You are on page 1of 97

John Irving

Maestwo wagi predniej


Tytu oryginau:

THE 158POUND MARRIAGE Przeoya

Julita Wroniak
dla JMF Byo wic nas czworo, a nie tylko dwoje, soki ywotne kryy w caym kwartecie niby wino, kryy niby krew i wrzay, jak to ju chyba nigdy si nie zdarzy.
John Hawkes, Krwawe pomaracze (prze. Halina Ciepliska)

Zdumiewajca historia! Sdz, e ta trjka lepiej wygldaaby w oczach Boga, gdyby wyupia sobie nawzajem oczy noami do krajania pieczystego. Ale byli to ludzie z dobrego towarzystwa.
Ford Madox Ford, Dobry onierz (prze. Tadeusz Jan Dehnel)

SPIS TRECI 1. Anio zwany Umiechem Reims 2. Profil zawodnika: Edith (waga kogucia) 3. Profil zawodnika: Ucz (waga pirkowa) 4. Profil zawodnika: Severin (waga prednia) 5. Rozgrzewka 6. Kto wygrywa? Kto przegrywa? 7. Walka karnawau z postem 8. Mio na macie 9. Kompleks wicemistrza 10. Powrt do Wiednia

1
Anio zwany Umiechem Reims Moja ona Uczka (ktrej imi ju jaki czas temu skrciem do Ucz) mogaby nawet bomb zegarow nauczy cierpliwoci. Na szczcie mnie te troch zdoaa nauczy. Ona sama opanowaa t sztuk w warunkach, e tak powiem, przymusowych. Urodzia si w Eichbchl maej austriackiej wiosce lecej nieopodal robotniczego miasta Wiener Neustadt, ktre znajduje si zaledwie godzin drogi od Wiednia w 1938 roku, kiedy Hitler przyczy Austri do Niemiec, gdy Ucz miaa trzy latka, jej ojca zastrzelono jako bolszewickiego sabotayst. Nie istniej wprawdzie dowody na to, e by bolszewikiem, ale z ca pewnoci by sabotayst. W Wiener Neustadt, gdzie ku niezadowoleniu mieszkacw mieciy si zakady lotnicze Messerschmitta, powstao w czasie wojny najwiksze lotnisko w Europie. Ojca Ucz zabito w 1941 roku, po tym, jak usiowa wysadzi w powietrze kilka samolotw czekajcych na pasie startowym. Po jego mierci grupa esesmanw z Wiener Neustadt przybya z wizyt do Eichbchl. Powiadomili wieniakw o nasieniu zdrady, ktre wykiekowao w rodzinie mojej ony, po czym kazali im mie na oku matk Ucz i bacznie obserwowa, czy przypadkiem nie zarazia si bolszewizmem od swojego nieboszczyka ma. Nastpnie zgwacili wdow i ukradli z domu drewniany zegar z kukuk, ktry ojciec Ucz kupi na Wgrzech. Eichbchl ley blisko granicy wgierskiej i wgierskie wpywy s tam widoczne na kadym kroku. Kilka miesicy pniej matka Ucz zostaa ponownie zgwacona, tym razem przez wieniakw, ktrzy gdy ich pniej spytano o powd wyjanili, e po prostu starali si wypenia polecenia esesmanw: nie spuszcza oka z matki Ucz i bacznie obserwowa, czy przypadkiem nie zarazia si bolszewizmem. Wieniakw nie ukarano. W 1943 roku, kiedy Ucz miaa pi lat, matka stracia prac w bibliotece klasztoru w pobliskim Katzelsdorf. Szeptano, e podsuwa modym nieprzyzwoite ksiki do czytania. Nie byo to prawd; prawd byo, e wynosia ksiki z biblioteki, ale o kradzie jej nie oskarono, bo nikt tego nie zauway. Stojca nad rzeczk maa murowana chata, w ktrej Ucz przysza na wiat i ktra przylegaa do kurnika (sprztanego przez matk) oraz do obory (sprztanej codziennie przez Ucz, odkd skoczya pi lat), pena bya kradzionych tomw, gwnie o tematyce religijnej, cho mojej onie ich zawarto bardziej kojarzya si ze sztuk ni z religi. Ogromne, wielkoci plakatw albumy przedstawiay rzeby i witrae kocielne oraz architektur sakraln od czasw Karola Wielkiego po pne rokoko. Wieczorami, kiedy zaczynao si ciemnia, Ucz pomagaa matce doi krowy i wybiera jajka. Wieniacy pacili za mleko i jaja kiebas, kocami, kapust, drewnem na opa (rzadziej wglem), winem, ziemniakami. Na szczcie wioska bya na tyle oddalona od zakadw Messerschmitta i lotniska w Wiener Neustadt, e

