Professional Documents
Culture Documents
ISBN: 975-89-175-4
Ýletiþim:
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Genel Merkez
Sümer 1 Sokak No: 12/10 06440 Kýzýlay/ ANKARA
Tel: 0.312 232 57 77 Fax: 0.312 230 85 74
e-posta: hkmo@hkmo.org.tr
Baský: Ýþkur Matbaacýlýk Kað. San. ve Tic. Ltd. Þti.
Sümer 1 Sokak No: 12/A 06440 Kýzýlay/Ankara
Tel: 0.312 230 12 46 - 231 34 94 Fax: 0.312 230 47 19
ÝÇÝNDEKÝLER
ÖNSÖZ ................................................................................................................................................................................5
GÝRÝÞ ...................................................................................................................................................................................8
TANIMLAR ........................................................................................................................................................................10
TAÞINMAZ ..............................................................................................................................................................10
AYNÝ HAK ................................................................................................................................................................10
KADASTRO .............................................................................................................................................................11
MÜLKÝYET ................................................................................................................................................................11
TAPU ........................................................................................................................................................................11
YABANCI .................................................................................................................................................................12
KARÞILIKLILIK ÝLKESÝ ..............................................................................................................................................12
YABANCILARA TOPRAK SATIÞINDA TARÝHSEL SÜREÇ ..............................................................................................13
A. CUMHURÝYET ÖNCESÝ DÖNEM .........................................................................................................................13
B. CUMHURÝYET DÖNEMÝ .......................................................................................................................................16
C. 1980 SONRASI DÖNEM......................................................................................................................................17
1984 SONRASI YABANCILARA TOPRAK SATIÞI ...........................................................................................................19
3029 Sayýlý Kanun, 21.6.1984 ..................................................................................................................................19
3278 Sayýlý Kanun, 22.04.1986 ................................................................................................................................20
4916 Sayýlý Kanun, 03.07.2003 ................................................................................................................................20
5444 Sayýlý Kanun, 29.12.2005 ................................................................................................................................21
YABANCI UYRUKLULARIN TÜRKÝYE'DE EDÝNDÝKLERÝ TAÞINMAZ MÝKTARI .............................................................25
A. Yabancý Uyruklu Gerçek ve Tüzel Kiþiler ............................................................................................................26
B. Doðrudan Yabancý Yatýrýmlar ..............................................................................................................................29
YABANCILARA TAÞINMAZ SATIÞINI DÜZENLEYEN MEVZUAT..................................................................................31
YABANCILARA TOPRAK SATIÞININ SAKINCALARI......................................................................................................32
SONUÇ..............................................................................................................................................................................33
HARÝTA VE KADASTRO MÜHENDÝSLERÝ ODASI GÖRÜÞÜ .........................................................................................35
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
ÖNSÖZ
Neo-liberalizmin savunucularý, 1970'lerin baþýndan itibaren bütün dünyaya ancak kendi önerilerini
yaþama geçirdikleri takdirde refah düzeyine ulaþabileceklerini ya da refah sahibi iseler bu þekilde refahý
sürdürebileceklerini öðütlemektedirler. Modernleþmenin ve kalkýnmanýn reçetesi, uluslararasý kredi
kuruluþlarý tarafýndan yazýlmaktadýr. Dünya Bankasý (DB) ve Uluslararasý Para Fonunun (IMF) baþýný
çektiði bu uluslararasý kredi kuruluþlarý, geliþmekte olan ülkelerin iktisadi darboðazý aþmalarý ve yatýrým
yapmalarýný saðlayacak dýþ borcu temin etmekte; bunun karþýlýðýnda ülkelerin verilen ödevleri yerine
getirmelerini istemektedir. Bu ödevler, geliþmekte olan ülkelerde devletin piyasadan çekilmesi ve
serbest piyasa ekonomisine geçilmesi temelinde þekillenmektedir. Özetle, dýþ borç karþýlýðý dayatýlan
yeniden yapýlanma süreci ile bu ödevler hayata geçirilmektedir. Yeniden yapýlanma süreci, ülkelerin
sadece ekonomik yapýlarýný deðil, sosyal, kültürel ve politik yapýlarýný da deðiþtirmektedir.
