KIRURGIJA Skripta Za Srednje Medicinske I Zdravstvene Škole

Kirurgija
skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole
KIRURGIJA
SKRIPTA ZA MEDICINSKE SESTRE
Filip Knezovi, medicinski tehniar

1
Kirurgija
skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole SADRAJ
OPA KIRURGIJA DEFINICIJA I PODJELA KIRURGIJA Podjela kirurgije POSTUPCI KOJIMA SE BORIMO PROTIV MIKROORGANIZAMA Asepsa Dezinfekcija Prirodna dezinfekcija Mehanika dezinfekcija Fizikalna (termika) dezinfekcija Suha toplina Vlana toplina Dezinfekcija kemijskim sredstvima Antiseptici (i dezinficijensi) Sterilizacija Sterilizacija toplinom Sterilizacija suhom toplinom Sterilizacija vlanom toplinom Sterilizacija ozraivanjem Sterilizacija filtriranjem Sterilizacija plinovima (hladna, plinska) uz povienu temperaturu Peroksid plazma sterilizacija Kontrola sterilizacije KIRURKE INFEKCIJE Aerobne kirurke infekcije Kliniki oblici lokaliziranih akutnih gnojnih infekcija Apsces (Abscessus) Flegmona / Celulitis Panaricij (Kukac) Furunkul (ir) Karbunkul Anaerobne kirurke infekcije Plinovita gangrena (utavac) Tetanus (Zli gr) OZLJEDE TRAUME Mehanike ozljede Zatvorene ozljede (Kontuzije) Blast sindrom Crush sindrom Otvorene ozljede (Rane) Dreniranje rane Cijeljenje rane Opekline Combustiones Termike opekline Podjela termikih opeklina prema dubini oteenog tkiva Podjela opeklina prema povrini tijela zahvaenog opeklinom Prva pomo kod opeklina Lijeenje opeklina Tretman opsenih i dubokih opeklina Komplikacije opeklina KRVARENJE (Hemoragija, Sangvinacija) Prva pomo kod krvarenja Kirurki postupci kod trajnog zaustavljanja krvarenja TRANSFUZIJA KRVI Komplikacije transfuzije krvi OK Oblici oka Mehanizam nastanka oka Klinika slika oka Prva pomo kod oka
5 6 6 7 7 7 7 8 8 8 8 8 9 10 10 10 11 11 11 11 11 11 12 12 12 12 13 13 13 13 13 13 14 15 15 15 16 16 17 18 19 19 20 20 21 21 21 22 22 24 25 25 26 26 27 27 27 27 28
Kirurgija

28 28 29 30 30 30 31 31 31 31 31 32 33 33 33 33 34 34 34 34 35 35 35 36 36 36 37 37 38 38 39 39 40 40 42 43 43 43 44 45 46 47 47 47 47 48 49 49 50 50 51 51 51 51 52 52
Lijeenje oka Kontrola bolesnika u toku lijeenja oka (zadatak medicinske sestre tehniara) ANESTEZIOLOGIJA ANESTEZIJA Opa anestezija Sredstva koja se primjenjuju za opu anesteziju Neurolept anestezija Komplikacije ope anestezije Lokalna anestezija Vrste lokalne anestezije Lokalni anestetici NEUROKIRURGIJA DIJAGNOSTIKA U NEUROKIRURGIJI Metode pretraga u neurokirurgiji Punkcije likvorskih prostora Radioloke pretrage Elektrodijagnostike metode pretraga Radioizotopna dijagnostika KRANIOCEREBRALNE OZLJEDE Ozljede mekog oglavka Povrede lubanje Povrede lubanjskog krova (kalvarije) Povrede lubanjske baze Povrede mozga Potres mozga (Commotio cerebri) Kontuzija mozga (Contusio cerebri) Kompresija mozga (Compresio cerebri) Kompresivni sindrom Epiduralni hematom Subduralni hematom Intracerebralni hematom Tumori mozga Apsces mozga Ehinokokoza mozga Hidrocefalus Prva pomo kod kompresije mozga Komplikacije kraniocerebralnih ozljeda KRALJENICA I LENA MODINA Deformacije kraljenice i lene modine Povrede kraljenice i lene modine PROCJENA TEINE KRANIOCEREBRALNE OZLJEDE KARDIOVASKULARNA KIRURGIJA TEMELJNA NAELA KIRURKOG LIJEENJA KARDIOVASKULARNOG SUSTAVA Ekstrakorporalna cirkulacija Ateroskleroza arterija Najvanije bolesti kod kojih dolazi u obzir operativno lijeenje TORAKALNA KIRURGIJA METODE PRETRAGE PLUA I PRSNOG KOA OPERATIVNI ZAHVATI U TORAKALNOJ KIRURGIJI OZLJEDE PRSNOG KOA Zatvorene ili tupe ozljede toraksa Otvorene ozljede toraksa Prva pomo kod ozljeda toraksa Lijeenje Pneumotoraks Ventilni pneumotoraks Klinika slika (simptomi) pneumotoraksa
Kirurgija
Prva pomo Terapija Hematotoraks Pyotoraks

52 53 53 53 54 55 55 55 58 58 58 61 61 61 62 62 62 63 63 65 66 66 66 67 67 67 68 69 70 71 71 71 72 73 74 76 77 78 78 79 80 80 80 81 83
ABDOMINALNA KIRURGIJA KIRURGIJA ELUCA I DUODENUMA Metode pretrage bolesti eluca i dvanaesnika Operativni zahvati na elucu i duodenumu Bolesti eluca i duodenuma Ulcus ventriculi et ulcus duodeni Komplikacije ulcus ventriculi et ulcus duodeni Tumori eluca Carcinoma ventriculi Postoperativne komplikacije kod operativnih zahvata na elucu KIRURGIJA TANKOG I DEBELOG CRIJEVA Metode pretrage kod bolesti tankog i debelog crijeva Bolesti tankog i debelog crijeva Upala crvuljka appendicitis Vrste operativnih zahvata Postupak za operaciju na kolonu Postupak poslije operacije na kolonu PROKTOLOGIJA Bolesti rektuma i anusa Analna fisura Periproktitiki apsces Analna fistula Hemoroidi PERITONITIS Lokalizacija peritonitisa ILEUS Mehaniki ileus Ileus tankog crijeva Ileus debelog crijeva Paralitiki ileus VOLVULUS (ZAPLETAJ) CRIJEVA INVAGINACIJA CRIJEVA MEZENTERIJ TUMORI CRIJEVA Karcinom kolona TUMORI ANUSA I REKTUMA OZLJEDE TRBUHA I TRBUNIH ORGANA Zatvorene ozljede trbuha i trbunih organa Otvorene ozljede trbuha i trbunih organa Terapija ozljeda trbuha i trbunih organa AKUTNI ABDOMEN
Kirurgija
OPA KIRURGIJA
Kirurgija
DEFINICIJA I PODJELA KIRURGIJE

gr. rad rukom medicinska znanost koja se bavi prouavanjem uzroka bolesti,dijagnosticiranjem i operativnim lijeenjem niza oboljenja i povreda OPERATIVNO LIJEENJE zahvat koji se obavlja pomou instrumenata o cilj je uklanjanje uzroka bolesti bolesno promijenjenog organa bolesno promijenjenog dijela tijela
Razvoj i napredak kirurgije zapoinje pojavom i primjenom: ASEPSE ANESTEZIJE (u kirurgiji omoguuje analgeziju,san i miorelaksaciju!) TRANSFUZIJE KRVI davanje krvi jedne osobe drugoj davatelju od primatelja INTENZIVNE NJEGE (neprekidan nadzor,njega,lijeenje i odravanje bolesnikova ivota za kritinih stanja) o prepoznavanje ugroenih bolesnika (uoiti simptome koji ukazuju na bolesnikovo kritino stanje) o intenzivno lijeenje treba biti brzo uinkovito rijeiti kritino stanje odravati bolesnikov ivot tako dugo dok ima objektivne mogunosti da e se funkcije vitalnih organa uspostaviti ANTIBIOTIKA I SULFONAMIDA
PODJELA KIRURGIJE
1) OPA KIRURGIJA (specijalne grane) o NEUROKIRURGIJA operativno lijeenje bolesti i ozljeda CNS-a i PNS-a o TORAKALNA KIRURGIJA lijeenje bolesti i ozljeda prsne upljine KIRURGIJA PLUA KARDIOVASKULARNA KIRURGIJA kirurko lijeenje bolesti i ozljeda srca i velikih krvnih ila o VASKULARNA KIRURGIJA operativni zahvati na perifernim k.. o ABDOMINALNA KIRURGIJA operativno lijeenje bolesti i ozljeda abdominalnih organa (probavni trakt i lijezdama pridruenim probavnom traktu hepar i pankreas) o UROLOGIJA kirurko lijeenje bolesti i povreda bubrega i mokranih puteva o ORTOPEDIJA sprjeavanje i lijeenje tjelesnih deformiteta konzervativnim i/ili kirurkim metodama ortopedi usko povezani s lijeenjem prijeloma kostiju i ozljeda zglobova (traume!!!) o TRAUMATOLOGIJA lijeenje ozljeda i deformiteta openito posebice lijeenje prijeloma kostiju i povreda zglobova o DJEJA KIRURGIJA kirurko lijeenje bolesti i ozljeda u djejoj dobi razvila se kao posebna grana jer djeji organizam drugaije reagira na povrede i operacije nego odrasla osoba
Kirurgija
o MAKSILOFACIJALNA KIRURGIJA lijei povrede i bolesti konzervativnim metodama i operativnim zahvatima koji su uglavnom locirani na glavu,vrat, nepce,eljust i usnu upljinu o PLASTINA I REKONSTRUKTIVNA KIRURGIJA operativno rekonstruktivno rjeavanje priroenih ili steenih deformiteta (ozljeda) i bolesti o RATNA KIRURGIJA zbrinjavanje specifinih ozljeda u ratnim uvjetima 2) SPECIJALNA KIRURGIJA (posebne grane operativne medicine) o OFTALMOLOGIJA o GINEKOLOGIJA o OTORINOLARINGOLOGIJA
POSTUPCI KOJIMA SE BORIMO PROTIV MIKROORGANIZAMA

ASEPSA
nain (uvjeti) rada koji iskljuuje svaku mogunost vanjske infekcije i zagaenja rane,operativnog polja,instrumenata,zavoja i ostalog pribora koji se koriste u operacijama i lijeenju rane postie se o sterilnim instrumentima (osloboeni su svih vrsta m.o. i bakt. endospora) o pripremom osoblja koje izvodi zahvat o pripremom bolesnika i operativnog polja o pridravanjem pravila aseptikog rada tijekom operativnog zahvata cilj asepse: SPRIJEITI INFEKCIJU!!!
1) DEZINFEKCIJA 2) ANTISEPSA dezinfekcija ivog tkiva 3) STERILIZACIJA (nije selektivna pa unitavamo i patogene i apatogene mikroorganizme) 4) ANTIBAKTERIJSKA (ANTIMIKROBNA) KEMOTERAPIJA UINCI POSTUPAKA kojim se borimo protiv mo.: - MIKROBISTATSKI (GERMISTATSKI) sprjeava rast i razmnoavanje m.o. - MIKROBICIDNI (GERMICIDNI) ubijanje m.o. - BAKTERIOSTATSKI (BAKTERICIDNI) tetno djelovanje na bakterije - SPORICIDNI unitavanje bakterijskih endospora - FUNGISTATSKI (FUNGICIDNI) tetno djelovanje prema gljivama - VIRUSTATSKI (VIRUCIDNI) tetno djelovanje prema virusima DEZINFEKCIJA (lat. desinfectio raskuba) postupak kojim se smanjuje (unitavanjem,inhibiranjem ili uklanjanjem) broj vegetativnih oblika mikroorganizama uzronika zaraznih bolesti,ali ne obvezno i njihovih spora do razine na kojoj ne uzrokuju infekciju - dezinfekcija se provodi u vanjskoj sredini (tlu,vodi,zraku,predmetima, prostorijama zdravstvenih ustanova i tvornicama prehrambenim proizvodima) - provodi se mehanikim,fizikalnim i kemijskim postupcima PRIRODNA DEZINFEKCIJA - Suneva svjetlost,procesi taloenja,filtriranja i razrjeivanja
Kirurgija
MEHANIKA DEZINFEKCIJA IENJE i PRANJE - smanjuje se i uklanja broj m.o. s povrina,predmeta i ivog tkiva - uklanjaju se u vegetativnom obliku i u obliku spora,a ne unitavaju (nema promjene morfologije i fiziologije m.o.) - provodimo kada nema poveane kontaminacije - na mehaniku silu gljive otpornije od bakterija FIZIKALNA (TERMIKA) DEZINFEKCIJA suha toplina,vlana toplina SUHA TOPLINA Otvoreni plamen (500 600 C) - dezinfekcija termostabilnih materijala i materijala od legura - provlaenjem kroz plamen u laboratorijima dezinfekcija istih kara i pinceta koje ne moraju biti sterilne - glaanje dezinfekcija tekstila VLANA TOPLINA VRUA VODA - iskuhavanje instrumenata (koji su prethodno oprani) u destiliranoj vodi <30 min. (a uz kap jake kiseline tijekom 2-3 sata instrument je gotovo sterilan) - nakon dezinfekcije oprati jo jednom u obinoj vodi,a ako su instrumenti prokuhavani s jakom kiselinom onda u destiliranoj vodi isprati - iskuhavanje instrumenata koji ne moraju biti sterilni PASTERIZACIJA - postupak kratkotrajnog zagrijavanja pri temperaturama niima od 100 C - ne ubijaju se spore i termorezistentni mo. ve mezofilne nesporotvorne bakterije u mlijeku (i ostali uzronici infekcija koji su termolabilni) VODENA PARA - dezinfekcija veih povrina (podovi,namjetaj obloen plastikom) TINDALIZACIJA - postupak dezinfekcije strujeom vodenom parom u Kochovu loncu - dezinfekcija materijala koji se ne smije ovlaiti - dezinfekcija hranjivih podloga (UH,elatina,termorezistentne tvari) - traje 30 min. 1 sat; podloga 37C/24h u inkubatoru (postupak se ponavlja 2 3 puta zbog sigurnosti da su unitene sve bakterijske endospore) UV (ULTRALJUBIASTE,ULTRAVIOLETNE) ZRAKE - postupak prirodne dezinfekcije (Suneva komponenta) - mikrobicidno djelovanje - provodi se pomou UV lampi (kvarcnih svjetiljki) u dezinfekciji zraka,zidova i podova u kirurkim salama - UV valovi unitavaju bioloku aktivnost virusa HLADNOA - m.o. preivljavaju ako podnesu postupak ohlaivanja - amorfni led nastaje u bakterijskoj i gljivinoj stanici neoteena - ikrice trakavica unitene -5c/vie od 5 dana,a liinke trihinele -15C/30 dana DEZINFEKCIJA KEMIJSKIM SREDSTVIMA DEZINFICIJENS (raskuno sredstvo) kemijsko sredstvo koje se primjenjuje pri dezinfekciji kemijskim postupcima ANTISEPSA (lat. antisepsis protiv trovanja,gnjiljenja) dezinfekcija ivog tkiva (na 8
Kirurgija
povrini koa i sluznica) ANTISEPTIK je kemijska tvar koja se primjenjuje kod antisepse. ASEPSA postupak i radni uvjet kojim se sprjeava doticaj mo. s ranom ili njihov ulazak u makroorganizam,a provodi se sterilizacijom SVOJSTVA IDEALNOG DEZINFICIJENSA: 1) irok spektar djelovanja (djeluje na velik broj razliitih vrsta mikroorganizama) 2) u malim koncentracijama (u maloj koliini) uinkovit (djelotvoran) 3) ne teti povrinama na kojima ga primjenjujemo 4) uinkovit u prisutnosti organskih tvari (krv,gnoj,faeces,urin,) 5) prilikom odlaganja u okolinu ne remeti (ne ugroava) bioravnoteu 6) nije toksian (otrovan za nas koji ga koristimo) 7) nije alergogen (ne izaziva alergijske reakcije) 8) nije teratogen (ne ugroava embrio ako ga koristi trudnica) 9) nije kancerogen (ne uzrokuje maligna oboljenja) 10) ekonomian (jeftin) ANTISEPTICI (i dezinficijensi) OCTENA KISELINA dobar antiseptik i dezinficijens BORNA KISELINA (lat. ACIDI BORICI,ACIDUM BORICUM) - u 3%-tnoj otopini kao koni antiseptik (mogu i kao 5% i 7%-tni) - u 0,1 0,5%-tnoj otopini za dezinfekciju sluznice oka i obloge za djeju kou (kod alergijskog kontaktnog dermatitisa u novoroenadi-est kontakt pelene i urina) ETILNI ALKOHOL (lat. AETHANOLUM) koni dezinficijens, antiseptik - u koncentracijama od 70% - 90%-tnog (u manjima nisu efikasni) - ima mikrobicidno,ali ne i sporicidno djelovanje - nikad ne stavljamo na sluznice i otvorenu ranu (zbog boli kod pacijenta) IZOPROPILNI ALKOHOL (takoer u 70%-90%, koni antiseptik i dezinficijens) - stavljamo na intaktnu kou (neozlijeenu), osim u specijalnim uvjetima VAPNENO MLIJEKO (LUINA) ne stavljaju se na kou (NEKROZA!!!) FORMALDEHID (lat. SOLUTIO FORMALDEHYDI) 37%-tni formalin - jak dezinficijens mikrobicidnog djelovanja i neugodna mirisa - ne koristi se vie zbog toksinosti i kancerogenosti (iskljuivo kao konzervans) GLUTARALDEHID 2%-tna otopina baktericidno, sporicidno, fungivirucidno FENOL,KARBOLNA KISELINA (lat. PHENOLUM,ACIDUM CARBOLICUM) - prvi dezinficijens koji je uveden u kirurgiji (Joseph Lister) - jak dezinficijens,ali toksian KLOR (i derivati klora) baktericidno (na TBC) + fungicidno - KALCIJEV HIPOKLORIT,KLORNO VAPNO (lat. CALCII HYPOCHLORIDUM) o 30%-tna otopina za dezinfekciju otpadnih voda - NATRIJEV HIPOKLORIT (lat. NATRII HYPOCHLORIDUM) o 11%-tna otopina za dezinfekciju vode za pie (u obliku IZOSANA kod kontaminirane vode najee kod planinarenja) - IZOCIJANURATI produeno djelovanje JOD (i derivati joda) ne otapa se u vodi (anorgansko otapalo) - JODNA TINKTURA (lat. IODI SOLUTIO AETHANOLICA) o 3,5,7%-tna otopina joda s etanolom ukastosmee boje o koni antiseptik, mikrobicidno, nesporicidno djelovanje o dezinfekcija operacionog polja prije operacije o uva se u tamnim boicama jer suneve zrake rastvaraju jod 9
Kirurgija -
POVIDON-JOD pojaan antiseptiki uinak o kirurko pranje ruku i operacijskog polja,tinktura kao koni dezinficijens VODIKOV PEROKSID (lat. HYDROGENII PEROXYDUM) - antiseptik,dezinficijens,dezodoran - u 3%-tnoj otopini ima mikrobicidno (nema kontaminacije sporama) - u 6%-tnoj otopini (lat. HYDROGENII PEROXYDI SOLUTIO) mikrobicidno + sporicidno (kratkotrajno kad je u kontaktu s podlogom) KISELINSKI i HIDROPEROKSID derivati vodikovog,baktericidno djelovanje TENZIDI dezinficijenski s bakteriostatskim uinkom KLORHEKSIDIN (HIBITAN) kationski antiseptiki bigvanid, ubija Kochov bac. OKTENIDINI antiseptici i dezinficijensi PODJELA DEZINFICIJENSA PREMA UINKOVITOSTI: 1) dezinficijensi s visokim stupnjem djelovanja mikrobicidno + sporicidno - primjer je vodikov peroksid (6%-tni) 2) dezinficijensi sa srednjim i niskim stupnjem djelovanja nesporicidno - razlikuju se samo po uem spektru djelovanja (nii djeluju na malo) STERILIZACIJA (lat. sterilisatio obesploivanje unitenje mo.) je postupak tijekom kojeg se primjenom fizikalnih i fizikalnokemijskih initelja ubijaju sve skupine ivih mikroorganizama,vegetativni oblici i endospore na predmetima,u materijalima i tekuinama. - sterilizacija tzv. kritinog medicinskog materijala (materijal koji ulazi u fizioloki sterilno tkivo i krvni optok) gaze, tupferi, vatice, kirurki instrumenti, urinarni kateteri,vaskularni kateteri,igle - sterilizacija infuzijskih otopina i tekuih lijekova (vodene otopine, uljne suspenzije) koje parenteralno unosimo iglom (npr. VOLTAREN FORTE) STERILIZACIJA TOPLINOM - ovisi o skupini mo. (bakterije, gljive, virusi, paraziti), obliku m.o. (vegetativni oblik ili endospora), sadraju vode i broju mikrobnih stanica - bakterije i virusi osjetljivi na 50 C - termolabilni Treponema pallidum, Neisseria meningitidis i gonorrhoeae - termorezistentni Mycobacterium tuberculosis, Clostridum tetani i botulinum - gljive najotpornije na toplinu - tetan uinak poviene temperature koagulacija i denaturacija mb. proteina STERILIZACIJA SUHOM TOPLINOM - denaturacija proteina i oksidacija organskih tvari ARENJE (na 500C 600C/10-ak min.) instrumenti nad plamenikom dok se ne uari (eza, m.b. igla), nije pouzdano zbog kontaminacije m.o. iz zraka STERILIZACIJA SUHIM VRUIM ZRAKOM - steriliziraju se metal, staklo, zavojni materijal (u kasetnom bubnju), metalne patule, termorezistentni praci, ulja i masti - provodi se u suhom sterilizatoru (Pasteurovoj pei dvostruke stijenke) - prije sterilizacije materijal oprati i posuiti te hermetiki zatvoriti - sterilizacija na temp. 150-180C/1,5-2 sata - kada termostat prikae temp. u sterilizatoru od 170C otad se mjeri vrijeme sterilizacije 10
Kirurgija -
nakon sterilizacije priekamo da temp. padne na 30-40C i onda vadimo instrumente iz sterilizatora van
STERILIZACIJA VLANOM TOPLINOM - denaturacija i koagulacija proteina u mo. i pucanje stanine stijenke STERILIZACIJA VODENOM PAROM POD TLAKOM - mikrobicidno + sporicidno djelovanje - provodi se u AUTOKLAVU (ureaj izgraen od specijalnog elika, ispunjen parom pod tlakom, hermetiki se zatvara vakuumskom crpkom se iz komore izvlai zrak) - omoguavanje temp. vodene pare za vie od 100C - steriliziramo na temp. od 121C-134C (tlak 1.2 2.4(2.5) bara)/5 25(30) min. - sterilizacija posteljine, radnih odijela, kompresa, setova za operativni zahvat - ne steriliziraju se ulja, masti i praci te metalni predmeti (zahraju) STERILIZACIJA OZRAIVANJEM - pomou ionizatnih (beta i gama (=ubojice svih ivih stanica)) zraka - mikrobicidno + baktericidno - manje doze na stanice djeluju mutageno (nagle promjene u nasljednim osnovama stanice) - ne provodi se u zdravstvenim ustanovama - sterilizacija trcaljki za injekcije, igli, katetera, tubusa, implatanata STERILIZACIJA FILTRIRANJEM - sterilizacija termolabilnih tekuina - najee sterilizacija proteinskih tekuina infuzijske otopine, ampule proteinskog sastava unosimo ih parenteralno u organizam (radi zgruavanja i promjene kemijskog sastava ne stavljamo u autoklav ili suhi sterilizator) - ne unitavaju se m.o. nego se cijeenjem uklanjaju iz tekuine STERILIZACIJA PLINOVIMA (HLADNA,PLINSKA) UZ POVIENU TEMPERATURU etilen oksid,formaldehid - sterilizacija termolabilnih materijala (legura, guma, plastike, endoskopa, katetera) - etilen oksid: temp. 55 60C (vlanost 90%)/2-4 sata, nakon toga ozraivanje - formaldehid: 60 80C/1-3 sata PEROKSID PLAZMA STERILIZACIJA - koritenje plinovitog vodikovog peroksida i viskofrekventne elektine struje - sterilizacija instrumenata i pribora koji su osjetljivi na vlagu KONTROLA STERILIZACIJE 1) KEMIJSKA indikatorske trake 2) FIZIKALNA (TEHNIKA) kontrola instrumentima (badarenje) 3) BIOLOKA uzimanje bakterijskih endospora (zbog otpornosti),ako su unitene sterilizacija je uspjena,a ako ne sterilizator je pokvaren - Bacillus stearotermophilus - Bacillus subtilis
11
Kirurgija
KIRURKE INFEKCIJE
INFEKCIJA prisutnost patogenog m.o. u organizmu KIRURKE INFEKCIJE - lokalizirane upale praene stvaranjem i nakupljanjem gnoja - zahtijevaju (ne samo konzervativno medikamentozno ANTIBIOTICI) ve i KIRURKU OBRADU o INCIZIJU (zarezivanjem) o EKSCIZIJU (izrezivanjem) o EVAKUACIJU GNOJA (uklanjanje postojeeg gnoja i svakodnevno previjanje rane sa gnojnim infekcijama) o DRENIRANJE (postavljanje drena u najdublji dio rana kako bi se omoguila evakuacija gnoja i onemoguilo nakupljanje istoga)
AEROBNE KIRURKE INFEKCIJE