unikna powaniejszych zniszcze. Pod koniec wojny alianci zrzucili na fabryk i lotnisko wicej bomb ni na jakiekolwiek inne obiekty w Austrii. W maej murowanej chacie w Eichbchl Ucz czsto leaa w ciemnociach, przytulona do matki, i suchaa oskotu pociskw spadajcych na miasto buch! buch! buch! Czasem jaki uszkodzony samolot przelatywa nisko nad wiosk; pewnego razu zbombardowany zosta sad Haslingerw, i to akurat w porze kwitnienia jaboni. Ziemi pod drzewami zacielia, niczym konfetti, gruba warstwa patkw. Niestety, pszczoy nie zdyy zapyli kwiatw, wic na jesienny zbir trudno byo liczy. Ssiedzi znaleli Frau Haslinger w szopie, w ktrej staa prasa do wyciskania soku; poniewa kobieta z rozpaczy dgaa si sekatorem, czym prdzej j obezwadnili, zwizali i wsadzili do duego kosza na jabka, w ktrym przesiedziaa kilka dni, dopki nie przysza do siebie. Frau Haslinger twierdzia pniej, e w czasie gdy bya zwizana, paru wieniakw j zgwacio, ale nikt nie da wiary jej sowom; sdzono, e szok wywoany utrat przyszych zbiorw by tak silny, i po prostu to sobie uroia. Wejcie Rosjan do Austrii w 1945 roku nie byo jednak adnym urojeniem. Ucz miaa wtedy siedem lat i bya adn dziewczynk. Jej matka wiedziaa, e Rosjanie le traktuj kobiety, ale kochaj dzieci, nie bya jednak pewna, czy uznaj Ucz za kobiet, czy za dziecko. Rosjanie wkroczyli od strony Wgier i od pnocy; w Wiener Neustadt i okolicznych wioskach odznaczali si szczegln brutalnoci, gwnie ze wzgldu na usytuowan w miecie fabryk meserszmitw i fakt, e w pobliu mieszkao wielu wysokich stopniem oficerw Luftwaffe. Matka zabraa Ucz do obory. Miay ju tylko osiem krw. Podesza do najwikszej, ktra staa przywizana do erdzi, i poderna jej gardo. Kiedy zwierz wykrwawio si na mier, odwizaa je i przewrcia na bok. Nastpnie rozprua krowie brzuch, wyja wntrznoci, wycia odbyt. Uczyniwszy to, polecia Ucz wsun si w pust jam midzy krowimi ebrami, po czym wepchna do rodka tyle bebechw, ile si zmiecio, a reszt wyniosa za drzwi i pooya na socu, eby zleciay si muchy. Rozcite krowie boki zasuna niczym kurtyn i powiedziaa crce, e ma oddycha przez wycit pod ogonem dziur. Kiedy muchy obsiady wyrzucone za drzwi flaki, kobieta wcigna je z powrotem do obory i przykrya nimi krowi eb. Otoczone rojem much martwe zwierz wygldao tak, jakby od dawna nie yo. Matka pochylia si nad otworem w krowim zadzie i przemwia do crki. Le cicho i nie ruszaj si, dopki kto ci nie znajdzie. Wczeniej daa jej wsk, wysok butelk po winie, napenion herbat rumiankow z miodem, i somk, przez ktr dziewczynka miaa pi, gdy poczuje pragnienie. Le cicho i nie ruszaj si, dopki kto ci nie znajdzie powtrzya. Ucz leaa w krowim brzuchu dwa dni i dwie noce, podczas gdy Rosjanie pldrowali wiosk. Najpierw wyrnli pozostae krowy, potem przywlekli do obory kilka chopek, pniej zaszlachtowali w niej paru mczyzn, ale zdech krow, w ktrej matka ukrya Ucz, omijali z daleka, pewni, e zwierz od dawna jest martwe, a jego miso zgnie, niejadalne. Dopuszczali si w oborze wielu okruciestw, lecz Ucz ani razu nie daa znaku ycia; leaa cicho w krowim brzuchu, tak jak przykazaa jej matka. Nawet gdy skoczya si herbata, a krowie trzewia wyschy i zaczy twardnie, zacieniajc si coraz bardziej, Ucz nie drgna ani nie zajczaa. Po pewnym czasie rozlegy si nad ni obce gosy; dziewczynka nie zareagowaa. Mwiy w niezrozumiaym jzyku i brzmiaa w nich nuta obrzydzenia. Kto szturchn krow. Inni wcignli z odraz powietrze. Potem zaczli wlec martwe zwierz po ziemi. Sapali przy tym i wydawali takie dwiki, jakby ledwo powstrzymywali si od wymiotw. Kiedy chwycili krow za nogi i podnieli z gonym, zbiorowym stkniciem, Ucz wylizgna si ze rodka oblepiona cuchnc mazi i wyldowaa w ramionach niadego, wsatego mczyzny z czerwon gwiazd na szarozielonej czapce. Mczyzna by Rosjaninem. Trzymajc Ucz w ramionach, osun si na kolana; chyba nawet zemdla. Jego kompani zdjli czapki i spucili gowy, jakby si modlili. Kto przynis wiadro wody i obmy dziewczynk. Tak si zoyo, e akurat ci Rosjanie kochali dzieci i bynajmniej nie wzili Ucz za kobiet; prawd mwic, w pierwszej chwili wzili j za cielaka. Powoli wszystkie czci amigwki zaczy si ukada w cao. Matka dziewczynki zostaa zgwacona. (Prawie wszystkie matki i crki zostay zgwacone, a