8.

HAFTA OSMANLI DEVLETNN AVRUPADA STNLN KAYBETMES

NERLEN OKUMALAR: -Sander nc Blm- Yetikinin Avrupada Durgunluu ve Drdnc Blmde 4. Dileri Bakanl altbalna kadar. -Kse, Osman XVIII. Yzyl Osmanl-Rus Mnasebetleri, Osmanl Ansiklopedisi, C:1, s.536-549. -Findley, Carter V., mparatorluun Gerilemesinin Yeni Oluan Kalemiye zerine Etkisi, Osmanl Devletinde Brokratik Reform, stanbul, z, s.61-95.

BU HAFTA RENECEKLERMZ: -Osmanl Devletinin, XVI. yzylda Avrupann en gl devletlerinden biriyken, yaklak bir yz yl iinde nasl nispi olarak Avrupa gleri karsnda zayflamaya balad zerinde durulacaktr. -Avrupann ykseliinde temel etkenlerden olan corafi keifler ve baat g olma mcadelesinin, Osmanl Devletine nasl yansd anlatlacaktr. -II. Viyana Kuatmasnn nedenleri ve sonular ele alnacaktr. -Karlofa Antlamasnn Osmanl Devleti asndan dourduu sonular yorumlanacaktr. -Osmanl Devleti ile Rusya arasndaki mcadelenin XVII. ve XVIII. yzyllar boyunca nasl gelitiine deinilerek, Kk Kaynarca dzenlemelerinden bahsedilecektir.

Avrupa Karsnda G Kaybetmenin Nedenleri

Baz tarihiler Osmanl Devletinin bana dirayetsiz hkmdarlarn gelmesini, Avrupa karsnda g kaybetmesinin temel nedeni olarak aklamaya alrlar. Halbuki bu tek bana aklayc olamaz. Pek ok dnya lkesinde baarsz hkmdarlarn tahta getii olmutur. Ancak bu devletler, mesela ngiltere, daha sonra ilerlemesini devam ettirebilmitir.

Osmanl Devletinin doal snrlarna ulam olmas da bu durumun nedenlerinden biri olarak gsterilir. Ancak, bu herhalde karadaki doal snrlar anlamndadr. Yoksa spanya,

Portekiz, Hollanda gibi lkeler dnyann br ucuna kadar gitmi, doal snrlarnn ok tesine erimilerdir.

Osmanl Devletinin Avrupa karsnda g kaybetmeye balamas, duraklamasnn ve daha sonra toprak kayplaryla gerilemeye balamas, herhalde en iyi slam dnyasnn iinde bulunduu durum ile aklanabilir. slam dnyas XV. yzyln sonunda itibaren Akdeniz, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusunda spanya ve Portekiz (berik yarmadas devletleri) tarafndan evrelenmeye balamtr. Osmanl Devleti en azndan XVI. yzyl sonuna kadar Akdenizde bu evrelemeye kar direnmi ama Atlas ve Hint okyanuslarnda baarl olamamtr. Zaten XVII. yzyldan itibaren Akdenizdeki stnln de yitirmitir. Bu nemli denizde XVII. ve XVIII. yzyllarda Hollanda, Fransa ve ngilterenin srayla stnlkleri ele geirdiklerini gryoruz.

