PDF

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)
KSEL GELM KTAPLARININ ELETREL BR DEERLENDRMES*
lker ZDEMR Ankara niversitesi Beypazar Meslek Yksek Okulu
letiim becerileri kavramna odaklanan deiik yaklamlar gnmzde etkinliini artrm ve iletiim becerilerini gelitirme eitimi erikin eitiminin ayrlmaz bir paras haline gelmeye balamtr. letiim odakl kiisel geliim kitaplarnda iletiim olgusu kiileraras iletiim ekseninde ele alnmakta ve bu yaklamlar iletiimin kapsamn daraltmaktadr. Bu olumlamac ereve iletiimin toplumsal g ilikilerindeki roln ele almamaktadr. Buna karn kiisel geliim yaznnda ne kan bu yeni iletiim kavray eitliki, katlmc, demokratik, insan odakl, yeni ve nitelikli olduunu ve zgrlk, aklk ve itenlikten yana olduunu ne srmektedir. Bu almada iletiim odakl ok satan klavuz kitaplar incelenerek bu iddialarn geerlilii sorgulanmtr. Anahtar Szckler: iletiim kiisel geliim iletiim becerileri monolog diyalog
A CRITICAL EVALUATION OF NLP BOOKS Abstract Various approaches that focused on communication skills have become influential in todays world. Education for developing communication skills has turned out to be an indivisible part of adult education. These approaches which handles communication within the framework of interpersonal communication makes narrower the content of communication.In spite of this, this new communication approaches which is also dominant in the personal development literature claims that its approach to communication is equalitarian, participatory, democratic, human-oriented, new, qualitative and supports free, open and friendly communication. This study investigates the validity of these claims by examining the guide books. Keywords: communication personel development communication skills monolog dialog
Bu alma, Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, letiim Bilimleri Ana Bilim dalnda 2007 ylnda kabul edilen letiimin Stratejikletirilmesi:Klavuz Kitaplar, Kiisel Geliim Kurslar ve letiim Eitimi Seminerlerinin Eletirel Bir Deerlendirmesi balkl doktora tezinin kiisel geliim kitaplar ile ilgili blmnden yola klarak hazrlanm olup, tez kapsamnda incelenen kiisel geliim kitaplar ile ilgili yaplan deerlendirme sonucu varlan sonular sergilemektedir.
63
zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi
Giri
Trkiyede 1980'li yllarn sonundan itibaren yaymlanan kitaplar ierisinde i yaamna ve kiisel geliime ilikin klavuz niteliindeki kitaplarn younluu artm; kitabevlerinde kiisel geliim kitaplarna artk ayr bir yer ayrlmaya balanmtr. Bunun sonucu olarak kiisel geliim ayr bir kategori olarak kavramlatrlmaya ve zihinlerimizde yer etmeye balamtr. Her biri olumlayc/iyimser bir dille kaleme alnan bu iletiim tavsiyesi niteliindeki kitaplar, toplam sat hacimleri gz nnde alndnda en fazla tketilen kitap grubu olarak ne kmaktadr. Kiinin yaamn olumlu ynde etkileme, yaamn kolaylatrma ve hedefledii baarya ulamak iin yollar gsterme bata olmak zere pek ok konuda ayrntl reeteler ieren kiisel geliim kitaplarnn odak noktas gndelik yaantmz iinde kurmu olduumuz ilikilerdir. Bu kitaplarn temsil ettii iletiim anlay ile popler bir hale gelen olumlayc bir iletiim kavram ne karlmakta ve bu kitaplarda iletiim
kavramna ve iletiimle ilgili olgulara merkezi bir yer verilmektedir. Bu kitaplar araclyla bize belli bir biimde konutuumuzda, iletiim kurduumuzda verimlilii artracamz, gnlk hayatmzda ve alma yaammzda bu ekilde baarl ve mutlu olacamz anlatlmaktadr. Bu alma ile kiisel geliim kitaplarnda merkezi bir yer igal eden bu iletiim kavrayn eitli boyutlar ile ortaya konulmaya allmtr.
Bu almann temel amac ise sadece bugn iletiim adna egemen olan bu iletiim kavrayn ortaya koymak deil, bunun tesinde farkl kavraylarla ilikisi iinde iletiimin anlamn sorgulamaktr. ok satan klavuz kitaplarda yer alan iletiim kavrayna dikkat ekmeye alan bu alma ile iletiimin btn insan ilikilerindeki merkezi rol de bu kitaplar yoluyla sorunlatrlmtr. almann ilk amac kiisel geliim kitaplarnda iletiim olgusunun, iletiimle ilgili kavramlarn nasl anlald, tanmland ve kullanldn ortaya koyabilmektir. Bu almann sonul amac kiisel geliim kitaplarnn rehberliinde kurulan bir iletiim anlaynn tersine insann insanla etkileimini, birbirini anlama abasn ve ortak eyleme etkinliini ieren bir iletiim anlay ve kavrayn yeniden gndeme getirmektir. Sorunlara toplu zmler neren sosyal devlet anlaynn etkinliini yitirmi olduu gnmzde, insanlar arasndaki dayanma, diyalog, uzlama, ortak hareket etme ynndeki abalarnn etkinlik alanlarn yitirmekte olduunu gzlemliyoruz. Yeni liberal yaklamlar birey kimliinin toplumla olan balarn gz ard etmekte, bireyin toplumsal yann
64
nemsizletirmektedir. nsanlara giderek artan rekabet iinde baarl saylmalar ve vaad edilen dllere kavuabilmeleri iin kendilerini gelitirmeleri ve daha iyi yaama koullarn a kavuabilmek iin mesleki ilgi ve bilgilerin yannda alanlarn iletiimle ilgili bilgi ve yeteneklerinin gelitirilmesi salk verilmektedir. Kendisine ilerlemeyi salayc bir anahtar rol uygun grlen iletiim, ilikileri gelitirme, iyi ilikiler kurabilme ynndeki armyla bireyler ve kurumlar iin vazgeilmez neme sahip bir kavram haline gelmitir. Bu yeni koullarda iletiim becerilerinin gelitirilmesinin gndelik yaamda da mutlu olabilmek iin vazgeilmez bir neme sahip olduu insanlara telkin edilmektedir. Kiisel geliim kitaplarnn temsil ettii bu iletiim kavray, sadece alma hayatnda deil, btn gnlk pratiklerimizde etkin olmakta; iletiim olgusu burada iliki younluuna ilikin armyla olumlu bir unsur olarak sahneye davet edilmekte ve verimlilii artrc bir kaynak ve g olarak sunulmaktadr. letiim olgusunun ynetimsel bir mantk erevesinde baar ve performansa odakland bu yeni iletiim syleminin egemenlii altnda insanlar hayat da i gibi yaamaya yneltilmektedir. Byle bir mantk erevesinde diyalog kurma gibi eylemlerimiz giderek sahiciliini yitirirken; sevgi/mutluluk gibi kavramlarn da yaamdan alacamz hazza gre deil, performansa gre deerlendirilmesinin n almaktadr. Toplumsal boyutu ve maddi temelleri gz ard ederek ele alnan bir bireysel beceri ve kapasite sorununa indirgenmi bir iletiim kavrayna kar ne karlmak istenen diyalogu, mzakereyi vurgulayarak birbirimizi anlamamz ve bir arada yaamamz iin gerekli uzlay salayan bir iletiim kavraydr. Bu erevede insanlarn sadece ekonomik fayda peinde kotuklar ve g elde etmek iin birbirleriyle mcadele ettikleri bir zeminde arasallatrlarak ikna stratejilerine, hedefe ulatrma aralarna indirgenen bir iletiim kavray eletirilmekte; buna karlk, insanlar etkin toplumsal/politik zneler olarak kabul eden ve iletiimi sahici bir anlama ve ortak eyleme pratii olarak ortak iyiyi o toplumun yelerinin zgr katlmlar ile ortaya karabilmenin koullarn arayan bir iletiim ve toplum anlay savunulmaktadr. Baka bir deyile, bir fikrin, duygunun, tutum ya da kanaatin bir bakasna nasl aktarldn ortaya koyan iletiim yaklam yerine, karlkllk, ortak alglama, paylama gibi unsurlarn altn izen bir iletiim kavray vurgulanmaktadr (Mutlu, 1994, s. 99). Bu iletiim kavray erevesinde toplumsal yaam yeniden reten bu en temel insani pratiimizin pazarn ihtiyalar ve amalar dorultusunda arasallatrlarak bir ynetme ve g kullanma bilgisine indirilmesine kar iletiimin yukarda sz edilen asli unsurlarn ne kararak insanlarn potansiyellerini zgrce gelitirebilmesine ynelik sahici bir bireylii
65
savunan bir duru/dnce ortaya koyabilmek bu almann temel yneli mlerinden birisidir.1 ncelenen kitaplarda iletiimin iyerlerinde verimlilii artrmak ve gndelik yaammzda baar ve mutluluu yakalamak iin stratejik bir ara olarak tanmlanm olduu ve bu anlayn kiisel amalara katk salamayan ve verimlilie odaklanmayan iletiimi gereksiz sayarak iletiimi ilevsellik snrlamasna tabi tutmak suretiyle arptt grlmektedir. Arasal akl ve/veya stratejik eylemi ne aldn ne srdmz iletiim tavsiyesi niteliindeki klavuz kitaplarn yeni iletiim anlayn ise, kendisini bir yandan yeni, nitelikten yana ve insan odakl, te yandan zgrlk, eitliki katlmc, demokratik ve bunlarn yan sra aklk ve itenlikten yana bir yaklam olarak sunmaktadr. Bu makale erevesinde 1990'l yllarda Trkiye'de yaymlanan iletiimi temel eksen olarak ele alan, popler kiisel geliim kitaplarndan 9 tanesi Trk yazarlara ait olmak zere 18 kitap incelenmi ve deerlendirilmitir. lk olarak Trkiyede kiisel geliim yaznnn gelime dinamikleri ortaya koyulmu ve ardndan iletiimle ilgili ok satan klavuz kitaplardaki iletiim kavraynn esaslar yukarda belirtilen be temel iddia kapsamnda serbest metin analizi yntemiyle eletirel bir deerlendirmeye tabi tutulmutur.
Kiisel Geliim Yazn Gnmz kiisel geliim yaznnn yeni liberal ve post-modern yaklamlarn ortaya kard yeni ynetim yaklamlar ile ayn kavramsal evren ierisinden konutuu grlmektedir. Gnmzde iletiimin iletmeler asndan da neminin giderek artt savndan yola klarak iletiim olgusu iletmecilik zihniyeti ile btnletirilmeye, baka bir
1
letiimsel eylem, anlamaya: ortak hedeflere ulamaya alrken, stratejik eylem baar ynelimlidir (Habermas, 1993, s.16). Stratejik eylem baarya ynelik bir eyleme ynelmeyi iaret ettiinden, aldatmay ve iletiimin sistematik olarak arptlmasn gerektirebilir. Bu arptlm iletiim ayn zamanda olmad bir ey olma: anlaml, doru, samimi ve ahlaki olarak uygun olma iddiasnda bulunmaktadr (Habermas, 1992). Strate jik eylemlerde aka g kullanlmad ve ortak karn nceliini herkes kabullenmi grnd iin diyalog grnts korunarak gerek iletiim izlenimi yaratldndan, iletiimin arptlm olup olmadn belirlemek gleir (Poole, 1993, s. 113-116). Habermasa gre (2001, s. 114-118), stratejik eylemin ncelikli olduu durumlarda ortaya kan ilevsellik snrlamas iletiimsel edimi arasallatrmaktadr. Maddi yarar dncesini esas alan techne ve pratik kavramlar iletiim ve bilgiyi arasal bir mantn emrine tahsis etmeyi iaret eder. Bu kitaplarda egemen olan arasal akl belirli bir gayeye ulamada en muhtemel olan eylemi seen aklclk olup, arasal akln temel fonksiyonu gayeye giden yollara iaret etmektir (Poole, 1997, s. 59).
66
