,

LXXX.

Ac-

NOf^UM ORG^NV M.
LXXX.
vacantcm
5c

71

Accedic

3c

illud

quod Nau;ra!is
ci

Philoibphia in

iis ipiis viris

qui

incubutrinc

integrum hominem , pr^ferLim his vix njta fit ; nili recentioribus tcmporibr.s
,

fortc quis

Monathi
eft

alicujus in ccllula
,

bilisin
rit
:

villula lucubrantis

a-uc Ncexemplum adduxe,

Sed fafta

demum

Naturalis

f^hiiefo-

phia inftar tranfitus

alia
.

cujufdam &: pontiiU-rnii ad

Scientiaruin

Atque magna

ifta

Mater mira

indignitatc ad officia Anciliae detrula eft ; qu32 Mcdicinae aut Mathematicis opcribus minilUec ,

&

qux adoleiceniium immatura ingenia lav^t & imbuac vciuc tinlura quadam prima , ttC aliam poftca fclicius Sz commodius cxcipiant
rurlus

Interim
Scientiis

nemo expeact niagnum progreffum

,

in

praefertim in

parte

earum Operatipar.

va

nifi

Philofophia Naturaiis ad Scicotias

,

ticulares produla fucrit

res rurius ad

&

Scicntia? parcicula^
.

Naturalem Philofophiam reduftx Hinc enim fit , ut Aflronomia , Optica , Mufica

,

plurimjB Artes Mechanica;

,

atque ipia

quod cuis magis miretur) ( Phiiofophia Moraiis 3c Civilis , 3c Scicnciae

Medicina
Logicsp
,

atque

nii fere

habeant alcitudinis in profun-

do
iflae

fed pcr fuperficiem

:

&

va4'ietatem

rerum
,

tantum labantur

qtiia

pcflquaai particulares

Scientis diipertitsc

&

conditutz fuerinc

Philofophia Naturali non amplius aluntur ; quas ex fontibus 5c veris contcmplacionibus , Mo. tuum 5 Radiorum , Sonorum , Texturae , SchsE 4

&

7i

VERVL^Mlt
illisimpertiri potuerac
fi
.

Schcmatifmi Corporum , AfFeftuum, & prchenfionum Intelleftualium , novas vires Sc aug-

menta

Itaque
,

inirumeft,

Scientiae

non crefcant

minime cum a ra^

dicibus fuis fint feparatas

LXXXI.

Rurfusfeoftendicaliacaufa potens
curScientiae
eft

&

Ea

parum promoverinc . non poffit , ut rej Qe proccdaturin curriculo ubi ipfa Meca non & defixa Meta autem Scienrele pofita fit tiarum vera & legitima oon alia eft quam u dotetur vita humana novis Inventis , & copiis

magna

vero ha?c

quod

fieri

At

turba longe

maxima
,
,

nihil

ex hoc
;

fapic

fcd

Cieritoria plane eft

&

profeflbria

nifi fortc

quandoque eveniat
ingcnii
,

ut artifcx aliquis acrioris

,

5c gloriae cupidus

novo

alicui

Invcn-

to dct operam ; quod fere fit cum Facultacuni difpendio . At apud plerofque tantum abeft , us laomines id fibi proponant , ut Scientiarum

&
ea
,

Artium Maffa augmentum obtineat

quB praefto eft
,

ut

cx

Mafla

nil

amplius fumanc

aut quaeranc

rium

quam quantum J>d ufum profeflb, lucrum , aut cxiftimationcm , auc convertere poflint . hujufmodi compendia Quod fi quis ex tanta muititudine Scientiam
,

aut

aife6tu ingenuo

&

propter fe expetat
,

invenie-

tur

tamen

ille ipfe

potius contemplationum

&

do6^rinarum varietatem , quam veritatis feveram & rigidam inquifitioncm fequi Rurfus , 11 alius quifpiam fortafl^c veritatis inquificor fit feverior; camcn 5c ille ipfe talem Cbi proponet
.

ve-

NOVUM ORG^NVM.
veritatis

73

Mcnti & Intellclui fatisfaciat in rcdditione caularum , rcrum quae jampricem funt cognit non eam quae rova operum pignora (5c novam Axiom?.tum fi finis Scientiarum luccm afTcquatur, Itacu? a nemine tdhuc bene poGtus fit , non mirum
condicionem
,

quse

cft,

fi

in

iis

quas func fubordinata ad finem

,

fcquatur aberrario

LXXXII. ducmadmodum autem

finis f<

Me;

ta Scientiarum male pofita fiint apud horaines ita rurfus etiam fi illa rcfte pofita fuiffent viam tamen fibi delegerunt omnino erroneam

3c

imperviam Quod fiupore quodam animwm rite rem reputanti percuiferit ^ non ulli mor.

& experientia ordiiata benc condita , via aperiretur & rnuniretur fedomnia vel traditionum caligini , vel argu-

talium curaE aut cordi mano , ab ipfo fcnfu

fuiffc

ut lnte!lc6lui hu-

&

mentorum
bagibus
brie
,

vertigini

5c

turbini

vel cafus 3c
,

experientije vagae

&

incondicx undis
.

&

am

permiffa effe

Atque
fic

cogitct-quis fo,

&

diiigenter, qualis

ea via

inquifitione

& inventiore
.

alfcujusrei

quam.in hcmines

adhibere confucverunt

Etprimo

norabit pro-

culdubio invenicndi
tificiofum
liaris
.

modum

fimplicem

&

inar-

maxime efl famiHic autem non alius eft quam ut is

,

qui hominibus

qui

fe

ad inveniendum abquid comparat

prittio quae

&

ac-

ab aliiscirca illadifla fint , inquirac & evolvat ; deindc propriam mediraiionem addac, atque per Mentis n^ltam agitatio

cingic

74
tationem
res
,

VERVLJMll
fpiritum fuum proprium foUicit^t ut fjhi oracula pandat . Qiise ,
finc

ik quafi invocet

omnino

fundainento

cfl

&

in opinio-

nibus tantum volvitur

At alius quifpiam Dialeclicam ad inveniendum advocct, quae noraine tenus tantum ad id

quod agitur ^ pcrtinec iDventio enim Diale6lics non efl Principiorum , & Axiomatum przcipuorum cx quibus Arces condant , kd eorum tantum quas illis confentanea videntur , Dialc^^ica enim magis curiofos & importunos , & fibi negotium faceflentes eamque interpel.

lantes de probationibus

c<.

inventionibus Prin,

cipiorum

five

Axiomatum primorum
Sacramentum
,
.

ad

fi.-

dcm

& veluti
,

cuilibcc Arti prs*

ftandum
Cafus
tur.
cft
,

aotiffimo refponfo rejicit

quaefita

Rcftat Expcrientia raera

;
fi

fit

qu , fi occurrac ^ Expcrimentum nomina-

Hoc autem
quam
(

Expcrientiae genusnihil aliud

mera omnia pertcntando

palpatio
,

quod ajunt ) kopa diffolutae , & quali homincs noftu utuntur ,

,

fi

fortc in

rcRam viam

in

cidcre detur

&

quibus multo fatius& confulcius ; forcc , diem praeftolari , auc lumen acccndcre , deinceps viam inire , Atcontra, verus Expcrientiae ,Grdo prirao luraen accendic, dcinde
,

per lumen iter demonftrat

perientia crdinata

incipiendo ab Ex-

& minimcprae, , podera auc erratica , atque ex ea educendo Axio. mata , atque ex Axiomatibus conftitutis rurfus Expcrimenta nova , quum nec verbum Divi& digefta
Fiuni

, .

IQOVVM ORGu^NUM.
numin rerum Maffam
fir

75

abfqae^orclinc

opeiatum

Icaque definaRt homines mirari , fi fpatiuni Skientiarum non confelum fic , cum a via omreli^la prorius , & deferta nino aberravcrint ExpcricnLia , aut in ipfa { tanquam in Labyrin

tho)

le

intricando

& eircumcurfando
,

cum
,

ri-

teinftitutus ordo

per Experientias fylvas

ad

Axiomatum tramite conftanti ducar LXXXIII. Excrevit autcm mirum in modum iftud malum, ex opinionc quadam fivc
aperta
,

SEftimatione invcterata

vcrum tumida-,

&

damnofa
jcllatem

;
,

Minui nempc Mentis kumanas Mafi

experimentis,
,

&

rebus particulaprasfrrtim

ribus fenfui fubjeftis

natis
,

&

in

matcria determi:

diu ac

multum
rcs ad

verfetur

inquircndam laboriofae ad meditanduHi igoobiles ad diccndum afpe,

quum hujufmodi
ra;
,

ad prafticam illiberales

numero
.

infini-

IX

&

fubtilitate tenues
res rediit
,

eflfc

foleant

Itaquc

jam tandem huc

ut via vera

non

tan-

tum
fic ;

deferea

fcd etiam interclufa

,

&

obftru6la
,

faHidica Expcrientia

nedum

reli6la

aut

male adminiflrata
inScienriis detinuit

Rurfus vero hcmines a progreffu & fere incantavit Reverentia Antiquitatis , virorum , qui in Philofophia magni habiti funt , authoritss, atque de-

LXXXIV.

&

inde Confenfus

Atquc de Confenfu
,

fupcrius di-

6lum

cft

De

Antiquitate autem

opinib

qu^m homi^
ncs

7<5

VERVL^Mll

nes de ipfa fovenc , negligens onrinino efl , T vix verbo ipfi congrua . Mundi enim fenium gBandsEvitas pro Antiqiiitate vere habenda

&

func

qu. temporibus Aoftris tribui debenn

non
fuic
.

juniori xtati

Mandi

qualis apud

Antiquos

liU enim tas rcfpelu noftri , antiqua &: major ; refpelu mundi ipfius , nova & minor fuic Atque revera quemadmodum majorem rerum humanarum nQcitiam , & matunus judicium , ab homine fcnc expe6iamus , quam a Juvene , propter Expcrientiam , & rerum quas vidic , Scaudivic, & cogiEavic , varieca
.

tem
(
fi

& copiam

eodem modo
,

vjres fuas noffel

& a noftra astace & experiri & incecderc

,

vellcE)

majoramulco quam
eft ;

a prifcis tempori-

bus expc6lari par

diore
,

utpote setate

Mundi

gi*;^n-

&

infinitis

nibus aula Ncque pro nihilo aftimandum , quod per longinquas navigationesSc peregrinationes (qu^ fseculis rioftris incrcbuerunc ) plurima in Natu.
ra patuerint
iofophlse
,

&

experimentis cumulata .

& obfervaticv

&

reperra fint

quse
.

lucem immittere poffinc pe hominibus foret , fi globi materialis traftus Terrarum vidclicct , Marium , Aflrorum no,

novam PhiQuin 6c tur

ftris

tcniporibus
;

immcnfum

apcrti

& illuilrati
,

fint

glohi

autcm

IntcllePtualis fines

inter

vc

lierum inventa

&

angullias cohibeantur.

Authores vcro quod attinct , fumms pufillanimicatis efl: , Authoribus infinita tribuere , Authori autcm authorum , atquc adeo omnis

:;OP'UM
aiuhoriraLis
,

ORG^NUM.
,

77

fuum denegarc Temporis filia dicitur , Rc^c: enim Veritas itaque nfiirum non eft rcri AuLhoricatis fi fafcina ifta Anciquiratis , & Authorum, & Gon
Tempvori
,

jus

fenius,

hominum virtutem
ipfis

ita
(

ligaverint

uc

cum
ciati

rebus
)

confuefcere
.

tanquam Malefi.

non potuerinc

folum admirario AntiquiAuthoritatis , Confenfus, hominum in^ tatis duftriam in iis qua; jam inventa func acquiefcere compulit ; verum etiam operum ipforum admi*^ ratio , quorum copia jampridem facla eft humano generi Etcnim quum quis rcrum varie5c pulcherrimum apparatum , qui pcr tatem Artes Mechanicas ad cultum humanum conge. ftus &. introdutlus eft , oculis fubjecerit , co
, . ,

LXXXV. Ncque

certe indinabic
nas

ut potlus ad optilentias
,

huma-

fenfum accedac ; miRime advertens , primitivas hominis obfervationes , atque Naturs operationes ,
{

admirationem

quaoi ad inopisc

quse ad

omnem
5

illam varietatcm

inftarani-

primi Motus) nec multas , nec alte petitas effe ; castera ad patientiam hominum tantum , & fubtilem & ordinacum Manus

in funt

&

vel

Inftrumentcrum motum , pertinere. Res cnim ( cxempli gracia ) fubtilis eri: certe & accurata confeftio horologiorum , talis fcilicec, quae coeieftia in rotis , pulfum animalium in
,

motu fucceffivo & ordinato, vidcatur imitari ; qu2 tamen rcs , cx uno aut altcro Naturae Axio*
mate pendct

Quod

yS Quod
tur

VERUL^Mli
fi

quis rurfus fubtilitatem

iUam

intuea^
?

qus , etiam eam

aut ad Artcs Liberales pertinet naturalium praecorporum ad quae ,

parationem , per Artes Mechanicas lpelat , hujufmodi res fufpiciac ; veluti Iiavcntionem moeuum ccslellium in Aftronomia , Goncentuuai in Mufica , literarum Alphabeti (qu etiani adhuc in regno Synarum in ufu non funt in Grammatica ; auc rurfusi Mechanicis ^ fa6\orum Bacchi oc Gcreris ^ hoc eft , praepara
auc tioncm vini oc cervifiae , panificiorum diftillationum & dclitiirura & cciam Menfae , fi cogitet fccum , & liBiiiium ; ille quoqac ,
, ,

animum
cuicus
(

advcrtat

per quantos
,

temporum

cir,

cum

haec

omnia

praeter fliiftillationcs

antiqua fuerifit) hasc ad cam quam nUKC habemus culturam perdu6la finc , & ( ut jam de horologiis diclum cfl: ) quara parum habeanc cx
obfcrvationibus

&
,

que quam
obvias
,

faciie

Axiomatibus Naturae , at-8c tan^uam per occafiones

,

Sc

contemplationes incurrentcs
;

ifta

inveniri potucrinc

ille

inquam

admiratione
i<cula

fc

faciie liberabit,

&

ab omnt potius hu-

nianse conditionis miferebicur

quod per tot , peInventorum , tamen^ hapc ipft Atque fterilitas. liuria, & Inventa quorumnunc mentioncm fecimus
tanta fueric

Rerum

&

Fhiiofophia
fuerunt
:

&
,

Artibus Intcllelus antiquiora

,
( fi

adco ut

verum diccndum

fie)

cum hujulmodi
52

Scicntia^ rationales

&

dogmatidefieric.'

inccperinc

Invcntio opcrum utilium

NOVVM ORG^NUM.
Quod
fi

y<p

quis ab Officinis ad Bibiiothccas fc

,

convertcric

&

immenram quam videmus

introfpcftis

li,

brorum varicrarem
is

in admirationc habueric

ipforum librorum materiis 3c conrentis , obnupefcec certe in contrarium ; & poRquam nullum dari fiexarainatis

& diligentius

nem

rcpetitionibus

obfervaverit
5c

,
,

quumque
ab admi-

homincs eadem agant

gentisB

loquanrur

ratione varieratis tranfibic ad miraculum indi-

&

paucitatis

carum rcrum

qua hoaii-

num

mentes adhuc tcnuerunc & occuparunc Quod fi quis ad intucndura ea , qus magis

curiofa habeiitur
fcric
,

quam
,

fana

animum fubmi-

Sc

Aichymiftarum auc
is
,

Magorum

opera
,

pcnitius introfpexeric

utrum rifu . Alchymifta enim fpem alic aeternam , atque ubi res non fucccdit , errores proprios reos fubftituic ; fccum aceufatoric reptando , fe aut Arauc Authorum vocsbula non fatis incellitis xiffe ; undead traditiones & auricularcs fufur,

dubitabic forfican an lachrymis potlus illa digna finc

ifos

animum

applicat

aut in praflicas fua

fcrti-

momenris aliquid tirubatum effe ; unde Experimenta in infinitum repetit ac incerim quum inter Experimentorum fortes in quasdara incidic auc ipfa facie nova auc utilitate non contemnenda hujufmodi pignoribus animutxi
pulis
:
,

&

pafcit

e?que in majus oftenrac

.

&

cclebrac

rc-

liqua fpe fufteotac

eft,

Neque ramen negandum

Alchymiftas non pauca inveniffe , lc Inventis utilibus homines donaffe . Vcrum fabula
illa

8o
511a
iiis

VERVL^Mll
)

non male in illos quadrat de Scne , qui fiaurum in vinea defoffum (fedlocum fe nelegaveric
,

fcire fimulans

undc
,

illi

vineae fo-

diendae diligencer incubuerunt

&

aurum quicul-

dem nullum repcrcum

tura fala
eft

fed

vindemia cx ea

uberior.

Ac

Naturalis Maoiae Cultores, qui per rerum

<k

Sympathias

Antipathias omnia expediunt

cx
fi

conjeliiris otiofis

&

fupiniflimis, rebus vircutes

;

& operationes admirabiics affinxerunt

,

atque

quando opera cxhibuerinc , ea illius func generis, ut ad admirationem 5c novitatem non ad frutum & utilitatem accommodata firjt In fupcrftitiofa aiitem Magia , ( fi & de hac diccndum fic ) illud imprimis animadvcrtendum cfl , effe cantummodocerti cujufdam &; definiti
, ,

generis fubjefta

quibus Artes curiofas & fuperRitiofx , per omnes Nationes , atque aetatcs, atque etiam rcligiones , aliquid potuerinc.
,

in

Itaque
cft,
fi

ifta

miffa faciamus
,

fnterira nil

mirum

opinio Copix

caufam Jnopiae dederit

LXXXVI. Atque hominum admirationi quoadDolrinas 8cArtef, per fe fatis fimplici & prope puerili , incrementum acccffu ab eorum
,

aftu

& artificio^qui
.

Scicntias traftaverunt
ea ambitione

diderunt
tas

'IUi

cnim
,

& tra& affec^utionc

efformaconfpe^
parte per-

eas proponunc
,

atque in
ac

eum modum

ac veluti perfonatas in
,

hom'num

6lum producunt
fe^ae effent
,

fi

ill?c

omni ex
,

&

ad exitum peidu^ae. Si enim

illse

Mechodum

afpicias, 5c particiones

prorfus

tiOFUM ORG.^NUM.
fus

8f.

omnia compleii
illa
j

&:

concludere videntur,
.

qux
licec

in illud lubjeftum cadere poffunc

Atque

membra
inancs
runt
Scientiae

male impleta
5c

&

veluti

Capfulse

(int

tamen apud Intelleftum vulgarem

rationem integras prx
le fc-

formam

Atprimi
res
,

&

AntiquifTimi veritatis Inquifito-

meliore fide

&

fato

cognitionem illam

quam ex rerum concemplatione decerpere

,

&
^

in

ve breves

ufum recondere ftatuebant fi\n KAphonfmos eafdemque fparfas Mechodo nec ,

,

revincias fentcntias

coniicere folcbant

ne-

que

Artem univerfam compIe6li fimulabant , auc profitebantur Ac eo quo nunc res agicur modo minime mirum eft , fi homines in iis qux pro perfeftis & nuulteriora non quaerant
ie
.

jampridem abfolutis traduntur LXXXVII. Etiam Anciqua magnum exifti. mationis5c fidei incremencum accepcrunc^ex eorum vanicate & levitate qui nova propofuerunt
racris fuis
.

praefercim in Philofophi^ Naturalis parte aftiva

oc operativa.

Neque enim
,

defuerunt homines va-

niloqui
ce
,

&

phantafiici

qui partim ex credulica-

miffis onerarunc

genus humanum pro, Prolongationem , Sene6lutis retardationem dolorum levationem , Nacuralium defefluum reparationcm , Senfuum deceptiones, Affe6luum ligationes & incitatiopartira

ex impoftura
:

vitae

lies

Intelleflualium facultatum illuminationes

& exahationes Subrtantiarum tranrmucaciones,& Motuura ad libitum roborationes & multip'jcaF

tio-

ii
tiones
,

VERVL^MII
&

Aeris imprdliones & alterationcs , Gce^ procurateftium Influentiarum deduftiones divinationes , remo futurarum liones , rerum

tarum repraefentationes , occultarum revelatio. nes, 5c alia complura pollicitando & oftentando . Verum de iftis Largitoribus non multum abcr* raverit qui iftiufmodi judicium feccric, tantum

nimirum

in doftrinis Philofophiae ,
,

inter hoiBtcrefl^c
,

rum

vanitates

&
&

veras Artes

quantum inter xandri Magni

lia
,

res geftas//// Cafaris

,

aut Ale*

res geftas

^madtcij ex
,

GaU

aut tArthuri ex Brttannia

in hiftoriae nar*

rationibus interfit

mi

Invcniuntur enim clariHi. Imperarores revcra majora geffiffe , quam umbratiies ifti Heroes ctiam feciffe fingantur ;
illi

fcd modis 8c viis fcilicet aftionum , minime prodigiofis . Nequc propterca aequfabulofis

&

um

eft

vers memorix fidem derogari

quod
.

a fabulis illa Sed intefim minime

quandoque

laefa

fit,
,

&

violata

bus novis

{
fit

mirum eft fi propofitionipr^efertim cum mentione operum )

faftum praejudicium
,

magnum

periftosim-

poftores qui fimilia tentaverunt

cum

vanita-

tisexceffus

& faftidium

etiam nunc omnerain

a pufilianimi-

tjufmodi conatibus magnanimiratem deftruxerit,

LXXXVIII. Atlonge majora

tatc
,

& penforum
,

quashumana

induftria fibi
,

propofuit

parvitatc

&

tenuitate
.

detrimenti

in Scientlas invefta funt

peffimum eft ) ganwa & faftidio

Ec tamen ( quod pufillanimitas ifta nen finc arrofe offcrt

Pri.

NOFUM ORG^NUM.
Primum
enira
,

Sj
rcpe*

omnium Artium

llla

jam fa61a familiaris , ut in quali* Authores Artis fuse infirmitatem in bec Arte , calumniam vertant ; & quod Ars ipfo NatursB rum non affequitur , id ex cadcm Arce impof* fibile in Natura pronunciant Neque certe damnari poteft Ars , fi ipfa judicct Etiam Philo* fpphia qu2 nunc in manibus eft , in finu fuo por. fita quaedam fovet , autplacira, quibus ( fi di* iigentius inquiratur ) hoc hominibus omnino perfuaderi volunt ; nii ab Arte , vcl hominis operc , arduum , auc in Naturam imperiofum & validum , expeftari debere ut de Hetero & Mif^ion^ genia Caloris , AQri & Ignis fuperius diftumcfl:. Quse fi notentur accurati. us , omnino pertinent ad humanas potcftatis cir
ricur cautela
. .

cumfcriptionem malitiofam
artificiolam dcfper^tionem
,

tk

ad quaefitam

&

quae

non folum

fpei

auguria turbet , fcd ctiam omnes induftricT fti. atque ipfius Expeiienraulos 5c nervos incidat
,

tiae

aleas abiiciat
,

dum

fint

ut

Ars eorum

vaniffimae
licec ut

&
,

de hoc tancum foliiciti perfe6ia cenfcatur gloriae ;

perditiffimae dantes

operam
,

fci-

quicquid adhuc inventum

fit

& comprehennec com

.

fum non

id

omnino nec
,

inveniri

prehendi poffe in futurum credatur

rebus addere netur
nabit
,

At

fi

quis

fe

& novum

aliquid reperire co

iile
,

unum

perfcrutari

tamen omnino fibi proponet & defti* aliquod Inventum ( nec ultra } & eruere ; ut Magnetis naturam ,

Maris fluxuni

&

refluxum

Thema
2

Cceli

&

hu-

84
hujufmodi
twr
,

VERUL^Mir
,

quse fecreti aliquid habere viden

& hafilenus parum feliciter tra6^ata fmt Quum fummae fu imperitise rei alicuius nacu,

ram
culca

in

fe

ipfa perfcrucari
,

quandoquidem ea*

dem Natura
,

quae in aliis videtur latens

&

oc-

manifeRa fic , & quafi patbabiillis admirationem in his ec aclis ; atque in Uc fic in Natura tentionem quidem tnoveat Confiflentise , quae in ligno vel lapide non notain aliis
,
.

tur

fed folidi appellacionc tranfmititur

ne-

que ampliusde fuga feparationis aut

continuitatis inquiritur
lis
:

folutionis
bul-

At

in
,

Aquarum

eadem

res

videtur fubtilis

&

jngeniofa

quae bullae fe coniiciunt in pclliculas quafdam , in Hemifpherii fcrmam curiofe effi6las , uc ad

momentttni temporis evitecur folutio continuitatis

'

Atque
crctis
,

prorfus

in aliis

habentur pro habenc nacuram manifefiam

iila

ipfa quee

fe-

Sc

.:

cod^munem ; quae nunquam fe dabit cofpiciendam fi hominum Experimenta auc contempla,

I.

tiones inillis ipfistantum

verfentur Generain vulgo Operibus Mechanicis liter autem & , habentur pro novis Invcntis , fi quis jampridem Inventa fubtilius poliat , vel ornet elegan.

tius

vel fimul uniac

& componac
,

vel

cum
,

ufu
auc

Qommodius copulec
,

auc opus majore

cciam minore quam fieri confuevit mole vel vo& fimilia iuminc exhibeac gcItaque minime mirum efl: , fi nobilia nere humano digna Invencain lucem extra6la
.

&

non

NOrUM ORGjfNUM.
ftcn fint
fis
,

gj
fuerint^

quum homines hujufmodi

,

exiguis pcn^

&
^

puerilibus

contenti
fe

& deleftati
.

tjuinetiatn in iifdem

magnum

aliquod fequ>

utos

auc affequutos putaverint

illud

quod nafta

pr^ctermitcendum efl Philofophia Naturalis per orrmes a^Batesadverfarium moleflum difficilem ; Sufit

LXXXIX. Neque

&

perRitionem nimirum

immoderatum eos qui primum caufas naturales FuU minis & Tempeftatum infuetis adhuc hominum
.

cum

&

zelum Rellgionis caeEtenim videre eft apud

&

Grscos

auribus propofuerunt
:

impietatis in Deos eo

nomine damnatos Nec multo meiius a normulantiquorum Patrum Religionis Chriftianas lis exceptos fuiffe tos ^ qui ex certiffimis demon* ftrationibus (quibusnemo hodie fanus contradixerit ) Terram rotundam efTe pofuerunt at,

que ex confequenti Antipodas

effe
,

afferuerunt

Quinetiam

monum
cum
fticorum

nuac funt res conditio fer* de Natura , fata eft durior & magis
,

ut

periculo

propter Theologorum Schola;

cum Theoordinem redegerint & in Artis formam effinxerint , hoc infuper effecerunt ut pugnax & fpinofa ^rijlo^
qui

Summas & Methodos

fatis

logiam

pro poteftate

in

ielis

Philofophia Corpori Religionis

,

plus

quam
)

par erat

Eodem
ffian*

immifceretur etiam fpe6iant

.

licet

diverfo

modo

eorum Gommentationes

qui vcritatem Chri-

Religionisex Principiis

&

Authoritative.

bus Philofophorum deducere

&
3

confirmare haud

8(5

VERUL^MII

& Senfus conjugium tanquani le|irimum muha pompa & folennitatc eclebrantes & grata rerum varietate animos hominum
veriti funs

Fidci

permulcentes ; fed interim Divina Huraaais, At in hujufJmpairi conditione , permifcentes modi Mifturis Theologiae cum Philofophia , ea
.

tantum quae nunc in Philofophia recepta funt comprehenduntur fed nova , licet in melius mutata , tantum non fummoventur & exterminantur . Denique invenias , ex quorundam Theolorum imperitia , aditum alicui Philofophiae quamvis emcndatse , pene interclufum effe Alii
,

fiquidem fimplicius fubverentur

tior in
ctatis

Naturam

ne forte al, inquifitio ultra confeflum fobri.

terminum penetret ; traducentes & perperam torquentes ea qux de divinis Myfteriis

in Scripturis Sacris adverfus rimantes fecreta di-

vina dicuntur

ad occulta Naturas

quae nuilo

jnterdi6lo prohibentur. Alii callidius conjici-

unt

& animo verfant

manum
:

gula ad

5c

mcdia ignorentur , finvirgulam divinam { quod Re,

fi

ligionis, ut putanc
poffe referri

maxime

interfit
,

facilius

quod

nihii aliud eft

,

quam Deo

per mendaciitm gratificari velle plo metujunt

,

ne motus

&

Alii ab excmmutationes circa Phi-

iofophiam in Religionem incurrant , ac definanc . Alii denique foiiiciti vidcntur , ne in NatursB inquifitione aliquid invcniri poffit ,| quod Religioncm ( prsefertim apud indoftos ) fubvcrtat , aut falcem labefaflet . At ifti duo
i

poi-

hJOVVM ORG^NUM.
poneriorcs metus nobis videntur

tiam animalem fapere

tis fuae receflibus
,

ac

fi

87 omnino fapien hominesin men,

&

lecretis cogitationibus

Senfum de firmitudine Religionis , & Fidei imperio diffiderent ac dubirarencj & proptcrea ab inquifitione Veritatis in Naturalibus pcricu,. At verc rcm lum illis impendere metuercnt Philofophia rcputanti , Naturalis , poft Ver. bum Dci certiflima Superfliclunis medicina cft cademque probatiflimum Fidei aiimentum Itaque merito Religioni donatur tanquara fidiflima cum altera Voluntatem Dei altera Ancilla Poteftatem manifeftec . Nequeenim crravic iile qur dixit ; Erratis , nefctentes Scripturas , C^ Poteftatem Det : informationem de Voluntate , meditationem de Poteftate , nexu individuo commifcens & copulans Tntcrrm minus mirum cft , fi Naturaiis Philofophiae incrementa cohibita finc ; cuni Religio , quae plurimum apud animos hominum pollec , pcrquorundam imperitiam & zelum incautum in partem contrariam
,
.

&

tranfieric

&

abrepta fueric

XC. Rurfusin moribus & inftitutis ScholaCoUegiorum & fimi. rum Academiarum lium Convcntuum , qux dolorum hominum
,
,
,

fedibus

& eruditionis &

cuiturae deftinata

funt,

omnia
tur
fita
.

progrefl^ui

Scientiarum adverfa inveniunExercitia ita funt difpo-

Leftiones cnim

ut aliud a confuetis

haud
,

facilc

cuiquam in
.

mentem

veniat cogitarc

aut contemplari

Si

vero unus aut altcr

fortafle judicii libertatc uti

fu-

8S
fuRinucrit
poflit
j

VERUL^MII
is fibi foli hanc opcram imponcre , ab aliorum autem confortio nihil capiet
.

utilitatis

Sin

&

hoc toleraverit

peffenda fortuna induftriam hanc

&

tamen in camagnanimi-

tatem
tur
.

fibi noii

levi

impedlmento
,

fore experie*

hominum in quorundam Authorum fcripta

Studia enim
res
,

ejufmodi locis in
veluti in carce-

conclufa funr

quibus

fi

quis diffentiat

continuo ut homo turbidus , & rerum novarum cupidus corripitur At magnum certe difcrimen incer ResCiviles, & Arces Non enim idem periculum a novo motu , &a nova luce Ve.
:

rum

in rebus Civilibus mutatio etiam in melius

efl:

ob perturbationem cum Civilia aufama & opinione , non , , demonftrationc nitantur In Artibus autem & Scientiis tanquam in mctalli fodinis omnia novis Operibus & ulterioribus progreffibus circumftrcpere debent i^tque fecundum reftam Rationem res ita fe habec , fed interina non ita viviturrfed ifta , quam diximus Do6lrina.
fufpe6^a

thoritate, confenfu

rum

adminiftratio 5c Politia

Scientiarum aun.

menta durius preraerc confuevit XCI. Atque infuper licet ifta invidia ceffaverit ^ tamen fatis eft ad cohibendum augmentum Scientiarum , quod hujufmodi conatus 3c induftriae prsemils careant Non enim penes eofdem cft cultura Scientiarum , & praemium . Scicntiarum enim augmenta a magnis utique
.

Ingeniis proveniunt

at pretia 8c praemia Scicn-

tiarum funt penes Vulgus auc Principes viros

qui

qul (nifiraro
\i

admodum

vix raediocriter doprogreffus

,
,
.

funt

Quinetiam hujufmodi

rion folum prjcmiis &c beneficentia hominum verum etiam ipfa populari laude deftituti funt

Sunc enim
niinura

illi

fupra captum

maximag

partis ho-

ab opinionum vulgarium ventis fa5 & extinguuutur . Itaque nil miobruuotur cile non feliciter fuccefferic, quae in illa rum fires in hoDore non fuit
.

&

XCII. Sed longc maximum progreffibus Scientiarum & novis penfis ac provinciis in iifdem
,

fufcipiendis

obflaculum
5

deprehenditur in ^t^-

peratione
lis
.

hominum
enlm
viri

&

fuppofitione Irapoffibi-

Solent

prudentes
:

&

feveri in hujuf-

modi rebus plane diffidere

tem
,

Naturae obfcurita,

Senfuum fallacias Judicii infirmitatem , Experimentorum diflicultaItaque exiftites , & fimilia fecum reputantes per tempoScientiarum quofdam effe manc
Vitae brevitatem
,
.

rum
reanc
ut

&
,

aetatum
;

Mundi
aliis

revolutiones

fluxus

&
fliO,

refluxus

cum

temporibus

crefcant 8c
:

aliis

declinent

&

jaceant

ita

tamen

cum

ad certuni
5

quendam gradum
poffmt

&

ftatum
id

pervenerinc

nil ulterius

Itaque

(5

quis majora credat aut fpondeat

putant effe cujufdam impotentis &: immaturi animi ; atque hajufmodi conatus , initia fcilicet lasta , media ardua, extrema confufa hahere .

Acque cum
cadant

hujufraodi cogitationes

CiB

fnt

quae in virosgraves

&

judicio pra?ftantes facile

eftj ne rei

curandum revera

opxima

go
relaxemus
,

VERVL.4M11
amore
capti feveritatem judicii
;

& puIchcrrimsB
auc

minuamus

&

fedulo viden-

dum

ex qua parte fe quid fpei affulgcat , ; atque auris lcvioribus fpei rejcftis , eai quae plus firmitudinis habcre videntur , omnino penfitandae . Quinetiam Prudifcuticndx funt
,

&

oftendac

&

dentiaCivilis adconfilium vocanda

quae

benda, humanis in deterius coniicit . Spe dicendum cft ; prsefertim cum nos promiffo* res non fimus nec vim aut infidias hominum jiiled homincs manu diciis faciamus aut ftruamus & fponte ducanius Atquc licct longe potentifCmum futurum fit remedium ad fpcm imprimendam , quando homincs ad particularia ,
ex praefcripto
diffidit,
, ,
.

eft & adhi & dc rebus Itaque jam ^ dc

praefcrtim in Tabulis noftris Invcnicndi digcfta

&

fecundam , fed Ivtjlauvationis quartam noftras magis ad multo partem pertincnt ) adducemus ; cum hoc ipfum tafit noo fpes tantum , fed tanquam res ipfa
difpofita, (quae partim ad
:

inenutomnia clcmentius
in
infticuto

pergcndum eft noftro de praeparandis hom.inum

fiant
,
.

mentibus; cujus Praeparatiowis, ifta oftenfio Spei Nam abfquc ea , reliqua parseft non exigua faciunt magis ad contriftationem hominum, (fcilicct ut deteriorem & viliorem habeant dc iis , quae jam in ufu funt , opinionem , quam nunc habcnt ; & fuae conditionis infortunium plus fcn,

tiant

&

pcrnofcant
,

quam

ad aiacritatem

ali-

quam inducendam
acuendam
.

aut induftriam cxpericndi

,

Itaque Gonjeflurse noftrae

qusB

fpem

l^OVVM ORGjfNUM.
:

j?i

fpem inhac refaciunt probabilem , aperiendae ficut Columbus fecit an func & proponendae te navigationem illam fuam mirabilem maris
,

Atlantici

cum

novasTerras

&

rationes adduxerit , cur ipfc Continentes , praeter eas quac

,

ante cognitae fuerunt

inveniri poffe confideret

rejeflae , poftea taQuae rationes liccc men cxperimento probatae funt , & rerum ma-

primo

ximarum caufae & initia fuerunc XGIIT. Principium autem fumendum a Dco Hoc nimirum quod agitur propter cxcellentem in ipfo Boni naturam , manifefte a Deo effe ; qui Author Boni , & Pacer luminum eft.
:

In operationibus autcm divinis , initia quasque Atqucquod tcnuiflima exitum certo trahunc
.

dc Spiritualibus diftum eft , Regnutn Dei non venit fum obfsYvatlone y id ctiam in omni majore Opcre Providcntise divinae evenire reperitur : fonitu placide labanut omnia fine ftrcpitu

&

tur

nes

eam

atque rcs planeagatur, priufquam homiagi putent aut advertant . Nequc omiceft

tcnda

Prophetia Danielis dc ultimis

;
:

Mundi

temporibus
erit fcientia

Multi

-pertranfibunt

fH^

multiplex

Manifefte innucns & fignificans , cffe inFatis, id eft , in Providcntia , ut pertranfitus Mundi ( qui per tot longinquas navigaciones impletus plane

videtur)

&

aut jam in opere effe , augmenta Scientiarum in eandem

aetatem incidant

XCIV.

Sequitur ratio
;

omnium maxima ad
erroribus temporis
pra'.

faciendam fpem

nempe ex

pi
praBCerlti
,

VERVL^Mtl
& viarum
adhuc tcntatarum
, .

Opti

ma
vili

enlra eft ea reprehenfio

quam

de Statu Ci-

haud prudenter adminiftrato ^uifpiam his Quod ad prteterita pejfiverbis complexus eft *videri debet Soptimum td ad fytura mttm eft , enim vos omnia , qtia ad officitsm veflrtsm fpe neque tamen res veftra in Srant , prcefthtffetis meliore loco effent y ne fpes quidem nlla reliqua Sed cum re* foret , eas in melius provebi pojfe
:

rum ^ non a vt ipfa rerum ^ fed male veftrts fe babeat * fperandum flb erroribus correBis , magnam aut illis erroribus miffis eft
veftrarum ftatus

rerum rnodo

in
,

Simili melius mutationem fieri po^e h omines per tanta aonorum fpatia fi
.

vim veram
ruiffent
fent

invcniendi 3z colendi Scientias

te-

nec tamen ulterius progredi potuif* teraeraria foret opi* audax proculdubio
,

&

r.io, poffe

rem

in

ulcerius provehi

Quod

fi

in via ipfa erratum fic , atque hominum opet. ra In iis confumpta in quibus minime oportebat ; fequlturcx eo , non in Rebus ipfis diffi-

cultatem orlri

qu^ poceftatis noftrae non func fed In Intelleftu humano , ejufque ufu & applicatione ; quae res remedium & medicinam fufcipit, Itaque optimum fucrit illos Ipfos erroQuoc enim fuerinc errorum imres proponere

pcdimenta in praeterito , tot func fpel argumenEa vero licec in his quae fupeta In futurum rius dlftafunc , non intafta omnino fuerinc ; tamen ea etiam nunc breviter , verbis nudis ac fimplicibus rcprasfcntarc vifum eft*
.

xcv.

NOrUM ORG^NUM.
XCV.
pirici
,

^^
,

Qjji traftaverunc Scientias

.

aut

Em-

Dogmatici fuerunc Empirici , formlcx more congerunc tantum , & utuntur : aranearum more , tclas ex fe conRationales Apis vero ratio media efl: quae matcficiunt fed tamen riam ex flonbushorti & agri elicic
aut
, ,
:

eam propria

facultate vercit

&

digeric

Ne

que abfimile Philofophiae vcrum opificium cft j quod nec Mentis viribus tantum auc prascipuc nititur , nequeex Hiftoria Naturali & Mechain Menicis Experiraentis praebicam materiam moria incegram , fed in lntellc6lu mucatam fubaSlam repQnic . Itaque ex harum facultatum ( Experimentalis fcilicec , & Rationalis ) arftiore & fanliore foedere ( quod adhuc faftum non eft ) bene fperandum eft .
,

&

XGVr.
Jiot elis
,

Naturalis Philofophia adhuc fyncera

,
:

Tn ^ri' non invenitur fed infe6la & corrupca (choh ^ per Logicam in Platonis fchoper Theologiam nacuralem in fecunda la

fchola Platoms

Procli

&

aliorum

per

Ma.

thematicam j quae Philofophiara nacuralera terminare , non generare auc procreare debcc Ac ex Philofophia naturali pura & impermifta
,

meliora fperanda func

XCVII, Nemo adhuc

cia

tanca mencis conftan,

&

rigore invcntus
,

eft

uc decreverit

&

fibi*

impofueric

Theorias
,

&

Notiones communes

penitus abolere

&

Intelleftum abrafum
.

& aequItaque
fi*

um

ad particularia de integro applicare

iila

Ratio

humana quam habemus

ex multa
de,

94
de,
bus , rago

VERVLjiMtl
etiam cafu; ncc non ex pucrili quas prirno haufimus , Notionibus , far.

& muho

quzdam eft & congcries Quod fi quis aetate matura ,

5c fcnfibus inte

ad Experientiam gris , integro de applicet , de eo ad Particularia melius fperandum eft* Atquc hac in parte no-

&

mente repurgata

fe

&

nc bis fpondemus fortunam %Alexandri Magni quc quis nos vanicatis arguat , antequam cxi:

tum. rei audiat , quae ad exuendam omncm vanitatem fpeftac Etenim de %Alexandro & ejus rebus gcftis Mf Nos certe vitam morta ehines ita loquutus cft in hoc nati JHmus , f polem non vivimus j fed
:

fteritas de

nobis portenta narret (D* pradicet

fi

pe-

rindc ac
habuiffet

^lexandri rcs geftas pro miracuio

fequentibus Titius Livius melius
,

At

aevis

rem

advertit &introfpexit

atquc d^ tAlexandro hu:

jufmodi quippiam dixit

Eum
.

non aliud quara

Atque fimile etiam de nobis judicium futuris tcmporibus faflum iri Nos ml magnifecijfe j fed tantum cxiftimamus ea qua pro magnis babentur , minorts feciffe . Std interim { quod jam diximus) non eft fpes nifi in Regeneratione Scicntiarum ; ut eae fcilicct ab
bene aufum vana contemnere
:

rurfus ^Expcrientia certo ordine excitentur condantur quod adhuc faftum effe aut cogitatum , nemo ( ut arbitramur ) affirmaverit
:

&

XCSVIIT. Atque Experientise fundamcnta quando d hanc omnino^ deveniendum cft ) aut
nul-

NOVVM ORC^NVM.
nulla
,

9S

infirma adhuc fuerunt j ncc Particularium iylva &c materics , vel numero , vcl genere ^ vel certitudinc , informan*

auc

admodum

do
tra

Intelleflui

competcns
efl

aut ullo

modo
.

faffi.

ciens adhuc qusfita

&

congeRa

Scd con-

homines Dofli ( fupini fane &: facilcs ) ru morcs qnofdam ExpericntiaB & quafi famas & auras cjus , ad Philofopham fuam vel conftitu* cndam vel confirmandam exceperunt , atquc iU lis nihilominus pondus lcgitimi teftiraonii at,

tribuerunt

Ac

veluti

fi

Regnum
,

aliquod auc

Status non exliteris

&

relationibus a Legatis

& Nuntiis fide dignis miffis fed cx Urbanorwm fermunculis & ex triviis confilia fua & negotia
gubernaret
^

omnino

talis

in

Philofophiam ad,

HiiniQratio, quatcnus ad Experientiam

intro-

dufta

eft

rificatum

,
,
.

Nil debitis modis exquifitum , nil vcnil numeratn^. , nilappenfum, nil

appcnfum
reperitur

nildimcnfum

in

Naturali Hiftoria

At quod
,

in obfervatione.indefiniium

& vagum
cft.

id in
fi

informatione fallax

Quod

cui haec

& infidum miradiftu videantur,

;

&

querelae

minus
,

juflz propiora

cum

uriflouks

tantus ipfc vir

&

tanti

Regis opiibus fubnixus,

tam accuratam de %AnimalibusH\iiov\2im confe

ccrit
;

atque

alii

nonnulli majore diligentia

)

(!]

cct ftrepiturainore
alii

multa adjccerint; & rurfus de Plantis, deMctallis, &Foflilibus, hinarrationes copiofas eonfcripferint j fatis attendere perfpicer vide-

ftorias 5c
is

fane non

&

tur, quid agatur in prsefcntia

Aliaenim
ra-

eft

p(5

VERVL^AMll
,

ratio Naturalis Hiftoriae

quas propter fe cotu

fe6ta eft

alia ejus

quae collefta eft ad infor-

mandum
aliis

InLeile6^um in ordine ad

Philofophiam
rebus
,

condendam tum Hiftoriae Atque hse duas . tum praecipue in hoc differunt ;

quod prima ex illis fpecierum naturalium varietatem non Artium Mechanicarum Experimenta contineat Quemadmodum enim in Ci^ vilibus ingenium cujufque , & occultus animi
, .

affe6luumque fenfus melius elicitur

in

cum
:

quis

perturbatione ponitur
,

quam

alias

Simili

Naturz magis fe produnt per vexationes Artium , quam cum curfu fuo meant Itaque tum dcmum bene fperandum efl: de Naturali Philofophia-, poftquam Hiftoria Na turalis ( quae ejus bafis efl & fundamentum ) melius inflru6la fuerit antea vero minime XCIX. Atquerurfus in ipfa Experimentorum Mechanicorum copia , fumma eorum quas ad
.
:
.

modo

& occulta

Intelle6lus informationem

maxime

faciunt

&
auc
ve-

juvant

veritatis

enim de inquifitione nullo modo foUicitus non

,

detegitur inopia. Mechanicus

adalia,

quam
erigit

quae operi fuo fubferviunc

,

animum

aut

manum

porrigit

Tum

ro de Scientiarum ulteriore progreffu Spes bene fundahitur , qiium in Hiftoriam Naturalem recipientur aggregabuntur complura Experi-

&

menta

fed ad infenullius funt ufus 'ventionem caufarum Axiomatum tantum faciunt ; quse nos Lucifera Experimenta , ad dif,

quae in

&

ferenciam Fru^ifeyovum^ appellare confuevimus

Illa

I^OVUM ORG^NUM.
illa

97

& conhanc videliccn quod nunquam falaucfruftrentur . CEum enim ad hoc adhilant non uc opus allquod efficianc fed un beantur quaqua caufam nacuraiem in aliquo revelent
autem miram habenc
;
,

in le vlrtiicem

ditioncm

verfum cadunt

intentioni

xquc
.

fatisfaciunt

cum

quaeftionem termincnt

C. Ac non folum copia major Expcrimencorum quaerenda eft &: procuranda atque etiam
,

alterius generis

quam adhuc fa6lum

eft

fed

etiam Methodus plane alia, 5c Ordo , & ProcefTus , continuandae & proveheodae ExperienVaga enim Expericncia^ tiae , introducenda &fetancum fequens , ( ut fuperiusdilum cft )
.

mera

palpacio eft
.

oc

homincs pntius
;

ftupefacic

quam informac

At cum

Experientia lcge certa

de Scientiis

contiuenter procedf c , feriatim aliquid melius fperari potcric

.

&

Cr. Poftquam vero Copia 5c MateriesHiftoExperientix talis , qualis ad rise Naturalis

&

opus Intelleflus
nullo

five

ad opus Philofophicum

requiritur, praefto jam eric

&
,

parata

tamen

modo
fi

fufficit Intelleftus

ut in illam

Ma,

teriem agat fponte 6cmemcriter; non magis

quam
ridis

quis

Computationem
fe

alicuius

Ephemc-

memoriter

tcnere

&

fuperare poife fpe-

rec
Tiis

Acque halenus tamen

partes
;

potiorcs Medicatio-

quam Scriptionis , in inveniendo , neque adhuc Experieiitia litcraia fala eft Atqui nulla nifi de Scripto inventio probandaeft. Illa vero in ufum veniente , abExfuerunt
:

pc

pS
randum
larikim
.

VERUL^MIi
demum
,

pcrientia faia

iicerata

melius fpe*
fic
,

CII. Atque infuper

cum

tantus

particu'

numerus

& quafi

exercitus

ifque ita

fparfus & diifufus , ut Intellclam difgreget confundat ; de vclitationibus , levibus Mo. ribus , 3c tranfcurfibus Intellelus non bene

&

&

fperandum

eft ;

nifi fiat inftrulio

8c coordina*

tio ptrtabulas inveniendi idoneas , bene difpofitas , tanquam vivas , eorum quae pertinent ad fubielum in quo vcrfatur inquifitio,

&

&

atque ad harum tabularum auxilia praeparata uc

digefta

Mens applicctur. Clll. Verum poft Gopiam

particHlarium

ritc

&

ordine

veluti fub oculos pofitorum

non

&

ftatim tranfcuodum eft ad Inquificionem, invcntionem novorum parcicularium , auc

;

operum

aut faltem
.

fi

hoc

fiat

in co
,

non

acquicfcendum
lela

Neque cnim negamus poft-' quam omnia omnium Artium Experimeota col-

& digefta fueriat

atque ad unius hominis

ootitiam& judicium pervenerint quin ex ipfa ; traduflione Experimentorum unius Artis in alias multa nova inveniri poflTint ad huma,

jnara

vitam

& ftatum utilia

per iftam Experien-

tiam quam vocamiis Literatam : fed tamcn minora de ea fperanda funt , majora vero a nova lucc Axiomatum , ex particularibus illis certa via & regula edulorum , quae rurfus nova particularia indicent

& defignent

Nequeenim
,

in

plano via

fita eft ,

fcd afcendendo

&

dcfcen.

denp

NOt^UM 0Ra^4NUM.
,

c^
,

Jendo ; Afccndendo primo ad Axiomata De^ cendendo ad Opera CIV. Neque tamcn permittendum cfl , ufi
[nrelleSus a particuhribus
,

ad

Axiomata

re*

mota & quafi generaliiTima ( qualia funt Princi* pia (quaevo:ant) Artiura , & Rcrum j ifaliat ^ 5c volet ; 5c ad 'eorum immoram veritatem Axiomata media probet 3c expediat quod idhuc faflum efl prono ad hoc impetu narura*
,
:

Intcllcflus

arquc ctiam ad hoc ipfum

pci'
,

Deraonftrationes quae fiunt per Syllogifmum

.

ampridem cdofto & affuefac^o Sed de Scieniis tum demum bcne fperandum cft quando 5cpcrgradus continuos 5c ^.er Scaiam vcram
, ,
,

lon intermiffos
ifcendetur ad

aut hiulcos

a particularibus
,

Axlomara mincra
,

&

deindcad

nedia
id

alia aliis luperiora

.

&

poftremo

dcmum
.

gcneralifiima

Etenim Axiomara infima

difcrepant
(

aon

mulrum ab Experientia nuda

illa

iuprema vero
:abent
vera
.cs ,
5

&

gcneraliffima
,

quae ha*
,

Dcntur) notionalia funt

folidi
.

3c

abflrafila

&

nil
illa

Ac mcdia
,
,

iunt
,

Axiomata

8c folida

&

viva

in

&
,

forrunjE

firs

funr;

&

quibus humanas fupra hsec quo*

que
'i

tandem ipfa illa generalifiima ; talia fcicet, qu2B non abfirafta fint, fed per hc mevcre limitanrur.
fed

Itaque

dendz

hominum Intelleflui non plumae plumbum pctius, & pondera ;

ad*

ut

cohibeant

omnem

faltum

&
G

volatum
%

Atque
fu-

fLocdhuc faftumnoneft;

Quum

vero faflum

loo

VERUL^MII

facric , melius

de Scientiis fperare licebit autem Axiomate , forconftituendo In CV. adhuc in ufu fuit , exquam alia ma InduBionis
cogitanda eft ; eaque non ad Principia tantura invenienda , fedj qusB vocant ) probanda (

&

media denietiam ad Axiomata minora , que omnia indulio enim quae procedir per enumerationem fimplicem , res pueriiis eft , & precario concludit , & periculo exponiiur ab
,

&

inftantia contradi6loria

&
eft

dum pauciora pronunciat tummodo quae praefto funt Ai IndtiBio qu3s ad inventionem & demonpar
,

quam

pierumque fecun& ex his tan,

.

Artium erit utilis, ftrationem Scientiarum ex Naturam feparare debet, per reje^liones

&

&

clufiones del^itas

ac deinde poft negativas tot

quot iufficiunt , luper affirmativas concludere; quod adhuc faftum non eft , nec tentatum certe , nifi tantummodo z Platone ^ qui ad excu* liendas definlcioncs & ideas , hac certe forma
Indu^lionis aliquatenus utitur
jus

Indu6lionis

ftionem bonam & hibenda funt , quae adhuc nuliius morcalium grtationem fubjere ; adeo ut in ea major confumenda opera , quam adhuc confumpta
in
,

Verum ad hu. Demonftrationis inftruiegitimam , quamplurima adfive

cofit

eft

Syllogifmo. Atque hujus ]ndu6lionis auxive lio , non foium ad Axiomata invenienda rumctiam ad Notiones terminandas, utendum Atque in hac certe Jw^w^/owe , fpes maxi eft
.

ma

fita

eft

CVI.At

:novum org^jnum.
CVI. At

tot

in Axiomatibus conflituendis per Induftionem examinatio & probatio hanc , stiam facicnda cft , utrum quod conftituitur Axioma aptatum Ct rantum & ad menruram

FaSlum corum particulariura ex quibus cxtrahian vcro fit amplius, latius Quod (i j aut latius videndum , an eam iit amplius , iuam amplitudinem & latitudinera, per novoruni particularium defionationem , quafi fidejuffione
tur

&

quadam firmet
haereamus
bras
in
,

ne vel in jam notis tantum

vel laxiore fortaffe

complexu

um-

formas ab[Ira6las , non folida & decerminata in materia , prenfemus Hasc vcro cum
.

&

ufum venerint

folida

tum demum

fpes

me-

rito affulferit

CVII. Atque hie etiam refuraendum eft , quod fuperius di6lum eft de Naturali Philofophia produfta
,

&

Scientiis partieularibus
fiat

ad

eam

reduftis
;

ut

non

fciffio

&

truncatio

Scientiarum

etiam abfque hoc , minus de progreffu fperandum efl: ^ CVlil. Atque de defperatione tollenda , fpe facienda , ex prseteriti temporis erroribus

Nam

&
.

valere juffis

aut reflificatis
,

jam diflum
,

eft

alia fint Videndum autem & fi qu2 quas fpem faciant Illud vero occurrit ; fi hominibus non quaerentibus , & aliud agentibus , multa utiiia tanquam cafu quodam , aut per occafionem inventa finc ; nemini dubium effe
, , ,

poffe
tibus

quin iifdem quasrentibus , hoc agenidque via &ordinc, non impetu & de-

&

ful.

I02.

VERUL^MII
,
;

rukorie

longe pluri detegi neceffe Ilc . Licet cnim femel aut irerum accidere poffu , ut qui* fpiam in id forte forcuna incidac , quod magno de induftria fcrutantem anteafugit; conatu

&

lamcn
ra
,

in

fumma
.

rerutn

rium invenicur
induftria,

Itaque longe plura

,

proculdubio contramelio. ,

&

atque per minora intervalia

a ratione

&

>

& dire6lione &

,

intentione

hominum,

fperanda func , quam a eafu , & inftinftu ani. hujnfmodi , qua; haSenus princimalium , pium Invcntis dcderunt CIX. Etiam illud ad fpem trahi poffit , quod nonnuUa ex his qux jam inventa func , jus

&

fint

generis

facile

, ut antcquam invcnirentur cuiquamin mcntem veniffcc dc

,

haud
ali*
i

iis

quid fufpicari
lia

fed plane quis illa

.

uc impoflibi-

i(

concempfiflet

Solenc enim homines de rc-

dam

bus novis , ad exemplum vetei*um , 8< fecunphantafiam cx iis priccepcam , Scinquina-.i lam , hariolari ; quod genus opinandi fallacir-

limum
tx

eft

fontibiis

quandoquidem mulca ex his quae rerum petuntur, per rivwlos conquis ance
,

fuscGS non fluant.

Veluti

fi

tormencorum igneoruna

invenuonem rem per effe6tus defcripfiffec , at que inhunc raodum dixiffec ; Invencum quod-

dam detclam
concuti

effe

per quod
,

tiones quaeque raaximae

muri & muniex longo intervallo

,

, & deiici poffinc ; homines fane de vilibustormeHCorum & machinarum , per pondera & rotas, & hujufmodi arrctaciones & im
,

\
j

pul-

NOFUM ORG^NUM.
pulfus multiplicandis
,

isj

muka

&

varia fecum^
,

cogicaturi fuiffenc

De

venco autem igneo

,

um

fubito

&

violentcr fe expandente

& ex-

fufflante,

vix

unquam

aliquid alicujus imagi-

nationi

auc phantafiae

utpote cujus
fec
,

exemplum
in terrae

in

occurfurum fuiffet ; proximo non vidii,

nifi forte

motu
,

aut fulmine

Magnalia Naturae homine , homines ftatim

qusc ut

&
fili

non imitabilia ab

rejeC^uri fuiffenc

Eodem modo
tioncm

fi

ante

bombycini invcn-

hujufmodi fermonem inie, quifpiam Effc quoddam fili genus invenrum , ad ciffec; veftium & fupclieftilis ufum , quod filum lineum auc laneum , tenuitate , 5c nihilominus
tenacitate
,

ac eciara fpiendore
;

&

moliitie

longe fuperarec
delicatioribus
,

homines ftatim auc de feric^

^

aliquo vegetabili

auc de animalis alicujus pilis

,

avium plumis & lanugine, aliquidopinaturi fuiffent; verum dc vermis pufiiii textura eaque tam copiofa, 8c{c
auc de
,

renovante

8c anniverfaria
.

nil fuiffenc ccrte

commencuri

Quod

fi

quis etiam de vermi ver,

bum
rec.

aliquod inieciffec
,

ludibrio certe futurus

fuiffec

uc qui novas

Aranearum operas fomnia-

cae

fi ante inventiouem Acus Nauti, quifpiam hujufmodi fermonem intuliffec ; , inventum cffe cuoddam inftrumentum , pcr quod Cardijies punlaGceii, exale capi 3c dignofci poirmc , homines ftatim , de magis exquifica fabricatione inftrumentorum Aftronomi-

Siraiiicer

&

co-

104

VERVL^Mtl
,

corum

ad mulca

&

varia

per agitationem
:

phantafiss, difcurfuri fuifTenc

quod vero

sli-

qwid inveniri poflit , cujus motus cum coelefu. bus tam bene convenirec , atque ipfum tamcn

ex

cceleflibus
,

non
.

effec , fed
;

tantum fubftantia
incredibile

lapidea

auc metallica

omnino
,

vifum fuiflet Atque haec ramen & fimilia , pertotmundi aetates homines latuerunc , nec per Philofophiam , aut Artes rationales inven,

ta func
iliius

fed cafu

&
,

per occafionem
,

funtque

(utdiximus) generis

uc ab

iis

qux

an-

tea cognita fuerunt

planc heterogenea

& remo-

tiflimafinc, uc prsenotio aliqua nihii prorfus ad

conducere potuifl^et Itaque fperandum omnino eft , efl^eadhuc in IvIaturaB finu multa excellentis ufus recondita , quae nullam cum jam Inventis cognationem habent , auc parallelifmum ; fedoranino fita func
illa
.

culorum circuitus & ambagcs & ipfa quandoque prodibunc , ficuc illa fupcriora prodierunt ; fed per viam quam nunc tra6lamus properc
,

extra vias phantafiae ; quae tamen adhuc inTenta Bon func ; quae proculdubio per raultos fap

&

fubito

& fimul

repraefentari

&
,

anticipari

pofl^unc

CX. Acamen
ejus generis
,

confpiciuntur

&
*

alia

Inventa

quas fidem facianc

,

pofle genus

humanum
pofita
,

nobilia Inventa
,

etiam ante pedes

prasterire

& tranfilire
,

Pulvcris tormentarii

vel

fili

Utcunque enim bombycini , vel

vel Papyri
,

Acus

caucicae

vel Sacchari

vel

firai-

NOFUM ORG^NUM,
fimilium Invenra
,

135

Sc Natuvideantur- 2t ccrte Imprimendi artificium nil habcc , qucd non fiE

quibuidam Rerum

rx proprietatibus

niti

Ec nihilorainus hoapertum , &: ferc obvium lirerarum modulos difinines , non advercentes
.
,

fieilius

lcilicet

collocari

quam

licerae

per
,

tum manus fcribantur

preflionibus
tae
,

fed

hoc inccreffe
,

moquod

literarum moduli femel collocati

,

infinirisim.
exara*

literae

autem per

manum

tanrum fcriptioni fufficianc ; aut fortaffe iterum non advertences , atramentum ita infpiflari poffe , ut tingac non fluac prxuDicaB
,

fertim

literis refupinatis
:

8c impreflione faia

hoc pulcherrimo Jnvento ( quod ad Do6^rinarum propagationem tantum facic) per

defuper
toE fascula caruerunt

autem Mcns humana in hoc InvenIxva, tam fxpenumero , & male compofita effe , ut primo diflidac , & paulo poft fe cbntemnat ; srqueprimo incredibile ei
Solcc
,

tionis curriculo

poflquam ^ autem inventum fic , incredibile rurfus videa.tur , id homines tamdiu fugere potuiffe Atque hoc ipfuna ad fpem rite trnhitur fupereffe jii. mirum adhuc magnum inventorum cumulum , qui non folum ex operationibus incognitis erucndis, fed & ex jam cognitis transferendis & componendis & applicandis, per cam quam diximusExperientiam literatam deduci poflit CXI. Neque illud omittendum ad facicndam Spem ; Reputenc (fi placec ) homines, infini.

videarur, aliquid tale inveniri poffe

tas

io<J
tas ingenil
,

VERVLJtMlI
temporis
,

facultatum cxpenfas quas

ufus
fi

homines

in rebus

& ftudiis longc minoris

;

&

pretii

collocant

quorum
,

pars quota

ad

fana 5c folida verterctur

fuperari poffit
.

nulia

non

difficultas

Quod

idcirco adjungere vifum

,

cft, quia planefatemur

Hiftoriae Naturalis

&

Experimentalis collelioncm , jnetiraur , & qualis cfTc dcbet

gnum

&

quafi

Regium

&

qualem animo opus effe ma, multas opcrx at-

que impenfae CXII. Interim particularium multitudinem ncm reforraidet , quin potius hoc ipfum ad fpen^ revocec Sunt enim Artium & Naturas particularia Ph^enomena , Manipuli inftar , ad ingcnii Coipmenta, poftquam ab evidentia re-

ram

disjunc^a

&

abftrafila fuerint
,

Atque hu-

jus viae exitus in aperto cft

&

fere in pro-

picquo

tio infinica

Aherius, cxitus nullus , fed impiieaHoroincs enini adhuc parvam in

,

Experientia

moram

fcccrunt

&

cam

icviter

perftrhixerunt

fed in meditationibus & com , mentationibus ingenii, infinitum tempus conApud nos vero fi effet praefto quitrivefunt fpiam , qui de fa6lo Natur^ ad interrogata refponderet , paucorum annorum eftet Inventio
.

Cauiarum & Scientiarum omnium . CXIII. Etiam nonnihil hominibus fpei fieri poffe pDtamus ab excmplo noftro proprio ; ncquc jaaantisB caufa hoc dicimus, fed quod utiIc diftufit.
Si

qui diffidant

me

videant
,

ho-

mincm

intcr

homincs statis mcae

Civiiibus nc-

. .

I^GVUM ORG^NUM.
regotiis Qccupatiffimum
,

107

nec firma

admodum

valecudinc
8c veftigia

quod magnum habet

in

dilpendium) aique
riullius

rcmporis hac rc phr)c Protopirum ^

,

fequutum

neque

haec
*

ipfa
ta-

cum uUo morcalium communicanicQi men vsram viam conftanter rngreffum

genium rebus fubmittentem
nus
(
,

& &

in

haec ipfa aliquate:

exiilimamus ) prcvexiffe Et dcinceps quid ab hominibus otio abundantibus , atque a laboribus confociatis , atque- a rcmporura fucceffione , poft haec indicia noftra
ut

videant

cxpcc^andum
la rationali
)

fic

pracfcrtiin in
(

via
ut
fir

quae

noa
il

fingulisfolummodo perviicft,
fed ubi

in via

hoininu.n laborcs opepracfercim quantum ad rae Experienciae Colle( 6lam ) optime diftribui , & deinde componi poffinc
.

&

Tum enim
.

hominesvires fuas noffe

infiniti
,

inci-

picnt,

cum non eadcm

,

fed alia alii

praeftabunc

CXIV. Poftrcmo

ctlamfi rnulto infirmior

&
fi

obfcurior aura Spei ab

;

fpiravrit

i/ia nova ContincKte tamen omnino expcriendum effe (ni-

velimus animi
rcs

effe

plane abjeii

ftatuimus
,
*

Non enim

pari

pcriculo non rentatur

illo
,

&
in

non fuccedit cum in hoc , cxiguae humansB

ingentis boni

operae jaftura verratur

Verum

ex dilis, atque etiam cx non dilis, vifum eft nobis , fpei abunde fubeffc , non tanftrenuo ad cxperiendum
,

tum homini
prudcnti

fed etiam

& fobrio

ad credendum

CXV. Atquedc

defperatione tollcnda

quas

in-

io8

VERULc4MIt
&
q9:

inter Caufas potentiffimas ad progreffum Scien-* inhibendum fuit, jam tiarum remorandum

dit^um

Atque
,

fimul fcrmo de Signis 8c

ineriiaE
,

Gaufis Errorum

&

&

ignorantiae quge

jnvaluit, abfolutus

prafertim cum fubti* eft ; liorescauis, & quae in judiGium populare aut obrervationcm non inciirrunt , ad ea quae de yolis animi humani di6la funt , referri debeant
.