najei uzronici gnojenja (prodiru u organizam putem ozljede koe ili sluznice) o STAFILOKOKI o PNEUMOKOKI o STREPTOKOKI o ESCHERICHIA COLLI o PROTEUS o PIOCIANEUS KLINIKA SLIKA AKUTNE GNOJNE INFEKCIJE: a) LOKALNA GNOJNA UPALA o tumor,rubor,calor,dolor,functio laesa + o LIMFANGITIS (upala limfnih ila) i LIMFADENITIS (upala limfnih vorova) b) SEPSA (prisutnost patogena koji putem limfe ulaze u krv) bakterijemija, toksemija
Kliniki oblici lokaliziranih akutnih gnojnih infekcija APSCES (ABSCESSUS) - lokalizirana gnojna upala bilo kojeg tkiva (kod kirurkih infekcija koe i potkonog tkiva potkoja) praena stvaranjem i nakupljanjem gnoja - karakterizira je kolekcija gnoja otro ograniena vezivnom ahurom od zdravog tkiva ( time se sprjeava infekcija okolnog zdravog tkiva!) - KLINIKA SLIKA o simptomi lokalne upale (5 simptoma!) o temperatura,zimica,malaksalost,ope loe osjeanje o regionalni limfadenitis o fenomen fluktuacije kod potkonog apscesa (jagodicama prstiju stiemo sa dva kraja apsces,a on se pomie apsces dozrio za inciziju!) - Th apscesa o incizija apscesa o evakuacija gnoja i drenaa o BRIS RANE! ANTIBIOGRAM primjena antibiotika prema antibiogramu - njega (zadatak MS/MT) previjanje!
12
Kirurgija
FLEGMONA (lat. PHLEGMONE) ili CELULITIS - gnojna upala pri kojoj se upalni,gnojni eksudat DIFUZNO iri u sve slojeve tkiva i organe vertikalno i horizontalno (nema otro ograniene granice prema zdravom tkivu) - KLINIKA SLIKA: opi i lokalni znakovi upale - Th flegmone dua i tea nego kod apscesa o incizija o evakuacija gnoja i drenaa o imobilizacija ekstremiteta (da se pri transportu ili pri hodu ta infekcija ne bi irila dalje te smanjuje bol) i mirovanje o MEDIKAMENTOZNO analgetici ANTIBIOTICI prema antibiogramu (polusintetski penicillini dobro djeluju na g (+) bakterije) PANARICIJ (lat. PANARITIUM) KUKAC - gnojni upalni proces na dlanenoj strani prstiju (na jagodicama prstiju) - zapoinje bolnim otokom (u obliku crne tokice) s pulsirajuom boli - KLINIKA SLIKA upalni proces zahvaa kou i potkoje te se iri prema o tetivama o zglobovima o kostima - Th panaricija kao i kod ostalih gnojnih upala - Komplikacije: GANGRENA FALANGE ( dovodi do spontane amputacije!) FURUNKUL (lat. FURUNCULUS) IR - ograniena gnojna upala koe i potkoja koja se iri oko folikula (korijena) dlake - gnojenje i nekroza u sreditu ira razvijanje NEKROTINOG EPA zna sam perforirati van! - furunkul smjeten na licu moe biti izvor infekcije za sve strukture u cavum cranii (upala mozga i modanih ovojnica) irenje uzronika venskim putem - Th furunkula o lokalno antibiotske masti,ihtiol masti o kirurki (kao i kod svih gnojnih upala) + antibiotici per os KARBUNKUL (lat. CARBUNCULUS) - skup furunkula na jednom mjestu (na zatiljku i prsima najee) - susprektan na dijabetes (moe biti dijagnostiki pokazatelj u dijagnozi dijabetesa pa je i est kod dijabetiara!) - Th karbunkula o incizija,ekscizija o drenaa o antibiotici
ANAEROBNE KIRURKE INFEKCIJE

PLINOVITA GANGRENA (UTAVAC) - ETIOLOGIJA: sporotvorne anaerobne bakterije iz roda Clostridija Clostridium perfrigens, Clostridium septicum, Clostridium oedematiens
13
Kirurgija -
PATOFIZIOLOGIJA: o miina nekroza koe i potkoja o stvaranje plinova o hemolitika anemija o toksemija infekciji pogoduju opsene i duboke ozljede s jakim nagnjeenjima tkiva (ratne ozljede,saobraajne ozljede) Clostridiji proizvode plinove (CO2, H2S, NH3) uzrokuju poremeaje cirkulacije i oteenja tkiva KLINIKA SLIKA o obino zahvaen ekstremitet o jaka bol,otok,stezanje o koa blijeda,napeta,sjajna (zeleno-uta) o iz rane izlazi krvavo-serozni sekret neugodna mirisa o pritiskom na kou oko rane uju se KREPITACIJE (kripanje) zbog plinova zarobljenih u tkivu (zato se plinovita gangrena naziva jo i utavac) o temperatura o znakovi septikog oka o insuficijencija bubrega Th plinovite gangrene o KIRURKA da bi se omoguila normalna cirkulacija u dijelu ekstremiteta koji nije zahvaen nekrozom velika incizija (du cijelog ekstemiteta!) ekscizija nekrotinog tkiva duga drenaa rane imobilizacija ekstremiteta o ANTIBIOTICI u velikim dozama,nadoknada tekuine i elektrolita o HIPERBARINA OKSIGENACIJA (zaustavljanje razmnoavanja klostridija) Profilaksa pravilna kirurka obrada rane! Komplikacije o AMPUTACIJA ekstremiteta o smrtnost je 40-50%
TETANUS (ZLI GR) - ETIOLOGIJA: Clostridium tetani o u anaerobnim uvjetima u rani stvara jake neurotoksine koji oteuju neuromuskularne sinapse - infekcija nastaje ako je ozljeda oneiena zemljom ili prainom u kojoj ima klostridija - KLINIKA SLIKA o gr mimine muskulature (RISUS SARDONICUS sarkastian smijeh) o gr vanih miia zategnutost vilice o opa zategnutost miia o konvulzije skeletne muskulature o poremeaji gutanja i sranog rada o kod gra i PARALIZE DINE MUSKULATURE pacijent pri svijesti SMRT kod generaliziranog oblika!!! / grevi miia se dogaaju jer neurotoksini Klostridija blokiraju prijelaz podraaja preko neuromuskularne sinapse / - Th tetanusa iskljuivo je usmjerena na ublaavanje simptoma 14
Kirurgija
o SIMPTOMATSKA TERAPIJA SEDATIVI ANTIKONVULZIVI MIORELAKSANSI o traheotomija i disanje pomou respiratora o PASIVNA IMUNIZACIJA (humani Ig specifini za tetanus TIG) uzimanje gotovih At koja uzmemo iz k. plazme drugog dobro procijepljenog ovjeka (koji ima titar At) ta At traju do 10-ak dana pa se treba ponovno imunizirati bolesnika (ali treba stvoriti i vlastita At) Profilaksa o obavezno cijepljenje djece protiv Di Te Per o u akutnoj fazi KIRURKA OBRADA svake RANE odnosno otvorene MEHANIKE OZLJEDE DAVANJE DOPUNSKOG Ana-Te CJEPIVA (booster doze!)
OZLJEDE TRAUME
lokalni i opi poremeaji organizma koji nastaju djelovanjem agenasa o MEHANIKIH (nagnjeenje,trganje,upanje) o TERMIKIH (previsoka ili preniska temperatura) o KEMIJSKIH (jake visokokoncentrirane kiseline ili luine) o FIZIKALNIH (zraenja,udarni valovi) opi poremeaji reakcija cijelog organizma na ozljedu lokalni poremeaji reakcija dijela tijela na koje je sila djelovala
PODJELA OZLJEDA PREMA UZROKU: 1) MEHANIKE OZLJEDE 2) TERMIKE OZLJEDE 3) OZLJEDE ELEKTRINOM STRUJOM (spadaju u termike ozljede,a djeluju na srce i k..) 4) KEMIJSKE OZLJEDE 5) TERMONUKLEARNE OZLJEDE
Mehanike ozljede
nastaju djelovanjem mehanike sile (pritiskom,kidanjem,rezanjem,razvlaenjem) KRITERIJ ZA PODJELU OZLJEDA ovisno o prekidu kontinuiteta i integriteta koe i sluznica ZATVORENE OZLJEDE (KONTUZIJE) koa i dostupne sluznice nisu oteene OTVORENE OZLJEDE (RANE) prekid kontinuiteta koe
Zatvorene ozljede (Kontuzije, lat. Contusio) nastaje uslijed pada ili djelovanja tupog i tvrdog predmeta,a da pritom NIJE povrijeen integritet koe i vidljivih sluznica povrede u dubini tkiva (ispod koe) 15
Kirurgija
HEMATOMI (potkona krvarenja)
oteenje k.. koje se ne vidi
kod nagnjeenja hematom mijenja boju zbog raspadanja Hb krvarenja u tjelesnim upljinama (cavum cranii,thorax,abdomen) zbog povrede parenhimnih i upljih organa (ruptura jetre i slezene,perforacija upljih organa)
izlijevanje sadraja u slobodnu trbunu upljinu AKUTNI ABDOMEN Vrste zatvorenih ozljeda (kontuzija): NAGNJEENJA BLAST SINDROM CRUSH /KRA/ SINDROM -
BLAST SINDROM niz poremeaja i oteenja ukljuujui i ok nastaje djelovanjem EKSPLOZIVNOG VALA na tijelo koji se moe iriti putem zraka, vode ili vrste materije (zid) na tijelu nastaju tkivna razaranja okrajina u tijelu dolazi do rupture mekih struktura (organa) i krvarenja CRUSH (KRA) SINDROM ozljede koje nastaju pri zatrpavanju tijela (potresi,uruavanja) i kompresiji (nagnjeenju) ekstremiteta (edematozan,bolan,nekroza miinog tkiva zbog ugroene cirkulacija) posljedice tj. KLINIKA SLIKA nastaje nakon DEKOMPRESIJE ekstremiteta o simptomi HIPOVOLEMIJSKOG (hemoragikog zbog krvarenja) OKA nastaje zbog HIPOVOLEMIJE (smanjenog volumena cirkulirajue krvi u srcu i krvnim ilama) o AKUTNA BUBRENA INSUFICIJENCIJA zbog toksinog djelovanja MIOGLOBINA dolazi do nekroze zbog anoksije mioglobin iz nekrotiziranih miia izlazi u krv odlazi u bubrege gdje mehaniki zaepljuje bubrene kanalie nema filtracije krvi pa dolazi do PROLAZNE RENALNE INSUFICIJENCIJE Th: o LIJEITI OK (nadoknada tekuine,elektrolita,koloida) o OZLIJEENI EKSTREMITET KIRURKI OBRADITI (NEKREKTOMIJA!!!) i IMOBILIZIRATI o zbog uree i kreatinina dolazi do UREMIJE pa se provodi DIJALIZA 16
Kirurgija
Otvorene ozljede (Rane)