prawie wszyscy ojcowie i bracia zamordowani). Kiedy jeden z Rosjan chcia spali obor, jaka wieniaczka rzucia mu si do ng, bagajc, eby tego nie robi, ale nie miaa duej siy przetargowej bya ju przecie zgwacona. W kocu chwycia opat i roztrzaskaa mu gow; w tej sytuacji inny Rosjanin chwyci pistolet i zastrzeli nieszczsn kobiet. Rosjanie poskadali amigwk. Wieniaczka, ktra tak zawzicie bronia obory, bya zapewne matk tego dziecka, a bronia jej dlatego, e... Pierwszy wpad na to wsaty mczyzna, ktry zapa w ramiona oblepion mazi Ucz, kiedy jego kompani wrzucali cuchncy zewok na ciarwk. By oficerem, Gruzinem znad syncego z jesiotrw Morza Czarnego, z rejonw, ktrych mieszkacy posuguj si wasn specyficzn gwar. Na przykad na krow nie mwi dzrocha, lecz ucz. Indagowani przeze mnie Gruzini tumaczyli mi, e jest to zapewne sowo onomatopeiczne, naladujce dwik, jaki wydobywa si z cielcej si krowy. A uczka? To zrusyfikowane zdrobnienie, okrelajce ciel! Takie wanie imi nadano dziewczynce, ktra wypada z brzucha krowy. Naturalnie, trzydziestokilkuletnia kobieta w adnym wypadku nie jest ju uczk, dlatego zaczem mwi do niej Ucz. Prawdziwe imi i nazwisko mojej ony brzmiao Anna Agati Thalhammer. Oficer, poznawszy w wiosce

histori dziewczynki i jej rodziny, zabra Uczk ze sob do Wiednia. Okupowanie Wiednia stanowio prawdziw przyjemno. Byo to miasto muzyki, malarstwa i teatrw, w ktrym znajdowao si rwnie wiele przytukw dla dzieci osieroconych podczas wojny. Na myl o tym, ile razy opowiadaem Severinowi Winterowi o przeszoci Ucz, opadaj mi rce! Najwaniejsz cech Ucz, tumaczyem mu raz po raz, jest lojalno. Cierpliwo, mwiem, jest odmian lojalnoci, ale Severin za nic nie potrafi tego zrozumie. Suchaj wbijaem mu do gowy lojalno Ucz jest jej si, a zarazem pit achillesow. Kogo kocha, temu bezgranicznie ufa. Jeli obdarzy kogo mioci, wwczas gotowa jest na wszystko przysta i wszystko cierpliwie znosi. To Ucz znalaza te pocztwki. Idc za z rad przyjaci, spdzalimy upiorne lato w Maine, nkani deszczem i ksani przez owady, ktre ciy jak optane, kiedy nagle Ucz optaa pasja do antykw. Nie trwaa dugo, lecz tamto lato wci kojarzy mi si ze starymi, mierdzcymi stchlizn rupieciami z czasw kolonialnych. Zwiedzajc Bath w stanie Maine, Ucz wypatrzya may, obskurny sklepik przy porcie, oferujcy, jak gosi napis na szyldzie, rzadkie antyki; wanie w nim znalaza pocztwki. Z pocztku waciciel sklepu usiowa sprzeda jej stary bat dorokarski. Jak mi pniej wyznaa, oczy staruszka bagay j, eby go na nim wyprbowaa, ale moe tak jej si tylko zdawao jest Europejk, a Amerykanie na og nie gustuj w tego typu rzeczach. Chocia nie znam upodoba mieszkacw Maine. W kadym razie ona podzikowaa uprzejmie za bat i na wszelki wypadek nie oddalaa si zbytnio od drzwi. Staruszek nie odstpowa jej na krok. Szperajc po pkach, natrafia na zakurzon szklan kasetk, pen pocztwek z Europy. Powiedziaa, e chce je obejrze. Wszystkie przedstawiay Francj z okresu pierwszej wojny wiatowej. Spytaa staruszka, skd je ma. Okazao si, e podczas pierwszej wojny wiatowej walczy w szeregach armii amerykaskiej i by akurat we Francji, kiedy witowano zwycistwo. Pocztwki stare, kiepskiej jakoci fotografie, wikszo czarnobiaych, kilka podbarwionych stanowiy jedyn pamitk, jak mia z tych czasw. Jego zdaniem, czarnobiae lepiej oddaway klimat wczesnej Francji. Pamitam Francj w czarnobiaych barwach rzek. Chyba wtedy nie bya jeszcze kolorowa. Ucz wiedziaa, e pocztwki sprawi mi przyjemno, wic nabya je wszystkie ponad czterysta sztuk za jednego dolara. Studiowaem je uwanie przez wiele tygodni i wci do nich wracam. S na nich kobiety w dugich czarnych sukniach, panowie z czarnymi parasolami, wiejskie dzieci w tradycyjnych costumes bretons, bryczki, stare samochody, nakryte plandek ciarwki armii francuskiej, onierze przechadzajcy si po parku. S widoki Reims, Parya i Verdun zarwno sprzed bombardowa, jak i po nich. Ucz