Atque

hic fimul pars dQdnicns In/iauyationis

,

noflra; claudi debet

quaf perficitur tribas

Re-

dargutionibus ; Redargutione nimirum Huma fibi permiffse ; RedarmeRationis Nativie ^ Redargutione outione Demonflrationum j

&

&

Thori^ri4m

narum earum

Philofophiarum , & Do^ri, quas receptae funt . Redargutio vero

five
,

talis fuit
,

qualis effe potuit

videlicet

per figna

lc

Evidentiam Caufarum
{
,

cum

con*
,

futatio alia nnlla a nobis

qui

& de
aliis

Principiis

& dc Demonftrationibus
adhiberi potuerit

ab

diffentimus

Quocirca tempus

eft

utad ipfam Artem

&
Sc

Normam

Interpretandi
reftat
,

taten nonnihil

Naturam veniamus qued prjgvertendum

eft

Quum

hoc ^nmot^^^pboyifmorum Whvo illud nobis propofitum fit , ut tam ad intelligen dum , quara ad recipiendum ea qua^ fequuntur , Menteshominum praeparentur ; Expurgata jam,

enim

in

xquata Mentis Area , fequitur ut & tanquam Afbona Mens Valec proponemus pelu benevolo , ad ea qux
abrafa
,

&

&

fiftatur in pofitione

cnim

, :

NOFVM ORG^NUM.
cnim
in re

lo^
f.d

nova ad prxjudicium
,

non fclum
,

prsBOCCupatio fortis opinionis vetcris

pracccptio five prxfiguratio falfa
rei

&

qu^

aifer.

ut habeantur , vers dc iisqux adducimus , opiniones j licei ad tempus rantummodo , & tanquam ufurariae , donec res ipfa pernofcatur,

tur

Itaque conabimur efficere

,

boiiaB

&

CXVI. Primo itaque poflulandum videtur ncexiftimcnc homines, nos morc Antiquorum
Graecorum
Telefii
,

auc

quorundam novorum hominura,

,
,
:

Severini fe6lam aliquam in Philofophiacondere velle Nequeenim hoc agimus , neque etiam multum incerefTc putsmus,

Patrictt

ad

hominum

fortunas

quales quis opiniorjes

rerum Principi's habeat Neque dubium eft , quin multa bujnfmodi , Ss vctera revocari ^ & nova introduci poffint quemadmodum & complura Themara CcEli fupponi
abllratlas dc

Natnra

&

poflunt

quae

cum

Pb^r,omenis

fat
.

bene conve-

niunc

incer fe

tamen
,

diffentiunc

Acnos de hujufmodi
fimul ioutilibus
tc!ntiae

rebus opinabilibus
.

non laboramus

Ac

contra

nobis confticutum

&

eft experiri , an revera poaraplitudinis humanas firraiora fufida,

menta

jacere

ac fines in latius proferre poffiin aliquibusfu, longe veriora habeamus ,

mus

Acque
(

licct fparfim
,

&

bie6lis fpecialibus

arbirramur) arque etiam magis frufluofa , quam quibus homines adhuc utuntur , ( quae in quinram Inftauvatioyvn noflrsE partcm congeffimus) tamen Thcoriam nullam uni*
uc

&ccrtioraj

ver-

no

FERVL^Mtt

verfalem , aut integram proponimus . Kcque cnim huic rei tempus adhuc adeffe videtur. Quin nec fpem habemus vicae producendjB , ad fcxtam Inflaurationis parcem ( quae Philofophi , per

legitimam Naturs interpretationem inventae deflinata eft ) abfolvendam ; fcd fatis habemus
,

fiinMediis fobrie & uciliter nos geraraus at que interim fcraina vcricaus fineerioris in pofleros fpargamas, atque iflltiis rerum magnarum

non defimus. CXVII. Atquc quemadmodum Seflae Con ditores non fuBius ; ita ncc operum particula^ Attaraen rium Largitores , aut Promifforcs
.

hoc modo occurrere ; quod nos , mentionem faciamus^ ^ faepeOperum tam qui ctiam Operum aliquorum trahamus e,o omnia ; Veru^ Via iioftra & ra. exhibeamus pignora tio , ( ut fspe perfpicue diximus , & ad huc dicerc juvat , ) ea eft ; uc non Opera ex Opcribus 5 riveExperimenca ex Experimentis , ( ut Empirici ) fed ex Operibus & Experimencis Caufas & Axiomata , atque ex Caufis & Axio* matibus rurfus nova Opera 5c Experimenta (ut legitiml Natura Interpretes ) excrahamus Atque licct in Tabulis noftris inveniendi
poiiifi

aliquis

( ex quibus "quarta pars Inftaurationis conCftic ) atqucetiam excmplis particularium , ( quas in fecunda parte adducimus ) atque infuper in ob*

fervationibys no^ris fuper Hiftoriam , ( quae in tertia parte Operis defcripta eft ) quivis vel mediocris perfpicacis

&

folenis

complurium
opc

NO^VM ORG^NUM.
opcrum nobilium

ni

indicationes Sc defignarioncfi

ubique norabit ; ingenue tamen fatcmur , Hifteriam Naturalcm , quam adhuc habcmus, auc ex libris , aut ex inquifit^one propria , non tam copiofam effe & verificatam , ut iegitimac
Interpretationi fatisfacere aut miBiftrare poffic,

Itiqucfiquis ad Mechanica

fic

magisaptusi
,

&

paratus

atque fagax

ad venanda opcra

ex cenvcrfatione fola cum ExperimcHtis , ei permittimus & rclinquimus illam induf^riam , ut ex Hif^oria noftra , Sc Tabulis , mulra tanquann applicej ad Cpera , ac ve* in via decerpat , luti fcenus recipiat ad tempus , donec fors haberipofSt. Nos vero , cum ad majora contenda-

&

rooram omnem prsproperam & prasma* , turam in ifliufmodi rebus , tanquam Atalantae pilas (ut faepius folemus diccre } damnamu^ .

mus

Nequeenim
fed

aurca

poma

puerilirer afFe^amus

omnia in vi6loria curfus Artis fuper Natu ram ponimus ; neque rcufcum aut fegctem hcr* bidam dcmetere feflinamus fed mefTem tempc
,

ftivam expeftamus

GXVIIl. Occurrct etiam alicul procuUubio , poftquam ipfam HLitoriam noftram , & Invcn*
tionisTabulas perlcgerit, aliquid in ipfls Experimentis minus certum , vel omnino falfum ; atque propterea fecum fortaffe reputabit , fundan^entis

& Principiis falfis & dubiis

,

Inven*
ncccfTe

ta noftra niti

Verum hoc

nihil cft
.

enim
cft,

eft

talia fub initiis

evcnire

Simile enim
,

ac

fi

in fcriptions auc imprefTionc

una

for

iia
force litera
,

VERUL^MII
auc alcera
,
,

perperam pofita auc collocata lir ; id enim legentem non multum impedire iQlec quandoquidem errata ab ipio Ita etiam cogitenc hofenfu facile corriguncur inines, mulca in Hiftoria Naturali Experimen:

ta fallb credi

& recipi
.

poffc; quae paulo pott a

Caufis

Axiomacibus invencis facile expunSed camen veruni eft , 5c rejiciuncur gunrur S in Hiftoria Nacurali , & Experimentis magna , & crebra , & concinua fuerinc errata , \U
, ,

&

la nulla ingenii

aut Artis felicitate corrigi aut

emendari poffe
turali
,

ttaque

fi

in Hifloria noftra
,

Na,

qux

canca diligentia

&

feveritate
,

&

fere religione probata

&

colle6la eO:

aliquid

in parcicularibus quandoque fubfit falficacis , auc erroris ; qui tandem de Nacurali Hiftoria vulgari
cllis
, ,

quse prae noftra

cam negligcns
?

efl

dicendum
)

erit

aut de

Philofophia
{

& fa&

Scienciis fuper hujufmodi arenas

vel Syrees

potius

adificacis? Itaque hoc

quod diximus,

n6minem moveat CXIX. Oecurrent eciam

Experimencis
gatae
3

in Hiftoria noftra Sc

plurimse res

deinde viles

&

primoleves & vulilliberales , poftremo ni;

mis

fubtiles ac
:,

lius ulus

mere fpeculacivae, & quafi nuU Qj-iod genus rerum, hominum ftudia

avercere &: alienare pdffit

Acque deiftisrebus, qu2 videntur vuigatae, illud homines cogitent ; folcrc fanc eos adhuc nihil aliud agere quam uc eorum , qux rara
,

func, caufas ad ea

quae frequencer fiunt , referant

I^OVUM ORG^JNUM.
ferant

115
(cd

& accommodenc
,

acipforum, qus hct

,

queincr evcniunc
ca ipfa rccipianc

nullas caufas inquiranc

admiira . Itaque non Ponderis , non Rotationis Cctie. ilium , nonCaloris, non Frigoris , non Lumi-

tanquam concefTa

&

non MoUis nonTenuis, non , non Liquidi non Confiftentis , non -Animati non Inanimati , non Similaris non Diffimilaris ncc demum Organici caufas qu^runt- fed iilis tanquam pro evidentibus & manifeftis receptis , dc caeteris rebus quae non tam frequencer & familiariter occurrunc di,

nis, non Duri

Dcnfi

,^

fputanc

&

judicanc
,

fcimus , nullum de rebus judicium fieri poffe , multo minus res novas in lucem protrahi abfque , vulgarium rerum caufis , & caufarum caufis rite
fatis

Nos vero

qui

raris auc notabilibus

rcs vulga. liffimas in Hiftoriam noftram recipiendas com-

examinatis& repertis; neceffario ad

pellimur
ofFeciffe

Quinetiam . deprehendimus

nil
,

familiares func

&

magis Philofophi^ quam quod res , qua

,

frequenter occurrunc

con-

lemplationem hominum non morentur & detineanc , fed rec/piantur obiter neque earum caufae quagri foleant ut non faspius requiratur Informaciode rebus ignotis , quam Atcentio in
, :

notis

CXX. Qjaod vero ad rerum Vilitatem attinec, vel etiam Turpitudinem quibus (utaic ,
Phntus
^nus
)

honos praefandus
lautiffimae

eft

ea

res
,

non mi'riam

quam

&

preriofiffims

in Hifto

'H

114
riai-n

VERVl^Mlt
.

Naturalem rccipiend funt

Neque
:

prb*

p:erea poUuicur Naturalis Hiftoria 2eque palatia 5: cloacas ingreditur

.

Sol

enim
ta-

neque

men polluitur Nos autem non Capitolium aliquod aut Pyramidem hominum fuperbias dedicamus aut condimus fed Templum fanftum ad exemplar Mundi in intelleftu humano fundamus . Itaque exemplar fequimur. Nam quic*
,

quid Effenciadignum

eft

id etiam Scientia divilia

gnum
dam

quae eft effentiae

.

fubfiftunt, ac lauta

imago. At Quinetiam ut
, ,

xque

e quibufi-

putridis materiis

vcluti

Mufco
,

& Zibe;

tho, aliquando optimi odores generantur

.

ita

6cab inftantiis vilibus & fordidis Verum de eximia lux & informatio emanat hoc nimis multa ; cum hoc gcnus faftidii fit plaquandoque
ne puerile

&

effoeminatum

CXXl. At de illoomnino magis accufate

di-

plurima in Hiftoria noftra fpiciendum ; captui vulgari , aut etiam cuivis intellcftui ^ affuefafto ) videbuntur cu( rebus pra^fentibus riofs cuiufdam & inutihs fubtilitatis. Itaque dc

Quod

hoc ante omnia & diflum & dicendum eft Hoc fcilicet ; Nos jam fub initiis & ad tempus , tantum /a/er^ Experimenta non fruBtf^ra qujcrere ; ad exemplum Creationis divins , quod faepius diximus, quae primo die lucem tantuoi produxic , eique foli unum integrum diem attri.

buit, neque immifcuit

Itaque
fi

illo

die

quicquam materiati operis

quis iftiufmodi res nullius effe ufus pu-

. ,

ISlOVUM O
butet
^ffe
,

RG^NUM.
fi

ii$

idem cogicat ac
,
.

nullum etiam Lucis

ulum cenicat quia res fcilicct folida aut Atquc revera dicendum eft , materiata non Cc Simplicium Naturarum cognitionem bene exa-

TBinatam

&

definitam inftar Lucis efle

quae ad

luiivcrfa Operum penetralia aditum praebet ; au&c Axioque tota agminaOperum Sc turmas poteftate quamatum nobiliffimorum fontes dam compleftitur & poft fe trahit in fe tamen
,
,
*

noD ita magni ufus eft Quin & Literarum eiemcnta pcr fe & feparatim nihil ilgnificant , nec clicujus ulus funt , fed tamen ad omnis fermonis compofitionem & apparatum inflar Materiae primsefunt. Etiam femina rerum potcitate va.

lida

ufu (nifi in proceffu fuo

lucis
ipfius

)
,

nihili
nifi
.

funt

Atque

radii difperfi

coeant

beneficium fuum non impertiuntur Quod fi quis Subtilitatibus fpeculativis ofFcn datur

quid de Scholafticis viris dicendum erit

qu! iubcilitatibus

immenium
verbis
,

indullerunt
,

Quse

tamen

Subtilitates in

auc faltem vulga-

rihus notionibus

(quod tantundem valet) non in atque rebus aut Natura confumptas fuerunt
*

utilitatis

expertes erant
in

non tantum
:

ift

Origi-

ne

fed etiam
,

Confequentiis

Tales autcm
utilitatem

non fuerunt
nullam
,

ut haberenc

in praefcns

fed

per confequens infinitam

quales

iunt eae de quibus

loquimur. Hoc vero fcianr

homines pro ccrto , omnem Subtilitatem difpulationum & difcurfuum Mentis , fi adhibeatur tantum poft Axiomaca inventa, fcram effe &

2.

prae-

Ii6
priEpoflaram
:

VERUL^MII
^
Subtllitatis
,

proprium

auc faltem

tempus verum ac prxcipuum , verlari in

,

penfitanda Experientia

&

inde conftituendis

^Axiomatibus

Nam
captat
.

iila
,

altera Subtilitas Natu

ram
dit

prenfat

&

auc capic

nunquam apprehenquod Er veriflimum certe eft

fed
,
:

Fortuna dicifolcc, fi transfevidelicet, eam a fronte comaratur ad Naturam acf occipitio calvam effe jam

deOccafione
,

fivc

Denique decontemptu jn Naturali Hiftoria rerum aut Vulgarium auc Vilium auc nimis
,

Subtilium

&

in

originibus fuis jnutilium

il-

ja vox Mulierculae ad tumidum Principem , qui ut rem indignam , & Majeftapetitionem ejus
,

le fua

inferiorem

abjeciffec

\^

pro oraculo
,

fic

Defmeergo Rex effe / Quia certiffimum efl imperium in Nacuram , fi quis hujufmodi rebus uc nec obuimis exilibus & minutis vacare nolit
,

tioeri iiec geri poffe

CXXll. Occurrit ctiam & illud ; oiirabilc quiddam effe ck durum quod nos omnes Scien,

atque omnes Authores fimul ac veluti uno ilu 6v impetu fummoveamus : idque non af. .fumpto aliquo cx Antiquis in auxilium & prae
tias

fidium noftrum
re voluiffemus',

fed quafi viribus prcpriis

,

Nns autem fcimus

non
qu32 affcruntur
,

fi

minus

fincera fide age

difficile fuiffc

nobis

i^^a

vel ad antiqua fsecula ante Grae,

'corum'ccmpora
Vis fortaffe
,

Vuerinc

cum Scientiae de Natura maf tamcn majorc cum filentio floneque in 'Gricorum tubas & nftulas
fed
'ad*

KOFUM ORG^lSiVM. M^
adhuc incidifTcnr
)

vcl etiam

per partes ccrte

,
:

ad aliquos ex Grsecis

ipfis referre

arque aftipu-

htionem & honorem inde petere rum hominum , qui nobiliratem

aliqua prolapia
aftruunc
tia freti
,

more novo-

&

ex antiqua per genealogiarum favores , , affingunt . Nos vero rerum evidenfibi

omnem commenti &

patamus
,

impof^urse conid
,

ditionem rejicimus, neque ad

plus interefTe

utrum

quae
,

quod agitur jam inve-

nientur

Antiquis olim cognita

&perreruni

viciffitudines

&

fa?cula occidentia

&

orientia
,

quam , hominibus curae effe debere urrum Novus Orbis fueric Infula illa Atlantis & vetcri Mundo cognita ; an nLinc primum reperta Rerum enim inventio a Naruraj luce petenda ,
fmt
;
,
.

non ab Antiquitatis cenebris repetenda

efl

'

vero ad univerfa/em iftam reprehenfionemactinec, certiffimum efl vere rcm reputanti eam & magis probabilem effe magis modeftam , quam fi fafla fuiffec ex parte Si cnim in primis Notionibus errores radicati non fuiffent, fieri nou potuiffet quin ronnulla refte inventa , alia perperam invcnta correxif, ,
.

Quod

fcnt

atque ejufmodi

Sed cum errores fundam.entaies fucrinc , ut homines potius res neglexe,

rintac praBterierini , quam de illis pravum awt falfum judicium fecerint ; minimc mirumefl,

homines id non obtinuerint, quod non egc; ncc ad mccam pervenerinc quam non , pofuerinc aut collocarinc ; neque viam emenfi finc , quam non ingreffi fincaut tenuerint
fi

rinc

At-

ii8

VERVL^MU
,

Atque infolentiam rei quod attinet ; Certe S quis manus conrtancia atque oculi vigore lineam
magis re^lam
fe

aut circulum
,

magis perfelum
,

defcribere poiTe
;

quam almm quempiam

,

(j-

bi affumat

inducitur fcilicec facultatis compivfi

ratio

Quod

quis afferat
,

fe

adhibita

reguk
,

aut circumdu6to circino

lineam magis re6\am,

aut circulum magis perfelum poffe defcribere

quam aliquem alium vi fola oculi & manus ; is Quin hoc ^ certe non admodum ja6lator fuerit
.

quoddicimus, non lolum in hoc noftro conatu fed etiam perprimo & inceptivo locum habet tinet ad eos qui huic rei pofthac incumbent. exxqust Noftra enim via Inveniendi Scientias fere ingenia , & non multum excellentia eorum cum omnia per certiffimas Regulas relinquit tranGgat Itaque haec noRra Demonftrationes & Felicitatis cujufdani func diximus) ( ut fdBpe porius quam Facultatis , & potius Temporis Eft cnim certe Cafus alipartus quam Ingenii quis non minus in Cogitationibus humanis 5 quam in Operibus & fa6tis CXXIII. itaque dicendum de nobis ipfis quod ille per jocumdixit, praefercim cum tara benc
*

rem

fecet

Fieri non potefl ut idem fentiant

qui aquam^^ C^ qui

,

At caeteri hotam Vetercs quam Ncvi , iiquorem mincs tanquam aquam, biberunt crudum in Scientiis vel per vel fponte ex Intellelu manantcm tanquam per rotas ex puteo hauDialeticam ftam. Atnos liquorem bibimus &propinamus
vinum btbant
,
.

cx

confcclum uvis , iifque maturis ^c 3c per racemos quoldam collc6lis cempeftivis

cx
infiiiitis
,

ac decerptis

&
,

lubinde
nobis

in torculari preflis

ac
Ita-

poftremo

in vafe

repurgatis
fi

&

clarificans
aliis

que
niac

nil

mirum

cum

non convc:

ncc Occurrecproculdubio & illud ipiis nobis metam aut Scopum Scientiarum a reprehendimus ) verum & opti( id quod in aliis mum praefixum effe Effe enim Concemplationem veritatis , omni Operum utilitate 5c ma-

CXXIV.

gnicudine digniorem
ro i(tam

&

celfiorem

longam ve-

&
,

lollicicam

moram
affigere

in Experientia

&
,

Materia

&

rerum Particularium

fluftibus

Mencem

veluti

humo

vel potius in

Tartarum quoddam confufionis 6c perturbationis deiicere ; atque ab AbQraSae Sapientiae fcrenitate & tranquillitaEe ( tanquam a ftatu multodiviniore) arcere

&

fumraovere

Nos vero

huic rationi libenter affentimur ; 6c hoc ipfum , quod innuunt ac praeoptant , prxcipue atque ante

omnia agimus
^

Etenim

Mundi

in Incelleftu

verum exempiar humano fundamus ; quale

non quaie cuipiam fua propria ratio diftaverit. Hoc autem perfici non peteft , niCi
invcnitur
fala

Mundi
.

diffe^ione atque

gentiffima

Modulos vcro
fimiolas
,

ineptos

Anatomia diliMundoruai

&

quas in Philofophiis phan omnino diffipan , extruxerunt tafiaehominum das edicimus Sciant itaquc homines ( id quo

tanquam

fuperius

diximus) quantum

incerfit incer

hu
;

ma.

|20

VERVL^Mll
Idola

manx Mentis
lila

&

divinae
,

Mentis Ideas
Abftraftio-

enin^ nihil aliud funt

:

quam

nes ad placitum

Hx autem

func vera fignacu-

iaCreatoris fupcr creaturas , prout in Macerie per lineas veras exquifitas imprimuntur

&

&

terminantur . Itaque ipfiffimae Res funt ( in hoc generc ) Veritas & Utilitas atque Opera
;

ipfa pluris facienda func

quatcnus func vcrita, tis pignora , quam propter vitae commoda CXXV. Occurret fortaffe illud nos tanquam aftum agere ; atque Antiquos ipfos eandem quam nos , viam tenuiffe Itaquc verifimile putabitquifpiam, etiamnos, poft tantum
.

&

motum

& molitionem , deventuros tandem ad aliquam ex illis Philofophiis quae apud Anti* quos valuerunt , Nam & illos in Meditationum fuarum Principiis vim & copiam magnam Exem. plorum & Particularium paraviffe ; atque in
Commentarios
atque
ciffe
,
,

per locos

inde

Philofophias
,

& titulos digeffiffe fuas & Artes confe,

'

8c poftea

re

comperta
5c

pronunfciaffe

&
los

Exempla ad fidem
;
,

addidiffe

docendi lumen fparfim fed Particularium notas , & codiciU

,

ac commentarios fuos

in

lucem edere
:

fupervacuum ciffe quod

,

&
in

moleftum putaffe
aedificando fieri

idoque
;

fe

folet

nempe

poft aedificil ftruluram

machinas fcalas a , confpeftu amoviffe . Nequealiter faflum effe , credere certe oportet . Verum nifi quis omnino
oblitus fuerit

&

eorum
(

quae fuperius difla funt

}

huic objeftioni

auc fcrupulo pocius

facile
re

WO^LJAf
refpondcbic
.

ORG^NUM. m,
inquirendi 5c inve-

Formam cnim
.

nicndi apud Anciquos & ipfi profitemur , Ea autera non fcripta corum pra fe ferunt
fuit
,

&
alia

quam utabExemplis quibufdam & Par(additis Notionibus communibus, & fortaffe portionc nonnuUa ex opinionibus reccptis, quae maxime placuerunt ) ad Conclufioticularibus

nes raaxime gcneralcs five Principia Scicntia; ad quorum veritatcm immoConclufioncs infcriores per Mcdia educereut ac probarcnt , ex quibus Artem conftituebant Tam dcmum fi nova ParticulaExffmpla mota effent ria addufta , quac

rum advolarent
tam

& fixam

&

&

placiiis fuis refragarentur

illa

aur per diftin-

6\ioncs

aut per regularum

fuarum explanatio;

ncs

inordinem
:

fubtiliter redigebanc

aut de

mum
bant

per exceptioncs groffo

modo fummovcrefragan-

At rerum Particularium non

,

tium caufas
pcrtinaciter

ad

illa

Principia fua laboriofe

.

&
ad^

accommodabant

Vcrum
illa
)

nec Hifto,

ria Naturalis
fuiffe

&
;

Experientia
(

erat

quam
ifta

oportcbat

longc certe abeft

,

&
,

volatio adGeneraliffima

omnia
illud
;

perdidit

GXXVI.

Occurret

&

nos

propter

inhibitionem quandam pronuntiandi & principia certa ponendi , donec per medios gradus adGencraliflima rite pcrventum fit j Sufpcnfio,

nem quandam judicii tueri , atque ad Jfcatale* p/fam rero deducere Nos vero non ^catalcm p/iam , fcd Eucatalep/iam meditamur Sc propo
.

nimusi Senfui cnim non derogamus

fed miniftra*

122.

VERUL^MIl

ftramus

&

Intellelum non contemnimus, fed

regimus. Atque melius eft fcire quantum opus quam fit , & tamen nos non penitus fcire putare penicus fcire nos putare , & tamcn nil eorum , fcire . quae opus efl: GXXVIJ. Etiam dubitabit quifpiam potius quam objiciet ; utrum nos de Naturali tantum Phiiofophia , an etiam de Scientiis reliquis , Logicis , Ethicis , Politicis , fccundum viara noftrara pcrficiendis loquamur , Ac nos certc de univerfis hzc , qux dila func , inteliigimus: Atque qucmadmodum vulgaris Logica , quae re^ gic resper Syllogifmum , non tantum ad Natu
, ,

raies, fed ad

omnes

Scieniias pertinet

;
,

Ita

&"

noftra

quaz procedic per

InduBionem

omnia

comple6titur . Tam cnimHiftoriam inveniendi conficimus de Ira , Mctu

& Tabulas & Verey

&fimilibus; ac etiam deexcraplis rerum CiviUum nec minus de motibus mentalibus Memoriae Compofitionis & Divifionis , Ju& reliquorum ; quam de Calido & Fridicii gido , aut Luee , aut Vegetatione , aut fimili* Sed tatnen cum noftra rztio Interpretandi ^ bus ^od Hiftoriam prseparatam & ordinatam non Mentis tantam motus & difcurfus , ( ut Logica vulgaris ). fed & rerura naturam intueatur ; ita JVIentcm regimus, uc ad Rerum naturam fc , Atque aptis per omnia modis , applicarc poflit propterea multa oc divcrfa in Doftrina Intei-pr-em ttttionis praecipimus, quae ad Subjefli de quo
cundia
,
:

inquiriraus

qualitiatcm

&

conditionera

mo-

dum

NOrUM ORG^NUM.

123
,

dum Invenlendi nonnulla ex parte applicent CXXVIII. Ac illud de nobis ne dubirjjre quidem fas fic utrum nos Philorophlam & Artes
3c

Sciencias

quibus utimur, dcftruere 5c dc:

moliri cupiamus

Contraenim, earum

&

ufuni

culcum & honores lihenter ampleftimur . Nequc enim ullo modoofficimus, quiniftaj, quse
invaluerunc
nes ornenc
,

&

ad Profefforia munera ac vicas Civilis compendia adhibeaocur & valeant ; denique tanquam numifmaca quaedarn , confenfa
,

& &

Dilputationes alanc,

& Sermo-

incer

homincs recipiancur Quineciam fignificamus aperce , ea quae nos adducimus, ad iftas

,

non multum idonea fucura ; cum ad vulgL capcum deduci omniuo non poffinc , nifi per At hoc ipfum , quod Effela & Opera cantum le affeftu noftro & bona voluntace erga Scientias rcceptas dicimus, quam vere proficeamur , Scripta noftra in publicum edita ( praefertim lircs
.

bri de Progyeffu Scienttarum

que
lllud his

id vcrbis

Ita) fidem faciant . amplius vincere non conabimur .

interim confiancer
,

&
,

diferte

moncmus

modis
ncc

qui in ufu func

enciarura do6lrinis
fieri
,

&

nec magnos in Sciconcemplacione progreffus

illas

ad amplicudinem

Operum

dedu*

ci

poffe

CXXIX.
ca dicamus
.

Supereft uc de Finis excellentla pau.

Ea

fi

prius difla fuiffenc

:

vocis
,

fi-

milia videri potuiffenc

deris

fed fpe
,

jam fa6la

&

iniquis prxjudiciis fublatis

plus forcaffc

pon*

habebunc. Quod finos cmnia

perfeciffe-

mus

124

VERUL^MIl
,

mus
tem

& plane abfolviffemus nec alios in par & confortium laborum fubinde vocarcmus;
,

etiam ab hujufmodi verbis abftinuiffcmus

acciperentur in prasdicacionem

ne
.

meriti noftri
,

Cum
xtii

vero aliorum induftria acuenda Ct

;

&

anl-

excitandi atque accendendi

ut quaedam

confentaneum

eft,

hominibusin mentem rediga-

mus
Primoitaque, videtur Inventorum nobilium
introduflio
,

inter Aliones
:

mas

partcs tenere
.

id

humanas longe quod antiqua faecula

:

pri.
ju*

dicaverunt

Ea enim Rerum Inventoribus

divi-

iisautem, qui in Re. nos honores tribuerunt quales erant orbium merebantur bus Civilibus , ( 5c imperiorum Conditores, Legislatores , PaTyrantriarum a diuturnis malis Liberatores
,

his fimiles) Hcroum xiidum Debellatores , tantum honores decreverunt . Atque certe fi quis ea rele conferat , juftum hoc prifci fascu

&

Etenim Inventorum be. judicium reperiet humanum pertinere genus univerfum neficia ad
li

poffunt

Civiiia ad certas
:

tantummodo homiultra paucas jetates

num

fedes
;

haec
,

etiam non

At. queStatus cmendatio inCivilibus non fine vi at Inven5c perturbatione plerumque procedit tabeant, & bencficium deferunt abfque alicudurant
illa
:

quafi perpetuis temporibus

jus injuria aut triftitia

'

&

Etiam Jnventa qviafi novae Crcationes funt divinorum Operum Imitamenta , ut bene cePir-

cinit illc

NO^UM ORG^NUM.
Prtmum
Et
frugiferos foetus

125
.'

niortalibus tsgris

Dtdiderant quondam pneflanti nomine ^tbenft

RECRE^VERUNT
garunt
.

vitam

legefqus ro.

Atque videcur nocatu dignum

<]uod

in Solomone

cum Imperio
,

Auro

magnificentia Ope-

ram,Sacellicio

FamuliciojClafTc infupcr,
ac

&

Noad

minis claritacc
nc florerec
,

fumma hominum
nihil

admiratio.
fibi

tamen

horum
,

delegcrit
:

gloriam
ejfe
,

fed ita pronunciaverit

Gloriam Dei

celare

rem ^ gloriam Regis

( fi

invejligare rem.
,

Rurfus

placct

rcpucet quifpiam

quan-

tum

intcrfic inter

hominum vitam

in exculcif-

lima quapiam Europa: Provincia , & in gione aliqua Novae Indiae maxime fera bara ; Ea rantum difFerre exiflimabit, ut rico Hominem homini Dium effe , non folum

Rcbar

&

mepro-

pcer auxiiium

5c

beneficium
,

fed etiam
pofTit
,

per

Ihcus comparationcm

recle dici

que hoc, non Solum , non Coelum , pora , fed Arccs prxftant Rurfus , vim & virtutem & confequcntias Rerum invencarum notare juvac: quas non in
.
,

Atnon Cor-

aliis

manifcflius occurrunt , quam io illis bus, quse Antiquis incognitse , & quarum

tri^

pri-

mordia
funt /

licet

reccncia,,

obfcura

&
,

ingloria

\Artis
,

nimirum Imprimendt
,

Pulveris

Tormentarii

rsrum

& ^yfcus N^uttc^ Ha2C enim tria, facicm & ftatum in Orbe terrarum mu:

taverunt

'dum

in

primum Re Bellica
,

in
:

Rc

Literaria
,

fecun-

certium

in Navigatio-

*nibus:

ii6
nibus
:

VERUL^Mlt
IJnde innumerae rerum mutationes {t^ ut non Imperium aliquod , non ;

quutse lunt

non Stclla majorem efficaciam & quali influxum fuper res humanas exercuiffe videatur , quam ifta Mechanica exercucrunt Praeterea non abs re fuerit, tria hominum Ambitionis genera & quafi gradus diftinguere. qui propriam potentiam m Primum eorum quod genus vuU Patria fua amplificare cupiunt
Sela
, ,

Secundum eorum , qui degener inter humanum impcrium Patriaj potentiam Illud plus certe hagenus amplificare uituntur bet dignitatis , cupiditatis haud minus , Quod fi quis humani generis ipfius potentiam & imperium in rerum Univerfitatem inftaurare & amplificare conetur/ ea proculdubio Ambitio fanior (fi modo ita vocanda fit j reliquis
gare
eft 6c
.

&

&

cft& auguftior Hominis autem imperium in Res in folis Artibus &: Scientiis ponitur Na.

turae

enimnon imperatur
fi

nili

parendo

Praeterea,
qui genus

unius alicujus particularis In*

venti utilitas ita homines aftccerit, ut

eum

humanum Univerfum beneficio Homine majorem quodevincire potuerir

,

ali-

pu^
ali-

taverint

quanto cclfius videbitur

,

tale

quid invenire

per quod alia omnia expedite

Et tamen ( ut verum cmnino ? dicamus ) quemadmodum luci magnam habem^s gratiam , quod per eam vias inire , Artes exercere , legere nos invicem dignofcere
inveniri poffint
,

poffimus

6c

nihiiominus ipfa vifio iucis res prx-

NOrUM ORG.ANUM.
praBftantior cft

117
nniltiplex

&

pulchrior
ipia

quam

Contcmplatio Rerum, finc Supcrftitione aut Impoftura , prout lunc , in fe ipfa magis digna Errore aut Confufione cft , quam Univerfus Inventorum fru6tus , Poflremo fiquis clepravationem Scientiarum & Arcium ad malitiam & luxuriam & fimilia, obieceric id nemincm moveat IUud enim dc omnibus mundanis Bonis dici poteft , Ingcnio, Fortitudine, Viribus, Forma , Divitiis LuRecuperet modo genus ce ipfa , & reliquis humanura jus fuum in Naturam quod ei cx dotatione divina competit ; & detur ci copia : fana Rcligio guber^ ufum vcro re6^a Ratio ,
cjus ufus
:

Jta certe

&

nabit

tempus eft ut Arcem ipfam InterpYetandi Naturam proponamus < ia qua licet nos utiliflfima & vcriffima praecepiffe arbitremur , tamen neceffuatem ei abfolutani
abfquc ea nil agi poffit ) auc etiam perfeftionem non attribuimus. Etenim in ea opifi nione fumus juftam Nacurs & ExpcrientisE Hifloriam praefto haberent homines , atquc in ea fedulo vcrfarentur ^ fibique duas rcs impe(

GXXX. Jamvero

ac

fi

rare poffent

unam

uc rccepcas opiniones

&

no-

tiones deponercnt; alteram,ut

liffimis

Mentem

genera-

&

proximis ab
alia

illis

ad cempus cohibe-

rent
tis
,

fore ut ctiam vi propria

&

genuina

Men/r;-

abfque

Arte

in

formam noflram
.

terpYetandi\r\Q\^^vz poffent
tatio

Eft

^mm
,

InterpYe"

verum

&

naturalc opus Mencis

demptis
iis

izS
iis

VERUL^Mll
:

quae obftanc

Sed camen omnia ccrte per

noftra Praecepta erunc magis in

procinSu,

&

muko
:

firmiora

Neque ramen illis nihil addi poffe aifirmamus fed contra nos qui Mentcm refpicimus , non rantum in facultate propria , fed quatenus copulatur cum Rcbus Artcm Invc^ niendi cum luventis adolcfcere poffe , ftatucre
,

debemus.

1.

NOFUM ORG^fNUM

12^

LIBER SECUNDUS

^PHORISMORUM,
De
Interpretatione

T
Sive

iE

DE REGNO HOMINIS.
Uper datum Corpus novam Naturam,
fiye

novas Nacuras generare

;

&

fu-

perindiicere

Opus
.

3c

Intentio cfl

humana; Potentise
^urae

Datas

autem Na,

Formam

five

Differenciam veram
,

five

Naturam aturantem five Fontem emanatioi^is (ifta enim vocabula habemus, quae ad Iddicationem
rei

proxime accedanc
eft

invcnire

Opus

& Intentio

humans
,

his operibus primariis

Scientfse . x\tquc fubordinantur alia Onotie

^

pera duo fecundaria

ri
,

&

inferioris

Prio-

transformatio
aliud
,

Corporum concrecorum de
omni generatione

alio in
riori
,

intra cermlnos foffihilh j Pofce,

iavencio

in

& Motu,

htentis proceffus coic^imwaii ab Efficicnce manifeflo , 5c Materia manifeila , ufque ad Formam .indicam; &invencio fimiliter latentis Schem(u

ttlm

130
tijmi

VERUL^MII
Corporum quiefcentiuna
,

&

non

in

Moru
II.

Quam

infeliciter fe habeat Scientia huefl:

mana

quae in ufu

vulgo afferuntur . ejfe per Caufas fcire . Etiam non malc conftituuntur Gaufae quatuor ; Materia , Forma , Ac ex his Gaufa Finalis Efficiens , & Finis tantum abcfi: ut profit , ut etiam Scientias corrumpat , nifi in Hominls alionibus . Formse inventio habctur pro defperata . Efficiens vero Sc Materia (quales quaeruntur & recipiuntur , remorse fcilicct , abfque latenti proceffn ad for .

eciam ex illis liquet quge Vere fcire , Refte ponitur

,

mam

res perfunloriae funt

&

Scientiam veram aftivam . Neque tamen obliti fumus , nos fuperius nocorrexifTe errorem Mentis humanae , in taffe deferendo Formis primas Effentiae . Licctenim
nikili fere ad

& fuperficiales ^ &

&

jnNatura

nihil vere exiftat praeter

Corpora

in-

dividua, edentia
,

a^us puros inditiduos ex le gc ; in dotlrinis tamen , illa ipfa lex , ejufque inquifitio &inventio, arque explicatio , quam pro fundamento cft tam ad fciendum ejufqlie Eam autem legem ad operandum Paragrapbvs Formarum nomine inttlligimus; & prxrertim cum hoc vocabulum invalueric
,
.

familiarrter occurrac
lil. C^ui

Caufam

alicuius

Naturs

(veluti

Albedinis , aut Caloris ) in ccrtis tantum fub.jelis novit ; ejus Seientia imperfefla eft .

&

qui Effe6lum fuper certas tantum Materias (inter

l^OVUM ORG^NVM.
tcr cas
ejus

i^f
J

qu2

func fufceptibiles ) inducere poteir

eft
.

Potentia paritcr imperfe6la

Ac qui

Efficientcm

& Materialem
(

Caufam tantummo*
funt
,
,

do n^vic,
aliud

quae

Caufs
5

fluxsE

&

nihil

quam vchicula

&
is

Caufs
,

Formam
Inrcnta
,

dc,

ferentesin aliquibus)

ad nova
8z

iit

Maceria aliquatcnus
vcnire poteft
turae
^
.

fimili

praparaca

perfi-

fed

rerum Tcrmincs ahius

qui

xosnon raovcc

Ac

Formas novit

is

Na^

unitatem in Maceriis diffimillimis complcflitur. lcaquequas adhuc fa6la non funt , qualia nec Naiura viciflitudines , neque Experi^ mcncalcs induftriae , ncque Cafus ipfe , in A-

ftum un^am iiem humanam

pcrduxiffcnc

netjue cogicatioj

fubitura fuiffent
.

detegere 3c

Quare ex Formarum Invcnproducerc poteil: tione, fequiturContempIacio vera . & Operai*

fiiq

libcra

IV. Lkec vix ad Pocentiam , atquc ad Scientiam humanam , conjunftiflTiras: fint ,

fere

&

exdem

tamen propcer perniciofam

3c in*

veteracam confuecudinem vetfandi inabftra6lis, tucius ominino efl: , ordiri & excitare Scientias ab iis fundamencis , qase in ordine func cd partem A6tivam , atque uc illa ipfa parcem Con. templacivam fignec & dctermincc. Videndum icaque eft , ad aliquam Nacuram fuperCorpus datum generandam 6c fuperinducendam , quale

pr^ccpcum , aut qualem quis direliodeduftionem maxime optarec ; id* que iermone- fimplici , & minime abftrufo . i % Exem*
quis

nem,

aut

132

VERUL^MII
gratia
;
fi

Exempli

quis argento cupiac fu-

perlnducere flavum colorem auri , aut augmentum ponderis , ( rervaus lcgibus macerix j auc iapidi alicui non diaphano draphaneifatem , auc

non vegetabiii vcgetationem ; Videndum ( inquam ) aut dedu6lionem quale quis prseceptum cft A que primo , pociffimum fibi dari exopret
vitro tenacicatem
,

auc corpori

aiicui

exopcabit aliquis proculdubio , fibi monflrari aliquid huiuimodi , quod opere non fruflrec ^

neque experimento
bit quis aliquid

fallat:

fibi

prsefcribi

Secundo , exoptaquod ipfum

,

non

aftringat

&

coerceat ad

Media qusdam
particulares
.

& Modos
taffeenim

quofdam operandi
dcftiiuerv.r
,
fi
,

For,

nec habebit facultaccm

&

commoditatem
.

taiia
fint

media comparandi

&
.

procurandi

Quod
;

&

alia

Media

&
,

alii

Modi
talis

prsetcr iilud

Naturs

prsccpLum } prcg-gnerid^ ea fortaffe ex iis erunt quse

a

funt in operantis potcRate

nus per angufiias pr^cepti Tertio , optabit aliquid fibi fru6^um capiet quodnon fit aeque difficiie , ac ilia monftrari ipfa operario de qua inquiritur , kd propius
.
,

quibus Bihilomiexcludctur , nec

sccedat ad praxim
di

Itaque de prxcepto vero

,

&

perfe6lo operan-

pronuntiatum erit tale ; ut fit certum ^ /ifive / ordtne ad a^io^ beYur/i , &* difponens tiem , Arque hoc ipfum idcm eft cum Invcn
,

tione Formae verae

cujus talis
eft
5

ut

Ercnim Forma Naturae ali ea pofua Natura data infal

.

iibi-

NOf^VM ORGu^NUM.
^ibiliter

133
j

fequauur

Iraque
adeft
,

adeft:

perpetuo

quanJo Nacura
laliter

ilia
,

acque

affirmac
eft: ^

atque ineft
ut ea
.

eam univeromni Eadera

.

Forriia talis
fallibiJiter

amota
,

fugiac

itaquc
foli

Natura daca ia abeft perpetuo ,

,

quando Natura
negat
,

illa abeft
.

eamque perpetuo ab-

Pofiremo , Forma vera talis eft , uc Nacuram dacam ex fonce aliquo Effentiae deducac , qusB ineft pluribus , & nocior eft Naturas ( uc loquuntur quam ipfa )
acque ineft

Forma
fciendi
i4t

Itaque de

Axiomate vero

&

perfe6lo

pronuntiatum & prxceptum tale eft inveniatitr Natuva alia qitte fit cum Natura ,
,

ilata
Y.t

cenvertibilis
^

& taraen
&
quod

fit
,

Umitatio Natu
ifta

notioris

inftar generis veri

,

pronunciata
res

Atkivum

autem duo Contemplativum ,

operando
.

eadem
,

func

&

in

utiiiffi-

mum

id in

fciendo veriffimum

V. Ac Prascepcum fiveAxioma de cransformacioneCorporum , duplicis eft generis. Pri-

mum incuerur Corpus uc turmarn five conju. gacionem Naturarum limpliciuiii uc in Auro hxc conveniunc; quod fit flavum quod fic pondcrofum , ad pondus cale quod fic malleabiie aut duclile , ad extenficnem talem quod non fiac volatiie , nec deperdac de quanco fuo per ignem ; quod fluac fluore cali quod fe; parecur & lolvacur modis talibus . ^ fimiliter de ccteris Naturis quse in Auro corcurrunc lcaque hujafmodi Axioma rem deducic ex For. niis Naturarum fimplicium Nam qui Formas
,
:

&

&

134 Modos

VERVL.AMlt
novic
, ,

ris,

dulilis

fixi

fupcrinducendi flavi , ponde" , fluoris , folutionum ,

&

fic de rcliquis

&

corum graduationcs

&

mo-

dos; videbit& curabic , ut ifta conjungi poffmc in aliquo corpore , unde fequatur transforAtquc hoc genus operandi rnatio in aurum Eadem enim pertinec ad Acllonem primariam ratio generandi Naturam unam aliquam cft fimplicem, & plures ; nifi quod arfletur mafi plures g!s & refLnngatur homo in operundo diflicultatem tot Naturas propter requlrantur coadunai^di ; quae non facile convcniunt , nifj Utcun. per vias Naciirs tritas & ordinarias eft quod ifte Modus que tamen ; dicendum onerandi ( qui Naturas intuctur fimplices , ii. .
,

cet

in corporc

concrcto
latas

procedac ex
,

iis
,

qu

in

Natura funt conftatia

,

&

asterna

& Ca-

tholica

&

prxbeat

porenti^ human^s

vias, quales ( ut nunc funt res ) Cogiiatiokumana vix capere aut reprfentare poiTit ,

Ai fecundum genus Axiomatis

latentis pyoceffits

inventione pendet

quod a non per

(

Naturas fmiplices procedir , fed per concreta corpora, quemadmodum in Natura inveniuiilur, curfu ordinario. Exempli gratia ; In cafu ubi fitjnquifitio, ex quibus initiis, & quo
auc aliud quo proceffu , Aurum generetur lapis a pri, quodvis metallum aut

modo
rnis

&:

menftruis, aut rudimeniis

:

fuis

ufquc ad
,

Mincram peife\am

Auc

fimiliter

quo pro-

ceffa herbae gencrentur a prirpis concfctionibus

fuc

NOFUM ORGofKUM.
fuccorum plantam formatam
in cerra
, ,

135
fuccef-

aut a feminibus, ufque ad

cam

univerfa
5c

illa

fione

Motus

%c diverfis

continuatis Naturas

nexibus; Similiter, de generatione ordinatim explicata Animaiium, ab Initu ad partum ;

Ec fimiliterdc corporibus aliis. Enimvero neque ad gcnerationcs Corporum tantum fpetlac haec Inquifitio , fed etiam ad alios motus 5c opificia Natur^ Exempli gra.

tia ;

In cafu ubi

fit

Inquifitio de univerfa fe,

rie

&contii3uatis aftionibus alimentandi

prima reccpticne alimenti

ad affimilationem , perfeftam ; aut fimiliter de Motu voluncario in Animafibus , a prima imprcffione imaginationis , 5c continuacis nixibus fpiritus , ufquc

ad flxiones
cato

&
.

motus artuum
,

;
,

aut dc cxpli-

motu

linguae

& labiorum &

inftrumen^

torum reliquorum, ufque ad editionem vocum Nam h^c quoquc fpeSanc ad articulatarum Naturas concretas , five Coilegiatas , & in fabrica ; & intuentur veluti confuecudincs Naturae particulares , &fpciales, non leges fundaxncntales
nias
.

&

commHnes

qus

conftituunc foreft
,

Veruntamen ornnino fatendam

ra-

tionem iftam vidcri cxpedftiorem , & magis fitam in propinquo, & fpcm iniicere raagis , quam illam primariam Ac pars Operativa fimiliter, quaehuic parti Contemplativse refpondec , operationcm cxtcndic & promovec , ab iis quae crdinario in Natura invcniuntur , ad quaedam proxima ,
.

auc

1^6

VERUL^MII
.

auc aproximis non admodum remota ; Sed aU tiores & radicales operatfones fuper Naturam , peiadenc utique ab Axiomatibus primariis

Quinetiani ubi non daiurhomini facultas operandi , fed tantum fciendi , uc in Cceleftibus ,

neque enim conceditur homini operari in C(2^ auc ea immutarc auc transformare ) tamen Inquifitio fac^i ipfius , five veritatis reij non minus quam cognitio Caufarum & conicn(

ieftia

fuum

ad primaria illa 5c (Satholiea Axiomata de Naturis fimplicibus ( veiuti de Natura Rotationis fpontanese , AttraClionis five virtualiorum compluriura , quae tis MagneticsE ,
,

&

jnagis

communia func Neque enim refercur

.

quam

ipfa Cceleftia

fperec aliquis terminare

quieftionem , utrum in Mocn diurno revera Terra auc Gcelura rotet ; nifi Naturam Rotationis fpontanea? prius comprehenderic

VI. Latcns aucem Proceffus

mur num

longe alia res

efl:

quam

de quo loquianimis homi^

facile
poffit

(qualiter nunc obfidcncur)

.

occurrere

Neque enim
auc iigna
,
;

intelligimus menfuras
,

quafdam

auc fcalas proeefTus

fed

in

corporibus ipe^labiles

plane

procelTura

continuacum
fugit.

qui

maxima ex
;

parte fenfum

Exempli gratia
transformatione

In orni generacione
,

&:

Corporum

quid deperdatur & evolec , accedac ; quid diiatetur , quid contrahacur ; quid uniatur , quid feparetur ; quid continuetur
3

inquirendum , quid maneac , quid

'NorUM ORG^NUM.

137

quid impellat , qaid rur , quid ablcindatcr impediat; quid doniinetar , quid iuccumbac ; alia compiura

&

Neque

hic rurfus

hxc tancum
aliis

in generatio-

ne auc transrormatiope in orjnibus iunc ; fcd

Ccrporuni

quaercnda
,

&

alterationibus

&

quid antece, dat, quid fuccedaf ; quid lic incitacius , quid remiflius ; quid Motum prasbeat , quid regac ; 8c hujufmodi I(^a vcro omnia Scientiis ( qux
fiQnliter
.

Motjbus,

inquirendum

Tiunc pinouilTima ivliaerva

&

prorfus ifthabi.

contexuntur) incognita func 8c intaCla Cum enim omnis Aftio naturalis per minima tranfigatur , aut faltem per illa quas func minora , qunm ut fenfum feriant ; nemo fe Nstu,

ram

regcre aut vertcre poffe fperc

nifi

illa

debico

modo compreheMderit

tentis

Inquifitio Inventio la , Scbematijmi in Corporibus , res nova efl* non minus , quara Inventio latmtis procejfus Formaj Verfamur enim plane adhac in a-

VII. Similicer

& &

notaveric

&

triis

Naturas
.

neque ad interiora paramus adi-

tum
tare

Ac nemo corpus datum nova Natura do vel in novum corpus feliciter& appofite
potefl:
,

tranfmurare

nifi

Corporis
aut

alteraiidi auc
.

transformandi
ciles

bonam habueric notitiam

,

la

modos enim vanos ineurrec

,

fahem

diffi,

&

perverfos

nec pro corporis natura

quod operatur. Itaque ad hoc etiara via pla nc eft apcrienda Sc munienda Atque in Anatomia Corporum Oiganicorum
in
.

qua

33S
(

VERUL^MII
,

qualia funt hominis

&

animalium) opera
,

fane refte Bc utiliter infumitur

fubtilis
,

& videtur rcs

bonum
,

Sc fcrutinium Na^urae

Ac

hoc genus Anatomiae

fubjefitum
,

fpcclabilc eft

&

fenfui

&in
.

corporibus tantum organicis

locum habet

Verum hoc ipfum obvium

,

quid-

dam

eft,

&in promptu fitum

prae Anatoafila

ver^ Scbematifmi latenttsin corperibus quae habentur pro firailarlbus ; praefertim in rebus fpecificatis,

&

carum partibus
,

ut ferrl
plantae
,
,

lapi-

dis

Bc

panibus fimilaribus
,

aniraa,

lis ;

vcluti radicis

folii

fioris

carnis

fan-

guinis, oSis, &c.

prorfus ceffavit cnim innuic fcparatio

diftlilationes
,

Atetiam inhoc genercnon induftrla humaa ; hoc ipfum

corporum fimilarium per modos , ut
per

Sc alios folutionum

diflimilaritas

partium horaogcnearum apparcat

congregationem . Quod etiam facit ad id quod quaerimus ; licx ufu cft 5 cec faepius rcs fallax fic ; quia complures Naturae fcparationi imputantur & aitribuuntur ,
corapofiti

&

ac fiprius fubftitiffent in compofuo ; quas recalor, & alii modi apertionum vera ignis fupcrinducunt . Sed & haec de novo indunt , quGque parvapars cft operis , ad inveniendum Schematifmuw vcrum in compofito ; qui Scbe

&

&

matifmtis rcscft longc fublilior,

cruitur

& accuratior,
quam

3c aboperibus igaispotius confunditur,

&

eluccfcic
cft

Ittqae fficicnda
itttio ;

corporum feparatio

k fo-

nopper igiaemccrtt, fedpcr Tationena

&

-NOVUM ORG^NWM.
^lnduBionem verwim
xiliaribus
;
,

i^p
au*

cum Experimentis

&

per comparationem ad alia cor*

pora

&

&

& reduftionem ad Naturas fimpliccs earum formas c\\i in compofico conveniun^ complicantur & sranreundum ptane a VhI'
,

cano ad

Minervnm
(

fi

in

animo
)

fic

veras cor*

porum
cas

texturas 8c Schemattfmos
ut

unde omnis
proprie*

occuha atque

vocant

fpecifica
,

&

virtus in rebus pendcr

unde etiam omn

is potentis alterationis

&

iransformationis nor
.

ma

educitur) in lucem protrahcre

,

Exempli gratia , inquirendum quid Ci in. omni corpore fpiritus, quid effentia tangibilis; atqueille ipfe Spiritus, utrum fu copiofus

&

eurgeat
craflior
tiefcs
;

an jcjunus

&
,

magis aereus
;

paucus tenuis autigncus; acris

;

aus
auK
auj;

,
,

cxilis,

aut robuftus

in progrcffu
;

in regreffu

abfcifiTus,

auc coininuatus

condif-

icntiens cuoa externis

&

ambientibus, aut

fentiens / &c. Etfimilitcr, Effentia tangibilis, quse non pauciorcs recipit differcntias , quam (
fpiritus) atque ejus villi
,

&

fibraz

6c

omni,
,

moda
tus
,

textura
venaz

Rurfus autem collocatio Spiri,

tus per

corpoream molcm
,

ejufque pori

mcafivc

&

cellulse

&

rudimenta

tentamcntaCorporis organici , fub eandcm Inquifitionem cadunt Sed & in his quoque, atque adeoin orani Litentis Schematifmi Inventionc , luxvera & clara ab Axiomatibus pri.

mariis iramittitur

quae cerce caligincra omi

,

nem

& fubtilitatem

eifcutic

VIII. Ne.

I40

FERUL^MII
res deciucetur

Vlir. Neque propterea

ad A^

tomum

qnx

pr^fLipponic
,

riam noa fluxam

tur.

Vacuum , 6c Matequorum utrumque fallum

,

efl) fed ad particulas veras

quales inveniun-

Neque

rurfus eft

, ,

quod exhorreat quifut

piam iftam
fed contra

fubtiliratem

inexplicabilem

mals vergit Isquifuio ad Na, qu turas fimplices, eo magis omnia erunc fita in

plano&

perfpicuo
;
;

translato negotio a multi-

plici in fimplex

commenfurabile

& ab incommenfurabili ad &a furoio a4 computabile

;

&

ab infinito 5c vago ad definitum uc fic in elementis literaruia ,

certum

&

tonis con*

centuum
turalis

Optime autem cedit Inquificjo NaPhyficum terminatur in Maquando , At rurfus multitudinem auc frathematico In rebus enim cuje ftiones nemo reformidet facile quis potam cranfigantur, pernumeros
.

fueric auc cogitaverit

Millenarium, quam ununi;

,

auc millefimam parcem unius

quam unum
,

in-

tegrum
iX.
fophiae

Exduobus generibus Axiomacum

,
,

quae

fuperius pofita func

oricur vera divifio Philo-

fcienciarum ; cranslatls vocabuiis receptis ( quae ad indicationem rei proxinie accedunc) ad fenfum nofirum . Videliccc , uc
Inquifitio
te
,

&

Formarum
)

quae func

ratlone cer,

&

fua iege

sterna?

&

immoblles

con-

flicuac
tis tis

Metaphyftcam ; Inquifitio vero Efficien laten Materia , & latentis pyoceffiis ^ Naturae curfum omnia Schemati[mi y ( qus

&

&

ccm

J^orUM ORG^AWM.
coromunem
mentales
ficam
'

141

&

ordinariuni

non
j

leges funda*

&

azccrnas rerpicmac

conaituaL P/jy
pcr

atqut* his
*

f-b irdinentur (jmiliccr Pracii,

QX

du3B

PhyfiCit McJj.:ntccz
)

Mciaphyfme
l^itas

purgato nomine

Mag

propter

cjus vias^

majus imperium in Naturara . X. Polito iraque d<^6Vin fcopo , perge ndum ad prxcepca j idque ordine minime pervcrfo, Atque indicia de bitcrpr^tatiom aut perturbato ne Natura complcctunrur partcs io g^^nere duas*
.

prlmam

deeducei;dis aut cxciu;d;s

Axioma-

tibus ab Expcrieniia ; iecundam , de deducendis auc dcrivandis Expcrimencis novis ab Axioma-*

tibus

Prior autem irifaria dividiiur

In

tres

nempe Miniflrationes ^ MiniftraKonem ad lenfum ; Miniflrationem ad Menioriatn ; & Miuifive Rationem ftrationem ad Mentem Primo enim paranda cft HJhna JSittuyalts ^
, .

& Experimentalis
damentum
tura faciat
,

fufficiens oc
:

bona

quod fun,

rel

efl:
,

Neque enim fingend'im

invenlendum
,

aut excogitandum

fed

quid Na-

aut ferat

H ftoria vero Naturalis Sc Experirnentalis tam cfl & fparfa ut lntelle6^um confundac & difgregec nifi fiftatur & compareac ordine
varia
, ,

idoneo

Itaque formandae {\xx\tTahul(e

,

&

Coorm

dinationcs Infianti^ntrm

tali

modo

&

inftruilio*
.

ne

ut in

eas agere poffic Intcllelus

fiat

Id quoque licec

permiffus

&

tamen Intclle^lus fponte movens incompetens

,

fibi
eft,

&

inhabilisad opificium

Axiomatum

nifi

re

S^^.

14^

VERVLu4Mn
.

gatur , & maniatur . Itaque tcrtio adhibcnda cft InduBio legitima , & vera , quas ipfa clavis eft Incipiendam autem ell a Finc j Ittterpretatiorjis

& retro

pergendum ad

reliqua

XI. Inquifitio Formarum fic procedit* Supcr Naturam datam primo facienda eft compa* retjtia ad IntelkSimn omnium Injlantiarum Notarum , quaein eadem Natura conveniunt , per Matcrias licet diflimillimas Atque hujufmo#
.

di colIelio facienda efthiftorice, abfque contempiationc pracfeftina aut fubtiliiate aliqua m;^jore
ifia
.

Exempli

gratia

In Inquifitionc de For

Calidi

Inftantia Convenientes in Natura Calidi

1. Radii

Sdlh , praerertim ^ftate Mcridiei Solis refiexi Radii conftipati , ut inteir 2, montes , aut per parietes , raaxime om

&
,

&

&

nium
,3.

in l|)ectilis

comburentibus

Meteora Ignita 4, Fulmina comburentia

5, Eru6lationes flamraarura ex Gavis raontium,

&c.
^.

Flamma omnis

7. Ignita folida.
S. Balnea Calida Naturalia
.

p, Liquida ferventia

auE calefafta

IQ. Vapores 8: Fumi ferventes , atque Aer ipfe, quifortiflimum &furentcra fufcipit ca-

lcrcm,

fi

concludatur

ut in Rcverbcratoriis*

ii.Tem*

^OVVM ORG^NUM.
tutioncm Aeris
poris
,

14^

11. Terapeftatisaliqua fudae per ipfara conftu

non habita ratioe Tempo.

Anni

fubrerraneus in Cavernis 12. Aerconclufus nonnullis, prsfertim hyeme

13.

&

Omnia

yillofa , ut lana
,

pelles

animallum,

&

plumagines

habent nonnihil teporis

,

14. Corpora omnia , tam folida tam denfa , quara cenuja ,

quam

liquida,

qualis eft ipfc ( Igni ad tcmpus approximata . 15. ScieBtillxex filice 3c ehalybe psr fortem percuflionem .

&

Aer)

16.

OmneCorpus

fcrtiter attritam

ut lapis
,

lignum , pannus, &c. adeo lu teiTjoncs |Sc axes rotarum , aliquando flammanj conci. piant ; & Mos excitandi Jgnis apud Indos Oc* cidcnrales fuerit per Attritioncm
.

17. Herbas virides

^humidas fimul conclufas & contrufsB, ut Rofx ^fpifae in corbibus adeo m foenum , fi repofitum fuerit adidum , faepe coocipiat fiammam

18. Calx viva , aqua afperfa . ip. Ferrum , cum primo diffolvitur pr aquas fortes invitro, idque abfque uUa admotione

adignera:

&
.

ftannum

fimiiitcr

&c. fed non

adeo intenfe 20. Animalia, praefertim

riora
;

&

perpetuo per int-

licct in

infeflis calor

corporis non deprehendatur

ob parvitateai adtalum.

21. Fimusequinus, 8c hajufmodi cxcrcmcnHi animalium recentia.

144 11, Oleum

2,3.

VERVL^Mll
forte Sulpkuris &i Vitrioli exequl,
,

tur opera Caloris

in iintco
8c

Oleum Origani

adurendo hujuimodi , exequitur

.
.

opcra Caloris in adurendis oflibus dentii^m 24. Spiritus vini fortis & bene recliiicatus exequitur opera Caloris ; adeo ut in eum injiciatur , concrcfcat
re in
torrefiat
fi

albumen ovi
,

& albefcat
,

fe-

modura albuminis CQli;& panis

injeftus

25, Aromata
lus
,

& incruftetur & herbae

,

ad

modum

panistoRi.

calidae

ut Dracuncu-

Nafturtium vetus , &c. iicet ad manum ( nec integra , nec pulveres fintcalida, non linguam & palatum parura ad eorum ) tamen
mafticata
rentia

psrcipiuntur calida

&

quafi adu-

z6. x\cetum forte , 5c omnia acida , in bro ubi non fit JE/7/^^Km/.p , ut in oculo gua , aut aliqua alia parte vulnerata ,
te dcte6la
,

mem,

lin-

& cu^di.

dolorem cient

aon multum
a calido

fcrepantem ab eo qui inducitur

27. Etiam frigora acria 3c intenfa inducunt fen-

fum quendam
Natn
28. Alia

uflionis

;
.

Bmce

pmetrayHe fvigus adurit

Hznc

TaMam
Secundo
,

Effentia

&
eft

Priefentiie appella^-

re confuevimus.

Xn.
:

facienda

Comparentia ad In-

Natura data pri, vantur quia Forma ( ut dilum e(l ) non minus abeffe debet , ubi Natftra data abeft ; quam
tellelum Inftantiarum
quse

ad

NOrUM ORG.^KUM.
sdeffe
,

145
effec

ubi adeft

Hoc

vero Infinitum

in

omnibus
vis

Iraque fubjungcnda func Negativa iAffirmatu & Privationes infpicienda; tantum inillis ^

Subjeftis, qusB funt maxime cognata iilis alte^ ris , in quibus Natura dara ineft &comparet.

Hanc Tabulam
ptGximo
,

declinat'(mts

five ^Abfentiie
.

appelkre confuevimus
proximo

Injlantite in

qua! privantur
.

fiatura Calidi

^d

Inflantiam primam- %Affirmativam

Lunae Stellarum , & Cometarum radii , non inveniuntur calidi ad taflum quinetiam obfcrvari folenc acerrima frigora in Pleniluniis .
:

Inflantia

prima Negativa vel Subjuniliva

';

At
bic

Stellae fixae

auc

iis

Majores , quando Sol eas fuapproximatur , exiflimantur fervo-

res Solis auaere n fticur in Leone ,

& intendere ut cum Sol & Diebus Canicularibus

fit

fi-

o^d [ecundam

fecunda

rie

Radii Solis in Media (quara vocant ) Regio Aeris non calcf;iciunt ; cujus racio vulgo non

male redditur

quia Regi,o ilU nec

fatis

appropia"

1^6

FERUL^MIl

pinquan ad Corpus Solis unde radii cmanant , nec etiani ad Terram , unde refiw6luntur . Atque hoc liquet ex faftigiis Montium , ( nifi fint pr^eSed conrra nnalti ) ubi nives perpetuo durant
.

quod in cac u in ne P/^rwitatum t(i a nonnullis atque etiani in ^ndts Peruviie ipds Tenaviph
i , , ,

ia fafligia

Montium
in
illis

nive deftituta

fint

;
.

nivibus

jacentibus tantum iuferius in afceofu

Atquc

infuper

Aer

ipfis

Verticibus

Montium

deprehenditur minime frigidus, fed tenuis tantum & acer ; adeo ut , in ^ndis ^ pungat 5c vulneret oeulos per nimiam acrimoniam, atque etiam pungatos os ventriculi , & inducat vomi*

tum
ti

Atque ab Antiquis notatum

tantam
fuifle

eft,

in ver,

ce O/yr/jp/

Acris tcnuitatem
,

uc

neceffe fueritillis, qui eo afccnderanc

fecum
,

deierre fpongias aceto

&

aqua madefa^as

eas

que ad os ; \n ob teauitatem non fufficiebat refpirationi quo Vertice etram reiatum efl: tantam fuiiTe fe&nivirenitatem & tranquillitatem a pluviis
.

narcs fubinde apponere

quia

Aer

bus

&

ventis

ut Sacrificantibus literic de-

fcripts diGito in cineribus Sacrificiorum fuper

^vzmjcvts manerent que uUa perturbarione

,

in
.

annum proxi^mum abiAtque etiam hodie a(-

cendentes ad verticem Picus de Tenariph , co paulo poft ornon interdiu ; vadunt nolu

&

&

tum
lum

Solis

monentur
)

&

excitantur a
,

Ducibus
ne folvat

fuis, ut feftinenc defcendere

(

propter pericu,

ut videtur

a cenuitate

Aeris

fpiritus

&

fuffoccc.

l^JOVUM

RG^IsjU M.
,

147

xAd [ecundam

tevua

Reflexio radioram Solis , in Rcglonibus pro. pe Circulos Polares adrnodum debiiis & incfficax invenitur inCalore: adeo uc Belgae qui hybernarnnt in nova Zembla cum exoeclarcnn navis fus liberacionem & dcobftru6lionem 2 glaj , ,

mole , ( quae eam obfederac ) per inicia menfis Julii fpe iua fruftrati finc , & coa\i fcaciali

phx fe commitcere. Icaque radii Solis direfti videntur parum poffe , etiam fuper terram planam ; nec reflexi etiara , nif mulciplicentur uniantur , quod fir , cum Soi magis vergit ad perpendiculum ; quia tum incidencia gadiorum

&

facit

angulos accutiores
in

uc lineaz

radiorum
in

finc

magis

propinquo
,

ubi contra

magnisob,

liquitatibus Solis

anguli func valde obtufi

.

