TEMA: Zemljite kao stanite mikroorganizama

UVOD Zemljite je koloidnobioloki dinamiki sistem (od mineralnih I organskih materija, vode i vazduha), koji predstavlja rastresit povrinski sloj Zemljine kore, koji je plodan i menja se pod dejstvom biolokih i abiotikih faktora ali ono ne moe da postoji prostim raspadanjem stijena, bez dejstva ivih organizama. Koliinski odnos meu sastojcima zemljita, uslovljava njegove osobine i kvalitet kao supstrata za ivot mikroroganizama. Zbog svega toga, zajednica mikroroganizama zemljita je najbrojnija i po vrstama i po brojnosti, i predstavlja rezervoar iz koga dospijevaju u vodu, vazduh i ive organizme. Mikroorganizmi su bitni za proces pedogeneze, i stabilizaciju zemljita. Bez ivih mikroorganizama nema zemljita, bez koga nema biljaka, a bez njih animalnog ivota, ljudi. Minerali sa elementima promjenljive valentnosti (Fe, S, Mn,) se oksiduju i redukuju, u zavisnosti od uslova sredine. Nitrifikatori i sumporoksidujui mikrobi produkuju jake mineralne kiseline ili organske kiseline koje razlau minerale i daju helatna jedinjenja Neki razlau stijene (biogene alkalije) ili stvaraju na njima sluz, a transformacijom stena stvara se humus vaan za plodnosti vodoodrivu sposobnost zemljita Humus ini 8590% organske materije zemljita, i akumulira N i P i druge elemente i sastoji se od biljnog otpada na povrini i odumrlih dijelova korenovog sistema u zemljitu. Razgradnja biljnih ostataka bjelanevina, celuloze, hemiceluloze i pektinskih materija brzo, a lignina sporo. Prema hemijskoj prirodi zemljina humusna jedinjenja se dijele na: humniske kiseline, humine, himtaomelaninske u fulvokiseline. U stvaranju humusa ulogu imaju monomeri, ali i krupniji blokovi nastali razgradnjom lignina, koji se kondezuju aminokiselinama i peptidima, dajui poetak humusnim materijama.

FAKTORI

SREDINE

KOJI

ODREUJU

RAZVOJ

ZEJEDNICE

MIKROORGANIZAMA U ZEMLJITU Temperatura zemljita (od geografskih faktora i godinjeg doba) najvie mezofila, ali i psihrofilni i termofilni. Vlanost (ini tenu fazu zemljita) vanija za bakterije nego gljivice i aktinomicete. Najbolje za plodnost ako je 60% od maksimalnog vodnog kapaciteta. Vaan je u zemljinim procesima temperaturnovlani reim, za formiranje cenoze zemljita. Postoji uobiajena smjena mikrobnih asocijacijau procesu razlaganja biljnih ostataka. Prvo asporogene bakterije i gljivice, potom sporogene i aktinomicete. Vazduni reim ogleda se u tzv.zemljinom disanju. Obezbjeenje O2 u zemljitu je u vezi sa njegovim oksidoredukcionim uslovima. Aerobni mikroorganizmi su plijesni, veina aktinomiceta i vei dio bakterija, a potrebe za O2 su male, te opstaju i u dubokim slojevima zemljita. Anaerobni mikroorganizmi su u osnovi bakterije, i opstaju uglavnom u povrinskim slojevima zbog vee koliine organskih materija, u takozvanim anaerobnim mikrozonama. Pogorana aeracijaslabiji mobilizacioni procesi u zemljitu, usljed smanjenih procesa i optimum oksidoredukcije. U zemljitu ima gasova kojih nema u atmosferi: oksidi N, sumporvodonik, Ch4, CO, H2, aktivna kiselost zemljita ima uticaj na mikroorganizme, i zemljita se dijele na: jako kisela pH 3 4, kisela pH 45, slabo kisela pH 56, neutralna pH 67, alkalna pH 78 i alkalna pH preko 8. U kiselim ima vie gljiva, a u alkalnim ima vie bakterija i aktinomiceta, a u neutralnoj i jedna i druga grupa. Reakcija zemljita se mijenja sa vegetacionim periodima, ali se razlikuje i u pojedinim dijelovima iste njive (usljed razliite kativnosti mikroba i njihovih produkata, CO2, i dr). Mehaniki sastav zemljita 9099% je vezan za tvrdu fazu. Hranljive materije u zemljinom rastvoru aktiviraju razmnoavanje mikrororganizama u vodenoj fazi. Na rozosferi i rizoplanu, kao i na odumrlim korenovim sistemima biljaka, ali i mrtvih ivotinja, ima veliki broj mikroorganizama, a druga grupa mikroba se hrani tako nastalim humusnim jedinjenjima, kao i proizvodima njihove razgradnje.
3