miaa racj; takie rzeczy zawsze mog mi si przyda. Tamtego lata w Maine zbieraem materiay do swojej trzeciej powieci historycznej, umiejscowionej w Tyrolu w czasach Andreasa Hofera, przywdcy powstania ludowego, ktry dzielnie walczy z wojskami Napoleona, wiec nie w gowie mi bya Francja z okresu pierwszej wojny wiatowej; wiedziaem jednak, e prdzej czy pniej sign do tego tematu. Moe za kilka czy kilkanacie lat, kiedy wszystkie osoby uwiecznione na kartach, zarwno doroli, jak i dzieci w costumes bretons, dawno bd w grobie. Uwaam, e powie historyczna nie powinna traktowa o ludziach, ktrzy s wrd nas. Historia wymaga czasu, dlatego unikam pisania o ywych. Do studiowania przeszoci potrzebny jest aparat o wymiennych obiektywach: jeden musi mie dug ogniskow, eby wida byo plan oglny, drugi krtk, ktra daje ostre, wyrane zblienia. Szeroko kta jest nieistotna; aden obiektyw nie obejmie caego obrazu. Jak ju wspomniaem, wtedy, w Maine, Francja nie bya mi w gowie, bo zajty byem czym innym. Smarowaem maci odkaajc miejsca po ukszeniach owadw, przeywaem klski i sukcesy chopskich oddziaw sawnego Tyrolczyka, Andreasa Hofera, i podtrzymywaem na duchu Ucz, ktr przeraao skaliste wybrzee oraz grony, rozhukany ocean. Nasze dzieci byy wwczas w gupim, lekkomylnym wieku (czy kiedykolwiek nie s?), a w dodatku nie umiay pywa. ona uznaa, e przynajmniej w samochodzie i w sklepach z antykami nic im nie grozi, ja za nie protestowaem, gdy wolaem nie naraa si na dalsze ukszenia mustykw, bolimuszek i widliszkw. Lato w Maine spdzilimy wic kryjc si w zamknitych pomieszczeniach. Dlaczego myszmy tu przyjechali? pytaa Ucz. Mymy poprawiaem j. Ja, myszmy. Dlaczego myszmy tu przyjechali? Moe eby uciec? Ot czeko? dziwia si ona. To mieszne, kiedy teraz o tym myl, ale zanim poznalimy Edith i Severina Winterw, naprawd nie mielimy przed czym ucieka. A tamtego lata w Maine jeszcze ich nie znalimy. Wracajc do obiektywu o krtkiej ogniskowej... Wrd pocztwek, ktre Ucz mi kupia, jest kilka z

katedr w Reims przed zniszczeniem i po zbombardowaniu; s take dwa zblienia anioa czy raczej anielicy zwanej Umiechem Reims, wykonane od strony wejcia do zachodniej kruchty. Zanim na katedr spady bomby, anielica istotnie bya umiechnita. Obok niej sta wity Nikazjusz z wycignitym kikutem rki uamanej na wysokoci nadgarstka i min tak ponur, jakby przewidywa, co si wydarzy. W czasie bombardowa anielica zwana Umiechem Reims stracia gow. Stracia rwnie rk poniej okcia oraz kawaek nogi midzy udem a ydk. wity Nikazjusz straci drug rk, jedn nog, brod oraz prawy policzek. O ile kiedy promienny umiech anielicy przymiewa swym blaskiem ao bijc z oblicza witego, o tyle po bombardowaniach z obu posgw emanowa gboki smutek. Po wojnie niektrzy twierdzili, e to joie de vivre na ustach anielicy sprowadzia na ni nieszczcie. Ale wikszo mdrych ludzi w Reims uwaaa, e win ponosi markotny Nikazjusz, ktry nie mogc znie wyrazu radoci na twarzy swojej towarzyszki, cign bomby na nich oboje. Jak si powszechnie sdzi w tych rejonach Francji, mora historii jest taki, e kiedy wok toczy si wojna, nie naley okazywa radoci. Okazujc rado, zniewaa si zarwno swoich, jak i wroga. Dla mnie nie brzmi to zbyt przekonujco. Poczciwi mieszkacy Reims nie rozumiej, na czym polega istota rzeczy. Ot tak dugo jak anielica umiechaa si promiennie, stojcy obok wity cierpia katusze. Kiedy za stracia gow, a wraz z ni umiech, wity mimo e sam rwnie odnis nowe rany poczu si znacznie lepiej. Moim zdaniem, mora jest nastpujcy: nieszczliwy mczyzna nie potrafi zaakceptowa szczliwej kobiety. Gdyby nie wyrczyy go bomby, wity Nikazjusz prdzej czy pniej sam pozbawiby anielic umiechu, a moe i gowy. Na tej samej zasadzie, nawet gdybym nie pojawi si w ich yciu, Severin Winter prdzej czy pniej unieszczliwiby Edith. Troch czerplywoszczy mwia Ucz, kiedy jeszcze zmagaa si z prawidow wymow. W porzdku, Ucz. Zblienia daj dokadny