&

proinde

lineae

radiorum madis diftantes

eft
,
,

Sed in-

terim notandum
lidi

mulras

efte pofTe

operatio-

nes radiorum Solis

,

atque eciam ex narura Ca-

qu2 non
:

firum

funt ptoporrionarag ad ta\um noadeo ut refpe61u noftri non operentur

,

ufque ad calefaclionem
lidi

fed refpeflu aliorum connullorum corporum exequantur opera Ca.

xA^d

fecundum

quarta

Fiat hujufmodi Experimentum . Accipiatur fpeculum fabricatum , conrra ac fic in fpeculis

com-

148
combureutibus

FERULaMII
,

Sc

interponatur inter maniini

fiat

&

radios Solis

&

nuat calorem Solis , comburens eundera auget

utrum mi quemadmodum fpeculum

obfervatio
,

&

intendit
,

Manifeprout
fa-

ftum

eft

enim quoad radios Opticos

bricatur fpeculum in denfitate inxquali refpelii Medii & Laterum , ita apparere fimulachra magis diiTufa
,

aut magis contrala

in Galore
.

Itaque idem

videndum

tAd fecundum
Fiac

quinta

Experimentum

diligenter

utrum pef
fabriin ali-

fpecula comburentia fortifTima cata , radii Lunas pofTint excipi

& optime & colligi

teporis
.

quem

vel

minimum gradum
,

Is

vero

gradus teporis
di

fi

foruffc nimis fubcilis

&

de-

bilisfuerit, ut ad talum percipi

&

dephehen.
illa

non

pofTit

confugiendum
radii

erit

ad Vicra

quae indicant conftitutionem Aeris calidam

frigiJam.

aiin

Luna? pcr Speculum comburens incidant & jaciantur in fummitatem Viatque tum notetur r fi fiac de* tri hujufmodi preflio aquae per teporem .
ita ut

xAd [ecundum

fexia

Prafticetur etiam Vitrum comburens fupeir

Calidum quod non [n radiofum aut luminofum , ut Ferri , & Lapidis calefafti fed non
,

igniti ;

auc Aquae fervcntis

aut fimilium

&

IsJOVUM
notetur, utrum
lidi
,

ORG^NUM,
augmentum
,

t^p

fiat

&

intentio Ca^

ucin radiis
^A^d

Soliis

fecundam

feptima

Prafticetur etiara Speculum

combbirens

ifl

flamma communi

%Ad tertiam

oBdva

Coraetarum
^eora libuerit
licet
)

fi

&

illos

niimerare inter

Me,
.

non deprehendicur conftans auc

faepius ind;:

manifeftus efFeftus in augendis ardoribus anni

ficcicates

lequi

notatas

finc

Quinetiam Trabes, & Columna! lucidae, & Chafmata & fimilia apparent farpius temporibns
,
,

hybernis

quam
,

itftivis^

&

fiffima frigora

{cd

coniunfta
fed fub

maxime pcr inten* cum ficcitatibus".

& Tonitrua ratempus magnorum At Stellae ( quas vocanc ) cad.ntes , fervorum exiftimantur vulgo magis conRare ex vilcofa
Fulmina tamcn
ro eveniunt
.

&

Corufcationes
,

hycme

aliqua materia fplendida Scaccenfa,

naturae igneae fortioris
ulterius

quam

effe

Sed de hoc inquiratur

*Ad quartam

nona

Sunc quaedam Corufcationcs

qus prgeb^c

Luraen , fed oon urunc fwie Tonitru

.

Eae vero femper fiunc

Ud

15

VERVL^MII

M
HruElatlones
riLintur
*

quintam

decima

&

eruptioncs

Flammarura inve
:

non mJRus in Regionibus frigidisquam calidis ut in hlandia 5c Groenlandta quemadrnodum & Arbores per regiones frigidas magis 5c magis piceae funt quandoque inflammabiles
,

ac refinofx
in Abiete
fitu
,

quam
Plnu
,

per regiones calidas

ut

fiE

&

reliquis

verum

in

quali

&
,

natura Soli

hujufmodi eruptioncs
quaefitura eft

fieri fo-

leant

ut }^o{i\mns ^ffirmativte fubjungere iVe,

gativam

non

fatis

K^d fextam

undecima
efl:

Omnis
.

flamraa perpetuo

calida

magisaut
.

minus neque omnino fubjungicur ISJcgativa Et tamen referunt , Igne-m facuum , { quem vocant ) qui eriam aliquando impingitur i parietem non mukum habere caloris^' fortafte inflarfi^mm^ fpiritus vini , quae clemens & lenis Sed adhuc lenior videtur ea flamma , quas eft
,
.

in

nonnullis Hiftoriis

fidis

cSc

gravibus inveni-

comas Puerorura modo comas adurebat , & Virgii;um qus nullo fed moUiter circum eas trepidabat . Atque ccrtur appp.ruiffe circa capita oc

tif!iraum

efl

circa

Eqaum

in itinere

fudantera

no6lu & fuda tempeflate apparuiffe quandoque Corufcationem quandam abfquc manifcflo calore
.

Atquepaucis abhincannis notifiimum

eft

5c

tiOVVM ORG^JSIVM.
3c

131.

dam
le
:

pro miraculo quafi habltum , Gremiale cujuf^ Puellx paulo motum aut fricatum corufcai-

quod

forcaffe

faftum

efl

ob alumcn aut

i'a-

les
fius

quibus gremiale tinSlum erat , paulo crafex fricatione fraincrufl:rata hxrentla

&

&

6la
five
fir

Atquc certiflimum eO: conditum ( ut vocanc )

,

Saccharum omne
five fiaiplex
,

modo
fal-

durius

in tenebris
.

fralum aut cuhello lcaU

ptum corufcarc
fa
,

Simiiiter

Aqua marinaSc

noftu interdum invenitur remis Atque etiam in tcmpeftatibus Spuma Maris fortitet agitata no\u corufcac Quam Corufcationem Hiipani pulmoneni inannum vocanc . De illa Flamma autem , quam antiqui nauta2 vocabanc Caftorem 5c Pollucem , & modercuffa corufcare
.

fortiter per-

Focum San^i Ermi , qualem caiorem habcac non fatis qusefuum efl.
ni
^.4d

feptimam
ita

duodecima
vertattir

Omne

Ignitum

ut

in

ruborem
.

eft jgeum , etiam fine ^ neque hmc tAffiYmativie fubjungitur A^^^^^r/W videturefTe Lignura fed quodin proximo efl: nequc tamen depreputre ^ quod fpendec no6^u
,

flamma perpetuo calidum

fquamse Pifcium putrefcentes qu3E etiam fplcndec nofilujnec invcniuncur ad taftum calidas : neque etiam corpus Cicindelae , auc Mufcaz , quam vocant Luciolam ) ( calidum ad taSum d^orehenditur .
hendicur calidum
:

&

A.

152.

VERUL^MIt
tAd oBavam
,

decima

tertia

li

Debalneis calidis, inquo fitu & natura So emanare foleanc , non fatis quaefitum cft
:

itaque non fubiungitur N^^^i^/v^

iAd nonam

decima quarta

Liquidis ferventibus fubiungitur iV^^/7?/W ipNuHum enin?. inLiquidi in natura fua venitur liquidum tangibile , quod (it in natura
fius
,

fua 3c maneat conftanter calidum ^ fed fuperindueitur ad tempus tantum Calor , ut Natura adeo ut qase poteftate 8c operatione afcititia
:

fune

maxime calida aromatum chymica

phuris
,

ut fpiritus Vini , olea etiam olea vitrioli & fuU

,

&

fimilia

quse paulo poft adurujnc

fint

ad

primum ta6lum

frigida

Aqua autem
aliquod,

Balneorum naturaiium excepta

in vas

&

feparata a fontibus fuis

defervefcit perin-

de ac aqua igne calefala Atverumeft, corpora Oleofa ad tactum paulo minus eft^e frigida

quam Aquea
tinec ad

minus quam Aqua , ; utOleum Sericum minus quam Linteum Verum hoc per.

Tabulam

Gradmm
,

de Frigido

iAd decimam

decima quinta

Similiter Vapori fervido fubiungitur N^^^^/-

va

nacurae ipfius Vaporis

qualis apud nos inve-

KJoyUM ORG^NUM.
venitur
.

cet facile

155 Etenim exhalaciones ex Oleons liinflammabiles , tamen non inveniun,

tur calfdas^ nifia corpore calido rccenter ex-

halaverinc.

^d

decimam

decima fexta

Similiter Aeri ipfi ferventi fubiungitur Negativa naturas Aeris ipfius . Neque enim invenitur apud nos Aer calidus , nififueric aut conciufus , aucattritus, auc manifefte calefaVus a Sole , igne , aut aliquo alio corpore caiido.

^d
rura magis

undecimam

ddcima feptima

Subiuogitur Negativa Tempeftatum frigidaquam pro ratione temporis Anni , qux eveniunc apud nos flante Euro & Borea
:

quemadmodum

&

contrariae

cempeftates
.

eveincli-

niunc flante Auftro

natio ad plwviam

&

Zephyro

Etiam

temporibus hye ( malibus) comitatur tempeftatem tepidam ac

praefertina
:

'Gelu contra
^A^d

frigidam

duodecimam

decima c&ava

vernis tempore asftivo

Subiungicur Negativa Aeris conclufi in ca Ac de Aere conclufo .

.

omnino diligentius inquirendum Primo enim non abfque caufa in dubitationem venic , qualis fic natura x\eris quatcnu* ad Calidum Sc
,

Fri

154

FERULc4Mir
.

Frigidum innaturafua propria

Recipic enlm ab cxpiratio-

Aer Calidum
ftium
;

manifefto ex imprcflione Ccelcfortaffe

Frigidum autem

ne Terrs ^ 8c rurfus in Media ( Rcgione Aeris , a vaporibus frigidis & niviUt nullum judicium fieri poffu de Aeris bus
:

quam vocant

natura per
fed

Aerem

qui foras

eft

&

fub Dio

verius foret judicium

.

per

etiam materia , quae nec ipfa inibuat Aerem calido vcl frigido ex vi propria , ncc facileadmittat vim x^eris extranei . Fiac iraque Experimsntum per ollara figularem mulipfam tiplici corio obduftam ad muniendam
eft

fum

Atqui opus

Aerem concluut Acr concluda-

tur in tali vafc

&

ab Aere extraneo

fa6la

mora

per tres aut qua:

tuor dies in vafe bcne occlufo

deprehenfio

autem

fit

poft apcrtionem
,

vafis, vel per

maap-

num

vel per vitrum

.

graduum ordine

plicatum

fAd dectmant tertiam

decima nona

Subeft fimillter dubitatio

lana
fiat
,

, ,

utrum tepor

in
,

^c

pellibus

&

plumis

&

hujufmodi

ex quodara exili calore inhaerente , quate nus excernuntur ab animalibns; aut etiam ob oleofitatem qusg fic pinguedinem quandam naturae congruse cum t^pore ^ vel plane ob conclufionem 5c fra^lionem Aeris , Ht in articulo pra^cedente (iiftum eft Videtur enim omnis Aer abfciffus a coatinuitace Aeris forinfeci ,

&
.

ha-

l^OVUM ORG^NUM.
habere nonnihil teporis
.

155

mencum

in

fibrofis

,
,

Experiqu^ fiunt ex lino; non

fiat

Iraque

ex lana , aut plum:s nuncur ab animatis

aut ferlco

quse excereft

Notandum

etiam

omnes pulveres
:

ubi manifefto includitur Aer)

,

minuscfTe frigidos quam corpora integra i^ forum quemadmodam etiam cxiftimamus , omnem fpuraam ( utpote qu.^ aerem concineat) minus effe frigidam , quam iiquorem jpfum .
*/fd

decimam quartam

viceftma

Huic non fubiungitur Negattva

reperitur apud nos five Tangibile
le
,

Nihil enim
five Spirita.

quod admotum igni non excipiat calorem Jn eo tamen differunt ^ quod alia excipiant calorem citius, ut Aer Oleum & Aqua ; alia tardius, ut Lapis 5c Metalla Verum hoc pertinet ad Tabulam Gradmm .
, ,
.

%Ad decimam quintam

vice/ima prima

alia

Huic Inflantiae non fubiungitur Negatiya quam ut bene noterur Non cxcjiari

fcintiilas

ex

filice
,

&
nifi

chalybe
ubi

aut alia

aliqua

fubftantia dura
aliquae

excutiuntur minutiag
:

ex ipfa fubflantia Lapidis vel Metalli

neque Aerem attritum unquam per fe generare fcintillas , ut vulgo putant Quin & ipfxili'^ fcintiilae ex pondere corporis igniti magis vcrguni
:

I5t5:

VERVL^Mll

gunt deorfum quam rurfum, oc in extinSlione rcdeanc in quandam fuliginem corpoream

^Ad decimam fextam

vicefma fecunda

Exiftimamus
^Negativam
nifeflo
.

huic Inftantis non fubiungi

Nullum enim invenitur apud nos corpus tangibile quod non ex attritione ma
,

adeo ut Veteres fomniarent , CceleRibus aliam viam auc virtutem calefaciendi , nifi ex attritione Aeris per rotaVerum in hoc tionem rapidam & incitatam
calefcat
;

non

ineffe

genere ulterius inquirendum eft

ra quas emittuntur ex
pilie

ex Tormentis ) contrahact aliquem graduni caloris ; adeo ul: poftquam deciderint inveniancur nonnihil caAtAer motus magis infrigidat qiiam ca* lida
,
.

utram corpo^ Machinis (qualia funt non ex ipfa percuffione

lefacit

uc in
.

ventis, Scfollibus,

&

fi^tu

oris
eft

contra6li

Veram hujufmodi motus non

uc excitet

tam rapidus

calorem

&
:

fic

fecun-

dum
iion

totura
fit
,

fi

non per parciculas , non generec calorem

uc

mirum

ty^d

decimam feptimam

vicefma

tertia

Circa hanc Inftantiam facienda eft inqulfi* tio diligentior. Videntur Ciiim Herbse & Vege:r;bilia viridia 8c humida aliqnid haberc in fe Qcculti caloris Ille vero calor tam tenuis
.

^ft

ut in fingulis

non percipiatur ad taflum

Ve.

NOVUM ORG^NUM.

137
,

Verum poftquam illa adunaca fint &conclufa, fed iK fpiritus ipforum non expircc in aerem fe invicem foveac y tum vero orlrurcalor ma nifcftus , & nonnunquam flamma in materia congrua

^d
cienda

dccimam c&avam

vicefima quarta

Etiam
elt

circa hanc Inftantiam diliaentior fa*

inquifitio. Videtur enim C"alx viva aqua afperfa concipere calorcm / vel propter

unionem

caloris qui
efl

antea diftrahebatur,
)

ut

ante diftum

de Herbis conclufis
jconfii61:us

vel

ob

irricacionem 3c exafperationem fpiricus ignji ab

aqua
fis
.

uc fiat

quidam

&

afitiperifta-

Ucra vero res fic in caufa , facilius appare. bic, fi loco Aquaz immitcacur Oleum . Oleum
aeque ac

enim
tus

Aqua

valebit ad

unionem
.

fpiri*

inclufi,

fed non ad irricationem

eft

Etiam
,

faciendum
neribus

& calcibus diverforum

decimam nonam

Experimentum latiustam in cicorporum quam

.

per immilTionem diverforum liquorum

ud^d

vicejima quinta

Huic Tnftantias fubiungitur A^^^/j^/W aliorum Metallorum , qux funt magis mollia 6c fluxa Etenim braleole Auri folutae in liquorem per Aquam Regis nullum dant calorem ad talum
,

in diffolutione

'Aqua

forti

neque fimiiiter Plumbum in Neque etiam Argentum vivum ^

:

ut.

ijS
(ut meminl
.

FERUL^MII
J

excitat caloris

memini

Sed Argentum ipfum paruol atque etiam Cuprum , ( un arque fed magis manifefto Scannum
)
,
,

omnium maxime Ferrum

Chalybs ; quae non folum forcem excitant calorem in diffolutione, Itaque vifcd etiam violentam ebullirionem
5c
.

decur calor fieri per confliium , cum Aqus fodiunt , & divellunt par^. forces penetrant Ubi vero tes corporis , Sccorpora ipfa refiftunt

&

corpora

facilius

cedunc

vix excitatur Calor

vicejlma fexta

*/f^

vicejtmam

Calori

Animalium nuUa
Infe^lorum
.

fubiungitur2N/^^<^/eft )

va

nifi

uc

di6lum

ob par-

Etcnim in Pifcibus collaris vitatem corporis ad Animalia tcrreRria magis notatur gradus caloris
,

quam
,

privatio

In Vegetabilibus

autem
ad

&

Plantis nullus percipitur gradus

caloris
,

talum

neque

in

lachrymis ipforum
.

in Medullis recenter apertis

At

in

neque Animali,

bus magna reperltur diverfitas Caloris

partibus ipforum
;

tum

in

(alius eftenim calor circa

,

alius circa Extcrna ) Cor, alius in Cerei^ro ut in cxercitaticeorum tum in Accidentibus

,

ne vehementi

&

febribus vicefima feptima

u^d vicefmam primam

Huic

Inflantix vix

fubiungitur Negativa

Quinetiam excrementa Animalium non

recentia

NOVUM ORG^NUM.
tia

159
,

cnlorem potentialem cernitur in impinguatione Soli

rranifefte habenc

ut

^d

vicefimam f^cundam vice/ima o&ava

(

&
.

tertiam

Liquores
qui habent

live

magnam

Aquae vocentur , five Olea & intenfam acrimoniam

in

)
,

exequuntur opera caloris

divuliione corpo;

rum
icd

atque aduflione

poH aliquam moram

tamen ad ipium taflum manws non func Operantur autem fecundum calidi ab initio
.

analogiam

& poros

corporis cui adiunguntur.

,

Aqua cnim Regis Aurum folvic Argentum contra fortis Aqua Ac minime: Argentum Aurum minimc Neutrum autcm foifoivit
,
,
:

vic

Vitrum
*/fd

Et

fic

de

eaeteris

vicefimam quartam

vicefima

nma

Fiat

Experimentum
in

fpiritusvini
,

in

Lignis

ac etiam

Butyro , auc Cera auc Pice/ fi forte per calorcm fuura ea aliquatenus liquefa,

ciat

Etenim

Inftantia

24. oftendit poreftatem

incruftationibus
.

ejus

imitativam Caloris in
fiac fimiliter
.

icaque

Experimentum in Liquefalionibus Fiac ctiam Experimentum per Vitrum Graduum five Calendare , quod conca-

vum
ni

fitin

fummitatefua per exterius

& im.
con

mittatur in illud

concavum

exterius ipirltus vi,

bene reflificatus,

cum

operculo

uc melius

iSo
caioreni

VERVL^Mll
fuum
faciat

contineat calotcm

fuum ; & notetur utrum per aquam defcendere .

,

Jfd vicejimam quintam

tricefma

Aromata

6c

Herbaz acres ad palatum

muU

to magis fumptje interius , percipiuntur calida. Videndum itaque in quibusaliis materiis exe-

quantur opera caloris

Atque

referunc Nautse,

cum
fg;

curauii 5c maffa^

Aromatum

diu concluillis
,

fubito aperiunrur, periculum inftare

extrahunc , a febribus qui eas primo agitant iniiammationibusfpiritus. Similiter fieri poterir Hxperin>enrum, utram pulvcres hujufmo-

&

&

Aromatum aut Hcrbarum non arefacianc Laridum , & carnem fufpenfaBi fuper ipfos , ve* luti fumus Ignis.
di

^d
dis
li
, ,

ws/iiYiam fextam

tricejima

prima

Acrimonia Sve Penetratio

,

qualia funt

Acctum
,

quam

Galidis
.

tam Frigioleum Vitrio, qualia func oleum Origainefl:

&

ni
tis

&

fmiilia

Itaque fimiliter
,

&

in

Anima-

non Animatis divellunc partes & confumunt Neque huic Inftantiae fubiungitur JNegativa , Atpue in Anicienc dolorem
in
.

&

matis nuilus reperitur dolor

nifi

cum quo-

dam

fenfu caloris

I^orUM ORG^NUM.
t/4d

i6i

vicejtmam feptimam

tricefima fecuYida

Communes
di
,

func complures aliones

,

&

Cali-

& Frigidi Nam & nives,

licccdiverfa

admodom

rationc.

puerorum manus videntur pau-

lo poft urere

&

frigora tuentur carnes a pu

non minus quam ignis &Calores contrahunc corpora in minus quod facianc & Frigida Verum hxc & fimilia opportunius
trefaftione
, ,
.

c[l

reteire ad Inquificionem de Frigido

^pbor. XIII.

TErtio
Bum
qua
nus
;

facienda

eft

Comparemia ad

Intdle,

Inftanciarum in quibus Nacura

,

de

fic

inquificio

ineft

fecundum magis

&
&

mide-

five fala

comparacione incremenci

crementi in eodem fubielo , fivc fala comparacionc ad invicem in fubieftis diverfis . Cum

enim Forma rei fit ipfiffima Res y neque differac Res a Forma , ah'cer quam differunc Apparens

&

Exiftens

auc Excerius
5c in

<5c

Incerius

auc

3n ordine ad

Hominem
,

ordine ad Univer-

fum

uc non rccipiacur ali; mnino {'equicur qwa Nacura pro vera Forma , nifi pcrpefuo decrefcac quasdo Nacura ipfa decrcfcic, & fimiliccr perpccuo augeacur quando N-acura ipfaaugecur. Hanc icaque Tabulam , Tabnlam Graduum five Tabulam Comparativa appellare con* fuevimus.
,

Ta.

iSz

VEkVL^Mlt

Tabula Graduum , fivc Comparativa in Calido.

nullum prorfus gradum Galoris habenc ad taftum* ied videntur habere potentialem tantam quen* dam calorem , five difpofitionem 8c praepara* tioncm ad calidum Poftea demum defcendeitaque dicemus

PRimo

de

iis

quse

mus
lida

ad ea
,

quae func

aQu

five ad

ta6\umCa*

eorumque

forcitudines

& Gradus

tangibilibus non 1. In corporibus folidis invenitur aliquid , quod in Natura fua Cah-

&

dum

fic

originaliter

Non enim

lapis aliquis

non metallum , non fulphur , non feffile aliquod, non lignum , non aqua , non cadaver
aninaalis
lidae
,

inveniuntur calida

Aquae autem caper accidens

,

in Balneis videntur calefieri

flammana auc ignem fubterraneum , qualis ex jEtna Sc montibus aliis compluribus evomirur/ five ex conflilu corporum , quemadmodum Calor fit in ferri & fl:anni diflblufive per

tionibus
tis
cfl:
,

. Itaque gradus Caloris in Inanim?.quatenus ad calum humanum , nullus

/ veruntamen illa Gradu Frigoris differunc ; non en;m aeque frigidum efl: lignum , ac

metallum

Sed hoc pertinec ad Tabulam Gva

.

dmm
2.

in Frigido

Attamen

quoad

potentiales Calores
,

&

praeparationes ad

flammam

complura

inve-

niun-

KOVVM ORG^NUM.
niuntur inanimata
fihur
q,
,

iS^
,

admodum
Petrelaeum

difpofita
,

ut

SuU

Naphtha
,

Q[}x antea incaluerunt

aut calx
,

uc fimus equi-

pus cx animali

aut fortaffe cinis

c]uaf-

auc fuligo ex igne

reliquics latenres
.

dam

caloris

prioris rv-iinfrt

Itaque fiunt qux-

dara difliliaciores

&

fcparationcs

corporuin
*

per fcpulturam in fiino equino

stqMj excitaw
[ut

tur calor in calce per afperfioncm aquae

jaoi

ditlum

eft

4. Intcr Vegetabilia non Jnvenitur aliqUa Pianra , (ive pars Plantae lachryma , ( vcluti aut medulla ) qua; fic ad taclum humanum
,

calida

Sed tamen

ut

luperius

di6lum

efl:

herbae virides conclufai calcfcunc

atque
,

ad
aut

interiorem talum
ftd

vtluti

ad

palatum
in

flomachum
pofl

auc etiam

ad exteriores par-

tes

aliquam
)

moram
.

(uc

emplaftris

6c

ungucntis
,

aiia vcgetabiiia invcniuntur ca-

lida

alia

frigida

5.

Non

cuam

invcnitur in pnrtihus animalium, poftfueriac morcuas auc fcparatas , aliquid ca.

lidum ad ta6^um humanura Nam neque fimus equinus ipfe , nilifueric conclurus3: fepultus , calorem rctioet Sed tamen omnis fimus habcre vidctur calorem potcntialcm ut in agrorum impinguatione Ec fimiliter cadavera animalium, iiHJufmodi habcnc lacentem Sc potentialem caloi^cm ; adco uc in Coemiceriis , ubi quocidie fiunc fcpuicuraB , Terra calorem quendam occultura
.

colligat

qui cadaver aliquod recenter impofi,

tum

T<54

VERUL^MII
,

tum confumit longc citius quam terra piira , Atque apudOrientales traditur inveniri textile quoddam tcnue 5c molle , fa6lum ex avium pluniagine
6.
,

quod
,

vi

inaaca butyrum folvac

&

ii-

quefaciac

in ipfo leviter

involutum
,

QuaE impinguant agros

,

ut
,

Fiml omnis
Sal
,

generis
lia
,

Creta

Arena maris

&

fimi-

difpoficionem nonnullam habent ad Cali.

dum
y.

rudimenta qujelicet non hucufque ^ habec , ,dam exilis Caloris ut ad ta6lum percipiatur . Nam nec ea ipfa quae pucrefafta folvuntur in animalcula, ut Caro
p6trefalio in fe

Omnls

Gafeus

ad talum percipiuntur Calida ; neque , lignum putre ^ quod no6lu fplendec depi*ehenCalor autem in pudicur ad ta6lam Calidum tridis quandoque fe prodlt per odores tetros &
, .

fortes

ex iis quas 2. Primus itaque Caloris gradus adtaclum humanum percipiuncur Calida , videqui bene magnam hatur effe Calor animalium latitudinem graduum bet ; Nam infimus gradus
,
,

vix ad taiura deprenditur ; Summus autem gradus vix attingic ad gradum Caloris radiorum Solis in regionibus & tempo-f
(

ut

in infe6lis

ribus ma-xime ferventibus

ncque

ita

acris efl

quin lolerari poffit a manu . Et camen referunc dtCojiantio y aliifque nonnullis, qui Confticutionis & habicus Corporis admodum ficci fuerunt
,

quod acutiflimis febribus correpti

ita in..

ca

NOFUM ORG^NUM.
calucrinc
,

i6%

ut

manum admotam
,

aliquantulum

urcre
^.

vifi fint

vino bus,

ex ex febribus ardenri* augentur Calore , , 10. Animalia in acceffibus febrium intermit.

,

Animalia
,

X Motu
vcncre

& exercitauone

& cpulis ex & ex dolore

,

rentium
piuntur

a principio

frigore

&

horrore corri

fcd paulo
*

calefcunt

poftmajorem in modum inquod etiam faciunc a principio in

Caufonibus

& febribus

pcililentialibus

11. Inquiratur ulterius de Calore comparato in diverfis animalibus veluti pifcibus , quadrapedibus, ferpentibus, avibus atque etiam fe-

cundum

fpecies ipforum

ut in

Leone
,

Milvio

Homine
i

Nam
minus
.

ex vulgari opinione
calidi

pifcesper

inieriora

func

aves autem maxi,

me

calidae ;

praefertim

Columbs

Accipitres

Struthiones
in

12. Inquiratur ulterius de Calore comparato eodem animali fecundum partcs membra

&
,

ejus

diverfa
,

Nam

iac

fanguis

fperma

invcniuntur gradu modico tepida , mi nus Galida quamipfa caroexrerior in animali, quando movetur , aut agitatur Qualis vero gra-

ova

&

dus

ftomacho , corde ^reliquis, fimiliter adhuc non eft qusefitum . 13 Animalia omnia , per hyemem & tempefit

Caloris in cerebro

ftates frioidas

fecundum exterius

frii^ent

fed

pcr Interiora etiam magis

lur
.

effe calida

exiftiman.

14. Calor Cceleftium etiam in regione

cali.*

dif.

t66
diffima
firnis,
,

f^

ERUL^MII
,

ntque temporibus anni 8c dieicalidifqui

etfani

non eum gfddum Caloris obtinet vel lignum aridiffimum , vel ftramen , vel

linceum uftam incendat aut adurat , nifi per fpecula comburentia roboretur ; fed tamen e rebus humidis vaporem excitare poteft , 15. Ex traditione Aftronomorum ponuntur
ftellse alicE

magis

alia:

minus

calidae

Intcr Plaj

netas enim poft Solem poniturM^Kj calidiftimus

ddndsj^pher , deinde ^enus y Ponuotur antem tanquam ftigidi Lww.? & deinde omnium maxime Saturniis Inter fixas autera ponitur calidiffimus Sirius ; deinde Cor Leonis , five Rcgu,
,
.

lus

deinde Canicula , &c. i^o/ magis calefacit , quo magis vergit ad perpendiculum , five Zenith j quod etiam cre,

i^.

dendum
Caloris

pro modulo fuo Jovem magis apud nos eum pofitus fit fub Cancro aut Lecalefacere one , quam fub Capricorno , aut Aquario & Planely. Credendum eft Solem ipfum
eft

de

aliis

Planetis
,

Exempli
,

gratia

magis calefacere in Perigasis fuis , propter propinquitatsm ad terram , quam in Apogaeis . Quod fi cveniat , ut in aliqua regio. ne Soi fic fimul inPerigaso, & propius ad pernecefte eft , ut magis calefaciat , pendiculum
tas reliquos
,

quam

in regione

ubi Sol

fic
.

fimiiiter in Perigseo,

Adco ut Comparatio fed magis ad obliquum txahaiionis Planetarum notari debeat , prout ex perpendiculo aut obliquitate participet , fecun-

dum regionmn

varietatem

18.S0I

,,

^OVVM ORG^NUM.
i8. Soleciam,

j6y
in pro-

&

fimllicer reliqui Planetae

,

caleficere magis exiftimancur

cum
;

finc

ximo ad

Stellas

fixas
,

majores

veluti
fit

cum
,

Sol

ponitur in

Leone

magis vicinus

cordi

Leo,

nis, caudaeLeonis, Caniculae , quam

&

Spicae virginis

& Sino,
Cancro

&

cum

ponitur

in

Atubi tamen magis fiftitur ad perpendiculum . que credcndum cfl: , partes Ca:li majorem infundcre calorem ( licet ad taftum minime perccptibilem ) quo magis ornacag fmc Stellis fertim majoribus .
,

prz-

tnbus 19. OraninoCalorCoeleftiumaugetur propinmodis ; videlicec ex perpendiculo , ex quitate five Perigaso , & ex conjunflione five
confortio Stcllarura

, .

ic.

Magnumomnino
(

invcnitwr intcrvallum

interCalorem Animalium, ac eciam radiorum

Coelcftium,
,

flammam ta omnia ; ipfum majorcm

,

prout ad nos deferuntur , ) atque liccc lenifTimam , atquc ctiam Igniatque infuper liquorcs , aut aercm
ia

modum

ab igne calefa6lum.
,

Etenim fiamma

fpiritus vini

prKfertiin rara

aut , nec conftipata , tamen nun* quod lintcum , auc papyrum inccndere ; quamfacietCalor Animalis, vel Solis , abfque fpeculis comburentibus . Ignitorum , plurimi 21. Flammae autem ,
potis eft ftramen

&

func gradus in forticudine

&

debilitate Caloris

Vcrum de his nulla eft fafla diligens Inquificio ; Videtuc uc neceflefiE iftaleviter tranfmittere
.

autemex flammis

illa

cx

fpiricu

vini cffc mol^

lif-

L 4

i6%
lifiima
;

VREVL^MIl
nifi forte

Ignis fatuus

aut fiammae
,

feu coriafcaiiones ex fudoribus animalium

moliiores
fcirpis
.

fini:

Hanc
foliis

fequi

opinamur flammam ex

vegetabilibus levibus
,

&

porofis

ut ftraraine

&

arefalis^ a quibus
pilis

non mul,

tum
iis

differre

flammam ex

auc plumis
lignis
j

Hanc

fequirur
quae
ita

fortafie

flamma ex

prsefertim

non multum habent ex refina aut pice; tamen ut fiammaex lignis quae parva func mole ( qusB vulgo colligantur in fafciculos ) lcnior fit quam quae fit ex truncis arborum & radicibus. Id quod vulgo experiri licet in fornacibus quse ferrum excoquunt, in quibus ignis ex fafciculis & ramis arborum non eft admodum
,

utilis

Hanc
,

fequitur

ut

arbitramur) flam-

ma

ex oleo
.

oleofis 5c

fevo , cera , hujufmodi pinguibus , quag funt fine magna acri-

&

&

&

xmonia
ce

ForcifiTimus
,

&
,

refina
,

autem Galor reperitur in piatque adhuc magis in Sulphure , <Sc

Caphura
bus
(

&

Naphtha

<k

Petrelso

&

Sali-

pcfiquam materia cruda erupcrit)

,

& in
Tor-

vulgo Ignem ( ferumvocanc) diverfis ejus generibus , quem tam obftinatum habent Calorem , ut ab aquis non facile extinguantur 22. Exifiimamus etiam flammam , quae re,

horum compofitionibus irencario, Igne Grsco

veluti pulvcre

quem

&

fultat ex nonnullis metallis imperfe6lis

efle val-

de robufiam

& acrem

Verum

de iftisomnibus

inquiratur ulterlus

23. Videtur autem flamma fulminum potentio-

NOFUM ORG^NUM.
.!oruni has ocnnes

i6p
adeo ut

flammas fuperare

ferrum iplum pertc6lum aliquando coliiquaveric in guttas ^ quod flamms \\\x alter$ facere noii
pofiuiu
.

z^. In Ignitis autem diverfi func etiam gradus Caloris , dcquibus etiam non fafla eft dili-

gens inquifuio

Calorem maxime

debilera exi-

ftimamus effc ex linteo ufto ; quali ad fiammae excitationem uti folcmus ^ & fimilitcr ex ligno pongiolb , aut funiculis arefalis , qui ad iilo tormciuorum accenfionem adhibentur. Pofl: hunc lcquitur carbo ignitus ex lignis , & anthracibus , atque etiam eslatcribus ignitis , & fimilibus Jgnitorum autem Vchementiffime caiida exiftif

mamus
prum
da
efl
5

cffe

mctalla igniia
.

ut

Fcrrum

&

Cu-

& casrera

Verum
.

de his etiam facicn-

uiterior inquificio

lidiora

25. Inveniuntur ex Jgnicis nonnulla longe Caqsjam nonnullas exfiammis. Multo e,

eft

xiimCalidius

&

magis adurens Fcrrum Tgnifpiritus vini

.

tum

quam flamma

z6. Inveniuntar etiam cx illis quae Ignita non func , fed tantum ab igne Calefafla , ficut Aquae ferventes , & Acr conclufus in reverbe.
ratoriis
,

nonnulla qup? fuperant

ipfis,

Calcre multa

cx fiammis
27.

&

Ignitis

Motus auget Calorem

flacu
;

uc videre eft in

follibus&

adeo ut duriora ex Metallis

non folvantur aut liquefianc per ignem mortuumauc quietum nififlacu excicctur 28. Fi^c Experimcnrum per fpecula combu*
,

rcn-

lyo

VERUL^MII

rentia, in quibus ( uc rncmini ) hoc fic ; ut fi Jpeculum ponatur { exerapli gratia ) ad diftantiam Spithamx ab obiefto combuftiblli , noa

tantopere incendat auc adurac

quam

fi

pofi.

tum fueric fpeculum (exempli gratia ) ad diftantiam Semifpiihamae , & gradatim & lentc trahatur ad difiaiiciam Spithamae . Conus tamcn, 3z unio radiorum eadem func , fed ipfe Motus auget cperationem Caloris 2^. Exiftimantur incendia illa , quas fiunc flantc vcnto forti , majores progrcfTus facere
vencum , quam fecunelum ventum ; quia fcilicet flamma rcfilit motu perniciore , vento remittence, quam proccdic vcntoimpeU
adverfus

ience.

30.
fi

Flammason emicac

aut gcncratur, 1-

detar aliquid concavi , in quo flamma moludere ; prsterquam in flammis vere pofiic

&

flatuafis palvcris Torraentarii

6c fimilibus

ubi compreHio6c incarcerario flammae auget ejus

furorem 31. Incusper malleum

.

calefcic

admodum

ad-

eo uc

fi

memus

Incus fuerit laminse tenuioris , exifliconcinuos iflus iltam per forces ,

&

mallei poffe rubefcere

fed de hoc
32..
fiac

uc ferrum ignitum

Ac

in

Experimentum . Ignicis qu2 func porofa

ica

detur fpatiumad exercendura morum ignis, fi cohiheatur hujufmodi mocus per compreffionem

fortem , riatim extinguitur ignis ; veluti cum iinteum uiluna , auc filum jjrdens caRdelz aut iam-

NOFUM ORG^NUM.
comprimitur per prefibrium aut hujufmodi culcationem
,

171

]ampadis, auc etiam c:.tbo aut pruna ardens , auc pedis con,
,

ftatim ceffanc o

perationes Ignis

g^. Approximatio ad corpus Calidum augec Oalorem , pro gradu approximationis Nam quo propius quod etiam fic in lumine
:

coUocatur obieiura ad lumen

vifibile
.

co magis

eft

34. Unio calorum diverforum

auget Calo.

rem

nifi fala

fit

commiftio corporum
focus parvus in

Nam
lo

codem co , nonnihil invicem augent Calorem aqua tepida iramiffa in aquam ferventem
focus

magnus

5c

at
re-

frigerat

35-

Mora

corporis calidi augec

tranfiens

Etenim Calor perpetuo

.

Galorem & emanans

,

commifcetur cum calore prxinexiftente 2deo Nam focus non ^equc uc multiplicec Calorem ac calefacic cubiculum per moram femihor^ horam durec per incegram Ac fi idem focus Ecenim lampas auc canhoc non facic lumen dela in aliquo loco pofita , non magis illuminac per moram diucurnam , quam ftatim ab
, .
*

initio
3<5.

Irritatio per frigidum

;

ambiens
eft

auget
.

Calorem
fionem

ut in

focisvidere
fieri

per gelu acre

Quad exiftimamus
5c

non tantum per coaclu:

cies unionis

cum

contraftionem Caloris , quas cft fpeveluti fed per exafperationem comprimitur acr aut baculum violcnter

auc

372.

VERUL^MH
non ad puntlum
loci
.

aur flecliiLir,
filic
,

prioris

re^

leti

ukerius in concrarium
,

Icaque

fiac

diligens
le

aliquid

lacera

Experimentum per baculum vel fimi-^ utrum ad immiiTum in flammam quam in aiefiammae non uratur citius
, ,

dio flamma;
37. Gradus autem in fufceptione Caloris funt complures . Acque primo omnium notan exilis calor, etiam dum efl: , quam parvus

&

ea corpora quae Caloris fufcepciva

ciat
.

bi

minime omnium funt immucet tamen 5c nonnihil calefaNam ipfe calormanus, globulum pltimpaulifper detentum aut alicujus Mecaili
,
,

nonnihil calefacit

Adeo

facile

&

in
,

omni-

bus

tranfmittitur 3c

excicatur Calor

corpore

nullo

modo

38. Facillime
Sc excipit 6c

ad apparentiam immutato. omnium corporum apud nos

remittit
in

Calorem Aer

qucd
.

opci-

me

cernitur

vitris

Calendaribus

Eorum

confe^io

efl talis ; Accipiatur vitrum ventre concavo collo teKui & oblongo ; refupinecur, ore deorfum 3l demiaatur hujufmodi vitrum verfo ventre furfum , in aliud vafculum vitreum ubi fit Aqua tangendo fundum vafculi exrremoore virri im'milfi illius recipiencis 3c incumbat paululum vitri immifli collum ad os vitri recipientis, ita ut ftare poffic ; quod apponatur parum ceras ad ut commodius fiat os ejus vitri recipientis, ita tamen ut non penitus obturetur os ejus , ne ob deleSum Acde- quo ris fuccedentis impcdiatur motus jam
,

^OVVM ORG^NUM.
jam dicetur, qul
catus
cll

173
S:

admodum

facilis

deli-

Oporccc autem ur vitrum demifTum , anteinferatur in alcerum , calefiat ad i?riem fupenori , ventre fcilicet parte a Poftquam fueritvicrum autem illud collocatum , utdixi-

quam

raus, recipiet

& contrahec

l'e

Aer (qui
pofl

dila'
fuf-

tatus erat per calefaclionem

moram

ficicntem pro extinflione

ris
,

illius

afcintii Calo-

qualis eric Aeris ambientis auc

ad talem extenfionem five dimenfionem , communis tunc teraporis , quando immittitur vicrum ; atque attrahet aquam in furfum ad hujufmodi menfuram . Debet autem appendi charia angufta oblonga , Sc gradibus (quoc libuerit ) iiuerprout tempeftas diei ftinfla. Vibebis autem
,

&

incalefcic auc frigefcic

in

Aerem
,

anguftius pcr frigidum

&

fe cootrahere extendere fe in

aquam

latium pcr calidum ; id quod confpiclecur per afcendenteru quando contrahitur Acr ,

&

depreffam quando dilataSenfus autem aeris rur Aer quatenus ad Calidum , & Frigidum tam fubtilis eft & exquifitus , ut facuitatem taftus humani multum fufive
.

defcendentem

peret

anhelitus
tri

adco ut Solis radius aliquis , auc calor muko magis calor manus , fuper vi,
,

manifeilo

fummitatem pofitus ftatim deprimat aquam Attamen exiftimamus fpiritum animalium magis adhuc exquificum fenfum habere Calidi 5: Frigidi nifi quod a mole cor.

porea impcdiatur

&

hebetetur

39'

P^

174
Dp,
?o{\.

VERUL^MII
x\erem

exiftimamus corpora

effe

fenfuiva Caloris ea , quse a frigore recenrer immutata finc Sc compreffa , cjualia func Nix , &Glacies; eaenim lcni aliquo te-

maxime

pore folvi incipiunt

&

colliquari

Poft

illa fe-

iilud . quitur fortaffe fequunrur corpora pinguia , uc oleum , butyrum 5 &fimilia; deinde Lignum ; deinde AMetalla , quae nn qua . Poftremo Lapides ,
Pofl:

Argentum vivum

&

facile calefiunc

prasfercim

interius

Illa ta.

men Calorem femel fafceptum diutiffime retinenc; ita uc later autlapis, auc ferrum igni* tum in pelvim aquae frigidas immiffum , & demerfum , per quartam partem horae ( plus minus) retineacCalorcm , ica uc tangi non poffic 40. Quo minor cfl: corporis raoles , eo citius per corpus calidum approximatum incaleomnem Calorem id quod demonflrat fcic
, j

apud nos adverfum

effe

ccrpori tangibili

quodammodo

41. Calidum, qnatenus ad fenfum

& talum
;

humanum

res
,

varia
fj

efl:

&

refpeftiva

adeo
,

ut aqua lepida

manus
;

frigore

occupetur
incalueric

fentiatur cffc calida

frigida

fin

manus

./fphor.

XIV.

QUam

inopcsfimus hiftoriae , quivls facile cum inTabulis fuperioribus , prsterquam quod ioco hiftoriae probac^ Sc In^advertec,
ftan-

J^OVUM ORG^NUM.
ftantiarum certarum relationes infcramus

175

nonnunquam
(

traditlones

&

lemper tamen adie6\a , 8c Authoritatis vota ) faepcnumcro dubias fidci etiam hifce verbis , Fi.:t Experimentum , vel
Inquiratur ulterius
,

uti

cogamur
officium

XV. AtqueOpus
Tabularum

&

harum

triuni

, Comparenti^m hjjlantiayum ad irt' confu^^viraus . Fafta autem vocare tilkBum , Cornparentia , in opere poncnda efl ipfa Inciutlio Invenicnda e(l enfm, tupQV Ccmpayentiam omnium & fingularum InRanciarum , Natura
,

talis

qux cum natura

atque crefcac
,

data perpetuo adfic

,-

ab^

Ct

8z decrefcac

fitque

ut fu-

perius dilum

cft )
fi

limitatio

Naturx

magis

communis. Hoc
facere folet
bilia
,

tentet affirmative

mens jam ab initio facere quod fibi permiffa fcmper (

^
,

&

) ccurren; phanrafmata Notionalia naale terminata

& opina-

mataquotidie emendanda larum more ) pugnare pro

nifi

libcac
.

falfis

ScAxio(SchoEa tamcn

proculdubio erunc meliora aut praviora , pro robore intelle^us qui operatur . facultate

&

Ac omnino Deo

Formarum

Inditori

& opifi.

Intelligentiis comci ) auc fortaffe Angelis petit , Forinas per Affirmationem immediatc Seil noffe , atque ab initio Contemplationis certc fupra hominem efl ; Cui tantum conceditur, procedere primo pcv Negativas ^ & poftremo loco definere in Jfffirmativas ^ pofl om-

&

nimodam cxdttfionera XVI. Itaquae Naturas

,

facicnda

efl

prorfus
fo.

non per Ignem certe , fed per Menrem , tanquam Ignem divinum . Eft k^quQ hidu&ionls verx opus primum (quafolutio

&

feparatio

tenus ad inveniendas Formas ) R?/e5?/o five a:ch/iva Naturarum fingularum , qox non inven-

tuntur in aliqua Inftantia , ubi Natura data adeil:. Aut inveniuntur in aliqua Inftantia , ubi Natura data abefl: , aut inveniuntur in aliqua
Inftantia crefcere
,

cum Natura

data decrefcat

aut decrefccre , cum Natura data crefcat . Tuni Exclufiijam debitis vero poft Reieclionem

&

modis falam do ) manebit

fecundoloco (tanquamin funabcuntibus in fumum opinioni-

bus volatilibus) Fcrma afiirmativa , folida , iSc vera , oc bene terminata . Atque hoc breve dilu eft, fedper multas ambages ad Iioc per*
vcnitur
.

Nos autem
,

nihil fortaffe de

iis

qu2

sd hoc faciunt
quafi perpetuo

prastermittemus
efl: ,

XVII, Cavendum autem

,

& monendum
,

ne

cum
,

tants partes Formis

trahantur ea
,

videancur a nobis tribui

quae

dicimus , ad Formas contemplationes 8c cogirationes halenus affueverunt ^ Primo enim , de Formis copulatis , quje funt ( ut diximus ) Naturarnm fimplicium Corut Leonis , jugia ex curfu communi univerfi impra^hujufmodi , & Aquiise , Rofae , Auri , fentiatum non ioqnimur Tempus enim erin de iis traftandi , cum ventum fuerit ad latentcs Procejfus , & ht&ntes Scbsmatifmos , corumque
eas

quibus

hominum

NOyUM ORG^NUM.
,

177

prout reperiuntur in fubftan que inventionem tiis (quas vocanc ) leu Naturis concretis . Rbirlus vero 5 non intclligantur ea qu dici'-

mus (etiam quatenus ad Naturas fimplicesjde

formis
8c Ideis
,

abftra6lis

aut in

materia naa
.

determinatis

aut male detcrminatis

Nos

enitn

quum
mus
puri
,

de Formis loquimur,

nil aliud

iatelligf-

quam legcs illas & determinationes Aclus qax Naturam aliquam fimplicem ordi
conftituunt
;

nant

&
.

ut

calorem

lumen

ponfufcc,

dus
aut

in

omnimoda

materia

&

lubie6lo

Ttaque eadem res eft Forma Calidi Forma Luminis, c^ Lex Calidi five Lex Luminis^ neque vcro a rebu. ipfis & parte operativa , unquam nos abQrahimus aut receuiQuare cum dicimus (exempli gratia ) mus
ptibili
,
,
.

in Inquifitione

Formx
,

Caloris, Rejice

terjuita'

Tematas non ejl ex forma Caloris / 5 fi dicamus edac poteft homo fupsrindHidem cere Calorem in corpus denfum aut contra , po tefl homo auferre aut arcere Calorem a corpora
tem
aut
,
'^

tcnut

fi cuiquam videantur etiam Formae roRrs habere nonnlhil abPcracli quod mi,

Quod

fceant

coniungant heterogenea , ( viJencur enim valde effe heterogenea Caior Cceleftium 2c Ignis rubor fixus in rofa autfimilibus , apparcns in Iride aut radiis Opalii , aue
, ,

&

Adamantis
Atrophia
;

Mors ex furamerfione, ex crema.

tione, cx pun61ura gladii

& tamen

ex Apoplexia , ex , conveniunc ifta in Natu-

ra

4^8

VERULsJMlI
,

Mortis ) i^ fe habere inconfuecudine , 5c integralitate , rerum , & opinionibus captuni 8c dctentum Cerciflimum enim efl , ifta utcunque heterogenea & aiiena , coire in Formam five Legeni
telieflum norit
.

r&Calidi, Ruboris

eam quse mortem

ordinat Calorem

aut

ruborem

auc

nec cmancipari poffe potentiam hu-

manam

&

iiberari

a Naturaj curfu

coramuni
,

Sc ad Efficientia nova iVlodos operandi novos , nifi per revelationem

oc axaltari

& cxpandi

Sc

inventianem hujufmodi Formarum

, ,

&

ta-

rcen poftiftam unionem Naturae

quae eft res

S:

maxirae principalis de Naturae divifionibus venis, tam ordinariis ^ quam interioribus

verioribus
,

&
,

iuo loco poflea dicetur.

XVIll. Jam vero proponendum cfl: Excmplum Excluftonis five Rejc^wnis Naturarum qux per Tabulds Comparentiie reperiuntur non effc ex Forma Caiidi ; iilud imerim monendo, non foium fufficere finguias TabuLns ad Rcie^ Bionem aiicujus Naturx fed ctiam unamqMam,

que ex Infbnciis fingularibus in iliis contentis. ^'lanifef^um enim cfl ex iis qu^ dila fun , omnem Inflantiam comrad Boriam deflruere opinabiie de Forma Sed niliiiominus quandoque perfpicuicatis caufa , & uc u{usTabuhjrum cia.

rius

demonfirccur
,

Exclujlvarn duplicamus

aut repetimus

Exem.

KOVVM ORC^NUM.

v.a

Exemplum Exdufivce
I^aturarum a

five ReieBionis
.

fonna Calidi
,

rad!o Solis PEr mentarem

.

Reiice

Nacuram El^

Pcrlg.?fin eorrjmunem, &: maxime ncr lubcerrancos (qni rcmoiaiimi {^ni , 8c plunmum in:ercluduniur a radils CaUltibus) Retne Naturam C.xie{tem
2.

^^s
3.

CalefaaioBcm omniijenH^m corponii, (hoc eft, Mineralium, Vegetabilium , rium extenoruro Animalium' Aquse , O*
,

Per

auram corporum

ex approximatio* iola ad rgncm aut aliud Coipus calidum * ::e omnem Varietatem five fubtilioren^ ,
)
.

Aeris,

&

reliquorum

4. Per Fcrrum Metalla ignita acjunt alia corpora , nec tamgn

&

qu^ cale. , omnino nonaherius

-auc fubftaniia rainuuntur

1

Retice inditio-

five

mixturam

fubftantia

Ca.

5-

atque Aereni Soiida caie' :i, fednon ufquead ignitionem five ruboi^ -^^^^ceLucem Lumen
,

^e

Pcr Aquam fervcntem etiam per Metalla , &

alia

Per radiosLun, 8< aliarum Steilarum , ^-cepto Sale) Reucc etiam Lucem 3c Lu!
6,

7.

Pcr Comf!avativar>7 Fcrri

fqniri

t^

Flam.
plus

nslpiritu^ vini; [ex quibus

fWum
2

innirum

i8o
tem

VERUL^Mll
&
minus
lucidi
,

plus habet calidi

fpiritus vini

Flamma

au^

plus lucidi

&
.

minus

calic!*

Reiice eriam

Lucem & Lumen

8. P^T aurum & alia Metalla ignlta , qus denfiHimi (unt corporis fecuadum totum ; Reii'

ce

Tencitatem
g.

Per
,

Aerem

qui invenitur ut
*

plurimum

frigidus

&

tamen oiane: tenuis

. ,

Reiice etiam

Tenuitatem
10.
i"nefcit

Pcr Ferrum igr.itum

mole

fed

manet

intra

quod won intueandem dimen-

i?e//Ve Motum localem , kut fionem viGbilem fccundum tocum . expanfivum 11. Per dilatationem Aeris in Vitris Ca,

lendariis

&

fimilibas

qui n^ovetur Localiter 5c|

expanfive manifefto, neque tamen colligit ma-" nifefium aui^mentum Caloris Reiice ctiam

Motum Localcm
totum
.

aut expaafivum

fecundum

facilem Tepefa6tionem omnium 12. Per corporum abfque aliqua deftru6lione aut al-eratione notabili
;

Rciice

Naturam

dedrufli.

vam
turae

aut inditicnem vioientam alicujus

Na-

novx

13.

rum
gore

Per Confenfum & Conformitatem ope a Fri fimiiium , quae eduntur a Caiore

&

j-

reiice

Motum tam Expanfivum quam

Contractivum , fecundum totum . 14. Pvr Accenfionem Caloris ex attritionc corporum ; reiice Naturam Principalem Na. twram Principalem vocamus eam , quas Pofiti
.

va

JsOFVM 0RGu4:NUM.
va repcricur in Natura
praecedentc
,

iSi

nec caufacur a Natura

.

Sunt

&

aliae

Naturaj
,

neque enim

TabL^.Jas
.

conncimus perf-aas

fed

Omnes &
fnt
turis

finguls
Caildi
.

Nacuraa

exForma
pr^diais

Exempla tantu.ii prsdiRx noii At^ue ab mnibusNa-

liberatur

Homo

in;^

operatione

fuper Caliduni

^phoY, XIX.

Exchfiva ATque InduBionis vers

]v)

jala funt
,

ficitur

donec

liltatur

in

fandamenta tamen nor. perNeque Aifimativa

cji'5^
.

vero ipfa Exchfiva uilo modo perfecl:a eft , Eil enim neque adeo effe poceft fub iritiis Excluftva (uc plane liquet ) Rs:cBw Natura. Q.uod 11 non habeamus ad. ram Simplicium Notiones Naturarvm fimveras huc bonas &
. .

plicium^ quomodo reaificari ^oi^^^ Exchrfva}

At nonnuU^ex
tur?'.

fjpr^riidlis
,

vcluci

Norio Na-

No'io Naturs CceleRis , NotioTcnuitatis) funt Notioucs v^gjf^ , nec bene terminacas . Itaque nos , qui ntc ignari
Elenicntaris
furaus
,
(

nec obliti
vid.

quantum. opus i>gp/edia-

xnur,

ut faciacnus

InieUe6lum huarinum
)

Kebus

Natursi parem

nallo

modo
fed

acquie*

& retn fcimus hisquae adhuc pr^cepimus , in ulterius provehimus , & foniora auxilia
ufum lnteHc6lus
machiisa-r.ur
.

m
;

&

mininramus
3
^^^*

qua! nunc fubiur.Qcmus

Ec certe

in Intsypycta^

iSz
tione

rERUL^MII
taliter efl

Natura snimusomnino

pra^pa.

randus <k formandus , ut 8z fuftineac fe in gradibus debitis certitudinis , &: tamen cogitet ,

(prsfertim fjb initiis) ca , qus adfunt muU tum pendere ex iis quae fuperfunt XX. Atiamen quia citius emergic Veritas cx errore qu?m ex confufione utile putamus,
, ,

uc

permiiTio Intelleflui , poft iresTabuIas Comparenti^e primce (quales pofuimus ) fatas

fiac

&

penfitatas

accingendi

fe

6c

tenrandi opus

NatuYa in affirmativa / tam ex Indantiis Tabularum , quam ex iis quas alias occurrent . (^uod genus Tentamenti , Permiu
Interpretationis

Jtonem IntelleBus
,

live Interpvetationem inchoa

tam five Vmdemiationer/t primaiti appeilare cocfuevimus.

yindemiatio prima de Forma Calidi

ANimadvertendum
rei

autem
iis
,

efl:

Formam
,
,

ineffe
)

(uc ex

quaidifta funt

plane ijquec

Inflantiis univerfis

&

fingulis

in quibus Res ipfa ineflj aliter

enim Forma

non

/iantia contradi6loria

Itaque nulia plane dari potefl In . Artamen longe magis confpicua invenitur Forma evidens in alicffec
.:

&

quihiis In/lant-iis

quam

in sliisy iniis videli-

cec, ubi minus cohibita cft Nacura Formae , Sc impedita , Sc redala in ordinem , per Naturas alias
.

Hujufmodi autem

In:lantias

Eluce-

fcentias vel Inflantias Oflenflvas appellare confue.

I^OrVM ORG^NUM.
.

ig^

Pergenclum itaque eH: ad Viyi^emiati'7 fucvimus Per unitjem ipram pyimam de Forma Calidi verfas 8c Cwguhs Irjjlatitias , Nauira , cuius liiriiLatio eflCa/or , videtur effe Motus, Hoc au.^
.

lem maxime oflenditur

tuo moveiur

in

Flamma

quse pc-rpe-

Liquoribus ferventibus auc bullientibus , qui ^tiam perpetuo moventur . Atque oftenditur etiam in incitatione five incremento Caloris fafto per motum ^ ut in Fol]ibus & ventis : de quo vide hjflant, i^, Tab, fimiliter in aliis modis Motus Atque de qui3. bus vide /yr^wf. 28. & 31. Tab,^, Rurius oin
, ,

&

& Caloris per omfortem compreflionem , qua fraenat & cefde qua vid^ In/iant, go. fare facit Motum 32. r^^. 3. Oflenditur etiam in hoc , quod omftenditur in extinftione Ignis

nem

&

ratur ab
.

ne corpus deflruitur aut faltem infigniter akcomni Igne & Calore forci ac vehemenUnde liquido conflat , fieri a Calore turaulti tum & perturbationem , & motum acrem , in partibus internis Corporis ; qui fenfim vergic ad diffolutionem Intelligatur hoc quod diximus de Motu , (nerape, ut fitinf^ar Generis ad Calorem } noa quod Calor generet. Motum , aut quod Motus
.

generet Galorem
ra fint)
fed

licec

&

ha.'C

in aliquibus ve,

quod ipfifSmus Calor

jjc

iive Qiiid
:

ipfum Caloris,

Motus,

&

nihil aliud

li-

mitatustamen pcr Diffeyentias ^ quas mox fubjungemus , poflquam oonnuUas cauiiones adie.. cerimus ad cvitandum ^quivocum . Ca4

184
t)rdine
?.d

VEP.VLuMll
,

Calidum ad fenfum

res Refpeftiva eft

&

iit

Hominem
ut
:

ponitur
ria efl

re61:e

non ad Univerfum Effe6^us Caloris tantum in

,

&
fpi-

ritum Animalem
,

Quin etiam
corpus
(

in fe

ipfo res va-

cum idum
}
:

prouc Senfus prx-

difponitur

inducat pcrceptionem tam Calidi

quamFrigidi

ut patet pcr In/lant, ^i. Tak :^, vero communicatio Caloris, five Natura cjus Tranfitiva , per quam corpus admotum corpori calido incalefcit , confundi debe: cum

Neque

forma Calidi

Aliud enim
.

eft:

Calidum

aliud

Cait;fa6livum

Nam

per

motum

Attritioahs in^
,
.

duciturCalor abfque aliquo Calido praecedente

unde excluditur Calefa^ivum a Forma Calidi Atque etiam ubi Calidum efficitur per approximationem Caiidi hoc ipfum non fit ex forma Caiidi ; fed omnino pender a Natura altiore & rnagis communi ; vid. ex Natura Affimilationis iive Multiplicationis fui de qua facienda eft
,
:

feparaiim inquifitio.

At

notio ignis pleb^ja

eft

&

nihil valet

compofita enim eft ex concurfu qui fit Calidi 3c Lucidi in aliquo corpore ; ut in Flamma comxnuni
^

&

corporibus accenfis ufque ad rubcrem.

,

Remotoitaque omni ^quivoco veniendum jam tandem eft sd Differentias veras quae limitant

Motum

&

conftituunc

eum

in

Formam

Calidi

Rima igitur Differentia fi: Motus Expanfivus

ea eft
,

quod Calor

per

quem

corpus
ni-

isJOVVM ORC^T^UM,
riititur
i-n

185
fc

ad dilarationem

fui

5c

recipiendum
,

dimenfionem quam Ha:c autem Diffcrentia maprlus occupaverar xime oftenditur in fiamn^a ; ubi fumus five havel
.

majorem fphxram

lirus

pinguis manifefto dihtatur

.

&

aperit fe in

fiammam
tjui

Ortendirur eriam in

omni Liquore fervente,

,

manifefto intumefcit

inlurgir

&

emittic

bulbs ; atque urget procefTum expandendi fe , donec vertatur in corpus longe magis extenfum ^d.'iatatum, quam fit ipfe Liquor ; vid. in Va-

porem

aut

Fumum

aut

Aercm

Oftenditur etiam in omni Ligno Combuflibili ; ubi fic aliquando exudatio , ac femper evaporatio.
Oftenditur

&

etiam

in

colliquaticnc Metallo-

rum
non

quae

cum
,

fint

corporis compa^^iffimi
:

&

intumelcunt & fe dilatanc led tamen poftquam fuerit in fe dilatatus , Spiritus eorum majorem adeo dilatationem concupierit , trufacile

di plane

&

agir

partes crafliores in

Liquidum

Calor fortius intendatur, folvic ^ vertit multum ex iisin volatile. Oflenditur etiam in Ferro aut Lapidibus qu licet non liquefiant aut fundantur , tamen cmolliuntur. Quod eticm fit in baculis ligni "
fi

Quod

etiam.

qus

calefafla

paululum in cineribus
,

calidis

fiunt flexibilia

qui

Optime autem cernitur perexiguum calorem

7/?.^?.

ifle

Motus
3.

in

Aerc

fe

dilatat

continiO
Often-

&

nianifefto, ut pcr

38. 7^^.

iS6

rERUL^MII

Oflenditur etiam in natura contraria Frigidi . Frjgus enim Dtnne corpus concrahic & cogic in anguflius ; adeo ut pcr intenfa Frigora clavi excidant ex parietibus , ^ra diffiliant , vitrum fubito pofitum in Frigido etiam calefa6\um
diffiliac

& & frangatur

^.

SimiliterAer per levcm

fc in

inrrigidationem recipit
Infiant.

anguftius

ut per

^Z.Tab.

Verum
.

de his fafius dicecur

in inquiiitione de Frigido

Nequc mirum

eft

fi

Calidum

&

Frigidum

cdanc complures a6liones vide hijlant, 32. Tab,

z. )

communes, ( de quo cum inveniant-jr dux

ex ^tqu^nubus Differentiis ( de quibus mox dilices cenius ) quas competunt utrique Naturs qua nunc dc ioquirnur ) in hac Differentia ( Calidum aclioaes fmc cx diametro oppofitx enim dat motum expanfivum & dilatantem Frioidum autcni dar molum contralivum & co: ,

cuntem

SEctiYida

Hac
,

DiffeYentia eft tr.odificatio prioris ; videlicct , quod Calor fit Motus eX'.
:

panfivus five vcrfus ciccumferentiam

hac lege

Dubium tamen ut una feratur cbrpus furfum cnim non eli quin finc Motus complures mixfagitta aut fpiculum fimul ti Exempli gratia
. , . :

5c progrediendo rotat

&
.

rotando progreditur.
eft

Similiter

&

Motus Caloris fimul

&

Expanfi-

vus

, & Latio in furfum HsEC v^ro Diff^rentia oflenditur in Forcipe,

aut Bacillo ferrco

immiffo

in

ignem

quia

fi

im-

NOJrUAd

ORG^INUM.
,

1S7

Immittatur perpendiculanter
fuperiws, cito n-ianuai adarit
inferius,

tenendo raanuni fm sx latcre auc

omnino

tardius

Confpicua cciam eft in Dijltllationibus per Defcenfjrium ; quibus ucuntur homincs ad Flores dclicationes , quoram odores facile evanefcunt . Nam hoc leperit induflria , uc collocent Ignem non fubter , fed fupra , ut adurat minus . Neque enim Flamma tantum vergit furfum , fcd etiam omne Calidum Fiat autem Experimentum hujus rei in contraria Natara Frigidi vid. utrum Frigus non contrahat corpus defcendendo deorfum , quem:

admodum Calidum
.

dilatat corpus afcendendo Itaque adhibeantur duo bacilla ferrea , farfum vel duo tubi viirei , quoad caetera pares 6c calefiant nonnihil ; & ponatur fpongia cum aqua frigida , vel nix , fubtertinam, & fimiliter fu

ptr alteram . Exiftimamus enim , ceieriorem fore Refrigerationem ad extremitates in ea banix ponitur fupra , contra ac ponitur fubter
cillo ubi
:

quam
fit

in

in eo ubi nix Calido ,

TErtla Differentia
corporis
;

ca eft ; ut Calor fic "Motus,non Expanfivus uniformiter fecundum totum , fcd Expanfivus per particulas minores

&

fimul cohibitus

5c

repulfus

&

akernati; adeo uc induatMoturu vum , & perpetuo trepidantem , & tentantem , nitentem , & ex repercuffione irritatum ; unde furor ille Ignis & Caloris ortum habet
reverberatus

&

Ifta

i88
Ifta

V
vero

ERUL^MIl
oftenditur tnaxinle
:

Diffcrentia

Flamma &
njenc
,

Liquoribus bullientibus
,

quse per-

petuo trepidani:

in

parvis poriionibus tu-

&

rurfus

fubfidunt
iis

Oftenditur etiam in

corporibus

quas funt

tam

durae

compagis

ut calefacla aut

Igniu non
.

intumefcanc aut dllatentur mole ; ut Ferruni jgnitum , in quo Calor efl: acerrimus Oflenditur etiam in hoc , quod per frigidifii-

mas

tenpeftates focus ardeat acerrirne

.'