mehanike ozljede kod kojih dolazi do vidljivog prekida integriteta i kontinuiteta koe i sluznice PODJELA RANA PREMA VANJSKOM IZGLEDU: o VULNUS PUNCTUM (ICTUM) ubodna rana o VULNUS SCISSUM (SECATUM) rezna rana (rubovi rane otri,najmanja trauma) o VULNUS CONTUSUM rana nagnjeenja o VULNUS LACERATUM razderotina o VULNUS LACEROCONTUSUM razderotina i rana nagnjeenja (najea) o VULNUS SCLOPETARIUM strijelna rana o VULNUS MORSUM ugrizna rana (viper = zmija) o AVULSIO oguljotine o EXCORIATIONES ogrebotine KLINIKA SLIKA: o lokalno BOL (subjektivan simptom) o KRVARENJE (objektivan simptom) o INFEKCIJA zbog prekida kontinuiteta koe ime bakterije sa povrine koe ulaze u ranu,predmet kojim je nanesena rana je nesterilan [jedine rane koje su sterilne jesu KIRURKE RANE] PRVA POMO (pomo na mjestu ozljeivanja) cilj prve pomoi je onemoguiti daljnje istjecanje krvi 1. zaustaviti krvarenje (prvo digitalna kompresija!) 2. skinuti odjeu i obuu s ozlijeenog ekstremiteta ako to ozljeda dozvoljava 3. dezinficirati okolinu rane (etanol,izopropanol),ali ranu NE ispirati 4. ranu prekriti sterilnom gazom i poviti je 5. imobilizirati za transport (smanjenje krvarenja,oteenja rane,boli) 6. dati analgetik ako bolesnik ne povraa 7. ako su prisutni znakovi oka svim mjerama lijeiti ok LIJEENJE OZLJEDA a) OPE LIJEENJE lijeenje cijelog organizma od ozljede supstitucijska Th (dajemo to nedostaje) nadomjestiti izgubljenu tekuinu i elektrolite ili krv dati 3A analgetike,antibiotike,ANA TE b) LOKALNO LIJEENJE (ne micati strana tijela iz rane mogue pomicanje krvnog ugruka ili nekog kamenia koji je moda zaepio neku veu krvnu ilu KRVARENJE) - PRIMARNA KIRURKA OBRADA RANE DEBRIDMAN RANE Tehnika primarne kirurke obrade rane: (kompletna ekscizija nekrotinih dijelova) 1. dati anestetik s lokalnim djelovanjem u podruje rane (infiltracijska lokalna anestezija analgezija) 2. ekscizija rubova rane (oteene koe) fini ravni anatomski rubovi rane 3. odstranjenje krvnih ugruaka,stranih tijela i nekrotinog tkiva iz dubine rane [2. i 3. mogu spontano dovesti do hemostaze,a ako je oteena vea krvna ila onda se provodi hemostaza] 4. hemostaza (trajno zaustavljanje krvarenja)
17
Kirurgija
5. ivanje rana (Sutturae avi) primarni av (avovi se vade nakon 7-8 dana ako nema komplikacija) 6. sterilno povijanje rane i imobilizacija VRSTE AVOVA: 1. PRIMARNI AV stavlja se na ranu ukoliko od ozljeivanja nije prolo vie od 8 12 sati o primarno zatvaranje rane (primarnim avom) nije dozvoljeno: a) 12 sati nakon ranjavanja b) kod ugriznih rana (jer se smatra da su inficirane slinom) c) kod ratnih i strijelnih rana (eka se par dana da se pojavi infekcija,ako ne doe do infekcije moe se zatvoriti,a ako se pojavi onda sekundarni av) 2. ODGOENI PRIMARNI AV stavlja se kod rana starijih od 12 sati,a rana se: a. kirurki obradi b. sterilno povije c. zatvori avima izmeu 3. i 6. dana (zato se i naziva odgoeni primarni av), ukoliko nema znakova infekcije 3. SEKUNDARNI AV stavlja se kod inficiranih rana,nakon izljeenja lokalne infekcije rane (izmeu 1. i 2. tjedna od nastanka rane) Svaka se rana mora kirurki obraditi,provesti profilaksu 3A (ANATE,antibiotici,analgetici), ali se ugrizne,ratne i strijelne NE smiju s obzirom koliko su stare! DRENIRANJE RANE drenaa se provodi ako rana stvara krv,gnoj - dio postoperativnog lijeenja veine kirurkih bolesnika - drenirati ranu znai postaviti u dubinu rane na najnie mjesto DREN koji omoguuje komunikaciju rane s okolinom i otjecanje sekreta (sadraja) prema van - iz svake svjee rane,sluajne ili operativne,izlazi tekui iscjedak (serum,krv) - u inficiranim rana se skuplja gnoj - dreniranje rane ima cilj sprijeiti nakupljanje bilo kakvog tekueg sadraja u rani koji ometa proces cijeljenja (to ranija i kompletnija drenaa omoguava bre cijeljenje) - kao dren moe posluiti komad gumene rukavice ili gumene cijevi - dren izvana treba osigurati avom ili iglom pribadaom da ne bi skliznuo u dubinu rane Drenaa se OBAVEZNO vri u slijedeim sluajevima: 1. ako oekujemo krvarenje iz rane (ako nismo uspjeli uspostaviti hemostazu) 2. ako je rana inficirana ili oekujemo da e se infekcija naknadno razviti 3. kod incizije apscesa,flegmone i panaricija 4. trbuna upljina drenira se nakon nekih operativnih zahvata (na elucu,kod perforacije) 5. podruje operiranog bubrega 6. pleuralna upljina s ciljem odstranjenja krvi (hematotoraks),gnoja (piotoraks) ili zraka (pneumotoraks)
18
Kirurgija
CIJELJENJE RANE - PRIMARNO CIJELJENJE RANE o primarno mogu zacijeliti rane ravnih rubova (operativne rane,dobro kirurki obraene rane) o rubovi rana su anatomski priljubljeni to omoguava primarno cijeljenje za 6-8 dana (ako nema gnojenja i krvarenja) o nakon cijeljenja ostaje svjee epitelizirani crveni oiljak (cicatrix) koji s vremenom izblijedi - SEKUNDARNO CIJELJENJE RANE o sekundarno zacjeljuju rane koje nisu kirurki obraene,nekirurke rane,rane nepravilnih rubova,rane s velikim defektom tkiva (oguljotine) o nakon zacjeljivanja ostaju neestetski i nepravilni oiljci koji ponekad zahtijevaju plastine operativne zahvate
OPEKLINE COMBUSTIONES
Graa koe: EPIDERMIS vieslojni ploasti epitel (gusto nabijene stanice) o gornji ronati sloj je mehanika zatita o sadri osjetna tjeleca za nespecifine osjete o nema vlastitih krvnih ila DERMIS dublji deblji sloj koe o aktivni germinativni sloj koe (predstavlja osnovu za obnavljanje) o dlaka,folikul dlake,lijezde znojnice i lojnice,vezivno tkivo SUBCUTANEUS (POTKONI SLOJ) o potkono tkivo,vezivno tkivo,masno tkivo o vee krvne ile koje opskrbljuju kou
OPEKLINE su ozljede koje nastaju uslijed djelovanja toplinske energije na

kou,sluznice i dublje dijelove tijela. Uzroci opeklina: direktno djelovanje plamena vrue pare,tekuine i metali kemikalije (jake kiseline i luine) elektrina struja (toplinsko djelovanje dovodi do ELEKTRINOG BILJEGA,a struja elektriciteta moe dovesti do poremeaja sranog ritma) UV zrake RTG zrake Podjela opeklina prema uzroku: - termike - kemijske - radijacijske (termonuklearne)
19
Kirurgija
TERMIKE OPEKLINE
Podjele termikih opeklina prema dubini oteenog tkiva opeklinom prema povrini tijela koje je zahvaeno opeklinom (ova podjela postoji iz razloga da se brzom inspekcijom dobiva uvid u stanje opeene koe i ope stanje bolesnika te omoguava brzo lijeenje)
Podjela termikih opeklina prema dubini oteenog tkiva:

OPEKLINE I. STUPNJA o najee nastaju kod pretjeranog izlaganja sunevim zrakama o oteen je EPIDERMIS o koa je crvena (eritem),suha,neugodna i bolna na dodir o oporavak je potpun,bez oiljaka (restitutio ad integrum) OPEKLINE II. STUPNJA oteen je epidermis i dermis,imamo grupu A i B (da li e biti A ili B ovisi o duini djelovanja vrue/kipue tekuine na kou) o OPEKLINE II. A STUPNJA najee ih izaziva vrua tekuina oteen je EPIDERMIS i GORNJI SLOJ DERMISA dublji germinativni sloj koe ostaje sauvan na koi je izraen eritem (crvenilo),mogu nastati bule (mjehuri u kojima se zbog oteenja krvnih ila nakupila krvna plazma i tkivna tekuina) koje brzo pucaju,pa zaostaju vlane povrine jako bolnog tkiva,vezikule iako bolne,ove opekline se jo smatraju povrinskim o OPEKLINE II. B STUPNJA izaziva ih kipua tekuina koja due djeluje na kou te oteuje DUBLJE SLOJEVE DERMISA sauvan je najnii germinativni sloj koe dublje strukture (lijezde, folikuli dlake) omoguena regeneracija,ali ne i potpuni oporavak, mogua je i pojava komplikacija koa je prekrivena mjehurima s bijelom bazom (suha nekroza due cijeljenje opekline i nakon kirurke obrade otvaranja bula, odstranjenja tekuine iz njih u svrhu breg cijeljenja i nekrektomije) bolne su zacjeljuju za 3 5 tjedana,najee vidljivim oiljkom OPEKLINE III. STUPNJA o izaziva ih otvoreni plamen (koji je temperature nekoliko stotina C),elektrina struja,tekui metal o koa je potpuno razorena (uniten je i epidermis i dermis),tamnoruiaste boje ili pougljena o nema osjeta boli jer su razorena i osjetna tjeleca tj. ivana vlakna u koi o neophodna je hospitalizacija o to je vea povrina koe opeena opasnije je za pacijenta o ako se opekline III. stupnja ne lijee doi e do DEMARKACIJE (zdravo tkivo e samo odbaciti nekrotizirane dijelove) OPEKLINE IV. STUPNJA o tkivo je KARBONIZIRANO (razorena je koa i dublja tkiva masno tkivo,miii i kosti) o nuna je AMPUTACIJA 20
Kirurgija
Podjela opeklina prema povrini tijela zahvaenog opeklinom:

koristi se pravilo/metoda 9 (devetke) po Wallaseu za brzu i jednostavnu procjenu o glava i vrat = 9% (prednja / stranja strana glave i vrata = 4,5%) o trup = 18% 2 = 36% (prednja/stranja strana trupa 29%) o ruke = 9% 2 = 18% o noge = 18% 2 = 36% (prednja/stranja 92=182=36%) o spolovilo i perineum = 1%
Teina opeklina ovisi o: a) povrini tijela zahvaenog opeklinom b) dubini opekline c) ivotnoj dobi ozlijeenog d) zdravstvenom stanju osobe prije ozlijeivanja OK se javlja nakon to je koa opeena dubokom opeklinom (IIA., IIB. ili III. stupnja) te je zahvaeno vie od 15% povrine koe kod odraslog tj. 10% kod djece 25% 30% povrine tijela zahvaenog opeklinom predstavlja teke opekline 40% 50% povrine tijela zahvaenog opeklinom predstavlja smrtonosne opekline
Klinika slika kod opeklina: a) bol (jaa je kod povrinskih opeklina,a nema je kod jakih opeklina) b) hipovolemijski ok se javlja nakon 48 72 sata (2 3 dana) zbog gubitka krvne plazme,vode,elektrolita,proteina c) anemija (oteenje ii gubitak E,smanjenje Htc,smanjena doprema O2) d) toksemija (zbog infekcije stafilokokom i pseudomonasom koji su normalni stanovnici nae koe) e) krvarenje iz eluca Curlingovi ili stres ulcusi (rezultat je visoke doze adrenalina koji potie jako izluivanje HCla ngs sukcija eluanog soka manji kontakt na sluznicu!)
PRVA POMO KOD OPEKLINA:

1) maknuti uzrok topline od pacijenta ili pacijenta od uzroka topline 2) spaljenu odjeu ne skidati zbog infekcije i boli (ali ako nije slijepljeno moemo zbog toga to je odjea vrua) 3) opeene dijelove zaviti istom krpom natopljenom ledenom vodom ili nakon rashlaivanja suhim sterilnim zavojem (led preko suhog povoja) sterilno povijanje (NE potapati u ledenu vodu da ne doe do HIPOTERMIJE) 4) imobilizirati i hitno transportirati u bolnicu 5) ako ne povraa (u transportu) dati slanu otopinu per os (1L vode + 3g NaCl + 1.5g NaHCO3) 6) kod zastoja vitalnih funkcija,udisanja dima i vruih para,trovanjem CO ili CO2 reanimirati
LIJEENJE OPEKLINA:
a) OPE LIJEENJE - hematoloke i biokemijske pretrage krvi (Htc1 ,broj E, L, Tr; pH krvi, nivo Hb i oxiHb) - kontrola laboratorijskih i biokemijskih vrijednosti urina (i krvi)
1
Volumni udio stanica
21
Kirurgija -
nadoknaditi izgubljenu krv i poboljati cirkulaciju infuzije elektrolita i 5% glukoze; transfuzija krvi visokokalorina dijeta (puno proteina i vitamina) zbog toga to je opeklina otvorena ozljeda (rana) ANA-TE + antibiotici + analgetici (HIPNOTICI morfij!) kontrola diureze (trajni urinarni kateteri) dobivamo uvid u stanje bubrega i koliko moemo dati tekuine
b) LOKALNO LIJEENJE - opeenu kou isprati toplom fiziolokom otopinom i posuiti - DEBRIDMAN rane / opeene koe - nekrektomija (odstranjivanje mjehura i nekrotinog tkiva) - lijeenje METODOM IZLAGANJA ili METODOM ZAVOJA METODA IZLAGANJA o nakon primarne kirurke obrade opeeni dijelovi se sue na zraku to predstavlja opasnost od infekcije (iako e prije na ovaj nain zavriti cijeljenje) METODA ZAVOJA o opeeno mjesto se nakon primarne kirurke obrade povija (sterilna vazelinska/antibiotska gaza + sterilna vata ili zavoj da ne bi dolo do sljepljivanja) o previjanje se vri svakih 3 8 dana
TRETMAN OPSENIH I DUBOKIH OPEKLINA (opsene i duboke opekline zahtijevaju)