Na svojstva mikrobiocenoza veliki je uticaj biotikih faktora. Metabiotski odnosi i sintrofni odnosi. Brojnost mikroorganizama u nekom tlu ima veliku dinaminost, ak i u kratkim vremenskim periodima, usljed promjene temperature i vlanosti. U toku proljea brojnija zajednica, ali ima i kratkotrajne fluktuacije usljed suzbijanja bakterija fagima ili protozoama, ili nagomilavanja toksinih materija (metabolikih, aktivnost ljudi). Istom metodom analize razliitih zemljita su komparativne. Svaka vrsta zemljita ima osobenosti, koje se mogu ogledati u zemljinom profilu (sastoji se iz niza horizonata), koji se odraava na mikrobioloki profil. Brojnosti vrste mikroba se smanjuju sa porastom dubine, i to nije direktno vezano za sadraja humusa, jer neutralnija zemljita i sa vie humusa imaju deblji mikrobiloki profil. Najvea brojnost i aktivnost mikroba je u sloju od 0 do 40 cm, jer tu ima najvie organske materije, vlage i kiseonika, i tu su najzastupljeniji aerobi. Brojnost od 100 miliona u gramu zemljita na dubini do 30 cm, opada na svega desetak mikroba u gramu na dubini od 150 cm (anaerobi). U humidnim zemljitima na dubini do 30 cm su mikrobi, a na 1 metar ih gotovo nema. U aridnim podrujima nivo podzemnih voda je nizak, pa je i aeririnanost zemljita bolja po dubini, tako da se i na 150 cm nalaze vee grupe mikroba. Ponekad se u prvih 5 cm zemljita nalazi malo mikroba zbog nedostatka vlage (sua). Brojnost mikroba u tlu je manja na veim nadmorskim visinama jer je manja koliina organske materije, vee kolebanje ekolokih faktora i slabija je vegetacija. Na brojnost mikroba utiu i biljke putem korenskih izluevina. Raspored mikroba premaudaljenosti od korijena rizosferni profil. Rizosferni profil: zona korena, rizosfera i okolno tlo (edafosfera). Korenska zona mikrobi koji ive na korijenu biljaka (raznovrsnost mala i adaptiranost na vrste biljaka). Najee asporogene bakterije i specifine vrste mikoriznih gljiva. Rizosfera zemljite udaljeno oko 0,5 cm od korijena, gdje dospijevaju izluevine korijena, pa je raznovrsnost, brojnost i aktivnost mikroba izazita. Sve grupe mikroba su tu, i ima ih oko milijardu po gramu zemljita. Okolno zemljite (edafosfera) vie od 1 cm od korijena i na ovoj zoni nema uticaja na korijen biljke, te se broj mikroba i vrste prate preko vertikalnog mikrobilokog profila zemljita.