Ofttnditur etiam in hoc , quod cum extenditur Aer in vitro Calendari abfque impedimento aut repuifione , uniformiterfcilicet & squaliter

conclufis

non percipiatur Calor Etiam in ventis licet erumpant vi maxima , tanisn , non percipitur Calor infignis ; quia fcilicet Motus fic fecundum tctum , abfque Motu alrernan* Atque ad hoc fiat Experimente in particulis non urat acrius verfus laFlamm.a utrum tum flammx medio tera , quam in quod omnis uRio Oftenditur etiam in hoc tranfigatur per minutos poros corporis quod uri-.
;
.

'1

tur

adeo ut Uftio fubruat 5c peReiret , & f:^di. cec , & ftimulet; perinde ac ii edent infiniri?5 cufpides acus . Itaque ex hoc illud etiam (In ,

quod omnesAqux fortes ( fj proportionars (inc iu quod agunt ) edant opera ignis , ad corpus
,

ex naiura foi corrodente

& pungente

Arque ifta Differentia ( de qua nunc dicrmus ) communis eft cum natura Frigidi ; in quo co^ hibeiur Motus contraStivus, per renitentiam expsn*

NOFUM 0RG.4NUM.
quemadmodum
in
di

i8^

pandendi ; Calido cohibetuc Motus expanfivus, per lenitentiam concrahcn*

Itaqae five paries corporis penetrent verfus five penerrent verfus exterius , fimilis ,
:

interius

licet impar admodum fit fortitudo non quia habemus hic apud nos in fuperficie Terrae aliquid quod fit irapenfe Frigidum Vi-

eftratio;

de Inflant, 27. Tah. p.

QUarta Differentia
^

eft

modificatio prioris

Hxc

fcilicet,

quod Motus illeStlmula-

tionis aut Penetrationis debeat effe nonnihii raminime lentus ; atque fiat etiam per pidus

&

particulas

licet

minutas

tamen non ad extre-

mam

majufculas. , Oftenditur hsec Dijjerentia in comparacione

quae edic Tgnis
.

fubtilicatem

fed quafi

operum
cic
,

cum
,

iis

que

edit

Teraarefa-

pus five ^tas

^cas enim
fubruit
:

five

Tempus
,

conlumit

&

incinerac

non mi:

nus
fed

quam
quia

Ignis

vel potius longe fubtilius

efl:

Motus ejufmodi

lentus adraodurc

&

per particulas valde exiles, non percipitur

Calor
Oftenditur etiam in comparatlone diffolutio-

num

Ferri

&

Auri

Aurum enim
;
,

diffolvitur

abfque calore excitato

Fcrrum autem cum

.

ve^

hemenci excitatione Caloris licet fimili fere intervallo quoad tempus Quia fcilicet in Auro 5 ingreffus Aqu2 Separationis efl: clemens & fubtilicer infinuans 5 &: ceffio partium Auri fa
ci-

rgo
cilis
:

VERVL^MIl
ingreffus efl afper
,

At inFerro,
5
.

&

cum

confliflu

& parces Ferri

&

habent obflinationem

xnajorem

Cftenditur etiam aliquatenus in Gangraenis nonnuilis Mortificationibus carniuni ; qujE

r.on

excitanc mp.gnum calorem auc dolorem

five

cb fubtilitatem putrefalinnis Atque hsc fit Prtma Vindemiatio

pretatio wcboata de
mijfiorjem IntelleBus

Intcr*

Forma
.

Calidi
ifta
(

fafta per Per-

Ex

Vindsmiatione autem
vcra Caioris
,

prima
,

Forma

five Defifiitio

ejus

qui eft in or-

dine ad Univerfum

non

relativus

ad Senfum

talis
cfl

efl: ,

brevi

lantummcdo verborum comple-

xu

Calor

Motus Expanfivits
,

nitcs per partes tmnores

^ cohibitus , O* Modificatur auteai Ex-

panfio

ut expandendo in

ambitum

nonnikil ta^

men incHnet verfus fupenora , Modificatur autsni & Nixus ille per partes ; ut non ftt omnlno /^gnis fed incitatus , C^ cum impetu nonnullo Qiiod vero ad Operativam attinet , esdem
,
,

%-es eil

Nam

defi^atio

efl:

caiis

Si in aliquo
di-

corpore naturah poteris excitare

Motum ad fe

latandum
rep^imsre

&

aut expandendurn / eumque Motum ita in fe vetere , ut dtlatatto illa nn pro^

cedat aqualiter

fed partim obtineat , partim re , trudatur j pruculduhio generahis Calidum : noii habita ratione , five corpus iilud fit Ele-

mentare
leftibus
;

ut loquantur

five

five

tenue

five

luminofum , denfum : five

five

imbuium opacum

a Cce;

five
,

iocalitcr

expanfum

NOP^UM ORG.fNUM.
ftatu

ifi

fivc inrra clauRra dimenrionis pvimx conrentum; five vergcns ad difTolutioncm , five manens in
;

livcAnimal,
;

five five

Vegetabilc

five

Mi;

nerale

Cve Aqua

Oleum

five

Aer

auc
res

aliqua alia fLibftantia quaecunque fufccptiva

tus prapdifti
.

Mo,

Calidum autem ad Senlbm

eadem
Senfui

eft
.

lcd

cum

analcgia

qualis competic

Nunc vero
efl

ad ulieriora auxilia proce-

dendum

Aphor. XXI.

PO^iTabuLis
nem
tionem

five Exclufiruim

pnmam

Compayentia primce RejeBie ncc non Vtndemia fattam fecjndum eas ; perqen,

&
,

dum

eft

ad reliqua auxilia Intelleftus

,

circalw-

InduBionem veram ac perfeftam In quibus proponendis , ubi opus erit Tabulis , procedemus fuper Calidum & Frigidum ; ubi autcm opus erit tantum Exemplis paucioribus, procedemus per alia omnia ut rec confundatur Inquifitio & ramen Doftrina vcrfetur minus in anguflo Dicemus itaque primo loco de Prarogativis In/Iantiarum Secundo , de ^ciminictdis InduBio^ nts Tertio , de Re^ificatione InduBionis : Quarro de Variatione Inquifitionis pro Natur^t Subje&t : Quinro , dc Pr^rogativis Naturaru-at
terpretatwnem hJaturte
.
:

&

quarenus ad Inquifirionem

quirendum

eft

prius

&i
,

de eo quod icSexro , dc poflerius

,

five

Terminis Inqui/ltionis

five diQ Synopfi

om.nium Na.

1^2.

VERUL^MII
:

JNaturanim In Univerfo
ciione

Septimo

de Dedu^

Ordinc Oftavo ^ de Parafcevis ad hu ad Hominem qwfitionem : Poftrcmo autem , de Scala ^^fcenfo^ ria O' Dejcenforia ^xiornatum ,

ad Praxin
:

five

de eo quod

eft in

XXII. Imer Prarogativas Inftantiarum ^ Priproponemus Inft^^ntias Solitarias Ex autem funr Solitarite qux exhibent Naturam de qua in talibus Subje6lis qux nil hafit InquJfitio

mo

bent

commune cum

aliis
:

Subje6tis

prjpter

ii-

aut rurfus quasmon exhilam ipfam Naturam fit Inquifitio^ in talide qua Naturam bent , per omnia cum runt fimilia bus SubjeStis quae
aliis Subje6lis
,

praeterquam in
,

illa ipfa

Natura.

Manifeftum enim eft quod hujufmodi Inftantix toJlant ambagcs , atque accelerent & roborent Exclnftvam y adeo uc paucae ex illis fint in. flar multarum
.

Exempli
Caloris
^

gratia

fi

fiat

Inqaifitio de

Natura
^

In/iantia folitari^e [unz Pn{m2it2i

Gem.

non fo, lum in fe fed exerius fupra parietem Jtem Rores , 5cc. iRas enim nihil habent commune cum caloribus fixis inFloribus, Gemmis coloratis , Meraliis , Lignis , 6:c. prxter ipfum colorem . Undefaciie coliigitur, quod Color nil
>

mx

ryflallinae,
,

quse reddunt colores

aliud
mifTae

fit

&

Modificatio imaginis lucis imreccpta! in priore genere , pcr gradus

:

quam

diverfos Incidentiae
ras

in pofteriore

per TextuIflas

&

Schcmatifmos varios corporis.

au5

tem

JSOVVM ORG^NUM.
rem
,

ip^

hifiantia (ant folitari^ c[u2iiznus ad Simi.

iicudinem

Rurius in eadeni Inquifitione , ven^ diftin6\2B Albi & Nigii in Marmoribus , vaiMegaFloribus ejufdem fpeciei , funn tiones colorum

&

Inflantice folnari.e

Album enim

&

Nigrum
flo-

Marmoris

Sc

raaculs Aibi

&

Purpurei in

ribusCaryophyili 5 conveniunt fcre in omnibus przter ipfum colorem Unde faciie colligicur, Colorem non multum rei habere cum Naturis
.

aiicujus
e(Te

corporis intrinfecis

fed

tantum fitum

in Pofitura
.

partium craffiori

&

quafi

Me^

chanica

Iftse

autem

Inflantiie
.

func Solitaria

Utrunque autem quatenHS ad Difcrepantiam genus , Inflantias fohtartas appellare confucvimus, auc ferinas ^ fumpco vocabulo ab Aftro.
nomis XXIII. Inter prsrogativas Inftantiaram
poEaj

,
.

remus fecundo loco

func
,

Inflantias fnigrantes

quibus Natura Inquifua migratadgenerationem , cum prius non exiflerct auc contra migrat ad corruptionem , cum prius exiUein

ret

taies func
tia

Icaque in utraque Antiftrophe , Inftanciae femper geminae ; vei potius una Jftanin motu , five cranfitu , produc^a ad perio.

dum adverfam
lum
,

At hujufmodi

Inftantiz
^

non

fo-

accelerant

&

robovsint Excluflvam

fed e-

tiam compellunc xAjflrmativam ^ five Formam ipfam, in anguftum Neceffe ell enim uc Forma rei fic quippiaai , quod per hujufmodi M/grationem indatur auc concra pcr huiufmodi
.

'

M/.

1P4

VERUL^MII
to\hi[}r
,

Mi orc7 tionerr'*
ccc

& deflrLiatur

Atque

li-

omnis Exclufio promoveac ^jfirmativam , ramen hoc magis direQe fit in fubje^lo eodem , quam indiverlis. Forma autem ( uc ex omnibus quse di6la func manifcflo liquet ) prodens Quo autem fimpliducit ad omnia in uno l"e cior fuerit M/^g'^?/^ eo magis habenda efl: Iftaii. Prxterea Injlantice Migrantes raalia in pretio
, .
.

gni funt ufus ad partem

Operativam

quia

cum
j
i

proponant

Formam
,

copulatam cum Efficiente

aur Privante

perfpicue defignant praxin in ali-

quibus; unde facilis eciam efl tranfitusad proxiraa. Subefltamen in illis nonnihil periculi ; quodindigec cautione ; hoe videlicet , ne Formam nimis retrahant ad Efficientem , & Intellec\um perfundant\ vel faltem perflringant falfa oninione de Forma , ex intuitu Ef!icientis . Efficiens vero lemper p6nitur nil aliud effe , quam vehiculum , five deferens Formae Verunri huic rei , per Exclufivam legitime faftam , fa*
.

ciie

adhibetur remedium

Proponendum. itaque efl jam Exemplum JwSit Natura inquifita, Canflanti(e Mtgrantis Inflantia Migrans ad generador , five Albedo & vitrum pultionem , efl vitrum incegrum
,
:

verifarum

Similiter,

Aqua

fimplex

&

Aqua

Vitrum enim integrum , agirata i-n &.Aqua fimplex, Diaphana funt , non Alba : At vitrum pluverifatum & Aqua in fpuma, Alba non Diaphana Iraquequxrendum, quid

fpumam

accidcricex \\\2iMigratiom\ii\:o

auc Aquje

NOFUM
Manifcrtum enim
fcrri

ORG^JSiUM.
eft
,

ig^

Formam

Albedinis de-

invehi per iftam contufionera Vitri , agitationera Aqu2. Nihil autcm reperitur acpriEter comminutionem partium Vitri Aquae, & & Aeris infertionem . Neque vero parum profe6^um eft ad inveniendam Formarm Albedinis , quod corpora duo per fe Diaphana , fed lecundujn magis & minus ( Aer fciiicec ,
ceffiffej

&

&

Aqua, auc Aer Vitrum ) fimul pofita per miautas portiones exhibeaDC Aibedinem. per rcfra6lioiiem ina?qualem radiorum lucis .

&

&

Verum
xempluna

hac in re proponendum
periculi

eft

etiam E-

& caucionis,de quibus diximus.

Nimirum facile hic occurrec Inteiie^lui ab hujufmodi Efficientibus depravato , qucd ad Forfnam Albedinis Aer femper requiratur quod
;

Albedo generetur tantum per corpora Diaphana ; qus omnino falfa func & per niultas Exclufiones convita Qpin pocius apparebic (miffoAere, <Sc hujufmodi ) corpora ornnino xqualia ( fecundum portiones Opcjcas ) dare Diapha,
.

num

corpora vero insequalia

per texcuram

rimplicem,

dareAlbum;
,

corpc^ra insequalia fe*

fcd ordinatam , Nigruni ^ corpora
,

cundum texturam compoijtam

dare reliquos colores
praeter

vero inseqaalia pcr texcuram compofitam

fed

omnino inordinatam &; confufam , cfare Nigrum \i2iQ^\jizde Injiantia Mtgrdttte ad genera.

Natura inquifua albedinis propofijam Exemplum . Inflantia autem mi. grans ad corruptioncm in eadera Natura albediin
,

lionem

tum

efi:

nis

19(5
nis
,

VERVL^Mll
Spuma
diffoiuta
;

eft

aut

Nix

diiToIata

Exuit enim albedinem , & induit diaphanum poflquam fic Iniegrale Rne aere aqua
, .

Neque vero
efl:
,

illud ullo modopr^^termittendurrj

quod lub Inflantiis migrantibus comprchennon tantum ilI<E qux raigrant ad Gcnerationem & Privationem fed etiam illa; quae mtgrara ad Majorationem & Minorationem ^ cum illae etiam tendanc ad inveniendam Formam ut per definitionem Formje fuperius fa6lam & Tabulam Gradunm manifefto liquer . alba Itaque Papyrus , quae ficca quum fuerit
di debeant

cft

at
)

madcfacia

cxclufo aere
,

&

recepta

aqua

mrnus alba
;

eft

&

magis vergit ad Dia-

phanum

fimilem haben rationem

cum

Inflantiis

fupradi^tls.

XXIV.
tio

Inter Prajrogativas Inftantiarum

Inflantias oftenflv^-is
,

ter-

ioco

ponemus

ck qui^
.

bus in Vtndemiatione prima dc Calido mentionem fecimusj quas etiam /^ce/f(?/w , Hwc Infta-a^ appeliare conttas liberatas , C^ pradorninantes
,

quae oftendunc Naturam fuevimus. E* iunt fubfiantivam nudam & Inquifitam , atque etiam in exaltatiorie fua , autfummo gradu Potentiae & liberatam ab fua; ; emancipatam fcilicet , impedimentis , vel faltem per fortitudinem (n^ virtutis dominantem fuper ipia , eaque fupprimentem & coercentcm . Cum enim omn6 Gor,

pusfufcipiat multas
tas
,

Naturarum Formas copula-

&

dac

Concreco j fic uc alia aliam retundeprimat, frangac , & liget ; undeobfcuin

ran-

i\

orUM ORG^NUM.
.

t^7

rantur FormsB fingulae

bictia nonnuUa
in

Inveniuntur autem fu^

quibus Natura Inquifita , vel per ablentiatn vigorc in iuo prx aliis e/l , impedimenti , vel per prxdoniinantiam virta*
tis
.

Hujufmodi autem

hijlanti<e funt

maxime
ipfis

ofienftv.t

Forne

Verum
eft
.

&
,

in

his
5c

In.

flantiis

adhibenda

cautio

cohibendus

impetus Iiitelleclus

Quicquid enim oflentat

,

Formam
rerc

eamque
,

trudit

ut videatur occur-

Intelleflai

pro fufpcclo

habendum

eft

&

rccurrendum ad [Exclu/ivam fcveram

.

&
,

di-

li?entem o

Exempli

gratia

fit

Natura
efl:

inquifita

Cali<,

dum
qua?

Inftantia ofieti/iva MotL.-s Expanfionis

uc

fuperius ditlum

portio

cft

prae*.

Calidi , cft Vitrum Calendare Etenim Flamma , licec manifefto exhibeat Expanfionem ; tamen propcer momenta.. ncam extinftionem non oftendic progreflum Aqua autem fervens propter faExpanfionis cilem tranfitioncm aqua! in vaporcm & acrem, non tam bene oftcndic Expanfionem Aqua: in Rurfus Ferrum ignitum , Sc fimicorpore fuo

cipua

Form

Aeris

lia

progreiTnm oftendant uc contra per retufionem 5c fraRionem fpiritus , per partes compa6^as & craftas , [qua?domanc & frsnanc Expanfionem ] ipfa Expanfio non fic omnino confplcua ad frnfum . At Vitruni
,

tantum abeft

uc

&

Calendarc clareoftendic Expanfionem in Aere, confpicuam & progredientera , & duran,

tem

neque traHfcuntem

Rur-

ip
Rurfus
ta
,
,

VERUL^MII
Exempli gratia;
.
.

fit

Natura

inquifi,

Pondus

InjiantJa OJhnfiva

Ponderis

efl

Omnia enim fuperat ponArgentum vivum dere magno inrervallo, praster Aurum ^ quod non niulio gravius eft At prxflanrior Jniian.

tia

eft

ad indicandam
,

tum vivum

Formam ponderis Argenquam Aurum quia Aurum ioli

dum
dum

eft

Sc

Confiftens
;

detur ad
eft
,

Denfum

at

quod genus referri vi, x^rgcncum vivum liqui,

turgens Spiricu & tamen multis partibus exuperat gravicate Diamantem , & ea
quae putantur folidiffima
.

&

Ex quo
,

o(l:enditur
,

Formam
limpliciter

gravis
in

five

ponderofi

dominan
ar"ia

copia Materix

&

non in

Compage

Inter Prserogativas Inftantiarum poncquarto loco Inflanttas Clandeftinas , quas mus tiam Inftantias CrepttfcuU appeiiarc conluevi-

XXV.

mus
vis
,

Ex

funt veluti oppoficas Inftantiis Oft^enfiin in,

Exhibent enim Naturam inquifitam

*

fima virrute, & tanquam in incunabulis tentancem , Sc tanquam rudimentis fuis

ino experiencem
,

&
pri-

fed fub
.

contraria N^atura la-

Sunt aucem hujufmodi fubatlam Inflantia magni omnino momenti , ad inveniendas Formas quia ficut Oflenfivce ducunc facile ad Differentias , ita Clandeflina ducunt optime ad Genera id eft , ad Naturas iiias

tentem

&

Communes
aliud funt

quarum Naturs
limitationes
;
.

inquifucB

nihii

quam

Exempli

gratia

fit

Natura Inquifita

Con-

fiftens

JSIorUM
,

ORG^NUM,
.

jpp

five fe Decerminans ; cujus Contrarium Ijflens eflLiquidum, five Fluens hiftaiuiiv CLindeJh* qus exhibenc gradum nonnuina funr illae lum debilem 6c infimum Confiftentis in fiuiquas efl: tanquam peldo ; veluci Bulla Aquae
,
,

licula

qusdam
adfueric

confiflens

&

decerminata

fa,

6la ex corpore

AquiE

Similiter Stillicidia
t

quse
ie

fi

in

filum
;

Aqua quas fuccedac admodum tenue ne

,

producunr

dilconcinuc
,

rur

Aqua
,

At

li

non detur
,

talis

copia Aquae

quae fuccedere

poflic

cadit

Aqua
.

in guttis ro-

tundis

qu2E eft Figura quse

optime

Aquam
in

fui^inec contra

difcontinuationem
,

Ac

ipfo
,

temporis arciculo

cum
in

definic

filum AqusE
refiiic

&

incipic defcenfus

guttis

ipfa

A.

qua furfum ad evitandam difcontinuationem

Quin

in
,

Mecallis
fed

qux quum funduntur

func

liquida

gucca^ Iiquefa6la2

magis tenacia , recipiunt fe fsepe furfum , acque ica hserenc .

eft in Inftantia

Simiie quiddara

Speculorum pueriliumj quae folent facere pueruli in fcirpis ex faliva ubi cernitur etiam pellicula confiflens
, .

Aqu2
fum
piunc

At multo
illo
,

melius

fe

oflendit hoc ip;

in alcero

ludicro puerili

quando

ca-

Saponem faftam paulo tenaciorem acqueinfianc eam perCalamum cavum atque inde formant Aquam , tanquam
per
,

Aquam

in Caftellum bullarum / quae per interpofitionem Aeris inducit Confiftentiam , eo ufquc ut

fe

proiici nonnihil patiatur abfque difcontinua.

lione

Optime aurem

cernitur hoc in

Spumi

ico
oc

VERVL^MIl
qu32 talcm induuiu Conriftentiani
poffint
*

Nive:

ut fercfecsri

cum

ta^ien Cnt Corpo

quas utraque funt

ra formata ex

Acre

&Aqua,

non cblcure innuunt ^ Liquidum & Confiftens effe Noiioncs tantHm plebeias, & ad fenfum inelTe autcm revera omnibus Corporibus fugam & evitationera fe difcontinuandi ; cam in Corporibus homogeliquida
.
*

Qu omnia

neis

qualia funt Liquida

*

effe

debilem

c: in-

f.rmam in Corporibus vero quas funt compofita ex heterogeneis , magis effe vividam & fortem propterea quod Admotio Heterogenel conftringit Corpora ; at Sub^ratio Homogenei
:

foivic

&
,

relaxat
;

Simiiiter, excmpli gratia

quifita

Sit natura In-

attra6tio
circa
efl
,

five coitio

corporum

In-

fiantJa

Formam
.

ejus oflenjiva

maxime

inCgnis
tia

attrahcndi
fimili
,

ferrum

magnes Contraria autem natura ncn attrahcns ^ licet in fubfian, Veluti ferrum quod non attrahit quemadmodum rcc plumbum plumcft
. ,
,

bum

nec ligDum lignum

nec aquam aqua

,

Inflantia

autem
,

clandeflina eft

Hnagpes fcrro

armatus
to
.

vcl potius ferrutti in

ita

raagnete arma-

Nam

ferc
,

natura

ut

magnes armatus
fortius
fi

5n didantia aliqua

non trahat ferrum

armatus
.

quam magnes non

veatur terrum
,

Verum

ita'ut

tangat ferrum in

admomagne-

te armato tunc magncs armatus longe majus pondus ferri fuftinct quam magnes fimplex 5c
,

inermis

propter fimiiitudinem fubftantiae

ferri

ver^

HOVUM ORG^NUM.
vcrfus ferrum^
deftina
^

aoj.

quie operatio erac

,

8c
.

Jatens in ferro

omnino r/^wantequam niagnes

efi:
,

accefiTi fiet

Itaque mauifeflum

formam
Cc
la-

Goitionis

effe

quippiam
,

quod
,

in

nij^gnete

vividum
tens
.

5c

robuftuni
,

in Ferro debile
eft

&

Itidem

notatum

isgitcas parvas li-

gneas abfque cufpide ferrea

tis

, emKTa ex fclopegrandibus, altius penetrare in materiam li,

gneum

puta iatcra
fagitcas

Navium

aut fimilia ]

Ferro acurninatas , proprer fimilitudinem fubftantisB ligni ad lignum , licec hoc ante in ligno Jatuerit 'tidem , licec aer aerem , aut aqua aquam manifeilo non trararr^jen bulla ap hac in Corporibus integiis

quam eafdem

proxitnata bullje

facilius diffolvit
,

bullam

quam
Atque

fi

bulla illa alcera abeffet

ob appetitum

Coitionis aquae

cum aqua
,

& aeris

cum

aerc
(

hujufmodi

Inflantiie

clandeflina

qu

funt ufus nobiliffimi

tionibus
fe

ut dittum eft]

in por-

Corporum

parvis
.

&

fubtilibus

maxime
,

dant confpiciendas
,

QiiiaMaffae rerum ma-

jores

fequuntur Formas magis Catholicas

&

generalcs y ut fuo loco dicetur , XXVI. Intcr Pr^frogativas Inftantiarum po-

nemus quinto loco Inflantias Conflitutivas , quas t'nxn Manipulares appellare confuevimus,

unam fpeciem Naturx tanquam Formam minorem Cum cnim Forms legiLim^ ( quae func femper convertibiles cum Naturis inquifitis ) lateant in
Eae funt quas conftituunt
inquifitsB
.

profuado

ncc.facile inveniantur; poftulat res

201

VERUL^MII
,
,

particulares

humani Intelle6lus ut Fonns! qux funt Congregativs Manipu* lorum quorundam InRantiarum ( neutiquara ve* ro omniuni ) in Notioncm aliquam Communem , non negligantur verum diligentius ncQuicquid enim unit Naturam licct motentur
infirmitas
,
.

&

dis

imperfsdlis
fternit
.

ad inventionem

Formarum

viam

Itaque Inftantiae quae ad hoc uri-

non funt contemnendae poteftatis , , habent nonnullam praerogativam fed ia his diligenseft adhibenda Cautio, Verum ne lntellelus humanus , poftquam complures
les funt
.

cx iilis-Formis parcicularibus adinvenerit , quc inde Partitiones five Divifiones Naturae

quifitae

at-

in-

confecerit/ in illis omnino acquiefcar, atque ad Inventionem legitimam Formas magnse fe non accingat ; fed prxfupponat , Naturam velut a radicibus effe multiplicem & divifam , atque ulteriorem Naturae unionem ,

tanquam rem fupervacuae fubtilitatis , & vergentem ad merum Abftra6tum , faAidiat &
reiiciat

Exempli gratia y fit Natura Jnquifita, Memoria , five Excitans & Adjuvans memoriam. InflanttceCcnjiitutivte funt / Ordo , five Diftributio , quae manifefto juvat Memoriam Item Loci in Memoria artificiali qui aut poffunt effe Loci fecuodum proprium fenfum , veluti auc Janua , Angulus , Feneftra , & nmilia
.

poffunt effe Perfons familiares

&

Norae
(

auc
in

poffunc effc quidvis ad placirum ^

modo
or-

i\OVUM ORG^NUM.
,

203

ordine cerro ponantnr ) veluti Anlmalia , Her. hz j etiam Verba Liters , Ckara6^eres , Per-

fons Hiftorica? , & caetera / licet nonnulla cx his magisapta fint oc commodi , alia minus . Hujurniodi autcm Loci Memoriam infignicer

eamque longe fupra vires naturales Item Carmina facilius haerent exaitant & difcuntur memoriter quam Profa Atque ex
juvant
, .

ifto

Manipiilo trium Inflantiarum videlicec Ordinis, Locorum Artificialis Memorix , Verfaum , conftituitur Species una Auxilii ad
,

&

Memoriam

Species autem
poffit
.

illa

%/fl?[ciJJto

In"
ali-

finiti refte vocari

Cum

enim quis

quid reminifci aut revocare in Memoriam nititur ; (i nullam pra.'notionem habeat auc perceptionem ejus quod quaerit , quxrit certe molitur , & hac iilac difcurrit , tanquam in Infinito . Quod fi cerram aliquam prsenotionem habeat ; flacim abfcindicur Infinitum , 5c fic difcurfus Memoriae magis in vicino. In tribus

&

autem

illis

Inflanciis qua: fuperius diSl^ fuat

efl

praenotio perfpicua

In Prima vldelicet debet efTe aliquid quod congruat cum In Secuwda debet efTe Imago , qux reOrdine lationem aliquam habeat , five convenientiam In Tertia debent effe Verad illaLoca certa ba , quae cadanc iii Verfum . Atque ita abfcincerta
.
:
:

&

ditur Infinitum

Aliae autem Inflantise dabunc . hanc alteram Speciem ; ut quicquid deducac IfitelleSluale ad feriendum Senfum (qus ratio etiam prajcipue viget in Artificiali Memoria )
ju.

aG4
juvet
in
fikeraai

VERUL^MII
.

Memoriam
Speciem
forci
;
,

Alice Inftantix dabunt

uc

hant

Affe6lu

faciunt impreffionem incutientes fciiicet Metum

qx

Admirationem , Pudorem , eleclationem , juvent Memoriara . Aliae Inftantiz dabunt hanc

alteram Speciem
tur a
,

ut quae
,

Mence pura
;

&

maxime imprimunminus proccupata ante

difcuntur in
ante
pueritia
,
,

eriam prims quxque rerumvicesy magis hxreant in Memoria. Aliz Iniiannx dabunt hanc alteram Speciem , ut multitudo Gircumftantiarum fi. , ve Anfarum , juvet Memoriam ; veluti Scriptio per parcesnon continuatas; Leftio, live Re-

vel poft aut quae

veluti

^use

commentamur

fomnum

voce alta. Ali^ denique JnftantisB dabuni hanc alteram Specicm , ut qux expeflantur, &attentionem excitanc , melius hiEreant^
citatio

quam qux

prstervoianc aliquod vicies perlegeris

Itaquc

fi

fcriptum

non tam

facile illud

memoriter dikes, qaam

,

fi

illud legas decies

,

tentando interim illud recicare ubi deficic Memorja infpiciendo librum . Ita ut lint veiuti Sex Forrax Minores eorum qus iuvanE
,

&

Memoriara ; videlicet Abfciffio Infiniti'- Deduaio Intelleaualis adSenfibile; Impreffio in

Affe6iu
titudo
forti ;

Impreffio in
;

Mente pura
.

Mul-

Anfarum

Prxexpelatio

Similirer, Exempli gratia y Sit Natura Infive Guftatio . In/larjti^t qax lequuntur funt Confthutiva : vidtlicct, quod qui no;i olfaciunt , fcd fenfu eo a Natura dequifjta, Gufius,
fii-

NOyUM ORG^NUM.
/licuti
^ ,

205

func non pcrclpiant aut guflu diRin> guanccibum rancidum auc putridum y neque liniiiicer Alliatum auc Rofatum auc hujufmo,
,
,

Rurfus , ilii qui per accidens Nares hanon benc perdefcenium rheumatis obflru61:as difcernunc aut percipiunt aliquid putridum , aut rancidum , auc Aqua Rofacea infperfum , Rurfus , qui afficiuncur hujurmodi rheumace ,
di
.

li

in ipfo

momento, cum
in ore
,

aliquid foccidum auc

i^vc

odoracum habenc

palato

emun.

ganc forcicery in ipfo Inftanci manifeftam percepcionem habenc rancidi vel odoraci Que
Inftancif dabunc

&

conftituent hanc Speciem

potius Guftus y uc Senfus Guflationihil aliud Cc , quam 01fa6lus inpane cx nis

tcrior
,

vel partem

tranfiens Sc defcendens a

Narium Mea. ,

tibus fuperioribus in
tra
,

Os
,

3c
5c

Salfum

5:
,

Dulce

Palatum Ac conAcre & Acidum,

,

&
(

Auflerum & Amarum & inquam ) omnia ^que fentiunc

,
:

fimilia
illi
,

y h^c

in qui-

bus Olfatlus deeft , auc obcuratur ac quifqHam uc manifcftum fit , Senfum Guftus effe alius Compoficura quiddam ex Olfaflu interiori & Taftu quoddam exquificoy de quo nunc non
,

cft

dicendi iocus

quifira

Similicer, Exempli gracia y Sic Natura inCommunicatio Quaiicatis y abfquc ,

.

Commiftione Subftantig
bic vel conftituct

Inftantia Lucis

da-

unam Speciem Communicationis ; Calor vero 5c Magnes Comalceram niunicatio eni.m Lucis eft tanquam Momenta
,
.

nea

^o6
jnea,

VERUL^MII
ftatim
peric
8c

, amota Luce Originali ^ Virtus Magnetica, poftquatn tramiffa fueriiu , vel potius excitata in alio Corpore h^rent manent ad tempus non par-

&

AtCalidum,

&

vum

amcto primo movente . Denique magnaeft omnino Prgrogativa

, ,

/.

fiamiamm
faciant

CoYiJlitutivarum ^ ut qu^ plurimuni oc ad Definiciones (pr^fertim parti,

& ad Divifiones , Cvc Partitiones Naturarum/ de quo non male dixitP/^fo, Q^uod habendus fit tanquam pro Deo qui definire ,
culares
)

&

dividere bene fciat

XXVIT.

Inter Prerogativas rnftantiarum po^

nemusfexto \oco Injiamias Conformes

ponionatas ; quas eti^m Parallelas
litudines Phyficas
^
,

five Pro.i

{ivQ

Simi.
.

appellarc confucvimus

Ee

que oflendunt Similitadines &: Con'. jugationes rerum , non in Formis Minorlbus
,

ycro funt

(quod

hz\unzInflanti(eConflitutiv(s) fed plane

JnConcreto. itaquefunt tanquam primi & infimiGradfeis ad unioncm Natur^ . Neque conftituunt aliquod

Axioma
.

ftatim ab initjo

fed

indicant

& obfervant

fum Corporum promoveant ad inveniendas Formas ; nihiiominus magna cum utilitate revclant partium Univerfi fabricam & in membris cjus exer,

tantum quendam ConfenAttamen licet non multum

cent

veluti

Anatomiam quandam

atque

ad A-^ xiomata fubliraia nobilia ; prefertim illa qu^ ad Mundi configurationem pcrtinenc

proinde vcluti manu^ducunt interdum

&

po-

JSJOVVM
potius

0RG.4NUM.
&

207

Formas rimpHces < Exempli gratla y Inlkiuie Conformes {unc qu^ fequuntur: Speculuni , & Oculusy & fimilicer fabrica Auris , c>w loca reddentia Echo .

quam

ad Naturas

Ex qud Conformitate

prfter ipfam obferva-

tionem SimiJitudinis, qii? ad multa utilis efl: proclive eft infuper colligere Sc formare illud

Axiomay

vidclicet

Organa Senfuum

&:
,

Corfi-

pora quf pariunt reflexiones ad Scnfus

miiis Natur?
.

effe

Rurfus ex hoc ipfo admonirus ^gre infurgic ad Axioma quodnon Intellelus , dam altius& nobilius Hoc nimirum / Nihil intereffe inter Confenfus five Sympathias Cor.

norum

fenfu preditorum
in
ita

& inanimatorum

fine

fcnfu y nifi

quod malis^ad Corpus

.

illis

accedat fpiritus Ani-

difpofitum y in his autem

abOt

Adeo

ut quot f.nt Confenfus in Corpori-

bus inanimatis, tot poflint efle fenfus in Animalibus, fi cffent pcrforationes in Corpore A-

Animalis in memtanquam in Organum idoneum. Et rurfus , quot lint fenfus in Animalibus, tot finc proculdubio Motus in Corponimato, ad difcurfum
fpiritus
,

brum

rite

difpofitum

re

licet neceffe

inanimato, ubi Spiritus Animalis abfuerit ; fit multo plures effe Motus in Corquam Senfus in Animatis, poribus inanimatis
,

propter paucitatem
hojus reioftcndic
fe

Organorum Senfus

Atque

Exemplum

valde raanife-

ftum in doloribus. Etenim quum fintpluragetanquam varii nera Doloris in Animalibus ,

&

illiusCharalercs,

veluti alius eft

Dolor Uftio

2o8
alius

VERUL^/iMU
,

fljonis, aliusFrlgcris inrenfi

alius

Panaur^
,

Compreffionis
)
,

alius Extenrionis

&

fimi-

lium

ccrcifTinium ePi, omniaillaj

inefre

quoad Mo

tum
gno

Corporibus inanimatis y veiuti Li-

cum uritur , aur per geki , conftringirur, aut pungitur , autfclndiiur, auc fleSlitur, aut runditur ; 5c fic de alHs ; licec
,

aut Lapidi

non fubintrentSenfus, propter abfcntiam

ricus

Spi-

Animaiis
{

Itfrn Inftantia Conformes

rslTc

quod mirum

for-

di6^u) func Radices & Rami Plantarum . Omne enimL Vegetabile intumefcit , & extrudic partes in

Circumferentiam

can:

furfum

quam deorfum . Nequealia eft differentia Radicum & Ramorum quam quod Radix includaturin terra oc Rami exoonantur Aeri &
, , ,

Soli

Si quis

enim

accipiac

Ramum

tenerum

vegetum arboris , atque illum refle6\at in 'aliqusm rerrs particulam , licet non cohagreat ipfiSolo, gignic ftatim non Ramum , fed Radicem Atque vice ver.fa , fi terra ponatur fu.

&

perius, atque ita obftruatur Lapide

auc ali,

quadura
poffit

fubftantia

ut Planra cohibeatur
;

nec

frondefcere furfum

cdec

Ramos
,

in

Ae-

rem deorfum
Item Injlmtia Conformes

rum

&

pierque

cnim nilaliud , coUrionesSuccorum : In primo gencre fcilicer, Succorum ex Arboribus y in fecundo , ex faxis;
und^ gignitur Clariiudo
Sc fplcndor in utrifquc,

funt GummiarboGemmae rupium Utraque funt quam Exudationes & per.

per

NOrUM
per pcrcolationem
.

ORG^ISIUM. nimirum tenuem &

,

209
accur^.

tam Nam inde fit etiam lium non fiflt tam pulchri
Jorjs,

quod Pili Anima& tam vividi co

quam Avium Plumae complures

pcr

quia
,

Succi non tam dclicate percolantur per cutem

quam

calamum

Item Injiantia Conformes funt Animalibus Malculis ^ & Matrix

Scrotum
in

in
.

Femellis

Fabrica , per quam Scxus differunt , ( quatenus ad Animaiia terrcftria ) nil aliud vidcatur effe quam fecundum Exteut nobilis
illa
,

Adeo

rius

&

Interius

vi fcilicet

majore Caloris gcin

nitalia
rius
,

in

Scxu

Mafcuio protrudente
^

excc,

ubi in
ut lioc

Femeilis nimis debiiiseH: Calor

faccre poffit
.

quam

unde accidit

quod

contineantur Interius Item Inftantta Conformes (unt^ Pinnas Pifcium, Pedes Quadrupcdum ^ aut Pedes Alse Vo. lucrum , quibus Siddidit /4riftoteles quatuor vo-

&

&

lumina

in

ca Univerfi

motu Serpentum Adeo ut in Fabri, Motus vivcntium pierunque videa.

tur expediri pcr quatcrniones

.

Artuum

five

Fiexionum Item Dentcs in Animaiibus tcrreftribus , & Roftra in Avibus , funt Inftantia Conformes y unde manifeftum eft in omnibus Animalibus perfec^is fluere duram quandam fubftantiam verfus Os Item non abfurda cft Simiiitudo & Conformitas illa ut Homo fit tanquam Planta inverfa . Nam radrx nervorum & facuitatum Animalium,
,

eft

aio

VERUL^Mlt
,

ell Gaput 3 Partes aucem feminales funt infim^ non compucatis extremitatibus tibiarum & bra* chiorum . At in Planta radix ( quae inftar Ca*

pitis

eft )

regulariter infimo loco collocatur

femina autem fupremo Deniqucillud omnino praecipiendum

fxpius

cft,

&
in

monendum

ut diligentia

hominum

& Congerie Naturalis Hiftoriae de* & vertatur in contrarium inceps mutetur plane
Inquifitionc
,

quod nunc in ufu eft Magnacnim hucufatque adeo curiofa fuit Kominum induftria, que in notanda rerum varietatc, atque explicandis Herbarum , 3c Foffilium accuratis Aniraalium magis func Lufus pleraequc quarum difFerentiis ;
cjus
. , ,

Naturae

,
.

quann.

feriae

alicujus utilitatis vcrfus

Faciunt certe hujufraodi Rcs ad dele\ationem, atque ctiam quandoque ad Praxim; verum ad introrpicicndam Naturam parum , auE cihil , Ifaque convercenda plane eft opera ad inqairendas & notandas rerum Similitudines &
Scientias

Analoga

tam

in
,

integralibus
qua^

quam

partibus
,

Illasenira func

Naturam uniunc
eft

&

con-

ftitucre Scientias

incipiunt.

Vcrum
gravis
,

in his

omnino

adhibcnda Cautio
pro Inflantiis
quae denotanc
)

&

feyrra

ut accipiantur
illae

Conformibus Similitudines
cas ;
fas
id eft
,

& Proportionatis
(

uc ab

inicio

diximus
,

Phyfio

rcales

&

fubftantiales

& immer.

Natura non forcuitas & ad fpeciem / multo minus fdperftitiofas aut curiofas , quales Naturalis Magias fcriptores ( homines leviffimi,
in

&

NoyUM ORG^NUM.
&
in

211
,

rebus

tam
)

feriis

quales nunc agimus

vix nominandi
vanitate

ubique oftentanty magna

cum

&

defipientia inanes Similitudines

,

&

Sympathias rerum defcribcntes quandoque affingentes .

atque etiam

Vcrum

his

miffis, etiarn in

ipfa

Configura-

tioncMundi in Majoribus ^ non funt negligen6x in/lantite Confoymes vcluti Africa & Regio
,"

Peruviana

cum Continenre
.

fc

porrigcnte ufquc

ad Fretum Magellanicum

habct fimiles Ifthmos

&

Utraquc enim Regio fimilia Promontoria,

quod non temere accidit Item Novus & Vetus Orbis j in eo quod utrique Orbes verfus Septentriones lati func , xporreti j verfus Auftrum autem angufti

& &
,

acuminati

Itcm

inflantia Conformes nobiliffimae

func
)

Frigora intcHfa in

media(quam vocant

Ac-

ris Regione y 8<, Ignes acerrimi , qui fapf>e repcriuDtur eriimpences ex locis fubterraneis y quas duas res funt Ultimitaces &Extrma/ Naturae

fciiicet Frigidi
turae
ftafin

vcrfus

iVmbitum
,

Coeii

&

Na-

Galidi verfus vifcera Terrae

,

per Antiperi*

five

Rcjeflionem Naturae Contrariae

Poftrerao autem in AxiomatibusScientiarum, notatu digna eft Conformitas injiantiarum . Veluti Tropus Rheroricae qui iichuY Prater Ex peBatum , conformis eft Tropo Muficae qui vo, ,

catur Declinatio Cadsnti^

Similiter, Poftula-

tum Maihematicum
Ita

ut

funt

etiam inter fe funt aqualia

qu^ eidem Tertio iequa" , conforme

eft

212
en:

VERUL^Mll
Fabrica Syllogifmi in Logica; qui unic

cum

ea qusB conveniunt in
utilis

Denique multum eftin quamplurimis Sagacitas qusedam in

Medio

conquirendis

&

indagandis Conformitatibus
inftantiarum

&
,

Similitudinibus Phyficis

XXVIII.

Inter Prarogativas

poncmus feptimo

loco Inflayitias Motwdicas

quas cndimlrregulares^ five Heterocluas ( fumpto vocabulo a Grammaticis ) appeilare confucvimus EiE func quae oflenduot corpora in Concreto ; quas videntur efle Extravagantia , & qu<i.

fi

Abrupta
aliis

in

Natura

&

minime convenire
.

cum

rebus ejufdem generis

Etenim, Inftan^
:

tiisConformes funt fimiles alterius

.

2LiInflanti(e

MonodiXa funt fui fimiles Ufusvcro Inflantia^ vum Monodicarum efl talis , qualis eft Inftantia" Yum Clandeftinarum vid.ad evehendam & uniendam Naturam ad invenienda Genera five Communes Natura? , limitandas poftea per Differer
:

Nequeenim defiftendum ab Inqui. donec proprietates & qualitates auae inveniuntur in hujufmodi rcbus quae pofiunc ccnferi pro Miraculis Naturae , reducantur & comprehendantur fub aliqua Forma five Lege ccrtjas

veras
5

fitione

ta

ut Irregularitas five Singularitas

omnis

re-

periatur pendere ab aliqua

Miraculum vero
raro,

illud

fit
,

Forma Communi ; tandem folummodo

&:

in Differentiis accuratis

& gradu
:

concurfu

& non in ipfa Specic

Ubi nunc Contemulcra

,

plationes

homiiium non procedanc

quam
li-

uc ponanc hwjufnjodi res pro Secretis

&

Magna-

I^OVVM
&
Excmpla

ORG^NUM.

213
,
.

tanquam Incaufabilibus libus Naturae, pro Excepcionibus Regularum Generalium

InJlaritiaYum

8C

Monodicarum funr, Sol,

incerAftra; Magnes , inter Lapides* Argentum vivum , inter Metalla ; Elephas , inter Quadrupedes ; Senfus Veneris , inter genera Ta^us ; Odor Venaticus in Canibus , inter
genera Olfalus
ticos,
.

&Luna,

Eciam S

licera

apudGramma-

habetur pro Monodica ; ob facilcm compofitionem , quam fuftinec cum Conlbnantibus,

aliquando duplicibus

quod nuUaalia

litera

facit

aliquando triplicibus : Plurimi autem fa.

ciendx func hujufmodi Inftantis , quia acuunc vivificant Inquifitionem , & medentur Intel.. leflui depravato a Confuetudine , & ab iis qu^ fiunt plcrumque XXIX. IniQr Prarogativas injlantiarum y ponemus loco o6tavo Injlantias deviantes Errores fcilicet Naturse, & Vaga ^ ac Monftra ubi

&

Natura declinac & dcfleftic a curfu ordinario Differunr enim Errores Naturas ab Injlantiis Mo,

nodicis y in hoc ; c[\xoA Monodicie finc Miracula Specierum ac Errores finc Miracula Individuorum Similisautem fer&func ufus ; quia reh',
.

ficant Intelleftum adverfus confueca

&

revelanc

Formas Communes

Nequeenim
,
.

dcfiftendum ab Inquifitione

etiam donec inveniatur

in his

Caufa hujufmodi Declinationis Veruntamen Cau(a iila non exurgit ad Formam aliquam proprie {td tantum ad latentem procejfum ad FormaiT3 , Qui caim Vias Naturae noveri: , is De,

via.

ai4

VERUL^MII
.

viationes etiam facilius obfervabit

At

rurfus

>

qul Deviationes noveric

fcribet

is

aecuratius Vias ds-

Atque
fiodicts
,

in iilo diffcrunt etiam ab Inflantiis

Mo-

quod multo magis inftruant Praxin Operativam Nam novas Species generare ,
.

&
ar-

duumadmodum

foret

at Species notas variare,

,

&

inde Rara mulca ac Tnuficata producere

Facilis

mi-

autem tranfitus efl: a Miranus arduum . culis Naturae ad Miracula Artis. Si enim deprehendatur Um^\ Natura in variatione fua , ejuf. que ratio manifefta fuerit^* expeditum eric eo
aberraverit

deducere Naturam per Artera , quo per Cafum aliorfum; Neque folum eo , fed cum Errores ex una parte monftrent & aperiant
.

&

viam ad Errores 5c Deflexiones undequaque. Hic propter eorundem vero Exemplis non eft opus five Hienim ellCongeries Facienda copiam
,

floria Naturalis particularis,

omnium
,

Monftro..
;

rum
fueti

&

parcuum Naturx prodigiolbrum

,

om.
cuhi

nis denique Novitatis

&

Raritatis

&
.

Incon-

inNatura. Hoc vero faciendum

,

eft

fcveriffimo dele\u

ut conftet

fides
,

Maximc

autem habenda funt pro

fufpe6\is
;

quae pcndent

quomedocunqUe

a Reiigione

ut Prodigia Liviii

Ncc minus,quaB
giae

inveniuntur in Scriptoribus
6c

Ma-

modi hominibus

Naturalis, aut etiam Alchymiae , qui tanquam praci funt ;

.

hujuf-

&

a-

raatores fabularum

Sed depromenda funt

illa

ex
po-

gravi 8c fidaHiftoria,

&

auditionibus ccrtis.
^

XXX.

Intcr Prterog^itivas hftantiarum

nc-

NOVUM ORG^NUM.

2,ij

ncmus loco nono Injlantias Limitaneas ^ quas CCiam Parttcipia vocare conluevimus, Eae vero funt qugexhiben: fpecies Corporum talcs quf
,

videntur
vt\.

effe

compQfita ex Ipeciebus duabus

,
.

Rudtmenta inter Ipeciem unam & alteram H? vero Inftantig inur In/lantias Monodicay Cu ve HeterocUtas re6U numerari poffunt.Sunt enim in univerfitatc rcrum Rarf & Extraordinari? feorfim traftandj & Sed taraen ob dignitatem
.
,

Optimeenim indicanc compofiponendf funt tioncm & fabricam rerum , & innuunt caufas Nuracri & Qualitatis Specierum Ordinariarum & deducunt Intclle6^um ab co in Univerfo quod effe poteft . id ad eft quod Mufcus, intcr Putrcfunc Exempla Harum nonnuUi inter StclComet? dincm & Plantam ;
.

las

&

Meteora ignita
:

Pifccs volantes

inter

Avcs 5:Pifces; Vefpercilioncs , interAves dc Quadrupedes Etiam Simia quam fimilis turpijpma beflia nohis y & Partus Animalium biformes & commifti cx
,

fpeciebus divcrfis ; XXXI. Inter Prarogativas inflantiarum pone\oco hflantia Poteflatts ^ fiveF^vocabulo ab Infignibus Imperiiy) (fumpto fcium^ five Manus HomiHis , appciIngenia quas etiam ,

&fimilia.

mus decimo

lare

confuevimus. E? funt Opera maxime nobilia & perfefta , & tanquam ultima in unaquaque Artc. Cum nim hoc agatur pr^cipue u: Nacura pareac rebus & cemmodis hamanis j ut Opera coafentaneum cft prorfus quf jam, ,

pri-

ti6
pridem
in

VERVLjfMll
poteftate

Hominis fuerunt

(quafi

Provincif antea occupatg

&
:

Tubaft?
,

notencur

&
me

numerentury
enucleaia

praBfertim ea

cjuf funt

maxi-

iftis

fitus

& perfe6la propterea quod ab proclivior & magis in propinquo traoSi quis ad nova & halenus non inventa
fic
.

enim ab horum contemplatione

fitum acriter
te
,

attenta propo-

&:

ftrenue urgere velit^^ fiet ccr

illa
,

uc aut

producat

paulo longius

aut deeft

fieftat illa

ad aliquid

quod finitimum
illa

etiam applicet & transferac quem nobiliorem .

y aut ad ufum ali-

Neque

hic finis

Verum quemadmodura ab

Operibus Natur?
Intclletlus

raris

&

inconfuetls

erigitur

&

elevatur ad inquirendas

&

inve-

nlendas Formas
r

quf etiam illorum funt capa, Ita etiam in Operibus Artis egregiis ^c ces admirandis hoc ufu venic , Idque multo magisy
quia

Modus

efficiendi
,

&

operandi

hujufmodi

Miracula Artis cum plerumque

obfcurus
.

plurimum eft ^ in Miraculis Nature fit magis Attamen in his ipfis cautio efl: adhimanifeftus ut
fcilicet In-

benda vel maxime / ne deprimant

tclle^um
,

& eum

quafi

humo

affiganc

Periculum enim eft , ne per hujufmodi OperaArtis, quc videntur velut Summitates quf-

dam

&

Fafligia

induftrif

humanf
,

reddatur

Intelle6lus atconitus&
ficiatus

ligatus

&

quafi

male-

quoad iUa y
poffit
,
,

re

non

ita ut

cum
,

aliis

confuefce*

cogitet

nihil ejus generis

fieri
i

pofTe

nifi

eadem

via qua illa eifefta funt

ac-

NOVUM ORG^NUM.
accedentc

117'
,

tantummodo
,

diligentia majore
.

&
vias

pr^pa ratione magis accurata

Contra

illud

ponendum
Res
,

eft

pro ccrto

&

modos
,

efficiendi

&
rcs

reperta lunt

&

notata

Opera , qu^ adhuc effe plerumque pau-

potentiam majorem ordine derivari a fontibus Formarum, quarum. nulla adhuc inventa eft
perculas

atque

omnem

penderc

&

diximus ) qui de Machinis &Arietibus, quales erant apud Veteres cogitaffctj^ licet hoc feciffet obnixe atque fta(

Itaquc

ui

alibi

lem

; nunquam tamen inInventum Tormentorum igneorum operantium per Pulyerem pyrium Neque rur-

in

eo confumpfiffet
in

cidiffet

fus

qur in Lanificiis

&

Scrico vegetabili ob-

fervationem fuam

&

meditationem collocaffec,

unquam
Serici

per ca rcperiffet naturam Vcrnais aut

Bombycini
,

Quocirca omnia Inventa qusp cenferi pof. funt magis Nobilia , ( fi animum advertas ) iti lucem prodicre nuHo modo per pufillas enu,

cleationes

fed omRino perCafum. Nihil autem reprajfentat aut anticipatCafum, (cujus mos efi ut tantum per
, ,

&

Extenfiones Artium

longa fascula

operetur

praeter

Inventiofieni

Formarum
ticularia

Exempla autem hujufmodi Inftautiarum

nihilopus
.

par-

efl

piam eorundcm
uc vifitentur

Nam
;

&

adducere , propter co hoc omnino agendum ,

peaitus introfpiciantur

omncs
,

Artes Mechanics

atquc Liberales

etiam
(qua.

2i8

VERVLsAMll

(quatcnus ad Opera ) atque inde facienda eft Gongeries five Hiftoria Particularis , tanquam

Magnalium & Operum Magiftralium & axime perfelorum in unaquaque ipfarum/ una cum Modis efFs6lionis five opcrationis. Nequc tamen aftringimus Diligentiam quae
,

hujufmodi Collc6la , ad ea quae cenfentur pro Magiftcriis & Arcanis alicujus Artis tantum , atque raovcnt admirationem . Admiratio enim proles eft Raritatis Siquidem Rara , licet in generc fmt cx Vulgatis Naturis,
eft in
:

adhibenda

tamen Admirationcm pariunt

depropter difcrepantiam quse ineft illis in fpccie , collatis ad alias fpccies ; tamcn fi in ufu famiiiari praefto fmt ; lcviter notantur .
,

At

contra

quae revera Admirationi

effe

bent

Debent autem
nus
.

notari Monodica Artis

non

rai-

quam Monodica Naturx ; de quibus antea Atque quemadmodum in Msnodicis diximus Naturae pofuimus Solcm Lunam , Magnetem , & fimilia quae Re vulgatiflima funt fed Natura tamen ferc fjngulari idem & de Mo,
, ,
.

nodicis Artis

faciendum
:

cft

Excmpli
eft

gratia
;

Inftantia

Monedica Artis
,

resadmodum vulgata genteranimum advertas Materix

Papyrus
,

At

fi

dili-

Artificiales

aut planeTextiles funt pcr fila dircfta & tranf. verfa ; qualia funt Pannws Scricus , aut Laneus , Linteus , 6c hujufmodi aut coagmcn-

&

tantur ex fuccis concretis^ qualia funt Later

utArgilla
^

figularis

aut Vitruin

aut

Efmalta,

NOFUM ORG^NUM.
ta
,

ijp
fi

aut Porcellana
,

&
;

fimilia
fin
.

quae
,

benc

uniancur
certe
lia,
lia
;
,

fplcndenc

minws

indurantur
funt fragi.

fed

non fplendent

Attamcn omniata,
,

qu3t fiunt ex fuccis concretis

nec uUo
,

modo
eft
,

hsErentia

&
,

tenacia

At

contra

Papyrus

corpus tenax
imitetur

quod fcindi
fere a?mulc*

&

laccrari poffit

ica ut

&

Animalis , ftutFolium alicujus Vcgetabilis , & hujufmodl opificia Naturae Nam ncque fragilis eft, uc Vitrum; neque textilis , ut Pannus ; fed habet
alicujus
.

tur Pellem five

Membranam

fibras certe

non

fila

diftinfta
:

omnino ad mo.
uc inter Arcifi,

dum Materiarum Naturalium

fcd
fic

ciales Materias vix inveniatur fimile aliquid

plane Monodicum

Atque
, ,

praeferenda fane

funt in Artificialibus ea quae maxime accedunc ad imitationem Naturas aut h contrario eam potcnter regunt & invercunt .

Rurfus

inter Ingenia

&

Manus Hominis

non
levia
fe

prorfus
.

cularia

&

contemnenda func Praeftigiae & JoNonnulla cnim exiftis, licec fint ufu ludicra , tamen informatione valida ef'
,

poffunt

nequeomnino omittenda funt Superftitiofa & ( prouc Vocabulum fenfu vulgari accipitur) Magica Licet enim hujafmodi rcs fintio immcnfum obrutas grandi mole MenPoftremo
,
.

daciorum
paulifper,

&
fi

fabularum ;
force
fubfic

tamen infpiciendum

&

lateat

in aliquibus
in Fafci-

carum aliqua operatio Naturalis : ut no; & Fortificatione Imaginationis ;

&

Confen.
^

VERUL^MIl

Tranfmiflione Inr^ fenfu rerum ad diftans preffionum aSpiritu ad Spiritum , non minus

&

quam a Corpore ad Gorpus XXXII. ExiiSj quae ance

8c fimilibus

difta funt
,

patet;

quod quinqueilla Inftantiarum genera de quibus diximus , (v\d. In/iantiamm Conformium ^ Injlantiarum Monodicarum hiftantiavum Devi"
,

antium

Inflantiarum Limitanearum
)

Inflantia*^

donec non , inquiratur Natura aliqua certa ; ( quemadmo. dum Inft^ntiae reliquse , quas primo ioco propofuimus, nec non plurimae ex iis , quae fequentur , refervari debent ) fed ftatim jam ab inilio facienda eft earum Colleflio , tanquam Hiftoria quaedam particularis ; eo quod digerant
Poteflatis

fum

debeant rcfervari

ea quae ingrediuntur Incsllelum

&
,

corriganc
,

pravam complexionem Intelle6lus ipfius quem omnino necefie eftimbui, & infici & demum
pcrverti ac diftorqueri ab incurfibusquotidianis

&

confuetis

Itaque adhibenda; funt es Jnftantias tanquam Prsparativum aliquod , ad reSificandum ex-

&

purgandum Intellelum
cit

Quicquid enim abduconfuetis Intelleflum a aequat & compla.

nat areara ejus

ad recipiendum
.

Lumem

ficcum

&

purum Notionum verarum Quin etiam hujufmodi Inftantiae fternunc& praeftruunt viam adOperativam ; ut fuo loco dicemus , quando de Dedu^iombus ad Praxttt
erit.

fermo

XXXIII.

Intcr Pr,rogativasInflantiarum po-

ne-

KJOrUM
ritm appellare

0RGsAlSlJ3M.

zzi

nemus loco undecimo In/lantias Comitatus^ arque Hofliks ; quas etiam Inftantias fropofitiomtm fixs~
confuevimus
.

Ex

lunt Inftantise

quae exhibent aliquod Corpus five Concrecum in quo Nacura Inquifita perpetuo fequatur tale tanquam Comes quidam individuus aut con.
,
:

tra

in

quo Natura

Inquifica perpctuo fugiat

atque ex Comitatu excludatur

micus

Nam
,

uc Hoftis ini, ex hujufmodi Inftantiis forman-

&

tur Propofitiones certe

firmativie
eric talc

&
.*

univerfales
in

autw^/.

2uz Negativt^
in

quibus Subje6lum

Gorpus

ro Natura ipfa Inquifita

parriculares
cet

Predicatum ve* , Etenim Propofitiones omnino Fix^ non funt , uhi fcili.

Concrcto

Natura Inquifita reperitur in aliquo Concre& mobilis ; vid. Accedens , five Acquifita ; aut rurfus Recedens , five Depofita . Quocirca Particulares Propofitiones non habenc Frarogativam aliquam raajorem , nifi tantum \xkQz{\xMigrationis j* de quo antea diflum eft . Et nihilorainus etiam Particulares illae Propoto fluxa
,

Ctiones comparata

&

collatz cura Univerlali-

multum juvant ; uc fuo loco dicetur . Nequctamen, etiam in Univerfalibus iftis Propobus
,

exalam aut abfolutam Affirmationem Abnegationem requirimus. Sufficit enim ad id quod agitur etiamfi Exceptionem nonnuU lam fingularem aut raram patiantur Ufus autcm Injlantiarum Comitatus efl ad
fitionibus

vel

^r\g\x^2indi^m ^Affirmativam

Formae

Quemadmo^ffir.

dum enim

in InJlMntiis Migrantibus anguftatun

122.
x/fffirmativa

VERVLsJMll
Formae
rel cffe
;

vid. ut
,

ncccffario poni

de*

quod per A6lam \U lum Migrationis inditur auc deftruitur Ita eciam
beac

Forma

aiiquid

in

Injlantiis Comitatus anguftatur

;

^ffirmativa

Formae

uc neccffario poni debeac

,

Forma

rei

quod talem Concretionem corporis cffe aliquid fubingrediatur , auc contra ab eadcm abhorreat; uc qui bene noric Conftitutionem auc Schematifmum hujufmodi corporis , non longe abfueric
afe

extraheuda in lucem forma Naturse ln

gratia
fic

quifitae

Exempli

Natura Inquifica
,

Cali.

dum
nim

Inflantia Comttatus
,

cft

Fiamma
,

Ece*

Aqua, Aere Lapide , Mecallo , & aliis quamplurimis , Calor cft raobilis & accedeAc omnis Flamma eft care poteft & recedere
in
:

lida

ita

ut Galor in concretionc
.

Flammx

pernul-

petuo fequatur
la reperitur
rae

At

Inftantia HoflilisCalidi

nihil
,

apud nos . Nam de vHceribus Tcrconftat ad fenfum ; fed eorum Corpo*

,

rum

quse nobis nota func

nulla prorfus eft

Concretio quae non eft fufceptibilis Caloris * *' Ac rurfus , fic Natura Inquifita , Confiftens
Itiftffmia Hoflilis
y

eft

Aer

Ecenim Me^allum

poceft flucre

poceft confiftcrc

etiam
tur
ftac
:

Aqua
at

poteft confifterc

impoffibile eft ut
.

VitnTm^^ cum conglaciaAer unquam copfi;

fimiliter

aut exuat fluorem

Verum

de Inflant:is hujufmodi Propofltionum

,

fixarum fuperfunt duo Monita quas utilia func ad id quod agitur Primum , ut f defueric pla^ nc
.

KorUM ORG^NUM.

223
:

fic umvcrfzlis ^ffiymativa aut Negativa ^ illud ipfum diligenter notetur ranquam Non-Ens ficut fecimus dc Calido , ubi Univerfars Negativa ( quatenus ad Entia quae ad noftram notitiam pervenerint) in rerum natura dceft Similiter, fi Natura Inquifita fu jEcernum , auE
.

Incorruptibile
hic apud nos
.

dceft

Affirmativa Univcrfalis
praedicari poteft

Nequcenim

^-

ternum aut Incorniptibile de aliquo corpore eo-

rum

quae infra Coeleftia funt

.

aut fupra inte*

,

liora Tcrrae

Alterum Monitum t[\ ut PropOp fuionibus Univerfalibus ^ tam Affirmativis quam Negativisdc alique Concreto , fubjungantur fi. quae proxime videntur acces^ raul ea Concreta derc ad id quod cft ex Non-Entibus : u in Caiore, Flammae moiliifimiB & minimum adurentS ; in Incorruptibili , Aurum quod proxime accedit . Omnia enim ifta indicant tcrminos Naturae inter Ens & Non-Ens ; & faciunt ad
, ,

Circumfcripciones Formarum , ne glifcant vagentur extra conditiones Materise .

&

XXXIV.
r)mus loco
junSiivas
^

Inter Prarogattvas Inftantiayum

Duodecimo
dequibus

ipfas illas Inflantias

poSubdi-

in fuperiori

Aphorifmo

ximus

quas ctiam Inflantias Uiiimitatis fivc

Termini appellarc confaevimus . Nequc enim hujufmodi Inftantiae utiles funt tantum , quatc nus fubjunguntur Propofitionibus Fixis ; verum

ctiam per fe , & in proprietate fua Indicant cnim non obfcure veras Seftiones Naturas , Menfuras rerum , dz illud Quoufque Natura qui^
.

&

fa-

'

224
faciat

VERULv^MII
ferat
,

&
.