1) NEKREKTOMIJA najee 4. ili 5. dan kad se ope stanje pacijenta stabilizira 2 ) brzo postavljanje sintetske ili uzgojene koe ili 3) biotehnolokih nadomjestaka tj. biolokih zavoja (svinjska koa ili amnionska membrana) kao privremene podloge prije postavljanja prave ljudske koe (autotransplantat, heterotransplatat) [2. i 3. u svrhu sprjeavanja infekcije] koji genotipski odgovaraju
KOMPLIKACIJE OPEKLINA:
infekcija,toksemija ok; bubrena insuficijencija (zbog hipovolemijskog oka i loe cirkulacije) oiljne kontrakture (ako se jave keloidi) ogranienost kretnji u zglobovima iznad kojih su oiljci neizvjesnost preivljavanja (smrt moe nastupiti i nekoliko tjedana ili mjeseci nakon zapoete terapije zbog prisutnih komplikacija)
22
Kirurgija
23
Kirurgija
KRVARENJE
HEMORAGIJA, SANGVINACIJA
istjecanje krvi iz sranoilnog sustava Uzroci krvarenja: traumatska ili operativna ozljeda stijenke krvne ile (esto je zahvaen i okolni organ pa uz to i k..) krvarenje zbog bolesti nekih organa krvarenje zbog poremeenog mehanizma koagulacije (npr. hemofilije) Podjela krvarenja prema mjestu oteenja krvotoka: a) ARTERIJSKO krvarenje svjetlocrvena krv koja istjee u mlazu b) VENSKO krvarenje tamnija krv koja polagano istjee c) KAPILARNO krvarenje tokasto krvarenje na koi i sluznici Podjela krvarenja prema mjestu krvarenja: a) VANJSKO krvarenje krv tee prema van i lako se uoava o oblici vanjskog krvarenja javljaju se kod otvorenih ozljeda hematemeza krv crne boje (zbog kontakta s HCl om) u povraenom sadraju melena crna krv (krvarenje u gornjim dijelovima probavnog trakta doticaj s HCl om) u stolici krvarenje kod hemoroida ili Ca rektuma stolica pokropljena krvlju epistaksa krvarenje iz nosa otoragija krvarenje iz uha hematurija krv u mokrai b) UNUTARNJE krvarenje krv istjee unutar tijela u tjelesne upljine i organe, a nije vidljivo opasnije od zatvorenog jer ne znamo koliko je pacijent izgubio krvi o dijagnosticira se prema opim simptomima krvarenja / OTOREJA istjecanje likvora kroz uho; RINOREJA istjecanje likvora kroz nos / Odrasla osoba bez veih smetnji (nee nastati hipovolemijski hemoragiki ok) podnosi gubitak krvi do 1 L. ZNAKOVI KRVARENJA: A) OPI ZNAKOVI ISKRVARENJA (kod gubitka krvi veeg od 1 L pad krvnog tlaka (sistoliki ispod 100 mmHg) slabo punjen, ubrzan puls (iznad 100 o./min.) koa hladna, vlana, pokrivena ljepljivim znojem koa i vidljive sluznice blijede i cijanotine dispneja pacijent se ali na opu slabost, klonulost, um u uima i e B) LOKALNI ZNAKOVI KRVARENJA ovise o mjestu krvarenja krvarenja u abdominalnu upljinu (kod rupture abdominalne aorte, jetre, slezene) napeta i na palpaciju bolna trbuna stijenka znakovi povienog intrakranijalnog tlaka (prsnue cerebralnih arterija i vena hematomi!)
24
Kirurgija
Zaustavljanje i kompenziranje odreenog gubitka krvi od strane organizma: a) koagulacijom (stvaranje fibrinskog epa) b) vazokonstrikcijom periferije i centralizacijom krvotoka sr nadbubrene lijezde kod veeg gubitka krvi izluuje vee koliine adrenalina koji e izvriti vazokonstrikciju krvnih ila i omoguiti odlazak krvi u centar (vitalne organe srce, plua, mozak) centralizaciju krvotoka KLINIKI SIMPTOMI OKA objektivni parametri kojima brzo procjenjujemo izgubljenu koliinu krvi (svim osobama pokazuju iste znakove nisu subjektivni) - tlak - puls - prokrvljenost koe i vidljivih sluznica (boja koe ovisi o prokrvljenosti koe i kvaliteti krvi koju imamo) Tablica objektivnih parametara brze procjene koliine izgubljene krvi: TLAK PULS (sistoliki) gubitak od 500 mL vei od 100 mmHg 80 100 o./min. krvi gubitak od 1000 oko 100 mmHg oko 100 o./min. 1500 mL krvi gubitak preko 1500 manji od 90 mmHg vei od 100 o./min. mL krvi KOA topla, ruiasta hladna, blijeda
hladna, blijeda, vlana, perioralno bljedilo, sluznice cijanotine
PRVA POMO KOD KRVARENJA: 1) DIGITALNA KOMPRESIJA 2) KOMPRESIVNI ZAVOJ 3) ELEVACIJA (PODIZANJE) EKSTREMITETA 4) JAKO PREGIBANJE EKSTREMITETA 5) ESMARCHOVA POVESKA (kod oteenja veih arterija i kod amputacija ekstremiteta) svakih 30 45 min. poputanje poveske da ne doe do nekroze dijelova tijela koji se nalaze ispod Esmarcha o treba tono navesti vrijeme postavljanja poveske KIRURKI POSTUPCI KOD TRAJNOG ZAUSTAVLJANJA KRVARENJA: 1. LIGATURA (PODVEZIVANJE) KRVNIH ILA 2. ELEKTROKOAGULACIJA ELEKTROKAUTEROM 3. LOKALNO KOMPRESA NATOPLJENA OTOPINOM FIZIOLOKE I ADRENALINA U OMJERU 1:1000 (jer e adrenalin direktno djelovati kod veih krvarenja na vazokonstrikciju i zaustavljanje krvarenja) 4. PRIMJENA HEMOSTIPTIKA (sredstva za zaustavljanje krvarenja) 5. TRANSFUZIJE KRVI
25
Kirurgija
TRANSFUZIJA KRVI
davanje kompatibilne (istovjetne i po AB0 i po Rh sustavu) krvi jedne osobe, nekoj drugoj Transfuzijom se daje: a) AUTOLOGNA KRV (uzeta od samog pacijenta pacijent kroz due vrijeme ostavlja odreene koliine krvi u sluaju da mu zatreba) b) SVJEA KRV (krv koja je konzervirana i stara 24 sata) c) KONZERVIRANA KRV d) PREPARATI KRVI I KRVNE PLAZME (POJEDINANI DIJELOVI KRVI I PLAZME) 1. koncentrat eritrocita daje se u HIPOVOLEMIJSKOM OKU i u hitnim stanjima odmah u transportu E0- (eritrociti nula negativno) koje prima svaka krvna grupa 2. koncentrat trombocita 3. svjee smrznuta krvna plazma 4. faktori koagulacije 5. albumini (kod hipotenzije, edema, opeklina, oka) 6. imunoglobulini Krv uzeta od davaoca se priprema, konzervira i uva u vreicama ili bocama (do uporabe se uva u hladnjacima) na kojima je oznaen: - datum pripreme - krvna grupa - Rh faktor Transfuzija se moe davati: a) u venu (v. cubitalis, v. saphena) b) u arteriju c) u kotanu sr prije transfuzije se uini BIOLOKA PROBA (daje se primaocu 10 20 ccm /kubika/ krvi i eka se reakcija kroz par minuta) -
KOMPLIKACIJE TRANSFUZIJE KRVI: 1. Pirogena reakcija (reakcija Ag i At) u vidu povienja temperature i tresavice 2. Tromboflebitis na mjestu davanja 3. Pojaana hemoliza eritrocita (Hb oslobaa bilirubin pa nastaje utica) 4. Anurija (insuficijencija bubrega zbog hemoglobinurije) 5. Inokulacijski hepatitis (hepatitis koji se dobije preko igle ili onoga to smo preko igle aplicirali dali) 6. Prijenos nekih uzronika bolesti preko krvi
26
Kirurgija
O K
je stanje poremeene cirkulacije , ija je posljedica - SMANJENA PROKRVLJENOST TKIVA (zbog loe tkivne perfuzije) - HIPOKSIJA (posljedica smanjene prokrvljenosti tkiva, nedostatka O2) - ACIDOZA TKIVA (zbog nedostatka O2 dolazi do uspostave anaerobnog metabolizma stvara se i nakuplja mlijena kiselina pa dolazi do acidoze tkiva) OBLICI OKA
HIPOVOLEMIJSKI OK (razlog je u KRVI koje je premalo!) nastaje zbog smanjene koliine krvi u cirkulaciji kod iskrvarenja HEMORAGIJSKI (hemoragiki) OK kod opeklina (zbog gubitka krvne plazme, stanine tekuine) kod povraanja, proljeva (zbog gubitka vode i elektrolita) KARDIJALNI (KARDIOGENI) OK (razlog je u SRCU) nastaje kod zatajenja srca kao miine pumpe kod infarkta miokarda, sranih aritmija (ventrikularne fibrilacije, paroksizmalne tahikardije) 3) VAZOMOTORNI ili DISTRIBUTIVNI OK (razlog je u krvnim ilama) - nastaje kod zatajenja krvnih ila zbog vazodilatacije u periferiji krv iz centra odlazi u periferiju odnosno dolazi do PATOLOKE PRERASPODJELE KRVI pa centar nema dovoljno O2 - u ovu vrstu oka se ubraja i anafilaktiki ok - endotoksini i neurogeni ok 1) 2) -
MEHANIZAM NASTANKA OKA

CENTRALIZACIJA KRVOTOKA (odlazak krvi u centar srce, plua, mozak) zbog VAZOKONSTRIKCIJE PERIFERIJE (do koje dovodi poveana koliina adrenalina i noradrenalina) ako VAZOKONSTRIKCIJA DUGO TRAJE nastaje oteenje bubrega i hipoksija tkiva to pokrene ANAEROBNI METABOLIZAM (zbog manjka O2) razvija se ACIDOZA zbog nakupljanja mlijene kiseline IREVERZIBILNI OK nastaje kada zbog acidoze dolazi do raspada stanice iji otpadni produkti dovode do VAZODILATACIJE (koja se ne moe terapijski kontrolirati)
KLINIKA SLIKA OKA

HIPOTONIJA (sistoliki RR ispod 100 mmHg) ubrzani, slabo punjen puls dispneja hladna, vlana, cijanotina koa okrajina lice pepeljasto sivo, obliveno znojem ako je pri svijesti nezainteresiran je za okolinu, ali e nam se aliti na osjeaj ei, ima podraaj na povraanje i prisutan je um u uima 27
Kirurgija -
zbog insuficijencije bubrega (bubreg je okovni organ koji pokuava zadrati koliinu krvi odnosno vode koja se nalazi u organizmu pa u najmanjoj moguoj koliini vode izluuje sve toksine tvari izluuje se jakokoncentrirani urin) blaa ili jaa izraenost simptoma ovisi o teini oka
PRVA POMO KOD OKA

1) zaustaviti krvarenje 2) unesreenog utopliti i postaviti u leei (Trendelenburgov) poloaj 3) ako ne povraa, dati tople napitke i analgetike
LIJEENJE OKA
1. NADOKNADA onog to nedostaje TEKUINE, ELEKTROLITI (infuzija, transfuzija) 2. dati OVLAENI 100% - tni KISIK (5 10 L) preko maske ili nosnog katetera 3. ANALGETICI, LIJEKOVI ZA POBOLJANJE DIUREZE (lijekovi koji pojaavaju cirkulacije kroz bubrege te da bi se omoguila filtracija krvi i sve toxine tvari iz tijela izluile van) 4. PROFILAKSA STRES ULCERACIJA (nazogastrina sukcija i antacidna sredstva) 5. INTENZIVNI NADZOR u vidu mjerenja svih VF tlaka, pulsa, disanja, unosa i iznosa tekuine (satna diureza!), kontrole stanja svijesti, prokrvljenost koe i sluznica
KONTROLA BOLESNIKA U TOKU LIJEENJA OKA (zadatak medicinske