obraz zniszcze. Zdjcia przedstawiajce oglny plan miasta s mniej wyrane. Na jednym, wykonanym z katedry, wida sporo zbombardowanych domw, lecz ani ja, ani mdrzy mieszkacy Reims nie wysnulimy z tego adnej nauki. Tak jak mwiem, szerokoktny obiektyw nie na wiele si zdaje. Edith i Severina Winterw rwnie widz jedynie na zblieniach. Nam, autorom powieci historycznych, potrzebny jest czas. Troch czerplywoszczy. Nie eby to byo specjalnie wane, ale historia Severina Wintera, tego upartego, zadufanego w sobie Prusaka, w pewnym sensie przypominaa histori Ucz. Ale historia czasem kamie. Najlepszym przykadem jest to, e zniszczenie katedry i pozbawienie gowy posgu zwanego Umiechem Reims zaliczane s do jednych z wikszych tragedii ludzkoci, jakie miay miejsce w czasie pierwszej wojny wiatowej. Bardzo to pochlebne dla anioka, lecz jake niedorzeczne! Jak mona stawia znak rwnoci midzy zburzeniem zabytku a gwatami dokonywanymi przez Szwabw na francuskich i belgijskich kobietach, z okaleczeniami cia, mordami? Jak mona porwnywa zniszczenie kamiennego posgu, zwanego Umiechem Reims, do nabijania na bagnety niczym kawakw misa na szpikulce maych dzieci? Ludzie zbyt wysoko ceni sztuk, zbyt nisko histori. Wci mam przed oczami, jak Severin Winter, mionik sentymentalnej muzyki operowej, kry po zastawionym rolinami salonie, niczym grone zwierz po ogrodzie botanicznym, i sucha Beverly Sills piewajcej ucj z Lammermoor Donizettiego. Severin, ty jej nie rozumiesz. Chodzio mi o Ucz, on jednak by mylami przy oszalaej z rozpaczy ucji. Tak, chyba Joan Sutherland lepiej piewa t parti rzek. Suchaj, gdyby Rosjanie nie podnieli krowy, Ucz nigdy by z niej nie wysza. Wyszaby. Zachciaoby jej si pi i by wysza. Herbata w butelce dawno si skoczya! zawoaem. Nie znasz jej, Severin. Gdyby podpalili obor, Ucz sponaby ywcem. E tam! Daaby nog, jak tylko poczuaby dym. Mylisz si. Nawet gdyby poczua swd pieczonego misa, leaaby w tej krowie, dopki sama by si nie upieka. Severin Winter mi nie wierzy. Ale czego mona si spodziewa po trenerze druyny zapaniczej? Matka Severina bya aktork, ojciec malarzem, on natomiast jak twierdzi jego trener mg zosta wielkim zapanikiem. Kilkanacie lat temu na mistrzostwach Wielkiej Dziesitki dziesiciu najwikszych uczelni rodkowopnocnego Wschodu rozgrywanych na uniwersytecie Michigan State w East Lansing, Severin Winter, ktry reprezentowa barwy uniwersytetu Iowa, zaj drugie miejsce w kategorii wagi predniej. By to jego najwikszy sukces sportowy. W finale Wielkiej Dziesitki przegra ze znakomicie posugujcym si nogami Jeffersonem Jonesem z uczelni Ohio State, szczupym, modym Murzynem o twardej jak kamie czaszce, sinych doniach i sterczcych kolanach, ktre wyglday niby ogromne mahoniowe gaki u drzwi. Kiedy Jones obj go od tyu nogami, Severin jak twierdzi mia wraenie, e znalaz si w imadle; zdaje si, e koci biodrowe przeciwnika, rozstawione szeroko niczym u kobiety, pozwalay mu wywiera nieprawdopodobny ucisk. A kiedy Jones rozpaszczy go na macie wyginajc mu

do tyu lewe rami, na praw nog za zakadajc noyce Severin poczu si tak, jakby w okolicach krgosupa odcito mu krenie. Ale nawet Jones, ktry przez dwa lata z rzdu zwycia w Wielkiej Dziesitce, ani razu nie wygra w oglnokrajowych zawodach midzyuczelnianych. Tytu akademickiego mistrza kraju tym bardziej by poza zasigiem Severina Wintera. Tego roku, kiedy zaj drugie miejsce na mistrzostwach Wielkiej Dziesitki, walczy rwnie w zawodach oglnokrajowych. W pierwszej walce eliminacyjnej pooy go na opatki bronicy tytuu zawodnik z Oklahoma State, w drugiej walce student geologii z Colorado School of Mines, a w walce o pite i szste miejsce jeszcze raz przegra na punkty z Jeffersonem Jonesem. Usiowaem kiedy porozmawia z zapanikami, ktrzy pokonali Severina; z wyjtkiem jednego, reszta nawet nie pamitaa jego nazwiska. Bo nigdy nie pamita si tych, ktrych si pokonao. Pamita si tylko tych, z