Alýnan dýþ borçlara karþýlýk gerçekleþtirilen yeniden yapýlanma sürecinde geliþmekte olan ülkelerde
devletin piyasadan çekilmesi ile oluþan ve güdük kalmýþ ulusal özel sektörün dolduramadýðý altyapý
yatýrýmlarýndaki boþluk uluslararasý dev þirketlerin iþtahýnýn nedenidir. Bunun sonucunda, küreselleþme
adý altýnda uluslararasý tekelci kapitalizmin-emperyalizmin lehine sermayenin serbest dolaþýmýnýn
önündeki engeller teker teker kaldýrýlmaktadýr.
Bu anlayýþ içerisinde meþruluk kazanan, dýþ borç karþýlýðý yaptýrýmlarla hayata geçirilen az geliþmiþ
ve geliþmekte olan ülkelerin sisteme entegrasyonu bu þekilde saðlanmaktadýr.
5
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
Neo-liberal politikalarýn Türkiye'ye yansýmasý 24 Ocak Kararlarýdýr. 1970'li yýllarda uygulanan kalkýnma
politikalarý emperyalist ülkeler tarafýndan yýpratýlmýþ ve geçerliliði kaybettirilmiþtir. Böylece, Türkiye
uluslararasý ekonomik sisteme entegre olmaya zorlanan ve dýþ borca baðýmlý bir ülke konumuna
sokulmuþtur.
Yabancýlara toprak satýþý da bu dönemde uygulanan dayatma politikalarýnýn bir uzantýsýdýr ve
kapitalizmin geldiði yeni aþama ile ayrý bir önem kazanmýþtýr. Yabancýlara toprak satýþý, toprak ve
mülkiyet unsurlarý üzerinde yükselen bir konudur. Topraðýn kýt bir doðal kaynak olarak deðeri her geçen
gün artmaktadýr. Toprak, mülkiyet ile birlikte ele alýndýðýnda baðýmsýzlýk ve özgürlüðün simgesidir.
Yabancýlara toprak satýþý, emperyalizmin yayýlmacý politikalarýnýn bir parçasý olarak karþýmýza çýkmaktadýr.
1984 yýlýndan günümüze kadar iktidarlar deðiþse de gündemden düþmeyen yabancýlara toprak
satýþý hakkýnda var olan bilgi kirliliðini engellemek ve birinci el doðru bilginin halka aktarýlmasý amacý
ile Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý olarak elinizde bulunan kitapçýðý hazýrladýk.
Emek ve katký veren kiþi ve kuruluþlara teþekkür ederiz.
Üyelerimizin ve kamuoyunun bilgisine sunarýz.
A. Fahri ÖZTEN
Yönetim Kurulu adýna
Yönetim Kurulu Baþkaný
6
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
7
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
GÝRÝÞ
Toprak,
Bir materyal olarak,
· Mineral ve organik maddelerin ayrýþmasý sonucu oluþan,
yeryüzünü ince bir tabaka halinde kaplayan canlý ve doðal bir
kaynaktýr.
Bir arazi varlýðý olarak,
· Yeraltý zenginliklerinin yataðý, taþýnmaz mal olarak zenginlik ve servetin gerçek kaynaðýdýr.
Önceden sadece bir materyal olarak görülen toprak, bir arazi varlýðý olarak deðer kazanmasýndan
sonra mülkiyete konu olmuþtur.
Temel ekonomik kaynak olarak tarih boyunca bir hâkimiyet unsuru ve çatýþmanýn nedeni olmuþtur.
Üretilemeyen kýt doðal bir kaynak olarak toprak; tarýmsal, endüstriyel, ekonomik ve ulusal açýdan
öneme sahiptir1.
Nüfus artýþýna ve kýtlýðýn artmasýna baðlý olarak deðeri her geçen gün artmaktadýr.
8
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
9
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
TANIMLAR
TAÞINMAZ
Taþýnmaz mal kavramý, Osmanlýca gayrimenkul mal kavramýnýn Türkçedeki karþýlýðýdýr. Taþýnmaz
mal yerine de kýsaca taþýnmaz ifadesi kullanýlmaktadýr.