Bu evreleme, sadece askeri bir anlam tamaz. Asl olarak dnya ekonomisi ve Avrupa ekonomisi iin ok nemli olan ticaret yollarnn, Bat Avrupa devletleri tarafndan denetim altna alnmas anlamn tar. Bu ticaret yolar ayn oranda Osmanl Devleti iin de nemlidir. Ticari alanda elde edilen gelirlerin azalmas, Avrupa karsnda g kaybetmenin nemli sebeplerinden olmutur. Ticarette stnln Avrupann eline gemesi ise Avrupann XVI. yzyldan itibaren slam dnyas ve Osmanl Devleti karsndaki ykseliinin ana unsurlarndandr. 1535 kapitlasyonlaryla Fransa, ardndan da ngiltere ve Hollanda Osmanl Devletinin bulunduu blgede ticaret yapma ayrcaln ele geirmilerdir. ngiltere 1580de Levant Companyi (Dou Akdeniz Ticaret irketi) kurmu, XVII. yzyldan itibaren ise neredeyse ticari bir tekel haline gelmitir. te yandan dnyada bata Amerika ktas olmak zere yeni kefedilen blgelerden Avrupaya akan zenginlikler Avrupann glenmesinde ve Osmanl Devletinin nisbi olarak g kaybetmesinde etken olmutur. slam dnyas bu gelimeyle rekabet edemez durumdayd. Yeni Dnyadan Avrupaya tanan altn ve gm tm Avrupa ve zellikle bu kaynaklar kendi retmeyen veya elde etmeyen Osmanl Devletinde enflasyonist bir bask oluturdu. Bu d etken yznden aka tai (devalye) edildi. Tabii bu da, aylklarnn iindeki gm miktarnn ayarlanmasndan memnun olmayan kesimlerde (yenieriler) sosyal rahatszlklara neden oldu. Ardndan ii karklklar geldi. Buna ekonominin i siyasetteki dorudan etkisi denebilir. Osmanlnn Avrupa karsnda g yitirmesinin ok nemli bir dier nedeni, Osmanl Devletinin yklna kadar komu olarak kalaca bir devletin kuzeyde glenmeye 2

balamasdr. zellikle XVIII. yzyln bandan itibaren Osmanl Devletinin srekli att Habsburglar ve Safeviler gibi klasik rakiplerinin yerini Rusya alacaktr. Baz Rus arlar dneminde izlenen modernleme ynndeki abalarn nispeten baarya ulamasnn sayesinde Rusya giderek gneye doru genilemeyi amalayan bir Avrupa Devleti halini alacaktr. Bu genilemenin nndeki engel olan Osmanl Devleti Rusyann doal rakibidir. Bu da uzun yllar devam edecek devaml atmann nedeni olacaktr. Rusyann gl bir devlet olarak XVI. yzyln ortalarnda Orta Asyadaki Kazan ve Astrahan Mslman hanlklarn ele geirmesi, Kazaklar himaye altna almas tm Volga blgesinin ticaretini denetlemesi ve en son 1638de doudan Pasifik kylarna kadar uzamas Osmanl Devletinin kuzeyine bir duvar rlmesine yol amtr. Tm slam dnyasnn kuzey ve dou snrlar tam olarak belirlendi. O da Rusyann gney snryd. slam dnyas ve Osmanl duraklama dnemi yaarken, giderek glenen Rusya gneye yaylacak, bu da Osmanl Devletinyavan 1699dan sonra toprak kayplar yaamasn hazrlayan etkenlerden olacaktr. Bir dier neden ise slam dnyasnn ve bunun en nemli iki devleti Osmanl Devleti ve Safevilerin i ekimeler ve birbirleriyle atmalar nedeniyle da doru zayflamasdr. slam dnyasnn Snni ve ii olarak blnm olmas ve iki ana devletin slamn farkl yorumlarn resmi ideoloji olarak benimsemeleri bu atmay kanlmaz klmtr. slam dnyas darya kar bir btnlk arz etmedii gibi, Osmanl ve ran XV-XVII. yzyllarda birbirleriyle uramlar ve birbirlerini zayflatmlardr. Osmanl Devletinde zellikle XVI. ve XVII. yzylda sayca artan ve devletin askeri ve Anadoludaki ekonomik kaynaklarnn israfna yol aan ayaklanmalarn arkasnda bu dinsel blnln de etken olduu unutulmamaldr. ok nemli bir dier neden de, corafi keifler ve ticaret devrimiyle zenginlemeye balayan Bat Avrupann bir yandan da Rnesans ve Reform gibi akmlarn etkisiyle, artk eskisinden daha gl olduu gereidir. Osmanl Devletinin Kanuni dnemindeki askeri metodlaryla (top, svari, yenieri) III. Selim dnemindekiler arasnda sayca ve teknolojik olarak neredeyse bir fark yoktur. Yani bir gerileme sz konusu deildir. Ama grece Avrupa karsnda ak bir duraklama ve gerileme vardr. Avrupa teknolojik alanda -zellikle sava teknolojisinde- Osmanl Devletinin tesine gemitir.