ktrymi si przegrao wyjani Severin. Okazao si jednak, e Jefferson Jones, ktry zosta trenerem druyny zapaniczej w szkole redniej w Cleveland, bynajmniej nie zapomnia Wintera. W cigu trzech lat stoczyli pi walk; wszystkie pi wygra Jones. Wie pan, on po prostu nie umia mnie podej. Ale trzeba mu przyzna, wytrwale prbowa, nie dawa za wygran. Rozumie pan, nie? Na przykad robiem wzek, powalaem go na brzuch, a on wolno, mozolnie, jak stare psisko, podnosi si z powrotem na czworaki. Ja go znw na brzuch, a on znw na czworaki. Uparty by, tyle e to ja zgarniaem punkty. Ale... czy by dobry? Wygra wicej pojedynkw, ni przegra. Jednak ze mn mu nie wychodzio. Jeffersona Jonesa cechowaa ta sama pewno siebie, ktra emanowaa z Severina. Zdaje si, e ego zapanikw pozostaje w szczytowej formie dugo po tym, jak sami j trac. Moe cige wyrzeczenia, aby utrzyma si w danej kategorii wagowej, rekompensuj sobie bujn wyobrani? Takie miaem wraenie, suchajc opowieci Severina o niezwykych wyczynach jego rodzicw. Matk Severina bya wiedeska aktorka, Katrina Marek. To akurat pokrywao si z prawd. Ostatni wystp Katriny w Wiedniu mia miejsce w czwartek wieczorem, 10 marca 1938 roku. Recenzenci zachwycali si jej gr; Katrinie rwnie bardzo leaa rola Antygony, albowiem moga nosi na scenie lune szaty, maskujce fakt, e jest w smym miesicu ciy. Pitkowe przedstawienie odwoano z powodu nieobecnoci aktorki. W synny Czarny Pitek 11 marca 1938 roku nastpio przyczenie Austrii do Trzeciej Rzeszy, a dzie pniej wojska niemieckie przekroczyy austriack granic. Katrina Marek, wiedzc, co si szykuje, zdya uciec ze swym jeszcze nienarodzonym dzieckiem. Wyjechaa takswk. Akurat ten szczeg te jest zgodny z prawd. Zapakowaa do takswki siebie, swj pd oraz kolekcj rysunkw i obrazw olejnych swojego ma. Obrazy zostay zdjte z blejtramw i zrolowane. Ojciec Severina pozosta w Wiedniu. Da onie rysunki, obrazy oraz wiele rad: eby dojechaa takswk do granicy szwajcarskiej i tam wsiada w pocig do Belgii lub Francji, a nastpnie popyna statkiem do Anglii; eby udaa si do Londynu i odszukaa tych dwch lub trzech malarzy londyskich, ktrzy znaj jego twrczo; eby poprosia ich, aby popytali, czy ktry z miejscowych teatrw nie zatrudniby znanej austriackiej aktorki; eby kademu, kto zada od niej jakiego dowodu tosamoci, pokazywaa prace ma i mwia: Nazywam si Katrina Marek. Jestem aktork, on wiedeskiego malarza, Kurta Wintera. Wyjechaam z Wiednia, bo jestem w ciy... Co wyranie rzucao si w oczy nawet wtedy, gdy miaa na sobie luny strj Antygony. Tylko nie urod dziecka, pki nie dotrzesz do Londynu przykaza jej Kurt Winter. Nie zdysz wyrobi mu paszportu. W Czarny Pitek pocaowa Katrin na poegnanie, wsadzi j do takswki i patrzy, jak dzie przed wkroczeniem Niemcw do Austrii ona opuszcza Wiede. A si wierzy nie chce, ale w samym Wiedniu pierwsza fala aresztowa obja siedemdziesit sze tysicy osb. (Katrina Marek wraz z nienarodzonym Severinem akurat wsiadaa w Sankt Gallen do pocigu jadcego do Ostendy). A co z Kurtem Winterem? Severin twierdzi, i ojciec pozosta w Wiedniu dlatego, e by oddany idei rewolucji i chcia dokona bohaterskich czynw. Kto, na przykad, przewiz przez wgiersk granic (po tym, jak Czesi zawrcili go ze swojej) odwanego austriackiego wydawc, Herr Lennhoffa, ktrego Niemcy uznali za przestpc. Rwnie i w tym celu uyto takswki. Kurt Winter mg w poudnie przeczyta artyku wstpny Lennhoffa potpiajcy anszlus, a kilka godzin pniej pdzi takswk w stron Kittsee. O dwunastej w poudnie bowiem Hitler dotar zaledwie do Linzu. Nie wiem, czy tak byo przyzna Severin ale czasowo ojciec by si wyrobi. Kiedy po raz pierwszy opowiada t histori, wynikao z niej, e kierowc takswki, ktr wydawca uciek przez granic, by na pewno Kurt Winter. Z kad kolejn relacj udzia ojca stawa si coraz bardziej niejasny. Ale mg nim by upiera si Severin. Przecie musia mie jaki bardzo wany powd, eby zosta w Wiedniu.