Taþýnmaz mal, yerinde sabit olan ya da yeri deðiþtirildiðinde özellikleri de kýsmen deðiþen mallardýr.
Bu anlamda taþýnmazlar; bina, arsa ve arazi diye gruplandýrýlýr.
Taþýnmaz mallarýn en büyük özelliði sýnýrlarýnýn ve sahiplerinin olmasýdýr. Taþýnmaz sýnýrý arazide
iþaretlerle diðer kiþilere karþý; kadastro haritasý ile de hukuki anlamda ileri sürülerek sahipleri tarafýndan
gözetlenir, gerçek koruyucusu ise Devlettir.
AYNÝ HAK
Taþýnýr ve taþýnmaz mallar gibi fiziksel varlýðý olan, gözle görülüp elle tutulabilen maddi mallar
üzerindeki mutlak haklardýr. Mutlak haklar, sahibine en geniþ yetkileri veren herkese karþý ileri sürülebilen
ve herkesin uymakla yükümlü olduðu haklardýr.
Ayni haklar iki çeþittir:
a. Mülkiyet Hakký: Sahibine hukuk düzeninin sýnýrlarý içinde maddi malý kullanma, yararlanma ve
mal üzerinde tasarrufta bulunma hakký tanýyan ayni haktýr. (Türk Medeni Kanunu 683. Madde)
b. Sýnýrlý Ayni Hak: Sahibine sýnýrlý haklar veren ayni haklardýr: irtifak hakký, gayrimenkul mükellefiyeti,
rehin haklarý.
10
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
KADASTRO
Tüm ülke sýnýrlarý içerisindeki taþýnmazlarýn sýnýrlarýný arazi ve harita üzerinde belirleyerek hukuki
durumlarýný tespit etmek ve iþlemlerin kesinleþmesi sonucunda Türk Medeni Kanununca öngörülen
tapu siciline tescil ederek hak sahiplerine tapu belgelerini verme, mekânsal bilgi sisteminin altyapýsýnýn
oluþturulmasý iþlemlerinin bütünüdür. (3402 Sayýlý Kadastro Kanunu, 1987)
Dünyada son yýllarda topraða ve kadastroya bakýþýn önemli ölçüde deðiþtiðini görmekteyiz. Kadastro,
basit mülkiyet kayýtlarýndan mali araçlara dönüþmüþ; taþýnmaz piyasalarý ile planlamanýn temel unsuru
haline gelmiþtir.
MÜLKÝYET
Mülkiyet, kiþi ve nesne arasýndaki hukuki iliþki, mal sahipliði, bir þeye malik olma durumudur.
Mülkiyet, eþya üzerinde en geniþ yetki saðlayan haktýr. Mülkiyet hakký, bir kiþinin o mallar üzerindeki
hâkimiyetini ifade eder.
TAPU
Tapu senedi, bir taþýnmazýn kimin, kimlerin mülkiyetinde olduðunu gösteren
resmi belgedir. Baþka bir deyiþle, taþýnmazlarýn alým-satým, hibe, ipotek, baðýþ,
ayýrma-birleþtirme, rehin, kat, mülkiyet gibi iþlemlerinin yapýlabilmesi için gerekli
olan, o mallarýn kime ait olduðuna iliþkin düzenlenen resmi belgelerdir.
11
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
YABANCI
§ Yabancý, baþka bir millet uyruðuna tabi olan (yabancý uyruklu);
gerçek kiþileri,
baþka bir ülkede kendi ülkelerinin Ticaret Kanununa göre kurulmuþ tüzel kiþiliðe sahip ticari
þirketleri,
§ Türk Ticaret Kanununa göre yabancýlarýn kurduklarý ya da iþtirak ettikleri yani sermayesi yabancýlara
ait olan ticari þirketleri (doðrudan yabancý yatýrýmlarý)
ifade etmektedir.