Horizontalni raspored mikroba prati vrste i brojnost prema geografskoj irini. Uticaj imaju vlaga, temperatura i sadraj organskih materija. Toplija zemljita vie mikroba energiniji procesi. Najvie je prouavana saprofitna ili zimogena grupa mikroba, i ustanovljeno je da je na sjeveru znatno manje sprogenih bakterija i aktinomiceta nego na jugu, to je posljedica vee kiselosti tla na severu, ali i manje ogranskih materija za razlaganje a iji produkti su podloga za rast sporogenih bakterija i aktinomiceta. Broj gljivica se prema jugu smanjuje, a raste raznovrsnost. Kultivisana zemljita bogatija mikrobima od ledina. U sastavu zimogenih mikroba su uglavnom a sporogene bakterije, a trulene bakterijekoje su pioniri u osvajanju ostataka biljaka, bogato su zastupljene na severu, gde se odvija spora mineralizacija. U junim zemljitima su brojne samo kratko poetno vreme nakon unoenja biljnog otpada. Rod Ahromobacteru u junim zemljitima, a korino bakterije na sjeveru, rod Enterobacteru u srednjim umskim zonama, a rod Spirillumu u junim zonama. U zemljitu sa energetskim mobilizacionim procesima dominiraju bakterije koje koriste i organski i mineralni N (Bacilllus megaterium, B.mesentericus, B. subtilis), dok u zemljitima gde su spori procesi mineralizacije organskih materija dominiraju sporogene bakterije, jer im je neophodan organski N (B.cereus, B mycoides i dr.). Sporogene azotofiksirajue bakterije roda Clostridium: C. Pasteuranimu u ogromnom broju na sjeveru, a C. acetobutyiricum na jugu. Kultivacijom zemljita se mijenjaju sastav mikroba, a i organskim ubrivom se unose. Sjeverna zemljita, sa kiselom reakcijom su najbogatija gljivama i ine vei dio biomase u toku razlaganja biljnog otpada. Sastav mikroskopskih gljiva je raznolikiji na jugu nego na sjeveru, i dominiraju rodovi Aspergilus i Fusarium, a na sjeveru Penicillium. U umskoj prostirci su kvasci, dok ih u mineralnim horizontima nema. Aktinomicete, aerobi koji stvaraju micelijum, su rasprostranjeni u zemljitu, ali manje na sjeveru nego jugu, jer je kiselije tlo i sporiji procesi razlaganja organske materije. Celulolitski mikrobi u severnimzemljitima (tundrama) ovaj proces obavljaju spororastue gljive, dok u zonama tajgi mikobakterije i rod Cellvibrio. Autohotoni mikroorganizmi razlau humusna jedinjenja, a energinu mineralizaciju vre oni iz roda Nocardia, ali i bakterije rodova Agrobacterium, Acinetobacter, Artrobacter, CauClostridium, bacillus, kao i gljive rodova, Alternaria, Cephalosporium, Geotrichum, Fisarium, Trichoderma, Apsergillus, Penicillium itd.
5

Oligotrofni mikrobi ne podnose visoku koncentraciju organskih materija, i daju prednost asimilaciji hranljivih materija iz niskih koncentracija N i C (oligonitrofilni i oligokarbofilni). Oligotrofni zavravaju mineralizaciju nakon aktuvnosti zimogenih mikroba, i ima ih znatno manje na sjeveru zbog usporene mineralizacije. Hemolitoautotrofni i fotolitoautotrofni mikrobi su raznoliki u zemljitima i oni oksiduju neorganska jedinjenja nastala tokom mikrobne transformacije organskih materija. Nitrifikacioni procesi su jai na jugu, jer je NH4 supstart energetski i hranljivi za nitrifikatore. Sa porastom nadmorske visine, gdje je klima surovija, opadaju procesi nitrifikacioni. U zemljiti ive i fotolitotrofni mikrobi bakterije i cijanobakterije. Na povrini i dubini tla arktikih pustinja i tundri rastu zelene i uto zelene alge i mnoge azotofiksirajue cijano bakterije. Mikroorganizmi na osnovu biogeohemijskih procesa koji rezultiraju pojavom organskih jedinjenja, a potom njihove mineralizacije sedele na: humifikacija transformacija biljnih i ivotinjskih ostataka, konzervacijaimobilizacija, dehumifikacija razlaganje humusa (mineralizacija), razaranje minerala matinih supstrata i stvaranje minerala. TRANSFORMACIJA BILJNIH OSTATAKA I HUMIFIKACIJA Organsku materiju zemljita ine uglavnom ostaci viih biljaka i njihovog luenja, a neznatan dio ivotinje i mikrobi. Razni ostaci (UH, celuloza, pektin, lignin, masti, voskovi, vitamini) zahtevaju razliite procese transformacije organske materije pomou raznih vrsta mikroba. Ti procesi se odvijaju na povrini zemljita i zoni rizosfere (mineralizacija, humifikacija i konzervacija nepotpuno razloenih ostataka). Mineralizacija obezbjeuje oslobaanje imobilisanih hemijskih elemenata u tkivima ekskrementima organizama (prvenstveno biljaka) i time neprekidno kruenje materije u ekosistemu. Brzina i procesi razlaganja zavise hemijskog sastava i od uslova stanita. Lignin teko, a lako razgradive u vodi brzo. Humifikacija predstavlja niz biogeohemijskih transformacija prvobitnih organskih materija i nastanak novih humusnih organskih materija. Kljuni nosioci su gljive i bakterije, a zajedno sa minerlanim materijama ine organskomineralna jedinjenja koja ine rezerve elemenata plodnostitla.

Konzervacija je proces pri kome znatan dio hemijskih elemenata ostaje u imobilizovanom stanju i tek nakon nekog vremena bivaju ponovo ukljueni u biogeohemijski proces kruenja. MIKROBIOLOKO RAZLAGANJE HUMUSNIH MATERIJADEHUMIFIKACIJA Dehumifikacija (mineralizacija) je proces razlaganja humusnih materija, i osnovni je izvor biljnih asimilativa (N i elementi mineralne ishrane), a vre ga mikrooroganizmi razliitih taksonomskih grupa, gljive: Trichoderma viride, Penicillium frequentas, Aspergillus fumigatus i dr.transformiu fulvokiseline u huminske kiseline, a bakterije iz rodova bacillus, Micrococcus, Nocardia i dr. koriste huminske kiseline i srodna jedinjenja kao izvor N i C. MIKROBIOLOKA RAZARANJA MINERALA MATINOG SUPSTRATA Obezbjeuje mineralizaciju neophodnih elemenata mineralne ishrane za primarne producente. Uesnici ovog procesa su nitrifikacione bakterije iz rodova Thiobacillus, Pseudomonas, Bacillus, kao i gljive roda Penicillium, Aspergillus i dr. Mikrobi djeluju direktno svojim enzimima u humidnim zemljitima koji izazivaju oksidaciju i redukciju elemenata sa promjenljivom valentnou, i oksiduju na primer S i Fe2+, u obliku pirita, halkopirita. U tlu sa normalnom vlagom to se odvija preko ekstracelularnih polisaharida iz mikroba. STVARANJE MINERALA Procesi razgradnje matinog supstrata su praeni procesima stvaranja novih minerala, prije svega transformacijom nekristalnih hemijskih jedinjenja i jedinjenja u rastvorenom stanju. Postoje brojne teorije i dokazi o biogenom porijeklu nekih minerala: Stalno prisustvo bakterija u odgovarajuim mineralima, prisustvo minerala ferihidrita u gvoevitim talozima raznih vrsta savremenih bakterija, stvaranje minerala kao rezultata posrednog djelovanja metabolita mikoriba.

Mikrobi uestvuju u stvaranju karbonatnih i fosfatnih minerala (mikrobi koji vre proeteolizu i amonifikaciju). Broj mikroroganizama heterotrofnih je visok usled velike koliine organskih materija i drugih supstrata. Broj mikroba u gramu zemljita je od milion do milijarde. Na osnovu uloge u ekosistemu mikroorganizmi se dijele na autohtone i zimogene zajednice.
7

Zimogeni mikroorganizmi pokazuju veliki stepen aktivnosti prema lako razgradivim supstratima biolokog porijekla. Zajednica se odlikuje naizmjeninim aktivnostima vrsta i fiziolokih grupa mikroba, a u zavisnosti od dostupnog supstrata ili stadijuma razgradnje organske materije, pa im je zato i brojnost varijabilna. Autohtona (uroena) zajednica se sastoji od mikroorganizama koji su stalno prisutni u zemljitu i njihov broj se ne menja znaajno u zavisnosti od supstrata. Po brojnosti i raznovrsnosti su glavne bakterije. U zemljitu se nau i brojni autohtoni mikroorganizmi iz vode, vazduha, sa biljaka i ivotinja. Sa izluevinama, tkivima ivotinja i otpadnim vodama u tlo dolaze animalni i humani patogeni kao to su Bacillus anthracis, Clostridium tetani, Cl botulinum, M.tuberculosis, i tamo opstaju od nekoliko dana do nekoliko godina i decenija. BIOFERTILIZACIJA TLA Biofertilizatori ili mikrobioloka ubriva sadre aktivne iniocemikroorganizme, koji

usmjeravaju mikrobioloke procese u zemljitu. Proizvodnja biofertilizatora obuhvata umnoavanje odreenog mikroba u istoj kulturi, mijeanje sa supstratom i dodavanje u zemljite, gdje uestvuje u mikrobiolokim procesima i doprinosi fiziologiji biljaka. Postoji vie tipova mikrobiolokih ubriva u zavisnosti od vrste mikroorganizma u zemljitu. Azotna ubriva su limitirajui faktori u poljoprivredi. Azot fiksiran od strane modrozelenih algi, moe biti iskorien tokom liziranja mikrobne mase. Postoji i posebna algalno rizosferna veza za primopredaju fiksiranog azota. Modro zelene alge lue i eere, aminokiseline, proteine u faktore rasta, poboljavaju iskoristivost F, smanjuju toksinost S, neke lue B12. Cijanobakterije lue peptide, polisaharide i lipide koji poboljavaju strukturu zemljita, i bolji transport vode i vazduha.

ZAKLJUAK

Mikroorganizmi koji se nalaze u zemljitu neophodni su za razlaganje organskih materija i jedinjenja do oblika u kojem biljke mogu da ih koriste za ishranu. Oni omoguavaju: dekompoziciju, i mineralizaciju materija, kruenje azota i ugljenika, skladitenje i otputanje nutrijenata, uklanjanje zagaenja iz podzemnih voda itd. Uloga mikroorganizama u razlaganju organske materije i nastajanju humusa je vrlo vana. Bez mikroorganizama zemljite bi bilo mrtvo. Plodna zemljita, pored sadraja hranljivih elemenata, moraju imati i odgovarajui broj mikroorganizama. Zemljinu mikrofloru ine bakterije, gljive, aktomicete i alge. U ivu fazu spadaju i neke predstavnice faune: kine gliste, nematode i insekti. Kinim glistama se pripisuje uloga humifikacije organske materije i uloga u poboljanju vodno-vazdunih svojstava zemljita zbog ostavljanja malih hodnika u njemu. Mikroorganizmi na plodnost zemljita utiu direktno i indirektno Direktno djelovanje - izumiranjem i mineralizacijom mikroorganizama u zemljitu ostaju biljna hraniva. Indirektno djelovanje: - uestvuju u mineralizaciji biljnih i ivotinjskih ostataka u zemlijtu. - razlau tee rastvorljive mineralne, - uestvuju u formiranju tla. Interesovanje za mikroorganizme u zemljitu naglo je poraslo 1904. godine, kada je otkrivena simbioza izmedju kvrinih bakterija i leguminoza. Tada se uvodi pojam rizosfera - dio zemljita koji je pod uticajem biljnih korijenova. Biljni korijen podstie razvoj jednih mikroorganizama i spreava razvoj drugih. S tim u vezi uzajamni odnos izmedju biljaka i mikroorganizama moe biti: Simbiotizam ( Rhizobijum, mikorizne gljive), Parazitizam (bakterije, gljivice, aktinomicete, koje izazivaju bolesti biljaka). Komensalizam (mikroorganizmi se hrane izluevinama biljnog korijena. Pri tome nemaju nikakvog uticaja na biljke).

LITERATURA
9

omi, R.Lj., 1999.: Ekologija mikroorganizama, Prirodno-matematiki fakultet. Kragujevac

Marinovi, .R., 1991.: Osnovi mikologije i lihenologije, Nauna knjiga. Beograd Mitrovi R., Higijena-udbenik, Medicinski fakultet Univerziteta u Niu, 2009. www.scribd.com www.wikipedia.com

10