sestre tehniara)
1) OPI IZGLED prokrvljenost koe i vidljivih sluznica (opisuje se putem boje koe) 2) VITALNI ZNAKOVI disanje (dubina disanja hiper/hipoventilacija; da li postoji tahipneja, bradipneja) puls tlak satna diureza (40 50 mL/sat) pokazuje stanje cirkulacije kroz bubrege CVP (centralni venski tlak) 58 cmH2O najbolji pokazatelj potrebe za nadoknadom tekuine 3) HEMATOLOKE I BIOKEMIJSKE PRETRAGE Hb, hematokrit, broj E,L,Tr , urea, kreatinin, elektroliti 4) ODREIVANJE PLINOVA U ARTERIJSKOJ KRVI ACIDOBAZNI STATUS (pO2, pCO2, pH)
28
Kirurgija
ANESTEZIOLOGIJA
29
Kirurgija
ANESTEZIJA
ANESTEZIJA je ugasla osjetljivost (neosjetljivost) za sve vrste osjeta
primarno je cilj anestezije ANALGEZIJA (gubitak osjeta boli) kada se izazove analgezija nema ni ostalih osjeta 1) OPA ANESTEZIJA (cijeli pacijent je u anesteziji) ciljevi ANALGEZIJA neosjetljivost na bol u podruju cijelog tijela SAN gubitak svijesti MAKSIMALNA RELAKSACIJA MIIA (tjelesne muskulature) 2) LOKALNA ANESTEZIJA ciljevi ANALGEZIJA dijela tijela gdje se izvodi operativni zahvat pacijent je budan (kooperabilan, moe razgovarati s timom koji ga operira)
OPA ANESTEZIJA
PREMEDIKACIJA primjena medikamenata (lijekova) 40 60 minuta prije anestezije i operacije prema uputama lijenika OPA PREMEDIKACIJA ciljevi smirenje bolesnika i oslobaanje od straha (anksiolitici Apaurin, Valium) bolja analgezija i manja potreba za anesteticima (opioidi Dolantin, Morfin, Metadon) smanjena sekrecija (hipersalivacija) dinih puteva (Atropin, Scopolamin) SPECIJALNA PREMEDIKACIJA p.p. primjena ostalih medikamenata (kardiotonici, antihipertenzivi, antibiotici,) one lijekove koje pacijent redovno prima NE smije prestati uzimati samo e mu lijenik kontrolirati dozu SREDSTVA KOJA SE PRIMJENJUJU ZA OPU ANESTEZIJU a) INHALACIJSKI ANESTETICI o lako hlapljive tekuine (inhalacije aerosola) Halotan, Enfluran, Izofluran (daju se precizno kalibriranim rasprivaem ime se omoguuje udah lako hlapljivih tekuina to doprinosi anesteziji odnosno uspavanosti cortexa velikog mozga) o plinovi DUINI OKSIDUL rajski plin koji izaziva euforiju (osjeaj ugode, jako dobrog raspoloenja) koristi se mjeavina duinog oksidula i kisika u kojoj je 30 35% kisika koristi se kao bazalni anestetik bez obzira na vrstu ope anestezije b) INTRAVENSKI ANESTETICI daju se direktno u cirkulaciju o NESDONAL barbiturat ultrakratkog djelovanja nema analgetika svojstva, samo brzo uspavljuje
30
Kirurgija
primjenjuje se kao uvod u anesteziju uz jako analgetiko sredstvo (OPIOIDNI ANALGETICI Fentanyl, Petidin Dolantin, Rapifen derivati morfija) o DIPRIVAN intravenski hipnotik nema analgetika svojstva primjenjuje se uz jake analgetike NEUROLEPT ANESTEZIJA - primjenjuje se kod kirurkih zahvata koji traju due od dva sata - ini je kombinacija jakog analgetika i medikamenta koji uzrokuju psihomotorno smirenje KOMPLIKACIJE OPE ANESTEZIJE a) ASFIKSIJA ako je dolo do ozljeda u usnoj upljini guenje jezikom, stranim tijelom, krvnim ugrukom b) POVRAANJE s opasnou od asfiksije ili aspiracije u dine puteve (to moe dovesti do guenja i aspiracione pneumonije) c) POSTOPERATIVNI OK neurogeni (zbog anestetika)
LOKALNA ANESTEZIJA
provodi se lokalnim anesteticima koji sprjeavaju stvaranje i provoenje ivanih podraaja u motorikim i senzorikim ivanim vlaknima - to je anestezija na tono odreenom mjestu tamo gdje e se provoditi operativni zahvat VRSTE LOKALNE ANESTEZIJE: a) POVRINSKA ANESTEZIJA anestetik se primjenjuje u vidu spreja ili gela na sluznice pojedinih organa oi (npr. kod odstranjivanja stranog tijela iz oka naprica se Tetrakain u konjuktivalnu vreu da se izazove anestezija), dini putovi, mokrani mjehur b) INFILTRACIJSKA ANESTEZIJA infiltrira se nekoliko slojeva tkiva, a anestetik se utrcava pod kou ili u tkivo u okolici mjesta na kojem e se izvriti operativni zahvat (kod debridmana rane!) c) PROVODNA ANESTEZIJA anestetik se injicira u podruje ivca koji inervira regiju tijela gdje e se izvesti operativni zahvat (ovakvu vrstu anestezije daje stomatolog) d) SPINALNA ANESTEZIJA (dijeli se na epiduralnu i periduralnu) primjena anestetika u spinalni prostor kod operacija u ginekologiji i traumatologiji e) PERIDURALNA ANESTEZIJA (vrsta je spinalne analgezije) primjenjuje se kod operacija koje e due trajati, a postoperativno se eli produiti analgezija LOKALNI ANESTETICI (najee upotrebljavani): - XYLOCAIN 0,5%, 1%, 2% - CYSTOKAIN 2%, 5% - ANEKAIN 0,5% Med. sestra tehniar mora znati prirediti Xylocain za lokalnu povrinsku anesteziju pri uvoenju: o eluane sonde o urinarnog katetera o bronhoskopa o endotrahealnog tubusa -
31
Kirurgija
NEUROKIRURGIJA
32
Kirurgija
skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole NEUROKIRURGIJA
DIJAGNOSTIKA U NEUROKIRURGIJI METODE PRETRAGA U NEUROKIRURGIJI - Anamneza - Heteroanamneza - Kliniki neuroloki pregled - Laboratorijske pretrage (mikrobioloke, biokemijske) PUNKCIJE LIKVORSKIH PROSTORA a) Lumbalna punkcija ubadanje punkcijske igle u slabinski dio ispod L4 kraljeka pod lokalnom anestezijom b) Subokcipitalna punkcija punkcija punkcijskom iglom ispod zatiljne (okcipitalne) kosti tonije izmeu zatiljne kosti i atlasa (C1)
Lumbalna punkcija i poloaj kod lumbalne punkcije
RADIOLOKE PRETRAGE 1) RTG lubanje (kraniogram) 2) RTG kraljenice (provodi se u dg skolioze) 3) Cerebralna angiografija 4) Spinalna angiografija 5) Lumbalna mijelografija (radikulografija) 6) Subokcipitalna mijelografija (CT mijelografija) 7) Kompjutorizirana aksijalna tomografija (CT scan) 8) Nuklearna magnetska rezonancija (NMR in vivo)
Rtg lubanje (kraniogram)
33
Kirurgija
ELEKTRODIJAGNOSTIKE METODE PRETRAGE 1) Elektroencefalografija (EEG) 2) Elektromiografija (EMG) 3) Ehoencefalografija (EchoEG) primjena UV valova RADIOIZOTOPNA DIJAGNOSTIKA primjena raioaktivnih tvari radi lokalizacije patolokih procesa u CNSu KRANIOCEREBRALNE OZLJEDE Kraniocerebralne ozljede glave - craniuma = lubanje i - cerebruma = mozga nastaju djelovanjem direktne ili indirektne sile dijelimo ih na otvorene i zatvorene kraniocerebralne ozljede (podjela na otvorene i zatvorene NE odreuje teinu i procjenu ozljede, ali podjela na penetrantne i nepenetrantne DA) a) Otvorene kraniocerebralne ozljede - oteena je koa glave (postoji prekid kontinuiteta koe) - ako uz to postoji i fraktura lubanje to se onda zove otvorena fraktura kosti glave - ako uz to NIJE ozlijeena dura mater onda se to naziva OTVORENA NEPENETRANTNA KRANIOCEREBRALNA OZLJEDA - ako je uz to ozlijeena dura mater onda se to naziva OTVORENA PENETRANTNA KRANIOCEREBRALNA OZLJEDA (fractura cranii impresiva) opasnija zbog mogunosti infekcije ulazak m.o. u upljinu lubanje pa su pogoene sve anatomske strukture koje se tu nalaze b) Zatvorene kraniocerebralne ozljede - koa glave NIJE oteena - mogue oteenje mozga od lakog do tekog - moe biti i fraktura lubanje, onda se naziva zatvorena fraktura kosti lubanje (fractura cranii fissura) OZLJEDE MEKOG OGLAVKA - najee je vulnus lacerocontusum na mekom oglavku (esto jako krvari pa je mogue da ovjek iskrvari, pa je vana primarna obrada rane i hemostaza) - prva pomo digitalna kompresija ispred uha, pritisak na arteriu temporalis superficialis -
34
Kirurgija
POVREDE LUBANJE (CRANIUMA) dijelimo na: a) POVREDE LUBANJSKOG KROVA (KALVARIJE) najee fractura cranii b) POVREDE LUBANJSKE BAZE
POVREDE LUBANJSKOG KROVA (KALVARIJE) moe biti otvorena, zatvorena, penetrantna, nepenetrantna dijele se prema izgledu na: 1) FRACTURA CRANII FISSURA 2) FRACTURA CRANII IMPRESIVA 1) FRACTURA CRANII FISSURA - dolo je do pucanja kostiju, ali bez utisnua kotanih fragmenata u modanu masu - na kraniogramu se vide samo fissurae (pukotine), meu puknutim fragmentima kosti - ovjek najee pri svijesti - moe doi do povreda mozga (komocio cerebri, kontuzio cerebri, kompresio cerebri), zato je potrebna hospitalizacija - Dg kliniki pregled, kraniogram, CT, EHO - Terapija o antiedematozna terapija (da ne doe do edema mozga) hipertonine otopine glukoza, manitola, deksametazona o sedativi o tretman konzervativan 2) FRACTURA CRANII IMPRESIVA - dolo je do pucanja kostiju i do utisnua kotanih fragmenata u modanu masu - najee je to fraktura temporalne i parijetalne kosti - uvijek je penetrantna ozljeda (oteena je dura mater) - dolazi do direktnog oteenja mozga (u vidu ili komocije, kontuzije ili kompresije mozga) - klinika slika ovjek moe biti pri svijesti, ali je esto i u nesvijesti sa pojedinim ispadima muskulature (kljenuti ruku, nogu) i drugim poremeajima (npr. epileptini napad i sl.) - prva pomo o sterilno prekriti o Ana Te, serum protiv tetanusa o obilno davanje analgetika (NE morfij!) o p.p. antibiotici o transport u bolnicu (poloaj ovisi o stanju svijesti) - Dg kliniki pregled, kraniogram, EHO, EEG, cerebralna angiografija, CT - Th operativna (utisnuti kotani fragmenat treba podii na nivo ostalih kostiju) POVREDE LUBANJSKE BAZE kosti koje ine dno lubanjske baze ine krov nosne upljine (povezana usnom upljinom), stijenke sinusa u lubanjskoj bazi se u piramidi temporalne kosti nalazi cavum tympani i kotani labirint unutarnjeg uha
35
Kirurgija -
kod frakture kosti baze lubanje pucanje je uzduno, obostrano pa dolazi do komunikacije izmeu lubanjske upljine sa nosnom i usnom upljinom, upljinama uha pa je klinika slika specifina: o dolazi do krvarenja iz uha (OTORAGIJA) ili nosa (EPISTAKSA) o dolazi do curenja likvora kroz nos (RINOREA) ili uho (OTOREA) nastaju ako je dolo do penetrantne ozljede esto su kombinirane pa je teko uoiti o oteenje modanih ovojnica znai opasnost od infekcije o stvori se podljev krvi oko oba oka u obliku naoala = periorbitalni hematomi (sumnjivo na frakturu lubanje) o svijest moe biti ouvana, ali i poremeena do kome o mogu postojati kljenuti ekstremiteta prva pomo o transport u bolnicu u stalno praenje krvnog tlaka, rada srca i respiracije o ako je pri svijesti dati analgetike Dg: kliniki pregled, kraniogram, EHO, EEG, CT Terapija najee konzervativna = antiedematozna, sedativi smrtnost je velika zbog komplikacija kada bakterije iz uha ili nosa prodiru u lubanjsku upljinu pa dolazi do gnojnog meningitisa ili apscesa mozga
POVREDE MOZGA 1. POTRES MOZGA COMMOTIO CEREBRI (najblaa povreda) 2. KONTUZIJA MOZGA CONTUSIO CEREBRI 3. KOMPRESIJA MOZGA COMPRESIO CEREBRI (KOMPRESIVNI SINDROM) POTRES MOZGA (COMMOTIO CEREBRI) najlaki i najei poremeaj klinika slika o kratkotrajna nesvjestica vezana uz sam dogaaj nesree o povraanje o glavobolja o zaborav retrogradna amnezija za dogaaj nesree i ono to je njoj prethodilo o iza klinike slike moe se kriti krvarenje unutar cavum cranii subduralni hematom Dg kliniki pregled, kraniogram, EHO, EEG, CT Terapija o hospitalizacija bolesnika radi povraanja (da ne dehidrira) infuzije o sedativi o promatranje radi simptoma moguih komplikacija (subduralni hematom) prognoza dobra KONTUZIJA MOZGA (CONTUSIO CEREBRI) tea povreda postoji oteenje mozga (npr. kotanim ulomcima koji su se utisnuli u modanu masu ili samim predmetom kojim je ozljeda nanesena) nesvijest traje due pri komociji, bolesnik se sporije oporavlja svijest moe biti ouvana, ali je najee poremeena od najlakeg do najteeg stupnja, a ovisi o 36
Kirurgija
o veliini i broju kontuzija o popratnom moguem krvarenju disanje moe biti normalno i poremeeno moe doi do lokalnih simptoma ovisno o tome gdje je ozljeda nastala o kljenuti vidnog ivca promjena jaine vida o kljenuti linog ivca o poremeaja njuha, opipa (zbog kljenuti tih nerava) o ako se ozlijedi motoriki reanj dolazi do kljenuti o ako doe do oteenja limbikog sustava (emocionalnog podruja) posljedino dolazi do krvarenja u ve oteenim dijelovima takvi ljudi promijene ponaanje (postanu agresivni, razdrajivi) pa se uspostavi psihijatrijska dijagnoza (ali se nakon dugo vremena u heteroanamnezi moe otkriti da je postojala trauma koja je to uzrokovala) prva pomo o ovisno o stanju svijesti, pulsu, tlaku, disanju prema tome odgovarajui transport o p.p. analgetici o sve zabiljeiti i ako je eventualno data odreena koliina tekuine per os Dg klinika slika, CT ; vie se ne radi cerebralna angiografija Th konzervativna, hitna operativna
KOMPRESIJA MOZGA (COMPRESIO CEREBRI) KOMPRESIVNI SINDROM - obuhvaa sva patoloka stanja koja mogu prouzroiti poveanje intrakranijalnog tlaka (tlaka unutar cavum cranii) i kompresiju (pritisak) na modanu masu i time pomicanje modanih masa i ostalih struktura ( svaka nova struktura - tumor, krvarenje moe uzrokovati povienje intrakranijalnog tlaka) - povienje intrakranijalnog tlaka uzrokovati e jaku, intenzivnu glavobolju - najei uzroci kompresivnog sindroma su: 1) KRVARENJA 2) TUMORI 3) APSCES 4) PARAZITI 5) HIDROCEFALUS KRVARENJA dijelimo u 3 grupe: a) EPIDURALNI HEMATOM b) SUBDURALNI HEMATOM c) INTRACEREBRALNI HEMATOM
Epiduralni hematom - akutno arterijsko krvarenje iz srednje meningealne arterije (opskrbljuje krvlju duru mater) - krvarenje je lokalizirano izmeu dure mater i kosti (tu se javlja hematom) - razvoj klinike slike je brz (12 24 sata od ozljede) dominantna kronologija simptoma 1) kratkotrajna nesvijest zbog potresa mozga 2) slobodni interval (dolazi svijesti osjea se dobro) 3) nastup sekundarne nesvijesti (iz koje ga mora probuditi neurokirurg)
37
Kirurgija
o proirenje zjenica na strani hematoma (zjenica ukoena, ne reagira na direktno osvjetljenje) o bradikardija o poremeaj disanja o nekada se prije sekundarne nesvjestice moe javiti kljenut ekstremiteta ili gubitak senzibiliteta na suprotnoj stani ili epilepsija Dg: CT ili cerebralna angiografija Terapija operativna (kraniotomija otvaranje lubanjske upljine),evakuacija hematoma i hemostaza
Subduralni hematom - venozno krvarenje iz vena koje spajaju povrinu mozga sa sinusima dure - hematom nastaje ispod dure mater (izmeu dure mater i mozga) - u klinikoj slici se moe razviti: o akutni subduralni hematom unutar 24 sata o subakutni subduralni hematom od 24 sata do 7 dana o kronini subduralni hematom od 7 dana do 2 mjeseca - klinika slika: o glavobolja, munina, povraanje o smetnje vida o duevne promjene ( psihijatrijska dijagnoza) o kljenut udova i dr. o slobodni interval (osjea se dobro) - Dg: klinika slika, CT (slojevito snimanje mozga), cerebralna angiografija (invazivna RTG pretraga koja omoguuje prikaz krvnih ila mozga uz pomo kontrastnog sredstva) - Terapija: operativna (kraniotomija ili nekoliko trepanacijskih otvora da bi se evakuirao hematom i nainila hemostaza)
Intracerebralni hematom - nastanak krvarenja u mozgu (apoplexio) zbog pucanja patoloki promijenjenih krvnih ila o aneurizme proirenja krvnih ila mozga o angiomi Tm k.., hemangiomi genetski determinirane anomalije 38
Kirurgija -
klinika slika ovisi o veliini hematoma i sijelu hematoma unutar modane mase o razliiti stupanj gubitka svijesti o kljenuti udova o epilepsija o nejednakost zjenica o promjena pulsa i krvnog tlaka Dg: CT, cerebralna angiografija Terapija: operativna (kraniotomija, evakuacija hematoma, hemostaza HITNO!!!)
TUMORI MOZGA - mogu biti benigni i maligni (ova injenica nam pomae u procjeni prognoze, ali ak nije toliko bitna benignost i malignost, ve i smjetaj tog tumora, jer ako je i benigni tumor smjeten tako da je teko dostupan, vri kompresiju modane mase ili je inoperabilan moe isto tako biti poguban za pacijenta odnosno prognoza moe biti vrlo loa) - maligni Tm su GLIOMI (iz hemoglija, metastaziraju u zglobove) - benigni Tm su najee iz vezivnog tkiva iz meninga MENINGEOMI - mogui Tm i oni koji o potjeu od hipofize o su priroeni epidermoidne ciste - klinika slika a) opi simptomi nastupe naglo zbog povienja intrakranijalnog tlaka o zajedno sve ope simptome nazivamo sindrom poveanog intrakranijalnog tlaka glavobolja cerebralno povraanje (povraanje bez munine) zastojna papila (otok papile onog ivca papile nervi optici koja je edematozna zbog kompresije) b) arini simptomi ovise o lokalizaciji tumora o promjene ponaanja (Tm limbikog sustava) o ispad senzibiliteta o kljenuti ekstremiteta o poremeaji defekacije i mikcije o promjene vida, sluha, njuha, okusa o halucinacije (Tm afektivnog slunog podruja) - Dg: neuroloki pregled, CT, cerebralna angiografija - Terapija operativna + zraenja i kemoterapija - prognoza ovisi o vrsti i sijelu tumora APSCES MOZGA gnojna upala u mozgu Tri su naina nastanka: 1) infekcijom otvorenih penetrantnih kraniocerebralnih ozljeda 2) irenjem upale iz drugih organa (gnojna upala srednjeg uha, mastoidnih stanica, paranazalnih sinusa) 3) hematogenim irenjem iz udaljenih gnojnih arita (furunkul, karbunkul, bronhiektazije,) - klinika slika modanog apscesa o u poetku slika akutne infekcije - tjelesna temp., zimica, tresavica, laboratorijski nalazi leukocitoza i ubrzana SE 39
Kirurgija
o kasnije upala kroninog toka organizam nastoji izolirati apsces pa oko njega stvara vezivni ahuru (uahurenje) ime apsces stvara simptome kao tumor sindrom povienog intrakranijalnog tlaka arini simptomi za dg jo uvijek vana leukocitoza i ubrzana SE Dg: CT i/ili cerebralna angiografija Terapija: o operativna kraniotomija, odstranjenje apscesa sa ahurom o konzervativna antibiotici
EHINOKOKOZA MOZGA (PARAZIT EHINOKOK MOZGA) - ehinokok koji je lokaliziran u jetri brzo dolazi u plua i u mozak Cirkulacija ehinokoka u organizmu: u organizam dolazi probavom
njegova jajaca se resorbiraju u sluznicu crijeva ulazak u sustav vene porte ako probije jetrenu barijeru ulazak u donju uplju venu i njom u D srce iz D srca u plunu arteriju (tu moe ostati) mogue da iz plua plunim venama dospije u L srce i tako aortom u sve dijelove tijela i u MOZAK u mozgu stvaranje ehinokokove ciste koja je dobro ograniena prema okolini Dijagnoza - epidemioloka anamneza (iz kojeg je kraja bolesnik) - DKS EOZINOFILIJA - ehinantigenska proba - CT i/ili cerebralna angiografija Terapija operativna HIDROCEFALUS - visoka koliina cerebrospinalnog likvora u komorama i ventrikulima mozga koji se zbog toga ire i pritiu na mozak koji atrofira (stanji se!) - likvor se stvara u treoj i etvrtoj modanoj komori iz spleta krvnih kapilara ide u subarahnoidalni prostor (ispunjen je likvorom) kroz granulacije arachnoidee odlazi u sinuse dure u vensku krv o izmeu dva lista dure mater nalazi se venska krv (ti listovi na nekim dijelovima nisu srasli te su uvijek otvoreni izmeu ova dva lista se stvara hematom kod epiduralnog krvarenja) 40
Kirurgija -
u lubanji vlada odreeni tlak koji reguliraju sekrecija i volumen cerebrospinalnog likvora CIRKULACIJA LIKVORA 3., 4. modana komora (SPLET KRVNIH KAPILARA) SUBARAHNOIDALNI PROSTOR (ispunjen likvorom) KROZ GRANULACIJE ARAHNOIDEE SINUSI DURE, venska krv
hidrocefalus s obzirom na uzrok moe biti: 1) hipersekrecioni likvor se lui u poveanoj koliini ( intrakranijalnog tlaka) 2) opstruktivni luenje likvora je normalno, ali je poremeen njegov odvod zbog zaepljenja likvorskih puteva (npr. tumorima) hidrocefalus novoroenadi je priroen zbog poremeaja u razvitku mozga hidrocefalus dojenadi i male djece nastaje zbog upala i tumora klinika slika o kod novoroenadi i dojenadi poveava se opseg lubanje i poprima tipian izgled = lubanja je poveana s izboenim elom lice je razmjerno malo ovo se dogaa zbog jo nezatvorenih kotanih avova o kod odraslih glava NE raste zbog hidrocefalusa jer su kotani avovi zatvoreni sindrom poveanog intrakranijalnog tlaka i arini simptomi Dg: CT, EEG i cerebralna angiografija Terapija o kod novoroenadi operativna ventrikuloatriostomija PUDENZ (Pudenzove valvule) ugrauje se sustav cjevica koji cerebrospinalni likvor izvodi iz desnog ventrikula mozga preko vene jugularis u desni atrij srca o kod odraslih otkloniti uzrok, obnoviti put otjecanja likvora
41
Kirurgija
slika 1 hidrocefalus u djece slike 2 i 3 komore normalne irine i komore kod hidrocefalusa slika 4 ventrikuloatriostomija slika 5 CT nalaz mozga sa opstruktivnim hidrocefalusom
PRVA POMO KOD KOMPRESIJE MOZGA ispitivanje 1) SVIJESTI 2) ORJENTACIJE U PROSTORU, VREMENU I OSOBNE ORJENTACIJE 3) FREKVENCIJA PULSA 4) KRVNI TLAK 5) DINI PUTEVI 6) ZJENICE 7) SENZIBILITET I MOTORIKA EKSTREMITETA to prije bolesnika transportirati u prikladnom poloaju koji e ovisiti o njegovom stanju svijesti u principu NE lijekovi, p.p. analgetici kod likvoreje na nos ili uho (rinoree ili otoree) NE tamponada! nego sterilno prekrivanje 42
Kirurgija
KOMPLIKACIJE KRANIOCEREBRALNIH OZLJEDA EDEM MOZGA infekcija zbog otvorene povrede ili frakture baze lubanje gnojni meningitis ili apsces mozga zbog krvarenja poremeaj optoka hidrocefalus epilepsija (u ranoj fazi kao prvi simptom krvarenja ili ozljede mozga, moe i u kasnijoj fazi nakon ozljede) KRALJENICA I LENA MODINA DEFORMACIJE KRALJENICE I LENE MODINE KIFOZA izboenje prema natrag (fizioloki torakalni i sakralni dio) LORDOZA izboenje prema naprijed (fizioloki cervikalni i lumbalni dio) SKOLIOZA izboenje kraljenice prema desno ili lijevo, ali u frontalnoj ravnini (fizioloka je dekstroskolioza)
43
Kirurgija
slika 1 i 2 skolioza slika 3 i 4 kifoza slika 5 i 6 - lordoza POVREDE KRALJENICE I LENE MODINE 1) POVREDE KRALJENICE BEZ POVREDE LENE MODINE - tretiraju se konzervativno (gipsevi, leanje na tvrdoj podlozi) 2) POVREDE KRALJENICE I LENE MODINE - vrlo su teke - ako se radi o povredi vratnog dijela kao posljedica se javlja kvadriplegija (npr. kod skokova u vodu) - ako se radi o povredi lumbalnog dijela posljedica je paraplegija (oduzetost donjih ekstremiteta) - Terapija: to prije poeti s lijeenjem (unutar 6 sati od nastanka ozljede) repozicija ulomaka, fiksacija i stabilizacija radi oporavljanja lene modine 3) HERNIA INTERVERTEBRALNOG DISKA - DISCI INTERVERTEBRALES vezivnohrskavine ploe koje se nalaze izmeu trupova kraljeaka i amortiziraju, ublaavaju pokrete kraljenice i prenoenje sile prema mozgu - kod patolokih stanja se izbouju i pritiu medullu spinalis - klinika slika lumboishijalgini bolovi - Dg: mijelografija, elektromiografija (EMG) - Terapija operativna 44
Kirurgija
normalni discus
hernija intervert. diska
PROCJENA TEINE KRANIOCEREBRALNE OZLJEDE suvremeni nain procjene teine i prognoze kraniocerebralne ozljede temelji se na vrijednostima bodova Glasgowske ljestvice kome (Glasgow coma scale GSC)
Glasgowska ljestvica kome OTVARANJE OIJU Spontano Na poziv Na bolni podraaj Nemogunost otvaranja oiju MOTORIKE RADNJE Normalna kretnja na poziv Obavlja ciljanu radnju Obrambeni pokreti Neadekvatna fleksija na podraaj Ekstenzijski pokreti Bez motorikog odgovora na podr. GOVORNE FUNKCIJE Spontani govor Smeten govor Nerazumljiv govor Neartikulirani glasovi Nemogunost glasova
Broj bodova 4 3 2 1 Broj bodova 6 5 4 3 2 1 Broj bodova 5 4 3 2 1
Bolesnici s vie od 8 bodova NISU vitalno ugroeni!
45
Kirurgija
KARDIOVASKULARNA KIRURGIJA
46
Kirurgija
KARDIOVASKULARNA KIRURGIJA
Temeljna naela kirurkog lijeenja kardiovaskularnog sustava
EKSTRAKORPORALNA CIRKULACIJA
izvoenje operativnih zahvata na srcu mogu se izvoditi zahvaljujui postupku iskljuenja srca iz krvnog optoka tzv. ekstrakorporalnoj cirkulaciji i pothlaivanju tijela (hipotermiji) rad srca i plua zamijeni se mainom srce plua sva venska krv izdvoji se pomou cijevi iz organizma i pomou crpke odvodi se u oksigenator (komoru za zasienje krvi kisikom) krv zasiena kisikom vraa se u optok pomou druge crpke, ali tako da zaobilazi srce i plua na mirnom i suhom srcu kirurg radi i najtee operacije
ATEROSKLEROZA ARTERIJA
kronina degenerativna bolest srednje velikih arterija koronarnih, cerebralnih, renalnih i arterija nogu nastaje taloenjem lipida u stijenku arterija i stvaranje vezivno masnog ateroma, koji suava lumen arterija progresijom bolesti dolazi do taloenja kalcija u aterom (kalcifikacija) stijenka ile neelastina i kruta posljedica ateroskleroze i zaepljenja arterije trombom je infarkt dijela tkiva, koji opskrbljuje trombozirana arterija komplikacije su dananje najee bolesti o infarkt srca o infarkt mozga o infarkt bubrega o klaudikacije u nogama
NAJVANIJE BOLESTI KOD KOJIH DOLAZI U OBZIR OPERATIVNO LIJEENJE