KARÞILIKLILIK ÝLKESÝ
Anayasa Mahkemesinin tanýmýnda, karþýlýklýlýk ilkesi bir yabancýnýn Türkiye'de bir haktan
yararlanabilmesi, Türkiye vatandaþlarýnýn da o yabancýnýn ülkesinde ayný tür ve nitelikte olan
haklardan yararlandýrýlmasýna baðlý olmasýný ifade etmektedir. (Anayasa Mahkemesi, 2005/14 Sayýlý
Kararý)
Türkiye ile 88 ülke3 arasýnda karþýlýklýlýk ilkesi tanýnmýþtýr: Ýngiltere, ABD, Almanya, Fransa, Ýtalya,
Hollanda, Yunanistan, Ýspanya, vs.
3 Yabancý Uyruklu Gerçek Kiþiler ile Yabancý Ülkelerde Kendi Ülkelerinin Kanunlarýna Göre Kurulmuþ Tüzel Kiþiliðe Sahip Ticaret Þirketlerinin Türkiye
Cumhuriyeti Sýnýrlarý Ýçerisinde Taþýnmaz Edinmeleri Uygulamalarýna Ýliþkin Ýnceleme Raporu, 06.02.2006, http://www.cankaya.gov.tr/tr_html/DDK/yte.htm,
Eriþim Tarihi: 05.07.2006
12
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
13
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
§ 28 Þubat 1858 tarihli Islahat Fermanýnda yabancýlarýn taþýnmaz edinimine izin verileceðine dair
düzenleme yapýlmýþ, ancak gerçekleþmemiþtir.
§ Osmanlý Devleti alýnan borçlarý ödeyemeyince yeniden borç almýþ ve Osmanlý Devleti'nin borçlarýný
ödeyemez duruma gelmesi ile dýþ borç alma imkâný kalmamýþtýr.
§ 1860 yýlýnda bütçe açýðýnýn kapatýlmasý için Ýngiltereye baþvuran Maliye Nazýrý Fuad Paþa, yabancýlara
Osmanlý Devletine ait emlaki satýn alma ve kiralama hakkýnýn tanýnmasýna iliþkin Ýngiltere'nin
dayatmasý ile karþý karþýya kalmýþtýr.7
§ Sonuç olarak, dýþ borca karþýlýk borç veren ülkelerin dayatmalarý bir bir hayata geçirilmiþtir.
§ 1868 yýlýnda çýkarýlan Ýstimlâk Nizamnamesi (7 Sefer Kanunu) ile yabancý gerçek kiþilerin ülkede
taþýnmaz ediniminin önü açýlmýþtýr. (Fransa, Ýngiltere, Avusturya-Macaristan, Prusya, Almanya,
Hollanda, Birleþik Amerika, vb.) Ýstimlâk Nizamnamesinde karþýlýklýlýk ilkesine yer verilmemiþtir.
§ Yasanýn çýkmasýndan sonraki dönemde Ýzmir'de tarýma elveriþli arazilerin 1/3'ü Ýngilizlerin eline
geçmiþtir.
§ Diðer taraftan, yasanýn çýkmasý ile birlikte, Ýngiliz, Fransýz ve Ýtalyanlar Akdeniz kýyýsýndaki topraklarý
satýn almaya baþlamýþlardýr.
§ 1877'de Osmanlý-Rus Savaþý çýktýðýnda Osmanlý Devleti gelirlerinin % 60-70'i dýþ borç ödemelerine
aktarýlmaktadýr
7 Erdost, M. Ý., Osmanlýdan Günümüze Yabancýlara Toprak Satýþý: Yasallaþma Süreçleri ve Sonuçlarý, MEMLEKET Siyaset ve Yönetim, YAYED Memleket
Yayýnlarý, Sayý:1, Haziran 2006, s. 57-97. Kitapçýðý Yabancýlar Taþýnmaz Satýþýnda Tarihsel Süreç bölümünün Cumhuriyet Öncesi Dönemi için adý geçen
yazýdan yararlanýlmýþtýr.
14
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
15
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
ilkesi çerçevesinde taþýnmaz edinme hakký tanýnmýþtýr. Buna karþýlýk, Türk uyruklulara da Baðýtlý
ülkelerde taþýnmaz edinme hakký tanýnmýþtýr.9
B. CUMHURÝYET DÖNEMÝ
§ Lozan Antlaþmasýndan 8 ay sonra, 1924 yýlýnda, 442 Sayýlý Köy Kanunu
çýkartýlmýþtýr. Köy Kanunun 87. maddesi ile Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde
bulunmayan gerek kiþiler, gerek kiþilik hükmünde olan cemiyet ve þirketlerin
nüfusu iki binden aþaðý yurt olarak tanýmlanan köylerde arazi ve emlak
almalarý yasaklanmýþtýr. Bu yasal düzenleme ile nüfusu 10 milyon civarýnda
olan Türkiye'de Lozan Antlaþmasý ile yabancýlara tanýnan taþýnmaz edinme
hakkýnýn büyük ölçüde sýnýrlandýrýldýðý görülmektedir.10
§ 1934 yýlýnda çýkarýlan 2644 Sayýlý Tapu Kanununun 35. maddesi ise karþýlýklý olmak ve kanunlarla
konulmuþ kýsýtlamalara uymak koþulu ile yabancý gerçek kiþilere Türkiye'de taþýnmaz edinme hakký
tanýmýþtýr. Buna göre, köy arazisi dýþýndaki arazilerde yabancý gerçek kiþilere taþýnmaz edinme
olanaðý saðlanmýþtýr.
§ Lozan Antlaþmasýnda sözleþmeli karþýlýklýlýk ilkesine yer verilirken, Tapu Kanununda sözleþmeli
karþýlýklýlýk ilkesi yerine yasal karþýlýklýlýk ilkesi getirilmiþtir. Buna göre, Türk uyruklularýn yabancý
devlette taþýnmaz edinme hakký olan ülkeler uyruklarýna Türkiye'den taþýnmaz edinme hakký verilmiþtir.
16
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
17
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
24 OCAK KARARLARI
§ 1980 yýlýnda çýkarýlan 24 Ocak Ekonomik Ýstikrar Kararlarýnýn temel amacý ekonomik liberalizasyondur;
karma ekonomiden liberal ekonomiye geçiþtir.
§ Amaç, yükselen deðer olan küreselleþmeye; IMF Niyet Mektuplarý, Dünya Bankasý Kredi Antlaþmalarý
ve Avrupa Birliði Katýlým Ortaklýðý Belgelerinde yer alan dayatmalar doðrultusunda hareket ederek
bir yanýndan tutunmaktýr.
§ 24 Ocak Kararlarý neo-liberal politikalarýn yansýmasýdýr. 1970'lerin sonunda döviz sýkýntýsý çeken,
uluslararasý kuruluþlardan borç bulamayan Türkiye, kredi karþýlýðý liberal ekonomik serbestîyi
gerçekleþtirme yönündeki dayatmalar ile karþý karþýya kalmýþtýr.
§ Devletin uzun süredir uygulaya geldiði dýþa kapalý, yüksek gümrük vergileri ile dýþalýmýn kýsýtlandýðý,
dýþsatýmýn teþvik edildiði ithal ikameci model terkedilmiþ, serbest piyasa ekonomisine geçilmiþtir.
§ Devletin piyasaya doðrudan müdahalesi sýnýrlandýrýlmýþ, özelleþtirme uygulamalarýnýn önü açýlmýþ,
sosyal devlet tasfiye edilmeye baþlanmýþtýr.
§ Tarým ve hayvancýlýða destek fonlarý kýsýlmýþtýr.
§ Yabancý sermayenin ülkeye giriþi önündeki tüm engeller kaldýrýlmýþtýr: vergi, finansal piyasalarýn
liberalleþmesi, millileþtirmeme garantisinin verilmesi, vb.
§ Uluslararasý kredi kuruluþlarýnýn yazdýðý reçeteye göre hazýrlanan bu yol
haritasý 12 Eylül 1980 askeri darbe ortamýnýn yarattýðý disiplin içinde rahatlýkla
uygulanma imkâný bulmuþ, muhalif görüþler engellenmiþtir.
§ Bu dönem, demokrasinin askýya alýndýðý, siyasi partilerin yasaklandýðý,
demokratik kitle örgütlerinin susturulduðu bir dönem olmuþtur.
18
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
19
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
20
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
21
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
22
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
TRABZON 'un,
Ýl yüzölçümü 4685 km2 yani 468 500 ha'dýr (4 685 000 dönüm).
Bu düzenleme uyarýnca binde beþlik alan 2342 ha (23 420 dönüm)
olmaktadýr. .Diðer taraftan, Trabzon ilinde imar planý yapýlmýþ alan 3063
ha'dýr (30630 dönüm); konut ve ticaret alaný ise 1300 ha'dýr (130 dönüm)11
Konut ve ticaret alaný toplamý 1300 ha (13 000 dönüm) olmasýna karþýn
il yüzölçümü ile sözde sýnýrlama getirilen alan ise 2250 ha'dýr (22 500
dönümdür).
MUÐLAnýn,
Ýl yüzölçümü 12 716 km2dir (1 271 600 ha= 12 716 000 dönüm).
Binde beþlik alan 6 350 ha (63 500 dönüm) olmaktadýr.
Ýmar planý alaný ise 1 068 hadýr (10 680 dönüm).12
Muðla il yüzölçümünün binde beþinin Muðla ilinin imar planýnýn yaklaþýk
altý katý büyüklüðünde olduðu, bu oranýn da sadece Muðla Merkez deðil
neredeyse Muðla ilçelerinin de imar planýný kapsadýðý görülmektedir.
Bu örneklerden görüldüðü gibi, binde beþ sýnýrlamasý bilimsel bir ölçüt deðildir. Bununla birlikte,
5444 Sayýlý Kanun ile getirilen 2,5 ha sýnýrlamasý 25 000 m2 imar parseli demektir. Bu alanda emsal
11 Metinde geçen veriler HKMO Trabzon Ýl Temsilciliðimizden alýnmýþtýr. Diðer sayýsal veriler için bkz. www.trabzon.bel.tr
12 www.mugla.bel.tr
23
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
ortalama 1.50 alýndýðýnda toplam inþaat alaný 37 500 m2ye karþýlýk gelmektedir. Bir konut alaný 100 m2
alýnýrsa bu alanda 375 adet konut yapýlabilmektedir. 375 konut ortalama 4 kiþiden 1500 kiþilik bir nüfus
demektir. Özetle, son yasal düzenlemede bir yabancý gerçek kiþi yaklaþýk olarak 1500 kiþinin oturabileceði
bir büyüklükte alan satýn alma yetkisine sahiptir. Bakanlar Kurulu Kararý ile bu hak 30 hektara yani 300
dönüme çýkartýldýðýnda bu rakam 4 500 konut, 18 000 kiþilik bir nüfus olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Bu
rakam birçok ilçe nüfusundan fazladýr. Bu nedenle, yabancýlarýn mülk ediniminde getirilen sýnýrlamalarda
demografik yapýnýn da dikkate alýnmadýðý görülmektedir.
Bununla birlikte, yabancýlar 3 750 konut ve yaklaþýk 15 000 kiþilik bir nüfusu kendi ülkelerinde, kendi
aralarýnda düzenledikleri devre mülke benzer uygulamalarla birbirlerine kiraya vererek bu nüfus bir
yýl içerisinde 15 000 kiþiden 150 000'lere çýkmaktadýr. Üstelik kendi aralarýnda yapmýþ olduklarý bu
ticaretle de Türkiyedeki Turizmi olumsuz yönde etkilemektedirler.
Son yapýlan düzenlemede belirtilen binde beþlik alan il yüzölçümü içerisinde deðerlendirildiðinden;
Türkiye genelindeki 152 376 375 dönümlük tarým alaný, 184 846 478 dönümlük orman arazisi de toplam
alanda binde beþlik oran içerisinde deðerlendirilmektedir.
24
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
13 http://www.milliyet.com.tr/2006/07/10/yazar/dundar.html
25
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
Türkiye'de yabancýlara toprak satýþýnda yabancý uyruklu gerçek kiþiler ile kendi ülkelerinde kendi
kanunlarýna göre kurulan tüzel kiþiler Tapu Kanununa, Türkiye'de kurulmuþ yabancý sermayeli þirketler
ise Doðrudan Yabancý Yatýrýmlar Kanununa tabiidir.
Türkiye'de yabancýlarýn edindikleri taþýnmaz sayýsýnýn uyruklarýna göre daðýlýmýný gösteren yukarýdaki
haritadan açýkça görülmektedir ki, Yunanistan uyruklularýn Marmara ve Ege Bölgesinde; Suriye
uyruklularýn edindikleri taþýnmazlar ise Güneydoðu Anadolu Bölgesinde yoðunlaþmakta; bu durum
çeþitli tartýþmalara neden olmaktadýr.
26
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
Yabancýlara taþýnmaz satýþýnda yabancý uyruklularýn edindikleri taþýnmaz sayýsý sýralamasýnda ilk
beþ sýrada ise Yunanistan, Almanya, Ýngiltere, Suriye ve Avusturya bulunmaktadýr. 1 4
Türkiye'de taþýnmaz edinen yabancý uyruklularýn sayýlarýna göre daðýlýmýnda ilk beþ sýrada yer alan
ülkelere bakýldýðýnda, karþýlýklýlýk ilkesinin fiilen uygulanamadýðý görülmektedir. Yabancý Uyruklularýn
taþýnmaz ediniminde ilk sýrayý alan Yunanistan, kendi ülkesinde adalarda ve sýnýra yakýn topraklarda
mülk ve toprak satýþýný yasaklamýþtýr. Avusturya'da da mülk ve toprak satýþý sadece AB Üyesi Ülkeler
vatandaþlarýna yapýlabilmektedir.15 Diðer taraftan, karþýlýklýlýk ilkesi gereðince, Türklerin Ýngiltere'de de
taþýnmaz edinebilmesi gerekmektedir. Hâlbuki Ýngiltere'de mülk kraliyete ait olduðundan, isteðe baðlý
ve ücretli kadastro yapýlmakta ve sadece Ýngiltere'de oturma izni olanlara taþýnmazý kullanma olanaðý
verilmektedir.16 Türk vatandaþlarýnýn Ýngilterede oturma izni almak bir yana vize alarak ülkeye giriþ
yapmasýnda bile zorluk çýkarýlmakta, ekonomik durum da göz önüne alýndýðýnda fiili karþýlýklýlýk ilkesinin
uygulanamadýðý görülmektedir.
Avrupa Birliðine yeni üye olan ülkelerde de yabancýlara toprak satýþý büyük sýnýrlamalara tabiidir.
Örneðin Polonya'da yabancýlara toprak satýþý yasaklanmýþtýr17; halbuki Polonya vatandaþlarý Türkiye'de
taþýnmaz edinebilmektedir. Türkiye'de ise, Avrupa Birliði'ne tam üyelik süreci belirsizliðini korurken
yabancýlara toprak satýþýndaki sýnýrlamalarý kaldýran düzenlemelere ve hatta yok sayan uygulamalara
imza atýlmaktadýr. Birleþik Arap Emirlikleri ile karþýlýklýlýk ilkesi tanýnmadýðý halde bu ülke vatandaþý
27
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
El Maktum'un Dubai Towers'ý Ýstanbul'da yapabilmesi için faaliyeti ticari olarak deðil turizm olarak
gösterilmiþ ve Tapu Kanunundaki son düzenleme ile özel kanunlar olarak tanýmlanmýþ Turizmi Teþvik
Kanunu'nun serbestisinden yararlandýrýlmýþtýr.18
Bu uygulamalar sonucunda, 2004 tarihi itibari ile Türkiye ile karþýlýklýlýk ilkesini tanýmayan fakat
Türkiye'de taþýnmaz edinen sekiz ülke vatandaþý bulunmaktadýr (Birleþik Arap Emirlikleri, Çek Cumhuriyeti,
Hindistan, Irak, Kuveyt, Libya, Suudi Arabistan ve Tunus).19
A.2. Yabancý Uyruklu Tüzel Kiþiler
Yabancý tüzel kiþilerde ise, Temmuz 2003 -Aðustos 2004 tarihleri arasýnda 25 þirket, toplam 590 398
m2 taþýnmaz edinmiþtir.20
Türkiye'de Taþýnmaz Edinen Yabancý Uyruklu Tüzel Kiþiler (Aðustos 2003 ila Aðustos 2004 tarihleri arasý)