No i jeszcze ta historia z zoo. Zasadnicze fakty si zgadzaj; zdoaem je sprawdzi. W 1945 roku, tu przed wkroczeniem Rosjan do Wiednia, zjedzono wszystkie zwierzta z ogrodu zoologicznego. Oczywicie, im bardziej ludziom dokucza gd, tym czciej pod oson nocy zakradali si do zoo, eby upolowa antylop lub zebr. Kiedy nie ma co je, troska o zwierzta istotnie wydaje si do mieszna. A jednak wojsko wyznaczyo stra zoon z rezerwistw, eby w dzie i w nocy pilnowaa rozlegego terenu wok paacu w Schnbrunnie, gdzie mieci si ogrd zoologiczny i botaniczny. Severin twierdzi, e rezerwici sprzedawali zwierzta, sztuka po sztuce, godujcym ludziom, e rozwin si poktny handel egzotycznymi okazami. W porzdku, akurat w to mog uwierzy. Trudniej mi uwierzy w to, co nastpio pniej. Ot w nocy z 31 marca na 1 kwietnia 1945 roku, dwanacie dni przed zajciem Wiednia przez Rosjan, jaki dure postanowi wypuci zwierzta z klatek. Mj ojciec kocha zwierzta, wic chtnie by si podj tej roboty oznajmi Severin Winter. By zagorzaym antyfaszyst; to moga by jego ostatnia akcja z polecenia podziemia... Ostatnia dlatego, e zwierzta, ktre uwolni, natychmiast poary biednego gupca. Bd co bd, im te doskwiera gd. Wypuszczone z klatek, zaczy rycze tak gono, e pobudziy godne dzieci. Mieszkacy Wiednia tumnie wyruszyli na owy. Nie byo na co czeka; Rosjanie dotarli ju do Budapesztu. Tylko kto, kto ma nie po kolei w gowie, zostawiby obcym wojskom zoo pene jedzenia! Akcja si nie powioda zakoczy Severin. Zamiast uratowa zwierzta, ojciec doprowadzi do ich mierci, i przy okazji sam zgin. Akcja rzeczywicie si nie powioda, jeli w ogle miaa miejsce i jeli Kurt Winter by w ni bardziej zaangaowany ni w ucieczk Lennhoffa. Ale skoro nie opuci Wiednia wraz z on, czemu nie przyj, e pozosta, aby dokonywa bohaterskich czynw? Ucz mwi, e wietnie rozumie Severina i wcale mu si nie dziwi. No pewnie! Jak si ma podobn przeszo i podobnych ojcw... Kiedy przyszed mi do gowy szalony pomys. A moe ojciec Ucz, sabotaysta z Wiener Neustadt, by oszustem, ktry prowadzi podwjne ycie? Moe podczas pobytu w Wiedniu, gdzie z powodzeniem gra rol modego malarza, nawiza romans z Katrin Marek, ktra zasza w ci? I wtedy, zamiast paci alimenty, da aktorce swoje rysunki i obrazy, nastpnie pojecha do Wiener Neustadt wysadzi kilka meserszmitw, cudem umkn Niemcom, po czym wrci do Wiednia, bo nie chcia oglda zgwaconej ony w Eichbchl, i wreszcie, nkany wyrzutami sumienia, postanowi w nocy z 31 marca na 1 kwietnia 1945 roku, w prima aprilis, jako zadouczynienie za grzechy uwolni zwierzta z zoo? Jak wida, my, autorzy powieci historycznych, interesujemy si nie tylko tym, co si stao, ale rwnie tym, co mogo si wydarzy. Wedug mojej wersji, Severin i Ucz byliby przyrodnim rodzestwem, a to by tumaczyo pewne elementy ich pniejszego zwizku, ktre wci pozostaj dla mnie zagadk. Czasem pocieszam si, e chodzi tylko o podobne dowiadczenia z okresu dziecistwa. Para prostaczkw z Europy rodkowej, ktrzy wszystko kwituj wzruszeniem ramion! Kiedy Ucz wpadaa w zo, twierdzia, i gdyby nie to, e istniej orgazmy, cay wiat nie byby wart zamanego grosza. Severin rwnie nie przypisywa wiatu adnych innych zasug. Lecz jeli si nad tym dobrze zastanowi, czyo ich co znacznie wicej ni przeycia wojenne. Ale wrmy na chwil do jake intrygujcych zrolowanych pcien i rysunkw, ktre Kurt Winter da Katrinie Marek. Przez ca drog do Anglii aktorka ani razu do nich nie zajrzaa, dopiero na cle musiaa je rozwin. I wtedy jej oczom ukazay si akty, erotyczne