a) DUCTUS BOTALLI priroena srana mana, oituje se postojanjem spoja izmeu aorte i arterije pulmonalis b) TETRALOGIJA FALLOT viestruka srana mana srca i velikih krvnih ila c) PULMONALNA STENOZA kongenitalno suenje arterije pulmonalis d) KOARKTACIJA AORTE priroeno suenje aorte e) STENOZA ILI INSUFICIJENCIJA AORTALNIH ZALISTAKA f) STENOZA MITRALNOG UA g) OPERATIVNO LIJEENJE BOLESNIKA S BOLEU KORONARNIH KRVNIH ILA I ISHEMIJOM SRCA - cilj je revaskularizacija miokarda - pomou venskog autotransplantata (dio vene safene sa noge) uini se spoj izmeu aorte i koronarnih arterija ispod okluzije (suenja) tzv. AORTOKORONARNI BYPASS - pomou koronarne angioplastike sueni dio koronarne arterije proiruje se uvoenjem katetera cjevice s baloniem na vrhu pomou proteza od sintetskih materijala (aloplastine proteze), stentovi od dakrona
47
Kirurgija
TORAKALNA KIRURGIJA
48
Kirurgija
TORAKALNA KIRURGIJA
METODE PRETRAGE PLUA I PRSNOG KOA
1. Sputum (ispljuvak) slanje na bakterioloki pregled (u propisanim kutijama) 2. RTG pretrage a. RTG plua b. Tomografija je rendgensko prikazivanje razliitih slojeva plua (prave se slojevite snimke plua) c. CT 3. Bronhoskopija je pregled velikih bronha bronhoskopom okom se pri tome pregledava sluznica bronha ako se vidi neka sumnjiva tvorevina pravi se biopsija za histoloki pregled 4. Perkutana transtorakalna punkcija plua 5. Pleuralna punkcija postupak pri kojem pomou igle vadimo sadraj iz pleuralne upljine u dijagnostike i terapijske svrhe a. terapijska punkcija odstranjenje tekueg sadraja i zraka iz pleuralne upljine b. dijagnostika punkcija dijagnostika aspiracija tekueg sadraja iz pleuralne upljine 6. Odreivanje vitalnog kapaciteta i spirometrijski testovi 7. Scintigrafija plua pomou radioaktivnih izotopa 8. Analiza plinova u krvi
OPERATIVNI ZAHVATI U TORAKALNOJ KIRURGIJI

Torakotomija operativno otvaranje prsnoga koa o eksplorativna torakotomija prsni ko se samo otvori i zatvori, to se radi u dijagnostike svrhe ili onda kada se pri operaciji ustanovi da je daljnji zahvat nemogu (npr. kod inoperabilnog Ca bronha) Resekcija plua operativno odstranjenje jednog dijela plua a. Pulmektomija odstranjenje cijelog plunog krila b. Lobektomija odstranjenje plunog renja (lobusa) c. Segmentektomija odstranjenje jednog dijela renja (segmenta) Torakoplastika uklanjanje nekoliko rebara na bolesnoj strani plua i toraksa o poslije torakoplastike operirana strana prsne stijenke ulekne prema pleuralnoj upljini i tako se ta upljina smanjuje i time se ujedno smanji i opseg rastezanja plua pri disanju Dekortikacija odstranjenje koure tj. upalom stvorene debele ploe na pleuri, pa se nakon operacije plue moe dobro proirivati pri disanju Drenaa pleuralne upljine uvoenje drena u prsite ime se omoguuje otjecanje tekueg sadraja (krv, gnoj i dr.): evakuira tekuinu ili zrak, reekspanzija plua, ponovno otvaranje plua na taj nain normalizacija funkcije plua nakon operacije ili traume Bulauova drenaa gumena se cijev uvede kroz debeli troakar u pleuralnu upljinu slobodni kraj gumene cijevi nalazi se u zatvorenoj boci ispod razine zraka na taj je nain osigurano otjecanje gnoja, a sprijeeno ulaenje zraka na boci se nalazi jo jedan otvor za otjecanje zraka 49
Kirurgija
Drenaa pomou sustava za prikljuak na pumpu s vodenim mlazom slobodni kraj drena spoji se na taj sustav radom pumpe usisavaju se zrak i tekui sadraj iz prsita i skupljaju u boci vrat boce je zatvoren i nepropustiljiv za zrak Drenaa pomou posebnih aparata na elektrini pogon koje spojimo na slobodni kraj drena
OZLJEDE PRSNOG KOA

izazvane mehanikom silom i pri tome mogu biti ozlijeeni vani torakalni organi kao to su srce, plua, dunik, jednjak, aorta i vani ivci. Zatvorene ili tupe ozljede toraksa izazvane su udarcem, zatrpavanjem ili nastaju pri padu na toraks nema prekida kontinuiteta koe, ali mogu biti povrijeeni vani unutarnji torakalni organi i rebra kod teih zatvorenih povreda mogu nastati o kontuzija plua o laceracija plua o prekid bronha kod tupih ozljeda toraksa nastaje i prijelom rebara (fractura costae) o bol pri disanju, kaljanju i kihanju na povrijeenoj strani o bol pritiskom na mjesto prijeloma o ako je prelomljeno rebro dovelo do ozljede plua ili pleure pojavljuje se podraajni kaalj i sukrvavi ispljuvak supkutani emfizem hematotoraks i pneumotoraks
50
Kirurgija
1. 2. 3. 4. 5.
6. 7.
Otvorene ozljede toraksa prouzroene ubodom u toraks ili nastaju pri strijelnim povredama a) penetrantne ozljede pri kojima je povrijeena i pleura takve ozljede uzrokuju pneumotoraks i hematotoraks, a postoji i opasnost od infekcije (empijema pleure) b) nepenetrantne ozljede otvorena ozljede toraksa, a pleura nije povrijeena Opi simptomi ozljede toraksa: ok (moe biti teak, jer je rije o poremeaju rada srca i plua) bolovi (posebice izraeni kod frakture rebara) podraajni kaalj kojeg prati hemoptoa (u manjim ili veim koliinama) dispneja (prisutna je u svim ozljedama prsnoga koa, ali u tekom obliku kod onih penetrantnih) potkoni (supkutani) emfizem zrak iz povrijeenog plua ili traheobronhalnog stabla ue pod kou fino kripanje kad rukom pritisnemo kou ispod koje se nalazi zrak pneumotoraks (pri zatvorenim i otvorenim ozljedama toraksa) hematotoraks (kod zatvorenih i otvorenih penetrantnih ozljeda toraksa) Prva pomo kod ozljeda toraksa: rano sterilno prekriti otvoreni pneumotoraks privremeno zatvoriti kod sumnje na frakturu rebara postaviti vrsti zavoj oko toraksa ili pacijenta polei na povrijeenu stranu osigurati to udobniji i bri transport u bolnicu voditi brigu o iskaljavanju, ako je mogue dine puteve oistiti aspiratorom Lijeenje mjere sprjeavanja oka kod penetrantnih ozljeda hitna operacija Th frakture rebara sastoji se u blokadi meurebrenih ivaca novokainom redovito ienje dinih puteva katkad nuna traheotomija PNEUMOTORAKS to je stanje koje nastaje kad se zrak nalazi u pleuralnoj upljini postoje tri tipa pneumotoraksa 1) TRAUMATSKI PNEUMOTORAKS o njega uzrokuju povrede plua, pleure i traheobronhalnog stabla o kod otvorenih penetrantnih ozljeda toraksa zrak ulazi meu dva lista pleure kroz ranu OTVORENI PNEUMOTORAKS o kod zatvorenih ozljeda toraksa zrak ulazi meu dva lista pleure ako je dolo do ozljeda plua, pleure ili bronha ZATVORENI PNEUMOTORAKS 2) SPONTANI PNEUMOTORAKS o posljedica je prskanja proirenih alveola, bula kod emfizema plua 3) TERAPIJSKI PNEUMOTORAKS o izaziva se utrcavanjem zraka u pleuralnu upljinu pomou posebnog aparata
51
Kirurgija
PNEUMOTORAKS prema mehanizmu nastanka moe biti: o OTVORENI o ZATVORENI o VENTILNI VENTILNI PNEUMOTORAKS stanje pri kojemu zrak udisajem struji u pleuralnu upljinu, ali ne moe iz nje izai, jer se pri izdisaju pleura, dijelovi plua ili rubovi rane poloe preko otvora i djeluju kao ventil nagomilavanjem usisanog zraka (koji vie ne moe izai) izmeu dva lista pleure razvija se KOMPRESIVNI PNEUMOTORAKS o stvara se veliki tlak (kompresija) na plua, srce i velike krvne ile i potiskuje ih prema zdravoj strani
KLINIKA SLIKA (simptomi) PNEUMOTORAKSA: manja nakupina zraka u pleuralnoj upljini ne uzrokuje tee poremeaje u disanju i radu srca kod veeg pneumotoraksa o dispneja o hipotenzija o tahikardija (ubrzani puls) kod kompresivnog pneumotoraksa vrlo jaka dispneja, cijanoza i proirene vene na vratu PRVA POMO: kod otvorenog pneumotoraksa rana na prsnom kou treba se zatvoriti debelom naslagom gaze i irokim vrpcama elastoplasta da se sprijei ulaenje zraka u pleuralnu upljinu kod kompresivnog pneumotoraksa brza pomo jo na mjestu nesree, jer samo rastereenje prsita moe spasiti ivot o srednje debelu injekcijsku iglu treba uvesti u pleuralnu upljinu kroz meurebreni prostor o im igla ue u prsite uje se izlaenje zraka, a bolesnikovo se stanje popravlja lake die, cijanoza sve manje izraena 52
Kirurgija
o igla ostaje u prsitu, a na nju se privrsti prst gumene rukavice, zarezan na vrhu da zrak moe izai, ali ne i vratiti se u prsnu upljinu o HITNO U BOLNICU!!! manji zatvoreni pneumotoraks prolazi bez Th jer pleura resorbira zrak
TERAPIJA vea nakupina zraka i kompresivni pneumotoraks DRENAA pleuralne upljine kod svakog otvorenog pneumotoraksa hitan operativni zahvat i drenaa
HEMATOTORAKS
krvarenje u pleuralnu upljinu KLINIKA SLIKA HEMATOTORAKSA: opi znaci krvarenja dispneja zbog potiskivanja plua na povrijeenoj strani ETIOLOGIJA: ozljede toraksa operacijski zahvati u torakalnoj upljini (na pluima, jednjaku, srcu, ) popratna pojava kod Tm plua, pleure, medijastinuma LIJEENJE: odstranjivanje krvavog sadraja pomou punkcije ili drenae toraksa kod jaeg krvarenja TORAKOTOMIJA (operativnim putem zaustavljanje krvarenja) tada potrebno dati transfuzije krvi
PYOTORAKS prisutnost gnoja izmeu dva lista pleure (u pleuralnoj upljini)
53
Kirurgija
ABDOMINALNA KIRURGIJA
54
Kirurgija
ABDOMINALNA KIRURGIJA
KIRURGIJA ELUCA I DUODENUMA
METODE PRETRAGE BOLESTI ELUCA I DVANAESNIKA - Kemijski pregled eluanog soka odreivanje aciditeta - RADIOLOKE PRETRAGE o RTG snimka abdomena na prazno, nativni snimak SAP (zove se na prazno jer se ne koristi kontrastno sredstvo) o RTG pretrage eluca i duodenuma barijevom kaom (barijev sulfat BaSO4) kontrastno sredstvo dobiva se slika odljeva eluane i duodenalne upljine defekte sluznice ispuniti e barijeva kaa, a na mjestu izraslina nee biti barijeve kae pacijent je natate, ne smije puiti, ako u elucu zaostaje stara hrana treba prije pregleda isprati eludac o CT - ENDOSKOPSKE PRETRAGE golim okom se vide promjene, moe se izvriti i BIOPSIJA o Gastroduodenoskopija pregled unutranjosti eluca i duodenuma pomou gastroskopa ili fibeskopa i gastrofotokamere (promatranje i snimanje sluznice eluca i duodenuma) - ELEKTROMAGNETSKE PRETRAGE o MRI pomou prolaska elektromagnetskih silnica tj. koritenjem elektromagnetskog polja snimka eluca i duodenuma o PET scan OPERATIVNI ZAHVATI NA ELUCU I DUODENUMU - Gastrostomija stvaranje stome (otvora) na elucu koja komunicira sa vanjskim svijetom preko meke trbune stijenke u svrhu hranjenja kroz gumenu sondu o radi se samo kod inoperabilnih Tm jednjaka sa strikturama (suenjem i zaepljenjem) jednjaka (Tm se ne odstranjuje ve se samo stvori stoma) - Gastroenteroanastomoza spajanje eluca sa vijugama tankog crijeva s poetnim dijelom jejunuma
Resekcija eluca odstranjenje 2/3 eluca i poetnog dijela duodenuma, pa se po metodama: 1. Billroth I ostatak eluca spaja sa ostatkom duodenuma 2. Billroth II duodenum zatvori avovima, a ostatak eluca se spoji sa vijugom tankog crijeva
55
Kirurgija
56
Kirurgija -
Gastrektomija potpuno operativno odstranjenje eluca, pa se jednjak spoji sa jejunumom ezofagojejunoanastomoza, a duodenum se zaije o radi se kod inoperabilnog Ca eluca ili kod stenoze u starih ljudi koji ne bi podnijeli veu operaciju
Vagotomija operativno presijecanje n. vagusa (parasimpatiki inervira eludac) tako se postie o smanjenje luenja eluanih lijezda o smanjenje peristaltike eluca (valovite kontrakcije stijenke eluca koje omoguavaju mijeanje njegovog sadraja)
Piloroplastika operativno proirenje pilorusa zbog toga to nakon vagotomije stijenka eluca postaje atonina i nije sposobna da svoj sadraj potisne kroz pilorus u duodenum
57
Kirurgija
BOLESTI ELUCA I DUODENUMA I. ULCUS VENTRICULI ET ULCUS DUODENI (IR NA ELUCU I IR NA DUODENUMU) II. TUMORI ELUCA ULCUS VENTRICULI ET ULCUS DUODENI IR (ULCUS) okrugli ili linearni defekt sluznice koji prodirui u dubinu prema serozi (vanjski vezivni sloj stijenke eluca) probija i muscularis mucosu (miini sloj sluznice) - pri cijeljenju redovito zarasta oiljkom ili cicatrixom - nastaje zbog smanjenih obrambenih snaga sluznice od kiseline koja je prisutna u elucu - ravnotea moe biti poremeena uslijed vanjskih inioca (stresovi!) - etiopatogeneza ulkusne bolesti nije dokazana ovisnost hipersekrecije eluane sluznice HCl om i ulkusna bolest ventrikula, posebice duodenuma - ventrikularni ulkusi mogu prijei u karcinom, a duodenalni vrlo rijetko Kliniki se ulkusna bolest oituje kao: 1) BOL od osjeaja pritiska, peenja, grienja i neugode ispod liice do intenzivnih bolova, kod ventrikularnog ulkusa bol se javlja pola sata nakon jela (uz osjeaj punoe i nadutosti), a kod duodenalnog bol je na prazan eludac 2 3 sata nakon jela 2) podrigivanje 3) munine i povraanje, nakon toga olakanje 4) tegobe sezonskog karaktera u proljee i ljeto tegobi izraeni kod duodenalnog ulcusa Provokatori koji izazivaju kliniku sliku - masna, kisela, paprena jela - alkohol, crna kava, puenje - psihika uzbuenja Terapija: internistika o dijeta o higijenske ope mjere o medikamentozna (antacidi, H2 blokeri npr. Ranital) kirurka provodi se ako internistika terapija nije dala rezultate, pa se ispolje komplikacije koje se rjeavaju kirurki Komplikacije ulcus ventriculi et ulcus duodeni: 1. PERFORACIJA ULKUSA 2. KRVARENJE ULKUSA (ULCUS SANGUINANS) 3. PENETRACIJA ULKUSA 4. STENOZA 5. MALIGNA ALTERACIJA ULKUSA 1) PERFORACIJA ULKUSA (IRA) - ulkusni proces prodire u dubinu stijenke eluca, probija sve slojeve (i miini sloj i serozu) - dolazi do izlaska sadraja u peritonealnu upljinu DIFUZNI PERITONITIS Klinika slika perforacije ulkusa: - jaka i iznenadna bol (poput udarca noem u trbuh), kasnije bolovi po cijelom trbuhu - munina i povraanje - ako se hitno ne operira, razvija se klinika slika DIFUZNOG PERITONITISA 58
Kirurgija
o trbuna stijenka napeta, bolna na dodir i pokret o zbog eksudacije u peritonealnu upljinu jave se simptomi hipovolemijskog oka ubrzan puls, ubrzano i povrno disanje, koa hladna, blijeda i znojna, facies abdominalis Dg: RTG abdomena (SAP) srp zraka pod desnim oitom DD (diferencijalna dijagnoza): - perforirani akutni apendicitis - akutni pankreatitis - dijafragmalni srani infarkt Terapija dok eka operativni zahvat: - ngs za evakuaciju eluanog sadraja - analgetici - antibiotici - parenteralna prehrana
perforirani duodenalni vrijed osim slobodne perforacije ira, moe nastati POKRIVENA PERFORACIJA (PERFORATIO TECTA) organizam je uspio ograniiti upalu na podruje oko samog mjesta perforacije, pa nije nastupio difuzni peritonitis Terapija konzervativno lijeenje o mirovanje o antibiotici o trajno crpljenje eluanog sadraja o parenteralna prehrana
2) ULCUS SANGUINANS (KRVARENJE IZ ULCUSA) - oteenje sluznice zahvati stijenku krvne ile Klinika slika ulcus sanguinansa: - hematemeza ili melena - kod jaeg krvarenja hematemeza i melena uz simptome hipovolemijskog oka Dg: - hitna gastroskopija, jer DD u obzir dolaze i druga krvarenja iz gornjih dijelova GIT-a o Ca eluca o varikoziteti jednjaka o Mallory Weissov sindrom (pucanje sluznice na prijelazu iz jednjaka u eludac koje nastaje zbog jakog povraanja, najee kod alkoholiara) o erozivni gastritis Terapija: nazogastrinom sondom ispire se eludac hladnom fiziolokom otopinom i evakuira se krvavi eluani sadraj na ovaj se nain izvri dekompresija eluane stijenke o hlaenje pomae hemostazi 59
Kirurgija
o evakuacija kiselog sadraja omoguava stvaranje krvnih ugruaka medikamentozno ANTACIDI i CIMETIDIN (H2 bloker) na ovaj se nain vri neutralizacija eluane kiseline parenteralna terapija i prehrana endoskopska laserska fotokoagulacija (moe odmah smanjiti krvarenje) ako krvarenje ne stane ili recidivira onda se rjeava operativno
3) PENETRACIJA - sporo se razvija - proces prodire u o guterau simptomi akutnog pankreatitisa o colon transversum gastrokolina fistula - klinika slika jaki, stalni bolovi koji se ire - Dg: gastroskopija - Th: operativna 4) STENOZA - suenje koje nastaje zato to se ulkusni proces obnavlja i zacjeljuje oiljkom, a niz oiljaka uzrokuje stenozu, najee u podruju pilorusa - zbog toga sadraj iz eluca teko prolazi u duodenum to se kliniki manifestira intenzivnim povraanjem i mravljenjem - povraanjem se gube elektroliti (Na, K, kloridi) i tekuina Dijagnoza: - aspiracijom eluca dobije se velika koliina starog eluanog sadraja neugodna mirisa - RTG snimka barijevom kaom izrazito proiren eludac i suenje u podruju pilorusa Terapija OPERATIVNA na hladno pacijent se priprema: 1. ngs se sa hladnom fiziolokom otopinom ispire eludac o izmeu ispiranja se stalno crpi eluani sadraj dekompresija eluca, smanjenje njegove dilatacije i poboljanje njegovog miinog tonusa 2. parenteralna prehrana + vana je nadoknada tekuine i esto poremeenih elektrolita 5) MALIGNA ALTERACIJA ULCUSA - do nje dolazi uglavnom samo kod ulcusa eluca, ali nekada rak eluca primarno izgleda kao ulcus - sumnja na malignu alteraciju o gadljivost prema mesu o mravljenje o tegobe se ne smiruju na konzervativnu Th o anemija Dijagnoza: - RTG eluca barijevom kaom - gastroskopija uz biopsiju tkiva Terapija OPERATIVNA - gastrektomija sa ezofagojejunoanastomozom ili resekcija eluca - kod inoperabilnog Tm gastroenteroanastomoza 60
Kirurgija
TUMORI ELUCA benigni rijetki adenomi (pojaani polipi i eluana polipoza), lejomiomi (Tm glatkog miinog tkiva eluane stijenke) maligni o rijetki maligni su lejomiosarkom i limfosarkom o vrlo est je karcinom sluznice eluca
Carcinoma ventriculi (Ca eluca) - vrlo est na prvom mjestu meu svim karcinomima - obino obolijevaju ljudi starije ivotne dobi (ali ne mora biti) - mukarci 2 ee obolijevaju Klinika slika: o gubitak apetita, gadljivost prema mesu o pritisak ispod liice i punoa o podrigivanje, povraanje o nekad hematemeza i melena o nekad okultno krvarenje pa anemija o eluani sok hipoacidan i anacidan - Dijagnoza o u poetku simptomi nisu izraziti zato bi trebalo dobro pregledati (GASTROSKOPIJA + RTG eluca barijevom kaom) svaku osobu stariju od 40 godina koja se prvi puta ali na eluane tegobe - Terapija o operativna resekcija, a kod inoperabilnih gastroenteroanastomoza o sedativi o lagana i kalorina hrana o + zraenje i kemoterapija
POSTOPERATIVNE KOMPLIKACIJE KOD OPERATIVNIH ZAHVATA NA ELUCU A) RANE KOMPLIKACIJE 1. Krvarenje s mjesta anastomoze terapija je: o trajno crpljenje eluanog sadraja o ubrizgavanje adrenalina u velikom razrijeenju svakih 1 2 sata o ako to ne uspije operativna 2. Retencija eluanog sadraja zbog: o oteanog prolaska kroz anastomozu o posljedica je postoperativne pareze eluca i crijeva Klinika slika: nadutost, podrigivanje povraanje eluanog sadraja neugodna mirisa - pacijent ima uvijek prvih 48 sati od operacije duodenalnu sondu kojim se crpi eluani sadraj o ako nema zastoja eluanog sadraja kada pacijent pone piti tekuinu, tada se sonda ukloni, a ako ne onda i dalje parenteralna prehrana o ako to traje vie dana onda RTG eluca barijevom kaom ponekad potreban dopunski operativni zahvat 3. Poputanje avova
61
Kirurgija -
3 7 dana nakon operacije dovodi do DIFUZNOG ili OGRANIENOG PERITONITISA Klinika slika: iznenadna, jaka bol u gornjem dijelu trbuha i simptomi peritonitisa Terapija hitna operativna sukcijska drenaa na mjesto gdje postoji insuficijencija avova
B) KASNE KOMPLIKACIJE 1. DUMPING SINDROM u 5 10% bolesnika o simptomi nakon jela, posebice obilnih obroka vrtoglavica, znojenje, lupanje srca, ubrzan puls, bolna nadutost ispod liice, munina, povraanje, gubitak svijesti (kod obilnih obroka) 2. Ulkus na mjestu anastomoze eluca i crijeva zbog resekcije eluca i duodenuma nakon duodenalnog ulcusa Th: konzervativna, ako ne uspije onda operativna (vagotomija i resekcija ostatka eluca) 3. Anemija 4. Manjak vitamina B12 5. Hipoproteinemija 6. Gubitak tjelesne teine
KIRURGIJA TANKOG I DEBELOG CRIJEVA