deyile verimlilik amacna hizmet eden bir iletiim anlay insanlarn zihninde egemen klnmaya allmaktadr. Bu noktada kiisel geliim yazarlar insan merkeze alan bir iletiim anlayn savunduklar savndan yola karak insanlarn ada toplumda nasl baarl ve mutlu olacaklar ynnde iletiim tavsiyeleri ile dolu klavuz kitaplar ard arda piyasaya srmektedirler. Kiisel geliim kitaplarnn insanlarn geliimlerini nasl tamamlayacaklar ve baarl ve mutlu olmak iin ne tr yntemler izlemeleri gerektiine dair yazlan senaryolar ile bireylere yardm edilmeye alld savunulurken, arka plandaki sistem ve sistemin ana birimi iletme karlar ise bu grntde gzden rak klnmaya allmaktadr. nsanlarn geliimlerine yardmc olmak iin neriler gelitiren kiisel geliim yaznnn bu nerilerinde iletiimle ilgili neriler ise baat konumundadr. Kiisel geliim yazn bir yenilikilik iddias ile yola kmaktadr ve eskinin otoriter/brokratik anlaylarna kar zgrlkten ve insandan yana bir yaklam olduu iddiasndadr. Bu iletiim anlay kendisini: yenilik iddiasnn yansra nitelikli, zgrlk ve zerklikten yana, insan odakl, eitliki, demokratik ve katlmc ve aklk ve itenlikten yana bir yaklam olarak sunmaktadr. Bu almada kiisel geliim yaznnn kendisi ile ilgili bu iddialar be ana kategoride toplanarak kiisel geliim yaznnn iletiim anlaynn bu unsurlara sahip olduu ynndeki iddialarnn ne lde geerlili olduu sorgulanmtr.
Trkiyede kiisel geliimin ncs Nvit Osmaydr. Osmayn ardndan akla gelen dier isim Reha Ouz Trkkandr. Osmay ve Trkkann ardndan, ikinci kuak kiis el geliimcilerin hemen hepsi 1980 sonras srete ortaya kmtr. 1980 sonrasnda kiisel geliim kavramn kitaplarnda ilk defa kullanan isim Doan Cceloludur. Ccelolu ile birlikte stn Dkmen ikinci kuak kiisel geliim yaznnn en ok tann an ismidir. Yenilik ve deiim iddias kiisel geliim yaznnn temel iddias olup, kiisel geliim yazarlar kendilerini yenilik ve deiimin ncleri olarak kabul etmektedirler.2 Gnmzde sadece kiisel geliim alannda uzmanlam pek ok yaynevi bulunmakta ve satlan kitaplarn %20lik blmn kiisel geliim kitaplarnn oluturduunun tahmin edilmektedir. Kiisel geliim yazn kendi iinde zihinsel ve ruhsal geliim kitaplar olarak alt kategorilere ayrlmaktadr. Kiisel geliim ad altnda ele alnan konularn eitlenmesi kiisel geliim yaznnn kendi iinde
2
Kiisel geliim yazn hakknda yazlan kitaplarda (Sezik, 2000 ve 2001) ve kiisel geliim dergilerinde 1980 sonras kuak deiim kua olarak tanmlanmakta olup, kiisel geliim yazarlar lkenin deiimin ncs dnce adamlar olarak sunulmaktadr. Yazarlar ise kendileriyle ilgili ifadelerinde deiimi misyon edindiklerini ve btn glklere karn deiim ve geliim uruna mcadele verdiklerini sylemektedirler.
67
snflandrma gereksinimi duyacak kadar alann gelitirme yolunda olduunu gstermektedir. Trkiyede kiisel geliim kitaplarna doan ilgi 1990l yllarda balam, ancak asl patlamann ise 2001 krizinden sonra yaanmtr. Bize kendimizden baka yardm edecek hi kimsenin kalmad, alma yaamnda kayg ve gvensizliin egemen olduu kriz ve ertesi dnemler, kiisel geliim yaznnn, ancak kendinize siz yardm edebilirsiniz tarzndaki yaklamnn yeermesine uygun bir zemin oluturmaktadr.
Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi Bu makale erevesinde kiisel geliim yaznndan seilen iletiim odakl 18 kitap ele alnarak incelenmitir. Bu kitaplarn 9 tanesi Trk yazarlar tarafndan yazlan kitaplardan, dier 9 tanesi ise Trkeye evrilen kitaplar arasndan seilmitir. Kitaplar iletiim olgusunu tanmlama ve anlamlandrma biimleri ve iletiimin rolne ilikin dnceleri ekseninde temel kriterlerimiz asndan analiz edilerek, kiisel geliim yaznnn iletiim anlaynn eletirel bir deerlendirmesi yaplmtr. letiim odakl klavuz kitaplarn seiminde dikkate alnan hususlardan ilki bu kitaplarn ok satan kitaplar arasnda yer almalardr. Anca k, tek kriterimiz ok satan kitaplar olmas olmayp, kiisel geliim kurslar ve iletiim eitim seminerlerinde deneyimli eiticilerin nerdikleri kitaplar da bu seimde dikkate alnmtr. Oluturulan snflandrmada dnyada ve Trkiyede kiisel geliim olgusunun nclerine ncelik verilmitir. Dost kazanmak ile ilgili kitaplarn ncs Dale Carnegie 20. yzylda bugn adna kiisel geliim ad verilen konular popler tarzda ele alp best-seller olan ilk yazardr. Carnegie ve Trkiyenin ilk profesyonel kiisel geliimcisi olarak kabul edilen Nvit Osmayn kitaplar bu nedenle incelemede ilk srada yer almaktadr. Analizimize mesnet tekil eden kitaplar ve bu kitaplarn yazarlar ile ilgili bilgiler EK A listede belirtilmitir. Bu kitaplar almamzda analizimize mesnet tekil eden be temel kriterimiz ekseninde
deerlendirilmitir. 1- Yenilikilik ve niteliklilik 2- nsan odakllk 3- zgrlklk 4- Eitlikilik ve katlmclk 5- Aklktan ve itenlikten yana olmak
68
Yenilikilik ve Niteliklilik Kuramsal yaklamlarn hayattan kopuk olduu n-kabulnden yola karak hayata dair yararl bilgiler sunduunu iddia etmek, kiisel geliim yaznnn baat zelliklerinden biridir. Kiisel geliim ile ilgili almalar eitim sisteminin yetersizlikleri ile ilgili aklamalar yapmak konusunda ortaklamaktadr. Okul eitiminin hayata kar yetersizlii zerinden beslenen kiisel geliim yazn akademik eitimin yetersizliini vurgulayarak yaam deneyimine dayal neriler sunan bir anlatm tarzn ne karmaktadr.3 Kiisel geliim yazn yk anlatmn ve t vermeyi ne karan bir model sunmaktadr. Bu model bilimsel veya dnsel bir abann rn olmayp, yaam deneyiminden szlp gelen tler verilmesine dayal geleneksel kltr aktarma biimlerinden devirilmektedir. Her kiisel geliim kitabnda savunulan bilgiden yana olmak, kuramsal deil, yaam deneyiminden edinilen bilgiden yana olmak anlamna gelmektedir. ncelediimiz btn kiisel geliim kitaplarnda olaylarn bilimsel bir bak asyla irdelenmediini, t vermeye ynelik bir tutumun baskn olduu ve sonu olarak, kiisel geliim kitaplarnda, kuramsal analizlerden ziyade, szl kltr dneminin en yaygn iletiim yntemlerinden biri olan yk anlatclnn ve deneyim aktarmnn en baat eilimlerden biri olduu saptanmtr. Kiisel geliim kitaplar, herkesin anlayabilecei ve aklda kalc tumturakl szlere, zdeyilere ve basitletirmelere dayal kiisel dili, yaam deneyimlerini aktarmay esas alan anlatm tarz ve analize dayal
yntemleri ve eletirel dnceleri pratikte kullanabilir bulmayarak dlamas, bilince deil bilinaltna seslenmesi, hafza gc gibi arkaik performanslara nem vermesi ve kltr aktarma biimi olarak didaktik yk anlatma biimlerini canlandrmas nedeniyle; modernlik ncesi szl kltr dnemine ait unsurlar ve dolaysyla monologa dayal retoriksel sylemleri bnyesinde barndrdndan yeni deil, eski bir iletiim anlayn savunmaktadr.4
Kitabnda savunduu ilkelerin yeni bir yaam biimi olduunu ne sren Carnegie (19 93, s. 231, 268), bu ilkelerin bizi yeni dncelere ve yeni amalara kavuturacan ne srmektedir. Robbins de (1993) amzda muazzam bir bilgi ak olduunu ve bunun toplumsal yapy btnyle deiiklie urattn sylemekte ve bu toplumun iletiim kltrne dayandn ne srmektedir. letiim devrimi konusunda bildik argmanlar yineleyen Covey ise (2005, s.33, 37, 41), yenilik iddiasnn yanna dzeyi de katarken (2005,s. 48); GuilaneNanchez nitelikli bir iletiim kurmaktan yana olduunu savunmaktadr. NLP yazn ise, NLP modelini yeniliki bir anlaya sahip olan bilimsel ve sistematik bir model olarak sunulmaktadr (Gn, 2001 , s.211). Saydam ise (2005, s.154), deiim ynetimi diye bir uzmanlk alannn var olduunu sylerken deiim ynetiminin kulland aralardan en vazgeilmezinin iletiim olduunu ne srmektedir. letiim, bu deiim, yenilik ve kalite sylemleri eliinde, hem yeniliklerin uygulanmasnda, hem de deiimin ynetilmesinde etkin bir ara olarak konumlandrlmaktadr.
4 3
Devlet ve i adamlarndan yaplan alntlar ve aktarlan ykler yoluyla kiisel deneyim aktarmlar kiisel geliim kitaplarnda baat konumdadr. ncelediimiz kiisel geliim kitaplarnn hepsinde zdeyiler ile birlikte
69
Modernlikten farkllaan taraf iddia edildii modernliin tesine gemek deil, modernlik ncesi iletiim ve kltr aktarma biimlerine geri dnmektir. Modernlik ncesine geri dn temsil eden geler kiisel geliim kitaplarnn iletiimle ilgili kavraynda hem yntem olarak hem de anlay olarak baskndr. Yenilik olarak sunulan bu sylemlerin modernlik tesi deil modernlik ncesi zelliklerinin daha ar bastn grlmektedir. Modernitenin reddetmi
z-yaam yklerine yer verilmekte, kimi kiisel geliim kitaplar sadece zl szlerden olumakta, kimileri ise sadece baar yks ya da ykleri anlatmaktadr. Bu kitaplar arasnda, Kramerin kitab gibi, kendi zel ve i yaamndan anekdotlar aktararak oluturulan neri ve tlerden oluan kitaplar olduu gibi, incelediimiz kitaplardan bazlar ise, bir zl szler ve deyiler galerisi olma zellii tamaktadr. Baarl deneyimlerin sunulmas, teoriye kar pratii savunmak iaryla yaplrken yaam deneyimine dayal neriler sunan yazarlarn anlattklar baar yklerinin banda ise kendi baar ykleri gelmekte ve etkili bir biimde kullanlan didaktik ykler bu kitaplarn hepsinde nemli bir yer tutmaktadr. Hayattan retici/ders karlmas gereken deneyimlerin aktarlmas olarak niteleyebileceimiz bu anlatm tarznda znel nitelii ar basan olaylarn ykleri aktarlmakta ve yk anlatm sonunda davran nerileri sunulmaktadr. Kiisel geliim yaznnn ncs Carnegie bir yandan kiisel deneyimlerinden, te yandan ise nl kiilerin yaam deneyimlerinden yola karak bir reti oluturma abasndadr. Kiisel deneyimler ile birlikte baarl insanlarn deneyimlerinin aktarlmasna dayal bu erevenin kiisel geliim yazn tarafndan btnyle benimsendii grlmektedir. Deneyim aktarmnda btnyle kiisel bir dil kullanlmakta ve kitaplar zl szler ve z-deyiler ile sslenerek ne srlen dnceler pekitirilmeye allmaktadr. Coveyin kitabnda iletiim rnei olarak sunduu anekdotlar kendi kiisel deneyimlerine ilikin olanlardr. Kiisel deneyimlerini kiileraras iletiime ilikin ders verici anekdotlar olarak aktaran Covey, bunun dnda baarl yneticilerin yaam yklerinden etkileyici ykler aktarmaktadr (2005, s.79). Guilane-Nanchez ise baarnn srrnn zm odakl olmaktan getiini ne srerek kitabnda baarl saylan nl kiilerden kaynak belirtmeden geliigzel szler aktarmakta, btnyle kiisel bir dil kulland anlatsnda zl szler oluturma gayreti ne kmaktadr (2003, s. 5, 10, 110, 134 ve 279). Robbinsin (1993, s.39-41, 6-7 ve 16-20) yeni bir bak as olduunu ne srd savlarnn en temel argman baarl insanlarn davranlarn, bak asn ve iletiim kurma biimlerini modelleyerek onun baarsn tekrarlayabileceimiz ynndeki savlardr (1993, s. 277). Kitab bir zdeyiler ve zl pasajlar galerisi nitelii tayan Adairin de (2004) kiisel deneyime dayal yk ve anlara ncelik verdiini ve baarl saylan insanlarn szlerini ve deneyimlerini aktarma konusunda kiisel geliim yaznnn genel tavrn paylam olduunu gryoruz. McCormack (2000) ve Kramer (2000) ise, btnyle kendi kiisel deneyimlerinden rneklerle ne srm olduklar savlar pekitirmeye almakta ve bu deneyimlerden iletiim rnekleri kararak iletiim kurarken yapmamz ve yapmamamz gerekenleri sralamaktadrlar. Osmay (1994 , s.27-28), baarnn baarl insanlarn davranlarn taklit etmeyi salayarak retilebileceini savunurken, kitab btnyle bir zl szler ve t verici ykler topluntusu halindedir. 