&
;

deinde Tranfitas Naturs ad

aliud

Talia funt
in Duricie

Aurum
Cete
,

in

Pondere

Fer-

rum
lium
pyrii

in

Quantitate Anima-

Canis , inOdorc; Inflammatio Pulveris in Expanfione ccleri & alia id genus , Nec rainus exhibenda funt ea quae funt Ultima utSpiritus gradu infimo , quam quas fupremo vini , in Pondcre ; Sericum , inMollitici Vermiculi cutis , inQuantitate Animalium ; & cj
:

tera

XXXV.
.

Inter Pravogativas Injlantiavum

po-

nemus locodecimo itxuolnftantias

Faederis fu

ve Uniems Ex funt , quae confundunt & adurant Naturas , qux exiftimaatur effe Heterogepro talibus notantur fignantur per neas ;

&

&

divifiones receptas

Azlnftantia Fmderis oftendunt , operationes effe6lus , quas deputantur alicui cx illisHetercgencis ut propria , competerc etiam aliis ex Heterogeneis ; ut convincatur ifla Heterogenia ( quae in opinione eft ) vera non effe , aut effentiaiis ; fed nihil aliud effe , quam Modificatio Natura^ communis Optimi itaque func ufus adelevandum & evehendum Intelle6tum a Differentiis ad Genera, & ad tollendum larvas & fimulachra rerum prout occurrunt & prodeunc perfonatsB in fubftantiis Concretis. Exempli gratia fit Natura Inquifita , Cali-

&

dum

omnino videtur
,

cffe divifio

folennis
:

&
vi-

authentica

quod

fint

tria
,

genera Caloris

^delicet Calor Cceleftium

Calor Animalium

KOFUM ORG^NUM.
5:

225

Calor Ignis

:im unus ex
fjnc

illis

quodque ifti Calores ( prseiercomparatus ad reliquos duos }

ipfaefTentia
differentes

&

Ipecie

five

natura fpecifi:

ca

&
at

plane hjeterogenei

Quando-

quidem Calor Cceieftium

rec
(5c

&

Aniinalium gene-

Calor ignis contra corruropat Experimentum iliud fatis vulgatum cum recipitur ramusaiiqais vitis intra doraum ubi fic fofoveat
-

& deftruat

Efl itaque Inflantia Foecleris

,

cus affiduus,

ex quo maturefcunc uvse

citius

etiara

menle integro

quam

foras

Iia ut

matu-

pendentis fuper arborem fieri poffit , lcilicec ab Igne , cum Jioc ipfum vidcatur effe opus proprium Solis . Itaque ab iioc
inicio faciie infurgit Iricelle^lus

ratio tru6lus ctiam

terogenia effentiaii

repudiata He, ad inquirendum quae fnc

Diffcrentias illas, quse revera reperiuntur inter

Calorem

Solis

&

operationes

fint

ipfi participent

uc eorum tam diffimiles ut cunque illi ex Natura communi

Ignis

ex quibus
,

fit

Quas Differenti^ reperientur quatuor vid. Primo, quod Caior Soiis refpeftu Caloris Ignis
: ,

fit

gradu longe clementior

& ienior
:

Secundo,

quod fic ( praelercim ut defertur ad nos per Aerem ) qualitate muito humidior Tertio, (quod Capuc rei eft ) quod fit fumme insequaiis at,

que accedens & auflus , deinceps recedens & diminutus id quod raaxime conferc ad Generationem corporum Re6le enim afferuit ^r/y?o.
:

tdes^

caufam principalem Generationum 5cCorrupiionum qua; fiunt hic apud nos in fuperficie TerP

22^
Tcrrs
,

VERVL^Mll
,

efie viam obliquam Solis per Zodiac unde Calor Solis partim per viciffucjdmcs Diei & No6lis, partim per fucceffiones ^fta-

cum
tis

&Hyemis,

evadic miris modis inasqualis

,

Vir id quod ab eo redic inventum fuit ftacim corrumperc & depra vare. Nam ut Arbiter fcilicec Naturx quod (
definit ilie
,

Neque tamen

iiii

in

more

cft

valde magiftraliter affignat

Solis
:

caufam Generationis, Acceffui sutem Corruptionis Receffui

,

caufam
utraqiie
)

cum

res

AccefTus videlicet Solis

&

RecelTus

noa

rcfpt'6live,

fed quafi indifFercnter praebeat cau.

fam tam Generationi quam Corruptioni: quandoquidem incequalitas Caloris, Geoerarioni Corruptioni rerum ; xquahtas , Confervatioai tantum miniftrec Eft & Qcjarta DifFerentia inter Calorem Solis & Tgnis magni prorfus movid. quod Sol operationes fuas infinuec menti
.

per longa temporis fpatia ; ubi operationes^gnis per breviora ( urgente hominum impatientia)
id

exitum perducantur Quod fj quis ut Calorem Ignis acremperet & reducat ad gradum moderatiorem 8: leniorem (quodmuicis modis facile fir deinde etiam infpergat & admifceat nonnullam humidi:atem ; maxime autem fi imiterur Calorem Solis in inae. qualitatej poftremo fi moram patienter tolenon ret cerce eam quae fic proporcionata ope-, (
intcrvalla ad
.

fedulo agat

ribusSolis, fed largiorem , quam homines ad^ hibere folent in operibus Tgnis ) Is faeiie mif;

fam

facict

Hecerooeniam iliam Caloris

&

vel

ten-

NOFUM
centabii
cec
,

ORGu^^NUM.
.

217

opera Solis

Jiayjtia

exsquabit , vcl in aliquibus vidSimilisJw^ per calorem Ignis , ex Foederis eft ^ rcluicirario Papihonum
vel
,

frigore ftupentium

& canquam
:

emorruorum
,

per

niagis
tia
,

exiguum teporem Ignis negatum effe igni

illud

uc facile cernas
,

non

vivificare
.

quam maturare Vegecabilia

AnimznEtiam InSdrtagine

ventum

celebre Fraca/lorii de

qua circundant Medici capi, expandic mata Apoplefticorum delperatorum ab humoribus ^ obrifefte fpiritus animales,
acritcr calefafla
.

{lru6xicniuus Cerebri
clos

compreffos

&
,

quafi exfiin-

illofque ad

motum

excirat

non

aliter

quam

Ignis operatur in

Aquam

auc
.

^ tamen

per confequens vivificac

Acrem ; Etiam Ova

^

aJiquando excluduntur per Calorem 0^}^ quod prorfus imitacur Calorem Animaiem
:

id
5c

uc nemo dubicarc poffic j complura eiufmodi quin Calor Ignis in muhis fubjeS^is r^odificari poffic ad imaginem Caloris Coeleftium & Ani-

malium
Qj-iies
.

Similiter fint

Natur^

Inquifitce

Motus

&

Videtur cffc divifio folennis

,

incima Philolophia
rotent
fcanc
.
,

atque ex quod corpora Nfaturalia vel

,

vel ferantut re6la

vel fienc

five quic-

Auc enim
,

efl

Statio in termino

Motus finetermino^ auc auc Latio ad terminum Ac

.
,

motbs ille perennis Rotationis videtur effe Coeieuium proprius Srritio five Quies , videcur competere ipfi globo Terrs Ac corpora cj?re. ra (Graviu quai vocant ^ Levia ^ cxtra loca P z fci.
:
:

228

VERUL^MII

fcilicet connaturalitcris fux fica ) feruntur refli ad raaffas fjve congregationcs fimilium ; Levia Gravja deorfurfum , verfus ambjtuan Cceli pulchra diclu Atque ifla Terram verius fum ,
.

funt

Ac
milior

lYiftantia Fosderis eft

^

Cometa

aliquis hu,

qui
.

cum

fic

longe infra Coelura

w.///y?ofe//j

ta*
,

men

rocai

Atque commantum
five

de

alligatione

fequacitate Coraetse ad Aftruni

eft ;
,

aiiquod

jampridem explofum
e(l

non tantum
{td propter

quia ratio cius non

probabilis

experientiam manifelum difcarfus

&

irregularis
.

mocus Cometarum

per varia loca Cceli

At
(

rurfus alia hiflatitia Fcederis circa hoc fu

,

bie6lum

eft

Motus Aeris

qui intra Tropicos

)

ubi Circuli Rorationis funt majores

ipfe roiare

videtur
,

&

ab Oriente in Occidentem

Et al^a rurfus lyiftantia foret FJuxus 5c Refluxus Maris , fi modo aquas ipfcE deprehendancur fcrri motu Rerationis ( licet tardo & evanida) ita tamen , ut bis abOriente in Occidentem
*

in die

repercuriantur
:

Itaque
,

fi

hsc
,

ita

fe

ha-

beant
fionis

manifeRum
.

eft

Motum

iftum Rorafed

nicari Aeri

non terminari iuCceleftibus & Aquae

ifta

commuut
in

Etiam
hoc
,

proprietas
,

Levium

ferantur farfum

vaciliat nonnihil

nimirum Atque
.

fumi potell pro Inftantia Fosdevis

.

^ ,

Bulla
afcen-

aqux

Si

enim aer

fuerit lubcer

aquam
,

dit rapide veri^us fuperficiem aquss

per

Motum
quam

\ illum PhgiS

quam

vocat

Democritus) per

percutic & atcolllc aerem non aucem per contentionem auc niAtqui ubi ad luperficiem xum atris ipfias ventum fueric tum cohibetur Aer iplam Aquae pcr levem reriftentiam ab uiteriore alcenlu quam rcperic in Aqua, non ftacim tolerante fe

quam aqaadefccndens

rurluiri

difcontinuari
titus

ita uc

exilis
.

admodum
,

fit

appe-

Aeris ad fuperiora
fic

Natura Inquifita Pondus Eft plane divifio recepta ; uc Denfa & Solida ferantur verfus cencrum Terra?,Rara autem 8c Teiiuja verSimiliter
.

fus

pria
lis

ambitum Acqae
.

Coeli

tanquam ad
(

loca fua prolicet in

loca quodatcinec;
)

Schopuc-

huji^fmodi res valeanc

eft
,

plane inepta
.

&

rilis cogitatio

nugancur

Locum aliquid pofTe Itaque Phiiorophi cum dicunc quod (i

, , ,
,

corpora gr^via fe fifterenc quando vencum eflec ad Cencrum . EffeE efficax genus Nienim certe virruofum plane hili , aut Pun61i Methematici ; quod aut alia

perforaca eiTec Tcrra

&

atBcerec

auc rurfus
nifi

quod
a

aiia

appecerent
.

Cor*i

pus enim non

iiie
eft in
jrt

corpore paticur Verum appetitus Adfcendendi & Defcendendi , aus^

Schematifmo corporis quod movetur ^ auc Sympathia fiv^ confenfu cum alio corpore *
fi

Quod

inveniatur aiiquod corpus

^

Denfum

&

Solidum

quod nihilominus non feratur ad Ter. tara ; confundirur hujufmodi divifio. Ac fi recipiacur opinio Gilberti quod Magnetica vis Terrae ad alliciendum gravia , non extendatur uicra orbsm Virtutis fucE quse operacur fem. (
, ,

per ;

2^0

FERUL^IMII

per ad didantiam cercam , S: non ukra ) hoc que per aliquam Inft^inciam verificetur ; ea demum erit hiftantiji Fcederis circa hoc fubjeftum .

Neque tamen

occurrit imprsefeiuiarum
certa 3c

aliqua

Inftantia fuper hoc

manifcfta
,

Proxiqua: In

me

videntur accedere Cataraftae Cosli

navjgatjonibus per
videtur

Oceanum Atlanticum
.

verfus

Indias utrafque faspe confpiciuntur

effe vis & mo!cs aquarum , jufmodi Cacaralas fubito efFunditur ; ut videatur Colle6lio Aquarum fuiffc ante facla , atque

Tanta enim qu2 per hu-

in his locis

haEfifife

&

manfiffe

&: poflea potits

per caufim violentam deje^la

&

detrufa elTe
:

quam

adco uc conjici pcfTit , corpoream molem , denfam accue compa6^am , in magna diftantia a Terra ^ fore penfilcm tanquam Terram ipfam ; nec cafuram , nifi dejiciatur. Vcrum de hoc nil certi afHrmamus. Interim in hoc & in multisaliis
naturali

Motu

gravitatis cecidifTe

facile apparebic

quam

inopes fimus HifiorisB

,

Naturalis

cum

loco Infiantiarum certatum

nonnunquam

Suppofitiones afFerre pro Exemplis

cogamur
genii
.

Similiter

fit

Natura Inquifita

Difcurfus In,

Videtur omnino divifio vera

,

Rationis
func

Humanae
r.onnullsE

&
ut

Solcrtia

Inftantias

Brutorum aftionum
,

Attamen

quae eduntur a

Brutis

per quas videntur etiam Bruta quafi fyl:

logizare

memorias proditum
in trunco

eft

de Corvo
fiti ,

qui per magnas ficcitates ferre ene61:us

ipexic
\-

con

aquam

cavo arboris

atquc

cum

J^OyVM

RG^hJUM.
,

231

cum non daretur ei intrare propter nnguftias , non ceffavic jacere multos lapillos per qiios Ibrgerec & afcenderet aqua , ut bibere poflet ; t|uod poRea ceflTu in Proverbium Similiter (ic Natura Inquifua , Vifibile. Vi.

detur omninoefl^e divifiovera

quae
eft

&

certa

Lucif,
fecunut
vi-

Vifibile originale
;

&
efl

primam copiam
Vifibile
ita

facit vifui

5c

Coloris
luce
efl^e

qui

darium
lio

&
,

fine

non cernitnr,

deatur nil aliud

quam imagoauc

modifica-

Lucis

Actamcn ex utraque
,

parte circa hoc

fcilicet
,

videncur
in

efle

Inftanttie Faederts ;

Nix
:

in

magna quantitate & Flamma fulphuris quarum alcera videturefl"e Color primulum
,

lucens

in altera

Lux

vergens ad colorem
Inflantias
^

XXXVL
translaco

Inter Praerogativas Inftantiarum poCrt^cis

nemus loco decimo quarto

vocabulo
indicant
Biviis
,

^ in

a Critcibus

qui ere6ta2

&

fignant

viarum feparationes.
^

Has tU2im

Inllantias

Deciferias

&

in

Cafibus nonnullis Injlantias Oracult

^

& Judtciales &

^ ^

Mandatt
talis eft
.

appellare conluevimus

Earuui ratio
,

Cum
fic
,

in Inquificione

Naturae alicujus
in

lntelletus

ponitur tanquam
utri

incertus

Naturarum
,

^quilibrio , ui e duabus , vel

Inqulfitse

quandoque pluribus
attribui

Caufa Naturae
,

aut aflignari debeac

propter complu-

rium Nacurarum concurfum frequentem & ordinarium Inftantite Crucis oftendunt confortium unius ex Naturis ( quoad Naturam Inquificam ) fidwm 6c indifl^olubile alcerius autem varium^

&

2^2

VERUL^Mll
;

^ leparablle
ra

unde termlnauir quseftio

illa
.

&

rc^

cipiiur Natura

prior pro Cauii

mifTa ake-

& repudiaia
ilias

Itaque hujulmodi Inftantis funt

,

ita

maximae lucis & quafi magnas authoritatis ut Curriculum interpretationis quandoque

defmat
,

in

Sc per

illas

perficiatur
illae

Inter-

dum autem

In/iantue

Crucis

occurrunt

&

inveniuntur inter jampridem nocatas ; At ue plurimum Novae funt , & de Indullria atque ex

Compofito
fedula

quaefuas

&
fic

applicatae
erutae
.

&

diligentia

&

acri

tandem
;

Exempli

gratia

Natura Inquifica Fluxus

,

& Refluxus Maris , ille bis repetitus in die que fexhorarius in acceffibus & receffibus
,

atfin-

gulis

cum

differentia nonnulla quse

.

coincidii

in

Motum Luns
efl:

Bivium
,

circa hanc

Naturam
efficiatur,
,

tale

Necefife prorfus efl

ut ifte

Motus
,

vel

ab Aquarum

Progreffu

& Regreffu
quae
deferic

in

mola-

dum
tus

Aqu3B

in

pclvi

agitats
,

quando
;

unum
,

pelvis alluic

aherum
e
,

vel

a Sublatione &: fubfidentia

Aquarum

profunrurfus

*^do
ille

in

modum
.

Aqua^ ebullientis
,

&

fubfidentis

Utri vero Caufae fluxus

neceffe

&

Refluxus

affignari debeat

oricur dubitatio.
,

recipiarur prior Affertio

efl:

Quod fi ut cum fic

.

Fluxus in Mari ex ana parte , fiac fub idem tempus alicubi in Mari Refluxus ex alia Icaque ad hoc reducicur Inquificio Atqui obfer.

vavit sAcofla

cum
)

aliis

nonnullis

diligenti fa,

^fla Inquifitione

quod ad

litora Florida?

&
li-

ad

T^OVVM ORG^NUM.

2^3

iitora adverfa Hifpanix 8z Afric , fianc Fluxus Maris ad eadem tempora , & Refluxus itidem ad eadem tempora ; non contra , quod

cum
ad

fluxus

fit

ad litora Floridas

fiac

Refluxus

litora

HifpaniiE

&

Africae
,

Attamen adhuc

diligentius attendenti
,

non per hoc evincitur

greffu

Motus Atfollens & abnegatur Motus in proFieri enim potefl: quod fit Motus A.

tjaarum in progreffu
jidverfa litora
fcilicec
(le
;

Sc

nihilominus inunJec

illse

ejuldem Alvei fimul ; Si Aqua contrudantur & compellantur aliunfic

quemadmodum
ifle

in

Fluviis, qui
litus

fluuni:
,

ik

refluunc ad

utrumque

horis

iifdem

cum tamcn
Progreffu
pGtefl
,

Mocus liquido fit Mocus in nempe Aquarum ingredientium oftia

ex Mari
.

Fiuminum
,

Itaque fimili

modo

fieri

uc

Aqu^

venientes

magna mole ab O-

ceano Orientali Indico , compellantur & trudantur in Alveum Maris Atlantici , 5c propcerQuserenea inundenc utrumque lacus fimul
,

dum

itaque

efl

Aquse
fluere
.

poflrinc

Alvcus per qwem iildem temporibus minui & re,

an

fit

alius

Atquc prxflo

efl

Mare
,

Auftrale,
fed potius

Mari
magis

Atlantico neutiquam minus latum 8c extenfum , quod

pollic

ad hoc

fufficerc

Itaque jam tandcm perventum eft Sid In/larj" ttamCrucis circa hoc fubieflum . Ea talis eft Si pro certo inveniatur, quod cum fic Fluxus ad licora adverfa tam Floridae quam Hifpani^,
,

in

Mari Atlantico

fiat

fimul Fiuxus ad litora

'

Pe.

^34
Peruviaj
ilrali

VERVL^Mll
,

Scjuxca dorfum Chine in Mari

Au-

cene per hanc Infiamiam Decifo^ riam abjudicanda eft Affertio quod Fluxus 3c Refluxus Maris de quo inquiritur , fiat per Mo,

Tum

tum
liud

Progreflivura

Neqacenim
, ,

relinquitur a-

Mare
fieri

aut locus

pora

RegrefTus

eadem temCoramoauc Refluxus

ubi poffit ad
.

diffime autem hoc

Incolis

fciri poffic

fi

inquiratur ab

, Limas, ( ubi uterque OAtlanticus 5c Auftralis , per parvum Ifthmum feparantur ) urrum ad contrarias llih-

Panamae

&

ccanus

mi

partes

fiac
,

fimul Fluxus

&

Refluxus Maris
,

an e contra

Verum
,

haec Decifio

dicatio certa vidctur

pofito

Abjuquod Terra ftec

five
,

immobilis
fe

Quod
ut ex

fi

Terra roccc

fieri
(

fortaf-

pocefi,

inaequali

rotacione
j

quatenus
,

ad celeritarcm five incitationcm

,

Terrf
fic

&

Aquarum Maris fequatur Compulfio Aquarum in Cumulum furfum quf

,

violecta

Flu-

xus,

Relaxacio earundem , plius cumulari non fufiinuerinc

fic

&

( )

poftquam amin deorfura

,

quf

Refluxns
illud

Verum
.

de hoc facienda

efl

Inquifitio feparatim
pofiio
,

Accamen etiam hoc fupquod neceffe fque manet fixum fic fieri alicubi Refluxum Maris ad eadem tem. pora ^ quibus fiunt rluxus in aliis partibus
,

Similiter-,
le

fic

Nacura

Inquifita

pofierior

il-

Motus ex duobus quos fuppofuimus videlicet Mocus Maris fe attollens , & rurlus fubfidens
;
fi

forte

ica

accideris

uc

diligenci fa,

\o

examine)

reiiciatur

Mocus aher

de quQ
di-

NOVUM ORG^NUM.
diximus
,
.

135

Progrdrivus Tum vcro eric vium circa hanc Nacuram tale Neceffe
.

TvU
eft

ucMotus

ifle,

perqucmAqu?

in

Huxibus

&

Refluxibusfe actoilunt, 5c rurlus relabuntur , abfque alia accefllone Aquarum aiiarum qu^ advolvuntur, fiac per unum ex [lis tribus
dis^ vel quod
vel
ifta

moaquarum copia emanec ex

jnterior/busTerr^,

&

rurfus

in iila fc recipiac;

quod non fic aliqua amplior moles Aqua rHm, ffd quod esedem Aqu2 ( non autlo quan. tofuo) extendantur, five rarefianc , ita ut majorem locum & dimenfionem occupect , & rqrfusfe concrahant- vei quod nec Copia^accedac major, nec Extenfio amplior, fed c^dem

A-

qu? (prout func, cam Copia quam Denfitate auc Rancace per vim aliquam Magnecicam )
,

defuper eas accrahentem

Conlenfum
fis

fe

atcollanc

& evocancem Sc per & deinde fe remittanc

,

Icaque reducacur

duobus

iilis

mum; &
ponuncur
fe

( fi piacec ) jam incjuintio (mii: Mocibus prioribus ) ad hunc ultifi

inquiracur
,

fiat

aliqua talis Sublatio

.

perConfenfum five vim Magneticam primomanifefiumeil, wniverlas Aquas

in Foffa
, ,

Atqui
prouc

five

Cavo Maris

fimul attolli

quia
fi

deefiTet

in

fundo^ adeouc

forec in

non pof. quod fuccederec Aquis aliquis hu, ,

jufmodi appecicusfe accollendi

y
^ ^
^

ilie ipfe

camea
)

aNexurerura, deturVacuum,

five

uc

vulgo loquuncur

ne

fraftus forec

&

iinquicur, ut ratollantur Aqux te, per hoc minuantur

cohibitus. Recx aliqua pari

,

&

&ced2nc ex aiia Enim.

r^^e

VE RUL^MII
,

Eaiinvero rurfu^ necefTcrio fequetur , ut vis iU cum fupcr Totum operari non la Magnecica
poflic
,

circa

Medium
in

operetur inccnfiffime
actollat
;

ita ut

Aquas
,

Medio

illae

vero

fude*.

hhzx

latera per fucceflionem deferant

.

&

flituant

Itaque jam tandem perventum

efl

ad Lijl.in'
eft
^
:

iiam Cmcis circa hoc fubjeclum

Si inveniatur,

quod

in Refluxibus

Ea talis Maris

quarum fuperficies in Mari fic arcuata magis & aotunda , attolientibus fe fcilicec Aquis in medeficientibus circa latera , quas dio Maris , funt litora^ 5c in Fluxibus eadem fuperficies fic magis plana & asqua , redeuntibus fcilicec Aquis ad priorem fuam pofitionem ; tum cer-

&

te

ipQvhinc hjl^trjtiam Dcciforiam

potefi:

recipi

Sublatio per

vim Mdgnecicam
efl;
.

aliter

prorfus

abjudicanda

Hoc

vero in Fretis per lineas

cfl

nauticas non difnciie

experiri

videlicec

utrum
re

5n
fic

Medium Maris Maquam non fic magis alcum five profundum Notandum autem eft , fi hoc ica Fluxibus
in

Refluxibus verfus

fieri

contra ac creditur

ut attoUant

fe

Aqu3E in Refluxibus, demittanc fe tancum in Fluxibus, itauc iitora veftianc & inundenc.
Similiter, ficNatura Inquifita
tionis fpontaneus
L
, ,

Motus
ad
,

Roca,.

8c

fpeciatim

utrum Motus
confpe.
fic

Diurnus

per

quem

Sol

6lum noftrum oriuntur

Rocationis
verus in

& SteiliB & occidunc

-

Cceleflibus
,

aut

Motus Motus
*

^ Apparens

in Coelefiibus

verus iu Terra

Po-

te.

NOFUM ORG^l^UM.
teric talls
.

237

effe Inflantia Si

CvHcis fuper hoc fubjetuTii

Motus aliquis in Oceano Occidencem , licet admodum languidus & enervatus ^ Si idem Motus reperiaprasfertim intra tur paulo inciratior in Aere
invenratur
in

ab Oriencc

ubi propter majores Circulos ^ft Tropicos magis perceptibilis ; Si idem Motus reperiatur in humilioribus Cometis , jam falus vivus
,

&

validus

Si

idcm Motus reperiatur in Pia-

netis, ita tamen difpenfatus

^
fit

graduatus
iradior
;

uc

quo propius abfic a Terra

iongius, celerior
lato
fit
,

quo
ftel-

atque in Ccelo
;

demum

velociffimus

Tum

certe recipi debec

Motus Diurnus pro vero in Ccelis , & abnegandus eH: Motus Terras ; quia manifeftum erit ,

Motum

Cofmicum

ab Oriente in Occidentem efle piane 6c ex Confenfu Univerfi , qui iii ,

Summitatibus Coeli maxime rapidus , gradatim labafcat , & tandem definac & extinguatur in Immobili , videiicet Terra . Similiter, fit Natura Inquifua Motus Rotationis illealter apud Aftronomos dccantatus,^ rcnitens& contrarius Motui diurno , videlicec ab Occidcnte in Orientem quem veteres A,

ftronomi attribuunc Plaoetis , etiam Ccelo HeU lato ^zCopertvcus ^ lc ejus Seflatores , Tevrx
,

quoque j & quaeratur utrum inveniatur in rum Natura aliquis talis Motus an potius
, ,

/
#

re-

res

confi6ta

fit

&

fuppofita

ad

Compendia

& Com-

moditates Calculationum
fciiicet

ad puichrum illud, , dc expediendis Motibus Cosleftibus per^^ Cir*

&

A38

VERVLv^Mll
&
in

ifte

Circulos perfcftos. Neutiquam enim evincirur rcalis , ncc Motus effe in Supernis verus

per Defeftuni Reftitutionis Pknetse

Coeii

Motu

nec diurno ad idem panlum , refpeper diverram Policatem Zodiaci , habito 6iu ad Polos Mundi , qux duo nobis hunc Moftellati

tum
per

pepererunt

Primum enim Phcsnomenon

Anteverfionem

&

Derelifilionem optime

lalv^atur,

Secundam

per Lineas Spirales

adeo

ut Inacqualitas Reftitutionis , Tropicos , poflint efTe potius

&

Declinatio ad Modificationcs
reni-

Motus
tentes
,

unici illius diurni

quam Motus

rnum
nius
,

eft

aut circa diverfos Polos , Et certiffipaulifper pro Plebeiis nos gerafi ,

(miffis

Aftronomorum

&
,

Scholse
,

com-

mentis 5 quibusiliud ia more efl ut Senfui iri 5c obfcuriora multis immento vim facianc maiint) talem effe Motum if^unj adSenfum , qualem diximus Cujus imaginem per fila ferrea ( veluti in Machina} aliquando repraefen:

tari
,

fecimu^

Verum
ria
fide

Inftantia Crucis fuper

.

hoc fubjelum

poterit effe talis

Si

inveniatur in aliqua Hifio,

digna

fubiimiorem , vel humiliorem verit cum Confenfu manifeRo (

irregularitei')

vei fuiffeCometam aliquem qui non roialicec admodu-m

,

Motus

diurni
*

fed potius

rota-

verit in contr^rium Coeli

tum

certe hucuf-

que judicandum efl: , pofTe efTe in Natura aliquem talem Motiirtt , Sin nihil hujufmoSc ^di inveniatur, habjndus ell: pro lufperto
^

ad

2SI0VUM
dum
.

ORG^NVM,
,

i^p

ad alias Inflantias Cmcif circa hoc confugienSimilicer,

fit

Narura Inquifita
circa
hjinc

Pondus
tnlc

fivc
cft
.

Grave. Bivium

Naturam

NecelTe efl , ut Grdvia dant ex Natura fua ad

&
^

Poriderofa vel ten,

Cencrum Terrae
a

per

proprium Schematifmum
porea ipfius Terrse
,

vel uc a MaiTa Cor-

tanquam

Congregationc

Corporum Connatura!ium,attrahaniur & rapianrur 5c ad eam pcr Confenfum feranrur Ai poRc

.

rius

hoc

fi

in caula

fit

fequitur

uc

quo pro-

pius gravia appropinquant ad

tius

eo for, majore cum imperu ferantur ad eam quo longius ab ea abfinc , debtlius & tardius , fic in Attraclionibus Magnecicis ( ut / ) idque fieri intra fpatium certum ^ adeo ut fi elongaca

Terram

&

fuerinc a Terra
in ea agere
uc

cali

diflaniia

uc virtus Tcrras

&

manfura finc ^ , ipfaTerra, nec omnino decafura Icaque talis circa hanc rcm poreric effe /
poffic

non

penfilia

flantta Crttcis

Sumatur HoroJogium ex iis qu^ moventur per Pondera plumbea ; & aliud eX' iis qu2 moventur per comprefiiionem laminae
.

ferreae

atque vere probentur, ne alrerum alfit ,

tero velocius

auc tardius

Deinde ponatur

Horologium
l.o

illud

faftigium alicwjus

movens per pondera , fuper Templi altiffimi , akero il-

infradeccnto / 5c notetur diligenter, fi Ho. rologium in alto ficum cradius moveacur quafh folebac , propter diminuram virtutem Ponde-

rum

Idem

fiac

Expcrimentum

in profuudis

Mi-

a4>

VERUL^MIl
,

Minerarum, alte fub Terra depreffarum ; utrum Horologium hujurmodi non moveatur velociusquam lolebat
propter au6^am virrutem
inveniatur virtus Ponderum minui in fublimi , aggravari in fubterraneis ; recipiatur pro Caufa Ponderis, Attraftio

Ponderum

Q.uod

fi

MafTa Corporea Terrae Similiter, fit Narura Inquifita , Verticitas Acus ferreae, ta61:x Magnete Circa haiic Naa
. .

turam lus Magnetis

tale erit

Bivium
vel

Neceffe

eft

ut

1 a-

ex

fe

indac ferro Verticita

tem
citet

adSeptentriones

&

Acftrum

vel uc
:

ex-

autem
tur
.

ferrum tantummodo & ipfe indatur ex prasfentia Terras bcrttis opinstur, & tAuto conatu probare
habiiitet
,

Motus ut GtU
niti-

Itaque huc fpe6iant ea

,

quae

iile

perfpi-

caci induftria conquifivit

Nimirum quod

Cla-

vus ferreus

qui diu duravit in fnu vcrfus Se, ptentriones & Auftrum , colligat mora diurini

Verticitatem

Terra
.

ipfa
(

Ac U abfque Ta^u Magnetis qux ob diftantiam debiliter ope:

ratur
ftatio

namque

fuperficies

aut extima incri:*

(

Terrae virtutis Magneticae

fuppleret

ut ii!e

valt

expers eflj per

moram tamen longam Magnc,

tisTalum

&

ferrum exciret
,

ce-

inde excitum conformaret fus, quodTerrum ignitum

&

verteret
,

Rurin ex-

&

candens

fi

\
^

t!n6lione fua exporrigatur inter Septentriones 5t

AuRrum
Moru

quoque Verticitatem abiAc fi partes Ferri in que Tafilu Magnetis

,

coiligat

pofuae per Ignjtionem

&

poftea fereci-

pien-

KOFUM
pientes
,

ORCu^lSlVM.
,

241
,

in ipfo articulo excinlionis fux

ma-

gis eflent fufceptivx

&

quafi fenfirivas Virtucis

inanantis a Terra tanquam excits ,

fervata
afferii
,

quamalias,

&

inde fierent

Verum

hgec

licet

bene obilie

tamen non evincunc prorfus quod

Inftavtia Crttcis

poterit effe
le
,

&

autem circa hoc fubjeflum Capiatur 7'erreIIa ex Magnenocentur Poli ejus ; & ponantur Poii
talis
.

Orientem Sc Occafum noii & Auftrum ^ atque ita jadeinde tuperponatur Acus ferrea inta6la: ceant & permittatur ita manere ad dies fex aut feptem Acus vero ( nam de hoc non dubitacur) dum manet fuper Magnecem , reliclis Polis mundi , fe vertec ad Polos Magnetis Itaque quamdiu ita manet , vertitur fcilicer ad Orientem 3c Occidentem Mundi . Quod fi inveniatur Acus illa remota a Magnete , Sc pofita fuftatim fe applicare ad Septenper Verforium
Tcrrellae verfus
,

vcrfus Septentriones
;

vel etiam paulatim fe eo recipere/ tum recipienda efl: pro Caufa , pra?Sin autem vercatur ( ut prius) fentia Terrae

triones

&Auftrum,
.

in

Orientem & Occidentem , auc perdat Verticitatem , habenda efl illa Caufa pro fufpecl:a , & ulterius inquirendum eft Similicer fic Natura inquifita Corporea Tubftantia Lunse j- an fic Tenuis , Flammea , five Aerea ut piurimi ex prifcis Philofophis
. , , ,

opinati func
6c

; an folida denfa ut Gilbertits multi moderni cum nonnuUis exantiquis,

, ,

&

Q.

te.

lc\z

VERUL^Mli
.

tenent
Solis

fundantur

Ratlones pofterioris iftius Opinionis in hoc maxlme , quod Luna radios

refle6\at y
nifi
a

neque videtur
.

fieri

Refiexio

Lucis
ese

Solidis

Jtpque InftantiteCriicis circa hoc fubje6lum

cfTc poterunt ( fi raodo aliquas fint ) quae demonftrent Reflexioncm a Corpore tenui , qualis

eftFiamma, modo

(it

craflitiei fufficientis

Certe Caufa Crepufculi , inter alias , eft Reflexio radiorum Solis a fuperiore parte Aeris
.

Etiam quandoque

rcfle6li

videm.us radios Solis

temporibus vefpertinis ferenis, a fimbriis nubium rofcidarum , non minori fplendore , fed magis gloriofo , quam potius illuftriori , cui redditur a Corpore Lunae j neque tamen conflat , eas nubes coaluiffe in Corpus denfum Etiam videmus , Aerem tenebrofum Aquae pone feneftras no61u refle6lcre lucem Candelae,

&

Tentanduni non minus quam Corpus denfum radioExperimentum immiffionis foret etiam rum Solis per foramen , fuper FJammam aliquam fubfufcam & cseruleam . Sane radii aper.

ti

Solis incidentes

in

Flammas
albi
,

obfcuriorcs

videntur eas quafi mortificarc, ut confpiciantur magis

infiar

Fumi

quam Flamms

Atque
Sy

V,

imprsfentiarum occurrunt , quie ex Natura fint Inflantiarum Crucis circa hanc rem & meliora fortaffe reperiri pofTunt Sed Dctandum femper eft , Reflexionem a Flamma non effe expe6tandam , nifi a Flamma alicujus profundicatis nam aliter vergit ad Diaphahaec
.
;

num

NOVUM ORG^^NUM.
iium
.

24^
,

Hoc
j

autem pro certo ponendum

in Coi*pore
sequali
,

Lu-

Cem iemper
tranfmitti

auc excipi

&

aut refilire
fi:

Natura Inquifita , Motus MlfSpicuiorum Sagittarum Glo. , i Aerem per Hunc Motum Schola bulorura valde negligenter expedity facis ( more fuo ) habens, (i eum nomine Motus violenti a Naturali ( quem vocant ) diftinguDt^ &: quod ad primam percuffionem Wve impulfionem attiner, per illud , ( quod duo Corpora non pojjint effe n: fiat penetratio Dtmen/ionum ) fiin uno loco
Similiter,
filium
veluti
, ,
*

bi

fatisfaciat

&

de Proceffu continuaco
.

iftius

Motus nihii curec Ar circa hanc Naturam vium eft tale : Auc ifte Motus fic ab Aere
hence
,

Bive-

oc

pone Corpus emifTum

fe

coUigente,

inftar fluvii erga Scapham , auc venci erga paleas" auc a partibus ipfius Corporis non fufti-

eandem laxanper fucceffionem fe promovencibus . Ac.que priorem illum recipir Fracaflovius fenencibus impreifionem
,

fed ad

dam

&

re

omnes

qai de hoc
:

Mocu

paulo fubcilius ineft

,

quifiverunc
ris

Neque dubium
eft
,

quinfintAe-

parces in hac re nonnullas ; fed alter

ut ex

Motus

proculdubio verus
.

infinicis conftac

Experimentis Sed inter caeteras , poteric eft"a circa hoc fubjelum Inflantia Crucis talis Quod Lamina , aut fiium Ferri paulo contumacius vel etiam Calamus fivepenoa in medio divifa, addu6^a & curvaca inter pollicem Scdigitum, exilianc Manifcftum enim eft , hoc non poffe iniQ. 2

2.44

VEP.UL^MIl
fe ii

impurari Aeri
fons

Motus eR
fic

pone Corpus colIige*u:i quia mcdio Laminae velCaianii y

,

non

in Extreniis

Similiter

Nacura Inquifica
tantae

Mocus

ille ra-

pldus &: pocens Expanfionis PuUcris Pyrii in

riammam

moles fubvercuntur , quanta in Cuniculis majoribus , Bombardis videmus . Bivium rirca hanc Naturara tale ePt Aut cxcicatur iflc Mocus a mero Corporis Appeticu fe dilapoflquam fuerit inflammatum / aut ab tandi appetitu mixto Spiritus crudi , qui rapide fu git ignem 5c ex eo circumfufo , tanquam ex violentcr erumpit . Schola aucem , Carcere
:

unde

tan:a pondera emittuntur

&

Sc

vulgaris Opinio tantum verfatur circa prio.

rem illum Appetitum

fe pulchre philofophari

Putant enim komines

,
fi

,
.

afferant

Flammam

cx Forma Elementi neceffuate quadam donari ,,; locum ampliorem cccupacdi quara idem Corpus expleverat

cum
,

fubiret

Forraam Pulveris
.

acqueinde fcqui
iiie

Motum
licet
,

iftum

Interim raini*
fit
,

advertunc

hoc

verum
tamen

pofito-

<|uod

Flamma

generetur

poffe impedi-

ri Flamm?B generationem a tanta Mole quae iU lam comprimcrc & fuffocare queat y uc non de qui deducatur res ad ifiam Neceffuatem fic fieri Expanloquiiiuur. Nam cuod neceffe atque inde fequi Emiffionem j aut refionem fi generetur niotionem Corporis quod obfta:
,
, ,

lamma

retle putanc
, fi

Sed

ifta

Neceffitas pla-

evitatur

Moles

illa

folida

Flammam

fup-

pri-

pvlmat, antequam generetur

Flammam

Atque videmus

praEferritD

in

prinia gencratione

niollemeffe

&

ienem

&

requirere
.

Cavum

quo experirj& ludere poflu

lencia huic rei

ia
'vio.

Itaquetanta

per fe affignari non poteft Sed illudverum; generationer. hujufmodi Flamma. rum flatulencarum, & vtluti ventcrum igneorum,
tieri

ex confliau

duorum Corporum
;
,

Natujs

eorumoue
Su!4u.
eft

inter fe plar.e contrnrii

dum inflammabihs
re; alcerius

Alterius a&.^o.
visiet in
,

quas

Natura

Flamraam exhorrentis
_,

Nitro adeo ut fiat Con. x.>tlus mirabilis inflammante fe Sulphure qu.in. , tum poteft, (nam tertium Corpus nimirum ,
eft in
illa

mus

"quaHs

Spi.

Crudus

qui

CarboSahcis, nil aliud ferepraftat, quam duoCorpora incorporet, & commode

uc

at)

uni

omnia Cruda
tur
)

oc erumpente Spiricu Nitri quantum poteft escuna ledilatante (nam hoc faciunt Aer
,

&

&

Aqua

&

&

ut a Calore di!a'ten.

per iftam fugara

&
.

rimPIammamSulphuris, tanquam
.cultis,
\

eruptionem i-tefoliibus

undequatjue exufflante

oc
hoc

Poterantautem

luDjcaum duorum generum Alterum eoru.-n Corporum qua masime funt infiammabiiia
.

tffe Injlanti^ Crucis circa

qualia iunt Suiphur

Caphura

Naphtha

hujulmodi
.aciiiu?
nLi-;,
fi

petitam iflammandiper fe EflTeaium illum penduin non operari Aiterum eorum

.

cum eorum mifturis qua: citius & ; concipiunt flammam quam Pulvis P-. non inipediantur Ex quo liquet A^
, ,
:

&

ftu"

quz Flam.
niam

Q.

1^6

VERUL^AMII
&
exhorrenc
fi
,

mam
omnes

fugiunt
.

qualia funt Sales

Videmusenim,

jaciantur

inlgnem,

erumpere cum fragore , anquod etiam lcniconcipiatur. tec|uamFlamma ter fit in foliis paulo contumacioribus , parte aquea erunpente , antequam oleofa concipiac Fiammam vSed maxime cernitur hoc in Ar* quod non mnle dicitur Aqua migento vivo nsralis Hoc enim , abfque infiammatione per Eruptionem & Expanfionem fimplicem , vires Pulveris Pyrii fere adsquat ; qixod etiam adSpiritum
.

Aqueum

mixtum
dicitur
.

Pulveri pyrio

ejus vires multiplicarc

fit Natura Inquifita , Tranfitoria Natura Flammaj & Extin6lio ejus MotentaNon enim videtur Natura Flammea hic nea apud nos figi 5c confiftcre fed fingulis quafi moManifementis generari , & ftaiim extingui ftum enimeft, in Flammis quae hic continuaniftam durationem non effe ejuf. tur & durant

Similiter,

dem FiammiaB in Individuo , fed fieri per fucceffionem novse Flamraae feriatim generatsE , mi
nime autem m^nere eamdem Flammam
ro
;

num.e,

Id quod facile perfpicitur ex hoc

five

hoc

quod fubtra6la alimento

fomite Flammae

Flamma
,

hanc naturam
,

Bivium autem circs Momentanea ifta Natu aut fic remittente fe Caufa quaz eam prim^ ra & Motibus ( quo: genuic ut in Lumine Sonis vocant ) vioientis^ auc quod Flamma in Natu
flatim pereac
tale eft
.

jra

fua poffic hic apud

nos manere

fed a con
tra-

'

I^OFUM 0RG.4NUM.
trariis

247

Naturiscircumfufis vim patiatur

.

&

de-

ftruatur

Itaque poterit
iia Crucis talis
.

effe

circa hoc fubjeftum Ir.fran,

diis

majoribus

Flammas in Incenquara alte in furfum afcendant.

,

Videmus

Quanto enim
Extin6lionis

Balis Flaramae eft latior

:

tanto

Vertex fublimior
fieri

Itaque videtur
,

principium
ubi ab

Aere male habetur Ac Meditullia Flammse , quse Aer non contingit , fed alia Flamma undique circundat , eadem nuneque extinguuntur mero manent donec paulatim angufientur ab i\ere per Latera circumItaque omnis Flamma Pyramidalis efl Bafi fufo circafomitem largior Vertice autem ( inimicante Aere , nec fuppeditante fomite ) acutior At Fumus anguftior circa Bafim , afcendendo dijatatur, & fic tanquam Pyramis inverfa quia ;
circa Latera

Flamma comprimitur,

&

fcilicet

Aer
,

Fumum

recipit

Flammam

neque

enim quifpiam fomniet , Aerem effe Flammam accenfam cura fint Copora plane Heterogenea) comprimit Accuratior autem poteric effe Inflantia Cvuci^ ad hanc rem accommodata , fi res forte manifefiari

poffit

per

Flammas Bicolores, Capiatur

,

:giturSituia parva cx metallo

&

in

ea figatur

parva Candela cerea accenfa

ponatur Situla in j patera , & circumfundatur Spiritus Vini in modicaquantitate , quae ad labra Situlx non attingac
ille
;

tum accende Spiritum Vini At Spiritus Vini exhibebit Flammam maojs fcilicet ca^.

Q_

ru-

24S
,

VERVL^4Mll

Lychnus Candelse autem magis flavamc ruleam Notetur itaque utrum Fianrima Lychni ( quam facile efl per Colorem a Flamma Spiritus Vini neque enim Flammae, ut Liquoi diftinguere res , itatim commifcentur ) maneac pyramidalis , an potius magis tendat ad formam globo*

inveniatur quod eam deftruac At hoc pofterius fi fiat manere Flammam eandem numero quamdiu intra aliam

fam

cum

nihil
.

auc comprimat

Flammam
ris

cxperiatur

concludatur , nec vim inimicam Ae* pro certo ponendumeft. ,

Inflantiis Crucis haec difta
fint
4

Atque de

Longiores autem in iis traflandis ad hunc finem fuimus, uc homines paulatim difcanc & affuefianc de Natura judicare per Inftantias Qrucis , 5c Experimenta Lucifera , non per rationes pro,

babiles

XXXVIL
quiB uc

Inter

Prterogativas

Inflantiartim

ponemus loco decimoquinto

quse indicant Separationes

Inflantias Divortii j

Naturarum earum , plurimum occurrunc . Dififerunc aucem

ab Inflantiis quae fubjungunrur Inflantiis Cotnita, tus / quia Wlx indicant Separationes Naturx allGujus ab aliquo Concreto, cum quo illa familiariter confuefcic hx vero Separationes Naturse alicujus ab altera Natura.Differunt etiam ab Inflan tiis Crucis quia nihil determinanc fed monenc tancum de Separabilicate unius Naturx ab altera. Ufus autem earMm eft ad prodendas falfas For& diflipandas leves Concemplaciones ex ^ mas ,
:

re-

NO^UM ORG^NUM.
rebus obviis orlentes
3c
:

24^

adeo UE veluti plumbura ; pondera Intelleflui addant Exempli gratia Sint Naturae Inquifitae , quatuor Naturs illa; ; quas Contubernales vult effe
Tclefiiis
^

& tanquam
,

ex eadem Camera
,

vid.

fivc Tenue promprum ad Motum At plurimae inveniun. Aer enim te^ rur hifiantia Divortti inter ipfas

Calidum

Lucidum

Mobile

nuis eft

&
:

habilis ad

Motum
,

non
:

calidus auc
:

Jucidus

Luna

lucida

abfque Calore
agilis
,

Aqua

fervens

calida abfque
,

Lumine

Motus Acus
,

ferreae fuper

Verforium pernix & men in Corpore frigido , denfo complura idgenus

.

&
:

ta*

opaco

&

Similiter

fint

Narurac Tnquifitae
.

porea

&

sftio Naturalis
,

Natura Cor Vidctur enim non

^

Tnveniri A6I10 Naturalis

nifi

fubfiftens
fortaffe effc

in ali-

quoCorpore. x\ttamen
,

poffit

circa

hanc rem Inflantia nonnuUa Divortii . Ea efl Aftio Magnetica per quam Ferrum fertur ad Magnetem , Gravia ad globum Terrae Addi etiam poflint aliae nonnullae Operationcs ad Diflans Alio fiquidem hujufmodi & in Tempore fit per Momenra non in Punfto temporis ;
.

&

in

Loco

per gradus
in

&

fpatia
,

Eft itaque

aliquod
haeret in

Momentum Tcmporis
,

&

aliquod In-

tervallum Loci

quibus

ifta

Virtus five Aftio

illa Corpora quae MoReducitur itaquc Contcmplatio ad hoc ; utrum illa Corpora , quae funt Termini Motus, difponancvel aherenc Gorpora media,

Medio interduo
.

tum

cient

UE

25o
Virtus
fiftat

VERUL^MII
&
tacluna
,

ut per fucceffionem
a

verum

Termino ad tcrminunn
,
,

&

labatur interim fub-

in corpore

prxter Corpora

medio ; an horum nihil fit & Spatia ? Atoc Vircutem

,

que
aliis
eft
,

in Radiis Opticis

& Sonis &

,

nonnullis operantibus ad Diftans

Calore , probabile
,
:

&

media Corpora difponi

&
.

alterari

eo magis,

quod requiraiur Mcdium qualificatum ad defcrendam operarionem talem At Magnetica illa fiwt Coitiva Virtus admittit Media tanquam nec impeditur Virtus in omnigeno adiaphora
,

nil rei habeat Virtus iila auc Medio. Quod quod Aftio cum Corpore medio , fequitur ad Tempus nonfic Virtus aut A6\io Naturalis & in Loco nonnullo fubfiftens fine nullum cum neque fubfiftat in Corporibus Corpore nec in mediis. Quare A6lio Materminantibus
fi
, ,
,

gnetica

poterit effe Inflantta Dtvortit

,

circa

Naturam Corpoream
Cui hoc
adjici
potefl:

Aftionem Naturalem. tanquam Corollarium auc

:

&

vid. quod etiam fecundum Senfum philofophandi fumi poffic pro''batio, quod fint Entia & Subftantise fcparatas & incorporejs Si enim Virtus & A6lio Natufubfiflere poffit aliralis, emanans a Corpore quo Tempore , & aliquo Loco , omnino fine Corpore ;-prope efl: ut poffit etiam emanare in
-non prseiermittendum
.

Lucrum

origine fua a Subftantia Incorporea

Videtur

^'

enim non minus requiri Natura Corporea ad Alionem Naturalem fuftentandam & devehen. dam 3 quam ad excitandam auc generandam
.

XXXVIIL

^OVUM ORG^NUM.
XXXVIII.
Jlantiarum
tias
,
,

251
J-

Sequiincur quinque Ordines

quas uno vocabulo generali Injlan^

Lampadis , five InfoYmatiotiis primcs appellaSenre conluevimus. Eje func qus auxiliantur inciNatura Interpretatio omms Cumenim fui piac aSenfu; atque a Senfuum perceptionibus , & munica via , ducac ad perconftanti re6la cepciones Intellelus , quse funt Nctiones verx & Axiomata neceffe eft , uc quanto magis co.

piofs

&

exa^x fuerinc repraefencationes

ipfius
.

five

prsebiciones
facilius

Senfus

tanco

omnia cedant

& felicius

quinque Injlantianm Lampadts^ Prim^ roborant , amplianc , & re6lificanc alioSecundx deducunc nonnes Senfus immediatas Tercis indicanc ProcefSenfibile ad Senfibile

Harum autem

fus concinuatos fivc Series

earum rerum

&
,

monifi

tuum

quse

(ucplurimum) non nocancur

:

in exifu auc periodis Senfui in naeris defiiLUcionibus

Quarrae aliquid fubfticuunt:

:

Q.uinC2C exci-

advercenciam , atque tanc atcencionem Senfus una limitanc fubcilitaiem rerum . De his aucem
fmgulis

&

jamdicendum

eft

^
,

XXXIX.

Incer Pnerogativas Inftantiarum

Inftantias
eas

pofive

nemus loco decimo fexto Portis : Eoenim nomine

Janua
,

appellamus
.

qus
/

juvanc aliones Senfus immediatas

Inter Sen-

/ fus autem manifeftum efl parte.<: primas cenere Sen-^ huic quare informationem Vifum quoad fui prsEcipue auxilia conquirenda . i!\uxilia au:

cem

triplicia

effe poffe

vidcntur

vel

uc Rfr.
ci-

^52.
cipiac

VERUL^MlI
non
vifa /

vel

ut

majore intervallo

vel ut exa6\ius &diSinlius.

Primi gcnerisrunt
juinfiodi

miffis Bii^oculis

&
)

hu.

&
tes

tantum ad corrigendam , levandam infirmitatem Vilus non bene dif*

quae valent
,

poGti

atque idco

nil

amplius informant
;

ea

quae nuper inventa funt Perfpicilla

quas laten.
,

&

invifibiles

Corporum minutias

&

occul-

tos fchematifmos

&
,

motus
)

aufta infigniter fne:

in Pulice

dcmonftrant quorum vi Vermiculis , accurata copporis figuraSc lineamenta , ncc non colores
,

cierum m.agnitudine

Mufca

&

non confpicui non Cne admiratione cernuntur. Quinetiam ajunt , lineam relam calamo vel penicillo defcriptam per hujufmodi Perfpicilla inxqualem admodum tc torcuofam cerni quia fciiicct nec motus manus liccc per regulam adiutse nec impreffio atramenciauc coloris revera asqualia exirianc licec illae inxquaiicaces tam minutas (inc , uc fine adiumenco hujufmodi Pcrfpiciliorum confpici nequeanc Etiam fuperfticiofam quandam obfervj^ionem in hac re ( uc fi: in rebus novis & miris) addiderunc homines -y/W. quod hujuiprius
, ,
:

motus

modi
tis

dehoneftcnt

quam Cnt quam

, Arvero nihil aliud efl , quod texturse Naturales multo fubtiliores

.

Perfpicilla opera Nacuras illuftrenc

liiud

Arcificiofs.

ad n^inutatancum valec
vidiifec Democyitus
,

Perfpicillum enim illud quale Perfpicillum fi

:
,

exiluiffec forte

5c

modum
omni*
fiO

vi^dendi

Acomum

quam

ille

invifibilem

NOFUM ORG^NUM.
no affirmavic
)

253
.

invcnimri

fuiiTe putaffet

VeruHi

incompecenria hujurmodi Perfpicillorum prx, rerquani ad minurias tancum , fnequead ipfas

quoque

fi

fuerinc

\a corpore majufculo

ufHin

enim Invencum extendi poffec ad corpora majora aut corporum majorum mi.
reideftruit. Si
,

nucias; adeo ut texcHra panni lintei confpici pofTec canquamrcce; acque hoc modo minutise
latentes

&

insequalicaces

Gemmarum
,

Liquo-

Urinarum, Sanguinis Vuinerum , & , mulcarura^ aliarum rerum ccrni poffcnt ; magnse
proculdubio ex eo Invento commoditates capi
poffenc

rum

Secundi generls func

illa

altera Perfpicilla
.

qu2 memorabili conatu adinvenit GaliLuis quorumope, tanquam per fcaphas aut navictilas,
aperiri

& exerceri

poffint propiora

cum
,

G^lefti-

buscommercia. Hinc enim

conftat

Galaxiam
:

effe nodum five coacer vationem ftellarura parvarum, plane numeraraaim & diftinaarum de

qua re apud Anciquos cantum fufpicio fuic Hincdemonftrare vidccur, quod fpacia Orbium
,

quos vocanc

aiiisftcliis; fed

Planecarum non fint plane vacua* quod Ccelum incipiat ftellafce.

minoribus

re, ancequam ad Ccelum ipfum ftellacum ven-

tum
illas

iic;

iicec ftellis
iftis

,
.

quam

ut fine

Perfpiciliis

confpici poffmt

Hinc choreas
'

fteilarum

par^arum circa Planetam Jovis

.

(undeconiici poffic , effe in motibus fteliarum pluracentra) intueri licet Hinc inajquaiitates |uminofi&: opaciinLuna diftinftius cernuntur*

'

254
Sc Ibcantur
;

VERUL^MIl
adeo ut
fieri

pofTu quacdam Seleno-

graphia

Hinc maculx

in So!e
,

Omnia
.

certe Inventa nobilia

genus quatenus fides

id
:

&

hujufmodi demonftrationibus tutoadhiberi pof Quz nobisob hoc maxime i'ulpc^a3 funt , fic

quod
que

in iftis

paucis fiftatur

Experimentum

ne-

alia

complura inveftigatu aeque digna eadem

fint
illa

ratione inventa

AQroIabia , & quse fenfum Videndi non ampliant , fed re6lificant & diriQuod fi iint aliae InlLntitB , qax religunc quos Senfus juvent in ipforum aftionibus imrnedia!:iS'& individuisy tamen fi ejufmodi fint qua2 informationi ipfi nihil addant plus quam jam habetur ; ad id , quod nunc agicur non
furandas
,

funt Bacilla Tcrtii oeneris o

ad terras men:

fimilia

faciunc
nrus

Itaque earum mentionem non feci,

XL.
mus

Inter Pr^erogativas In/iantiamtn

pone

loco decimo-feptimo In/iamias Citantes

,

fumpto vocabulo a Foris Civilibus quia citanc ea uc compareanc , quae prius non comparuerunt
re

quas etiam In/iantias Evocuntes appellaEs deducunc Non-Senfibile confuevimus

:

ad Senlibile

Senfum autem fugiunt

ilantiam Objeli
locati
;

res
vel

vel propter di-

propter interce-

ptionem Senfus per corpora Media ; vel quia Obieclum non eft habile ad imprcffionem iii ^Senfu faciendamy vel quia deficit Quantum in Obie6lo pro fjiicudo Scnfu ; vei quia Tem,

pus

I^OVUM ORG^NUM.

25^

pus noneft proportionatum ad aftuandum Senlum ; veiquia Obie6^i percuffio non toleratur

aSeniu; vel quia Obieaum ante implevic & poflcdic Senlum u: novo motui non fic locus. Atque hxc praecipue ad Vilum pertinent , &
,

deinde ad

Taftum

Nam
,

hi

duo Senfus func

informativi ad largum

atque de

Communlbus

Obie6^is; ubi reliqui tres non informenc fere, nifi immediate&: de Propriis ObJelis . In Primo genere non fit Deduclio ad Senfi^

bile

nifi

rci

qua? cerni non polTic proptcr di-

ftantiam

adjiciacur aut fubftituatur alia res , , quae Senfum n^agis e longinquo provocare fe-

&

rire

poffu

veluii
,

in

fignificatione
.

rerum

peif

Ignes, Campancis 5c fiinilia In Secundo genere fit Dedulio , cum ea J qua2 intenus propter interpofitionem corporum latent , nec commode aperiri poffunc per ea
,

quae func in

fuperficie

aut ab incerioribus ef:

fluunt

perducunrur ad Senfum
ipvv

uc ftatus hu,

manorum corporum

Puifus

&

fi

&

Urinas

AtTcrtii
plurjma

& Quarii
,

fpefilant

generis Dedutiones ad atquc undique in rerum In.

quificione funt
pia func.

conquirends

Patcc quod
,

Aer

Hujus rei Exem&Spiritus, hu-

&

jufmodi res
iubtjles,

qux

funt toto corpore tenues

.

&

nec cerni nec cangi poffint Quare in Inqmfitione circa hujufmodt corpora Dedu, ftionibus omninoefl: opus
Sit itaque

Nacura inquifita, Aftio

&

Mo*
tus

1^6
gibilibus.

VERVL^Mll
corporlbus Tan-

cus Spiritus qui includitur in

Tangibile apud no6 continct Spiritum invifibilem & incatilem , eique Hinc fons obducicur atque eum quafi veftit
.

Omne enim

triplex potens

ille

&

mirabilis

P^ecejf/i^x

Spiri-

tus in corpore Tangibili . Spiritus enim in re Tangibili , Emiffus corpora contrahit & deficcat Detentus , corpora intcnerat & colliquar: nec prorfus Emiffus nec prorfus Detentus , in:

formar
ganizat

,
,

membrificat

affimilat

egerit

or-

&

fimilia

Atquas hsec omnia dedu-

cuntur ad Senfibile per effeclus confpicuos Erenim in omni Corpore Tangibiii inanima*
to
,

Splritus inclufus

primo multiplicat

fe

&

tanquam

depafcit partefs Tangibiles cas quas funs

maxime
digerit
,

ad hoc faciies
5cconficit,
.

deindc una evolant Multiplicatio Spiritus deducitur adSenfum pcr diminutionem Ponderis . In omni enim Deficcatione aiiquid defluit de Quanto ; neque id fed ^ipfum ex fpiritu tantum praeinexiftente X corpore quod prius fuit Tangibile, & noSpiritusenim non ponderat. viter verfum eft Egreffus autem five Emiffio Spiritus deducitur & aliis ad Senfibile in Rublgine Metallorum
,
:

& prxparat^ y eafque & vertit in fpiritum & Atque hxc confe61io &
,

Putrefaftionibns ejus generis

quas fiflunt fe

antequam

Nam

illae

pervenerint ad rudimenta vitae ^ ad tertium genus Proceffas ^txtmzrM

,

Etenim incorporibus magis compa6lis fpiritus non invenit poros & meatus per^uos evolet
:

Iia..

NOVVM ORG^NUM.
re 5: ante fe agere
,

257

Itaque cogicur partes ipfas T^ngibiles prorrudeita uc

illcF

fimul exeant:
.

atque inde fit Rubigo , oc fimilia 6i\o parcium Tangibilium , pofl

Ac Ccncraaliquid

quam

de Spiritu fueric emiffum , ( unde lequitur illa Deficcatio ) deducitur ad Senfibile , tum per

jpfam duritiem
per lcifTuras
,

rei

au61<im

tum mulco magis

corrugationes
quae inde
,

anguflationes
,

3z

compiicaciones corporum
tur
lur
.

fequun-

Ecenim

partes Ligni deiiliunt

:

&

anguflan.
,

folum fed fuerit emiffio il lubica Spiricus pcr calorem ( ignis ) in tancura properanc ad ConcraQionem, uc fe complicenc & convolvanc
*

Pciles corrugantur

neque

id

Ac
ioga
;

contra, ubi Spiritus decinecur,

&

tamen

GilacQCur Scexcitacur pcr caiorem

(

auc ejus ana-

id

quod

fit

in

corporibus magis lolidis

fluunc
,

auL tenacibus)
uc

tum vero Corpora emolliuntur,

,

Ferrum candenSj'
,

uc
,

Mecalia
fimiiia
(
.

ii-

quelcunc
eo
alia

uc

Gummi
ilicE
,

Cera

&

Ica-

que concraria^

operaciones Calnris
alia

uc

ex
re-

dureicanc
^

iiquefcant
,

fdcile

Iconciliancur
5n his
"

quiain

iilis

Spiricus emitciturj
:

agicacur

&

decinetur

quorum

pofteprius,

rius

eft alio propria Caloris

& Spiricus

alio

parcium Tanglbiiium tancum per occafioSpiricus emifli

nem

Afl:

ubi Spiricus nec decinetur prorfus

;

nec

:rorfus emitcitur
-:;a

fed

tancura inter

ciauftra

tentac^ expericur, atque nala

eO:

parces
;

Tangibiles obediences

fequaces in promptu

ita

238
^ca ut

VERUL^MII
,
;

quo Spiritus agit e^e fmiul fequantur tum vero fequitur efformatio in Corpus Organicum & membrificacio & reiiquae a6liones vicales tam in Vegetabilibus quam in Animalibus Atque haec maxime deducuntur ad Senfum ^ per notationes diligentes primorum inceptuum Sc rudimcntorum five tentamentorum vitae in Animalculls ex Putrefa6tione natis ut in ovis Formicarum Vermibus Mulcis Ranis pofl: imbrem &c. Requiritur autem ad Vivificationem , & lenitas Caloris &
, ,
, .

Jencor Corporis

nem erampac
coerceatur
plicare
:

ucSpiricus nec per feftinationec per contumaciam partiuna

cerse

quin potius ad
*

modum
,

illas

&
,

effingere poffit

Rurfus
nobilis

Differentia

iila

Spiritus
,

maximef

&

ad plurima pertinens
;
:

vid. Spiri-

tus Abfciffi

Ramofi fimpliciter ; Ramofi fimul & Cellulati ex quibusPrior, e(\ Spiritus omnium corporum inanimatorum ; fecundus , Vegetabilium
ponitur
;

tertius,

Animalium

per pUiri-

tnas Inftantias Dedu6lorias canquara fub oculos

.

quod fubtiliores texturaB 5c , Schematifmi rerum (licec toto corporc vifibilium aut tangibilium ) nec cernantur , nec
Similiter patec
,

tangantur

Quare

in

his

quoque per DeduSlio.

nem

procedit Informatio

At

differentia ScheSc

macifmorum maxime

radicalis

primaria fu-

mitur ex copia vel paucitate Materias , qux fubic idem fpatium five dimenfum Reliqui
.

enim

NOrUM GRG^^NUM.
enim Schematifmi
larita:es
(

zS9
diffinfii-

qui referuntur ad

nenrur
prae
Sic

parcium quje in eodem corpore contiSc collocationes ac pofuuras earundem)

func fecundarii
.

iilo altero

itaque Natura Inquifita, Expanfio five

:

Coitio materiae in corporibus refpe61ive vid. irpnleat Materiae quantum quantum Dimenfum
jn
fingLilis
.

Etenim n
,

verius in Natura
;

quam
fieYi
:

propofitio ilU gemella

Ex
five

nihilo nihil
:

neque

Qtiirqjam

in

nihilum redigi

ve

rum Quantum ipfum Maccriie

totalem conf^are
illud
ft4b
,

Summam
.

nec augeri auc minui

*

Nec

minus verum
plus

Ex Quanto

illo
,

Matevia
^

iifdem fpatiis /Ive dimenfio^ihns

,

fitate coYipOYum

&

pvo diver
uc

minus contineri
:

minus Adeo uc ^i quis afferac aliquod conrentum Aquas in par conidem fic ac fi dicat, tentum Aeris verti poffc Aliquid pofTe redigi in Nihilum Contra fi afferac aliquod contencum quis Aeris in par contentum Aquse vcrti poffe ^ idem (it ac fi dicac , Aliquid poffe fieri ex nihilo. Atque ex copiaifta 6c Paucicate Materia? , Notiones illae Denfi & Rari quae varie 6: promifcue acciplus
,

Aqua

in

iVere

piuntur, proprie abftrahuntur

Affurnenda

eft

&

Affertio
,

illa certia

eciam
,

facis

hoc
ria:

de quo loquimur

Plus
illo
,

&

quod Minus Mate:

rta

ad Calculos ( fafta collacione ) 5c Proportiones exadas , auc exa6b*s propinquas , reduci pofrit . Veiuti fi
in

corpore hoc vel

quis dicat

ineffe in

dato contento Auri calem

'

coa-

2^0

VERVL^MIl
,

co^cervationem Materiae
ritus vini ^ ad
tale

ut

Qiantum

opus habeat SpiMateriae aequGn,

dum
plet
.

ipatio vicies
;

&

icmel majore
.

quam im-

Aurum

taon

erraverit

"

Coacervano autem Materia^

&

rationes ejus,
.