METODE PRETRAGE KOD BOLESTI TANKOG I DEBELOG CRIJEVA - Digitorektalna pretraga pregled rektuma prstom (gumena rukavica i vazelin) - Sigmoidorektoskopija rektoskopom - Kolonoskopija kolonoskopom okom pregledavamo sluznicu uz mogunost biopsije potpunom kolonoskopijom se dolazi do ileocekalne valvule - Pretrage stolice makroskopski, mikroskopski, bakterioloki o normalno stolica smee obojena, ali njena boja ovisi o prehrani o melena kod krvarenja iz gornjih dijelova GIT a o aholina stolica kod mehanikog ikterusa kada kamenac ili Tm zaepe uovode, pa u i u njoj bilirubin i druge une boje ne mogu otjecati u crijeva o okultno krvarenje stolica normalne boje o krvarenje iz rektuma i hemoroidalnih vorova svjetlocrvena krv na stolici - RTG tankog i debelog crijeva barijevom kaom koju pacijent pije pretraga se vri kroz dva dana i prati se putovanje kontrasta kroz crijeva - Irigografija (RTG debelog crijeva barijevom kaom) daje se putem klizme BOLESTI TANKOG I DEBELOG CRIJEVA: 1. CROHNOVA BOLEST 2. ULCEROZNI KOLITIS 3. UPALA CRVULJKA APPENDICITIS 4. Tm CRIJEVA
62
Kirurgija
UPALA CRVULJKA APPENDICITIS a) akutna upala crvuljka appendicitis acuta b) kronina upala crvuljka appendicitis chronica Akutna upala crvuljka - poinje naglo: o bolovi u trbuhu o munina, povraanje o kasnije se bolovi lokaliziraju u desnom donjem dijelu trbuha gdje je stijenka napeta i bolna na kretanje i dodir o visoka tjelesna temperatura - Dijagnoza: o anamneza o karakteristian palpatorni nalaz abdomena na fizikalnom pregledu o razlika izmeu aksilarne i rektalne temperature vea od 0,5 C - Terapija hitna kirurka apendektomija (operativno odstranjenje appendixa vermiformisa), ali i endoskopska apendektomija (mali rez na koi) o ako se ne operira nastupi difuzni peritonitis o ogranieni peritonitis ili peritifilitiki infiltrat ako se vijuge crijeva slijepe oko upalno promijenjenog apendiksa - postoperativna Th o mirovanje o antibiotici o parenteralna prehrana o mjerenje temperature i pulsa svakih sat vremena - ako nakon ove Th ne nastupi poboljanje razvio se peritifilitiki apsces hitna operacija, ako nastupi smirenje simptoma za 2 3 mjeseca Kronina upala crvuljka - povremeni bolovi u desnom donjem dijelu trbuha - DD upala jajnika, kamenci ili upala mokranih putova - Th ako su tegobe jake apendektomija VRSTE OPERATIVNIH ZAHVATA - Desna hemikolektomija resekcija cekuma i uzlaznog kolona, spaja se ileum sa kolon transversumom - Resekcija poprenog kolona ostali se dijelovi spajaju - Lijeva hemikolektomija resekcija silaznog kolona i ostali se dijelovi spajaju - Resekcija sigmoidnog kolona ostali se dijelovi spajaju - Abdomino-perinealna amputacija rektuma s kolonostomijom ili anus preterom o odstrani se rektum i dio kolon sigmoideuma o prirodni anus se zatvori o s ostatkom kolon sigmoideuma napravi se kolostomija ili definitivni anus preter (jednocjevni) - Kolostomija ili anus praeternaturalis komunikacija crijeva i vanjske sredine i tu se prazni crijevni sadraj jednocjevni definitivni proksimalni kolon se spaja sa vanjskom sredinom i tu se prazne crijeva, a distalnog dijela crijeva nema dvocjevni privremeni i proksimalni i distalni kolon su svaki za sebe u komunikaciji sa vanjskim svijetom 63
Kirurgija
o proksimalnim se prazne crijeva o do distalnog dijela sadraj ne dolazi, a za 6 8 tjedana on se zatvara o radi se kod inoperabilnih Ca rektuma Ileotransverzoanastomoza spajanje vijuge ileuma sa kolon transversumom o Kod inoperabilnih Ca uzlaznog kolona o
64
Kirurgija
POSTUPAK ZA OPERACIJU NA KOLONU transfuzije krvi i vitamini dijeta s malo ostataka (lako probavljiva hrana) + parafinsko ulje + sredstva za ienje peroralno antibiotici 35 dana prije operacije radi smanjenja postoperativne infekcije 2 dnevno ispiranje crijeva vodenom klizmom na dan operacije o ispiranje vodenom klizmom o u rektum utrcati 12g sulfonamida otopljenog u 120 mL sterilne fizioloke otopine
65
Kirurgija
POSTUPAK POSLIJE OPERACIJE NA KOLONU analgetici ngs koja crpi eluani sadraj kroz 48 sati o zatim se zatvori i bolesnik popije 20 30 mL vode ili aja o ako nema znakova retencije u tijeku daljnja 24 sata sonda se odstranjuje, a bolesnik je na tekuoj dijeti antibiotici irokog spektra infuzijska nadoknada tekuine, elektrolita, kalorija trajni urinarni kateter zbog retencije urina vjebe u krevetu ne smiju se davati sredstva za ienje dok lijenik ne ordinira (ne prije 6 7 dana) klizma zabranjena parafinsko ulje u svrhu odravanja peristaltike gumena cijev u rektumu zbog nesmetanog prolaska vjetrova smanjenje napetosti crijeva
PROKTOLOGIJA znanost koja prouava bolesti analne regija