91 yazsnn her birinin sonunda zl szler aktaran Osmay, Mevlana ve Konfysten Atatrk ve Henry Forda kadar tarih sahnesinde etkin olmu nl kiilerden ksa ykler ve szler aktarmaktadr. Kiisel deneyimlerini aktararak anlatsn oluturan Trkkann da kiisel geliim yaznnn genel anlayn paylatn gryoruz. Ccelolu da kitabnda konuma dili ile konumakta ve kitabn vermi olduu seminerlerine katlan kursiyerlerle ilgili gzlemleri, kiisel sohbetlerinden tutmu olduu notlar, zl szler, deyiler ve fkralar ile ekillendirmektedir. Ccelolu deyiler, fkralar ve deneyim aktarmlaryla oluturduu btnyle znel anlatm ile savlarn pekitirmeye almaktadr (2002, s. 114, 122-130, 36-38 ve 60). t verici tutumlardan ikayet eden Dkmen de, aktard t verici yklerle savlarn glendirmeye almaktadr (2005, s.263-267). Baarl olmann renilebilir olduunu ne sren Sekmann (2005) baary renmek iin nerdii yollardan ilki baarl olmak zerine yazlm kitaplar okumaktadr. Sekmann nerdii ikinci yol, baar yks tarznda biyografi kitaplarn ve baarl kiilerle yaplm rportajlar okumaktr. Sekman baar yklerini okuyarak onlar taklit etmemizi nerirken, baarl insanlarn kiisel deneyimlerini analiz etmeyi baar kltr oluturmann en nemli yntemi olarak grmektedir (2005, s.45). Piyasa aratrmalarndan, zdeyilerden, arkadalar ile yazmalarndan, rencileriyle diyaloglarndan, magazin basn ile ilgili polemiklerinden, konferans izlenimlerinden, sohbetlerden ve okul anlarndan yola karak ne srd savlar pekitirmeye alan Saydamn anlatm biimi de eletirdii kiisel geliim yaznnn kiisel deneyime odakl anlaynn derin izlerini tamaktadr. Her alanda mkemmelliin kalplar olduunu ve bunlar modellendiinde ayn sonularn elde edileceini ne sren NLP yazn da retisini baarl insanlarn dnce ve davranlar zerine ina etmektedir.
70
olduu bu iletiim ve kltr aktarm tarzlarnn neredeyse tamam kiisel geliim yazn tarafndan benimsenmektedir. Bu szl geleneklerin canlandrlmasnn ncln yapan kiisel geliim uzmanlar deiimin ncs roln stlendikleri iddiasndadrlar. Buradaki yenilik ve deiim ilerlemeyi deil bir geriye dn, modernite ncesine dn iar et etmektedir. letiim tavsiyesi niteliinde kiisel geliim kitaplarnda pratik yarar gzeten
teknik bilgi ne karlrken, kuram ve eletiri darda braklmaktadr. levsel olmayan bilgiyi yadsyan bu anlay bilgiyi metalatrc ve hayat karsnda nemsizletirici niteliktedir. retilen bu bilgi, i evrelerinin beklentilerini karlayacak biimde zmler reten somut reeteler iermektedir. Kiisel geliim yazn tercih ettii sezgi ve kiisel deneyime dayal bilgi retme tarz ile de ampirik aratrmalara dayal bir bilim anlaynn tamamen uzandadr. Kiisel geliim yazn derin dnme, analiz gibi entelektel nitelikte faaliyetler yerine bir rpda her eyin zetlenmesini ve okuyacaklar metnin kendilerini dndrmekten daha ok coku ve heyecan vermesini ve inan alamasn, ksaca kendilerini harekete geirmesini talep eden, okurlara seslenmektedir. Bylece nitelikli abalar deil, pragmatik becerileri dllendirmekte ve pratik karlar ne karmaktadr. Kiisel geliim kitaplarnn stratejik iletiim anlaynn ortak paydas kuramsallk ve entellektellik kart bir sylem olmasdr. Kiisel geliim yazn kurama kar teknii savunmakta, kapsayc kuramsal aklama ve anlama abalar yerine ykleri ne karmaktadr. Sosyal bilimleri pratiin arlk kazand bir alan haline dntrerek technenin emrine tahsis etmeye alan akademik eilimler gibi, kiisel geliim yazn da dnceyi btnyle ekonomik akln emrine tahsis ederek arasallatrmaktadr. Sorunlara zmler neren, fakat bu sorunlarn analizine ise duyarsz kalan kiisel geliim yazn teferruatl ve incelikli dnmeyi dlayarak, kafa kartrmayan, basitletirilmi ve pratik yarar olan eylemden yana tavryla eyleme ynelik olmayan bilgi ve sz deersizletirmekte, entellektel uralar dlayp sradanl yceltmektedir. Bilimsel, entelektel ve politik abalar pratikte yararsz ve hatta zararl olarak grp aalayarak tmyle pratik yarara odaklanmamz salk veren ve bunun iin basitletirmeden y ana olan ve zl ve zl benzeri tumturakl szler ve deyilerden, para-bilimsel alanlardan ve yaam yklerinden anekdotlar ve sloganlar ile bezenmi slatrc/retoriksel anlats ile muhakememizi tatmin etmeye deil, duygularmz harekete geirmeye alan kiisel geliim kitaplarnn en belirgin ortak zelliklerinden balcas, basmakalp yarglarla dolu ve sentetik alamlara dayal, estetik ve dnsel adan niteliksiz rnler olmalardr. Kiisel geliim kitaplar farkllk ve zgnlkle ilgili baat iddialarna karn, dier kitle kltr rnleri gibi,
71
insanlara magazinletirilmi bilgiler sunmaktadrlar ve bu magazinletirilmi bilgiler insanlara basmakalp deer, dnce ve kanaatlerden baka bir ey iletmemektedir. Eletirel akl ve dncenin oulluunu dlayc bu ynelim modernlik ncesi dneme ait ok eski bir eilim olduu gibi, bu eilimin nitelikli bir akl yrtmenin sonucu olduunu kabul etmekte mmkn deildir. Okurlarn yormayacak ve dndrmeyecek tarzda kaleme alnm kitapl ar
insanlarn dncelerini daha gelikin biimlerde ifade edebilecei gelikin bir iletiim anlayn deil, zellikle basit(letirilen) bir iletiim kavrayn ortaya koymaktadr. Bu basitletirme de zaten inkar edilmemekte, basitlik yaln, z ve derinliklerden szlm bilgiler gibi sunulmaya allmaktadr. Bu kitaplar ard arda okuyan herhangi bir okur -yazar kiinin buradaki anlatmn sln ve benzeri sylemlerin nasl deiik szlerle yinelendiini fark etmemesi iin youn bir aba harcamas gerekir. Dolaysyla btn kalite sylemlerine ve hayatn derinliklerinden szlp gelen bilgece neriler tadklar iddialarna karn kiisel geliim yaznn iletiime ilikin tm sylediklerinin birtakm basit n-kabullerin deiik szcklerle yinelenmesinden te bir yere varmad grlmektedir.
nsan Odakllk te insan diyerek insana daha ok nem verdiklerini sylemek gnmz yeni ynetim ve kiisel geliim yaznnn en temel ortak paydalarndan biridir. odakllk kavramnn kart olarak kullanlan insan odakllk insanlarn gereksinimlerinin n planda olmasna iaret ederken i odakllk kavram ise verimlilii artrmann n planda olmasna iaret eder. Bu ereveden baktmzda iletiim odakl kiisel geliim kitaplarnda baar odakl bir iletiim kavraynn ne karld ve iletiimin erevesinin i/verimlilik odakl bir perspektif ile izilmekte olduunu gryoruz. ncelediimiz btn kitaplarda i odaklln ilk srada yer almakta olduunu ve iletiimin erevesi ile ilgili konularn yzde 80den fazlasnn ile ilgili konulara ayrlmakta olduunu saptamamz iletiimle ilgili konularn i odakl bir perspektifle ele alnmakta olduunu gstermektedir. letiim olgusunu i ve zel yaam ekseninde ele alan kiisel geliim yaznnn iletiim tavsiyelerini her alanda geerli neriler olduu
iddiasndan yola kmas konumuz asndan nemlidir. Kiisel geliim yazn tarafndan ortaklaa benimsenmi olduunu grdmz, iletiimle ilgili olarak i yaamnda etkin olan ilkelerin aile ve yakn arkada ilikilerinde, aile ilikilerinde etkin olan ilkelerin de i yaamnda uygulanabilir olduuna ilikin bir yaklamdr. Kiisel geliim yazarlar bu iddia ile
72
sistem dnyas ile yaam dnyas arasnda iletiimsel edimler asndan bir fark olmad dncesini seslendirmektedirler.5 Kiisel geliim kitaplarnda iletiim becerilerinin gelitirilmesi gerektii ynndeki vurgular n planda olup, eer iyi iletiim kurabilme konusunda becerilerinizi gelitirebilirseniz, iyi ilikiler kurabilir; iyi bir grnm ve imaj ve telkin gc ile piyasada yer almay becerebilir iseniz kariyer ve yksek gelir sahibi olma konusunda yolumuzun her zaman ak olduu vurgulanmaktadr. Baarnn sahibinin de baarszln sorumlusunun da kiinin kendisi olduu temel savndan yola karak her eyin kendi elimizde olduunu vurgulayan ve kiiye deer verdii ve ycelttii iddias tayan deiik baar nerileri ve iletiim tavsiyeleri, farkl tonlar ierseler de bireysel sorumluluu daima n planda tutmaktadr. Verimlilii artrmay, ii eitlendirmeyi ve younlatrmay esas alan bu kitaplar da, piyasann beklentilerine uyum salayabilecek insanlar yetitirme hedefinde ortaklamakta olup, kariyerimizi gelitirmek ve iyi bir gelir sahibi olmak iin iyi ilikiler kurmamz gerektiinden hareketle, iletiim bunu salayc bir ara olarak sunulmaktadr. Bu erevede iliki kurma becerileri zel bir nem tamakta, alanlarn
5
Carnegie, Dost Kazanma ve nsanlar Etkileme Sanat balkl kitabnda iadamlarn ve yneticileri baarl kariyer rnekleri olarak okurlarna aktarmakta, baarl ve mutlu olmay zengin olmakla badatrmakta ve sat yapmann, i kurma ve gelitirmenin insanlarla iyi ilikiler kurmakla salanabileceini ne srerek ticari ve ynetsel ilikilerle ekillenen birliktelikleri derin ve zel dostluklar olarak niteleyebilmektedir (1993 , s. 85, 113 ve 116). Ynetimsel/i odakl belirgin anlayn ne karan ve iletiimi ynetimsel bir olgu olarak ele alan ve (1994b, s.370) . letiimi bu erevede ie yararlk kstaslar ile deerlendiren Druckern iletiime yaklam doal olarak btnyle i odakldr. Verimlilik odakl anlayn en temel sorunsal olan zaman yn etimi olgusuna zel bir nem verdii grlen Coveyin iletiimi de bu ereve de katkda bulunmaya ynelik i odakl bir anlayla ele ald grlmektedir (2005, s. 169-185 ve 373). alanlara nem vermek ve bireysel sorumluluu artrmak ynnde yeni ynetim yaklamlarnn bildik argmanlarn yineleyen (1993: 84 ve 415) ve iyi bir sat eleman olmak ve terfi edebilmek yolunda neriler sunan Robbinsin iletiim tanmnda iletiimin kullanm alanlarn pazarlk, sat ve terapi olarak verirken ve iletiimi birisine bir ii yaptrmak iin ikna etme abas ile birlikte alrken i yapma ya da i yaptrma (sonu) odakl bir iletiim anlayn ne karmaktadr. letiimin odana ii koyan Robbins, iin odana i yaptrma yolu olarak iletiimi yerletirmektedir.(1993, s.251). Robbins gibi, Guilane-Nanchezde iletiimi zel yaamda yer alan ilikilerimizi bile kazan salayc ilikiler olarak yorumlamay yelerken, iletiimi hem i yaamnda hem de sosyal evremizle olan ilikilerimizde kazan salayc bir etkinlik olarak ele almaktadr (2003: 9, 105, 115 ve 184). Adair, iyi iletiimin ayn zamanda altmz kurumdaki uyumlu ve baarl ilikilerin z olduunu sylerken iyerinde uyumlu alma ortam salanarak verimli ve baarl olunmasnda sorun giderici bir ara olarak iletiimi alma yaamnn odak noktasna yerletirmektedir (2004, s.38-40). McCormack iletiimin erevesini btnyle alma yaamyla ilikilendirirken beraber para kazanacamz ima eden en ince ifadeleri kullanyorsanz benimle etkin iletiim kuruyorsunuz szlerinden kan etkin iletiim anlay onun iletiim yaklamn zetler niteliktedir (2000 , s.16). letiimin rol, atma ve gerilimleri azaltmak, gndelik ilikilerde ve alanlar ve yneticiler arasndaki uyumu salamaktr. Kiisel geliim yaznnda ne kan atma yerine uyum sylemi, yeni ynetim yaklamlarna atmasz ynetim, atma ynetimi vb. balklar altnda yer alan yneticiler ve alanlar arasnda kar farkll olmadn savunan yaklamlarnn devam niteliindedir. Bu erevede, btn kiisel geliim kitaplarnn etkin bir iletiimin temel kurallarndan biri olarak eksiklii baka yerde aramamak, eksikliin bizde olduunu kabul etmek ve iletiimin en geerli ve ksa yolu olarak deitirebileceimiz tek kiinin yalnzca kendimiz olduunu anlamamz gerei ynndeki sylemleri bu yaklam tamamlamaktadr (Saygn, 2005 , s. 106).