Pondus deducuntur ad Senfibile , per Pondus partcs quoad Materias Copiae enim rerpondet ,
rei

Tangibilis

Spiritus
,

autem
in

&

ejus

Quan-

tum ex Materia
.

non venit

computationertl
,

quam per Pondus / levat enim Pondus potius At nos hujus re; Tabulam fi:cimus fa'oravat Spatia fintis accuratam ; in qua Pondera

&
,

oulorum MttaUorum
,

Lapidum pra?cipuorum,

Li^norum Liquorum , Oleorum, & plurimcrum aiiorum corporum tam Naturalium quam
Artificialium
,

excepimus

Rem

polychreflam,

tam ad lucem Informationis , quam ad normam Operationis ; & quae multas res revclet omnino
expe6tatum . Necue ilhid pro minieft , quod detnonfiret , omnem varietarem , quse in Corporibus Tangibilibus nobis notis verfatur , ( intelligimus autem Corpraeter

rao

habendum

pora bene unira

nec plane ipongiofa

&

ca-

va

& magna

ex parre

Acre impleta
:

tra rationes partium 2i. dxcedere

ta fciiicetcfl:

non ul) Tara fini-

Natura , aut faltem illa pars ejus, cujus ufus ad nos maxirae pertinet. Eriam diligentiae noftrae effe putavimus , ex-

periri

fi

forte capi poflint

r.uiones

Corporum

Non-Tangibilium Gve Pneumaticorum , refpe Id qucd tali mo tlu CorporuniTangibilium

.

li-

KOVUM ORG.fNUM.
.

i6i

Phlalam vitream acceHiore aggrefli fumus quae unciam fortafle unam capere pofparvitate Vafis ufi , ut minori cum calore ik polTet fieri Evaporatio feouens . Hanc PhlaJam cliSplritu vini implevimus fere ad colium Spiritum Tabulam vini , quod per priogences rem , eum efl*e ex Corporibus Tangihllibus qu2 bene unita , nec cava funt ) rariiiimunL, ( minimum continens Materiaj fub fuo Dimenfo , obfervarlmus , D^Mnde pondus Aqii2 cum Phiala ipfaexate notavimus. Poftea Vellcaui acceplmus quae circa duas pinras contineret x ea aerem omnem , quoad fieri po tuic expreflimus eo ufque uc vefic^e ambo

plmws
:

latera eflent

contigLja

Eciam
,

prius
,

oleo

oblevlmuscum
claufior
.
:

fricatione leni
fiqua erac
,

Veficam quo Ve-

fica eflet

ejus

porofiiate

oleo obturata

Hanc Veficam
parum cerato
ligarec
. ,

circa os Phialse,
,

ore Phialx intra os Veficas rccepto

fr^r:Iter li-

gavitrus;
refc^rcc

filo

uc

melius adha'-

arcl:ius

Tum demum

Phia-

lam fupra carbones ardtntes in foculo collocavimus Ac paulo poft Vapor fivQ Aura Soiritus vini per calorem dilcitcui &z ^n Pneumaticum verfi Veficam pauiatim fufflavic , eamque univerlam veli InlTar undequaque extendic Id poflquam f.iclum fuic continuo Vitrum ab igne remcimus , & fupcr capetcm pofulmus, ne frlgorc difrurnperecur Scacim quoQue in fummicate VeficS' foramen feclmus ,
.

ne vapor ceffante calore in liquorem reflitutus

rc-

z6%
refideret
,

FERUL^MII
& rationes
confunderet
,
.

Tum

vero

Veficam ipfam fuftulimus cepimus Spiritus vini qui

quanLiini
,

&

ponduc exremanebat . Inde

rurfus

confumptum fuiffet in vaporem feu Pncumaricum computaviraus & fa6la collatione , quantum iocum five fpatium illudCorpus impkfTet , quando effet Spiritus vini in & rurfus quanrum fpatium impleverit, Phi la poftquam LSium fuiffec Pneumaticum in Vcfi,

ca

fubduximus ex quibus nianifefte Corpus iftud ica verfum & mutatum, expanfjonem centuplo majorem , quam antea
,

rationes
,

liquebat

habuiffet

acquifiviffe.
fit

Similiter

Natura Inquifira
,

Calor

aut

Frigus ; ejus ncmpe gradus , ut a fenfu non Hasc deducuntur pcrcipiantur ob debilicatem ad Senfum per Vitrum Calendare , quale fuperius defcripfimus
.

Calorenim
.* .

&

Frigus

ipfa

non percipiuntur ad ta6^um

expandit , Frigus contrahit Contra6lio Aeris percipituf ad la Expanfio

At Calor Aerem Neque rurfus iU

,

&

Vifuni
<

At Aer

ille

Expanfus

Aquam

deprifit

ac tum demum niit/ Contraflus , atrollit dedu6\io ad Vifum , non anre , aut alias
.

Similiter

fit

Natura inquifita

MifturaGor-

porura

,\
\

habeant ex Aqueo , quid ; quld ex Cinere , ex Olecfo , qaid ex Spiriru Vcl etiam ( in par&Salibus', & hujufmodi ticulari ) quid habeat Lcc Butyri , quid GoaHaec deducunguli , quid Seri , &: hujufmodi tur ad Senfum pcr artificiofas & peritas Sepavid. quid
,
: .

ra*

ISJOVVM
rationes
,

ORG^fNUM.
At

iS^
natura

quatenus ad Tangibilia.
licet

immediate non percipiatamen deprehenditur per varios motus & tur nixus Corporuni Tangibilium , in ipfo a6lu &
SpirJLUS inipfis,
,

proceffu

Separationis

fuae
,

atque etiam

per
,

acrimonias, corrofiones
odores
,

&

divcrfos colores

&

fapores
.

Separationem , atque artificiofas Separationes , flrenue fane ab hominibus elaboratum efl: ^ fed non multo feliciusquam in eaeteris Experimentis , quae adhuc in ufu funt Modis nimirua> prorfus palpatoriis, & vii cazcis , & magis operofe quam intelligenter / & ( quod pefTimum efl)
flillationes
:

eorundem Corporum poft Atque in hac parte per Di-

nulia
fed
tes
ris
,

cum imitatione cum deftruftione

aut virtutes
,

aut aemulatione Naturae

per Calores

Schematifmi

vehemen( nimis validas ) omnis fubtilio. in quo occultae rerum Virtufitae

tes

&

confenfus praecipue
,

funt

Neque

il.

lud etiam
in

quod

alias

monuimus
:

hominibus
iti

mcntem

aut obfervationem

venire folec
eft
,

Jiujufmodl Separationibus
qualicates
in

hoc

plurimas
,

Corporum vexatlonibus per ignem quam alios modos indi ab

,

tam
ipfo

Igne iifque corporibus quse ad Separationem adhibenrur , qux in Compofito prius non fuerunt unde mivz falUcia!. Neque enim fcilicec Vapor univerfus qui ex aqua emittitur
:

per Ignem

Vapor auc Aer antea

fuic in

cor-

pore Aquae ; fed faclus eft maxima ex parte per dilatationem Aqus ex calore Ignis

SI.

%6j\.

FERUL^MII
in

Slmillcer

genere omnes
,

exquifitx
five

Pro-

baciones corporum

five

Naturalium

Ar-

tificialium per quas Vera dignoCcuntur ab Adulterinis , Meliora a Vilioribus , huc referri

debent
fibile.

Deducunt enim Non-Senfibile ad SenSunc itaque diligenti cura undique con.

quirends
net
gi

Qi-iintum vero genus Latitanti^ quod attl;

manifeftum

crt:

a6lionem Senfus
in

tranfi-

in

Motu

Motum
,

Tempore
fic fit

Si

igitur
,

vel

Motus tam velox

alicujus

corporis
ut

vel

tam

tardus

proportionatus ad tranfigiuir a6tio Senfus ; Momeiua, in quibus percipitur ut in moObjelum omnino non
:

non

tu Indicis

Horologii

&

rurfus in
,

motu

Pilae

Sclopeti

Acque Motas
,

qui

ob

tarditatcm

facile & ordinario deducitur non percipltur qui vero ob vead Senfum per Summas Motus adhuc non bene menfurari confuelocltatem ut fed tamen poftulat Inqulficio Naturx vit aliquibus hoc fiat m Sextum ajJtem genus ubi impedltur Senfus
:

propter nobllitatem Obie6li

recipic Dedu6tio.

nem

vel

per Elongationem

Obie6^i a Sen-

fu / vel per

Hebetationem Obe6li per Intcrpcficlonem Medii talis, quod Obie6lum deblnon annihilet ; vel per Admiffionem litet & Exceptionem Obie6li Reflexi , ubi percufiTio Dire6ta fit nimis forcis ; ut Solis in peU
,

vi

aquae

Septimum aucem genus

Latitantl^e

>

ubi Seu*
fus

NOrUM ORG^^NUM,
, , ,

zS^

ut novae admiffioni fus ira oneratur Obielo non fic iocus non habec fere locum nifi in OU quod agitur , fa6tu & Odoribus; nec ad id Qj.]are de Dcdu6\ionibus mulcum perrinet Non-Senfibilis ad Senfibiie h^c dida fint Quandoque tamen Deda6tio fit non ad Sen. .

fum hominis
Animalis
excellit
:

icd

ad

Senfum

alicujus alterius

cujus Senfus in aliquibus

,

humanuin

ad fenium nonnullorum Odorum Ciu is y Lucis quae in aere non exrrinlecus ilJuminaro latenier exidic , ad fenfum Felis ,
ut
,

No6lu'-E

&
.

hujufmodi Animalium

qux
^

cerec-

nunu no6lu

Reclcenim notavic
ipfo ineffe

Telejfius

iam.iuAere

Lucem quandam

ori-

ginalem , licet exilem & tenuem , & maxima ex parteoculis hominum auc plurimorum aniquia illa Animamalium non infcrvientem iia ad quorum, Senfum hujuCmodi iux efl: proportionata , cernant noftu y id quod vel fine vel per lucem internam , minus creluce fieri
:

dibile

efl:

Atque
hic nos

illud utique

iiorandum
,

efl:

de De-

flicutionibus

Senfuum
.

tra61are

Nam

eorumque remediis , Fallacias Senfuum ad

reilla

proprias

Inquifitiones de Senfu &Senfibili

:

mittcnd^ func

excepta

magna
,

Fallacia

Scnfuum rerum ex

quod conflituanc lineas analogia Hominis & non ex analogia Univerfi niquse non corrigltur fi per Rationem & Philofophiam univerfalem
,
:

nimirum

XLL

Ir.

2^5 XLI. Inter Prarogativas Inftanuarum ponc'mus loco decifno.o6^avo Itt/iantias Via ; quas
Inflantias t/frticueciam Inflantias Itinerantes , func , quse inconfuevimus Ese latas appellare dicant Nacuras Mocus gradatim continuacos . Hoc aucem genus Inftantiarum pocius fugic Obquam Senfum Mira cnim efl: hofervationem minum circa hanc rem indiligencia Concemplantur fiquidem Nacuram tantummodc defuU &: poftquam corpora fuetorie & per periodos rinc abfoluca ac completa , & non in operacio.

VERUL^MII

alicujus Ingenia 6c quis cupeconcemplari induftriam explorare * is non cancum macerias rudes Arcis , acrec qiic deinde opera perfela confpicere defideraret ; fed potius praefens effe , cum Arcifex ope-

ne fua

Quod

fi

Arcificis

&

ratur

&

opus fuum
circa
^
(\

promovet

Atque
eft
.

fimiie

quiddam
pli gratia

Nacuram faciendum
eft

Exemfe-

quis de vegetatione Piantarum in-

quirat

ei

infpicienilum

ab ipfa fatione
,

minis alicujus , fingulis diebus fi

*iriduum
cile
,

id quod per extra6lionem

,

qua,

feminum
,

quae per

bidum

quatriduum
,

&

fic

deinceps in terra
fa-

manferunc
fieri

poteft

eorumque diligentem intuitum, quomodo & quando femen )

turgere incipiat
,

in-

tumefcere
tu impleri

&

&

veiuti

fpiri-

deinde

pere
ia

&

emittere

quomodo corticulam rumfibras , cum latione nonnul,

fui

interim furfum
;

nifi

terra fuerit

admofibras,

^ dum contumax
^partim

quomodoetiam emittat
deorfum
,

radi^caies

partim cauliculares
fur-

NOFUM ORG^^NUM.
furfum
,

267

fi ex , apertam & magis faSimiliter facere cilem , 8c complura id genus exclufionem circa Ovorum ; ubi facile oportet

aliquando ferpendo per lacera

ea parte inveniat terram

confpici dabitur Proceffus vivificandi

&

orga-

nizandi
lo
,

&

quid

&

qujB partes
,

fiant:
.

ex virel.
Similis eft
.

quid ex albumine Ovi

& alia

Animalia ex putrefa6tionc Nam circa Animalia perfc6H & cerreftria per exeflionis foetuum ex utero minus humanum efratio circa
, ,

fec

ifta
,

inquirere

nifi forte
,

per occafiones ahor-

tuum
ram
,

&

venationum
melius

&

fimilium
eft

Omnino

igitur vigilia
ut qu=E
,

quxdam fervanda
fe

circa Natu-

confpiciendara praebeac

noftu
tiones

Iftae enim Coniemplatanquam No^urnsE cenfer poffinc , ob

qnam

interdlu.

lucerns parvicatem & perpetuationem Quin in Inanimacis idem centandum

.

&

eft

Id quod nos fecimus in inquirendis Aperturis

Liquorum
to
,

Aperturae in
alius
,

Alius enim eft modus Aqua alius in Vino alius in AceinOmphacio; longe alius in Lafle
.

per ignem
,

quod facile cernere eraL per ebuilitionem fuper ignem lenem 3z in vafe vitreo ubi omnia cerni perl^picue poffinc Verum hsc brevius perftringimus fufius &
5c casteris
.

& Oleo

Id

exaftius de

fermones habituri , cum ad inventionem Latentis rerum proceffus ventum erit . Semper enim memoriam tenendum eft , nos hoc ioco non Res ipfas iralare , fed Exempla
iis

/
^
'

tantum adducere

XLII.

z6S

VER

L^M II
^

XLTI. ImQr Prayogativas LflantiaYum ponemus ioco decimo riono Injlunti<is Supplemcn*
ti
,

five Subjlittitionis

quas eiiam
.

hiflantias
,

Pevftigii

appeliare confuevimus

Eas funt

quae

fupplenc Informationem ,>ubi Senfus plane defticuitLii'

:

atque
fic

idcirco ad
Subftitucio

eas

confjgimus
polfint
.

cum

Inf^antias

propridC haberi

non
:

plicicer

autem
,

aut per

DuGradua:

tionem
.

aut per

Analoga
,

Non
fus
rion

invenitur

Medium

Exempli gratia quod inhibeac pror^

.
:

operationem Magnecis in movendo ferrum Aurum interpofuum , non Argentum non Lapis , non Vitrum , Lignum , Aqua , Oleum, Pannus aut Corpora fibrofa , Aer , Flarnma, & caecera . Atramen per probationem exa^^am
,

fortaffe inveniri

poflic aliquod
ipfius plus

Medium
:

quod
,

habetcc vircutem

quam

aliquod aliud

vehui qr.od comparative & in aliquo gradu non trahac Magnes Ferrum per tantam eralliquam per par fpatium Aeris / auc tiem Auri per tantum Argentum ignitum , quam per fri,

& fic de fimilibus Nam .de his nos gidum fed fufficic tamen, ^xperimentum non fecimus Similiter non ut proponantur. ioco Exempli

invenicur hic apud nos Corpus quod non fufcipiac

Ciiidum

longe citius
pis

approximatum fufcipic calorem Aer

igni
efl

Attamen

quam Lafic

Atque Gradus
.

calis

Subflicucio

qu^
utilis

per

Subfticutio

autem per Analoga

;

fane

\fcdminus

cerca ed

arque idciico

cum

judicio

quo-

NOFUM ORG^NUM.
quodam adhibenua
Ea , Senium Non-lenfibile ad
fiu

iSp
deducitur
fed

cum

non per operationes

,

Stnfibiles ipfius corporis Jnrerifibilis

per

contemplationcm Corporis alicujus cognati Senii f]bilis. Exempli gratia inquiratur de Miqui funt corpora non-viHbl(iura Spirituum iia ; videtur effe cognatio quaedam inter Cor pora , Sz Fomites five Ali^enta fua . Fomes autem Flamm^ videtur tffc Oleuni Sc Pinguja ; Aeris , Aqua & Aquea Flammas enini
:

multiplicant

fe

fuper halitus Olei

Aer

fuper

vapores Aquse

Videndum

itaque de Miflura

Aqua2 8c Olci , quas fe manifeftat ad Senfum ; quandoquidem Miftura Aeris & Flammei gencAt Oleum & Aqua inter fe ris fugiat Senium per compofitionem aut agitationem imperfeSe admodum mifcentur eadem in Herbis & Sanguine & Parcibus Animalium accurate & deIraque fimile quiddam fieri licate mifcentur Mifturam Flammei & Aerei genepofTic circa ris in Spiritalibus qua: per Confufioncm fimplicem non bene iuftinent Mifturam eadem tamen in Spiritibus Piantarum & Animaliuri* prefertim cum omnis Spirimifceri videntur tusAnimatus depafcat Humida utraque , Aquea & Pinguja , tanquam fomites fuos Similiter, fi non de Pcrfetioribus MiRuris Spiritalium fed de Compofitione tantum inquiratur nempe utrum facile inter fe incor. ,

,..

;/
-

porentur

an potius

exempli gratia
,

finc ali-

qui Venti

&

Exhalanones

aut alia Corpora'

17
piritalia
, ,

VERUL^MIl
fed

qux non mifcentur cam aerc comc taiuam hserent & natanc jn eo , in globulis & guccis , 5c potius franguntur ac comminuuntur ab aere , quam in ipfum recipiuQ-

muni

tur

&
alii

incorporantur
Spiritalibus
,

Hoc

in

aere

Communi
,

&

percipi ad

ob fubtilitatcm corporum Senfum non potefi; ; attamen imago

,

qusedam hujus rei , quateaus fiat , concipi pofOlei , Aquas ; lit in Liquoribus Argenti vivi arque etiam in aere , & fra6\ione ejus quando
afcendit parvis portiunculis per Aetiam in Fumis craffioribus ; deniatqae ; excitato & hfrente in aere^in quiPulvere que in bus omnibus non fit Incorporatio . Atque Repraefentatio prasdi^la in hoc Subjcfto non mala
dilTipatur

&

^uam

eft

fi

illud
poflic

Utrum
talia
,

primodiligenter inquifitum fucric cfie talis Hecerogenia inter Spiri-

qualis invenicur inter

Liquida

Nam

tum demum hsc Simulacra per Analogiam non incommode fubftituentur Acque de Infiantvs iftis Supplementi quod
,

diximus, Informationcm ab iis hauriendam ef. loco P^rf- quando defint Inilavjiiae proprise jugii ^ nihilominus intelligi volumus , quod il,

lae

etiam magni
*

finc

ufus

etiani cuni Profjris;

infiAntix adfunt

ad roborandam fcilicet InfnrPropriis

.

mation^m una
exafclius

cum

Verum

de his
Irt"

dicemus, quando nA *Adminicula duBionis tra6landa fermo ordine diiabetur .

i

XL Naemus

1.

1nter

Prarogativas

Infl.2

n t ia yu jw

p o*

loco viccfimo

Inflantias

Ferfecantes

ijuas etiam juevimus,

Injlantias V^llicantes appeilare confed diveria ratione

.

Velltcantes

tmm

cas appeilamus

Perfec^ntes

quia veilicant Inteileftum , ; quia perfecanc Naruram unde

:

etiam

ilias

quandoque hj}antias Democriti noEas funt

minamus.
nenc
,

quifita Subtiiitate

quaE de admirabili ex, Naturae Intelie6^um iubmouc excitetur & expergifcatur ad attencio-

&

& obfervationcm , & inquifitionem dc* biram . Exempli gratia Quod parum guttuis Acramenti ad toc literas vei lineas exteadatur ; Quod Argcntum exterius tantum inauraHm ad tantam iongitudinem fiii inauraci con Quod pufiiius Vermiculus , quaiis in tinuetur
nem
, : ,

liabeat in fe fpiricum limul c , figuram diffimilarem parcium ; Quod parum Croci , eciam dolium Aquie coiore inficiac *

cute invenitur

Quod parum
jus
fitu

Zibetlii
,

aut Aromatis

ionge ma-

contentum Aeris
tanta excitetur

Quod exiguo fufnubes fumi ; Quod Sonoodore

rum tam
tur
,

accuratae difFerentiae
,

quales finc vo-

ces articuiatsB

perAerem undequaque vehan-

& poros ctiam t^igni Aqua? ( iicet admodum extenuatae ) penetrent , quin etiam repercutiantur , idque taHi
atque per foramina

&

diftinfte

&

velocitec

Quod L\ix

&
,

Color

etiam tantoambicu pora folida Vitri ,

tam perniciter per corAquae , & cum tanta & tam exquifita varietate imaginum permeent ,

&

"

eriam refringancur & reflefitaotur Quod IWa. ; gnes per corpora omnigena , ctiam inaximc

com.

272.

VERUL^MIl
,

hisomnibus, in Medio adiaphoro quaie eft Aer ) unius alio aliam non magno( Nempe quod eodem tempore pere impediar
in

compafla eft ) quod

operetur

Sed (quod magis

mirum

per fpatia Aeris devehantur & Vifibiiium tot imagines ; & Vocis articulatx toi percuffiones;
tot odores (pecificati , ut Violae, Rofse * ctiam Calor & Frigus & virtutes Magnetics Omnia ( inquam ) (imul , uno alterum non impediente ; sc fi fingula haberent vias & meatus fuos proprios feparatos , neque unum in akcrum impingeret aut incurreret Soiemus tament utiliter hujufmodl Inflantiis Psrjecantibus fubjungere Inftantias qa^s Metas perfeci^tiouis appellarc confuevimus veluti, quod iniis, quae diximus , una aftio in diverib gei3ere aliam non pcrturbet aut impediat ; cum tamen in eodem genere una aliam domct & ex , ,
:

&

tinguat
fonitus

veluti

lux Solis
,

lumen Cicindelae
fortior
,

Bombardae
;

vocem

Odor

de
la-

licatiorem

intenfior Calor

remiffiorem

^ mina Ferri jnterpofita inter Magnetem oc aiiud Ferrum , operationem Magnetis Verum. de his inter xAdminicula InduSiionis quoque eric
.

proprius dicendi locus

XLiV. Atque
fum
,

de inftantiis
:

qu^ juvant Sen-

jam ditlum eft quas pr^cipui ufus func ad partem Informativam Informatio enim in. cipit a Senfu negotium defmin univerfum At
. .

in

Opera Atque quemadmodum illud principium ita hoc finis rei eft Sequentur itaque
:

In-

.vOri/M
I
I

ORG.^NUM.
:

273

E
eas

Inftanux prxcipui ulus ad paytemOperativam ^ genere dux lunc , numero fepte rn Quas
,

unlverfas

generali

nomine
.

Ij}jntias Pracxi*

appellare confuevimus

Operativce

auccni

tocidemque Dignicates In, in genere Aut enim faliic Operd' ftantiarum tio , aut onerac nimis. Fallic Operacio maxi.

Partis Vitia duo

nie

quiliiionem
3cas

pr^lertim po(t diiigencem Naturarum in. propter malc determinatas & men)

Corporuai vires & a6iiones . Vires au Adtiones corporum circumrcribuntur p-cnfurancur , auc per fpatia Loci , auc per mo. menta Temporis , auc per unionem Quanti , qua? cua* auc pcr praedominjntiam Virtutis tiior nifi fuerint probe & diligenter penfitata
i.w

3c

&

chrae

erunt fortaffe Scientijr fpcculatione quidem pulfed opere inaciivac. InftanticS vero qm ,
,

tuoritidcm, qu^ huc rcftruntur In/iantias Mathematicas vocamus

Menjur.f
.

uno i;ominc

&

Injlantias

Oncrola

aureiii

fic

fturam rerum inutilium

nterisB,
i.ri

Praxis, vel propter Mivel propter Muhipli^

*

cationem inftrumentorum
:

vel propter

Molem

&
,

Corporum qu^
.

ad i^liquod opns re-

contigerim

effe

debent

Itaque ex Inrtantiaj in pretio quac auc dirigunt Operativam ad

interfunt

qu2e

maxime hominum
Infirumentis
.

auc quae

rcunc
^?

five Supelk6lili

.e
'

auc quc5 parcunc MaceEas autcm cres Inftancias, huc pcrtinent, uno nomine Injlarjtias P/o*

^#
P
'

-as ll\'Q Bertevolas

voQSimus

itaque de his fe

ptem

figillatim dicemus atque partem illam de Praerogativis five Digniraiibus Infiantiarum claudemus
:

274 ptem Inftantiis jam

iis

FERUL^MII

ciim

XLV.
mus

Inter Prserogativas Inftantiarum pone,

loco vicefimo primo Infl^ntias Vifg<e

^i^j^

Radii y quas etiam Inftantias Perlationis , vcl dt Non ultra appellare conCuevimus . Virtutes enim rerum & Motus operantur & expediuntur per fpatia non indefinita aut fortuita , fed fini,

ta

&

certa

quas ut in fingulis Naturis Inquifuis

norentur, plurimum interefi: Pranon folum ad hoc ut non fallat, fcd ; etiam ut magis fit au6la 5c potens Etenim interdum datur Virtutes producere , &: Difiantias^
teneantur
6licae
.

&

tanquara retrahere in propius; ut in Perfpicillis.

Atque plurimse Virtutes operantur

tantum per Ta6^um manifeftum
cufiTione
;

& afificiunc
fit

ut

in

per
j

Corporum,
nifi

ubi alterum

non fummovec
.

alterum,

Medicinae , guenta , Emplafira

nifi

impellens impulfum tangat Etiam quae cxtcrius applicantur , uc Un,

per

Ta6lum Corporis
,

Senfuum
Sunc
fl:antiam

Ta6tus
.

&

non exercenc vires fuas , Denique Obie6ia Guftus, non feriunc nifi
.

contigu-a Organis

&
,

aJiiis

Virtutes qua? operantur ad Di,

verum valde exiguam

:

quarum pau-

A
v^

adhuc notacT funt , cum tamen plures finc quam homines fufpicentur ut ( capiendo exerapla ex Vulgqtis) cum Succinum aut Gagates
cae

trahunt paleas

Bull^ approxiraatas folvunt buU

hs

^'Oi^UM
i^s
:

ORG^fNUM.
.

275'

MedicinsB nonnullae Purgativ^ eliciunt hu-

morcs ex alco , & hujufmodi Ac Virtus illa Magnetica, per quara Ferrum iSc Magnes vel Magnetes invicem coeunt operacur intra orbem Virtutis certum led parvum Ubi con,

cra

ipfa

aliqua Virtus Mc-gnetica emanans ab Terra ( paulo nimirum interiore ) fuper

fi fir

Acum

fcrream

quatenus ad verLicitatcm

ope-

ratio fiac ad

Diflantiam

magnam

Rurfus

fi

)peretur per

Ponderofa
Vlaris

(ic aliqua Vis Magnetica , quf Confenfum inter globum Terre & aut inter gk>bum Lune 5c Aquas

maxime credibilis videtur in Flu, ( quf cibus & Refluxibus Semi-menfrruis) auc inter
evo* h^c omnia )perantur ad Diflantias admodum longinquas nvcniuntur & qu^^dam Infiammationes five Zonceptiones Flamm^ , qu? fiunt ad Diftantias
,

!]celum Stellacum

&

Planetas

per

quam

:entur

&

attollantur ad fua

Apog^a

magnas in aliquibus Maccriis uc refeBabylonica Naphtha Calores etiam ininuanc fe per Diftantias amplas* quod etiam
>ene

unc dc

aciunt

Frigora
,

adeo

uc

Habitancibus circa

'anadam Molcs five Maff^ glaciales que abumpuncur & natanc perOccanum Scptentrioalem, & deferuntur per Atlanticum verfus il.
is

oras

,
.

percipiantur

&

incutianc frigora e lonin his videatur

)

mquo
rmpcr

Odores quoque (licec

(jffe

quedam Emiflio corporea

rotabiles

opcran-

ir

jr ad Diflantias

uc evenire folec na.

,

Jgantibus juxta litora Floridf

aur etiam nonnul-

V]6
nulla Hifpanlg

VERUL^MII
,

ubi iunt Sylv^j tot? ex arborl.

,

bus iin^.onum

arantiorum

&

hujtilmodi Pian

tarum odor;uarum , aut trutires Rorifmarini Msjoran?, 8c fimiliun-i Poriremo Radiatione; Lucis 5c Impreiriones Sonorum operantur fcili
*

cet ad Diftanrias fpatiotas

Verum
ad finitas
ultra
j'

hicc

Diflantias parvas five

&

omnia utcunque operentur at msgnas operantur cer Naturae notas , ut fit quiddam Noi
,

Qjjanti

Corporum

idque pro rationibus ; aut Molis fet ^ aut Vigoris & Dcbilitaiij

Virtutum ; aut Favoribus & Impedimentis Mc diorum ; qu^eomnia in Computationem venir< Quin etiam Menfuri^ &: notari debent quos vocant ) ut Miffi Violentorum tuum ( Rotarum , & fimilium^ iium , Tormentorum cum haquoque mnnifefto luos habcanc limitd
.

Ma

certos

notandas iunt

Invcniuntur etiam quidam Motus 5c Virt tes contraria^ illis qux operantur per Tat^ui
Sc

Difians,
*

qujB operantur fcilicet ai non ad Dif^ans & non ad Tn^um ; & rurfus quj
,

operantur remiffius ad Diftantiam 6c fortiusad diftantiam majorem

fio

rninoreni

Etenim Vi
,

non bene tranfigitur ad Taclum

{'ed

indi.

gec

Medio
ipfe
(

&

Diftantia

Licet

meminerim

ire GudiiTe ex relatione cujufdam fide digni

quod
lis

in

erat

curandis ocuiorum iliorum Catara. ut immitteretur autem Cura taiis

,

Vy

Feftuca qujedam parva argientea intra

Qculi tunicam
,

primam
re.

quae pelliculam iilam Catara6lr

NOVUM
removerct
j riffime

RC^NUM.
angulum
oculi

277
)

&

truderec in

cla-

Feftucam illam lupra ipfam pupiilam moveniem . Qpod utcunque verum effe maniteftumeft, majora corpora non bepoffic ne auc diflin6^e cerni , nili in culpide Coni , coeuntibus radiisObjed^i ad nonnuliam DidanQuin etiam in Senibus Ocuius meiius tiam cernit remoto Obje\o paulo loi^gius quam propius In Miifiiibus autem certum eft pcrcuffionem non fieri tam forcem ad Diftantiani nimis parvam , qaam paulo poft Hxc iiaquc 8c {imiiia in MeniUris Motuum quoad Diftantias notanda iimt . Eft & aliud genus Menfurse Locails Motuum , quod non praecermittendum eft Illud vero pertinet ad Moius non Progreffivos , fed Sphxri.
vidiffet
, . ,
.

ad Expaniionem Corporum in cos ; Iioc eft majorem Sphieram aut Contra6tionem in MiBorem Inquirendum enim eft inter Menfuras quantam Compreffionem aut Exiftas motuum
,
,
.

tcnfionem Corpora
le
8c

pro Natura ipiorum

,

faci-

libenter patiancur
relu6tari incipiant
ultra ferant

&
adeo

ad
uc

num
Non

quem Termi* ad extremum

ut

cum

Vefica inflata com-

primitur, fuftinet illa Compreffionem nonnullam Aeris fed fi major fueric , non paticur Aer , led rumpitur Veiica At Nos hoc ipfuiTi fubtiliore Experimento magis cxale probavimus Accepimus eniai

'

Campanulam
tsnujorem
,

ex Metalio
quaii ad

leviorem
3

fcilicec

&

'^

excipiendum Saiem
S

u:i:

mur

^yS

VERVL^MII
eamque
in pelvim

mur
ita

Aquae immifimus
,

nx.

oepoiraret fecum

Aerem
ad

qui contincpelvis
.

batur in Cncai'0 ufquc

fundum

Locaveramus autem prius Globulum in fundo pelvis , fuper quem Campanul.a imponenda effer. Quare illud eveniebar, ut fi Globulus ille cffec minufrulus ( pro ratione Concavi ) rcciperet fe

Aeriniocum minorem
lum
,

&

contruderctur
fi

fo-

non extrudcretur

Quod

grandioris effet
,

magnitudirjis

quam

uc

Aer

libenter ccderet

tum

majoris Preffurx impatiens, Campanulam in bullis afcendebat . cx aliquaparte clevabat , Etiam ad probandum qualem Extenfionem

Aer

&

non minus quam Compreffionem ) pateretur Aer , tale quippiam praRicavimus Ovum vitreum accepimus, cum parvo foramine in uno Aerem per foramen exuftione cxtremo Ovi forti atrraximus, &ftatim diglco foramen iU iud cbturavimus; 5c Ovum in Aquam immer(
.

fimus

Tenfura

digitum rcmovimus. Aer vero & magis quam pro Narura fua dilatatus , ideoque fe reciperc & onrrahere nitens ( ita ut fi Ovum
,

& dein
illa

per exu6lionem fafta tortus

iilud

in

Aquam non
cum

fuiffet

immerfum
)

Aerem

ipfum

traxiffet

Sibilo

Aquam

traxit ad

taleQuantum, quale fufficere poffet ad hoc ^ ut Acr antiquam recuperaret Sphasram five Dimenfionejn
.

Atque certum cft , Corpora tenuiora ( quaIc eft Aer ) pati Contraftionem nonnullam no. At Corpora tangibilabilem , ut diftum eff
:

lia

l^OVUM ORG^NUM,
lia

27^

quale eft Aqua ) multo segrlus , ( nus fpacium patiuntur Compredionem

,

&
.

ad ml-

Qja^

lem autem paciatur vimus

Fieri

taii

Experimento

inquifi-

fccimus

Giobum ex plumbo Cavum

,

qui duas circiter

pintas vinarias continerec /

eumque l^tis per latera craflum uc majorem vim ludinerct In iiium Aquam immifimus
.

atque foramen iliud , poflquam Globus Aqua impietus fuiffec , plumbo liquefa6^o obturavimus , ut Globus de

pcr foramen alicubi fa6^um

Dein Globum for. . Malieo duo latcra ad adverfa complanaviti mus ; Ex quo neceffc fuic Aquam in rainus contrahi , cum Sphasra Figurarum fic capaciffima Deinde, cum Malleatio non amplius fufficerec , ^grius fe recipiente Aqua , Molendino feu Torcuiari ufi fumus ' ut tandem Aqua
veniret plane confolidatus
.

impatiens Preffura; ultcrioris , per folida plumbi (inftarRoris delicati ) exftillaret Poftea ,
.

quantum l^patii per eam Compreffionem imminutum foret computavimus Atque tantam Compreffionem paffam effe Aquam ( fed vio- lentia magna fubalam ) inteiieximus At Soiidiora Sicca , auc magis Compacla qualia funt Lapides & Ligna necnon Metalla, muko adhuc minorein Compreffionem aut Ex,
:

tenfionem

&

fere impercepribilem
,

ferunt
,

fed vel Fraftione

vel

Progreffione
,

vel aiiis

^
I

Pertentacionibus

fe

liberanc
,

uc in Curvationi-

bus Ligni aut Mccalli

Horoiogiis moventibus

per

28o

VERUL^MII
,

per Complicarjonem laminae MifTiIibus , Malleationibus, & innumeris aliis Motibus apparet. Atque haec omnia cum Menfuris luis in Inciagarione Naturz notanda & ei^ploranda lunt' aut in Ccrtirudine fua autper iEftimativas
,

aut per Compararivas

prout dabitur Copia XLVl. Inier PrfSiOgativas Inftantiantm poncmus loco viccfimo lccundo Inftantias CunL
,
.

quas etiam Injf}antias ad ^Aquam appella^ conluevimus ; fumpto vocabulo a Ciepfydris apud Antiquos, in quas infundebatur Aqua loco ArensB Ess menfurant Naruram pcr Momcnta Teniporis , quemadmodum Injlantiit
re
.

cuh

Vtrgif
five

perGradus Spatii Omnis enim Motus A6lio Naturalis tranfigitur in Temoore '
.

alius velocius

fed utcunoue Mo, alius tardius , mentis certis , & Naturae notis . Etiam illa: A61iones, qusB fubito videntur operari & in
,

ioquimur ) deprehenduntur reci^ pere majus & minus quoad Tempus Primo itaque videmus , Reftitutiones Corpoi^lu oculi
,

ut

rum Cceleflium

fieri

perTempora numerata
.

ctiamFIuxus

&
,

Refluxus Maris

Latio auteni
verfus
,
.

Gravium ambitum

verfus
Cceli

Terram
fit

&
,

per certa
fertur
,

Levium Momenta

pra

ratione Corporis
Velificationes

quod
,

&

Medii

Ac

Navium

Perlationes MilTilium
iia

Motus Animalium , omnes fiunt itidem per

,

Tempora (quantum ad Summas) numerabii

.

Pueros

Calorem vero quod attinet videmus , perhyemem manusin flamma lavarencc

KOrUM ORG^NVM.
ncc tamen
vel
re
uri
,

281

Aqua

Joculatores vafa plena Vino ; per moLus sgiles .& aequales verte-

&

(urfum recuperare ^ non effufo mulra hujufmodi . Nec minus ipfae Compreffiones & Dilatationes , oc Eruptiones

deorfum

&

liquore;

&

Corporum

fiunt

slige

velocius

pro Natura Corporis

&
,

Motus

alis tardius y fed per Mo-

menta certa

Quinetiam
fimul

in explofione

plurium

Bombardarum

qu^B exaudiunrur quan,

doque ad Dillantiam triginta milliarium percipitur Sonus prius ab iis qui prope abfunc a
ioco ubi

At

fit Sonitus quam ab iisqui longe , Vifu ( cujus A6lio efl: perniciflima) liquet etiam requiri ad eum aftuandum Momettp idque probatur ex iis , ta certa Temporis ;
,

in

qux propter Motus vclocitqtem

tur
;

non cernun.

ut

ex latione

pilas

ex ScJoppeto
pila;
,

Velocior
impreffio
.

enim

efi:

prastervolado

quam

Speciei ejusquae deferri poterat ad

Vifum

fimilibus, nobis quando, dubitationem peperit que plane monftrofam videllcet

Atque hoc
,

cum

utrum Cceli Sereni oc Stellati Facies ceroatur quando vereexiftir, an potius aliquanto pofl ; & utrum non fic quatenus ad Vifum Cceleflium ) non minus ( Tempus verura & Tempus vifum quam Locus verus, & Locus vifus , qui notarur ab Aad idem

Tempus

ftronomis in Parallaxibus
nobis videbatur
^

Adeo

incredibile

Species five Radios Corpo-

^
^

rum

Ccfilcflium
fufeito

liarium

pertam immenfa fpatia raildeferri pofTe ad Vifum ; fed po

,

lius

28i
tius

VERUL^MII
in

dcbcrc eas
.

labi

Veram

illa

Dubicatio

temporc aliquo notabill dequoad majus ali(

quod intervallum Temporis inter Tempus verum 6c Vifum ) poftea plane evanuic ; reputantibus nobis jacluram iliam infinitam
, ,

5c dirai-

nutionem Quanti quatenus ad apparentiam inter Corpus Scellae Verum , & Speciem Vifam ,
; Atque fimul notan(fexaginta fciliDiftantiam quantam libus Jid ea^ milliariorum cet ad minimum ) Corpora fubito hic nos Albicantia apud , que tantum cumdubium non fit Lucetn Coecernaniur leftium , non tantum Albedinis vlvidum ^olo* rem , verum etiam omnis Flammae ( quae apud quoad vigorem radianos nota eft ) Lucem multis partibus excedere ; Etiam imtlonis quae mcnfa illa Velocitas in ipfo Corpore Diurno, viros etiam quae Motu in cernicur (

quae caufatura diftantia

oraves
lionis

ita

obftupefccit
facic

uc

mallent
illum
,

credere

Motum TerrsE )

Mocum
(

Ejacula,

Radiorum ab

ipfis

licet

celerirate
.

ut

diximus, mirabilem ) magis credibilem *xime veroomnium nos movic , quod fi

Mainter-

poneretur intervallum Temporis aliquod notabile incer Veritatem & Vifum , forec ut Spefimiles per nubes intcrim orientes , fc?penuinterciperenrur Medii perturbationes ,
cies
,

&

mero, & confunderentur Atque Tenaporum Simplicibus hsec dila

.

de Menfuris
fint
eft

V^
^"

Verum non folum

quserenda

Menfura
ma-

Motuum 6cAlionum

Simpliciter, fed mulco

2S3 enim eximii efl iifus & ad plurima fpcdtar Arque videmus Flair.. mam alicujus Tormenti ignei citius cerni
niagis

NOFUM ORG^NUM.
:

Comparative

Id

quam

Sonitus audiacur

licet
,

neceffe

fii:

lam prius Acrem percutere quam Flamma quxpone erat cxire potuerit ; fieri hoc autem propter velociorem tranfaaionem Motus Lucis, quam Soni Videmus etiam Species Vjfibiles a Vifu cicius excipi quam dimitti ' unde fic, quod Nervi Fidium digito impulfi
,
.
,

pi-

duplicentur, aut triplicencur quoad Speciem , , quia Species nova recipitur , antequam Prjor dimittatur; Ex quo etiam fic , ut Annuli
ro-

videantur globofi , Fax ardcnsnoau vc iociter portata , confpiciatur Caudata . Eciam

rati

&

ex hocfundamento Inxqualitatis
ad Velocitatem
,

Motuum

quo-

cxcogitavit GMiiUuf
,

Fluxus
locids,

&

Caufam

Refluxus Maris

rotante Terra ve-

Aquis tardius y ideoque accumulantibus feAquis in furfura S: deinde per vices

,
.

remitcentibus in deorfum ; ut dcmonftratur in vafe Aqux inciratius movente Sed

lc

hoc non conccfifibili -^ quod Terra nempe moveatur ( ac etlam ; ) non bene informatus de Oceani Motu fexho-

commentus

efl

concefiTo

rario

hujus rei de qua agitur viCompararivis Menfuris Motuum nequc folum rei ipfius , fed & Ufus infignis ejus, (de quopaulo ante loquuti fumus emidelicet de
)

AtExempIum

nct in Cuniculis fubterraneis

in

quibus coU
lo.

a84
rae
,

VERUL^MIl
i

locatur Pulvis pyrius

ramenfae Moles Ter* ; ubi ^dificiorum , & fimiiium , fubvertuntur , Sc in altum jaciuntur, a pufilla quantitate PulCujus caula pro cerco illa eft , veris pyrii
.

quod Morus Diiarationis Pulveris qui

iit
,

impelrefifit
,

mulris partibus

fit

pernicior
fieri

quam Mo-

tus Graviratis per quern

ftentia
;

pofTu aliqua
ut
.

adeo ut primus Motus perfun6lus

inceperit
fit
j*

antequam Morus adverfus principiis nuliiras quasdam quod in omni etiam fit
,

in

refiftentiae
,

MifTili

I6lus
,

Hinc non

tam

robuflus

quam

acutus
vaieat
.

&

celer

ad Per-

fielationem potiffimum ri potuiffct , ut parva quantitas Spiritus Animalis in Animaiibus , praefertim in tam va-

Neque etiam

ilis

phanti

Corporibus, qualia funt Balaen? , aut. Eie rantam molem corpoream fie6leret , Motus regcret / nifi propter Velocitatem 8c hebetudinem corporex mo!i<^ , quaSpiritus tenus ad expediendam fuam refiftentiam . hoc unum ex praecipuis fundaDenique

&

mantis Quibus

eft

Experimentorum Magicorum
;

de

mox dicemus
redigit
:

ubi fciiicet parva

,

Moorpofilt
,

iesMateri.g longe majorem fuperat

&
fieri

in

dinem

Anteverfio

Hoc inquam ; Si Motuum per velocitatem

expediat
Pritis
,

unius

an-

tequam

alter fe

Poftremo

Hoc ipfum

& Pejierius
;

in

omni A6lioni Naturali

,

notari debet

veluti

quod

in Infufione

Rhabarbari eliciavur Purga;

tiva vis prius, Aftriftiva poft

Simile quid-

dam

NorUM
dam etiam
in
;

ORG^^-NUM.
in

igj

Infufione VioLriim
ubi

Acecum

primo excipitur fuavis 3c delicacus Floris odor y polt pars Floris magis
,

cxperci lumus
qu<e

odorem confundic itaque fi infundantur Vjol^ per diem incegrum , Odor mulco languidius excipicur. quod f\ infundantur per parcem qusrcam hcrae cancum & exterrea
,
.

trahantur*

&

quia paucus
in

eft

Spiritus odora
fin-

cus qiii fubfiflit

Viola

infundantur porc

gulas quarcas horae Violae novae Sc rccentes ad

fexies /
ut
licec
,

tum demum

nobilicatur Infjllo
,

ita

non manferinc Viol

utcunque reno*

camen permanfcricOdor gracidlmus & Viola ipfa non inferior, ad annum integrum Notandum tamen eft quod non fe colligat Odor ad vires
vacsE

plus

quam

ad fefquihoram
,

fuas pL^nas

nifi

pofl:

menfem ab
,

infufione

In DiRillationibus vero

Aromatum maceratoquod furgar primo

,

rum

in fpiritu

vini patcc

phlcgma aqucuin habens ex fpiricu

&

inucile
,

deinde

Aqua

plus

deinde pofl aqua p!us habens ex Aromatc Atquc hujus generis quamplurima inveniuntur in Diflillationib3s notatu digna . Verum hsec fufficianc ad Exemvini
.

pla

XLVII.

Inter Prarogativas Inflantiarum

j^o*
,

nemus loco vicefimo

certio Inflantias Qtianti

(

quas etiam Dofes Natttra

fumpco vocabulo a
.

Medicinis ) vocare confuevimus Ese func quae menfuranc Vircuces per Quanta Corporum , & indicant quid Qitantum Corporis faciac ad Mo'

^
I

dum

285

VERUL^Mll
.

Ac prlmo fant quaedam Virtu* non fubridanc nifi in Qnanto Cofmico ^ hoc eft , tali Quanto quod habeac confenfum Tercura Configuracione & Fabrica Univerfi in Aquse ra enim Hjc ; parces ejus cadunc
dum
Viytutis
IQ^

qui

Maribus fluunc

&

refluun:

iu
.

Fluviis mini-

me
ttim

nifi

per ingreffum Maris

omnes
largsB

fere Vircuces particulares

Deinde etiam fecundum M/.

aut

Parum Corporis operancur

facile

Aqus
.

non

corrumpuntur
in

exiguae cito

Muftum

& Cervifia
.

maturefcunc longe citius

utribus parvis
,

&

fiunc potabilia

quam

in

doliis

magnis
:

Si
,

Herba ponatur
fic

in

majore

portione Liquoris
Inibibitio
gis
Si in
.

Infufio
,

magis
,

quam
ma.

Minore
,

fic

Imbibitio
levis

quam

Infufio
eft

Aliud igitur erga Corpus Hualiud

manum
Etiam

Balneum
,

Irroratio

parvi Rores in

fed diffipantur

&

Aere nunquam cadunc cum Aere iDcorporantur

Ec videreeft
fipatam
,

in anheliru fuper

Gemmas,

pa.

rura illud humoris, quafi

nubeculam vento difEtiam Fruftum ejufd^m Magnetis non trahic tantum Fcrri quantum Masnes inteaer Sunc etiam Virtuces in n quibus Parvicas Quanti magis potelt ; uc la
continuo folvi
. ,
.

pcnetrationibus, ftylus acutus cicius penetratj, quam obtufus ; adamas punluatus fculpic iu
^.
^

vitro

&

fjmilia

Verum non Vfed etiam de

hic

morandum

efl in

Indefinitis

Rationibus Quanti Corporis erga

.

Modum

Vircutis inquircndum

proclive enim
fo.

I^OFUM 0RGu4NUM.
forct

287

credere

quod rationes Quanti Rationcs

;

Virtutis adiequarcnt
unciae caderet in

uc

fi

Pila pluirjbea unius

,

tali

tempore

pila

unciarum
,

quod duarum debcret cadere dup!o celerius faliiffimum efl- ^ Nec eaedeai rationes in omni
genere Virtutum valenc
,

(sd

longe diverfae

Iraque
8c

hx Menfurag

e;:

rebus

non ex vcrifimilitudine , Denique in omni Inquifitione Natura? jgw^wtum Corporis requiratur ad aliquod "Effeftum , tanquam Dofis notandum ; &: Cautiones de AV,

petendx funt, aut Conjefluris.

ipfis

mis

Parum afpergendx XLVllI. Inter Pr^rogr^tivas Injlantiayum , ponemus loco vicefimo quarro Injlantias Lu^a ^
.

&

quas etiam

Irj/Iantias
.

Priedomwantia

appellarc

Eae indicant Prxdominantiam confuevimus Cefiionem Virtutum ad invicem &qu2cxiliis

fit

&

fortior
.

&

vincat

qux

infirmior 5c fuc-

Nixus Ccrporum compofiti, decompofiti, & complicati, non minus quam Ccrpora ipfa Proponemus igitur primum Species pra.'cipuas Motuum five Virtutum Ali-^

cumbat

Sunt enim Motus

&

varum;
ratio
in

ut

magis perfpicua
,

fit

ipfarum Compa-

cxinde Demonflratio atquc Defignatio Inftantiarum LuBce C^ Pradominan-'

tiit
.

Robore

&

xAntitypia Materlar quaeinefiin fingulis porrionibus ejus perqucm plane annihilari non vulc ita ut nullum incendium nullum pondus, aut depreffio, nulla vio

Motusprimus {^mMoius

lentia

nuUa dcnique

astas

auc diuturniras temporis

2.88
ris

VERUL.^MiI
redigerc aliquam vel
,

pofTic

minimam
quin
iila
i

por3c
,

tionem Maceriie in Nihilum

fic
(

Aliquid , & Loci aliquiu occupec , & qualicunque neceflitate ponatur ) vei

in

Formam

mutando

vel
)

Locum
uc eft
,

liberec

decur copia

fubfiilat

y vel , ( ii noa j neque unquam

llc
,

rcs eo dcveniac

uc auc Nihil
(
,

auc Nuliibi
fere

Quem Mocum
nominat

Schola

qux femper

&
)

de-

&

definit

Res

pocius per Effo61us

&
vel

denotat per iliud

Incommoda, quam per Caufas Jntcriores Axioma quod Dtto corpo-a

,

mn poffint
I<Je

ejfe

in

utio loco

fiat penetratio

^ vel vocac Motum , dimsnftomim . Neque hujus

:

cft

Mocuscxempla proponi confentaneum eit Incnim omni Corpori Motus ( quem appella. Sic Mocus fecundus per qucm Nsxus Corpora non patiuntur nuis )
, ,

fc ulla

ex parte

fui

dirimi a conca61u alcerius

Corporis', ut quae

mutuo nexu

deanc

Quem Motum

& conta6lu gauSchola vocac Mutum N^-

cum squa attrahicur detur vactium : Veluti furfum exuclione , auc per fiftulas ; caro per auc cum aqua fifticur , nec erfiuic Ventofas nifi os hydriae ad imhydriis perforatis Jn , mittendum aerem aperiatur ; & innumera id genus
*

Sic

Motus

tercius

Motus (quem

appella

^^

Libmatis j per quem Corpora fe liberare nicuntur a PrefTura aut Tenfura Praeternatu-

mus

rali

Dimenium corpori fuo convtnieas, Cujus Motus etiarn innumera func

,

&

reftituere
j

fe

in

cxem-

NOVUM ORG.^NUM.
cxempla
a PrefTura
:

i^p

Velutl
)

aquse in natando

quatenus ad Liberationern aeris in volando ,

aqux in Remigando , aeris in undulationibus Nec ineleventorum laminas in horologiis

,
.

ganter
Je

Te

oftendit

pettis ludicris

Motus Aeris comprefTi in puerorum cum Alnum aut

,
, ,

Sclofimi-

quiddam excavanc

lc infarciunt frufto alicu.

vcl fimilium , ad utrofjus Radicis fucculentx que fines* deinde per Embolum trudunt radicem vel hujufmodi farcimentum in foramen aiUnde cmitticur &: ciicitur Radix cum terum fonicu ad foramen alcerum idque ancequam cangatur a Radice auc farcimento citimo , aut EmboIo.Qjnatenus vero ad Liberationem a Tenfura,
:

oftendit

fe

hic

Motus

in
,

Ovis vitreis remanente rcfilientibus 5c Panno

,

Aere poft exu6\ionem in in Chordis inCorio, poH: Tenfuras fuas nifi

,
,

TcnfursE

lilae

per

moram
:

invaluerinc

5cc.

Acque
,

hunc

Motum

Schola fub nomine Mocus ex For-

ma
hic

Eiementt ir]nu\z

facis quidem infcite curn Motus non tantum ad Acrem Aquam auc
,

Flammam
ni
,

pertineac, fed ad
:

omnem
,
,

diverfitatem
,

Confiftcntia^

ut Ligni
,

Ferri

Plumbi

Pan-

Membrans
fuae

pora
cur

quibus habenc Dimtrnfionis modulum

in

&c.

finguia

&

Corab

eo aegre ad fpr.tium
.

aliquod notabile abripiun-

Verum quia Motus ifte Libcrtatis onnium efl: maxime cbvius Sc ad infinita fpe6\ans confultum fuerit eum bene & perfpicue diftinguere Quidsm enim valde negligencer confundunc hunc Motum cum gemino illo MoT
,
, .

^^0
cec a PrcfTura

VERVL.4M11
Si

Mocu ^nthypiie
,

^exus y Liberationem

fciii-

lura

cum Moiu cum Motu Nexus :

tAntitypia ^ a Ten ac fi ideo cederent

,

au: fedilatarent corpora compreffa

vtiixv Penetratto

ne feque-i

dimenfionum)^ ideo refilirent

&i

contraherent

fe

Corpara tenfa
,

ne fequeretur

Vacuum
pere in

Atqui fi Aer compreffus fe Veliet recidenfuatem aquae aut Lignum in denfi.

tatem Lapidis , nil opus forec penetYatione di^ men/ionum : & nihilominus longe major pofTer efle Compreflio illorum quam illa uUo modoj
,

patiuntur
vellet in

Eodem modo

fi

Aqua

fe

dilatare!

raritatem Aeris , aut Lapis in raritatem Ligni ; non opus foret vacuo : 8c tamen loDge major poffet fieri Extenfio eorum quam
,

Itaque non reducitur res ad Penetrationem dimenftonum , O^ Va^ cuurtj , nifi in ultimitatibus Condenfationis ck Rarefaclionis cum tamen ifii Motus ionge
jlia

uiio

modo

patiuntur

citra

eas fiftant

&
,

verfentur

neque aliud
,

fint
fe
irli

quam
fuis
)

Defideria

Corporum confervandi
(

Confiftentiisfuis

five

fi

maiint
,

in Formiis

nec ab
,

iis

recendendi fubito
eft

nifi

per mo^
.

dos luaves

ac per confenfum aiterentur

(

Af

longe magis neccfiarium

traJiit
)

quia mu!ta fecurri

hominibus, Motum Vio^ lentum (qucm nos Mechanicum , Democritus ^

ut intimetur

qui

infra

fuis primis expediendis etiam mediocres Philofophos ponendus efi Motum Plag( vocavit ) nii aliud eflfe quam Mo,

inMotibus

tumLibertatiSj

fcilicct a

ComprefTione ad Reia-

i^OVUM ORG^ISJUM,
laxationem
.

ipt
fimplici
,

Ecenim

in

omni
per
,

five

ProLrufionc, fivc

Vokru

fummotio

auc iatio localis

aerem non fic antequam parteS

Corporis Pr^ternacuralitcr paciantur 5c comprimantur ab Impellente Tum vero Partibus ali.

trudentibus , fercur nec folum Progrediendo , fed etiam Rorando fimul ; uc eviam hoc modo Partes fc
is

alins per
;

luccefTionem

Totum

iiberare
,

aut

magis ex 3Bquo roierare pofRnc

.

Atque de hoc Mocu ha6tenus Sit Mocus quartus, Morus cui nomen dediI mus Motus JiV^x Qui Mocus anciftrophus eft quod^mmcdo Motui , de quo diximus Libertatis Ecenim in Motu Libercatis Corpora novura Dimenfum five novam Sph^ram , five novam Dilatationem aut Contraflionem ( h^c ::nim Verborum varietas idem in.iuit ) exhor: ,

renc

refpuunt , fugiunc , 8c refilire ac veterem , Confiftentiam recuperare rotis viribus conteniimc. At coBtra in hoc Motu H^/Vj Corpora
,

/am Sphfram

fivc

Dimenfum

r.ppetunr- atque

iJ illud iibenter propere , &: quandoque va^nciffimo nixu ( ut in Pulvere Pyrip ) alpiranr. [nftrumenca autera hujus Mocus , non fola cer:e

&

fed porentiffima aut falrem frequerriffima, un: Caior oc Frigus Exempli gr<nia Aer,
,

'

^i

per

Tcnfuram
reftiruendi
,
.

veluc per

exaftionem

in

Ovis

"reis) dilatecur,

pium
'

H^P^fJc dilacari

magno laborac defiderio fe Ac admoto Calore e contra & concupifcic novsm fphf,

-m

3c

tranfic

&

migrac in iiiam libenter 2 tan-

igz
tanquam
in

FERUL^MII
( ut loquuntur.) de rediiucu* nonnullam dilatationeai

novam Formam

Ncc
rat
,

pofl
nifi

admocioncm Frigidi ad eam inviled Tranfmutatia.l tecur ; qax non Reditus eft Eodem modo & Aqua , fi per com-1 repctita
per
,.

prciuonem arclctar
qualis fuic,
fcilicet
Sc

rccalcicrat

3c
fi

vult fieri

htior

At

intjrveniac
fe

Frigus intentunri
te

fua

&
fi

libenter in

continuatum , condenfationem Glaciei

mutat

fpoQ;

atque

ribus interrumpatur

plane continuetuF Frigus , nec a tepoGa( ut fit in Speluncis ,

&

vernis paulo profundioribus

vertitur in
,

dallum
Sir

aut m.areriam fimilem

.

Crynec unquam

reftituitur.

Motus quintus , Motus Contlnnatioms : Inttlligimus autem non Contiauationis fimpli-

cum con^ore aliquo altero ^ IsJexus ) ft:d Continuationis Motus eR ( Certifirimum enim eft ^ in Corpore CGrco fui quod Corpora omnia folutionem Continuitatis fed oniexhorreant, alia magis , alia minus Duris inCorporibus ut Nam nia aliquatenus
cis

&

primariae,

nam
,

ille

veluti

Chalybis

Vitri

Relu5latIo contra Dif-

continuationem eft maxime robufta & valida ; jr.a etiam in Liquoribus , ubi ceffare aut lanouere faltem videtur Motus ejufmodi , tamen non prorfus reperitur Privatio ejus/ fed plane & prodit ineft ipfis in gradu tanquam infimo
,

fc

in Experimentis plurimis

ficut
filis

in

Bullis

\a

rotunditate
,

Guttarum

in

tenujoribus

Stillicidiorum

& in fequacitate Corporum Gluti-

tlnoforum,

cjufmodi . Sed maxime omniurrt Difcontinuatio fi iftc , Appetitus le oftcndit Nam in minores fraftiones . ccncetur ufque ad gra* certum ad Mortariis , pod contufionem

&

dum

Aqua non amplius opcratur Piftillum Quin 5c iple non fubintrat rimas minores Aer, non obftance fubtilitate corporis ipiius , Poros Vaforum paulo folidiorum non pertranfit
:

fubiro, nec
Sit

nifi

per diuturnam
five
,

infinuationem
Indigentice

Motus fexrus, Motus quem ncminamus

ad Lucrim
,

Mctum
efl,
ter

Motum

\s

per

quem Corpora

quando verfantur
quafi inimica
,

in-

plane Heterogenea

&

fi

for-

re nancifcantur copiam auc ccm;Tiodicatem evitandi illa Heterogenea , & fe applicandi ?d ma-

cognata talia fuerint , quJB non habeant arSlum confcnfum cuni jpfis) tamen ftatim ca ample6^untur , & tanquam potiora malunt ; & Lucri loco ( uode vo'^is

coanaia

licct illa

ipfa

cabulum fumpfimus) hoc ponere vidcnxur tanquam calium corporum indiga Exempli graAurum aUt aliud Mstallum foliatum , tia
,
.

non delelatur aere circumfufo

pus aliquod tangibile
(

&
,

craffum

Itaque fi cor-> nancifcatur,

)

ut digitum.

papyrum

quidvis aliud
.

adh^fe
e{l:

retftatim, nec facile divellitur hujufmodi rus, aut pannus,

Etiam papynon bene commiftus

.

&

habent
in

cum

aerc qui infericur

.

&

Itaque Aquam aut Liquoreni ipforum poris & Aerem exterminant Ehbenter jmbibunt liam Saccharum , aut Spcngia infufa in Aquan:!
,

au:

licet pars ipforum emineat & lon, ge atcollatur fupraVinum aut Aquam , tamen Aquum autVinum paulatim & per gradus attrahunt in furfum .

2^4 aut Vinum

VERUL.AMII

Unde optimus Canon fumitur Aperturs 5c Solurionum Corporum Miffis enim Corrofivis ^ Aquis fortibus, quae viara fibi aperiunc ; fi
.

poflit

inveniri Gorpus propbrtionatum

&

magis

confentiens

&

amicum Corpori
ftacim
fe

alicui folido

quam
pus
,

iliud

cum quo taoquam

aperic

pcr necefiitatem

relaxat Cor5cillud alterum intro recipit , priore cx. clufo auc fummQto. Neque operacur , aut potefl:
j

commifcetury

&

ifle
.

Motus ad Lucrum
pofl

iolummodo ad Ta
(

lum

Nam
alii

Elc6lrica Operatio

de qua G/7^er-

eum tantas excitarunt fabulas) non alia efl quam Corporis per fricarionem levem excitati Appetitus, qui Aerem non bene
rolerat
,

/j&

fed aliud
.

tangibile mavulc

fi

reperia-

tur in propinquo
Sit

Motus feptimus

Motus

quem

appel-

lamus ) CongYegationls majovis y per^quem Cor^ora feruntur ad MafTas Connaturalium fuorum Gravia ad globum Terr^ Levia ad Ambitum
:

Schola nomine Motus ^aturalis infignivit, levi contemplatione quia fcilicet

Coeli
. :

Hunc

quod eum Motum cieret ipfis innatum atque in( itaque Rebus licum putavic ) aut forte quia non cefTat Nec inirum Semper enim prxfto funt Ccelum & Terra / cuni e contra caufae & origines plurinil lpe6iibile erat
:

ab extra

mo-

NOFUM ORG^NUM.
micci:
curric
,
,

2^5
,

morum ex reliquls Mocibus interaum abfinc intcrdum adfinc. Iraque hunc , quia non interled c^ceris

intermictciitibus ftacim

oc-

Proprium ; reliquos AiEfl: aucem iRe Mocus revera facicitios pofuic tis infirmus & hebes , canquam is qui ( nifi fic Moles Corporis major ) cxceris Mocibus quanceda: & fuccumbac diu opersncur Acque cum
.

Perpecuum

&

Mocus hominum cogicationes ica implcveuc fere reliquos Mocus occulcaveric ; tamen parumeft quod homines de eo fciunc fed
hic
rit
,
,

13

mulcis circa illum erroribus verfantur Sic Mocus oclavus , Mocus Congregationis
.

Mtnoris ; per quem Parces Homogenex inCorporc aliquo feparanc fe ab Heterogeneis , ccperquem eciam Corpora inceeunc Incer fefe gra cx fimilitudine fubdancix fe ampleftuntur

&

quandoque ad diftantiam aiiquam attrahunc , & conveniuntur Vecum in Late Flos laftls poft moram aliliiti quam fupernatac in Vino Fxces & Tarcarum Neque enlm hasc fiunt per motum fubfidunc Gravicacis & Levicatis tantum uc aliaj partes fummicacem petan: , alias ad imum vergant fed mulco magis per Defiderium Homogencofovenc
,

&

&

congregancur
,

rum
.

inter fe
ifl:e

coeundi

&

fe

uniendi

DifFcrc

motus a motu Ind'tgenti(C , in duobus Uno quod in motu Indigsntite fic flimulus major Nacurs malign^ 5c concrarias Ac in hoc motu ( fi modo impedimenta & vincula abfinc) uniuntur partes per Amieiciam licec

autem

ab-

1^6
abfii:

VERUL^MII
. ,
.

Natura aliena quas lirem moveat Altequod arflior fit unio & tanquam majore cum deielu In illo enim modo cvitetur Corpus inimicum, Corpora etiam non admodum cognata concurrunt At in hoc coeunc Subftantiaj germana plane fimilitudine devinEXx j & conflantur tanquam in unum Atque hic Motus omnibus Corporibus Compofitis ineH: ^ & fe facile confpiciendum in fingulis da rec nifi ligaretur & frasnaretur pcr alios Corro
,

porura Appetitus

&

NecefTitates

quae iftam

Coitionem difturbant Ligatur autem Motus ifte plerumque cribus modis ; Torpore Corporum ; Fr^eno Corporis Dominantis ; & Motu externo Ad Torporem Corporum quod attinet ; ccrtum cft , ineffe
.