BOLESTI REKTUMA I ANUSA: 1. ANALNA FISURA 2. PERIPROKTITIKI APSCES 3. ANALNA FISURA 4. DERMOIDNA CISTA SINUS PILONIDALIS
5. HEMOROIDI 6. TUMORI ANUSA I REKTUMA
66
Kirurgija
ANALNA FISURA pukotina koja nastaje uslijed pucanja sluznice na zidu anusa najee nastaje zbog pritiska tvrdih fekalnih masa kliniki simptomi o defekacija praena jakim bolovima koji traju i nakon defekacije o krvarenja Th: operativno odstranjenje fisure o nakon zacijeljivanja voditi brigu o redovitom pranjenju crijeva kaasta stolica (reim ishrane!) o pranje analnog predjela nakon defekacije
PERIPROKTITIKI APSCES apsces u perianalnoj regiji koja je bogata masnim tkivom uzronik prodire u masno tkivo anusa kroz male ozljede rektuma ili okolne koe o moe prodrijeti i kod upalno promijenjenih hemoroidalnih vorova klinika slika o jaki bolovi i oteana defekacija o opi simptomi infekcije ( temp., ubrzan puls, SE, leukocitoza) Th: incizija + dovoljno duga drenaa apscesa ako mjesto incizije brzo zacijeli, u dubini se jo uvijek nalazi proces koji e kao strano tijelo u organizmu nai sebi put prema van i napraviti FISTULU (otvara se na koi gluteusa perianalno)
ANALNA FISTULA perianalno ranica, na koi gluteusa kroz koju curi gnoj ili samo vlai simptomi periproktitikog apscesa ranica = otvor fistule koji vodi u apsces Th: operativna totalna ekstirpacija fistule
Analna fistula
67
Kirurgija
HEMOROIDI
proireni hemoroidalni venski splet u podruju rektuma i anusa Etiologija: o kongenitalna slabost venske stijenke o dugotrajno sjedenje o porodi (embrio, fetus pritie na vene u zdjelici pa dolazi u njima do zastoja) Kliniki oblici hemoroida: vanjski hemoroidalni vorovi nalaze se oko analnog otvora i pokriveni su koom unutarnji (pravi) hemoroidi nalaze se u anorektalnom kanalu, pokriveni sluznicom klinika slika hemoroida 1. stadij hemoroidalni vorovi mekani i bolni, ne izbouju se kroz analni otvor 2. stadij hemoroidalni vorovi tvrdi, bolni i krvare o pri defekaciji prolabiraju kroz anus, ali se nakon obavljene stolice povlae unutra 3. stadij prolabirani hemoroidi tvrdi, jako bolni, krvarei hemoroidi o stalno izboeni kroz anus subjektivna simptomatologija o bol, peenje, svrbe o upala analne regije o svjea krv na stolici Dijagnoza o anamneza o digitorektalni pregled o kod starijih osoba obavezno rektoskopija i irigografija da bi se iskljuila mogunost Ca rektuma Komplikacije o krvarenje i anemija o strangulancija prolabiranih hemoroida analnim prstenom o tromboza u hemoroidalnim vorovima Terapija 1. Konzervativna a. promjena ishrane, puno voa i povra da stolica bude mekana b. izbjegavanje jakih zaina i otrih pia c. lokalno primjena masti i epia koji djeluju antiinflamatorno i analgetski d. injiciranje sklerozirajuih sredstava ispod sluznice hemoroidalnih vorova 2. Operativna HEMOROIDEKTOMIJA (rjee)
68
Kirurgija
PERITONITIS
PERITONEUM potrbunica bakterijska upala potrbunice peritoneuma akutnog tijeka
ETIOLOGIJA 1. penetrantne povrede trbuha ili nesterilni uvjeti kod laparotomije 2. akutne upale abdominalnih organa akutni apendicitis akutni pankreatitis akutni holecistitis infarkt crijeva 3. kod perforacija gastroduodenalnog ulcusa apendicitisa holeciste 4. kod rupture tankog ili debelog crijeva mokranog mjehura 5. kod postoperativnog poputanja avova u abdomenu 6. hematogeno (iz infektivnih arita) 7. iz enskih spolnih organa kod akutne upale jajnika kod rupture jajovoda Najei uzroci: AKUTNI APENDICITIS 40% PERFORACIJA GASTRODUODENALNOG ULCUSA 20% POSTOPERATIVNE KOMPLIKACIJE 20% KLINIKA SLIKA - poinje jaka iznenadna grevita bol (ne poputa na spazmolitike) - abdomen napet poput daske bolan na dodir i kretanje - simptomi hipovolemijskog oka (zbog eksudacije u peritonealnu upljinu) - razlika izmeu aksilarne i rektalne temperature vea od 0,5 C (aksilarna poviena) 69
Kirurgija
PATOFIZIOLOGIJA - napredovanjem upale poinje toksina paraliza ivanog pleksusa u stijenci crijeva paralitiki ileus - u atoninim vijugama (vie ne vre peristaltiku) nakuplja se dodatna tjelesna tekuina - u vijugama u 24 sata se moe sekvestirati 4 6 litara tjelesne tekuine pogoranje hipovolemijskog oka - kroz dilatiranu stijenku crijeva u krvotok se resorbiraju bakterijski toksini
izaziva toksemiju produbljuje ok pogorava ope loe stanje bolesnika
mogu je smrtni ishod zbog izbjegavanja ove patofiziologije HITNO kirurko lijeenje
DIJAGNOZA: - RTG SAP (slika abdomena na prazno)
srp zraka ispod desnog rebranog luka perforacija upljih abdominalnih organa TERAPIJA - OPERATIVNA o LAPAROTOMIJA otvara se abdomen, a onda se vidi to je prisutno pa: apendektomija holecistektomija (odstranjenje unog mjehura) resekcija eluca i crijeva - visoke doze antibiotika - parenteralna prehrana i nadoknada tekuine i elektrolita - regulacija ABS a - ngs za trajno crpljenje eluanog sadraja dok se ne uspostavi rad crijeva LOKALIZACIJA PERITONITISA upala ograniena na samo jedan dio peritonealne upljine LOKALNI PERITONITIS ako organizam uspije lokalizirati upalu INTRAPERITONEALNI APSCES 1. PERITIFILITIKI APSCES 2. SUPFRENIKI APSCES o ispod lijeve ili desne strane dijafragme o bol ispod rebranog luka + opi znaci upale o anamnestiki pacijent prebolio akutan upalni proces u abdomenu (ak i prije nekoliko mjeseci) 70
Kirurgija
3. APSCES U DOUGLASOVOM PROSTORU o u najniem dijelu peritonealne upljine kod ena najnia toka izmeu maternice i rektuma kod mukaraca najnia toka izmeu mokranog mjehura i debelog crijeva o nadraaj na stolicu, proljev + opi simptomi upale Terapija apscesa uvijek KIRURKA + dreniranje gnoja + velike doze antibiotika prema antibiogramu
ILEUS
STANJE KOD KOJEG PRESTAJE PASAA SADRAJA KROZ CRIJEVO ine ga skup simptoma koji nastaju zbog razliitih oboljenja 2 vrste ileusa: a) MEHANIKI ILEUS opstrukcija crijeva iznutra ili opstrukcija lumena crijeva izvana b) PARALITIKI ILEUS paraliza crijeva, nema peristaltike crijeva MEHANIKI ILEUS ei, znaajniji, nastaje zbog raznih oboljenja karakteristina za odreenu dob o dojenaka dob atrezija anusa (kompletno kongenitalno zatvoren anus), zapletaj crijeva (volvulus neonatorum), Hirschsprungova bolest (megakolon kongenitum) o djeaka dob invaginacija crijeva, inkarceracija hernije o srednja dob inkarceracija hernije, Chronova bolest, priraslice o stara dob tumori Klinika slika mehanikog ileusa: iznad mjesta zapreke nakuplja crijevni sadraj, pa se javljaju sljedei simptomi: o napet, baloniran trbuh zbog vika zraka u crijevima meteorizam o munina i povraanje o izostanak stolice i vjetrova o grevite boli u trbuhu jer se stijenka crijeva proksimalno od zapreke jako kontrahira da bi progurala sadraj ILEUS TANKOG CRIJEVA povraanje sluzavo zelenog sadraja povraanje stolice DEHIDRACIJA izostanak stolice nema vjetrova meteorizam crijeva i grevite boli
71
Kirurgija ILEUS DEBELOG CRIJEVA nastaje postepeno izostanak stolice potpuna opstipacija jak meteorizam greviti bolovi jako povraanje
PATOFIZIOLOGIJA mehanikog ileusa: dehidracija i gubitak elektrolita zbog povraanja i izrazite distendiranosti (rairenosti) crijevnih vijuga proksimalno od opstrukcije - kroz proirenu stijenku crijeva bakterije prodiru iz crijeva peritonitis toksemija OK pogorava pacijentovo stanje i VITALNO GA UGROAVA DG auskultacija trbuha (jaka peristaltika), SAP nivoi tekuine i zraka u crijevima zbog zastoja sadraja
72
Kirurgija
PARALITIKI ILEUS prekid peristaltike i stoga zastoj crijevnog sadraja ETIOLOGIJA: o refleksno prepodraen simpatikus (prijelom kraljenice ili zdjelice, retroperitonealni hematom, kamenci u ureteru, ) o peritonitis i toksina paraliza ivanog plexusa u stijenci crijeva o kemijski podraaj (u tijeku uremije, dijabetike kome, hipokalijemije) o normalno iza svake laparotomije nema peristaltike 24 48 sati, ako se ona iza tog vremena ne uspostavi peritonitis KLINIKA SLIKA paralitikog ileusa: povraanje meteorizam izostanak stolice i vjetrova nema grevite boli kobni mrtvaki mir PATOFIZIOLOGIJA povraanje, gubitak tekuine i elektrolita u distendiranim crijevnim vijugama dehidracija i toksemija Dg SAP (nivoi tekuine, a iznad njih plin) Th paralitikog ileusa: o ukloniti primaran uzrok o trajna eluana sukcija ili Miller Abbotova sonda (za crpljenje crijevnog sadraja)
73
Kirurgija
Miller Abbottova sonda
VOLVULUS (ZAPLETAJ) CRIJEVA zaokretanje crijeva oko mezenterijalne osnove opstrukcija lumena crijeva + prekid krvotoka u ilama zahvaenog mezenterija opstrukcija lumena dovodi do ileusa prekid cirkulacije dovodi do infarkta dijela crijeva Klinika slika: prvo se javlja nagla, grevita bol u abdomenu meteorizam zastoj stolice i vjetrova povraanje Terapija hitno vraanje crijeva u normalnu poziciju!
74
Kirurgija
75
Kirurgija
INVAGINACIJA CRIJEVA uvlaenje jednog dijela vijuge crijeva u drugi dio Klinika slika: iznenadna grevita bol u abdomenu krvavo sluzave stolice postepeno se javljaju (i ostali) simptomi ileusa Dg irigoskopija Terapija nekada se lijei irigoskopijom, a pokua se dezinvaginirati visokim vodenim klizmama (ako se to ne omogui za 12 sati onda operacija!)
76
Kirurgija
MEZENTERIJ Mezenterij je vreasti prevoj peritoneuma koji privruje jejunum i ileum za posteriorni abdominalni zid. Korijen mezenterija (priblino 15 cm dugaak) koso je poloen, tee prema inferiorno i udesno. iri se od duodenojejunalnog spoja na lijevoj strani L12 kraljeka do iliokolinog spoja i desnog sakroilijanog zgloba. Prosjena irina mezenterija, od njegovog korijena do intestinalne granice je oko 20 cm. Korijen mezenterija naizmjenice prelazi preko uzlaznog i horizontalnog dijela duodenuma, abdominalne aorte, venae cavae inferior, desnog uretera, desnog m. psoasa majora, te desne a. testicularis ili a. ovaricae. Izmeu dva sloja mezenterija smjetene su gornje mezenterine krvne ile, limfni vorovi, varijabilna koliina masti i autonomni ivci. A. mesenterica superior prokrvljuje jejunum i ileum. A. mesenterica superior obino polazi od abdominalne aorte u razini L1 kraljeka, priblino 1 cm inferiorno od truncusa celiacusa, te tee izmeu dvaju slojeva mezenterija, aljui 15-18 ogranaka za jejunum i ileum. Te arterije ujedinjuju se tvorei lukove, nazvane arterijske arkade, od kojih polaze ravne arterije, vasa recta. V. mesenterica superior odvodi krv iz jejunuma i ileuma. Lei anteriorno i desno od a. mesentericae superior u korijenu mezenterija. V. mesenterica superior zavrava posteriorno od vrata guterae, gdje se ulijeva u v. splenicau kako bi stvorile portalnu venu.
77
Kirurgija
skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole TUMORI CRIJEVA
Tumori TANKOG crijeva rijetki su u usporedbi sa tumorima kolona benigni adenomi, lipomi, lejomiomi mogu biti povod invaginaciji crijeva maligni sarkomi, karcinomi Tumori DEBELOG crijeva Benigni adenomi, papilomi, lipomi Maligni karcinomi (najee u 50-im/60-im godinama, ali ne mora biti) Terapija operativna odstranjenje Tm ili resekcija dijela crijeva Obiteljska adenomatozna polipoza crijeva mogua maligna alteracija klinike manifestacije kroz kolike, proljeve sa krvavosluzavim sadrajem, mravljenje i anemija Terapija kolektomija
polipoza crijeva
KARCINOM KOLONA Klinika slika: - u poetku simptomi slabo izraeni pacijent dolazi u bolnicu tek kada primijeti krv na stolici ili u sluaju prisutnosti okultnog krvarenja i posljedino anemije, pa dolazi do izuzetne slabosti s gubitkom svijesti - tegobe promjena u pranjenju crijeva o izmjena proljeva s opstipacijom o kolike, ponekad i nadutost trbuha o povraanje o smanjenje apetita i mravljenje o bljedoa i slabost zbog anemije - ako Tm znatno suava crijevo onda dolazi do oteane defekacije i opstipacije
Test na okultno krvarenje 78
Kirurgija
Karcinom kolona
Dijagnoza Ca colona: - RTG crijeva i kolona - irigoskopija - kolonoskopija s biopsijom Metastaziranje karcinoma kolona 1) u susjedne organe 2) u regionalne limfne vorove 3) hematogenim putem u jetru i plua Preoperativno scintigrafija jetre i RTG plua da se utvrde eventualne metastaze i o tome ovisi vrsta operativnog zahvata Terapija kirurka + kemoterapija i zraenje
TUMORI ANUSA I REKTUMA Benigni tumori anusa i rektuma - najee adenomi - adenomi na peteljci polipi - kod male djece jedan polip na rektumu koji se operira - kod odraslih mnogobrojni polipi na sluznici rektuma (polipoza) izazivaju krvarenja i proljeve mogu maligno alterirati, pa je potrebna amputacija rektuma sa kolostomom Maligni tumori anusa i rektuma - na prvom mjestu je rak (karcinom) rektuma Klinika manifestacija: o promjene u pranjenju stolice kod ljudi koji su imali redovitu stolicu o opstipacija se izmjenjuje sa proljevima o krv na stolici (esto se pripisuje hemoroidima zato svaku osobu iznad 40 godina kod pojave krvi na stolici treba rektoskopirati) o nekad su prisutni bolovi poput iijasa i sluzavo gnojni sadraj iz rektuma o nekad prvi simptom opstipacija i opstrukcija pa zato ileus Dijagnostika: - sigmoidorektoskopija - digitorektalni pregled - irigoskopija Terapija Ca rectuma operativna! 79
Kirurgija
1. amputacija rektuma i stalna kolostoma (anus preternaturalis) 2. kod karcinoma lociranih visoko u rektumu vri se parcijalna resekcija rektuma, a distalni dio rektuma se spoji sa sigmom i na taj se nain izbjegava anus preter 3. kod inoperabilnih Ca se napravi samo anus preternaturalis da se osigura pranjenje crijeva
Karcinom rektuma
OZLJEDE TRBUHA I TRBUNIH ORGANA mogu biti otvorene i zatvorene
Zatvorene ozljede trbuha i trbunih organa - najee izazvane tupom silom (pri padu, zatrpavanju, pregaenju kod prometnih nezgoda) - Klinika manifestacija na koi trbune stijenke se nita ne vidi osim ogrebotina i modrica, ali pri tome mogu nastati povrede unutarnjih organa (ruptura jetre ili slezene uz obilno unutarnje krvarenje, ali i ruptura upljih organa eludac, crijevo, uni mjehur njihov se sadraj razlijeva po peritonealnoj upljini pa dolazi do peritonitisa) Otvorene ozljede trbuha i trbunih organa - najee izazvane vatrenim orujem (posebice u ratu) i ubodom noa - mogu biti penetrantne i nepenetrantne o penetrantne oteen peritoneum i tako je otvorena trbuna upljina o nepenetrantne rana na koi trbuha, ali peritoneum nije probijen tj. nije oteen - ozljede i rupture unutranjih organa mogue su i kod penetrantnih i nepenetrantnih otvorenih ozljeda Posljedice trbunih ozljeda: 1) krvarenje (posebno kod rupture nekog unutarnjeg parenhimatoznog organa jetra, slezena tada brzo nastupa hipovolemijski ok) 2) peritonitis i intoksikacija (uvijek su prisutni kod penetrantnih ozljeda, ali mogui su i kod zatvorenih i otvorenih nepenetrantnih ozljeda zbog rupture nekog unutranjeg upljeg organa sadraj u perit. upljinu) 3) dehidracija nastaje zbog gubitka tj. tekuine i estog povraanja dovodi do oka
80
Kirurgija
Klinika slika OOT: bolovi u trbuhu koji se pojaavaju na pritisak napetost trbune stijenke tucanje, podrigivanje, povraanje simptomatologija oka (ubrzan puls, glad za zrakom, uznemorenost ili poremeenost svijesti, pad tlaka, ) produbljenje znakova oka (kod peritonitisa) zbog dehidracije i intoksikacije; pacijent ima facies Hippocratica (facies abdominalis) leukocitoza SAP srp zraka Prva pomo 1) hitan transport u bolnicu (ako je pacijent pri svijesti u leeem poloaju sa privuenim koljenima) 2) nita davati per os (niti analgetike jer mogu prikriti kliniku sliku, a stanje pacijenta se pogorava) 3) sterilno prekrivanje rane (sprjeava se sekundarna infekcija zabranjeno reponirati /vraati prolabirani organ/) 4) otvaranje venskog puta, O2
TERAPIJA OZLJEDA TRBUHA I TRBUNIH ORGANA Zatvorene trbune ozljede operirati ako postoji i najmanja sumnja da su povrijeeni unutarnji organi Otvorene ozljede trbuha obvezno kirurko lijeenje pri tome se u toku obrade rane vri eksploracija i utvruje se penetrantnost rane o ako rana nije penetrantna postavljanje drena i ivanje po slojevima o ako je rana penetrantna nastavak operacije u opoj anesteziji, pa prema tome kod otvaranje abdomena moe biti niz situacija: 1) ruptura slezene onda splenektomija (operativno odstranjenje slezene lat. splen, lien) 2) ruptura jetre pokua se saiti, a ako ne uspije onda se odstranjuje reanj koji je ozlijeen (lobektomija) 3) eludac se saije (gastrektomija op. odstranjenje eluca) 4) tanko crijevo resekcija oteenog dijela i anastomoza zdravih dijelova 5) debelo crijevo se saije, a ispred mjesta ozljede se napravi anus praeternaturalis pa tako kroz neko vrijeme zatiujemo mjesto gdje smo stavili avove 6) uni mjehur holecistektomija (operativno odstranjenje holeciste . mjehura) Kod oteenja ekstraperitonealnih organa: 1) bubreg zaije se ili se dio odstrani (resekcija dijela bubrega) ili se odstrani cijeli razoreni bubreg (nefrektomija) 2) guteraa zaije se + drenaa abdomena 3) mokrani mjehur zaije se + trajni kateter UVIJEK SE DRENIRA ABDOMEN! Laparotomija operativno otvaranje abdomena
81
Kirurgija
Nefrektomija
Holecistektomija
82
Kirurgija
Postoperativne komplikacije: - ok - peritonitis - paralitiki ileus - dehidracija Zadae ms/mt kod postoperativnih komplikacija: - tono provoenje Th - nadziranje stolice, vjetrova, mokrenja - nazdiranje VF temperature, pulsa sve se biljei u temperaturnu listu - lista za nadoknadu tekuine i gubitka tekuine
AKUTNI ABDOMEN stanje izazvano ozljedom ili akutnom boleu jednog organa trbune upljine, koje zahtijeva hitnu i neodgodivu operaciju
83

KIRURGIJA Skripta Za Srednje Medicinske I Zdravstvene Škole

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KIRURGIJA Skripta Za Srednje Medicinske I Zdravstvene Škole

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kirurgija

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

Filip Knezovi, medicinski tehniar

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole SADRAJ

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

DEFINICIJA I PODJELA KIRURGIJE

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

POSTUPCI KOJIMA SE BORIMO PROTIV MIKROORGANIZAMA

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

AEROBNE KIRURKE INFEKCIJE

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

ANAEROBNE KIRURKE INFEKCIJE

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

HEMATOMI (potkona krvarenja)

oteenje k.. koje se ne vidi

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

Otvorene ozljede (Rane)

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

OPEKLINE su ozljede koje nastaju uslijed djelovanja toplinske energije na

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

Podjela termikih opeklina prema dubini oteenog tkiva:

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

Podjela opeklina prema povrini tijela zahvaenog opeklinom:

PRVA POMO KOD OPEKLINA:

Volumni udio stanica

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

TRETMAN OPSENIH I DUBOKIH OPEKLINA (opsene i duboke opekline zahtijevaju)

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

MEHANIZAM NASTANKA OKA

KLINIKA SLIKA OKA

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

PRVA POMO KOD OKA

KONTROLA BOLESNIKA U TOKU LIJEENJA OKA (zadatak medicinske

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole NEUROKIRURGIJA

Lumbalna punkcija i poloaj kod lumbalne punkcije

Rtg lubanje (kraniogram)

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole

skripta za srednje medicinske i zdravstvene kole