Osmanl Devletinin g yitirmeye balamasnn, aslnda gcn zirveye kt Kanuninin hemen ardndan II. Selim dneminde ilk iaretlerini verdii sylenebilir. 1547de ar Korkun van (II. van) ve onun takip eden III. van zamannda Orta Asyada genilemeye 3

balayan Rusya, Moskova Byk Dkalndan Rusya mparatorluuna dnmeye balamt. II. Selim dneminde Sokullu Mehmed Paa tarafndan Ruslarn bymesine kar eitli nlemler alnmaya allm, Azak denizine donanma yollanm, Don ile Volgann bir kanal ile birletirilmesi projesi oluturulmu ama bir sonuca ulalamam, Osmanl Devleti Astrahann Rusyaya gemesine gz yummak zorunda kalmt.

Bu arada Hint okyanusunda da Portekizin ilerlemesi durdurulamam, Svey kanalnn almas projesi de tpk Don-Volga gibi l doan bir giriim olmutur.

nebaht Savann Akdeniz hakimiyeti konusunda nemli bir dnm noktas olduuna deinilmiti. Artk Osmanl Devletinin mutlak hakimiyetinden kmaya balayan Akdeniz, Avrupa devletlerinin rahata hareket ettii bir blge olacaktr.

III. Muradla birlikte Avrupada fetihlerin durmaya balad grlr. Fetih, ganimet ve vergi demektir ki, hazineyi asl dolduran unsurlardr. Ayrca yeni fethedilen yerler olmaynca Anadoludan buraya nfus yerletirme de durmutur. Anadolu, insanlarn yoksullat, su orannn att ve ayaklanmalarn oald bir yer haline gelmitir. Devirme usul ortadan kalkmtr. nk yeni yerler ele geirilememektedir. Ayn zamanda bu yllar yolsuzluklarn devlet ynetiminde etkisinin artt bir dnemdir. Tmar ve zeametlerin rvetle el deitirmesi, Anadoluda olduu kadar Rumelideki kylleri rahatsz etmitir. Byk toprak sahiplerinin kyly smrmesi, adaletsizlikler, haksz vergiler, angarya rahatszl artrd. Yeni yerlerin ele geirilememesi, artan nfusun a kalmas sonucunda Anadoludaki nfusun, ekmekle mkellef olduklar topraklar brakarak ya daa katklarn ya da i bulmak amacyla baka yerlere gittiklerini gryoruz. Bu tarmsal retimi drm, kentlerde gereksiz bir nfus fazlasnn olumasna yol am, isiz gsz insanlar sorunlar karmaya balamtr. Bu isiz gsz kiilerden bazlar yenieri ve sipahi olmu ve sorunlar daha derinletirmilerdir. II. Osman, giderek bir sorun oda haline gelen Yenieri Ocan ortadan kaldrmay dnm ama 1622de bir ayaklanmayla ldrlmtr. nce I. Mustafa tahta km ama bir yl sonra indirilerek, yerine IV. Murad (1623-1640) hkmdar yaplmtr. IV. Murad dneminde ite ok sert politikalar izlendi. Acmasz yasaklar uyguland. Dta ise Badat, Erivan Safevilerden geri alnd (1635 Erivan) (1638 Badat). Ordusuyla birlikte sefere kmas gaza politikasna dn arzulayanlar mitlendirdi. Ancak 1640da ld ve deli sfatn tayan Sultan brahim tahta kt. 4

Her ne kadar sfat deliyse de, yetenekli devlet adamlarnn da baarlar sayesinde Giritte ok nemli limanlar ele geirildi. Krmda tekrar hakimiyeti salad. 1648de tahttan indirildi ve IV. Mehmed (Avc) geti. Kprller dnemi olarak da adlandrlan bu dnemde Avrupa karsnda zayflama, birka parlak zafer dnda devam etti. Byk toprak kayplar geciktirildi. 1666da Girit tamamen ele geirildi. 1672de Ukraynann (Podolya) Rusya ve Lehistan arasnda paylalmasna kar kan Osmanl ordular kuzeye yrd. Polonya Buca Barna zorland. Dinyeper ve Dinyester arasndaki Podolya topraklar Osmanl ynetimine geti. Lehistan yllk vergi demeye balad.