Corporibus tangibilibus Pigritiam quandam fecundum magis & minus , & Exhorrentiam Motus Localis
;

uc nifi

excicentur

malint ftatu

fuo

prout func)
.

effe

contenta

quam
ifte

iiusfe expedirc
triplici

Difcucitur autem
:

meTorpor
in

Auxilio auc per Calorem , aut per Virturem alicujus Cognati corporis eminencem, auc per Motum vividum & pocentcm Atque primoquoad auxilium Caloris hinc fit , quod Calor pronuntietur effe illud quod feparet He:
:

terogenea

congreget Homogenea tionem P^ripateticorum raerito

^ ,

Quam
fi

Defini-

derifit Gilber-

tus
rcc

'^

dicens

eam
,

effe

perinde ac
illud

quis dice,

acdefinirec

Hominum

effe
:

quod
effe

fe-

rac

Tricicum

&

plantec Vineas

enira

De.

tiOVUM ORG^NtlM.
,

py

Dcfinltionem tantum per Effeftus eofque parSed adhuc magis culpanda eft illa Definitio; quia etiam Effedus illi ( quales qualiculares
.

les

non iunt ex proprietate Caloris fed tancura per accidcns enim facit Fri( idem ut poftea dicemus) nempe ex defiderio gus
iunt
)
,
,

partium
qui

Homogenearum

coeundi

adjuvante
,
.

tantum Caiore

ad difcutiendum

Torporem

Torpor defiderium illud antea ligaverat QiJOdd veroAuxilium Virtutis indita^ a Corpore Cognato ; illud mirabiliter elucefcic in Magneie armato qui excitat in Ferro virtutem detinendi Ferrum per fimilitudinem fubdiicuiTo Torpore Ferri per Virtutera ftantiae Magnetis Quoad vero Auxilium Motus, con, ,
.

fpicitur illud in

fagittis ligneis

cufpide etiam
ligna
,

lignea

;
fi

quae altius penetrant in alia

fuifTent quam nem fubitantias

armatae ferro
,

per fimilicudi-

motum
tis

celercm
in

diicuffo Torpore Ligni per de quibus duobus Experimen-

etiam

Aphorifmode

Inflamits Clandejii-

vts

diximus.
,

quae

Ligatio vero motus Congregationts minoris fit per Fraenum Corporis Dominantis

coofpicitur in folutione Sanguinis

&

Urinarum
par-

per Frigus

Quamdiu enim
agili
,

repleta fuerint Cor-

pora
tes

illa fpiritu

qui fingulas
,

eorum

cujufcunque generis

ipfe

utDominusTo-

tius, ordinat & cohibet; tamdiu non coeunc Heterogenea propter Fragnum fed poftquam ii:

ie

Spiritus cvaporaverit

aui fuffocatus fueric

per

ipS
per Frigus

VERUL^MII
,
.

tum folutse Patres a Fraeiro ^ unc fecundum defiderium fuum naturale

coe-

Ac

que ideo fic , uc omnia Corpora , quse continenc Spiritum acrem, ( uc Salcs , 6c hujufmodi) durcnt & non folvantur, ob' Frxnum permanens 5c durabile Spiritus dominantis & imperiofi
.

Ligatio vero motus Congvegatioms mJnoris

quas
fic

maxime confpicitur in Agltationibus Corporum per quas Omnis enim Putrefaclio arcecur putrefactio
per
,

motum externum
.

fundatur in

Congregatione Homogeneoruni unde paulacim fit Corruprio prioris ( auam vocant ) Formas , & Generatio novae . Nam Putrefalionem , quse fternic viam ad Generacioneni novae Formae , pr^cedit Solutio vetcris qu2B ed: ipfa Coitio ad Homogeniam Ea vero fi non impedita fuerit , fit Solutio fimplex ;
*
.

fin

occurranc varia quag obftant

,

trefacliones

fequuntur Puquae funt rudimenta generationis

,

nov32

Quod

fi

gitatio frequens per

vero motus
mollis
,

ifte

quod nunc agitur) fiat amotum exrernum lum Coitionis (qui eR delicatus 5:
(

id

&

indigec quiete ab externis) diflur

batur
tia

&
,

ceffat

ut fieri

videmus

in

innumeris:
profluen-

Veluti

cum

quotidiana agitatio au:

Aquae arceac Putrefa6lionem Vcnti arceanc peRilentiam Aeris y Grana in granariis verfa & agitata maneanc pura ; omniadenique agitata exterius non facile putrefiant interius . Supercft uc non omittatur Coitio illa Partium

NOFUM ORG^NUM.
tiuni
Sc

ap^
,

Corporum
.

unde

fic

praecipuc Induratio
Spiritus

Deficcatio

PoRquam enim

auc

verfum , evolaveric in aliquo Corpore poroGore , ( uc in ligno , offe , membrana , 3z hujufmodi )* tum Pa:res craffiores majore nixu contrahuntur & coeunc , unde fequitur Induratio aut Deficcatio

Humidum

In Spiritum

Aimamus
re detur
miciciae

fieri

/ quod exinon tam ob motum Nexus ,

,

Vacuum

quam
.

per

motum

iftum

A-

&

Unionis

Coitionem vero ad diflansquod attinct efl: Sc rara & tamen in pluribus ineft, quamquibus obfcrvatur. Hujus fimulaea infrequens
cra func,
:

Ad

menta
res
;

bulla folvat bullam / medicaex fimilitudine fubdantiaB trahant humo-

cum

veac Chordara
tibus

chorda in diverfis fidlbus ad unifonum mo& hujufmodi Etiam in Spiri

.

Animalium hunc motum

.
,

vigere exiUima-

mus , fed piane incogjiitum At eminet certe in magnete & ferro excito, Cum autem de
motibus magnctis loquimur
"ne
,

diftinguendi pla-

func

Quatuorenim
magnete
,

Virtutes five Operatio-

nes funcin

quas

non confundi
,

fed
Sc

feparari debeac

licec

admiratio
.

hominum

ftupor eas commifcuerit

Una
.

gnecisad magnetem
vel ferri exciti

vel Ferri

ma ad magnetam ,
Coitionis
,

ad ferrura

Secunda

Vertici-

atque , fimul declinationis ejus Tertia , Penetrationisejus per Aurum Vitrum , Lapidem, om,

catisejus ad Septentriones

&

Auflrum

nia. Quarta

communicationis

virtutis ejus

de

500

VERUL.^MIt

deLapide in Ferrum , & de Ferro in Feri-um abfque communicatione fubftantise. Verurn hoc ioco de prima virtute ejus tantum loquimur , Infignis etiam eft motus videlicet coitionis coitionis argenti vivi & muri ; adco ut Au.

rum

alliciat

Argentum vivum
5

licet

confc6^um

in unguenta

atquc Operarii inter vapores arpcnti vivi foleanc tenere in ore fruflum auri ad colligendas emifiivones argenti vivi , alias crania Bc ofTa eorum invafuras ; unde etiam fruillud paulo

flum
Sic cec

poft albcfcic

Congregationis minoris

Motus nonus

Atque dc Motu . hxc difla fint . Motus Mi^gneticus , qui li,

ex gcncre raotus Congregationis minoris , tamen fi operctur addifiantias magnas & fuper maffas rerum magnas , Inquifitionem mefic ;

retur feparatam

praefertim

fi

nec incipiat a
,

Tatlu

quemadmodum plurimi nec perducoc aftionem ad Taftum , quemadmodum omncs

y

motus Congregacivi
vct
,

fed

Gorpora tantum
,
,

ele-

aut ea intumefcere faciac

.

nec quicquam
aur turge;

ultra

Nam

fi

Luna

attollat aquas

fcerc aur intumefcere faciac

humida

aut Cce-

lum Stellatum
pogaea
rii
,

attrahat planecas verfus fua

aut Soi alligct aftra Veneris

AMercu-

ne longius abfinc a Corpore ejus

quam

ad diflantiam certam / videntur hi fub Congr^gatione majore , nec fub CongregatW"

motus ncc

ne minore bene collocari

fed eiTe
,

ranquara Con-

gregativa media

&

imperfccla

ideoque Sps.

ciem debere ccnftituere propnam

Sic

T^OVUM ORG^NUM.
Sit
licet

gci
niotns
fci-

Motus decimus

motas Fugce

motui CongYegationis minoris contrarius ^" pcr quem Corpcra ex antipathia fugiuni Sc fugant inimica , feque ab illis feparanr , aut cum Quamvisenim videillis mifcere fe recufant ri poffic in aliquibushic motus cfTe motus tantum per accidens, 2Ut per confequens , refpc.

tu motus Coigregationis minoris , quia nequeunt coire Homogenea , nifi Heterogeneis tamcn ponendus eft motus exclufisSc remotis
:

ifte

in

Speciem conftituendus , quia multis appetitus Fugte cernitur magis principer fe

,

5: in

palis

quam

appetitus Coitionis
hic
;

Eminec autem

tionibus animafium

mocus infignirer in Excrenec minus eciam in Sen.

prscipue Odor enim foetidus ita Guftu ut efiam inducat in Os rejicitur ab Olfaftu ftomachi motum Expulfionis per confenfum ; Sapor amarus & horridus ita rejicitura Palato aut Gutture , ut inducac per confenfum capicis conquaffationem & horrorem . Veruntamcn etiam in aliis locum habet ifte mocus Confpiciin Olfaftu

fuum nonnullorurA

odiofis Obieftis,

&

tur

enim in Antiperiftafibus nonnullis ; ut in Aeris media Regionc cujus Frigora vidcntur

,

efl^e

Rejeliones Naturse
;

frigidx ex

confiniis

coelcftium

quemadmodum

gni

illi

fervores

&

etisra videntur mainflammationcs qusB inve,

niuntur in locis fubterraneis

efte

Rejefllones
.

<

Naturae calids ab incerioribus Terrae

Calor
^

enim

&:

Frigus

fi

fuerinc in

Quanro minore
fe

30i
fe

VERUL^MII
;

invicem perimunt
,

fin

fuerint in Maffis

ma

joribus

Sz

tanquam

juftis

exercitibus

tum

vero per confiiftum fe locis invicem fummovent , & ejiciunt . Etiam tradunt, Cinamomum & Odorifera , fica juxta lacrinas & ioca
foecida
,

diutius

odorem

retinere

quia recu.

Certe commifceri cum fcetidis Argentum vivum , quod alias fe rcuniret in corpus integrum , prohibecur per ialivam hominis, aut Axungiam porci , aut Terebinthinam , 3c hujufmodi , ne partes ejus ceeant ; propcer malum confenfum quem habtnc cum hujufmodi Corporibus ; a quibus undique circumfufis fe retrahunt / adeo ut forcior fit cnvum Fuga ab
fanc exire
iftis

&

interjacentibus

fe

cum

parcibus

fui

quam defiderium uniendt fimilibus/ id quod vocanc

.

MoYtificationem Argenti vivi

ieura

cum Aqua non

eft
:

mifceatur

Etiam quod Onon tantum ,

j

in caufa qui

diffcrentia Levitatis

fed

malus

ip-

forum confenfus
.

ut videre eftinSpiricu vini^

,

cum levior fit Oleo tamen fe bene mifcet cum Aqua At maxime omnium infignis elt
motus Fugi^
bus crudis
,

hujufmodi corporiexhorrent ; ut in pulvere pyrio , Argento vivo, necnon in AuFu^a vero ferri ab ahero polo Magnetis , ro 2,Gilberto bene notatur non efle Fuga propria, fed Conformitas j & Coitio ad ficum magis ac
in
,

Nitro

&

quse

Flammam

commodatum
Sit

Motus undecimus,
,

Motus^/fjJimilaUonls
live

five Miihiplicationis fui

etiam Generatio^
nis

l^OVVM ORG^NUM.
his /!>7iplicis, Getjerationem
tis

363

autem fimplicem dicimus non Corpornm integralium , ut in plan,

aut animalibus

red

Corporum fjmilarium.
fimilaria ver,

Nempe pcrhunc morum Corpora

tunt Corpora alia
affinia
,

bene difpofita & prapparata in Subftantiam & Naturam fuam ut flamma , <juge Tuper halitus
aut falrem
:

&

oleofa multiplicac

fe

&

generat

novam Flam:

plicac fe

qui fuper aquam & aquea multi& generat novum aerem fpiritus vegetabilis & animalis qui fuper tenuiores

mam

aer
,

partes

tam aquei quam

,

oleofi

in alimentis fuis

multiplicac fe
parces
folidae
,

5c

gencrac
os

novum

fpiritum
,

pFantarum
caro
,

folium

flos

& animalium veluti & fic dc cxteris quas

& ge,
,

fingulx ex Succis alimentorum aflfimilant

nerant fubftaniiam fucceffivam

5c

epiufiam

Neque enim quendam cum

juvet catus
fieri
,

Paracelfo

delirare

fuis fciiicet occ^( diflillat^onibus Nutritionem per fepararionem tantum voluit j quodque in pane vel cibo lateac
)
,

qui

ocnlus
terraj

nafus
,

Cerebrum
,

Jecur

in

fucco
faber

radix

folium

flos

Etenim
,

ficut

ex rudi
fiorem
fimilia

mafifa

iapidis vel

ligni

pcr Separatioeducic folium

,

nem & Rejelionem

,

fuperflui
,

oculum
\Z2l

nafum

manum

pedem

&

K/rch(fum

illum

Fabrum intcrnum

o^alimento per Separationem

educere fingula

&

Rcje6lionem
,

membra
,

&

partes

aflTerit ille.

jf-

Vcrum
fingulas

miffis

nugis

certiffimum
,

efl

partes

tam

fimilares

quam

organicas, in vc-

304
luorum
verfos
,

VERVL^Mll
,

getabilibasSc animallbus
ferc

fuccos allmentoruni

communes
,

aut non

multum

di,

primo attrahere cum nonnullo deie6lu

deinde aflimilare

&

vertere in
,

Naturam fuam.
*

Neque
fic

^jfimilatio

ifta

auc Generatio fimplex

verum folum in corporibus Animatis Inanimata ex hac re participanc ; vcluti de Flamma & Aere dilum efi: Quinetiam Spiritus cm.orcuus , qui in omni Tangibili Ani.

&

mato continecur,
crainores digerac
ficcatio

id

perpetuo

agit

uc

partcs

&
fit

vertat in Spiritum qui de-

inde exeac y unde

,

ut alibi

diminutio^ponderis & exdiximus. Neque ctiam ref,

,

puenda eft in %Ajpmilatione accretio illa quam vulgo ab alimentatione diftinguunt ; veluti cum lutum inter lapillos concrefcit , & vcrtitur in matcriam lapideam ; fquammae circa denres , vertuntur in fubftantiam non minus duram , quam func dentes ipfi , &c. Sumus cnim in ea opinione, ineffe Corporibus omninon minus quam bus defiderium aiiimilandi
,

coeundi ad
tus
,

Homogenea
illa
,

verum

ligatur ifta vir.

ficut

&

licct

non iifdem modis

oportec

Sed
,

iwodos

illos

nccnon folutionem ab iifdem

inquirere
,
.

omni

diligentia

quia

pertinenc ad Scneflutis

refocillationcm

Po-

ftremo videtur notatu dignum , quod in novem Corpora tanillis Motibus , de quibus diximus
,

tum Naturz
dentur**
in

fuas

Confervationem sppetere vihoc dccimo autem PropagatioSit

nem

ISJOVUM ORG^ISJUM,
Sir
,

30J

Motus duodecimus Motus Exchattonis J Motus videtur effe ex genere ^jjimilatio' ttts atquceo nomine quandocjue a nobis proEft enim Motus diffufivus , mifcue vocatur & communicativus & tranfitivus & muhiqui
y .

plicativus

, )

ficut

&
.

ille
,

atque Effeftu

uc

plurimum

confentiunt

licet efficiendi

modo

&
te

fubiefto differant

Motus enim

^jfimilatio^
,

nis procedit
;

tanquam cum imperio

&

potefta-

Jubet enim
verti

&

cogit aiTimilatum in afTimi.

Jancem
procedit
*

&

mutari
arte

At motus
,

Excitationis

tanquam

&
.

infinuatione,

&

fur-

tim & invitac tantum & difponit cxcitatura Etiam motus fAffimtlaad naturam excitantis tionis multiplicac & transformat corpora & fubvcluti , plus fit flammse , plus aeris , ftantias

plus fpiricus, plus carnis

tionis
,

At

in

mot\x Excita-

multiplicantur

&
,

tranfeunc virtutes tanplus magnetici

,

tum

&
.

plus

fic

calidi

plus

Eminec autem ifte motus praecipue in Neque cnim calor diffnndic calido & frigido fc in calefaciendo per communicationem primi
putridi
.

caloris; fed tantum per Excitationem corporis

ad

motum
in
.

illum

qui

quo

Vindemiatione

eft forma calidi ^ de prima de ISJatura Calidi

diximus
aere

Itaque longe tardius

&

difficilius
,

exin

citaiur calor in
;

lapide auc mecallo

quam
;

ob inhabilitatem
fic

&

imprompticudincm
illum
Ita

Corporum illorum ad mocum

verifimile
,

ut

poffe cfTe intcrius verfus vifce,

ra Terrag matcrias

quae calefieri prorfus rcf*

puanr

^o6
puant
tionis
;

VERVL^MII
quiaob condenfationem majorem
a
fpi"

ritu illo deftituuntur,

quo morus i^q ExcitaT

plerumque incipic. Simiiiter magnes in" Ferrum nova partium difpofitione & motu conformi ; ipfe autem nihil ex Virtute perdir. Similiter fermentum panis , & fios cervifise & coagulum laSis & nonnulla ex veneduic
, ,
,

nis

excitant oc invitant
,

mocum
,

in maffa fari*

naria

aut cervifia

aut cafeo

auc corpore hu-

mano
ex
cili

vi

fucceffivum continuatum ; non tam Excitantis , quam ex prasdifpofitione fa-

&

&

Ceffione Excitati

Sic
nis
'^

Motus decimus tertius , Mofwj ImpreJJto^ qui Motus cfl: etiam ex gcnere Motusc^
,

fimtlatioms
iiffimus
.

eftque ex diffofivis

Motibus

fubti-

Nobis autem vifum

, ,

eft

eum

in Spc-

ciem propriam conftituere tiam infignem quam habec

propter differenerga priores duos.

Motus enim

t^j/;w/7^^/ow/> fimplex
ita

Corpora

ip-

fa transformat

/ vens, nihil interfit que enira prima accenfio in Flammam , auc prima verfio in Aerem , aliquid facit ad Flaminam , auc Aerem , in Generatione fuccedenut
fi

toUas priraum Moad ea quse fequuntur. Ne-

tem

.
,

Similiter

Motus

Excitatienis
,

omnino

nianei:

remoto primo movente ad tempora bene diuturna ; uc in Corpore calefa6^o , re. moto primoCalore; inFerro excito, remoto Magnete ; in Maffa farinaria , remoto Fermento . At Motus Impvefftonis liceE fic Diffufivus, & Tranttivus, tamen perpetuo pen^

dere

NOFVM ORG^NUM.
dere
v

307

idetur ex

primo movente
illo
,

adeo ut iubla*

to auc ceffante

flarim deficiac Sc pereac,

Itaque eciam momcnto , auc faltem exiguojtempore tranfigicur . Quare motus illos ^jjty^ilatiom
Excit^tionis , yrtotus Generationis Jovis , generatio manet ^ Hunc autem rriOtum , quia inotum Generationis Saturni ^ quia natus {latim.
nis

&

devoratur
cis

& abiorbetur
fe
,

Manifeilac
radiis
ticis

appellare confuevimus. , vero hic Motus in tribus in Lu-

Sonorum

pcrcuffionibus

&
.

quatenus ad Communicationem , amota Luce , ffatim pereunt Colores

^

MagneEtenim

&

reli-

quae Im^agines ejus

amota pcrcuffione prima,

&

paulo pofl: , Licet enimSoni etiam in Media per ventos tanquam per Undas agitentur taperic fonus
.
:

quaffatione Corporis inde fa61a

men

diligentius
,

notandum

eft

quod Sonus ncn

Refonatio . Erenim impulfa Campanr. , Sonus ad bene magn?.im tempus continuari videtur ; unde quis facile in erfic

cam diu durat

quam

rorcm iabatur

fi

exifiimet toto
iiatare
.

Sonum tanquam

&

hasrere in

quod faififfimum eft Etenim illa eft idem Sonus Numero , fed renovatur Hoc autem manifeftatur ex Sedatione five Cohibitione Corporis percuffi Si enim fiflatur ^ dc tincatur Campana fortiter , & fiat immobilis , fltatim peric Sonus ^ nec refonac amplius ; ut in
.
,

tempore Aere ; Refonatio non

illo

chordis

;
,

fi

poft

primam
,

percufiTionem tangatur

chorda

vel digito
;

uc in

Lyra

vel calamo

uc in Efpinetis

ftatim definit Refoflatio.

Magne.
te

3o8
te

VERVL^MII
,
.

autem remoto ftatim Ferrum decidic Luna autem a Mari non potcft removeri ; nec Terra Itaque de illis nuUuni a Ponderolo durn cadit fieri potef} Experimentum ; fed ratio eadem efl Motus CotifigU' Sit Motus decimus quartus yationis aut Situs ; per quem Corpora appctere videntur non Coitionem , aut Separationem & Collocationem & aliquam ; fed Situm Eft autem ifte MoCofjfiguratiorjem cum aliis Attus valde abftrufus , nec bene 'inquifirus quafi videtur incaufabilis quibufdam que in j linon ita fit exlRimamus Etc) cet revera ( ut nim fi qusratur ^ cur potius Ceelum volvatur quam ab Occidente ab Oriente in Occidentem aut cur vertatur circa Polos poin Orientem fitos juxtaUrfas, potius quam circa Orionem ,
.
,

aut ex alia aiiqua parte Cceli

{\\o

videtur
;
,

ifta

Quaepotius

tanquam quaedam
,

Ecfiafis

cum

ifta

ab Experientia

&

ut Pofitiva

recipi debeant

At jn Natura profeflo funt quajdam ultima &? incaufabiiia ; verum hoc ex illis non effe videtur

Harmonia

fieri exiftimamus ex quadam qui adhuc non Confenfu Mundi Qucd fi recipiatur venit in obfervationem Motus Terraj ab Occidente in Orientem ; ex.

Etenim hoc

&

dem
beant

raanent Qtiaefiiones
.

Nam &
,

ipfa fuper

aliquos Polos movetur

ifii
.

Atque

cur tandem de.

,

Poli collocari magis ubi funt

Sc

quam
Decli.

alibi

Item Verticiras, &Dire^io,

natio Magnetis ad hunc

Etiam inveniuiuur inCorporibus tam Naturali.

rcferuntur

Motum

bus

, ,

ISJOVUM
ous

ORG^NUM.
^
,

305?

quam
,

Artificiallbus

praelercim Confiilen<

tibus

5c

non Fluidis
,

Coilocatio quasdam

&
trail-

Pofuura parcium

&

tanquam VilU
func
iila
;

&

Fibras

qu2 diligenter invefligandcB quarum inventione Corpora

tari
las

utpoce fme

commode

aut regi

non poffunt

At CirculatiGnes

inLiquidis, per quas ilia , duni preffa antequam fe liberare poffunt , fe invicem
vant
,

fiiit

rele-

rent

Compreflionem illam ex xquo coleMotui Libertatis verius aflignamus Sic Motus decimus quintus Motus Pertranft* tiGYiis ^ ^WQ Motus jecundum Meatus ^ per qucm Virtutes Corporum magis auc minus impediunuc
;
.

tur

auc provehuntur a mediis ipiorum , pro Natura Corporum & Virtutum Operantium atque etiam Medii Aliud enim Medium Luci convenit , aiiud Sono aliud Calori & Frigori , aliud Virtutibus Magneticis nec non aliis non, , .

nullis

refpe6live

Sit Mocus decimus fextus Motus Regius (ita enim eum appellamus ) five Politicus ; per quem Partes inCorpore aliquo PraEdominantes & Imperantes reliquas partes fraenanc domanc ,
,

fubigunc

cogunt eas adunari , feparari confiftere moveri , collocari , non ex defideriis fuis , fed prouc in Ordine (ic , & conducac ad bene effe Partis iiiius Imperantis ; adeo ut fit quafi Regimen 8c Politia qua^dam , quam exercet Pars Regens in partesSubditas, Eminet autcm hic Motus praeci,

ordinanc

&

pue in Spiritibus

AuimalMim,

qui

Motus om,
nes

310

VERUL^MII
,

Rts partium reliquarum

re eft, contempcrac
.

quamdiu

ipfe

in vlgo.
aliis

invenitur aurem in
;

Corporibus

in

gradu infcriore

quemadmodum
,

diciunieft de Sanguine

&

Urinis

quas

non

fol-

donec Spiritus qui partes earum com mifcebat Sccohlbebat, emiflus fucric aut fuffo-

vuncur
.

catus

Neque
,

ifte

Mocus omnino
,

SpW-ltibus pro-

prius e(l

licecin

plcrifque Corporibus Spiricus

6c

dominentur ob Motum celerem nem Vcruncjmen in Corporibus

.

penetratio-

magis
(
,

conqualis

necSpiritu vivido denfatis ineft Argeiuo vivo ik Vicriolo

,

& vigente
)

re^letis
,

domi.
nifi

namur

pocius Partes crafliores

adeo ut

frenum & jugum hoc arte aliqua excutiacur de nova aliqaa hujufmodi Corporum transformatione mininie fperandum fit . Neque vcro quifpiam nos oblicos elTe exiftimcc ejus quod nunc agicur quia cum ifta Series & Diftribu,

lioMoLQum

ad nil aliud fpe^let

quam

ut

ii-

lorum Prifdominantia per Inflantias Luttcf melius inquiratur, jam inter Mocus \^io^ Pnedomwan^ tae mentionem facimus. Non enim in Defcri ptione Motus iftius Regii , de Pr^dominantia Mocuum aut Virtutum tra8:amus , fed ds Pra' Haec enim doininantia Pzrtium in Corporibus qux Speciem iftam Moca eft Pradominantia
.

tus peculiarem conftituit

Sic

Motus decimus feptimus

Motus Rotationis

fpontJneus ; per quem Corpora Motu gaudcntia, 5: bene collocataj Natura fua fruuntur , atque fe
ipfa fequuntur,

non

aliud

8c

ranquam proprios
pe.

NOFUM
petunt amplexus
fine
.

ORG.^fNUM.

^ii

Etenim videntur Corpora aut

Termino auc plane quiefcere movcre aut ferri ad Terminum,ubi pro Natura fua aut rotenc autcjuiefcanc Atque qujE bene ccUocata func (i Motu gaudeant movent [per Circulum Motu
.

fcilicec

ta funt

Qux
rc6ta
forcia

infinito . Qu bene coUocaexhorrent, prorfus quiefcunr. non bene coUocata funt , movent in linea

jEterno

&

& motum

tanquam tramite brevilTimo ) ad confuorum Connaturalium Recipic aucem

.

Motus

ifte
,

Rotationis DifFerentias
fui
,
,

novem
,

Pri-

mam
vent
:

Centri

Secundam movent Tertiam

:

quod Corpora moPolorum fuorum fupra quos

circa
,

Circumferentias five
:

Am.
,

bitus fui

prout diflanc a Centro

,

Quarcam
fui

Incicationis fux

prout celerius aut tardius ro,

tant

Quintam

Confequutionis Motus
:

ab Oricnte in Occidentem , aut ab OcSextam cidence in Orientem Declinationis

veluti
,

Circulo perfeclo per Spiras longius auc propius diftantes a Centro fuo Septimam , Declinationis a circulo perfelo perSpiras longius
: :

aut propius diftantes a Polis fuis

Diftantiae propioris aut longioris

Oclavam

Spirarum fua:

rum
fa

tionis

Nonam & ulcimam , Variaipforum Polorum , fi finc mobiles quae ipad Rocationem non percinec , nifi fiat circuad invicem
:

laricer.

Acque

ifte

Moius communi

&

invece.

rata opinione habetur pro proprio Coeleftium

Atcamen gravisd? illo Motu Lis eH: internonnullos tam ex Antiquis quam Modernis qui
,

Ro^

VERUL^MII
At multo for-* Rot^tionem Terrae attribuerunr taffe juflior movetur Controverfia , ( fi modo res non fit omnino extra Coniroverfiam ) an Motus videlicet ifie ( conceffo quod Tcrra ftet )
.

Cceli

finibus contineatur
,

an potius defcendat,
.

communicetur Aeri & Aquis rem Rotationts in Mififilibus , ut in

gittis
,

&

Motura
Spiculis
,

au-

Sa*

Piiis

Sclopetorum

&

fimilibus, omni-

ro ad
Sic
tionis
^

Motum
Mocus
cpi
(

Libertafs rejicimus . decimus olavus , Motus Trepida

uc ab

Aftronomis

intelligitur
,

non

multum fidei adhibemus. Nobis autem Cor^ porum Naturalium Appetitus ubique ferio per occurric ille Motus ; & conftitui fcrutantibus in fpeciem videtur Eft autem hic Modebere
,
.

tus

veluti aEternae

iicet

ubi Corpora

bene locata , & perpetuo trepidanc , irrequiete fe , agunt , nec fiatu fuo contenta , nec ulterius aubentia

cujufdam Captivitatis Videnon omnino pro Natura fua tamen non prorfus male fe ha.

&

fa progredi

Talis invenitur Motus in Corde

;

&
li-

pulfibus

Animalium
,

&

necelTe eft ut

fitinom-,(,

nibus Corporibus
berare fe tentent

quae ftatu ancipiti ita degunc|

interCommoda Sclncommoda,
,

utdifiraPca

denuo repulfam patiantur , & tamen perpetuo cxperjantur . Sit Motus decimus nonus & profiremus , Motus
ille
eft:

&

cui

vix

men

plane
,

nomen Motus competit & taMotus Quem Motum Motum

,
.

Decubitus
care licet

five

Motum

Exhorrentia Motus

vo#
raole
,

Per hunc

Motum

Terra

ftat

fua

t^OP^UM
moventibus

ORG^NUM.
,

315

fe Extremis fuis in Medium ; fua , non ad Centrum imaginativum fed ad Uniorem Pcr hunc etiam Appecitum omnia majorem in modum Condcnlata motum exhorrenc j atque iilis pro omtti Appetitu eft non moveri ; &.licec infinitis modis vellicentur& provocentur ad Motum , tamen Naturam fuam ( quoad
.

poffunt

tuentur

Quod

fi

ad

Motum compeU
,

tamen hoc agere femper videntur ut quietem & ftatum fuum recuperent neque amplius moveant Atque circa hoc certe fe agilia
Jantur
,

praebenc
taefa

& fatis

perniciterSc rapide

uc per-

impatientia omnis Morae ) contendunt Hujus autem appetitus Imago ex parte tantum cerni poteft ; quia hic apud nos , ex Subaftione

&

& Concoftione Coeleftium , omne Tamgibile non tantum non Condenfatum eft ad Ultimitatem fed etiam cum Spiritu nonnullo mifcetur . Propofuimus itaque jam Species , five Elementa fimplicia Motuum , Appetituum , & Virtutum Aftivarum quae funt in Natura maxime Catholica Neque parum Scientias Naturalis fub illis adumbratum eft Non neoamus lamen & alias Species fortaffe addi poffe ; atque iftas ipfas Divifiones fecundum veriores rerum venas transferri denique in minorem nu* merum poffe rcdigi Neque tamen hoc de Divifionibus aliquibus abftralis intelligimus Veiui, fi quis dicat ; Corpora appetere vel Con, , .

fervationem

vel

Exalcationem

vel
;

Propagaaut
fi

tionem

vcl Fruitionera Naturae fuae

quis

du

314
dicat
,

VERVL^MIl

motus rerum tendere ad Confervationem vel univerfi , ut ^ntitypiam (D' Ne^. , xum y vel univerfitatum magnarum , ut motus Congregationis Majoris , Rotattonis , Exhor yentta Motns y vel Formarum fpecialium , ut reliquos Licet enim hsec vera fint , tamen nifi tcrminentur in Materia & Fabrica fecundum

& Bonum

&

veras lineas

fpeculativa funt
,

&minus

utilia

boni erunt ufus , ad penin^ndizs Pradominantias Virtutum , exquirendas In/lantias LuBa j id quod nunc agitur .
fufficient

Interim

&

&

Etenim ex
alii

his quos

propofuimus Motibus,
;

prorfus funt rnvincibiles

,

alii aliis
,

funt for

tiores
alii

&

illos

ligant

frsnant
;

difponunt
fovent

aliislongius jaculantur
;

alii alios

tempore
,

& celeritate prxvertunt

borant ampliant
,

alii

alios

ro-

accelerant

Mozus
cibilis,

iAntitypite
.

Invincibilis

Adamantinus & Utrum vero Motus Nexus fit Invin-

omnino

eft

adhuc hseremus . Nequeenimpro eerto affirmaverimus , utrum detur Vacuum , five Coacervatum , five Permiftum At de illo nobis
.

conftat

/Rationem illam

propter
poifent

quam

introdu(

lum
licet

eft

Vacuam

a LeucippOySc Democrito,

vide-

quod abfque eo non

compieti
falfam
effe

&
.

implere majora

&

eadem Corpora minora fpatia )

,

Eft

enim plane Plica Materitf

Vacui
(
.
:

comeft in

plicantis

& replicantis fc pcr

,

fpatia inter certos

fines abfque interpofitione

Neque

Aere

ex Vacuo
j

bis millies

fe oportet

plus

quam

in

Auro

tantum enim cfId quod ex poten-

KOrUM GRG^NUM.
tcntiffimis
,

315

Corporum Pneumi;ticorum Virtuti* aliter tanquam pulvcres minuti naqu2 ( tarent in Vacuo ) & multis aliis Demonftratio* Reliqui vcro Motus nibas, nobis iacis liquet
bus
.

rcgunt
goris
,

&

reguntur invicem
,

pro rationibus Vi

Quanti Incitationis , Ejaculationis , tum Auxiiiorum tum Impcdimentorum quae occurrunt Exempli gratia ; Magnes armatus nonnullus decinet & iufpendit Ferrum ad Sexagecupluni pondus ipfius ; Eo ufque dominacur Motus Corjm
nec non
,,

gregationis Minoris
nis

fupcr

Motum

Congregatio^

Majoris / Quod fi majus fuerit Pondus , fuccumbit Velis tanci roboris fublevabit tantum pondus ; Eo ufque dominatur Mocus Libertatis
.

maPondus , fuccumbit Corium tenfum ad Tenfuram talem ncn rumpitar ; Eo ufque dominatur Motus Contimationis fuper Motum Tenfurs ; Quod fi ulcerior fuerit Teniura , rumfuper
jus fuerit
.

Motum

Congregattonis Majoris j Sin

Corium & fuccumbic Motus ContinuatioAqua per Rimam perforationis talis effluit Eo ufque dominatur Motus Congregationis Majo'
pitur
.

nis

ris

fuper

Motum
Rima
,

Continuationis ^

Quod
vincit

fi

mi-

nor fuerit
milli in

fuccumbit;

&

Motus
,

Continuationis

In Pulvere Sulphuris folius im,

Sclopetum cum Pila

;

&
,

admoto igne

non emittitur Pila

In eo

Motus

Congregatinis

Majoris vincit Mocum Hyles At iti Pulverc pyrio immifTo vincit Motus Hyles in Sulphure
;

adiutus

Motibus HvUs

Sc Fugtt in

Nitro. Ec
fic

gi6
{]C

VERUL^MII
.

de cxteris

Etenim

In/lantia

LuBa
,

qusfe

indicanr Prtvdominantinm Virtutum

&

fecun-

dum

quas raciones

&

calculos

prxdominentur

& fuGCumbant ) acri & fedula diligentia undi que funt conquirendae Etiam Modi & Rationes ipfius SuccumbentisB Motuum diligenter funt introfpiciendae Nempe an omnino ceflent vel potius ufque
,
, ,

nirantur

fed ligentur

Etenim

in

Corporibus

hic apud nos nulla vera eft Quies , necinlntegris , nec in Parcibus fed tancum fecundum ap-

parentiam
tur
auL"

Quies autera

ifta

apparens

caufa-

per

Mquilibnum j

aut per abfolatam

Pradominantiam y[oiu\xm* ?cr ^quilibrium ^ ut in Bilancibus , qusB ftanc fi asqua finc pondera Per Pradominanriam ut in Hydriis perforatis ^
. ,

ubi quiefcic

Aqua

&

detinetur a decafu per

.

Pradominantiam Mocus Nexus

Notandanrs

ta-

men
illi

(utdiximus) quatenus nitancur iMotus Succumbentes Etenini fi quis per lu61am

efl:
,
*

detineatur extenfus in terra

vinflis
,

brachiis

&

tibiis

tamen tocis viribus refurgere nitatur ; non efl minor Nixus , licet non proficiac Hujus aucem rei conditio ( fcilicec utrum pcr Pra^dominantiayn Motus Succumbens quafi annihiletur an potius continuetur Nixus licet non confpiciatur) quae
auc aliter detencis

acque

ille

latet in Gonfliftibus

apparebic fortaffe
.

inCon-

xurrentiis

^J^

Fiat ExperrmenExempli gratia tum in Sclopetis , utrum Sclopetus pro tanto fpatioquo emittac Pilam in linea direla, five
.

(ue

^SJOVVM

ORG^NUM.

317

( L\t vulgo loquuntur ) jn Punlo blanco , debU liorem edac percuffionem ejaculando in fupra , ubi Mocus ltus efl fimplex , quam defuper ubi Motus Gravuacis concurrjt cum I6^u .

Eciam Canoncs PrcedommantiaYum qui occur.colllgendi funt Veluci quod quo Communius eft Bonum quod appecitur eo Motus
runc
,
.

eft

fortior

ui

Motus
,

ISJexus qui

refpicit

Com.

munionem
tis
,

Univerfi

fortior eft

Motu

Gravita-

tiam

Communionem Denforum Equod Appetitus qui funt Boni Privati , non praevalenc plerunque contra Appecitus Boni magis Publici ; nifi in parvis Quantis Quae utinam obtinerent in Civilibus
qui refpicit
,
.
.

XLIX.
eas fcilicec

Inter PrsBrogativas inftanciarum poInftantias Innuentes ^

nemus loco vicefimo-quinto

,

quaeCommoda hominum innuunE

.

aut defignant
ye
,

Etenim ipfum Poffe & ipfum SciNaturam humanam amplificant, non beant.

Itaque decerpendse funt ex Univerfitate rerum ea quae ad ufus vicse maxime faciunt , Verum

dc iis eric magis proprius dicendi locus , cum DeduBiones ad praxim craclabimus , Quinetiani
in ipfe
,

Opere Interpretatioms circa fingula fubjefta locum kmpcv C^arta humame ^ CiveCJ^ar' taOptativa affignamus Etenim & Quaerere & Optare non inepte , pars Scientiae eft L. Inter Prarogativas injiantiarum ponemus
.
.

loco Vicefimo-fexco Inftantias Polychreflas Eas funt , quae. pertinent ad varia , 5c fsepius occurw runc ideoque operae novis probationibus
.

&

h?.ud

3i8
jpfis

VERUL^MII
.

haud parum parcwnt

di locus

Atque de Inflrumentis

atque Ingeaiationibus proprius erit dicen-

cum Dedu6liones ad praxim & Expe, rimentandi Modos traftabimus . Quin ctiam quae adhue cognica funt 6c in ufum venerunt in Hiftoriis ParEicularibus fingularum Artium In prxlenti auteni iubjungemus defcribentur quxdam Gacholica circa ca pro Exemplis tan*
.

tuna Polycbrefti

Operatur igitur Homo fuper Corpora Naturalia ( prseter ipfam admotionem & amotioncm Corporum fimplicem ) feptem precipue modis nempe , vel per Exclufionem eorum quse im difturbanc : vel per Compreffio pediunt Agitationes , & hujufmo. Extenfiones; , nes,

&

di

vcl per
in

Galorem

ram

loco

Frigus : vel per moconvenienti : vel per Fr^:

&

rum

&

Regimen motus
: :

vel

per Confenfus

fpeciales

vel per Aiternationem

tempedivam
.

& debitam

atqueSeriem
,

&

Succeffioncm ho-

rum omnium Ad Frimum

aut faltem
igitur

nonnullorum ex illis quod attinec ; Aer com-

munis qui undiqus praefto eft & fe ingerit , atque Radii Cceleftium , multum turbanc. Qus itaque ad illorum Exclufionem faciunt , merico
haberi poffint pvo Polycbrejlis
tincnt Matcrics
.

Huc

igitur per,

&

Craffities

Vaforum

in qui-

bus Corpora ad

Operationem pra'parata

repo-

nuntur. Similiter Modi accurati Obturationis Vaforum , per Confolldaiioncm Sc Lutum fapi* entifv ^ UE loquuntur Chymici , Etiam Claufura
per

NOVUM ORG^NUM.
pcrLiquores inExtimis,

319
;

utiiiflima res eft

ut

cum

infundunr oleuni luper vinum aut fuccos

;

hcrbarum

iuftar operculi

quod expardendb fe in fum.mitate optime ea confervat illasfa ab ,

res

Aere
rjs

mals funt qui licet contineant Aerem pcrmiRu.m tamea vim Ae.

Neque Pulveres

coacervati &: circumfufi arcenc

ut

fit

iti

confervatione

uvnrum

nam , & farinam . hujufmodi tenacia ,

fruluum intra areEr/ani Cera , Mel , Pix , rele obducuntur ad Claufu*

&

&

ram perfeSliorem , 6c ad fummovendum Aerem 8c Coeleftia . Etiam nos Experimentum quandoque fecimus ponendo Va^ necnon aliqua alia Corpora intra Argentum Vivum , quod omnium longedenfiflfurium eft ex iisquae circumQuinctiam fpecus & Cavernse fundi poffunc fubterranes magni ufus funt ad prohibendum
, .

Infolationem & Aerem iftum apertum praida** torium j qualibus utcntur Germani Septentrio* Nec non Repofitio Corponales pro Granariis rum in fundo Aquarum ad hoc fpeftat : ut me. minime quippiam audiiTe de Utribus vini de-*
,

miffis

in

profundum puteum
;

ad infrigidatio-

negleftum ac ob livionem ibidem remanentibus per multos aenos , & deinde extraftis ; unde Vinura faclum cfl: non folum non vapidum aut emorruum , fed TOulro magis nobile ad guflum per commixtio; nem partium fuarum ( ut videtur ) magis ex* quifitam Quod fi poftulet res , ut Corpora demittantur ad fundum Aquarum , veluti intra
fcilicet

nem

fed cafu

& per

Flu.

3^0
gant

VERVLjfMII

Fluvios auc Mare , neque tamen Aquas tan Vafibus obcuratis concludantur , , nec in led Aere tanturn circundentur ; bonus eft ufus

Valls

qaod adhibitum efl: nonnunquam , ad operandiim lubter Aquis fuper Navigia demerfa, ut Urinatores diutius manere poflint fub
illius
,

Aquis
tallo

&

per vicesad tempus refpirare

.

lllud

hujulmodi erat

Conficiebatur Dolium ex

Me-

quod demittebatur aequabili, ter ad fuperficiem Aquae acque fic deportabas totum aerem qui continebatur in Dolio fecum in fundum Maris , Stabat autem fuper pedes
,

concavum

Tripodis) qui Longitudinis erant aliquanto minoris ftarura hominis ^ ita ut Uritres
,

inftar

nator poffet , cum anhelitus deficerec , immit. tere capuc in cavum Dolii , & refpirare , oc deinde opus continuare Atque audivimus, in.

jam Machinam aliquam Naviculs aut Scaph.e , quae homines fubter Aquis vehere poffic ad fpatia nonnulla Verum fub tali Vafe , quale modo diximus , Corpora qupevis facile fufpendi poflint ; cujws caufa hoc Experimentum adduximus. Eft & alius ufus diligentis & perfe6lae GlaufursE Corporum nempe , non folum ut prohibcatur aditus Aeris per exterius ( de quo jam , di6lum eft ) verum etiam ut cohibeatur exicus Spiritus Corporis , fuperquod fic operatio per interius NecefTe eft enim ut operanti circa Cor-

venram

effe

pora Naturalia cenftec de Summis

fuis

vid.

quod

nihil expiraric aut effluxeric

Fiuncenim
pro-

l^OVVM ORG^NVM.
,

321

profundz aherationes in corporibus , quanda Ars pro* Natura prohibente Annihilationeni i/beac eciam Deperditionem auc Evolationem Atque hac de re invaluic opialicujus parcis
.

qu2 fi vera effec de ifta confer( ; vatioheSumms cercse abfque diminutionc effei: fere defpcrandum vid. Spiritus Corporum , ) & Aerem majori gradu caloris attenuatum nulnio
falfa
,
:

Vafo^-um clauftris poffe contineri , quin per poros Vaforum fubtiiiores evolenc Atque in hanc opinionem. addu6li funt homines per vullis
.

Experimenta , Poculi inverfi fupenAquam cum Candela auc Charta inflammata ^ ex quo fic uc Aqua furfum attrahatur atque fimiqux fuper flammam calefaliter Ventofarum Exidimanc enim , in utrofls trahunt carnes que Experim.ento Aerem attenutatum cmitti , & inde Oitantum ipfius minui ideoque Aquam TVc-a^mw fuccedere aucCarnes per Quod falfiffimum cfl: . Aer enim non Quanto dimunuitur,
gata
illa
: , .

fcd fpatio contrahitur

neque incipit Motus

fiac
:

iftc

Succeffionis Aquse

antequam

extin6lio
ut

Flamme
dici
,

auc refrigeratio Aeris

Adeo

Me-

quo forcius attrahanc

.

fpongias frigidas
tofas
fibi

Icaque

Ventofs , ponant aqua madefactas fuper Vennon efl cur homines muhum

meiuanc de faxili exicu Aeris , auc Spirituum Licet enim verum fit , etiam foli diffima Corpora habere tamea fuos poros agre paritur Aer aut Spiricus comminutionem fui ad tantam fubtilicaccm ; quemadmodum
.

5c

-zz
3c

V
exirc

ERUL^Mll
recufat

Aqua
.

per

rlmam minufcu:
praedi^is

lam

De Sccundo vero Modo ex feptcm

iilud

inprimis notandum

eft

valere certe

Com-

hujufmodi Violentias , ad Motum potentiffime ; uc localem , atque alia id genus in Machinis & Miffilibus etiam ad deftru6tionem Corporis Organici atque darum Virtutum
prcffiones
,
:

&

quse conliflunt plane in

ta
,

Motu Omnis enim viimmoetiam omais r lamma & Ignicio de.

flruitur

per Comprcfliones

ut

&

omnis Machi.

Ena corrumpitur & confunditur per eafdem tiam ad deftru6lionem Virtutura quae confiftunc in Pofitaris , & diffimilaritate partium paulo craffiore ; ut in Coloribus ( neque enim idem neque Succini color Floris integri & contufi
: ,

integri
(

&

pulverizati

Etiam

in

Saporibus

neque enim idem fapor Piri immaturi , Sc ejufdem compreffi ac fuba6li ; nam manifcflo Verum ad dulcedinem majorem concipic ) transformationes & alterationes nobiliores Corporum Similarium non multum valent iftse Violenti / quia Corpora per eas non acciquirunc confiftentiam aliquam novam conftantem & quiefcentem , fed tranfitoriam & nitentem fem
.

per ad reftitutionem

&
,

liberationem
hujus
rei

fui

Atta-

men

non abs

re foret

facere Experi-

menta aliqua diligentiora ; ad hoc fcilicec , utrum Condenfatio Corporis bene fimilaris , Aqua Oleum & hujufmo( qualia funt Aer
, , ,

di

aut Rarefaftio fimiliter per violentiam in

dio

KOFUM
dlca
,

poffinc

fieri

ORG^^fNUM. ^i; conftantcs & fixie, & quaii

.
*

mutatap in

Naturam
.

dum
lia
'

per

Moram
(
fi

\d quod primo experienfimplicem deinde per Auxi-

&

Confisnlus
,

fulfiTet

modo

Atque illud nobis in promptu in mentem veniffec ) cumi

per malleationes

Aquam (dequaalibi)
loria

&
.

pref-

condcnfavimus , antequam erumperec Debueramus enim Sphaeram complanatam per aliquot dies
extraxiffe
fibi

pcrmififfe
ut
fierec

8c tum demum Aquani ^ Experimentum utrum

,

dimenfionem qualem habebac ante condenfationem Quod fi non

.

ftatim impletura fuiflet calem

auc certe paulo poft convideri ftans videlicec fa6^a potuifiTec ifia condenfeciffec

auc ftacim

minus; apparuiffec , fa6>am fuifTc & Comprefiionem fuifle tranfiEtiam fimile quiddam faciendum eras toriam circa Extcnfionem Aeris in Ovis vitreis Ecenim debuerac fieri , pofi exuflionem forcem ,
fatio
:

Sin

RefiitutioDcm
.

fubita

&

firma Obturatio

deinde debuerant

Ova

&
:o

manere ita obrurata per noanullos dies* tum demum experiendum fuifiet , utrum aocrilla

foramine attralus
attrafta
,

fuiffec

Aer cum

fibilo ^

aut etiam
pofl:

fuififec

tanta quantitas AqusB

fuififct
.

immerfionem

quanta

nulia adhibica
auc faltem
-uifi^e

fuifi^ec

mora

abinitio, fi Probabile enim

,

&

pofife

dignum probatione eft haec fieri popropcerea quod in Corporibus ;

paulo magis diffimilaribus fimilia eflBciac

Mora

remporis. Ecenim Baculum per CompreflTion curvatum poft aliquod tempus non refitit :

ne-

324
neque

VERUL^MII
e?5

id imputandum eftalicui deperdltioni Quanto Ligni per Moram ; nam idem fiet lamina Ferri mora ) quaj non ( fi augeatur
,

in
eft

expirabilis

Qaod

fi

tum
da
.

per fvloram fimplicem

eO;

rendum
tias indi

negocium

non fuccedat Expcrimentamen non defe; fed Auxiiia alia adhibenlucri

fic
,

Non enim parum

pofiint
.

fi

per Violenfixse

Corporibus Naturx
ratione

&

conalia

ftantes

Hac enim
.

Aer
:

poflit

verti in
I

Aquam
jd gcnus

per Condenfationes

&
,

complura
.

Dominus enim eH: Homo Motuum magisquam caeterorum Violentorum Ac tertius ex feptem Modis refercur ad magnum illud Organum tam Naturse quam Ar->
, , ,

tis

quoad operanclum ; videlicec Calidum & Frigidum Atque in hac parte claudicat plane tanquam ex uno pede HaPotentia humana bemus enim Calorem Tgnis , qui Caloribus So,
. ,
.

iis

prout ad
,

nos

dcferuntur

&
,

Caloribus
nifi

Animalium
efl

quafi infinitis partibus potentior

&

intenrior.

Ac

d^efl Frigus

quale

per nas

hyemales , auc per Caverauc ptr Circundationes Nivis 5c Glaciei , quod in Compararione sequahaberi potex ri Solis Meripotefl: ciim Calore , fortaffe diaRO in Regtone aliqua exTorridis auflo iutempeftates
:

fuper

per rcverberationes Moniium & ParieNam hujufmodi utique tam Calores tum quam Frigora ab Animalibus ad Tempus exiguum toierari poffunt Nihili autemfunt fere
:

pras

Calore Fornacis ardentis

aut alicujusFrip

NOyUM ORG^AWM.
goris
'

^i^

nia

hic apud nos vcrgunt ad

,

quod huic gradui refpondeat Itaque omRarefa6lionem , &t

.

Deficcationem

5:

Coniumptionem

nihii fere
,

ad Condenfationem

&

Intenerationem
fpurios
.

nifi

per

Milluras

& Modos quafi

Quare InAan:

uz Frigoris omni diligentia funt eonquirendc? quales vidcntur inveniri in Expofitione Corporum fuperTurrcs quando
vernis fubterraneis
gelat acriter
:

in

Ca-

Glaciei
cavatis
pulturis
lis
:

,
:

circundationibus Nivis : in locis profundioribus , & ad hoc exDeraiffione Corporum in putcos Sc:

&

Corporum in Argento vivo immerfione Corporum in Aquis

:

&
,

Metal-

quas ver-

tunc Ligna in Lapides

in

Terra ; ( Confeftio PorccllansB , ubi Maffas ad hoc fa\ae dicuntur manere intra terrani pcr quadraginta auc quinquaginta Annos , Sz tranfmiru ad haeredcs ^ tanquam MinersB quaedam arrificiales) 5: hujufmndi Quinetiam quas interveniunt in Natura Condenfationes , faclse per Frigora , fimi.
.

defofnone Corporura qualis fertur apud Chinenfes effe

liter
tis
,

funt invedigandae

ut Caufis
.

eorum cogci:

Quaies cernuntur jn exudatioae Marmoris& Lapidum in Rora tiunibus fuperVitra per interius Feneftrarum , fub Auroram pofl ge^u Nolis in Originibus 6c Colieflionibus Vaporum in Aquas fub Terra , unde fsepe fcaturiunt Fontes : & quascunque funt hujus gencris
,

transferri poflinc in Artes

Inveniuntur autem prster illa quae func Fri= gida adTatlum, quxdam alia potertate Frigi*

da,

^z6
da
fi
,

VERVL^MII

&

quae etiam coridenlant ; veruntamen opera videntur fuper Corpora Animallum rantum :! , vix ultra . Hujus generis feollendunt multa

in Medicinis

&

Emplaftris

Alia autem con;

denfant Carnes & Medicamenca Aftringentia

fantia
.

Partes tangibiles
,

qualia func

atque etiam Infpif-

quod m^, id Duplex autem eft Modus Condenfationis Spirituum per MedicaAlia condenlant Spiritus
in Soporiferis
.

xime cernitur

inenta Soporifera

five

provocantia

Somnum

:
j

Aher
,

per Sedationem
.

Spirituum ca & hujufmodi benedila five benigna per vapores fuos amicos 8c moderate refrigerantes , invirant Spiritus utfeunianc, & ipforum acrem & inquietum Motum compefcunt Etiam Aqua rofacea appoiita ad Nares in deliquiis ani.

Motus ; Alter per Fugam EtenimViola, Rofa ficca , La6lu-

xnx

Spiritus
,

refoluios

rccipere facit

& & tanquam

&

alit

nimium relaxatos fc At Opiata &

.

eorum AfBnia
iitate

Spiritus plane fugant

ex quafi

fua

maligna
parte

inimica
,

Itaque

appli-

centur parti exteriori

tus ab
illa
,

ftatim aufugiunt Spiri-

nec amplius libcnter influunt:

,

Sin fumantur interius

cjentes

vapores eorum afcen-

ad Gaput , fpiritus in Ventriculis Ccrebri contentos undequaque fugant : cumque fe retrahant Spiritus , neque in aliam partem effugsre poflfmt
,

per Confequens coeunt

&
(

con-

4*

denfantur

;
.

6c

fuffocantur
te

quandoque plane extinguuntur & Licet rurfus eadem Opiata modera,

fumpta

per accidens fecundarium

videli-

cec

NOrUM ORG^NUM.
gis

317

cet Condcnfationcm illam quae a Coitione fuccedic ) conforcent Spiricus , eofque reddanc ma-

robuftos

&

recundant eorum inutiles

incenfivcs

Motus ex quo

ad curas Morboruaii

&

vitsE

Prolongationcm haud

parum

confe-

rant.

Eciam Prxparationes Corporum ad excipiendum Frigus non funt omittendx / veluti qund Aqua parum tcpida facilius congUcietur quam
,

omnino

hujufmodi Praeterea , quia Natura Frigus tam parce fupfacicndum dft quemadmodum Pharmapedicac copolae folenc y qui quando fimplex aliquod hafiigida
.

&

beri non

pofTit

capiunc Succedaneum ejus

ut

&

j2;^ pvo
loes pto

Q^w

vocant
^

Veluti

Liguum A-

Xylobalfamo

Cafliam pro Cinamo-

mo
eft
,

Simili
fi

modo
fint

diligenccr circumfpiciendum

Succedanea Frigoris / videlicet , quibus Modis fieri pofiTmc Condenfationes in Corporibus aliter quam per Frigus , proprium uc Opus fuum quod illas efficit intra quavidenrur Condenfationes illas aucem liquec ) adhuc quantum ternum numerum ( Quarum prima videtur fieri per contineri quas parum poteft Contrufioncm fimplicem ad denfitatem conftantem ( refiliunt enim Corquae
, .
.

pora

)
.

fed nihllominus forte res auxiliaris cfTe

qucat

Secunda fit per Contraftioncm partium craffiorum in Corpore aliquo poft evolationem aut exitum partium tenuiorum , ut fic in In& repctitis Extinliodurationibusper Ignem
,

ni-

^iS

VERVL.4M11
,

nibus Metallorum

5c fimilibus

Tertia

fit

per

Coitionem partium horaogenearum , quas func maxime folidse in Corpore aliquo atque antea fuerant diftraS^JS, & cum minus folidis com,

miftaz: Veluti

in Reftitutione

Mercurii Subli-

mati

qui in pulvere longe majusoccupat fpa-

tium
in
fuis
.

quam Mercurius
Quarta
lic

limpleXj:

&

fimiliter

omni Repurgatione Metallorum

per Confenfus
,

a Scoriis

admovendo
.

occulta condenfant qui Confenfus adhuc raro fe oflendunt ^ quod mi-

qua^ ex vi

Corporum
,

rum minime cft quoniam antequam Inveotio fuccedat Formarum & Schemacifmorum de Inquifuione Confenfuum non multum fperandum efl: Certe quoad Corpora Animalium ,
,
.

eft , quin fint complures Medicitaminterius quam exterius fumptae , quae condenfant , tanquam per Confcnfum , ut paulo ante diximus Sed in inanimatis rara efl: hujufmodi Operatio Percrebuic fane , tam

dubium non

na

fcriptis
iina

quam fama
five

Narratio de Arbore in
,

ex Infulis

Terceris five Canariis

,

(neftil-

que enim bene memini

lat

quae perpetuo

^ adeo ut Inhabitanribus nonnullam commoditatem Aqux praebeat. Paracelfus autem ait,

Herbam vocatam Rorem

Solis meridie 5: fervente Sole Rore impleri , cum alias Herbaeundique fint ficcae . At nos utramque narrarioncm fabulofam efle exiflimamus Omnino autem
.

illae

Inflantiae

nobiliflimi forent ufus

fi

&: intro.

fpelione digniffimaff,

effent

verae

Etiam Rg.

NOVUM ORG^jSJUM
Rcres
fuper
illos
folijs

32^ Manna? qui Quercus inveniuntur Menfs Majo ,

.

Mellitos

&

inftar

non exiftimamus fieri 5c denfari a Confenlu alifive a Proprietace Folii Quercus ; quo fed
,

cum
ri

fuper aliis Foliis parlcer cadant

concine,

fcilicec

&

durare in Foliis Quercus

,

quia

funt bene unira

aliis

nec fpongiofa

utplurimacx

flas

Calorem veroquod attinet ; Copia & Potcnimirum homini abunde adefl Obfervatio autem 5c Inquifitio deficit in nonnullis ,

iifque
fe

maxime
.

neceffariis; utcunque Spagirici

venditent

Etenim Caloris

Intenfioris Opi

ficia
ris

exquiruntur
,

&

confpiciuntur
in vias

Remiflfioinci-

vero

qus maximc

Naturz
.

dunt, non tencantur , adeoque latent Itaquc videmus per Vulcanos iftos qui in pretio funr,
,

Spiritus

Corporum magnoperc

exaltari
aliis
,

ut in

Aquis fortibus,
micis
,

&

nonnullis

Oleis

Chyemiffo

partes tangibilcs indurari

,

&

Volatili
feparari

aliquando

figi

partes

homogeneas

; etiam Corpora hecerogcnea grofTo modo incorporari commifceri ; maxime aucem

&

Conlpages corporum Compofitorum , & fubtiliores Schematifmos deftrui & confundi . Debuerant aucem Opificia caloris lenioris tcntari & exquiri / unde fubtiliores Miftura? & Schematifmi ordinati gigni poffinc , & cduci , ad

Exemplum Naturas & Imicationem Operum Solis qucmadmodum in Aphorifmo de Inftan;

,

tiis

Foederis quaedam

adumbravimus

Opificia

enim

330
portiones,
,
.

VERUL^Mtl
5c pofituras

enim Naturae traDfiguntur per longe minores

magis exquifitas & vaprout nunc adhibetur Tum vero videaturHomo revera aulus Poteflate , fi per Calores Potcntias artificiaies Opera Naturae poffint Specie rcpraefentari , Virtute perfici , copia varlari Quibus addere
rias

quam

Opificia Ignis

&

oporcec Accelerationem Temporis bigo Ferri longo tempore procedit

iin

Nam
ac

Ru-

Verfio

Ec fimiliter de AeCryftalium longo tempore conficitur, Vitrum fubito conflatur . Lapides

:

Crocum

martis fubito
.

rugine

&

Cerufla

longotempore concrefcunt , Latercs fubito coquuntur, &c. Interim { quod nunc agitur ) omnes diverfirates caloris

cum
:

Effc6libus fuis ref-

pecHvc diligenter&
ligenda^

indufirie uudique func col-

&

exquirends

Coeleftium
,

per ra-

dios fuos direlos, reflexos

tos in fpeculis

refratios
:

&
,

uni.

ms

comburentibus Fulguris FlamIgnis carbonum ; Ignis cx diverfis MaIgnis aperti

,
,

teriis

conclufi

angufiari

&

inun-

dantis
cxciti

denique per diverfas fabricas Fornacium

y Ignis fiatu exciti , quieri 5r non Ignisad majorem aut minorem Diftantiam remoti ^ Ignis per varia Media permeanquaiificati
;

tis;

Calorum humidorum
,

ut Balnei

Mariaz
,

Fimi
ris

caioris

Animalium

per exttrius
,

calo

Anijmalium per interius Foeni conclufi calorum aridorum , Cineris , Calcis , Arenas tepidsy denique calorum cujufvis gencris cum
.

gradibus eorum

Prx-

hOVVM ORG^NVM.
Praecipue vcro tentanda
eft

331

Jnquifitio c^ In-

vencioEffcluum
dentis

tim

& & periodicc

Ifta

Opificiorum caloris AcceRecedentis , graduatim , & ordina,

&

&

per debica Ipatia

&

rooras.
Filia
(jue

enim Inie^ualitas ordinata revera

efl
,

Cceli
a

^c

Generationis Mater

Ne-

calore auc vehementi , aut pr^cipiti , aut fubfultorio , aliquid magni expeaandum
eft.

Etenim&
efl
cfl
.

in vegetabilibus
in

hoc manifeflif-

Craum
roagna

Alimencationibus & PaflTionibus FoemeU larum qux uierum geflant . Denique in ipfis MatricibusTerrap , iisnimirum in quibus Me-

mno,

Uceris Animaliuni caloris Inaequalicas , ex Motu , So.

Atquc eciam

locum habet magis notanda efl Infcicia aliquorum Alchymiftarum ex Reforma,

calla

&

FofTiIia

efformancur
.

&

vjget

ifia

Inxqualicas

Quo

tis

qui per calores aquabiles

Lampadum

&
.

hujufmodi , perpecuo uno tenore ardentium fe voti compores fore exiflimarunc . Atquede
Opificiis

&

Effeaibus caloris hsc difta

illa

fint

Neque vero tempeRivum efl ri antequam Rerum Forms

,

penitus fcruta-*

&

corporum Sche-

matifmi ulterius inveftigati fuerinc,

&

in

lu-

cem

prodierint

peranda Sc

enim quaerenda & ado. aptanda funt Inflrumenca qaando de

.

Tum

Hxemplaribus confliterit Quarcus Modus operandi

eft

per

Moram
efl,
,

qux

cerce

&

Promus
aliquod

&
.

Condus Naturs

&

quaedam Difpenfacrix

Moram

appellamus
no-

cumCorpus

fibi

permitticur ad tempus

332,

FERUL^MH
,

nocabile

qua

vi

extcrna

tnunitum inLcrim & defenfum ab ali Tum enim Motus inceflini fe

.

produnt &

perficiunt
,

cum Mocus

extranei

&

adventicii ceffanc

ionge fubciliora
fic fieri

talis

Opera autem ^catis func Ignis , Neque enim pofciarificatio vini per Ignem , qua-

quam

lis

fic

perMoram; Neque
5

etiam Incincrano-

hes pcr Ignem

folutiones

tam funt cxquifuae quani Re.

confumptiones per faecula . InMifl:'ones fubitiB 8c corporationes etiam

&

&
,

prscipitatse per
jilis
,

Igncm

longe inferiores
^

funi:

quae fiunt per

Moram

Ac

difiimilares

&
aut

varii

Schematifmi
,

quos corpora per

Mo-

ras centanc

(quales func putredines per

Ignem

Calorem vehementiorem defiruuntur. Illud intcrim non abs re fueric nor^^re ; Motus cor-

porum

penitus conclulorum h?bere nonnihil ex

.

violento

Incarceratio enim

tus fpontaneos corporis.

illa impcdlcMoJtaqueMora in vafe

aperto plus facic ad Separationes

nicus claufo ad Commiftiones
;
5

ia

in Vafe pe; Vafe nonnihil

claufo

fed fubintrante

Aere

ad Putrefa6tioEffcftibus

nes

utcunque deOpificiis

&

Mors
,

undique funt dilioearer connuirendse

Ini^antiae

At Regimen Motus

S'^^^

^^^

qiiintus
.

ex

Modis Operandi J non parum valet Regimen autem Motus vocamus cum Corpns fponcs,

neum

aliud occurrens
,

corporis
,

rlcerius
,

Mo.

tum impedic

repellic

admirtj:
5c

dir'gic

Hoc

vero plerunque
.

in Figuris

Situyaforum
den-

confifiic

Etenim Conus

eredtus juvac ad coq*

^'OVUM
^enfationcm Vaporum

RG^NUM.
in
.

333

Alembicis ; At Co^ nus inverfus juvat ad Defxcationem Sacchari Aliquando autem SinuainVafis refupinatis
tio

requiritur,

&

Anguftatio
.

Dilatatio per

vices , Sc hujufmodi Etiam omnis Pwrcblatio buc fpe6^at ; fcjiicet cum corpus occurrens ,

uni parti corporis alterius viam aper-t

obftruit
.

alceri

Neque femper
fi:
:

Percolacio aut aliud

:

RegimenMotus

per extra

fed etiam

per

ut cum Lapilli immittun. corpus in corpore rur in Aquas ad colligendam Limofitatem ip

farum

Syrupi clarificantur
,

cum Albuminibus
,

Ovorum
Motus
Figuras

ut crafliores partes adhjErefcant

poffint
..

&

poftea feparari

Etiam huic Rcgimini

attribuit Tclefius

fatis lcviter

&
,

infcite

obrivulos fcilicet & loculos Matricis . Debuerat autem notare finaiubi non lem efformationem in Teftis Ovorum inasqualitas verum eft At Regiaut funt rugz Efformationes perficere in Modurnen Motus

Animalium

lis

&

Proplaflicis

Operationes vero pe" Confenfus

(

aut Fugas

qui fextus
.

Modus
,

efl )
(

latent faepenumero in

profuado

Ift^ enina

tates occultsB

sntipaLhix
Philofopliae

quas vocant ) Proprie& fympathisB , 8c funt magna ex parte corruprclae Neque de confenfibus rerum in8c fpecificas
,

multum fperandwm cfl ante Jnventionem Formarum,& Schematifmorum fimpiicium. Coifenfus enim nil aliud eft quam Symmetria Formarum 5c Schematifmorum ad invicem
veniendis
.