Þirket Taþýnmaz Edinilen Yer Taþýnmaz Alaný Toplam Edinilen Taþýnmazlar Yüzde
Normandy Madencilik Bergama, Çamköy, Ovacýk 326 256 m2 % 64
KTG Tütün Mamülleri San. Ve Tic. A.Þ. Tire 145 000 m2 % 28
Almeezan- Luxemburg Ümraniye 53 000 m2 % 10
Societe Generale de France Beþiktaþ 22 557 m2 %4
Haitam Moh'd Amin Salim Hayajneh Ýstanbul 6 210 m2 % 1.21
28
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
29
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
§ Yukarýda belirtilen kýsýtlýlýk nedeni ile yabancý tüzel kiþiler ile doðrudan yabancý yatýrýmcýlarýn
edindikleri taþýnmazýn toplam sayýsý hakkýnda bilgi edinilebilmektedir:24
Tüzel Kiþi
Kiþi Sayýsý Taþýnmaz Sayýsý Toplam Alan (m2)
35 305 2 850 565
162 1164 6 916 267
24 a.k.
30
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
31
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
32
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
SONUÇ
§ Osmanlý Devletinde borçlara karþýlýk gösterilen ülke topraklarýnýn yabancýlara satýþýnýn, Osmanlý
Devletinin parçalanmasýnýn ve Anadolu'nun sömürgeleþmesinin nedenlerinden biri olduðu ve Ýsrail
Devleti'nin Osmanlý'da yabancýlara taþýnmaz satýþýnýn serbest býrakýlmasý ile Filistinlilerden aldýklarý
topraklar üzerinde kurulmasýnýn zemininin hazýrlandýðý unutulmamalýdýr.
§ 1934 yýlýndan 1984 yýlýna kadar yürürlükte kalan yasal düzenlemelerin 1984 yýlýndan sonra neden
ýsrarla deðiþtirilmeye çalýþýldýðý sorusunun yanýtý, neo-liberal politikalarda aranmalýdýr. Yabancýlara
toprak satýþý, 1984'de baþlayan küresel dünyaya eklemlenme hedefi doðrultusunda küresel çok
uluslu þirketlerin yürütme organý olan uluslararasý kredi kuruluþlarýnýn ürettiði neo-liberal politikalarla
gündeme getirilmektedir.
§ Dýþ borca karþýlýk, geleceðini ipotek altýna alan Türkiye, topraklarýný da diðer kýt doðal kaynaklarý
gibi ticari bir mal haline getirerek Hazineye kaynak yaratma telaþýnda çok uluslu þirketlerin kullanýmýna
açmamalýdýr.
§ Yabancýlara toprak satýþý ile ilgili düzenlemeler, Dünya Bankasý Borç Antlaþmalarý, IMF Niyet Mektuplarý
ve Avrupa Birliði Katýlým Ortaklýðý Belgelerinde borç karþýlýðý gösterilen önkoþullar olarak önümüze
çýkmaktadýr. Yabancýlara toprak satýþý, salt mülkiyet sorunu olarak deðerlendirilemez, 1980'den bu
yana Doðrudan Yabancý Yatýrýmlar Kanunu, Endüstri Bölgeleri Kanunu, Turizmi Teþvik Yasasý,
Özelleþtirme Kanunu, Petrol Kanunu, Maden Kanunu, Orman, Hazine ve 2B arazilerindeki
düzenlemelerle birlikte deðerlendirilmelidir.
33
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
34
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
35
Yabancýlara Toprak Satýþý: Neo-Liberalizmin Kýskacýnda Türkiye Topraklarý
Bir ülkenin tüm doðal zenginlikleri, o topraklar üzerinde yaþayan halkýn malýdýr. Ülkenin
ve halkýn çýkarlarý doðrultusunda üretilmeli ve paylaþýlmalýdýr.
DA S T R O M Ü
KA HE
VE ND
TA
ÝSL
MO B H A RÝ
E R Ý O D AS
TM
1954
36