Viyana Kuatmas ve Karlofa Antlamas 1672de Sadrazam Kprl Fazl Ahmed Paann lm zerine yerine Kara Mustafa Paa getirildi. Kara Mustafa Paa, Osmanl Devletinin Akdeniz ve Karadeniz blgelerindeki baarlarndan hareketle, belki tekrar eski gcne kavutuuna inand. Viyanay alarak

prestij kazanmak istiyor, Baty bir tehdit olmaktan karmay amalyordu. Bunun iin bekledii frsat 1682de ortaya kt. Protestan Macarlar, Kont Emerich Tekeli nderliinde Katolik Habsburg ynetimine kar ayaklandlar ve Osmanl Devletinden yardm istediler. Osmanl Devletinden nce XIV. Louis de Katolik olmasna ramen Macarlara yardm etti. Ayrca Fransann bir Osmanl-Habsburg (Avusturya) savanda tarafsz kalaca garantisini verdi. 1683 baharnda Osmanl ordusu Avusturya seferine kt. Avusturya ise Papalk, baz Alman prensleri ve Lehistan ile ittifak iine girdi. Viyana kuatmasnda stratejik hata yapld. Maynclara gvenilerek ar toplar getirilmedi; stratejik nemdeki Kahlenberg tepesi korumaya alnmad; Tunadaki kprlerin tutulmas Osmanl Devletinin himayesinden pek de memnun olmayan Krm Hanna brakld. Lehistanl Jan Sobieski srpriz bir saldr ile Osmanl ordusunu datt. (Kara Mustafa Paa ancak kutsal emanetleri kurtarabildi.). Belgradda, ordusu tamamen dalm, dzenli ricat etmeyi becerememi, bir sadrazam olarak idam edildi.

Viyana sonras Osmanl Devleti 16 yl srecek bir yenilgiler dizisi yaad. 1684de Venedik Preveze ve Moray ald. Habsburglar, Venedik, Lehistan, Papalk, Bavyera, Brudenburg, Saksonyadan kurulu, Rusyann dardan destekledii Kutsal ttifakla sava 1699a kadar srd. Habsburglar bir yandan da Franszlara kar Ausburg ittifakn kurdu ve onlarla da savat. Fransayla sava nce 1697de Ryswik baryla duraklayacak ardndan da 1713 5

Utrecht Bar ile Fransa kesin biimde snrlandrlacaktr. Osmanl Devletiyle sava ise 1699da bitti.

Karlofa (Karlowifz) tek bir antlama deil, Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ile ayrr ayr yaplm bir dizi antlamalar btndr. Bu kapsamda, Avusturyayla (Habsburglar) 25 yllk bir atekes yapld. Macaristan ve Transilvanyann (Temavar ve Erdel) byk blm Habsburglara verildi. Serbest ticaret anlamas yapld. Avutusyaya en ziyade msadeye mazhar millet (en ok kayrlan ulus) stats verildi. Lehistana; Ukraynadaki (Podolya) topraklar verildi. Bodan ise Osmanlda kald. Lehistan bykelisine Osmanl topraklarndaki Katolikleri temsil hakk verildi. Venedike Mora ve Dalmayann bir blm verildi. Rusyaya Azak brakld. Rusyayla asl bar anlamas Haziran 1700de stanbulda imzaland. Dinyeper boyundaki Osmanl kaleleri ykld. Ticaret anlamas yapld. Ruslara vergi demeden ve engellenmeden Kudse hacca gitme imkan saland.

Karlofa bir devrin bitip dierinin baladn simgeler. Bundan sonra Osmanl Devleti sk sk toprak kayplarna urayacaktr. Osmanl Devletinin, elindekini savunmaya dnk bir politika izlemeye Karlofadan sonra getii sylenebilir. Daha ok toprak kaybetmeme amac gdecektir. Ama Karlofa nedeniyle yklan kalelerin ve boaltlan blgelerin savunulmas ok g olacaktr. Anlamayla, sava kazanan devletlere ticari ayrcalklar verilmesi, zaten Trklerin fazla itibar etmedii ticari alanda byk gerilemeye yol aacaktr. Diplomatik alanda, Zitvatorog Antlamasyla balayan eitlik sreci, Karlofayla kemikleecektir.