At*

334

VERVL^lMll
. .

& magis catholici rerum cori* oblcuri funt Itaque ab iis prorfus non fenius ordiendum Eorum prima & fumma diverfitas ea eft ; ut qusedam corpora Copia & Raritate MaterisB admodum diicrepent , Schematifmis confentianc ; aiia contra , Copia & Raritate
Acqui majores
Materiae confentiant
,

Scheinatiimis dilcrepent

Nam non male notatum eft a Chymicis in prin* cipiorum fuorum Tfiade , Sulphur & Mercurium quafi per Univerfitatem rcrum permeare
.

(Nam

de Saie inepta ratio

eft

fed introdu6^a,

ut poflic comprehendere corpora

terrea

ficca,

&
&

fixa

Ac

certc

in illis

duobus videtur Coa

fenfus

confpici

quidam Naturs ex maxime Catholicis Etenim confcntiunc Suiphur ^ Oieum,

. *
.

Fiamma / & fortaiTe aitera x parte confentiunc Corpus Sceiiae Mercurius ; Aqua & Vapcres Aquei / Aer ;
Exhalatio pinguis

&

men

purus & interlkiiaris AttaQuaterniones gemini , live Magnas rerum Tribus , ( utraque incra Ordines fuos ) Copia Maceria! atque Denfita.te immenfum differunc , fed Schemacifrao valde conveniunt Ac contra MctalU uc in plurimis fe produnc diverfa Copia & Denfitate- multum conveniunt &c. ) {^d (praefercim refpe6tu vcgecabilium
forcaffe iEther
ifti
.
:

Schemacifmo multifariam differunc ; & fimiii*' ter Vegetabilia & Animaiia diverfa, Schematifmis quafi infinitis variantur , fed intra Copiam Materiae {\vt Denfitatem paucpram gra,

duum

contineniur

Se.

NOFUM ORG^NUM.
Sequitur Confenfus
tholicus
,

355

videiicec

maxime poft-priorem CaCorporum principalium 3c

videlicec

Forritum fuorum /

Menftruorum
,

5c

Alimcntorum

Itaque exquirendum
,

fub

qui-

qua Teilure , & ad quam profunditatem Metalla finguia gcnercntur j Et fimiiitcr de Gemmis , fivc ex Kupibus five interMineras natis In qua gleba terrs , Arbores fingula? , & Frutices , & Herbae potiffimum proveniant , & tanquam gaudeant Ec five per Stercorainfimul qus Impinguationes tiones cujufcunque generis , (ive pcr Cretam , ArcnamMaris, Cineres , &c. maxime juvent; & qusB finc ex his pro varietate glebdrum magis aptse & auxiliarcs. Etiam Infiuo & InocuJatio Arborum & Plantarum earumque ratio j quae fcilicet Plantse fuperquas felicius inferantur &c. muitum pendet de Confenfu In qua parte non injucundum forct Experimentum quod noviter audiviraus efle tcntatum , de Infitione Arborum Syiveftrium , quac hucufque ( in Arboribus hortenfibus fieri confuevic) unde Folia & Glandes majorem in modum amplificantur , 5c Arbores fiunc magis umbrofae . Similiter Aiimenta Animalium refpeftive notanda func in genere & cum Negativis Neque enim Carnivora fuftinent herbis nutriri / unde etiam Ordo Folitanorum ( licet Voiuntas humana plus poffit quam Animantium cseterorum fuperCorpus fuun:> ) poft expcrientiam faftam, (uE ajunt) tanquara ab humana Natura noa
bus Climatibus

&

in

to

33^
verfag

VERULu^Mll
.

lolerabilis, fere evaniilc

Etiam Materiae dh
Animalcula gene:r-

Puirefaftionum
,

iinde

rancur

not^ndae func.

Atque Confenfus corporum Princlpalium

ga Subordinata fua ( tales cnim ii poffint cenferi quos notavimus ) fatis in ape^-to funt . Quibusaddi pofTunt Senfuum confenfus ergaObieQui Gonfenfus cum manifeftifTimi fmt; fta fua bene notati , & acritcr excuffi , etiam aliis Ccn.

fenfibus qui latenc

magnam

praebere poffinc

lucem

At

Interiores

corporum Confenfus
,

&

Fuga
pro-

five Amicicias

& Lites

taedec

efvim nos fere

,

vocabulorum Sympathiae
pter Superftitiones
ptse
,

&
,

Ancipathia:
)

&
.

inania

auc falfo adfcri,

aut fabulis confperfar

auc per negle6tum

fi

rara;

admodum

func

Ecenim

quis afferac
,

interVineam & Brafficam effe diffidium quia juxta fata minus laete proveniunt ; praeflo raquod utraque Planta fuccuienta Ct & lio efl:
,

depricdatrix
afierac
,

unde alccram defrandac

Siquis

effe

Gonfenfum
,

&

Amicitiam interSe,

getes

&
:

Cyaneum
illae

aut Papaver Sylveftre

in

quia HerbsB
cultis

fere non, proveniunt

,

arvis

debuicis potius afferere

diffidium effe

inter ea

Cyaneus emittun. quia Papaver , , terrjE , quaiem Succo tali creantur ex tur repudiaverinc ; adeo uc Segeces reiiquerinc

&

&

&

eorum provcntum . Acque hujufmodi falfarum adfcripcionum magnus cft numerus, Qiioad fabulas veSacio Scgctum terram praeparec ad

NOFUM ORG^NUM.
ro
,

337
Reflac te*
qui certo

ill

omnino

runt extermindndai

r.uis

certe copia

eorum Gonreniuuni

probati funt Experimentoy quales lunt Magnetis

&
Ja

Ferri

atquc Auri

lium.Ac

in

5c Argenti vivi & fjmiExperimentis Chymicis circa Mecal,

inveniuncur

.^calii

nonnuliioblervationedigni.

Maxima vco

frequentia eorum (ut in tanta pau-

citate) invenitur in Medicinis nonnullis^

qus ex
)

proprietatibus iais occultis

cificis rclpiciunt auc
,

quas vocant
,

oc Ipe-

Membra

aut

Humores, auc

Morbos aut quandoque Naturas Individuas, Neque omittendi iunt Confenfus inter Mouus & Affcftus Lunae & Paffiones Corporum Inferlorum prout ex Experimentis Agriculturas Nauticae , 3c Medicinas aut alias cum delc^lu fevero
,
,

cv

fjncero colligi

&

recipi poffint

Vcrum
cum
fiat

In-

ilantiae

univerfaE

Confenfuum fecreciorum quo

,

inagis funt infrequcntcs

eo majore

dili,

gcntia func

inquircnd^

per traditiones

&
abf-

narrationes fidas
leulla levitate
.\:a
,

&

probas*

modo hoc
,

auc credulitate
.

fed fide an.

,

&

quafi dubicabunda

Reftat Confenfus
,

Corporum Modo operandi

cialis

tanquam
,

Inartifi-

fcd ufu Polychrertus

eft
,

qui nuiJo

modo
invc-

omittendus
fiigandus
proclivis
.

fed

fedula obfervarione

Is

eit

Coirio five Unio Corporum

,

aut difficilis

per Conipolitionem
.

fi-

Etcnim Corpora commifcencur & incorporantur alia autem aegre & perverfe Ve luri Pulveresmelius incorporantur cum Aquis^

ve Appofitionem fimplicem

nonnuUa

facilc
:

&

libenter

Ca.

338
Calces
JiOf2is

FERUL^MH
tk

Cincres

cum

Oleis

&

fic

de fimilibus

Neque tantum
,

funt colligendse inftancix pKopew-

aut tAveiJiows

Corporum erga Mifturam,

,

led etiam CoUocationis partium

nis,

&

diftributiO'
iint

que

& &

digeftioni^jpcftquam commifta

Oeni-

Fr^^dominanti^

pofl;

Supercft ultimo loco

i^x

Mifturam traniaclam. Modis feptem Opc

poilremus ; Operacio fcilicet per alternationem , vicifTitudines priorum fex de quo anteqtjam in fingulos illos paulo
randi iepcimus

&

&

inquifKum , tempeftivum non forec exempla proponere . Series autem, five Catena hujufmodi Alternationis , prout ad fingula Effealtius

fueric

6la accommodari pofTit , res eft & cognitu maxime difficilis, & ad Opera maxime valida Summa auterjo detinet & occupat homines Impanenna , hujufmodi tam Tnquifitionis quam Praxeos ; cum tamen fic inftar fili Labyrinthi , Acque haec fufficianc ad quoad Opcra Majora

Exemplum

Polichrefli

LT. Inter Praerogacivas Inflanciarum

pone7y?^w,

mus locovicefimo feptimoatque ultimo

ttas
.

in Magicas Hoc nomine ilias appellamus quibusMateria , aut EfBciens tcnuis aut parva efl: , pro magnitudine Operis & EfTe61:us qui
,

adeo ut etiamfi fuerint vulgares , taMiraculi , aliae primo intuitu , Has vero alise etiam attentius contemplanti . Quid vero ex parce Natura fefe fubminiflrac ;
fequitur
;

men

finc

infl:ar

fa^ura fic Sinu excufTo & Formaruni , & ProcefTuum ,

,

pofl:

&

Inventionem Schematifmo.

rum

NO^UM ORG^NUM.
rum
fecta
,

35^
At
ifta

futurls temporibus apparebit

Ef*

quantum adhuc conjicimus ) fiunC iribus modis Aut per Muitiplicationem fui ut inlgne, & Venenis qu vocant Specifica ; necnon inMotibus, qui tranfeunt & fortifican! lur de Rota in Rotam Aut per Excitationem fivc Invitationcm in alrero Maonere ; uc in qui excit Acus innumeras virtute nuliacenus
(
:

Magica

deperdita auc dimifiuta

auc in fermento

3c

hujulmodl

Auc
:

per Antcvcrfionem
,

diaum

eft,

de Pulvere pyrio

&Cuniculis quorum priores gationem Confenfuum requirunc

fur

Motus uc & Bombardis, duo Modi Inda;

tertius

Utrum vero fic mutandi corpora per minima (

.

Motuum

aliquis

MenModus
)

ut vocant

&

tranfponendi fubtiiiores Materix Schematifmos ( id quod ad omnimodas Corporum Transformationes pertinet

uc Ars brevi tempore iliud fa; quod Natura per mulms ambaoes molitur) de eo nulla haaenus nobis connant Indicia Qiiemadmodum autem in Solidis &

cere poffit

Veris afpiramus ad ultima & fumma ita Va; na & Tumida perpetuo odimus , & quancum
in

robis

cfl:

profligamus
(ive Prarogativis

Lll. Atque de Dignitatlbus

Itifiantiarunj

hxc di6U

finc

Illud vero

monen-

hoc noftro Organo craftare Lcgicr.m , non Philofophiam Sed cum Logica noftra doceac Inrelleaum 8c erudiac ad hoc , uc non cenuibus Mencis quafi Glaviculis rerum , Abflra6ta captec 8c prenfet ut Logica vuf,

dum

nos in

ga-

340
garis
;
)

VERVL^Mll
fed

rum

virtutes

Naturam revera perfecct & Corpo. & A61lis eorumque Leges in Ma,
,

non foium ex Natura Mentis , fed ex Natura Rerum quoque mirum non eft fi ubihxc Scientia. emanet que NaturalibusContemplationibus & Exptriteria detcrminatas inveniat
;

ita ut

mentis
fuerit

ad Exempla Artis noftrs

.

confperfa
iis

6c illuflrata
)

SuHt autem

ur

ex

quas

dila funt patet

Pyarogativce InflantiaYum
:

Nu*
^

mero ay. Nominibus

flantia Migr^ntes
:

I*iftantta Solitariie

Infl.
:

Qflenjiva

: Infl,
:

CUnde^

flina

Infl.Canflitutivie
:

Inft.Conformes

nodica

Infl,

Deviantes
Fcsderis
:

Infl.Mo^ Infl.Limitane^e : InJL Po

teflatis : Inflantia

Comitatus

& Hofliles
Cvucis
: Infl.

: Infl.Sub-^

jutiBivte
tii
:

: Infl,

: Infl,

: Infl,

Divor^n

Infl^J^nua Supplementi : Infl. Ferfecantes

Cttryiculi : Dcfes

Infl.Citantes : Infl,Vice:Infl.

Vivga

: Infl.

Natura

Infl. LuSice : Infl.

: Infl.
,

In^

nuentes

Infl,

Polychyefta

autem harum Inflantiayum

vulgares excellunt
aut circa
,

\\\

Magica . Ufus quo Inftantias

,

verfatur in genere aut circa

,

partem Informativam

aut circa Operativam

aut Intelle6\um

Utramque
illae

Atque quoad InformatiSenfum

,

vam

juvant
,

aut

Scnfum
ietlum
,

Lampadis : Intelauc accelerando Exclufivam Forraae ,

ut qu\n(]uc Inflantia

ui SoVttayia ; aut anguftiando

&
ut

proprius indi-

cando Affirmativam Forma^

ftenflva
,

Migrantes

Om
aut

Comitatus
,

cum SubjunBivis j

erigendo lntelklum

& ducendo

ad Genera

&

Naturas communes

idque aut immcdiate , ut Clan^

I>JO^UM
^UndeJlina
,

ORG^NUM.
^

54.1

Monodidt
:

Faederis
:

aut

Gradil

Proximo,
<^onfuetis
,

ut ConftttuttV(t

aut

Gradu infimo,
incellcftum a

"t Conformes

aut

reftificando

uz Deviantes : aut
,

ducendo ad For,

mam Magnam
mttanea
fis
,

five

aut cavcndo de

ut Crucis

&

Fabricam Univerfi ut L;Formis & Caufis falDivortii Quod vero ad Ope.

rativam attinet ; illae Pralicanl aut defignant auc Defignant aut mcnfurant , aut fublevanr nc atunl oftendendo a quibus incipiendum agamus ; ut Inftantia Poteftatis : aut ad quid adfpirandum , fi detur facultas ut Innuentes . quatuor Mathematica illae Mcnfurant Sublevant Folycbrefto' 0* Magicte
.

Rurfuscx
leftio
laris

]{\\s

Inftantiis

zj nonnullarum
)

(uc

fuperius diximus de aliquibus

jara

facienda

eft

Col-

ab initio, nec Expcflanda particu-

Inquifito

Naturarum
, ,

Cujus gencris func

,

Inftantta Conformes
tnitaneif
,

Monodicte
,

Deviantes
Innuentes
,

/-

Poteftatis
.

crefta

Magiae ^ medentur Intelleftui

.

Janua Hsec enim

Poly^

aut auxiliantur
j

&

&

Scnfui

aut inftruunc

Praxin in generc Reliquse tum demum con-. quirendx funt, cum conficiemus Tabulas Com. parentia ad opus Interpretis circa aiiquam Naturam parcicularem . Sunt enim Inftantice Pr^ro*
gativis
iftjs

infignitaj

&

donatae

Animse
:

inftar

jntcr vulgares

Inftantias
,

Comparentiae

Et

uc

diximus paucae illarum func vice mukarum . Quocirca cwmTabHlas conficimus, illae omni ftudio funt invefiigandx & in Tabu^
,

ab initio

las

34^
las referendaj
faria
in
iis
.

VERVL^MII
Erit etiam
quae fequuncur
.

erat

carum Tra6latus

earum mentio hecef' Prsponendus itaque Nunc vero ad Admini.

cula

&

Reftificationes /rt^^/ott?j
,

&

deinceps
Latentes
ordi(

ad Concreta

Scbematifmos ne propofuimus
,

& & reliqua

,

Latentes Procejfus

&

quas %AphoYijmo 21
j

pergendum

ut

tandcm

tan.

tradamus Hoa minibus forrunas fuas , cmancipato Intelleftu & fa6lo tanquam majore ; Unde neccfie eft fequi emendarionem Status hominis , 8c Amplia. tionem poteilacis ejus fuper Naturam . Homo enim per lapfum de Statu Innocentiae decidit Sc de Regno in Creaturas . Utraque autem res etiam in hac vita nonnulla ex parte reparari potefi:^ prior per Religionem & Fidem , pofterior per Artes & Scientias Nequc enim per Malediflionem fala edCreatura prorfus & ad cxtremum rebellis, Sed in virtute illius Diplomatis , In fudore vultus comedes pannem tuum ,
Curatores Probi
,
.

quam

& fideles )

per labores varios

te
,

non per Difputationes

)

cer-

aut per otiofas Ceremonias magicas

aliqua ex parte ad
j

tan-

dem & bendum

jgitur.

pancm
vitse

hom.ini prse,

id eft

ad ufus

humanae
Organi

fub

Finis Libri Secundi

I^Jovi

PARASCE\^E,

HISTORIAM NATURALEM, E T EXPERIMENT^LEM.

DE.

ad

343

D E

HISTORIAE NATURALIS,
E

T E

X P E R
^

E N

T A

S,

Qiialis p'ffic'*3t

&

/it

in orditie

ad Bafin
,

C^ Fttndamenta PbJofopbiiS

verte

Uod
tcs

noflram per par. eo ipe6tai: , ut aliquid extra periculum ponatur Non

Iv.flam-stion^m

edamus

id

movet ratio , u: aliam quandam Opcris particulam jam in & cum iis quse fupra abprzlenti fubjungamus Ea cfl Defcriptio ^ Defolvimus, una cdamus
abfimilis nos
,
.

lincaiio Hifloriz Natur.ilis

ExpcrimentaJis ejus gencris , qus fit in ordine ad condendam compleclatur Materiem pro. Philolbphiam , apte digeftam ad opus Inbam , copiofam ,
,

&

&

&

tcrpretis

quod fuccedit

Haic aucem

rei

locus

propriiis foret

quum

ad P^>'j/l:fi;jx Inquifitionis
.

ordine deventum fuerit

Hoc

vcro pricvertere

nec locum proprium expelare, confuliius nobis videtur quod hujufmodi Hiftoria qualem
,

animo metiraur & mox defcribemus res perquam magne fii Molis , nec finc nugnis labori,

bus

&

fumptibus connci
indigeat
,

poflit
(

ut quae

multo)
,

rum opera
opus
fit

&
,

uc alibi

diximus

quafi

Regium. Itaque
fi

occurrit illud

non abs

re fore experiri
pofTinr
^

forte
,

haec aliquibus

aliis curse effe

ita ut

dum
A

nos deflinata

344
tipiex

Vn^RUL^MIl
hxc pars
,

ta ordine perficiamus,

qux tam mul-

eft & onerofa , etiam vivis nobis (fiita Divinje placucrit Majeftati ) inftrui & parari

aliis una nobilcum in id ledulo incum5 beniibus; praeiertim quum vires noftras ( fi in hoc foh fuerimus) vix tantas provinciae fufficcre videantur. Etenira quas ad Opus ipfum In-

poffic

nos Marte noftro fortaffe , vinccmus. At Intelleftus Materialia tam late uc ea ( ranquam per Procuratores & patenc Mercatores ) undique conquiri & importari dcAccedit etiam illud beant quod Gaeptis noftris vix dignum effe aeftimemus , utinretali,
telleftus pertinert
, . ,

qus

fere

omnium
.

Induftriae

pateat

nos

ipfii

tempus teramus Quod autem Caput rei eft , jpfi nunc praeftabimus ut ejufmodi Hiftorias
:

Modum &
noftrx
fatis

Defcriprionem
faciat
,

qualis Intentioni

namus

& exafte propone homines non admoniti aliud asant , & ad Exemplum Naturalium Hiftoriarum , quae jam in ufu funt, ie regant atque ab Inftituto
diligenter
,

lllud interim quod diximusetiam hoc loco prsecipue repetendum eft Non fi omnla omnium ^tatum ingenia coiviflenc aur pofthac coierinr ; non fi

noftro
faepe

multum aberrent
:

univerCum genus

humanum

Phi'ofophiae dediffec

operam

aut dederit

&

totus

Terrarum Orbis
,

nihil alitid fuif^et, aut fuerir

quam Academia?
doftorum
, ,

5c

Gollegia

&
,

Scholae virorum

tamen

abfque

tali

qualem nunc praecipiemus

Experimentali

Hiftoria

Naturali

&

ullos qui generc

hu-

NOVUM ORG^NUM.
humano
digni
,

343
,

(Int

progretTus
:

in

Philolophi^

Concra vcro comparata & bene inftrula huiufmodi Hiftoria , additis Experimentis Auxiliaribus & Luciferis ,
Scicntiis
fieri

&

pocuiHe

quae in ipfo Interprecacionis Curriculo occur-

renr

aut cruenda erunt

paucorum Annorum

opus fucuram effe Inquifitionem Naturae Scientiarum omnium Itaque aut hoc agendum
.

&

cfl

aut

Negocium deferendum

Hoc enim

fo-

I0&

&
ti

unico modo Fundamenca Philofophiac ver A6liva2 ftabiiiri pofTunt ; Ec fimul pcrfpicienc

homines
,

canquam ex profundo fomnoexcita, quid inter Ingenii Placita & Commenta ,

ac

Veram
.

&

& quid

demum

A6\ivam Philofophiam interfit fit , de Natura Naturam ipfam

confulerc

hujufmodi Hiftoria conficienda prsecepta dabimusin genere Deinde particularem ejus Figuram hominibus fub oculos poigitur de
.

Primo

nemus

Inferentes interdum

non minus

^/fd

^/^ Inquifitio aptanda & referenda fic , Qtiid qusri debeat Scilicec , ut Scopus
.

quam
rei be-

ne intelleftus& prxvifus, etiam

bus in
JloYtam
lare

alia

homini-

mentem

redigat
.

praecermiffa erunt

prmam

Nobis fortaffc Hiftoriam aucem iftam Jf/five Hijioriam Matrem appel

,

quae a

confuevimus

APHO.

34^
A P

HO R
de

I S

CONFICIENDA HISTORIA
Prima
.

APHORISMUS.
Atura in
triprici Statu

ponitur

&
.

tanquam Regimen

fuhit
,

trinum

Aut

enirn libera eft

fe

& curfu
j

fuo

ordinario
vitatibus

explicac

aut a pra,

&
.

infolentiis Materise
,

de ftatu atque ab Impedimentorum violcutia arte aut minifterio ab detruditur humafuo

&

noconftringitur 5c fingitur

Atque Primus
;
.

ille

Srarus ad Species rerum refertur

Secundus ad

Artificialibus
*

Etenim in Natura jugum recipic ab Imperio Hominis nunquam enim illa fafta fuiffenc abfque Homine^. Ac per operam & minifterium Hominis confpicitur prorfus nova Corporum
Monjf}ra ^ Tertius ad ^rtificialia

Facies

&
,

veluti

Rerum
.

Univerfitas aitera

fi-

ve Theatrum alterum Triplcx itnque eft: Hiftoria Naturalis . Tra6lac cnim aur Naturse Libertatem
aut Errores
partiri
,

male eam
tionum
^

poffimus

auc Vincula / ut ncn in Hijloriarn Genera^ ,

,

rum

,Arttum / quaExperi' poftremam eciam Mechanicam

Pratergenerationum

&

&

mentalem zppQlhvc confuevimus. Neque tamen

id

ISJatUYakm
id praecipimus,

^ Expsrimentalem
poffint Hiflorise

347

ut \\xc tria feparatim tra61en.

tur
in

QLudni enim
?

Monftroruni

fingulis Speciebus

cum

Hiftoria ipfarura Spe*

cierum conjungi

Etiam
,

Artificialia
,

cum

Speciebus refle conjunguntur

feparantur

quandoquc quandoquc

Txieiius

QMamobrem
eft
,

h re nata de his

confilium capere
itcrationes

optimum
.

Methodus enim
,

&

prolixitatem gignit

seque ubi ni-

mia

efl:,

ac ubi nulla

quem( Ufu duplex Adhibetur enim aut propter rerum ipfarum efl cognitionem qu;e Hiftoriae mandantur auc tauquam Materia prima Philofophia atque veAtque Porae Induftionis Supellcx five Sylva inquam ; nefterius hoc nunc agitur ; Nunc
II.

Hiftoria Naturalis
)

ut Subie6lo
,

admodum diximus
. ,

triplex

ita

que unquam antehac

auc Theophvafti^s
,

Neque
,

cmm
,

*y^i

i/Ioteles

auc Diofcorides

aut Cajus

huuc finem (de Plinms , muito minus moderni quo ioquimur) HiflorisE Naturaiis unquam fibi Arquc in hoc plurimum eft , uc propofuerunc qui partes fcribendi Hiftcriam Naturalem fibi pofthac fumpferiu!: hoc perpetuo cogitenc , atqjaeanimo agicent fe non Le6loris deIelationi , non utilitaci ipfi que ex Narrationibus in
.

pr^fcns capi poflic

del^ere infervirc

fed con-

quirere

comparare Rerum Copiam & varietatem , quf veris Axiomatibus conficiendis fuffi* ciac Hoc enim fi cogitenc Modum hujufmodiHiftorif ipfi fibi prefcribent. Finis enim rc. ,

&

gi:

Modum

III.Q.UO

34^
lil.

P*irafceve

ad Hi floriam
efl:

Quo autem
;

majoris

h?c res oper^

&: laboris

eo illam minus onerari fuperfiuis

eft
.
,

confentaneum

Tria itaque funt de quibus admonendi ut in illis parceadmodum operam fuam collocent tanquam iis quf maffam Operis in immenfum augeant virtutem parum aut nihil promoveanc

Homines

funt plane

Primo
tiones
,

igitur faceffant Antiquitaces

auc Suff^ragia
,

Authorum
.

&

& Cita* , etiam Lites ,

;

Controverfi^

&

Opiniones difcrepanres

omnia dcnique Philologica Neque enim citetur Author nifi in re dubif fidei ; neque in terponatur Goncroverfia nifi in re magni momenti Quae vero ad Ornamenta Orationis & Similicudines & Eloquentiae Thefaurum & hujufmodi inania fpe6\ant , omnino objiciantur Eciam quas recipiuncur omnia & ipfa pro,
,
.

ponancur brevicer & firilim uc nihil minus fint quam verba Nemo enim qui Materialia ad ^dificia vel Naves vel hujufmodi aliquas
,
.

Scru61uras colligic
inore
)

belle

collocac

& rcponic ea & oftentac

,

Officinarum
placeanc
;

uc

fed in hoc

proba & bo, ra finc , uc in Repofitorio fpacium minimum occupent Atque ica prorfus faciendum efl: Sccundo , non mulcum ad rem facicLuxuria illa Hiftoriarum Nacuralium in Defcripcionibus

tantum fedulus

eft

uc

&
.

5c Pi6luris

dem

Specierum numerofis , acque earun* Variccace curiofa Hujufmodi enim pufilI2 Varietaces nihil aliwd func , quam Lufus qui.

dam Naturs,

& Lafcivia

5c
/

prope adlndividuo-

JSlaturalem

& Expcrimentahm,
:

^^ip

duorum Naturam accedant Atquehabent Pcragrationem quandam in Rcbus ipfis amcsntm

& jucundam ; Informacionem vcro ad Scienciani tcnuem & fere fupcrvacuam

,
.

Tertio , milTa? plane facienda! funt omnes Narrationes fuperlViiiofx (nondico prodigiofa?,
ubi
lis
,

Memoria earum
fcd fuperftitiofx
.

repcrietur fida oc
)

probabi-

5c

Expcrimenta Magiae
Philofophias In-

Ccremonialis
fantiam
,

Nolumus enim

cui Hifloria Naturalis

,

primam

praebec
.

mammam

fabalis anilibus

aifucfcere

Eric

fortaffe Tempus( poftquam in Inquifitionem Natur^ paulo altius penetratum fit ) hujufmodi res

levitcr percurrcndi

uc

fi

quid in

illis

ffcibus h^-

reat virtutis Naturalis,ea extrahi

di poffic
.

&
.

in

ufum con-

Interim feponendg funt Etiam Magi^ diligenter5c cum feveri* Experimenta Naturalis
tate ventilanda

func

aatcquam
focordia
,

recipiantur

prgfcrtim

illa
,

quf ex vulgaribus Symparhiis

&

Antipathiis

mcgna cum

&

facilitate
.

credendi fimul

&

fingendi

dcrivari
eft in

folent

Nequc

nil

auc

parum a6lum

da Hiftoria Naturali tribus his ( rebus fuperfluis , qu^ alias Volumina impleturae
fuiffenc.

exoneranquas diximus )
.

requiritur in Opere

Ncque tamen hic magno

:

finis
,

ut

JEque enim tam ea qu^ re-

cipiuntur, fuccinfle fcribantur quam ut fuLicet nemini dubium efperflua abfcindantur fe poffu , quin hujufmod] Cafl:itas & Brevitas

dclc6tationcm mulco minorem tum Lcgenti

Scribenci

tum

prsbitura

fic

Vcrum

illud

femper incuU

^50
culcandum

Parafceve
efl:

ad Hiflonam
,

hoc quod paratur

Horreuni

in effc tantummodo & Promptuarium Rerum quo non manendum auc babitandum fitcum
,

voiuptate
ftulac
,

fed eo

defcendendum

prout res pocft cir-

cum

aliquid ad

uium iumendum

ca Opus Interpretis quod fuccedic IV. In Hiftoria quam requirimus

,

& animo omnia ante videndum eft ut late deftinamus Nepateat , & fa6la fic ad Menfuram Univcrfi que enim ar^l^ndus eft Mundus ad anguftias Inquod adliuc fa6tum eft ) fed expantelie6lus (
,
.

dendus lutelieftus , & iaxandus , ad Mundi Imaginem reciplendam qualis invenitur Iftud prerjuncrare fecunenim , Refpicere pauca , perdidit omnia Refumentes igidum pauca , quam Paulo ante fecimus Hitur Partitionem quod Cit Generationum Pr^.floriaz Naturalis ( iergcnerationum , C^ ^Artium ) Hifloria Generam Sit prima , iionum conftituimus Partes quinque ^theris & Cceleftium Secunda ^ Meteororum , & Regionum ( quas vocant ) Acris ; Traftuum videlicec a Luna ufque ad Superficiem Terr^ ; Cui etiam parti Cometas cujufcunque generis tum fublimiores , tum humiliorcs ( utcunque
,
.

&

fe

habeac
,

rei veritas )

Ordinis caula affignamus

.

Tercia

Terr? & Maris Quarta Elemeniorum ( qu? vocanc Flammf , five Ignis Aeris Aquf , & Terrf Elementa autem co fenfu accipi volumus , uc incelligantur non pro Primordiis Rerum , fed pro Corporum Naturalium Maffis Majoribus. Ica enim Natura Rerum di,

ftri-

351 quorundam Corporum Quan* ticas live Maffa in Univcrfo perquam magna j quia fcilicet ad Schematifmum eorum rcquiritur Texrura Materi^ facilis & obvia y qualia funt ea quatuor ( que diximus) corpora At quorundam aliorum Corporum fit Quantitas in Univerfo parva & parce fuppeditata propter Tex,

Natur.-jlcm

&

Experlmentalem

i^ribuitur^ ut

fit

turam Materi^ valde difTimilarem & fubtilem , & in plurimis determinatam , & organicam j qualia func Species Rerum Naturalium MetalPlantiE , Animalia Quare prius Genus Corla porum , Collegia majora ^ pofterius , Collcgia minova appellare confuevimus. At Collegwrttm
, , , .

i/lprttm

Majorum efl: Pars Hiftorif quarta , fub nomine Elcmentorum , ut diximus Neque ve.

ro confunditur Pars quarta

tia
,

cum

fccunda aut ter-

in
,

Aqu?

hoc quod in fingulis mentionem Aeris , TertdB fecimus , In Secunda enim 3c

Tcrtia recipitur Hiftoria eorum , tanquam Mundi Partium integralium quatcnus pertinenc ad Fabricam Configurationem Univerfi ; At in quarta continetut HiRoria SubRanti^
,.

&

&

&

Narurg ipforum
ta

, ,

qu?

fimilaribus viget

eorum parcibus nec ad totum referiur Quin.

in fingulis
.

denique pars Hifloriie Co//e^//7 minora five Species continet ; circa quas Hiftoria Naturalis haftenus prfcipue occupata efl
^

Hijloriam vero Pratergenerationum quod attJnet

;

jamdudum
;

nobis diftum
quae

cfl

qucd

iiJa

cum

Hifloria Generationum commodififime con-

jungi poiiic

ea fcilicet

fit

prodigiofa tan

rum

Parafceve y ad Hi/loriam 352 tum , & naturalis Nam fuperftitiofam Miraculorum Hiftoriam (cujufcunque fit generis ) om nino relegamus in Tralatum proprium j neque
.

ipfum jam inde a principio fufcipiendum , fed quando aitius in Naturae Inquifitio5 nem pencrtatum fuerit. At Hiftoriam ^Artium , & Naturae ab Hominc verfjc &immutatse, five Hiftoriam Experimenuiem 5 triplicem conftituimus . Aut enim deprompta eft ex Artibus Meclianicis ; Aut ex Operariva parte Scientiarum Liberalium ; Auc ex Pralicis compiuribus & Evperimentis , que immoqu^ in Artcm propriam non coaluerunt quandoque ex vulgatiffirna Experientia occurpaulo poft

runr

nec
fi

Artcm omnino
his

defiderant

Qt.iamo,

brem

ex
,

omnibus qu? diximus

,

Geneva,

iioniifpts

Pratergenerationibus

xAnibus
;

(^

Experir/tentis confe6la fucrit Hiftaria

nihil prf-

termiffum videtur

per quod fenfus ad infor.

mandum
cancati
)

Intelleftum inftrui poflit

Neque
(

igi-

tur amplius intra Circulos parvos

veiuti

in-

fubfultabimus

fed

Mundi Pomoeria
,

circuitione

fquabimus.

V. Inter Partes eas quas diximus Hiftorif maximi ufus eft Hiftoria ^rtium , propterea

quod cftendac Res in Motu & magis reia ducat ad Praxin Quinetiam toliit iarvam & ve^ lum a Rebus Naturalibus quae plerunque fub varietate Figurarum & Apparentif externf occuitantur, aut obfcurantur Dcniquc Vcxationes Artis funt cerce tauquam Vincuia & ManiC2
,
.

N.uuyalemy
,

& Experimentatetyi

35^

que ultimos Materie Nixus Sc Cona c Pfotei Corpori enim percji auc annihilarl tus produnc nolunc ; led potius in varias Formas fe mutanc. Icaque circa hanc Hiftoriam , licct Mechani^ cam ( uc videri poceft ) 8c minus Libcralem , ( miffa arrogantia 6c faftu ) fuma efl: adhibenda
.

dilij^entia CD

Rurfus

inter Artes praeferuntur co*

3c

quas

Corpora Naturalia

Rerum

Macerialia exhi-

uc Agricultura ; benc , alceranc , 8z prseparanc Coquinaria ; Chymica ; Tinfloria ; Opificia Vitri

,

Efmalcae

Sacchari

Pulveris Pyrii, Tgnium

Artificialium
ris

Papyri
ufus
,

&
,

hujufraodi

Jejunio

autem funt
fubtili

quas prsecipue confiftunc in

Motu

Manuuiii
;

&

Inftrumentorum
,

quales funt Textoria

Opificia
fimilibus
fint
,

Fabrilis
,

Archited^ura
,

Molcndinorum
;

Horologiorum
huIIo

cum

Liccc

&

iftsE

modo

negiigenda;
,

tum quia in quas ad Corporum Naturalium Alterationes fpetanc tum quia accurate informanc de Motu Lationis quae res eft magni prorfus ad plurima momenti
illis

occurrunc multa

Veruna in
Hifleria
,

Congerie univerfa

iftius

^Artium
peeffe
^\.u

omnino monendum eft , & nitus menHoriae mandandum ; recipienda Experimenca JVrtium , non folum ea quae
iliud
, .

cunc ad finem Artis fed etiam quae ullo modo interveniunt Exempli gratia, quod Locuftie,auc Cancri, cocli, cura prius Colorem luci refcrrenc rubefcanc , nihii ad menfam : fed hcEC ipfa Inftantia

tamen non malaefj ad inquirendam

na-,

tu.

254

Parafceve

ad Hi/loriam
in

turam Rubedinis; cum idem eveniaE etiam

teribus colis
.

La^

quodCarnes minori mora faliantur hyeme quam aeflate 5 non eo tantum fpeftat ut Coquus cibos bene & quantum
Similiter,
,

fufficit

fed etiam Inftantia bona efl: ad indicandam naturam & impreffionem Frigoris Quamobrem toto ( quod ajunt ) coslo erraverit,

condiat

qui Intentioni noftrae fatisfieri exiftimaverit

(i

Arcium Experimeiata colligantur hujus rei folum gratia , ut^ hoc modo Artes fmgulse melius perficiantur Licet enim 3c hoc non prorfus cohtemnamus in multis ; tamen ea plane eft mens noftra uc oranium Experimentorum Mechanicorum rivuli in Philofophix pelague undequaque
.

fluant

Dele6lus autcm Inftantiarum in unoquoque genere eminentiorum ( quas maxime & dili.

gentiffime conquirere oportet

&

quaii venari
.

ex Prserogativis inftantiarum petendus eft

VI. Refumendum etiam eft hoc loco , quod in ^phoYifmis gg, i ip. 120. Libri primi fufius traftavimus; hic vero, Praecepti roore , breviter imperare fufflciat
:

Hoc

eft

uc recipiantur in

hanc

Hiftoriam Vulgatiffim^ , quales quis fupervacuum putarec fcripto infcrere , quia tam familiariter notse funt j Dein , res Viles, llliberales , Turpes ; ( Omnia enim munda mundis / & fi Lucrum ex Lotio boni oboris fic , rnuUo magis Lumen & Informatio ex re quallbet: ) Etiam rcs Leves & Pueriles ; ( nec mirum ; repuerafcendttm enim planeeft:) Poftremo , res quae nimiae cujufdam Subtiiicatis effe videntur, quod
res

Primo

in

l^::tiiraUm^

^ ExperimentaUm
:

^5$

jn fc nullius fint ufus . Ncque enini ( uc jani diflum cft qu2 hac Hilloria proponcntur , prc-)

Itaque ncquc digaicatem pter fe congefta funt eorum ex fe meciri par eft , fcd quatenus ad alia transfcrri pofTmt , 5c inflaant in Philofo-

phiam

VII. IUudinfuper przcipimus, ut omnia in Naturalibus tam Corporibus quam Virtutibus (qu.antum fieri poteft ) numerata appenla dimenfa ^ decerminata proponaBtur Opera enim
, ,
.

Sz

meditamur, non Speculationes Phyfica autem bene commiftiE , generanc Mathcmatica

.
,

Prafticam
8c

Q.uaraobrem xa6lae Reftitutiones Diftanti Planecarum , in Hiftoria Ccelc

.
:

Quantum occupei: in fuperficie refpeflu Aquarum , in Hiftoria Quantam compreffionem Aet Tcrrae & Maris
riium
Terrae

Ambitus,
:

6c

patiatur abfquc
ris
;

Quantum

Antitypia , in Hiftoria Aein Metallis altcrum akeri pra?forci

.

pon^eret, in Hiftoria Metallorum Et innumc ra id genus perquirenda , & perfcribenda iunt Cum vero exa\a2 Proportiones haberi non polfunt
,

tum

certe ad JEftimativas aut

ComparaVeluti
( fi

livas indefinitas

confugicndum

eft

forte calculis

Aftronomorum de

Diftantiis diffi-

dimus ) quod Luna fic infra umbram Tcrri' ; quod Mercurius fit fupra Lunam ; & hujufmodi Etiam cum mediae Proportiones haberi non poi^ quod lanveluti fint , proponantur extremx guidior Magnes artoUat Ferrum ad tale pondus, efpeftu ponderis ipfius Lapidis ; & quod rna.

xi-

ad Biftovlatyt Parafceve q^6 xime virtuofus etiam ad rationem fexagecui plam ; quod nos in armato Magnete admodum parvo fierividimus. Atque fatis fcimus , iftas
, ,

Inftancias determinatas

non

facile aue

fxpe oc,

currere

fed in ipfo Interpretationis curriculo

quando res maxime po ( Veruntamen fi forte ocftulat ) debere exquiri conficiendae Naprogreffum currant , modo non

tanquam Auxiliares,

tuvalis Hiftorise

nimis remorentur

etiam in

ipfam easinferere oportec . VIII. Fidem vero eorum

quae in Hiftoria
efl ut il,

funt recipienda, quod attinet ; neceffc la fint aut fidei Certas , aut fidei Dubiae

aut

fi-

dei Damnatas . Atque prius gcnus fimpliciter Secundum cum nota ; vid. efl: proponendum aut ^Audim aut Referunt per verbum TYadhur & hujufmodi Nara argumen^i exfide-digrjo
. ,
,

ta Fidei

foret afcribere

alterutram partem , nimis operofura & proculdubio fcribentem n*imis remorabitur. Neque multum etiam refert
in
:

ad

quoriam ( ut \n ^phorifmo id quod agitur il^.Lib.i. diximus) falfitatem Experimento:

rum , nifi ea ubique fcateant veritas Axioma* tum paulo poft convincet Attamen fi Infian, .

tia

fuerit

nobilior

aut ufu ipfo, aut quia alia

;

rnulta exilla

pendere poffint
:

tum

certo

nomi-

neque id nudctantum, fed nandus eft Author cum mentione aliqua ; utrum ille ex Relatio(qualia funt fere , quae aut Exfcriptione ne fcribit CPlinius) auc potius ex Scientia pro, ,

pria

illa

affirmaverit; atque etiam ucrum fucris

7
K.2 1 u ralc m
ric
,

C^
,

Exp cYimeuta lc m
an vetudior
,

^>

res

fui
fic

temporis
talc

inlupcr,

utrum

quippiam
,

cujus nccefie forec ut

forst
;

muhi

efTcnc tcllcs
illc

fi

vcrum

deniquc

^
,

utrum Author

fueric

vaniloquus

&

levis

an fobrius 5c lcvcrus ; ^ limilia , quae faciunc ad pondus Fidei Poftremo res Damnatae fidci ,
.

5:

tamen

jaclatas

&

celebratas

qualcs

par-

partim proptcr ufum Similitu, dinum pcr multa jam fxcuhi invaluerunt , quod Adainas ligcc Magnctcm , ( vcluti , Allium encrvct ; Elc6trum omnia traUac prxtcr Ocymum ; & alia mulca hujuimodi ) opor

tim ncglclu
,

tebit

non

filcntio rejiccre
,

fed verbis cxpreflis

profcribcre
fint.

nc

illa

amplius Scicntiis molcfta

fi

Praftcrea

non abs

re fucrit

forcc

Origo Va,

nitacis aut Crcdulitatis

alicujus occurrat

illam

notare
fic

vis

quod hcrbar Satyrio actributa quia Radix ad excitandam Vencrcm

veluti
, ,

fciliccc

in

figuram tefticulorum efFormata

fiat
,
*

fic

Cum
oulis

rcvera hoc

quia adnafcicur annis fin-

adhxrcnte radicc annova radix bulbola Manifcltum auilli unde Didymi prioris ni . ; tem hoc cft , quod nova Radix femper inveniatur folida & fucculenta , vecus emarcida & fpongiofa Quarenil mirum , fi altcra mergatur in aqua , akera natct Quod tamen prorc mira habetur, & feliquis cjus Herbas vircutibus au.
:

thoritaccm addidic IX. Superfunc Additamenta quazdamHifloriae

.

Naturalis utilia

quzque eam raagiscommodc

in-

358
jnfleaere

Pavafceve

adHiJloriam
^

&
,

aptare poffinc ad o^M^Interpretis

.

quod

fuccedit

Illa

quinque funt
(

Primum
fed Fali
)

Quseftiones

non Caufarum dico

,
:

adjiciendae funt

ut inquifitionem
ut
,

ulteriorem provocent
ftoria TerrsB
fiiiat

c follicitent
,

in

Hi-

&
,

Maris

6c

refluat

&
.

Utrum Mare Cafpium quali horarum fpatio ; U,

trum
Infula

fitaliqua Continens Auftralis

an potius

; Et fimllia Secundo , in Experlmento allquo novo & fubriliore, addendus cfl modus ipfe Experrmenti , uc liberum fit hominum juqui adhibitus eft per Expcrimentum Informatio utrum dicium ,
:

illud

fic

fidum aut fallax

Induflria
,

atque etiam excite-

tur
( fi

hominum

ad exquirendos

Modos

magis accuratos . Tertio , fi quid fubfit in aliqua Narrations dubii vel fcrupuli , id fupprimi aut reticeri omfieri poffit )

nino nolumus
iloriam
ritate

fed plane
.

&

perfpicue adfcribi
,

Notaj aut Moniti loco

Cupimus enim

Hi-

primam

veluti fafto
,

Sacramento de ve*
;

ejusia fingulis
fic

religiofiffim.e confcribi

cum

Voiumen Operum'Dei & (quantumin& Humilitatem ter Majeflatem Divinorum liceac ) facere canTerrenorum coliationem
,

quam
\

Scripcura alcera
,

Quarto
ti
:

non abs

re fuerit
(

Obfervationcs

c-uandoque afpergere

quod C, Plinius fe; in Terrx Hiftoria & Maris ; Quod veluti cic ) cognitaeft, adhuc figura (quatenus Terrarum refpeflu Marium 3 ficadAuftrum angufta & veid
luti

Naturalem
luti

& Experimentalem
:

359
ampla
;

acuminata
,

ad Septentrioncs Inta

S:

Marium
tcriecent

contra

Et quodOccani Magni
inter
,

in-

Tcrras alveis exporre\is

Septentrlones

Au-

flrum

&

non

inter

Orientem

&
)

Occidcntem , nifilorte in extremis Rcgionibus qui nil aliud func Polaribus. Etiam Canones
(

quam Obfcrvationes
optime afcribuntur
ftium

generales

&

Catholicx

veluti in Hiftoria Ccele-

Quod VcDUS nunquamdiftct a Solc plus 23. Ec quod Planc partibus 4^, Mercurius
,

IX y vean^

qui fupraSolem locantur

tardiffime
:

mo-

cum longiflTime a Terra abfmt Plane; Aliud infuperObIX infraSolem, celcrrime quod nondum adhibendum genus fervationis ; momcnti exigui haud fic licct in ufum venic , iis quje fubjungantur uc lllud talceft: nempe ,
. .

in Hiftoria funt, ea quae non funt . Veluti , Coeleflium , Quod non invcniatur ftella oblonoa vel triangularis ; fed quod omnis ftella fic olobofa : vcl globofa fimpliciter , uc Luna ;

vel ad afpeftum

Angulata
;

fed in

mcdio glo:

bofa

uc reliqu3C Stellx

vel ad
,

afpcftum co-

maca,

&

in

mcdio globofa
,

ut Sol

Auc quoi
,

Scellx nulloprorfus fpargantur ordine

inveniatur vcl Q;jincunx

vel
(

non ; ut Quadrangulum

utcunque imponan. ; Quadritur nomina Delcae , Coronx , Crucis , nififorcc reta linea , etiam garum , &c. ) vix
nec aliaFigura perfeaa
i^nCingulo

& Pugione Orionis Quinto , juvabic fortaffe nonnihil q_u2rentem 5 quod crcdentcm prorfus pervertat & per.
Z
4.

dac

3^0
dac
:

Parajceve

ad Hiftoriam

vid. ut

cum earum
complexu
tur
^
,

Opiniones, quse nunc recepts funr, Varietate & fe6lis , brevi verborum

&

tanquam

in tranfitu
,

recenfeannihil

ut Intelle6lum vfllicent

&

am-

plius.

X. Atque
pta generalia
:

haec

fufficrent
fi

quatenus ad Prsce,

qus

diligenter obftrvencer
,

&

finem re6ta petet hoc Opus Hiftorise nec excrefcct fupra modum . Quod fi etiam prouc , circumfcribitur limlcatur , vaftum Opus ali-

&

pufillanimo videri poffit is in Bibliothecas ocuios convertat ; inter alia , Corpo. ,

cui
*

&

ra JurisCiviiis aut Juris Canonici

te fpelec
,

ex una par-

&

Commentarios Doclorum

& Juinter-

nfcofifultorum ex altera

& videat quid

.

fic quoad Molem & Volumina (qui, tanquam Scribx fidcles ,

leges ipfas

Nobis enira Naconfcribi.

ipfis

turas

&
&
.

nil

aliud

excipinius
,

&
ab
,

mus)
torum
que

brevitas competit

&
,

fere

Re-

bus imponitur.
,

Opinionum autem
non
eft

Sc

?Ucu

Speculationum
in

numcrus, nenoftri

finis

Quod

vero

Dlfiributione

Operis

mentionem fccinwis CarcHtialiHm Viytutnm in Natura ; & quodetiam harum Hiftoria anteqaam ^^ O^us Interpretatioms ventum fucric perfcribenda efl^ct ; hujus rei minime ubliti fumus , icd eam nobis ipfis refervavimus cum de alio,

rura Induftria in hac re

priufquam homines

cum Natura
rint
3

paulo arlius confuefcere incepe.

prolixe fpond-re non audeamus

Nunc
ita-

Natt4ralcm

& Experimentalem

5^1

kaque ad Dclineacionem Hift&riarum Particulaiveniendum Verum , prout nunc ne^otiis dlftrinaimiir , non ulcenus luppetu otium , quam ut Catalogim tSLnium Hi/ioriariim Particulanum lecundumCapita iubjungamus Enimuero cum prinnum huic rei vacarc poffumus confilium efl , in fingulis,
rittni
.

veluti interrogando

docere

qbalia lint circa u-

namquaraque Hiftoriarum illarum potiffimum inquirenda & confcribenda , tanquam ea qua: ad

fincm noftrum faciunt
,

inftar

Topicorum quorun-

dam
gna

particularium
{\ve Piocejfu Sc

vcl potius, ut (fumpto

)

plo a Caufis Givilibus

y

exemmh^z Vtndtcattone ma^

a favore

&

providcntia divi-

na conceffo

inftituto

manum
tendic
lo$
)

Jus

fuum

in

quem genus h. , ( Naturam rccuperare conper

Naturam ipfam

& Arccs

fuper Arcicu-

exarainemus.

CA.

^6z

Parafctve

ad Hijloriam

CAIALOGUS

HISTORIARUM
particularium
feciindum

Capita

'H
%,

Iftoria

Cceleflium

five Aftronomi?!

ca

Hiftoria
ejus
,

configurationis Cceli

&

partium
;

VerfLisTerram Gofmographica
.

&
.

partes ejus

fivc

3. Hifloria
4. Hiftoria
5. Hiftoria

d.

7.
8.

Toni , Corufcationum , Hiftoria Ventorum & Flatuum repetinorum , 5c undulationum Acris . Hiiloria Jridum .
truum

Cometarum Meteororum ignitorum Fulgurum , Fulminum

. ,

&

Hiftoria

Nubium
.

prout fuperne confpi-

ciuntur
p.

HiRoria Expanfionis Cceruleae , Crepufcuplurium Solium , plurium Lunarum Halonum , Colorum variorum Solis 5c Lunae ; atque omnis varietatis Goeleflium ad adfpc6lum , qux fit ratione Medii procel10. Hifloria Pluviarum ordinariarum
li
,
, ,

lofarum 6larum
11.
fiae

&

prodigiofarum
)
,

quas vocant

Hifloria Grandinis
,

etiam CataraCoeli , & fimiiium , Nivis , Gelu , Prui;

Nebulas

Roris

&

fimilium

12. Hi-

Catalogus Htfioriarum Panicularkim

36^

i^. HiRoria oranium aliorum cadentium fivd defceiidentium ex alto , & fupcrne generato-

rum

13. Hifloria Sonituum in alto qui ) praeter Tonitrua . 14. Hiftoria Aeris, in Toto
ratione
.

fi

modo[fint

ali-

five in Config(>-

Mundi five Temperamen15. Hiftoria Tempeftatum torum Anni tam fecundum variationes Regionum quam fecundum accidentia Temporum & pcriodos Annorum Diluviorum , Fervorum , Siccitatum & fimilium
, , , ,
, ,
.

16.

Configurationis ipforum interfe, atque Exporreilionis ipforum in la-

HiftoriaTcrrs bitus ipforum ,

aut

& &
;

Maris

Figurae

&Ara-

tum
ri
,

anguftum

Infularum Terrae in
,

Ma-

Sinuum Maris Tcrra Ifthmorum

,

& Lacuum
(fi

falforum \n
.

Promontoriorum
qui
fiiit

17. Hiftoria
rae
li

Motuum
;

&

Maris

&
5c

Tcr ) cx quibus Experimenris ilglobi

colligi

poflint

18. Hiftoria

Motuum majorum

&

Ferturbatio^

num
tuum

in

Terra

&

Mari ; cempeTerrr? MoTrcmorura & Hiatuum , Infularum

de novo enafcentium , Infularum fluftuantium , Abruptionum Terrarum per ingreffumMaris/ Jnvafionum & Illuvionum , Sc contra Defertionum Maris ; Eruptionum 1= gnium e Terra , Eruptiortum fubitanearum A<^uarum e Terra , & fimilium ip. Hiflcria Gcographica Naturalis , Montinm^
^ .

'

VaU

^64-

Secundum Captta
,

Vallium, Sylvarum Planitierum , Arena rum , Paludum , Lacuum , Fluviorum Torrentium , Fontium , & omnis diverfitatis fca,

tibus

turiginum ipforum & fimiiium Provinciis, Urbibus , , Civilibus ,

,

miffisGen-

&

hujufmodi

20. HiftojJa

Fluxuum
,
.

Euriporum
ris;
2,1.

& Refluxuum Maris , Undulationum & Motuum Ma^

aliorum

Hifloria caeterorum Accidentium Maris

,

Salfuginis ejus
funditatis
:

6c

Colorum diverforum, ProRupium Montium , & Val,

lium fubmarinofuai

&

fimiiiura

Sequuntur Hijloria Maffarum majorum

zz.
2,3,

T T Iftoria Flammgg & Ignitorum XjL Hiftoria Aeris in Subftantia

,

non

in Configuratione

24. Hiftoria
'

Aqu2,
.

in Subftantia

non
,

in

Con-

fiauratione o
,

:Z5.

HiftoriaTerrae Sc diverfitatis ejus ftantia , non in Configuratione

.

inSub-

Seqmntur
2^

Hifloria Specierum

T Tlftoria Merallorum perfe6lorum AuVcnaArgenti ; & Mineraruna JTjL rum Marcafitarum eorundem : Operaria
,
i'i

quoque in Mineris ipforum.

2.7.

Hiftoria Argenti Vivi

28. Hi.

Cat.T^ogus Hlftoriiirtm Particularium

3^5
,

28. Hifioria FGfTiIium y veluti Vitrioli

Sulpharis, &c.

&

zp. Hiilofia Gemmarura

veluti

Adamancis
,

Rubini Lydii
,

^c.

30. Hiftoria

Lapidum
,

ut

Marmoris

Lapidis

&c. 31. Hiftoria Magnetis .

Siiicis

32. Hiftoria Corporum Mifcellancorum , quae nec funt FofTilia prorfus , nec Vegetabilia * ut Salium , Succini , Ambra^grifeae , &c.
33. Hiftoria
ralia
.

Ghymica

circa Metalla 6c

Mine.

34. Hiftoria Piantarum,

Herbarum
,

Caulium , ftuum Seminum

Arborum , Fruticum, Partium corum , Radicum ^ Ligni , Foliorum , Florum Fru*

:

&

Lachrymarum

&c.

35. Hiftoria Chymica circa Vegetabilia . partium ac Genera35. Hiftoria Pifcium,

&
,

ipforum Hiftoria Volatilium 37. rationis ipforum.

tionis
,

&

Partium ac GcHe.

38. HiftoriaQuadrupedum,
nerationis ipforum
.

&

Partium ac Ge,

3^.

Hiftoria Serpentum

Vermium
;

rum

caeterarum Infeftorum , ac generationis ipforum

.

&

&

Mufcapartium

40. Hiftoria Chymica circa ca quae fumuntur ab Animalibus

Sei

^66

Secundttm Capitd

Sequuntur Hijloria Hominis

41.

Tlftoria Figurs

& Membrorum
,

cxter

SljL norum Hominis, Scacurge Cornpagis, Vuhus & Lineamentorum ; eorumque variefecundum Gentes & Climata , auc minores Differentias 42. Hiftoria Phyfiognomica fuper ipfa
tatis
.

alias

43. Hiftoria Anatomica

five

Membrorum

in
,

ternorum Hominls

&

varietatls

ipforum

&

quatenus inveniturin ipfa naturali Compags Struflura , non tantum quoad Morbos 5c Accidcntia prxrcrnaturalia ,

&

44. Hiftoria parciura fimilarium Hominis Carnis, Oflium , Membranarum &c.

,

ut

45. Hiftoria
nis
,

Humorum

in
,

Bilis, Spermatis

Horaine &c.

Sangai-

46. Hiftoria Excrementorum ; Sputi , Urir.arum, Sudorum, Sedimentorum ; Capillorum , Pilorum , Rediviarum , Ungujam & fimio lium
^

47. Hifloria Facultatum , Attrafilionis , Digc. ftipnis, Retentienis, Expulfionis , Sanguificationis

,

Affimilationis alimcntorum in

mem-

bra

Verfionis Sanguinis
,

&

Floris ejus in Spi-

ritum

&c.

Involun48. Hiftoria Motuum Naturalium tariorum, uc Motus Cordis , Motus Pttlfuum ,

Sternutationis
,

&

Motus Pulmonum

Motus

Ereflionis Vircj^, &c. 4^, Hiftoria Mocuum mixtorum ex Naturali-

bus

Catalogus HiflorLiYiim ParticuLmHm

^Sj
,

bus

&

Voluntariis

veluci
,

Rcipirationis

Tuflis, Urinationis, Sedis

50. HiRoria

Moruum
,

&c. Voluntariorum

ut In

Arumcncorum ad voces articulataj ut Motuum Oculorum Lingua? , Faucium , Ma*

nuum

Digitorum

Deglutitionis

&c.

Infomniorum . 51. Hiftoria Sorhni 52. Hiftoria diverforum Habituum Corporis

pinguis
,

&

macilcnti
Scc.

Complcxionum

quas

vocant,)

53. Hiftoria Generationis

Hominum

54. HiftoriaConceptionis , Vivificationis ftationis in Utero Partus , &c.

,

Gc

55.

Hiftoria Alimentationis

omnisEdulii
tae

&

Potabilis

&

Varietatis

Hominis , atquc atquc omnis Diaeiplbrum fccundum Gcntes

,

aut minores differentias

5(5.

Hiftoria Augmenrarionis

& Incrementi Cor.

por's in

Toio

&

partibus ipfius

Infantiae , Pue 57. Hiftoria decurfus ^tatis ritise , Juventutis , Scneclutis , Longaevitatis
,

Brevitatis vit2B

&

fimilium

fecundum

minores differentias , HifioriaVits & Mortis 58. Sym^ 5p. Hifloria Medicinalls Morborum , ptomatum Signorura eorundcm , Remedio60. Hiftoria Medicinalis , Curas , rum , Liberationum a Morbis . 61. Hiftoria Medicinalis torum qua confervanc
ijentes

&

&

&

&

&

>

Corpus &Saniiatcm.
6i, Hiftoria Medicinalis eorum quae pertinent ad

5^8

Secundum Capita

ad Formam 5c Decus Corporis 6^. HiHoria Medicinalis eorum

&c.
,

quae corpus
akerati-

akerant

&

pcrtinenc ad

Regimcn

vum
11^4.

Hiftoria Pharmacopolaris ^5. Hiftoiia Chirurgica . 66. Hiftoria Chymica circa Medicinas 6j, HKloria Vifus & Vifibilium , five Optica . ^8. Hiftoria Pifturse , Sculptoria , Flaftica 5cc, 6g, Hiftoria Audicus & Sonorum : 70. Hiftoria Mufica .
,

71. Hiftoria Olfaftus 72. Hlftoria Guftus , 73. Hiftoria Taftus, 74. Hiftoria Veneris

& Odorum & Saporum & ejus Objeftorum

.
.

ur fpeciei Tafilus
,

75. Hiftoria Dolorum corporeorum

uc fpecici

Talus
7^5.

Hiftoria Voluptatis

&

Doloris ingenere.
,

77* Hiftoria Affe6luum recundiae , &c.

gitativas,

ut Irae

Amoris
;

Ve-

78. Hiftoria Facultatum Intellelualium

Phantafiae
,

Go-

Difcurfus,

Memoris,
.

&c.
79. Hiftoria Divinationura Naturalium So. Hiftoria Dignotionum , five Diacrifium occultarum Naturaliura 81. Hiftoria Coquinaria ; Artium fubfervientium, veluti Macellaria , Aviaria , 5cc. 82. Hiftoria Piftoria , & Panificiorum ; Artium fubfervietttium , uc Molendinaria ,
.

&

&

6ce.

83. Hl.

Ciitalogus Hifioriarum Particularium

369

83. Hiftoria Vinaria . 84. HiftoriaCellaria ,

POCLIS

&

diverforuna

gcnerum
,

8(5.

85. Hiftoria Belbriorum Hifloria Mellis

& Confclurarum

87. Kiftor^a Sacchari 88. Hi'^oria Lalitiniorum

8p. Hilloria Balneacoria , ungueniaria 5?o. Hidoria Mifcellanea circa curam corporis
.

&
,

Tonforum
vicntium
.

Odorariorum
,

5cc.

91. Hiftoria Aurifabrilis

3c

Artium

fubfer-

p2. Hiftoria Lanificiorum , Artlum fubfervientium ^3. Hiftoria Opificioram e Serico & Bombyce 2c Artium fubfcrvicntium
.

&

574.

HiftoriaOpificiorum cx Lino
,

Goffipio

Setis

Sc aliis Filaceis
,
.

Cannabio & Ar

tium fubfervientium

95. Hiftoria Plumificiorum Arcium fubfervien* ^6. HiftoriaTextoria 5

&

tium

97. Hiftoria Tinflorla. pS. Hiftoria Coriaria , Aluraria fubfervientium

.

3c

Artium-

99. Hiftoria Culcitraria &Plumaria ico. Hiftoria Ferrifabrilis loi. Hiftoria Latomiae five Lapicidarum
102. Hiftoria Lateraria, 103. HiRoria Figularis.

&
,

Tegularia

104. Hiftoria Caraentaria

&

Cruftarla

105. Hi^

^yo
10(5.

Secundum Cafita

lOj. Hlftoria Lignifabrilisv

Hiftoria Plumbaria.

107. HiftoriaVitri
Vitriaria
.

& omnium Vitrcorum &

,
.

108. Hiftoria ArchiteftursE in genere 109^ Hiftoria Plauftraria , Rhedaria , Leflicaria , &c. iio. Hiftoria Typographica , Libraria , Scrlptori^
,

SlglUatoria
,

;
,

Papyri

Membranas

Atramenti &c.
.
,

Galami

111. Hiftoria Gerae 112. Hiftorla Viminaria

113. Hiftoria Storearia Stramine , Scirpls ,

&

Opificiorum ex

&

fimilibus

114. Hiftoria Lotricaria , Scoparia , &c. 115. Hiftoria Agriculurae, Pafcuaris , Gultus

&c. 116. Hiftoria Hortulana Sylvarum

,

117. Hiftoria Pifcatoria . 118. Hiftorla Vcnationls

119. Hiftoria Rei Belllcae

^ Aucupii
,

vientium
Sagittaria
liftarla,

;
,

uc

& Artium fubferc^, , Arcuaria Armamentarla

, ,

Sclopetaria

Tormentaria

Ba-

Machlnaria , 5cc. 120. Hiftoria Rei Nauticae ,

&

Praaicarum

& Artium

fubfcrvientium

121. Hiftoria Athletica ; xercitationum Hominls

122. HiftoriaRei Equeftris

&

omnis generisE-

123. Hiftoria Ludorum omnis generls. 124. Hiftoria Praftigiatorum & Girculatorum 125. Hi-

Catalogus HifloriaYi4m Particularium 571 -25. Hiftoria Mirccllariea divcrfaruin Matcriaruni Arrificialium ; utEfmaltae, Porcellancc

complurium Cemcntorum
iz6, Hiftoria Salium
.

&c.

128. Hilloria Mircellanca divcrf.irum

Machi-

narnm
^

tSc

Moruum

z8. Hifloria Mifccilanea

garium

quas

Experimentorum Vulnon coaluerunt in Artcm ,

Etk:im

37^ EtiamMathematicarum puramm Hijloria

fcribenda funt
vationes
^

con*

licetfint potiusObfer^
-

quam Experimenta

jr^p. Hiftoria

naturarum

&

poteftatum

Nume-

rorum J30. Hiftoria naturarum& poteftatum Figura

rum,

NOn
tarum
,

abs re fuerit admonere , quod cum necefm fe fit multa ex Experimentis fub duobus Titulis vel pluribus cadere , (vduti Hiftoria Plan-

d^ Hiftoria ArtisHortulanae , multa ha^ bebunt fere communia ) commodior fit Inquifitio
,

per ^Artes

Difpofttio vero per Corpora

Parura^

tnim nobis cura efl de xArtibus ipfis Mechanicts , fed tantum de iis quce afferunt ad inflruendam^ Philofopbiam Verum hac e ve nata melius vegentur

^s

>

. ..

c^ >ic 5-^ i sS/S"^

^
1

-.

c.A'^

^oj2

g s ? * c>^ 2 ^ S ^ 5=i i

i%2

^o

y.tsX-o gJ " S^ ^ S 2 ^ t - o o M g

A
o

c^ i^

u
!!

.^

i-l4453
c "?

S-^^d f^"^-^ ^,S.2 "'^

"
.

;.e^
^
'^

i-cS

w S 2 SctJTJ

>

?,

rV

-^

?cS-3 S c

^2"
tii^

S M
-r

ii';-;;!^

o "c o

-^

="

> > i

I e 2 N*:^ ^ S M y C -?
-0

2^'^ -^ o
S o

^^^ \^%\ ?n S "

tC
"J

c>. S S-^ ?n^

C > C _ O

"j-^ rsT: