TEHNIKA KOLA ZENICA

KOLSKA 2012/2013

MATURSKI RAD
Predmet: Tehnoloki postupci sa CNC mainama Tema: Tipovi numerike upravljane maine

Uenik:

Mentor:

Bakovi Goran

Muji Amna dipl. ing. mainstva

1. UVOD
1.1. Numeriki upravljane maine
Izlazne karakteristike kod standardnih konvencionalnih maina alatki usko su vezane za sposobnost posluioca maine koji ih runo upravlja. Runo upravljanje nije vrsta obrade, ve skup akcija tokom vremena s namjerom da se ostvare ciljevi procesa obrade. Prema tome, ni numeriko upravljanje ne predstavlja vrstu obrade, ve specijalni koncept upravljanja mainom. Ovdje e uglvnom biti rijei o NU mainama za obradu materijala i NU mjernim mainama, ali treba napomenuti da postoje i numeriki upravljane maine koje ne vre neposrednu obradu metala ili nekog drugog materijala. Smatra se da je mainska obrada jedan od najraznovrsnijih procesa, jer se moe koristiti za dobijanje itavog spektra oblika i povrina. Na osnovu jedne od definicija mainske obrade koja kae da je mainska obrada proces proizvodnje kojim se dobijaju eljeni oblici materijala na tri naina: 1. skidanjem materijala, odnosno rezanjem (promjena zapremine materijala) 2. deformisanjem materijala (promjena oblika materijala) 3. nekonvencionalnim metodama Osnovne karakteristike konstrukcije ovih maina su: velika statika i dinamika krutost svih elemenata noseeg sistema veliki opseg brojeva obrtaja radnog vretena pod uslovom mirnog rada svaka osa pravac pomonog kretanja mora imati sopstveni pogon zavojna vretena s recirkulacionom kuglinom navrtkom ili slina, bez zazo ra i prethodno napregnuta 5. za svaku osu pomonog kretanja predvidjeti mogunost povratne sprege 6. pravolinijske voice nehabajue, s minimumom trenja, po mogunosti prethodno napregnute 7. zatita voica od strugotine, rashladnih sredstava, praine i drugog 8. odvod toplote sa svih izvora 9. daljinsko upravljanje svim glavnim i pomonim funkcijama maine 10. mogunost ugradnje magacina alata i izmjenjivaa alata 1. 2. 3. 4.

2. GLAVNI DIO
2.1. Podjela numeriki upravljanih maina
Sve NU maine mogu da se podjele na: 1. numeriki upravljane maine za obradu rezanjem, 2. numeriki upravljane maine za obradu deformisanjem, 3. numeriki upravljane maine za nekonvencionalnu obradu i 4. numeriki upravljane mjerne maine.

Slika 1. Opta ema numeriki upravljane maine alatke Upravljanje izvrnim organima numeriki upravljane maine alatke je automatsko. Za numeriki upravljanu mainu alatku, ija je ema data na slici 1, generalno se moe rei da se sastoji iz dvije funkcionalne cijeline, a to su: 1. numeriki upravljaka jedinice - NUJ.

2. mehaniki dio koji je sainjen od podsistema, sklopova i podsklopova i drugih prateih elemenata kao kod konvencionalnih maina alatki.

2.2. Numeriki upravljane maine za obradu rezanjem

Osnovne metode obrade rezanjem su: struganje, rendisanje, glodanje, buenje i bruenje. Numeriki upravljane maine za obradu rezanjem su: strug, builica, glodalica, portalne glodalice, cilindrina brusilica i vertikalne builice-glodalice. 2.2.1. NU Strug NU strug, horizontalni, vertikalni ili pod uglom, sa 2, 3 ili 4 upravljane ose (slika 2). Ovo je najrasprostranjeniji tip numeriki upravljanih maina. Obrauju se dijelovi krunica, konusa, cilindara i navoja. Namjenjen je za obradu rotacionih dijelova struganjem. Osnovne karakteristike ovih maina su: 1. 2. 3. 4. 5. prenik obrade raspon iljaka snaga i broj obrtaja radnog vretena brzine kretanja osa X, Y, Z tanost pozicioniranja itd.

Za obradu radnih predmeta velikih gabarita ( i do 24 000 mm ) koriste se NU vertiklani strugovi. NU strugovi su obino opremljeni sa jednom ili dvije jedinice obrade, na koje se moe postaviti vie razliitih reznih alata za obradu struganjem i glodanjem.

Slika 2. NU strug ije je postolje konstrukcijski izvedeno: horizontalno, vertikalno i pod uglom

2.2.2. NU Builica NU builica, horizontalna ili vertikalna (slika 3), je uglavnom koordinatna builica, osposobljena za rad sa velikom tanou za buenje otvora ili za operacije srodne buenju (zabuivanje, uputanje, proirivanje, razvrtanje, izrada navoja).

Sl. 3. NU builica 2.2.3. NU Glodalice NU glodalica. Glodalice zahtevaju upravljanje sa funkcionalnom zavisnou vie osa da bi se izvela obrada po pravoj liniji ili konturi. Glavno kretanje glodalice je uvijek obrtanje glavnog vretena sa alatom (slika 4).

Sl. 4. NU glodalica

2.2.4. NU Portalne glodalice Portalne glodalice se alatne maine, namjenjene za obradu velikih sloenih dijelova maina i industrijskih postrojenja, dijelova u vazduhoplovnoj industriji, dijelova alata, itd. Osnovne karakteristike ovih maina su: 1. 2. 3. 4. 5. 6. dimenzije radnog stola hodovi u pravcu X, Y, Z snaga jedinice glodanja raspon brojeva obrtaja brzine translacije tanost pozicioniranja radnih organa

Najvee dimenzije radnog stola portalnih glodalica u izvoenju s pokretnim portalom kreu se od 7 000 x 40 000 mm. 2.2.5. NU cilindrina brusilica NU cilindrina brusilica (slika 5). Ova maina funkcionie kao maina za struganje, s tim to je alat drugaiji. Za razliku od struga kod brusilice je alat tocilo.

Sl. 5. NU cilindrina brusilica

2.2.6. NU vertikalne builice-glodalice Ove maine su namjenjene za obradu glodanjem u buenjem sloenih prizmatinih dijelova manjih visina prema duim. Osnovne karakteristike ovih maina su: 1. 2. 3. 4. 5. 6. dimenzije radnog stola hodovi osa X, Y, Z snaga u radnom vretenu raspon brojeva obrtaja brzina kretanja osa tanost pozicioniranja i dr.

2.3. Numeriki upravljane maine za obradu deformisanjem

Cilj razvoja ovih maina je da se bez posebnih tekoa, vremenskih i drugih gubitaka, mogu prilagoditi brzim i jednostavnim promjenama izrade dijelova, najee od elinih limova i slinih materijala. Oblikovanje deformisanj em pomou odreenog relativnog kretanja izmeu alata i obratka pokazuje analogiju sa numeriki upravljanim mainama za obradu dijelova rezanjem.Najee se izrauju: -NU maine alatke za obradu probijanjem, krzanjem i prosecanjem NU prese (slika 6). za obradu limenih tabli.

Slika 6. NU presa za obradu probijanjem i krzanjem

- NU maine alatke za obradu obradu savijanjem (slika 7). Savijanjem se najee obrauju profilisani dijelovi.

Slika 7. NU maina za obradu cijevi savijanjem i razliiti oblici izradaka dobijenih savijanjem

- NU maine alatke za obradu izvlaenjem-pritiskivanjem primenjuju se u obradi izradaka rotacionog oblika priblino iste debljine sa ili bez vijenca.

2.4. Numeriki upravljane maine za nekonvencionalnu obradu

Mehanika svojstva materijala alata za konvencionalnu obradu (vrstoa, tvrdoa, postojanost na toplotu i otpornost na habanje) ne mogu da prate tehnologiju obrade novih teko obradivih materijala koji se sve vie primjenjuju u savremenoj industriji. Kod nekih metoda obrade, efekat skidanja (odnoenja) materijala zasniva se na koritenju fizikih i hemijskih pojava i procesa, koritenjem razliitih vrsta energije: elektrine, topolotne, hemijske, svetlosne i druge: 1. 2. 3. 4. obrada elektroerozijom (slika 9) laserska obrada (slika 8) obrada plazmom (slika 10) obrada pomou CO2 (slika 11) ; (sve slike su prikazane na slijedeoj strani)

Slika 8. NU maina za sijeenje laserom

Slika 9. Maina za elektroerozionu obradu icom

Slika 10. NU maina za sijeenje plazmom

Slika 11. Obrada (sijeenje) materijala pomou CO2

2.5. Numeriki upravljane mjerne maine

Kontrola pomou raunara (CAI - Computer Aided Inspection) i ispitivanje pomou raunara (CAT - Computer Aided Testing) izvode se automatski korienjem najnovije tehnologije raunara i senzora. CAI i CAT su posebni sistemi koji objezbeuju raunarom podranu kontrolu kvaliteta (CAQC Computer Aided Quality Control). Numeriki upravljana maina za mjerenje (slika 12) je karakterisitan primjer opreme koja se u savremenoj proizvodnji koristi za kontrolu dimenzija radnih dijelova. Karakteriatino je da je njoj potrebno izmeu 5% i 10% od vremena koje se troi kod tradicionalnih mjernih sistema. Visok nivo automatizacije u posljednjih trideset godina, uporedu s razvojem NU alatnih maina, ostvaren je u automatizaciji mjerenja i kontrole obrenih dijelova na NU alatnim mainama. Danas se u savremenoj industriji primjenjuju NU mjerne maine, koje omoguuju automatsko mjerenje geometrije obradnih dijelova. Programiranje rada ovih maina, odnosno izrada NU mjernih programa, vri se n a isti nain kao i kod NU alatne maine. Ove maine, u izvoenju sa izmjenjivaem paleta i magacinom mjernih pipaka, takoe se ugrauju kao stanice za kontrolu u fleksibilne obradne sisteme.

Slika 12. NU mjerne maine

2.6. NU obradni centri

NU obradni centri su posebna vrsta numeriki upravljanih alatnih maina. Omoguavaju koncetraciju operacija, a pripremno-pomona vremena, broj stezanja i vrijeme obrtanja dijelova su minimalni. Obuhvataju vie vrsta obrada, npr: glodanje, buenje, razbuivanje, rezanje navoja i struganje. Primjenjuju se, prije svega, za obradu sloenijih prizmatinih radnih predmeta. Osnovna obiljeja svih obradnih centara su: 1. 2. 3. 4. visok stepen automatizovanosti obrade dijelova automatska izmjena alata automatska izmjena radnog predmeta i mogunost ugradnje u fleksibilne obradne sisteme

Danas postoji veliki broj proizvoaa numeriki upravljanih obradnih centara. Neki najpoznatiji su: Gentiger Machinery Ind. Co., Ltd., Fulland Machinery Co., Ltd., Denver Ind. Co., Ltd., Leaderway Machinery Co., Ltd., Jeenxi Technology Co., Ltd., C-TEK Technology Corporation, Mikrosam i drugi.

Slika 13. Obradni centar

3. ZAKLJUAK
Numeriki upravljane maine se danas mnogo koriste u svim vrstama industrije, zbog lake izrade elemenata razliitog oblika. Koriste se za izradu navoja, otvora, ureznica, nareznica, obrade izvlaenjem, presovanjem itd. Sa ovim mainama zamjenjene su razne rune obrade, na primjer buenje, ime se ujedno postiu preciznije i tanije dimenzije