Osmanl Devletinin Avrupa Karsnda Gerilemesi Karlofa Antlamasndan sonra balayan sre, Osmanl Devletinin giderek hzlanan bir ekilde Avrupa devletleri ve Rusya karsnda g kaybetmesine yol at. XVIII. yzylda Avrupada, dolayl olarak Osmanl Devletinin gerilemesine ve sonunda yklmasna yol aacak iki nemli gelime yaand. Birincisi, Aydnlanma dneminin salad bilimsel dnebilme ortamnn verdii hzla yaanmaya balanan sanayi devrimidir.

Sanayi devrimi bir yandan Avrupada ulusal burjuvazinin gelimesini bir yandan da Avrupa ordularnn teknolojik olarak Osmanl Devletinin kat kat tesine gemesine yol at. Burjuvazinin glenmesi sosyal ve siyasal dnmlerin hzlanmasn Avrupann ulusal 6

monarilerden ulus-devletlere geiini salad. Osmanl Devletinde ise ulusal bir burjuvazi olumamtr. Cumhuriyetin ilk yllarna kadar da ulusal burjuvaziden sz edilemez. Evvelce vurguland gibi Osmanl Devletinde ticaret zellikle XVII. yzyldan itibaren gayrimslim Osmanl tebaasnn elindedir. Bunlarn da Osmanl olduunu gz nnde bulundurarak ticaretin ve burjuvazinin gelimemesinin sebebini baka noktalarda arayabiliriz. Fakat, Avrupa devletlerine verilen kapitlasyonlarn sreklilik kazanmas, Akdeniz ve

Karadenizdeki ticaretin baz yabanc devletlerin tekeline girmesi, daha da nemlisi Osmanl Devletinin askeri baarszlklarnn ardndan imzalad anlamalarla yabanc devletlere, kendi topraklarndaki gayrimslimleri koruma hakkn vermesi neticesinde, aslnda Osmanl vatanda olan tacir gayrimslimler zaman iinde ibirliki burjuvazi olarak

adlandrlabilecek bir nitelie brnmtr. Tm gayrimslimleri bu kapsam iinde deerlendirmenin hakszlk olaca aikardr. Fakat liman blgelerinde ticaret yapanlarn ounun yabanc firmalarla ortakla girdikleri, onlarn mmessilliklerini aldklar, hatta ifte vatandalk imkanlarn kullanarak ticari karlarn azamiletirmeye etmeye altklar grlmtr. Bu XVIII. yzyln ikinci byk gelimesiyle birleerek (milliyetilik),

Osmanl Devletinin dalma srecine hizmet edecektir.

XVII ve XVIII. yzyl bulularnn ve ardndan Sanayi devriminin, Osmanl Devleti asndan ikinci olumsuz yansmas ise askeri alanda olmutur. Yenieri Oca daha XVI. yzyln sonlarndan itibaren klasik yapsn kaybetmi, fetihler azald ve sonra durduu iin devirme usul durmu, yenierilerin meslek edinmelerine ve evlenmelerine izin verilmiti. Yava yava Yenieri Oca, iinde padiahlarn deitirildii ve hatta ldrld siyasal ayaklanmalarn bir arac haline gelmitir. Avrupada gelien askeri teknolojinin ve yeni sava yntemlerinin ithalinin gecikmesi Yenierilerden kaynaklanan sorunlarn daha da derinlemesine yol amtr. III. Selim ve ardndan II. Mahmud dneminde askeri alanda yaplmaya balanan reformlar, yerinde ancak ge kalnm nlemler olarak, Osmanl Devletinin Avrupallarla iyice alan mesafeyi kapatabilmesine yetmemitir.

XVIII. yzylda ortaya kp, daha ok XIX. yzylda Osmanl Devletinin dalma srecine hz veren ikinci byk gelime, Fransz Devriminden sonra Avrupaya hzla yaylan milliyetilik akmdr. Milliyetilik tm ok uluslu Avrupa devletleri iin sorun olmutur. Napoleona kar yrtlen savalarn ve oluturulan koalisyonun nedenlerinden biri de budur. Milliyetilik, sanayi devriminin ekonomik, sosyal ve siyasal sonularndan yararlanm lkeler iin, zorlu bir sre sonunda da olsa, ulus-devlet oluturmann en nemli halkas oldu. 7

Nitekim talyan ve Alman ulusal birlikleri bu dnemde ortaya kacaktr. Dier yandan milliyetilik XIX. yzyl Osmanl Devleti, iin en uzun yzyl (Prof. lber Ortaylnn tabiriyle) haline getirmitir. ou kez yabanc devletlerce de desteklenen ulusal isyanlar, imparatorluu XIX. yzyln bandan itibaren paralanma tehdidiyle kar karya getirecektir.

Lale Devri

1713de Utrecht Baryla sonulanacak spanya Veraset savalar Fransa ile Habsburglar arasnda devam ederken, Osmanl Devleti Fransann tm abalarna karn bu mcadelede Fransa yannda yer alarak, kendisini dorudan ilgilendirmeyen bir sorun nedeniyle zarar grmek istemiyordu. Zaten Habsburglarla 1699da bir anlama imzalam ve 20 yl srmesi ngrlen bir bar dnemine girmiti. Ancak Avrupadaki karklktan istifade ederek yaylmac amalarna ulamak isteyen Rusyann eylemleri dolaysyla Osmanl Devleti istemeyerek de olsa kendisini baka bir mcadelenin iinde buldu. Rusyann 1709da Poltova savanda svei yenmesinden sonra sve kral Demirba arl (X. Karl) Osmanl devletine snmt. Ruslar ise svelileri takip etmek bahanesiyle Bodan snrlarn ihlal etmekteydi. Bu kkrtmalar karsnda Osmanl Devleti Rusyaya sava ilan etti. Prut savanda (1711) Rusya byk bir darbe yedi. Fakat Rus ordusunun tamamen yok edilmesi, Yenierilerin isteksizliinin de etkisiyle, geekletirilemedi. Temmuz 1711de yaplan Prut Antlamasyla, Rusya, Azak evresindeki topraklar Osmanl Devletine vermeyi, Lehistandan ekilmeyi, sve kralnn emniyet iinde lkesine dnmesini salamay ve Dinyeper boyundaki kalelerini boaltmay kabul etti. Bu baarnn verdii cesaret, Osmanl Devletini Venedik ve Avusturya zerine yneltti. Ancak zamanlama hatalyd. 1713de spanya Veraset Savalar sona ermi, Avusturyann, bir yanda Fransa, dier yanda Osmanl Devleti ile iki cephede savamak zorunluluu ortadan kalkmt. Osmanl Devleti nce Venedikin elindeki Morada nemli baarlar kazand. 1715te Korinti, ardndan Modon, Koron ve Navarini ald. Ancak Venedik Avusturya ile ittifak iine girdi. Osmanl Devleti de Avusturyaya 1716da sava at. Savata Osmanl ordusu yenildi. Belgrad dt. 1718de imzalanan Pasarofa Antlamas ile tm Macaristan, Eflak ve Bodann bir ksm, Belgrad ve Srbistann byk blm Avusturyaya geti. 1711deki byk baar 1718de bir baarszla dnt. Pasarofadan sonra, Osmanl Devleti iin savamadan yaanacak, ksa sreli bir bar dnemi geliti. 1718-1730 yllar arasndaki bu dneme, Lale Devri denir. Osmanl Rnesans olarak da 8

nitelendirilebilecek bu 12 yllk bar dneminde ite baz dnmlerin yaanmas saland. Islahat denemeleri yapld. lk Trke matbaa kuruldu. Lale Devri, dnemin Sadrazam Nevehirli brahim Paann da hayatna mal olacak, 1730daki bir ayaklanmayla sona erdi.

Avusturya ve Rusyayla Yeni atmalar Lale Devri boyunca dondurulan, Avusturya ve Rusyayla olan anlamazlklar, XVIII. yzyln ortasndan itibaren yeniden su yzne kmaya balad. Koca Ragb Paann sadrazaml dneminde 1761de Prusya ile bir ittifak anlamas imzaland. spanya Veraset Savalarndan sonra giderek glenen Brandenburg Byk Dkalndan doan Prusya, gl ve disiplinli ordusuna dayanarak, Avrupann nemli glerinden biri haline gelmiti. Osmanl Devleti, Almanya corafyasna hakimiyet konusunda, Avusturya ile mcadele iinde olan Prusyayla ittifak kurarak, bu devlet karsnda avantaj kazanmak istiyordu. Fakat, Osmanl Devleti, Prusyayla yapt ittifaka fazlaca bel balamasnn zararn ksa sre sonra grd. Avusturyann gz yummasyla Lehistan 1764te Rusya ve Prusya arasnda paylald. Halbuki 1711 tarihli Prut Bar Rusyann Lehistandan ekilmesini ngryordu. Osmanl Devleti Rusyann Prut Antlamasna uyarak, Lehistandan ekilmesini istedi. Ret cevab alnca da sava ilan etti. Sava srasnda Prusya ve Avusturya, Rusyann daha fazla glenmesini istemediklerinden arabuluculuk yaptlar. Buna ramen bar antlamas ancak Osmanl donanmasnn 1773te emede yaklmasndan ve ardndan da ordunun 1774de umluda yenilmesinden sonra imzalanabildi. Kk Kaynarca Antlamas ve Sonras 1774te Osmanl Devleti ile Rusya arasnda imzalanan Kk Kaynarca Antlamasyla Krm Rusyaya terk edildi. (1783de Rusya tarafndan ilhak edilecektir) Rusya Azak denizi ve Karadenizi denetlemeye balad. Rus ticaret gemilerinin Karadenizde serbeste ticaretine izin verildi. Ruslar, Osmanl lkesinde istedikleri bir yere konsolosluk aabilecekti. Rusyaya en ziyade msadeye mazhar millet stats, yani ticari kapitlasyonlar verildi. stanbuldaki Rus elilii srekli hale getirildi. En nemlisi, Eflak ve Bodandaki Ortodokslar Rusyann korumas altna sokuldu. Kk Kaynarca Antlamasnda, bu koruma stats, siyanet etme tabiriyle ifade edilmektedir. Siyanet etme tam olarak himaye altna alma olarak tanmlanamazsa da, Ruslar bu blgelerde elde ettikleri koruyuculuk vasfn, XIX. yzylda, Osmanl topraklarndaki tm Ortodokslar koruyacak ekilde geniletmeye alacaklardr. Son olarak, Kk Kaynarca Antlamasyla, Ruslarn stanbul Beyolunda, bir Rus Ortodoks kilisesi kurmasna izin verildi. Bu izne ramen, Osmanl Devleti ile Rusya arasnda

daha sonraki yllarda arka arkaya yaanacak savalar sebebiyle, stanbulda byle bir kilise ina edilmemitir. Avusturya, Osmanl Devletinin Ruslara malup olmasndan yararlanmakta gecikmedi. Baz Osmanl topraklarn ele geirdi. Bu srada Avusturya ile Rusya arasnda, Osmanl Devletine kar bir ittifak da kuruldu. Bu durumda, Osmanl Devleti bir kez daha, hem Avusturya, hem de Rusyayla savaa girmi oldu. 1789da yaanan Fransz Devriminden sonra, Avrupann bu blgesindeki gelimelerle ilgilenmeye balayan Avusturyayla 1790da Zitovi Bar yapld. Rusya da, Fransz Devrimi sonrasnda Osmanl devletine akr benzer bir tutum iine girdi. Yeni Fransaya kar Avrupada g dengesini salamak isteyen ngiltere ve Prusyann basklar sonucu, Rusya 1791de Osmanl Devletiyle Ya Antlamas imzaland. Rusya Dinyeper ve Dinyester arasnda kalan topraklar ele geirdi.

10