73
direniinin ve olas atmalarn ortadan kaldrlmasnda en nemli rol ise iletiim becerilerinin gelitirilmesine ve gelikin (uyumlu) bir iletiime verilirken bu iliki kurabilme becerileri verimlilik ve karlla hizmete etmesi iin kullanlmaktadr. Baar dncesinde iyi bir gelir sahibi olmak mesleki kariyerden nce gelmektedir. yi bir iliki ana sahip olmakla ilgili becerileri zendiren szler eliinde uzman meslek bilgileri yerine iletiim becerilerinin ve hayat okulundan elde edilen bilgilerin daha nemli olduu savunulmakta, mesleki bilgi deersizletirilmektedir. Bu erevede i bulmak, iimizi korumak, mesleimizde ykselmek ve zengin bir yaam srmek iin iletiimin byk nemi olduu ve uzun sreli i ilikileri ve kariyerimizin gelecei asndan patronumuz, yneticilerimiz ve mterilerimizle iyi iletiim (ilikiler) kurmamz gerektii sklkla vurgulanmaktadr.6 Herkesten kiisel hatalar ile yzlemesini talep eden bu anlay, bu sorunlarla baa kmak iin kiisel geliim yaznndan yararlanmay, sorunlar arlarsa profesyonel yardm alarak bu sorunlarla baa kmamz salk vermektedir. Piyasa sisteminin yaratt krizlere kar insanlardan iletiim tavsiyeleri ve
6
Kariyer ve performansa/kiisel baarya odakl bu iletiim anlay, balangcndan itibaren, Trkiyede kiisel geliim yaznnn da en temel dsturu olmutur. Kiisel geliim yaznnn temel kavramlarn ithal ederek kullanan Trk kiisel geliim yazn performans ve sorumlulukla ilgili i odakl anlaylar btnyle paylamaktadr. Bu erevede Osmayn insan ilikilerini ya da iletiimi baarya odakl olarak ele almas i baarmaya olan ihtiya ad verilen formlde ifadesini bulmaktadr. Osmayn yaklam g odakl bir yaklam biimi olmann yan sra, insan ilikileri hakknda verilen btn rnekler ve nerilen davranlar piyasa, siyaset ve idari alandaki deerlere gre biimlenmekte; i odakl bu deerlere gre hareket edebilmek esas alnmaktadr. Trkkan iletiimi ikna ve uzlama sanatn uygulayc ara olarak ortaya koyarken (2004 , s. 17 ve 31), Ccelolu, iletiim donanmlarn gndelik yaamdaki ilikiler ekseninde ele alm olsa da, vermi olduu rnekler, i yaamna ynelik retinin baskn olduunu gstermekte, insann i potansiyelini deerlendirmenin nem kazanm olduunu sylerken insan kaynaklar yaklam ile paralel dnceler ne srmektedir (2002 , s. 133-138). nsann bir potansiyel olduunun farknda olan irketlerin retim ve karlarnn artacan syleyen Ccelolu bu yaklam insan odakl bir yaklam olarak sunmaktadr. yerinde insanlara dayal ilikiler yerine iin rasyonalitesinin n plana kmas gerektiini savunan (2005 , s.288 ve 263) Dkmenin yaklamnda iyerinde insani ilikilere nem vermek ise kendi bana bir deer olarak deil, verimlilii, uyumu ve istikrar artrc bir unsur olarak ele alnmaktadr. Beden dilinin eitli ynlerini aklayan kitaplarnn i toplantlarnda ve mlakatlarda, gndelik hayatta ve insanlar aras ilikilerde szsz iletiim ile ilgili algmz ve anlaymz artracan ileri sren Baltalarn verdikleri rnekler patronumuzla ve i arkadalarmzla ilikiler, davetler ve i grmeleri ile ilgilidir. (1999, s.7 ve 69-82). Sekman da, baarmak sonular konuturmaktr ya da amaca uygun sonular almaktr derken sonuca odakl bir yaklam ortaya koymaktadr (2005, s.93-94). Saydam ise, akln yan sra gnl penceresine de seslendiini sylemesine karn, iletiimin i sonularna odakl yaln bir uygulama modeli haline gelmesi gerektiini syleyerek ve iletiim olgusunu i ve sonu alma erevesinde ele alarak, i odakl iletiim anlayn ak bir biimde savunmaktadr (2005 , s.45 ve 42). Trk kiisel geliim yazn genel-geer baar ve mutluluk sylemleri ile ie odakl bir iletiim anlayn grnr olmaktan uzak tutmaya alrken; Saydam ak bir biimde i odakll savunmaktadr. NLP kitaplarnda da baar odakl bir dnme esas olup, herkes iin eriilebilir olduu ne srlen bu baar, ynetici olabilmek, terfi edebilmek, iyi sat yapabilmek gibi rneklerle ele alnmakta ve bu da bakalarn etkileyici tarzda konumak ve davranmak ile ilikilendirilen iyi ilikiler kurmaya odakl (sonu odakl) iletiim becerileri sylemi ile btnletirilmektedir (Adler, 2002, s. 33, 40 ve 47). NLP tekniklerinin kullanlaca alanlarn balcalar sat yapmak ve sunu yapmak olarak rneklenmekte, bu tekniklerin btn insani ilikilere uyarlanabilecei sylenmekte, rnek olarak da sat ortam, irket toplantlar ve sunumlar verilmektedir. Adlere gre, NLPnin asl ilgilendii sor u ie yaryor mu? sorusudur. letiim edimlerimizi deerlendirmek iin nerilen bu soru iletiimin deerlendirme biiminin tmyle i odakl olduunun ak bir gstergesidir.
74
terapiler piyasasna bavurmas salk verilirken karlatmz sorunlarn nedeni olan toplumsal-ekonomik sistem bylece btnyle eletiri d tutulmakta ve btn sorumluluk bireylere yklenmektedir. Bu ereve de, kiisel geliim yaznnn insan odakllk anlay, ilerin daha iyi kotarlmas iin iyerlerinde insanlar aras ilikilerin daha ok nem kazanmas anlamn tamaktadr. alma ortamnda insan ilikilerinin iletmenin varlnn
srdrlebilmesi iin hayati bir sre olarak grlmesi, odak noktasnn insanlarn gereksinimleri deil, iin gereksinimleri olduunu ve iletiim kurulmasnn, neminin, iletiimin gelitirilmesinin ie katks erevesinde ne karlmasn iaret etmektedir. Bu erevede insan ilikilerine ve/veya iletiime kendi bana bir deer olarak deil, verimlilii, uyumu ve istikrar artrc bir unsur olarak deer verilmektedir. Dolaysyla burada insanlarn gereksinimlerinin n planda olmasna ve insanlarn daha iyi bir toplumsal yaama kavumas iin gelitirme amacna iaret eden bir insan odakl bir iletiim anlay deil, pragmatik ie yararlk ltleri ile ekillenen, verimlilii ve karll artrmak iin iin gereksinimlerinin n planda olmasn iaret eden i odakl bir iletiim anlay baskndr. nsanlara geliimlerini
tamamlamam bireyler olarak seslenmek ve onlarla dnce alveriine girmek yerine onlara geliimlerini tamamlamak iin neriler sunmay temel yntem olarak belirleyen bu anlayn insana deer vermek bir yana, insanlar yetikin birer birey olarak deil, henz olgunlamam, geliimini tamamlayamam insanlar olarak betimleyerek aalamaktadr. Kiisel geliim yaznnn kendine yardm felsefesi insanlar olgunlamam bireyler olarak resmeden bir anlay seslendirmekte ve deyim yerindeyse adam yerine koymad bu insanlara klavuzluk etmeyi kendi misyonu olarak tarif etmektedir. nsanlar aalayan bu anlayn insana nem ve deer veren bir anlay olduunu savunmak mmkn deildir.
zgrlklk Kiisel geliim yaznnn iletiimle ilgili olarak zgrlk ve zerklikten yana olduu iddias brokratik ve hiyerarik modern ynetim biimlerinin geride brakld savna yaslanmakta ve kiisel geliim yazarlar gemiin kat hiyerarik ilikilerine gre daha zgrlk ve demokratik bir i yaamn ve toplumsal yaam savunduklarn ne srmektedirler. Bylece savunduklar iletiim anlayn da otoriter ynelimlere kar benimsenmesi gereken zgrlk bir anlay olarak sunmaktadrlar. Ancak, iletiimi belirleyen g ilikileri, toplumsal yap iinde ekillenen unsurlar olarak ele alnmazken ayn
75
zamanda g farkllklarna karn insanlar arasndaki sorunlar da yapsal deiimlere gerek kalmadan sadece kiisel iyi niyetle alabilecek sorunlar olarak kavramlatrlmakta ve iyi niyetli, bizlere deer evren ve bizlerle resmi iletiim biimi dna karak arkadaa ilikiler kurabilen yneticilere sahip olur isek sorunlarmzda ortadan kalkacak gibi gsterilmektedir. letiim adna balla, uyumlu ilikilere ve dolaysyla dzeni korumaya ve kollamaya nem veren kiisel geliim yazn ballk ve aidiyet ile zgrlk ve zerklik aray arasndaki tercihini ilkinden yana kullanmaktadr. Deiim anlats iinde z-denetim, bireysel sorumluluk, deerlere/ilkelere ballk vurgular ile birlikte ne kan kavramlar disiplin, ballk, zveri, uyum, liderlik becerisi kavramlar olup, algmz ve zihnimizi serbest brakmann deil kontrol etme ve denetlemenin kiisel geliim yaznnn ortak paydas olduunu gryoruz. letiim, bu erevede, insan davranlar ile ilgili sahip olunan bilginin onlar etkilemek ve ynlendirmek iin stratejik bir ara olarak kullanlmasn iaret eden bir kavram olarak ne karken, zgrlk deil, ynetim/denetim abas kiisel geliim yaznnda baat konumdadr. letiim kavram bu erevede evreyi denetim altnda tutma, insanlar etkileme ve fikirlerini onlara kabul ettirme olarak niteleyeceimiz g sahibi olma ve evreyi denetim altnda tutma ile ilikili bir kavram olarak ele alnmaktadr. Kiisel geliim yazn ar risklerle ve tuzaklarla dolu olduu batan varsaylan bir toplum ve hayata kar savunma refleksi ile hareket etmeyi ngrmektedir ki bylesi bir yaklamn zgrlk aray ile bir ilgisi olmad aktr. yerlerinde mesafeli ve souk ilikilere karlk, yakn ve scak ilikiler kurulmasndan yana olduu varsaylan enformel ilikileri canlandrmaya dayal bir iletiim anlaynda iletiim: yakn denetim anlamna gelmektedir. Enformel iletiim biimlerinin ne karlmas bireylerin zgrletirilmesinin tam tersine yeni ve etkin denetim biimlerini iaret etmektedir. Bu yakn denetimin/iletiimin brokratik standart denetim mekanizmalarna gre insanlarn zerinde daha dorudan bask kuran ar ve ypratc bir denetim biimi olduunu syleyebiliriz. Bu erevede scak, youn ilikiler kurmak kiilerin zerk tutum allarn snrlayc bir etmen olarak deerlendirilmelidir.7
Kurumsal misyon bildirgelerinin altmz kuruma yarataca balln nemine deinen ve bunun yan sra kiisel misyon bildirgesine de sahip olmamz salk veren Covey, zetle programlar yapmamz ve planlarmz gzden geirerek hareket etmemizi salk verirken, kendimizi ynetmek/denetlemek ynndeki vurgular ne karmakta ve disiplin ve deerlere balln nemini vurgulamaktadr (2005 , s. 166-168). Robbins ise, baarnn anahtar olarak zihinsel ve isel srelerimizi kontrol edebilmek ve ynlendirmekten sz ederken Carnegieyi izlemektedir. Kiisel geliim yaznn nc yazarlarnn zerinde mutabk kaldklar en temel vurgu
76
Ayrca incelediimiz kiisel geliim kitaplarnda iletiim zgrlnn ilevsellik snrlamasna tabi tutulduu grlmektedir. nsanlarn iletiim zgrlne ilevsellik ve yarar ile ilgili snrlamalar koymak, zgrlklerimizi ilevsellik snrlamasna tabi tutmak olup, bunun tehisi ok kolay olmayan ama en etkin toplumsal denetim ve kontrol biimlerinden biri olduu aktr. letiim asndan zgrlk bir tavr kimsenin iznine tabi olmadan iletiimsel edimlerde bulunabilmeyi ve dncelerin herhangi bir snrlamaya tabi olmadan serbeste dolamn ifade ediyor ise, zgrlk bir tavr kar klamaz hibir gereklik olmamas, eletirinin snrlanmamas ve dlanmamas anlamna gelir. Kiisel geliim yazn Habermasn iletiim zgrlnn en temel unsurlarndan biri olarak iaret ettii iletiimi ilevsellik snrlamasna tabi tutmamak dncesinin tersine sadece eletiriyi deil btn dnce ve eylemleri ilevsellik snrlamasna tabi tutarak deerlendirmektedir.
Eitlikilik ve Katlmclk Ekonomik faaliyet alannda ve gndelik yaammzda kendimizi dier insanlardan farkllatrmay, fark yaratmay esas alan ve gelien iletiim becerileri sayesinde insanlar etkileyerek onlardan stn olabilmeyi salama vaadi ieren, ayrcalkl (baarl) olmamz iin bize yol gstermeyi misyon edinmi olan kiisel geliim kitaplarnn iletiim anlaynn; eitliki, demokratik ve katlmc bir iletiim anlay deil sekinci bir iletiim anlay olduunu syleyebiliriz. Bu kitaplar, toplumsal eitsizlikleri veri olarak kabul etmekte ve tm baar ve baarszlklar bireysel yetenek ve beceriye indirgemektedirler. letiim becerilerini gelitirmeyi amalayan popler kitaplarn vurgulam olduklar temel kavramlardan biri de
ncelikle kendimizi denetlemek ve kontrol edebilmeyi renmektir (1993 , s.389-381). Etkili iletiim teknikleri olarak sunmu olduu nerilerde iletiimin her aamasna nceden hazrlk yapmamz ve konumadan dinlemeye, okumadan yazmaya, sunu yapmaktan toplant dzenlemeye dek her aamada bakalarnn deerlendirmelerini dikkate alarak kontroll olmamz ve her bir ayrnty dikkatle planlamamz salk veren Adairin iletiim anlay ballk, sadakat, aidiyet, kontrol gibi kavramlar eliinde sunulmakta ve Adair kitabnn her aamasnda kontrol ve denetime zel bir vurgu yapmaktadr (2004 , s. 219 ve 223). Osmay nsan Mhendislii balkl kitabnda insan ilikilerine sosyal mhendislik olgusu erevesinde eilirken, Sekman ise, baarl olmak iin, i disiplinle yaamay ve profesyonel i kltrne uymamz gerektiini syleyerek, z denetimi ne karmaktadr (2005, s.73). Ccelolunun kitabnda vermi olduu rnekler, gndelik yaamda ve ekonomik faaliyet alannda huzur ve gven tesis edilmesi ile ilgili dzen koruma akl ile balantlandrabilecek rneklerdir. Saydamn i ynetimi ile ilikilendirdii iletiim dncesinde ne kan her bir ayrntnn nceden belirlenmesine yaplan belirlenmilik ve planllk vurgusu olup, bu vurgular disiplin ve otorite kurma ynelimini ne karmaktadr. NLP retisinin iletiim anlay, kendini ve yakn evreyi kontrol ve denetleme kaygs ile hareket etmeyi salk veren bir anlay olup, bu anlay yaammz kontrol altna alabilmek iin gerekli olan tm zihinsel deiim tekniklerini saladn ne srerken zihnimizi kontrol altnda tutmay ve kendimizi srekli denetlemeyi ngrmektedir (Adler, 2002, s. 8 ve 18). Bu retilerin hepsinde iletmeye ballk, liderlik retisi eliinde kiisel karizma, sonuca odakllk bal altnda ise her aamas planl (stratejik) iletiimsel edimler ne kmaktadr.
77
katlmdr. Katlm vurgulayan ekip/takm almas gibi kavramlarda katlmc sylemin bir sahicilii olmad grlmektedir. nk alanlarn katlm ynndeki sylemler de, alanlarn katlm ii ile ilgili konular ile snrl olup, katlm ilevsellik snrlamasna tabi tutulmakta, ie yarar olmad varsaylan dncelere, szlere ve katlm biimlerine ise izin verilmemektedir. Bu katlm ie yarar dncelerin dile getirilmesi ile ilgili olup, bu ie yarar katlm zgr bir katlm biimini deil, kiinin i srelerine daha aktif bir biimde katlmn iaret etmektedir. Kiisel geliim yazarlarnn ne srdkleri dncelerde katlma ilikin yana eitlikilik kart bir durua sahip olduklar grlmektedir.8
Rekabeti mitletiren yaklam eitliki ve dayanmac bir eilimin tam tersini iaret eden (199 3, s.191-193) Carnegienin hret fetiizmini dorua kard sylenebilir. Coveyin liderlik ve etkili insan olma vurgusu ve etkili insanlarn yaam alkanlklarn taklit etme ynndeki retisi insanlar arasndaki eitsizlikleri olumladn gstermektedir (2005, s. 234 ve 268). Robbins ise, vasat bir insan olmamak ve fark yaratmay tartmasz bir ama olarak benimsetmeye alrken liderlik sylemlerini yinelemektedir (1993). Kitabnda yer alan btn iletiim tavsiyelerini yneticilere odakl olarak hazrlayan ve yneticilerin alanlar ile kurmas gereken iletiime odaklanan McCormackn eitliki olmak ile ilgili bir kayg tamad grlmekte olup, McCormackn katlm bal altnda ele ald sorunlar hiyerari ve stat farkllklarn btnyle muhafaza etmeye ynelik bir yaklama sahiptir (2000, s.164). Adaleti ve eitlii sadece retken dnmeyi gerektiren bu toplantlar vesilesiyle anmsayan, eitlik ve adaleti bununla badatrlmas olduka g olan liderlik kavramyla birlikte ele alan Adairin iletiimin rgt hiyerarisine gre ekil almasna ve stlere ve astlarla olan iletiimde farkllklar olmasna bir itiraz yoktur (2004, s.202-203, 208, 217-218). nsanlar, baarma arzusu yksek ve dk olan insanlar olarak iki kategoriye ayran Osmayn baarnn ynteminin insanlara baarma arzusu yksek olan insanlar gibi dnmek, konumak, hareket etmeyi retmek olduunu ne srmesi btnyle sekinci bir bak asn ortaya koymaktadr. Baarnn iletiimde nemine deinen Trkkann ifadeleri gibi, en belirgin biimde kendisini baar kltr aktarmaya adam Sekmanda en veciz ifadesini bulan baarya odakl sylenceler Trk kiisel geliim yazarlarnn sekinci tavrn ortaya koymaktadr. Osmay ve Trkkann bu erevede stn vasflara sahip lider ve/veya yneticilere vurgu yaptn ve akll, becerikli ve iyiliksever yneticilere sahip olmamz gerektii grne kitaplarnda zel bir yer verdiklerini gryoruz. Baary ancak baarl olanlardan renebileceimizi ne sren Sekmann (2005, s.80-82) bak asnn eitliki ve katlmc olmann tersine rekabeti ve ayrlk olduu grlmektedir. Baarl olmann en byk yararnn kiisel zgrlk olduunu ne srerek ynetici olmann getirmi olduu ayrcalkl konumu iaret eden Sekman, ynetsel ayrcalklarn deil, toplumsal eitsizliklerin de ortadan kaldrlmasndan yana bir tavr iinde olmadn ortaya koymaktadr (2005, s. 73). Saydamn ynetim ilikileri ve uygulama ekseninde ele ald iletiim yaklamnda ise sekinci bir yaklam ok ak bir biimde savunulmaktadr. Ccelolu ise, sevgi, anlay ve hogr temalarn yinelerken, eitsizlik biimlerine deinmemektedir. Ancak, Dkmen, iletiimi iki eit birey arasnda empatik anlama temelinde birbirine hkmetmeme ve birbirini anlamaya alma eklinde tanmlamas ve ast-st ilikisi tarznda bir iliki tarz ile empatik iletiim kurulamayacan vurgulamasyla eitliki bir perspektif sunarken dier kiisel geliim yazarlarndan farkllaan bir eilimi temsil etmektedir (2005, s.15 ve 180). Dkmen, hiyerarik aile ilikilerine kar kmakta, ancak i ilikilerinde hiyerariyi iin gerei nedeniyle kullanlacak bir ara olarak kanlmaz grmektedir (2005, s.209-210). Baltalarn kitaplarnda belirgin bir biimde grlen ynetici-alan, ast-st ayrmlar ile hiyerarik kodlarn iletiimde geerli oluuna kar hibir itirazlar olmadn, dolaysyla eitliki bir yaklam benimsemedikleri grlmektedir (1999 , s.111 ve 69). Baary bir kiisel beceri sorununa indirgeyen NLP kitaplar da, bu baar kavray ve baar iin baarl insanlarn baarya ulatran dnce ve davranlarna yknmeyi esas almalaryla eitlikilik kart tavr baka biimleriyle yinelemektedir (Gn, 2004 ve Adler, 2002, s. 12).
78
Kiisel geliim yaznnn ynetsel ayrcalklarn ortadan kaldrlmasna deil, yneticiler tarafndan i srecinin yksek dzeyde sylenenlerin ynetsel ayrcalklara kar eletirel bir tutumu olmad; dolaysyla ynetsel ayrcalklarn korunmasndan denetimine destek verdiini, toplumsal eitsizliklerin ortadan kaldrlmasna ynelik bir tavra sahip olmadn gryoruz.Burada eitliki, katlmc ve demokratik bir ynetim ve iletiim tarzndan deil, ynetme hakknn daha rafine bir biimde yeniden ina edilmesinden ve bunun iin de alanlarn desteini, ilerine balln ve verimliliini artrmaya ynelik bir katlm yanlsamas yaratma abasndan sz etmek daha dorudur. letiim olgusu asndan ise farkl seslerin ve syleme biimlerinin oulluuna yaplan vurgu yine eitsizlik biimlerinin ve yapsal etmenlerin yan sra baskn kltrn sylemsel dlama ve bask biimlerini grmezden gelmesi nedeniyle iletiim alan zerinde tahakkmn grlmesine engel olmaktadr.
Aklk ve tenlik Kiisel geliim yaznnda baat konumda olan ve iletiim becerisinin ayrlmaz paras olarak kabul edilen, nceden tasarlanmas gerektii kabul edilen sonuca odaklanm tavr ve davranlar, baka bir deyile, planl btn iletiimsel edimler, itenlik ve aklkla ifade edilemeyecek bir tarzda biimlendirilmesi esas olan stratejik iletiimsel edimlerdir.Kiisel geliim yazn iletiimi anlamlarn retimi boyutuyla kurucu bir etkinlik olarak deil, var olan anlamlarn iletimi boyutuyla teknik bir sre olarak ele almay yelerken, iletiim becerileri insanlar etkileme, ynlendirme gcne ve onlarla iyi ilikiler kurabilme becerisine sahip olmak anlalmakta; insanlar tanma ve anlama sonucunda karmzdaki kiiden alacamz tepkilere gre davranmak, konumamzla onlar etkilemek, ikna kabiliyetimizle ikna olmalarn salamak, ynlendirebilmek ve ynetebilmek iletiim becerisinin gelikinliinin gstergeleri olarak kabul edilmektedir. nsanlarn beenisini kazanmak, dncelerimizi onlara kabul ettirebilmek ve onlarn alg ve davranlarn deitirebilmek iddialar bir araya geldiinde bunun izlenim yaratma, ikna ve maniplasyon balklar altnda ele alnabilecei grlmektedir. kna ve etki erevesinde insanlarn zaaflarn bilmek ve buna gre tedbir almak diyebileceimiz stratejik davranma modelinin deiik biimleri ile btn kiisel geliim kitaplarnda temel izleklerden olduu grlmesine karn, dostluk, sevgi, itenlik, yaknlk, aklkla ilgili neriler, bu davran nerileriyle birlikte seslendirilmekte ve kiisel geliim
79
yaznnn okurlarna nerdii nceden belirlenen hedeflere ulamak iin yol ve yntemler olarak insan ilikilerini dzenleme (iliki ynetimi/iletiim ynetimi) olarak kabul edebileceimiz bu bak asyla aklk, effaflk ve itenlie ilikin vurgular arasndaki ak elikinin varlna karn, bu elikiler grmezden gelinmektedir. Okurlarna ilkeli ve tutarl olmalarn nermelerine karn kiisel geliim yazarlarnn aklk ve itenlikle ilgili nerilerinin i tutarllktan yoksun olduu grlmekte olup, bu kiisel geliim yaznnn itenlik, aklk ve yaknlk belirten vurgularnn retorik sylemlerden ibaret olduunu gstermektedir. Szckleri artk anonimlemi olsada, kiisel geliim yazarlarnn kullandklar kiisel dil bu erevede bir itenlik ve sahicilik lt olarak sunulmakta, iletiimde bulunduumuz
kiilerin duygularna seslenmek ve informel iletiime nem vermek ise, souk akla seslenmeye ve formel iletiim biimlerine kar, bir scaklk ve yaknlk belirteci olarak sunulmaktadr.9 Aklk, itenlik, scak/sevgi dolu yaknlklar kurmak ynndeki arlarn i odakl perspektifini daha net bir biimde ortaya koyan ou ABD mahreli kiisel geliim kitaplarna gre, Trk yazarlar tarafndan yazlan kiisel geliim kitaplarnda daha baat konumda olduunu syleyebiliriz. Salt baar kavram ile yetinmeyerek baar ve mutluluk kavramlarn bir arada kullanmay yeleyen ve buna sevgi szckleri ekleyen ve bu erevede okurlar akla, itenlie, hogr ve sevgiye aran Trk kiisel geliim yazn rasyonel bir i dilinden daha ok duygusal terimler kullanarak okurlarna seslenmeyi yelenmektedir. Duygulara seslenen bu dil ile Trk kiisel geliim yazn, planl ve niyetli iletiimsel edimleri
Dostluk kavramn insanlarn beenisini kazanmak ve onlar etkilemek olarak varsayan ve insanlara dncelerimizi benimsetmenin ve onlar etkilemenin ve bunun sonucu olarak onlar ynetme ve ynlendirmenin yollar zerinde duran Carnegienin iknaya ve etkilemeye dayal olmayan ve kar ilikisinden bamsz olarak ekillenmesi gerektiini varsaydmz dostluk anlamndan ok farkl bir iliki biiminden sz etmi olduunu syleyebiliriz (1993, s.127 ve 144). Ksa ve uzun vadeli programlar yapmamz ve srekli planlarmz gzden geirerek hareket etmemizi, bir eyi baarmak istiyorsak nce zihnimizde prova etmemizi salk veren Coveyin nerileri hayatmzn her ann planlamaya dayaldr. Baarya ulamak iin stratejimizi belirlemeyi ve zihnimizi ynetmeyi renmemiz gerektiini ne sren Robbinsin kitabnda dorudan ya da dolayl olarak en ok kulland kavram stratejidir. Baary doru stratejileri modelleme olarak ele alan Robbins, bu stratejilerin odana koyduu iletiim kavram ile davranlarmz planlamamz ve sonular gzden geirerek stratejilerimizi yenilememizi salk vererek, beynimiz ve zihnimiz ile birlikte btn iletiimsel edimlerimizi de stratejik hedeflerimiz dorultusunda ynetmek ve ynlendirmekten yana bir tavr ortaya koymaktadr (1993, s.138-153). Guilane-Nanchez ise, iletiimsel esneklik ad altnda aka tasarlanm davranlara sahip olmamz ve amacmz gerekletirmek iin her yolu denememizi neren bir yaklamdan yana olmasna karn bu iletiimi itenlik ve dorulukla btnletirmekte bir saknca grmemektedir (2003: 98). nsanlarn davranlarn gzlemleyerek bu gzlemlerimize gre hareket etmenin nemini vurgulayan McCormackn ak ve z iletiime ilikin tavsiyelerinin banda ihtiyatl olmak yer almaktad r (2000, s.39-41, 4549).
80
dostluk ve sevgi gibi duygusal terimlerle estetize ederek okurlarna sunmaktadr. Ancak dostluk ve sevgi zerine sylenenler bireylerin znel bir deneyim sonucunda gelitirdikleri duygusal ilikilerden ok, bireylerin belli bal dn ve davran biimlerini benimsetmeye ynelik olduundan bu kavramlarn ierii hafifletilmektedir. letiim nerilerinde bakalar zerinde braklacak etkiye odaklanan ve insan(lar)n ynelimlerini hesap ederek planl bir ekilde hareket etmemizi salk vermekte olan Trk kiisel geliim yazarlar, huzur ve sevgi dolu bir iletiim ortam (topluma uyum) salanmas iin iletiimsel edimlerimizi denetlemeye ynelik bir anlay ne karmaktadr.10 Btn bu stratejik planlamalar ierisinde itenliin, hatta iletiimin kendisini var edebilmesi mmkn grnmemektedir. Bunun yan sra kiisel geliim yazn d grnmn, izlenimin ve insanlar etkilemenin nemine yapt vurgu ile etkiyi nceden hesap ederek hareket etmeye ynelik bir tutumu nerdiinden insanlarn dier insanlar zerinde brakaca izlenime olan ilgilerini taknt haline getirmeyi tevik etmektedir Bu grnm ve izlenim basks, insanlarn bakalar zerinde yarataca etkiyi hesaplamakszn kendilerini
10
letiimi insan ilikileri erevesinde ele alan Osmayn nermi olduu davran modeli bireylerin kendi davranlarn karsndakilerin tepkilerine gre ayarlamasna dayanmaktadr. Carnegieden aktard nerileri maddeler halinde sralayan Osmay nerileri ile karmzdaki insan etkileme ve ynlendirmeye ynelik davran kodlar sunmaktadr (1994, s.260). letiimi ikna erevesinde ele alan Trkan da mesaj alcya hitap edecek tarzda oluturmamz salk verirken samimi grnmenin nemine deinmekte ve alcnn duygularna hitap etmemiz gerektiini sylemektedir. Alcnn neden holandn analiz et, o ynden yakla ve rasyonalizasyon yap diyen Trkkan, mesaj ileticisinin alcnn ilgisini uyandrmas, onun mesajn kabul etmesini ve kendisinden istenileni yapmasn salamay baarl iletiim olarak kabul etmektedir (2004 , s.27-28, 46 ve 110-113). letiim donanmlarna sahip olan insanlarn daha baarl olacan syleyen Ccelolunun planl giriimcilerin baarl olacan syleyerek iletiim becerilerini planl eylemlerle ilikilendirmekte olduunu gryoruz (2002 , s.17). letiim becerileri, Dkmen tarafndan, iletilerimizi insanlarn beklentileri, ihtiyalar, dzeyleri, sahip olduklar alkanlklar, inanlar ve duygular gz nnde bulundurulmak suretiyle iletebilme ve insanlara kendilerine deer verildiini hissettirebilme ynnde ynetsel bir beceri olarak ne karlmaktadr (2005 , s.314) . Sekmann baar odakllk dncesi de bakalarnn tutumlarna gre tavr almay iaret etmektedir. 4x4lk letiim balkl kitabnda iletiimin altn anahtarnn ise karmzdaki kiiye onun arzu ettii gibi davranmak olduunu ve doru karakterimizi doru zamanda ve doru yerde sergilememiz gerektiini ne srmektedir ( 2005, s.104123). Burada esnek beceriler olarak iaret edilen farkl durumlar ve insanlar karsnda tutumlarmz farkllatrmak ve insanlara onlar etkileyici ve ikna edici bir biimde davranarak yarar salamak veya kendimizi olas zararlardan koruyabilmektir. letiimi alglamay ynetmek, davran biimleri oluturmak ve i hedeflerine ulamak iin bir ara olarak kabul eden Saydam da (2005: 69 ve 33), karmzdaki insanlarn ihtiyalarn, alglama dzeylerini lp bierek hareket etmemizi salk vermektedir. letiimi beden dili ekseninde ele alan ve engelli iletiim/ak iletiim ayrm yaparak ak iletiimden yana tavr koyan Zhal ve Acar Balta, ayn zamanda ses tonu ve beden dili ve szcklerden oluan mesaj iletiminin etkili olmas iin, ne, nerede, ne zaman, nasl gibi temel sorularla bize bir iletiim stratejisi kurmamz nermektedirler. Baltalar, sk sk etkileimden sz etmelerine karn, muhataplarmz zerindeki etkimizi artrmaya ynelik nerilerde bulunmaktadrlar. Kitaplarnn balangcnda bu kitabn bakalar zerinde stnlk salayc bilgiler edinme gereksinimine cevap verecek bir biimde hazrlanmam olduunu ifade etmi olsalar da, verilen rnekler bakalarnn davranlarndan ipular yakalamak ve ona gre iletiim/davran stratejilerimizi deitirmek ya da kendi mimik ve jestlerimizi, ses tonumuzu ve d grnmmz srekli bir biimde kontrol ederek bakalar zerinde olumlu izlenim yaratmak ve etkimizi artrmak zerine odaklanmaktadr.
81
ifade edememesine; szlerini, davranlarn, eylemlerini, hatta yz ifadelerini denetlemek ynnde youn bir aba gstermelerine yol amaktadr. Kiisel geliim yaznnn iletiim retisiyle kendi promosyonunu yapmas salk verilen insanlar, bu retileri benimseyerek hareket etmeleri halinde kendilerini metalatrmakta/eyletirmektedirler. Kendi
metinlerinin yazar ve uygulaycs olarak bir promosyon rn haline gelen, kendini rekabet iin dolama sokan ve bunun iin srekli sahne performansna ve iyi ilikiler kurmaya odaklanan bir birey trnn aklktan ve itenlikten yana bir tavra sahip olabilmesi mmkn deildir.
Sonu ve Deerlendirme Yapm olduumuz inceleme sonucunda iletiimi odaa alan ok satan kiisel geliim kitaplarnn tamamnda iletiimin ilevsel bir biimde tanmland, arasal bir biimde snflandrmaya tabi tutulduu, iletiimin byk lde i ve verimlilik ekseninde bir ereve ile ele alnd, iletiime uyum salayc ve atmalar zc bir misyon yklendiini ve iletiim becerilerinin sahip olunmas gerektii dnlen insanlar etkileme, ikna edebilme, iyi ilikiler kurabilme ve onlar bir ama iin ynlendirebilme becerisi olarak ele alnd saptanmtr. Yazarlar, iletiim olgusunu anlamak yerine, baarl bir iletiim iin uyulmas gereken kurallarn ve davransal kodlarn altn izmektedir. Ayrca bu kitaplara btnyle olumlamac bir dilin egemen olduu ve pratik yararn ne karlmas ile kuramsal bilginin ve eletirinin bu iletiim kavraynda btnyle devre d brakld saptanmtr. Bu olumlamac tavr ile birlikte kiisel geliim ve deiim iin aba sarf etmemiz gerektii srarla vurgulanarak toplumsal deiim ynndeki abalar deersizletirilip yararsz, hatta zararl olarak gsterilmekte, toplumsal btne ilikin eletiriler ise btnyle devre d braklmaktadr. Kitaplarn baarl saylan insanlarn kiisel deneyimlerinin aktarmna dayal olduu grlmekte, anektod tarz didaktik bir yk anlatc ne kmaktadr. letiimi renilebilir bir beceri olarak ele alan kiisel geliim yazarlarnn insanlararas etkileimi fazlasyla mekanik bir sre olarak ele aldklarn ve etkileimin karmak doasn gz ard ettiklerini de syleyebiliriz. nsan hayatna ve mutluluuna ilikin bak tarzlarnn yavanl kiisel geliim yazarlarnn en temel ortak noktalarndan biridir. Bu erevede iletiim ile ilgili eletiri, kuramsal abalar ve iletiimin toplumsal boyutlar gz ard edilmekte,
iletiim(eitimi) doru iletiim becerilerinin aktarlmas ile snrlanmaktadr. ncelenen

82
kiisel geliim kitaplarnda iletiimle ilgili hibir kuramsal kaynan referans verilmemi olduu saptanmtr. Btnyle iletiim odakl olduklarn ne sren bu kitaplar iletiim teorisiyle bir alverite bulunmay gerekli grmemektedir. Bir hedefe ulatrma aracna indirgenen bu iletiim kavray; btn gnlk pratiklerimiz ve yakn ilikilerimizdeki gereksinimlerimizi karlayabilecek stratejik bir ara olarak konumlandrlmaktadr. 'letiim'; bir yandan pazarn ihtiyalar ve hedefleri dorultusunda maniple edilirken, dier yandan birbirimizi anlama, dayanma ve ortak eyleme potansiyelimizi ykma uratmaktadr. Belli bir iletiim anlayna dayanan ve tarihsel bir sreklilii olan stratejik bir ara olarak konumlandrlan bu iletiim kavraynn egemen olduu kullanma klavuzu niteliindeki kitaplarda iletiimin teknik bir mesele haline getirildiini gryoruz. Yaplmas nerilen piyasann mutlak egemen olduu hayatn dayatt koullar iinde kendimizi olas risklerden mmkn olduu lde koruma/kollama refleksi ile hareket etmemizdir. Artan performans basks altnda iyi yaamaya ilikin dnceler in ve eylemlerin gzden derek insann ve ilikilerinin aralatrld bir ortamda eitlie, zgrle ve itenlie dayal iletiim kurma biimlerinin ne kmas giderek zorla(trl)maktadr. Performans basksn zerimizde daha ok duyumsamamz salayarak bizi daha ok almaya, zihinsel emeimizi, sosyal becerilerimizi ve ilikilerimizi de ie komaya tevik eden bu yeni ynetim/iletiim yaklamlar bireysel rekabete dayal bir yarmac toplum dncesini ne karmaktadr. letiimin stat, prestij, rekabet, strateji ve baar szckleri ile birlikte bakalarn etkileme abas olarak ne karlmas, bakalar zerinde etkin olmaya dayal bir stratejik eylem anlaydr. Bu almada btn geerlilik iddialarnn dayanaksz olduunu ortaya koymu olduumuz kiisel geliim yaznnn iletiim klavuzlar ile iletiimin anlamn bozuluma uratt ve iletiimsel edimleri arasallatrd ak bir biimde ortadadr. Kiisel geliim kitaplarnn iletiim sylemi bireycilii ne karm olduundan insanlarn daha iyi bir toplumda yaamaya ynelik abalarn ve de zgrlk ve eitlie olan inanlarn zayflatc bir nitelik tamaktadr. Baka insanlarn sesini duyma ve onlar
anlamaya ve etkilenmeye ak olmayan insanlarn iletiimden anlam olduklar sadece kendi karlar lehine bakalarn etkilemek/ynlendirmek ile bakalarnn ne srd
dncelerden kendi karlarna olan unsurlar seip almak olmaktadr. Kiinin kendi z karlar lehine yapt bu ayklama iletiimin ift tarafl etkileimi ve anlamay temel alan niteliini bozucu niteliktedir.
83
Be ana balk altnda incelemi olduumuz btn geerlilik iddialarnn dayanaktan yoksun olduunu gsterdiimiz kiisel geliim yaznnn iletiim klavuzlarnn iletiimin anlamn bozuluma uratt ve iletiimsel edimleri arasallatrd grlmektedir. Ancak, arasal akln zerimizde artan egemenlii kiisel geliim kitaplar ve iletiimle snrl bir deildir. Kiisel geliim kitaplarnn olumlamac sylemi ile deimezliin alt izilerek insanlar sadece kiisel mutluluk ve baarlar iin almaya davet edilmektedir. Bylece iinde yaam olduumuz toplumun deitirilmesine ynelik abalarmzn topik bir
gayretkelikten te bir anlam tamayaca rtk bir biimde vurgulanmaktadr. ncelediimiz kiisel geliim kitaplar bir yandan kiisel ilikilerin gelitirilmesi ile insanlarn istedikleri her eye sahip olabileceklerini, baar ve mutluluun hazzna eriebileceklerini vaat ederken, te yandan kendini korumaya ar vurgu yapmaktadrlar. Bu vurgu, saldrgan bir rekabeti piyasa iinde yersiz-yurtsuzlatrlan insanlarn savunmaszlklar ve gelecee olan gvensizliklerini iaret eden risk toplumuna kar kendilerini savunma gds ile hareket etmelerini iaret etmektedir. Zorlu yaama koullar altnda yaam srdrmeye alan insanlar gszlkleri nedeniyle, gl olan karsnda stratejik tavrlar benimsemek, baka bir deyile rol yapmak zorunda kalmakta (Scott, 1995: 15), bu da iletiimsel edimde var olmas gereken aklk ve itenlii arptmaktadr. Bu erevede, iletiim becerileri piyasa beklentilerinin
ekillendirmi olduu deiimlere uyum salayabilmek iin piyasann ekillendirdii bir toplumda ayakta kalabilmek iin derin bir rol yapma kabiliyetine sahip olmak anlamna gelmektedir. Gvensiz koullar altnda yaayan insanlarn pazarn krkledii kiisel yetersizlik korkularnn basks altnda yaamlarn srdrebilecek geliri temin edebilmek iin bavurmu olduu bir sa kalma hilesidir bu. Lasch (2006: 22-23 ve 110), insanlarn salk ve kiisel geliim kltne kar artan ilgisini, onlarn hayatta kalma stratejileri ile balantlandrmakta ve bu abay toplumsal hayatta kalma sanat balyla ele almaktadr. Dolaysyla sa kalma hileleri ya da hayatta kalma stratejileri ile ilgili bu savunmac kitaplarn toplumsal geliim ve deiimle bir ilgisi olmadklar gibi, kiisel geliim ya da deiim ile de bir ilgisi olmadn sylemek mmkndr.
letiim klavuzu kitaplarnn stn niteliklere sahip insanlarn srlarna vakf olma ve onlara yknme istei ile ekillenen anlatm biimi, kuramn gizemciliin tahakkm altna girmesi anlam tamaktadr. Bu, gizli zellikler ve hkmeden gler yanlsamasna kaplmamz nleyecek olan modernlie ait eletirel akln tasfiyesine iaret eden bir
84
ynelimdir. Rasyonel akl yrtme biimleriyle dnyann anlalabilir ve dolaysyla deitirebilir bir dzene sahip olduu ynndeki eletirel akl bylece zihinlerden
kovulmakta, bu deitirilemez ve anlalamaz dnyann bir trl zemediimiz srlarna kar ruhsal klavuzlarmzn yol gstericiliine gvenmemizi ne alan dnceler insanlarn zihninde merulatrlmaktadr. Bu mitik alglama erevesinde insani ilikiler (iletiim) bata olmak zere evrenin ve hayatn birtakm srlar olduu, bu srlara ancak stn yetenek ve niteliklere sahip olan insanlarn vakf olabilecei, bu srlara insann aratrma, dnme ve inceleme ile deil ancak isel bir aydnlanma ile ulaabilecei, bunu yaparken de bu stn nitelikli insanlarn vakf olduu hayat ve evren ile ilgili srlarn, onlarn izledii yol ve yntemleri, bilgece tlerini takip ederek bulunabileceine ilikin, bilimsel bilgiye ve analitik dnceye kar olan, kiisel deneyimlerin aktarmna ve tlere dayanan bir anlay ne karlmaktadr.
Erikinlere yk anlatclnn baskn anlatm biimi olduu kiisel geliim kitaplarnn iletiim retisi modernlik ve entellektellik kart bir syleme yaslanmaktadr. Kahramanlar ve liderlerin baar srlarn bize aktarmay misyon edinen kiisel geliim yaznnn anlatm biiminde duygularn ve inancn nemini vurgulamak ekseninde ilkel motivasyon
yntemlerine ve yzeysel bilgilere ynelik ilgisi ve takdiri, rasyonel bir durula, eletirel aklla ve bilimsel dnce ile temelden bir kartlk oluturmaktadr. Bu erevede, mitik alglama biimlerinin yaygnlk kazanmasnn en nemli sonularndan birisinin yazl kltrn getirdii analitik dnme yeteneini krelt(il)mesi olduunu ve bu balamda, kiisel geliim yaznnn retisinin kiisel geliimi salamak yerine insanlarn geliimine engel olduunu sylemekte mmkndr. Ancak, yeni ilkretim mfredat ile birlikte anaokullarna kadar
yaygnlatrlmaya allan bu anlayn formel eitim srelerinin tamamnda var olan arl da giderek artrlmaktadr. Kiisel geliim yazn bugn btn dnyann yaad ekonomik krizin geerlilik iddialarn dayanaksz klmasna karn etkinliini srdrmekte ve kendini yeni kavramlar ortaya atarak ve bylece yenileyerek yoluna devam etmektedir.
85
Kaynaka
Artun, A. (1999). Fordizm ve Mhendisin Dnm, Ankara: TMMOB Yayn Bakhtin, M. (1994). The Dialogical Imagination, Austin: The University Of Texas Press. Bauman, Z. 1995.) Yasa Koyucular ve Yorumcular, Kemal Atakay (ev.), stanbul: Metis. Belek, . (2004). Esnek retim, Derin Smr, Ankara: NK Yaynlar Bourdieu, P. (1984) Distinction: A Social Critique of Judgement Taste, Londra: Routledge ve Kegan Paul Burke, P. (2001). Bilginin Toplumsal Tarihi, Mete Tuncay (ev.), stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar Button, A. (2005) Stat Endiesi, A. Sla Bayer (ev.), stanbul: Sel. Featherstone, M. (1996). Postmodernizm ve Tketim Kltr, Mehmet Kk (ev.), stanbul: Ayrnt. Gay, P. (2002). Brokrasiye vg, Engin Yldrm, uayip al, Serkan Bayraktar, rfan Haslak (ev.), Adapazar: Deiim . Goffman, E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life, NewYork: Doubleday. Habermas, J. (1987). The Philosophical Discourse of Modernity, Cambridge: MIT Press. Habermas, J. (1991). Moral Consciouness and Communicative Action, Massachusetts: MIT Press Habermas, J. (1993). deoloji Olarak Teknik ve Bilim, Mustafa Tzel (ev.), stanbul: Yap Kredi. Habermas, J. (1996) .Kamusalln Yapsal Dnm, Tanl Bora-Mithat Sancar (ev.), stanbul: letiim. Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram, Mustafa Tzel (ev.), stanbul: Kabalc. Harvey, D. (1997). Postmodernliin Durumu, Sungur Savran (ev.), stanbul: Metis. Kumar, K. (1999). ada Dnyann Yeni Kuramlar, Mehmet Kk (ev.), Ankara: Dost. Lasch, C. (2006). Narsisizm Kltr, Suzan ztrk ve mit Hsrev Yolsal (ev.), Ankara: Bilim ve Sanat. Mattelart, A.ve Mattelart, M. (1998). letiim Kuramlar Tarihi, Merih Zllolu (ev.), stanbul: letiim. Mattelart, A. (2001). letiimin Dnyasallamas, Halime Ycel (ev.), stanbul: letiim.
86
McGee, M. (2005) Self-Help Inc: Makeover Culture in American Life, Oxford: Oxford University Press. Mutlu, E. (1994). letiim Szl, Ankara: Ark. Ong, W.J. (1995). Szl ve Yazl Kltr, Sema Postacolu Banon (ev.), stanbul: Metis. Oskay, . (2001). letiimin ABCsi, stanbul: Der. Poole, R. (1993). Ahlak ve Modernlik, Mehmet Kk (ev.), stanbul: Ayrnt . Raelin, J.A. (1999) Kltrlerin atmas: Ynetenler-Ynetilenler, Kamuran Tuncay (ev.), Ankara: Trkiye Bankas Kltr Yaynlar. Salerno, S. (2006). SHAM: How to Self Help Movement Made America Helpless, NewYork: Paperback. Sanders, B. (1999). kzn As : Elektronik ada Yazl Kltrn k ve iddetin Ykselii, ehnaz Tahir (ev.), stanbul: Ayrnt. Sennett, R. (2002). Karakter Anmas: Yeni Kapitalizmde in Kiilik zerine Etkileri, Bar Yldrm (ev.), stanbul: Ayrnt. Sezik, N. (2000). Deiim Kuandakiler, stanbul: Hayat. Sezik, N. (2001). Kiisel Geliim El Kitab, stanbul: Hayat. Sunar, . (1986). Dn ve Toplum, stanbul: Birey ve Toplum. Wernick, A. (1997). Promosyon Kltr, Mehmet Kk (ev.), Ankara: Bilim ve Sanat. Yldrm, E. (2002). Kiisel Geliimin Sosyolojisi, stanbul: Hayat.
YAZAR HAKKINDA
lker zdemir, 1988 ylnda Orta Dou Teknik niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blmnden mezun oldu. 1988-2003 yllar arasnda bankac olarak alt. Yksek lisansn Orta Dou Teknik niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalnda 1996 ylnda tamamlad. Doktorasn ise Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, letiim Bilimleri Ana Bilim Dalnda tamamlayan zdemir, 2004 ylndan beri Ankara niversitesi Beypazar Meslek Yksek Okulunda retim grevlisi olarak almaktadr. Yksek lisans tezinde popler kltrn siyasal rol zerine tartmalar zerinde alan; doktora tezinde ise kiisel geliim kitaplar ve iletiim eitimi seminerleri ve kurslarnn iletiim anlaynn eletirel bir deerlendirmesini yapan yazarn ilgi alanlar
87
popler kltr, toplumsal iletiim, kltrel aratrmalar, toplumsal cinsiyet ve kltrleraras iletiim oluturmaktadr. Eriim: solyana@hotmail.com
SUMMARY
Various approaches that focused on communication skills and consider communication as a skill that can be learned have become influential in the arena of economic activities and in daily life. Education for developing communication skills has turned out to be an indivisible part of adult education in private and public sector. This article aims to develop a critical approach against this affirmative communication approach by demonstrating how communication is described in popular books focused on communication. The affirmative approach which handles communication within the framework of individual psychology makes narrower the content of communication and ignores the role of communication within social power relations. In spite of this, this new communication conception which is also dominant in the management, administration and the personal development literature claims that its approach to communication is equalitarian, participatory, democratic, human-oriented, new, qualitative and supports free, open and friendly communication. In this study 18 personel development books are investigated from the point of validity of these claims by critically evaluating these books. All the claims of the new communication approach are pr oved invalid. An affirmative language/culture, which is against theoretical knowledge and critical evaluation, is dominant in guide books, also.
88
EK A
ncelenen Kiisel Geliim Kitaplar:
Adair, John (2004) Etkili letiim, stanbul: Bab- Ali Kltr Yayncl, eviren: mer olakolu Addington, Jack Ensing (2001) Yzde Yz Dnme Gc: Psikojenez Yolu, stanbul: Akaa Yaynlar, eviren: Birol etinkaya Adler, Harry (2002) NLP: Yksek Performansa Ulamann Yeni Bilimi ve Sanat, stanbul: Sistem Yaynclk, eviren: Zarife Biliz Balta, Acar ve Balta, Zhal (1999) Bedenin Dili, stanbul: Remzi Kitabevi Yaynlar Carnegie, Dale (2004) Dost Kazanma ve nsanlar Etkileme Sanat, stanbul, Epsilon Yaynclk, eviren: Nazl Uzunali Covey, Stephen R. (2006) Etkili nsanlarn Yedi Alkanl, stanbul: Varlk Yaynlar, eviren: Osman Deniztekin-Filiz Nayr Deniztekin Ccelolu, Doan (2002) letiim Donanmlar: Kekesiz Bir Yaam in letiim, stanbul: Remzi Kitabevi Yaynlar Dkmen, stn (2000) letiim atmalar ve Empati, stanbul: Sistem Yaynclk Guilane-Nanchez, Erica (2003) letiim mi? Kolay!, stanbul, Sistem Yaynclk, eviren: Glah Ercenk Gn, Nil (2001) NLP: Zihnimizi Kullanma Klavuzu, stanbul: Kurald Yaynclk Kramer, Marc (2000) Gl letiim, stanbul: Artan Yaynevi McCormack, Mark H. (2000) Baarl letiim Teknikleri, stanbul: Form Yaynclk, eviren: Kaan Tunbilek Osmay, Nvit (1983) nsan Mhendislii, Ankara: Fahrettin Telseren Yaynlar
89
Robbins, Antony (1994) inizdeki Devi Uyandrn, stanbul: nkilap Kitabevi, eviren: Mehmet Deirmenci Saydam, Ali (2005) letiimin Akl ve Gnl Penceresi: Alglama Ynetimi, stanbul: Rota Yaynclk Saygn, Ouz (2005a) 4X4lk letiim, stanbul: Hayat Yaynlar Sekman, Mmin (2005) Herey Seninle Balar, stanbul: Alfa Yaynlar Trkkan, Reha Ouz (1998) kna ve Uzlama Sanat, stanbul: Hayat Yaynclk
Kitap Yazarlarna Dair Ksa Bilgiler: ADAIR, JOHN : Dnyann ilk liderlik ettleri profesr olduu belirtilen Adair uluslar aras alanda bir yazar ve eitimci olarak tannm bir isimdir. Adairin ynetim dnyasnn dnce ve uygulama alanndaki gelimelerine en ok katkda bulunan krk kiiden biri olarak kabul edildii belirtilmektedir. Cambridge niversitesi mezunu olan Adair, mezun olduktan sonra Britanya Kraliyet Askeri Akademisinde liderlik eitimi danmanl ve ordu tarihi dersleri vermitir. Adair halen Industrial Society isimli bir kuruluta ynetici ve Kraliyete bal Windsor Castle Enstitsnde aratrmac olarak grev yapmaktadr.
ADDINGTON, JACK ENSING : Hukuk fakltesi mezunu olan ve onalt yl avukatlk yapan Addington, daha sonra avukatlk mesleini brakarak insanlar motive edici ruhsal konumalar yaparak ve bireysel danmanlk yaparak hayatn srdrmtr. Yzde Yz Dnce Gc, Akaa Yaynlar, 2005 (3. Bask) lk Bask 2001
ADLER, HARRY:
Dr. Harry Adler bir iadam olup byk firmalara personel eitimi ve
maksimum potansiyele ulamalar konusunda yardmc olduu belirtilmektedir. Adlerin kitaplarnn en ok satanlar arasnda yer ald da ayrca belirtilmektedir. Trkeye evrilen tek kitab NLP kitabdr.
BALTA, ACAR: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Psikoloji Blm'nden mezun olan Acar Balta, 1982 ylnda A.B.D.'nde stres teknikleri "biofeedback" ve beyin ykmlarnn bilgisayar araclyla rehabilitasyonu konusunda almalar yapmtr. Ei, Psikolog Dr. Zuhal
90
Balta ile 1983'ten bu yana "Stresle Baa kma seminerleri"ni ynetmenin yan sra ok sayda eitim programnda grev almtr. Bunlarn dnda "Ekip Oluturma ve Gelitirme" , "Sunu Becerisini Gelitirme ve Bedenin Dili" ve Grme Teknikleri" konularnda seminerler vermektedir.
BALTA, ZHAL: Zhal Balta, "lkokul ocuklarnda Stres lm" konusundaki almas ile 1981 ylnda Tp Bilimleri Doktoru olmutur. Ayn anabilim dalnda Salk Psikolou olarak almalarn srdren Balta stres konusundaki almalarna paralel olarak, Salk Davran ve Salk nan Modelleri konularnda akademik almalar yapmaktadr. Stres ve Baakma Yollar" adl kitabn yazarlarndan olan Balta, Salk Psikolojisi konularnda eitli aratrmalar yapm, yaynlar hazrlanm ve pek ok eitim programnn eitici kadrosunda yer almtr.
CARNEGIE, DALE
(1888-1955) : Bir motivasyon gurusu ve telkin stad olarak anlan
Carnegienin yayn tarihine How to (Nasl Yaplr) diye bir tr getirdii ne srlmektedir. Carnegie, ilk hitabet dersini 24 yanda vermi ve n bu kurslar sayesinde btn lkeye yaylmtr. Liderlik kurslar veren irketleri ile 1940larda Londra ve Pariste de dersler vermeye balayan Carnegie, ilk olarak Toplum nnde Konuma ve Dnyasndaki nsanlar Etkileme balkl kitabn yazmtr. Carnegienin 1936da yazd Dost Kazanma ve nsanlar Etkileme Sanat (How to Win Friends and Influence People) ve 1948de yazd znty Brak, Yaamaya Bak (How to Stop Worrying and Start Living) balkl kitaplar 38 dile evrilmi ve 50 milyondan fazla satmtr. Harward niversitesinde adna bir Enstit kurulan ve kitaplar btn dnyada milyonlarca satan Carnegienin benzeri olmayan bir sistem gelitirdii ve topluluk nnde konumay, satcl, insan ilikilerini ve uygulamal psikolojiyi birletirdii ne srlmektedir. Dale Carnegie bugn guru dediimiz insanlarn ilk rnei ve konferanslar, kurslar ve kitaplaryla tam bir sektr haline gelen kiisel geliim akmnn kurucusu kabul edilmektedir.
COVEY, STEPHEN R: Covey, kitabnda yer alan biyografisinde saygn bir uluslar aras liderlik otoritesi, aile uzman, eitmen ve kurumsal danman sfatlarnn yan sra hayatn ilke merkezli yaam ve liderliin retilmesine adam bir yazar olarak tantlmaktadr. Covey, Harvard niversitesinden MBA derecesi alm ve Brigham Young niversitesinde doktorasn
91
yapmtr. 123 lkede ubesi bulunan Franklin Covey Danmanlk irketinin kurucularndan biri olan Covey, uluslar aras kiisel ve kurumsal geliim konferanslarnn en ok rabet gren isimlerinden biridir. Trkiyede de ubesi bulunan irketin dnyada ilk 500e giren firmalarn % 75ine eitim veren bir kurulu olduu belirtilmektedir. Coveyin ilk basks 1989da yaplan Etkili nsanlarn Yedi Alkanl (The Seven Habits of Highly Effective People) balkl kitab 38 dile evrilerek tm dnyada 15 Milyonun stnde bir sat rakamna ulamtr. Bu kitap baz i odakl yaynlar/i evreleri tarafndan i dnyasnda yirminci yzyln en etkili kitab olarak kabul edilmektedir.
CCELOLU, DOAN (PROF.DR.): Doan Ccelolu A.B.D.nde, llinois niversitesinde bilisel psikoloji alannda doktorasn yaptktan sonra once Trkiyede Hacettepe ve Boazii niversitelerinde, 1980-1996 yllar arasnda ise A.B.D.nde Kaliforniya Eyalet
niversitesinde grev yapmtr. 1996 ylna Trkiyeye dnen Ccelolunun , niversite rencilerinin yansra, retmenlere, anne ve babalara ve iadamlarna ynelik seminer ve konferanslara arlk verdii vurgulanmaktadr. 1990dan bu yana kitaplar Trke yaymlanmaya balayan Ccelolunun kitaplar kiisel geliim kitaplar arasnda en ok satanlar arasnda yer almakta ve kiisel geliim yazn tarafndan kiisel geliim Gurusu olarak kabul edilmektedir. Ccelolunun bu alma kapsamnda incelenen letiim Donanmlar balkl kitabnn 350.000.- sat rakamn at belirtilmektedir.
DKMEN, STN ( PROF. DR.) (1954-): Hacettepe niversitesi, Psikoloji Blmnden mezun olan ve uygulamal psikoloji dalnda yksek lisans yapan Dkmen, psikolojik danma ve rehberlik alannda 1986 ylnda doktora, 1988 ylnda doentlik ve 1995 ylnda da profesrlk derecesi almtr. Halen Ankara niversitesi, Eitim Bilimleri Fakltesinde retim yesi olarak grev yapan Dkmenin kitaplar en ok satan kiisel geliim kitaplar arasnda yer almaktadr. Televizyonda Kk eyler balkl program yapan Dkmenin buradan yola karak hazrlad Kk eyler balkl kitap dizisinin her birinin 100.000. - adet basld ve satt belirtilmektedir.
GN, NL (1952-): Gnn biyografisinde 1968-1972 yllar arasnda Ankara niversitesi, Basn Yayn Yksek Okulunda olduu belirtilmektedir. Californiada 14 yl srekli, daha sonra da aralklarla yaayan Gnn burada alternatif salk, alternatif eitim ve insan potansiyeli
92
konularnn yansra hipnoterapi, reiki ve rebirthing eitimleri ald ve NLP ve hipnoterapi alanlarnda sertifikal bir eitimci olduu vurgulanmaktadr. Birok dergi ve gazetede alan Gn, eitli radyolarda psikoloji ve kiisel geliim eksenli programlar yapmtr. Gn, 1989 ylndan beri bireylere ve kurumlara, kendin olmak, zgven, iletiim, duygusal zeka, kadn erkek ilikileri, stress, olumlu dnce ve nlp balkl grup almalar yaptrmaktadr. Kitap editrlkleri ile Kiisel Geliim kavramnn Trkiyeye girmesine ve bu alanda yaynlarn tannmasna nc isimlerden biri olan Gn, Kurald Eitim ve Danmanlk irketinin kurucu ve yneticisidir.
KRAMER, MARC: 1982 ylnda Gazetecilik Blmnden mezun olan Kramer, irketlerde yneticilik yapmaya baladn ve 14 yl iinde yedi kez i deitirdiini ve kurduu iletiim a sayesinde i deiiklikleriyle kariyerinin hep yukarya doru ilerlemi olduunu belirtmektedir. Kramer, kendi mesleki kariyerinin iyi bir iletiimci olmas sayesinde ilerlediini ne srmektedir. Kramerin kendi kariyerine ilikin, doum yl dahil olmak zere, zgemii hakknda herhangi bir bilgi verilmemi, sadece kitabn arka kapanda
kendisinden, iyi bir iletiimci ve yatrmc olarak tannan Marc Kramer olarak sz edilmitir. Artan Yaynevinden kariyer gelitirme dizisinin ilk kitab olarak yaymlanan kitabn editr ise Kiisel Geliim Dernei Bakan Mmin Sekmandr.
MCCORMACK, MARK H. : McCormack i dnyasnn yakndan tand bir isim olup, IMG (International Management Group) adl uluslararas danmanlk ve organizasyon irketinin kurucusu ve bakandr. IMG 26 lkede toplam 67 brosu bulunan ve olimpiyat, wimbledon tenis turnuvas ve nobel vakfnn etkinlikleri de dahil olmak zere uluslararas birok etkinlii dzenleyen bir kurulutur. McCormack tantan yaz da ngilterenin Sunday Times Gazetesinin kendisini 20. yzyla en ok etki eden bin kiiden biri olarak setii belirtilmektedir. McCormackn kiisel geliim alanndaki en ok bilinen kitab Best Seller olan Harwardda Neler retilmez? balkl almasdr.
OSMAY, NVT: 1950li yllarda Carnegie Enstitsnde toplum nnde konumak zerine kurslara katlan Osmay, 1955 ylnda Dale Carnegieyi konferans vermek zere Trkiyeye de getirmitir. TBTAKn yaynlam olduu Bilim ve Teknik Dergisinde 1970-1980 dneminde yaklak 10 yl editrlk yapan Osmay bu dergide hzl okuma ve renme gibi konulara da
93
yer vermitir. Osmay ilk seminerini 1965 ylnda Halkevleri Genel Merkezinde amtr. Bu seminerin bal Toplum nnde Konuma Sanatdr. Osmayn kurmu olduu DKD 1980 ylna kadar bir dernek olarak faaliyet gstermi ve daha sonra zel retim kurumu stats kazanmtr. DKD bugn Ankarada Dn, Konu, Dinle letiim Enstits ad ile faaliyet gstermeye devam etmektedir. Osmayn nsan Mhendislii ve Dnce Atlas balkl yaynlanm kitaplar vardr.
SAYDAM, AL (1946): 1978-1982 yllar arasnda Milliyet gazetesinde muhabir olarak alan Saydam, 1982-1986 yllar arasnda Karacan Yaynlarnda ynetim kurulu yelii ve genel mdrlk grevlerini stlenmi ve 11 yaynn grup editrln yrtmtr. Saydam, 1986 1988 yllarnda da Sabah Dergi Grubu Genel Mdr olarak grev yapmtr. Saydam alt yaynevlerinde ok sayda dergi ve kitabn yaynn ynetmitir. 1993-1997 yllar arasnda TRTde iki televizyon programnn danmanln yapan ve 2000-2001 yllar arasnda Kanal 7de yaynlanan letiimde Ne var Ne Yok adl program sunan Saydam, 1998de kurulan halkla ilikilerde medya aratrma, lmleme ve deerlendirme hizmeti veren PRNETin kurucularndandr. Halen Bersay letiim Grubunun ynetim kurulu bakanln yrtmekte olan Saydam, stanbul ve Baheehir niversitesi letiim Fakltelerinde Alglama Ynetimi dersleri vermekte, Marketing Trkiye ve Finans Dnyas dergilerinde iletiimle ilgili ke yazlar yazmaktadr.
SAYGIN, OUZ (1952-): stanbul, .T..A. mezunu olan Saygn, bireysel ve kurumsal geliim uzman ve NLP uygulaycs olarak tantlmaktadr. Saygnn 1986 ylndan itibaren kiisel geliim alannda profesyonel olarak eitim seminerleri vermeye balad belirtilmektedir. NLP konusunda uluslararas yetkili eitmen olduu da belirtilen ve hipnoz konusunda konunun uzmanlar ile birlikte almalar yapt belirtilen Saygnn yazm olduu ilk kitap Negatif Limanlardan Pozitif Sulara baln tamaktadr. Kiisel geliim alannda kendisinin tannmasn salayan bu kitabn 2005 ylnda Hayat Yaynlar tarafndan 43. basksnn yapld belirtilmektedir.Alt kitab yaymlanan Saygnn ayrca, Deiim Rzgarlar adl iki eitim kasedi ve Pozitif Sulara Yolculuk balkl bir eitim CDsi vardr. Saygn, eitim kurumlarna, irketlere ve dershanelere danmanlk yapmakta, ayrca bireysel danmanlk hizmeti vermektedir. NLP (Zihin Dili Programlamas), iletiim becerileri, zihin haritalar ve alternatif dnme teknikleri zerine seminerler vermekte olan Saygn, bunlarn yansra
94
eitli
kurumlarda
alanlarn
motivasyonunu
artrmaya
ynelik
uygulamalar
yapmaktadr.Saygnn 2005 ylna kadar vermi olduu seminerlere yaklak bir milyonun zerinde insann katld belirtilmektedir.
SEKMAN, MMN M.: Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi mezunu olan Sekmann biyografisinde niversite renimi yapm olduu srada kiisel geliim kltrne ynelmi olduu belirtilmektedir. niversitede kendisine bir misyon tasarladn ve bu misyonun baarl insanlarn nasl baarl olduklarnn inceleyerek ve bunlar anlalabilir ve uygulanabilir halde sistematize ederek seminer ve kitaplarla baarl olmak isteyenlere anlatmak olduunu syleyen Sekman, Nvit Osmayn zel eitim seminerlerine katlmtr. Sekman, daha sonra zel bir radyoda baarl insanlarn baar stratejilerini aktard Mkemmeli Arayanlar adl bir program yaparak kiisel geliim alanndaki almalarna balamtr. Kiisel geliim ve sosyal baar tekniklerinin aktarld Etkin, Hzl ve Verimli renme balkl bir seminer gelitiren Sekman bu almas ile kiisel geliim alannda tannmtr. ok sayda makalesi ve kitap almalarnn yansra kiisel geliim konularnda kaset, cd ve web sitesi hazrlayan Sekman, Kiisel Geliim Dernei (KGEM) nin de kurucularndan olup, halen bu dernein bakanln yrtmektedir. Sekmann liderlere, starlara ve iadamlarna zel danmanlk yapt, ayrca Trkiyede kiisel geliim uzman meslek adn tanmlayan ve kullanan ilk kii olduu belirtilmektedir.
TRKKAN, REHA OUZ (ORD.PROF. DR. ) (1920-2007): Lisansst almalarn A.B.D. de deneysel psikoloji alanlarnda srdren Trkkan, uzmanlk dallarn psikolog, ftrolog, hukuku, tarihi, yazar, yaync olarak belirtmektedir. 1947-1972 yllar arasnda A.B.D.nde Columbia ve CCNY niversitelerinde retim yelii yapan Trkkan, Trkiyede Yay-Kur (Yaygn Eitim Kurumu) ve Ak retimin kurucularndandr. Biyografisinde yerli ve yabanc binlerce makale, dizi ve aratrmasnn yaymland belirtilen Trkkann Trke, ngilizce ve Franszca olarak toplam 41 kitap, 9 film ve 6 televizyon senaryosu yazd aktarlmaktadr. A.B.D.nde bulunduu dnem iinde psikolojinin i dnyasnda baarya etkisi ve uygulan, ikna psikolojisi ve sat teknikleri konularnda eitimler veren Trkkan, ayrca eitli irket ve kurululara danmanlk yapmtr. Trkkann Uzak Gr ve Gelecee Hazrlk Bilimi olarak niteledii ftroloji zerine Trke yaymlanan kitabnn ad 21. Yzylda Dnya ve Trkiyedir (1988).
95

PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

KSEL GELM KTAPLARININ ELETREL BR DEERLENDRMES*

lker ZDEMR Ankara niversitesi Beypazar Meslek Yksek Okulu

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

iletiim(eitimi) doru iletiim becerilerinin aktarlmas ile snrlanmaktadr. ncelenen

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

ncelenen Kiisel Geliim Kitaplar:

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

(1888-1955) : Bir motivasyon gurusu ve telkin stad olarak anlan

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

zdemir, Kiisel Geliim Kitaplarnn Eletirel Bir Deerlendirmesi

Ankyra: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2010, 1(2)

You might also like