akty, przedstawiajce j, Katrin Marek. Zdziwia si nie mniej ni celnicy brytyjscy, bo Kurt Winter nigdy nie zajmowa si aktami ani sztuk erotyczn. Znany by gwnie jako autor prac o delikatnej kolorystyce, utrzymanych w stylu Schielego i Klimta, dwch austriackich malarzy, ktrych niezmiernie ceni i nieudolnie naladowa. Podczas gdy Katrina staa speszona, brytyjski celnik z duym zainteresowaniem studiowa kolejno kady rysunek i obraz. Aktorka bya w smym miesicu ciy, na jej twarzy malowao si znuenie, jednake urzdnik celny, ktry umiecha si do niej i po chwili (przekupiony rysunkiem Wintera) askawie wpuci j do Anglii, przypuszczalnie widzia Katrin oczami Kurta, czyli ani ciarn, ani zmczon podr. M Katriny wcale nie liczy na to, e malarze londyscy, do ktrych aktorka zgosi si z prob o pomoc w znalezieniu pracy, pomog jej zaczepi si w teatrze ze wzgldu na szacunek, jakim darz jego dziea. Nie wysya przecie do Anglii adnych dzie. Wysya austriack aktork w zaawansowanej ciy, sabo mwic po angielsku, przeraon, nie majc w Anglii znajomych ani przyjaci, ktrzy mogliby si ni zaopiekowa. wiadomie wic zaopatrzy j w obrazy i rysunki, bdce najlepsz reklam jej samej. Przegldajc pokazywane im prace, malarze, kierownicy galerii oraz dyrektorzy teatrw pytali Katrin: Jest pani modelk, tak? Jestem aktork odpowiadaa. on artysty, ktry namalowa te obrazy. A oni na to: Tak, ale to pani mu do nich pozowaa, prawda? Prawda. I mimo e bya w dziewitym miesicu ciy, patrzyli na ni z podziwem w oczach. Bardzo troskliwie si ni zajto. Severin przyszed na wiat w kwietniu 1938 roku w dobrym londyskim szpitalu. Na przyjciu z

okazji jego trzydziestych pitych urodzin syszaem, jak mocno podpity zwierza si Ucz: Jeli chcesz wiedzie, mj ojciec by kiepskim malarzem. Jednak pod pewnymi wzgldami geniuszem. Zdawa sobie spraw, e z matki jest taka sama aktorka, jak z niego malarz, i e jeli wszyscy razem wyjedziemy do Londynu, to zdechniemy z godu. Postanowi wic przedstawi matk w moliwie najlepszym wietle, sam za usun si nie tyle w cie, co w ogle poza ramy obrazu. I rzeczywicie namalowa j wspaniale. Pooy do na brzuchu Ucz, troch poniej jej ppka. Jeszcze nigdy nie widziaem go tak pijanego.Wszyscy najlepiej prezentuj si na golasa, no nie? Zdumiao mnie, kiedy Ucz skina gow, jakby przyznawaa mu racj. ona Severina, Edith, na pewno by si z nim nie zgodzia. Bya to osoba znacznie bardziej subtelna, o wyjtkowo duej klasie, naturalnym wdziku i wrodzonej elegancji. Odprona, wysoka, o zmysowych ustach, chopicych biodrach i wskich, szczupych doniach, poruszaa si z gracj baletnicy. I dlatego zawsze przeywaem szok, widzc j z Severinem, ktry idc koo niej, przypomina niezdarnego, le wytresowanego niedwiedzia. Edith miaa zgrabne nogi o skrze gadkiej jak jedwab, modziecze piersi, mae i jdrne, swobodn dziewczc fryzur. Ubieraa si ze smakiem, w stroje tak wygodne, e miao mogaby w nich sypia tyle e taka kobieta jak ona powinna raczej ka si do ka bez niczego. Kiedy j poznaem, zbliaa si do trzydziestki i od omiu lat bya on Severina Wintera, ktry z kolei we wszystkim, co nosi, wyglda jak we wosiennicy, w dodatku niepasujcej rozmiarem, i ktry na pierwszy rzut oka sprawia wraenie szerszego ni duszego. Mierzy metr siedemdziesit dwa wzrostu, a way z dziesi kilo wicej ni w czasach, gdy walczy w kategorii predniej. Solidny pancerz mini pokrywa mu plecy i klatk piersiow. Ramiona mia grubsze od licznych ud swojej poowicy. Kiedy napina szyj, w koszulach renomowanych firm z trzaskiem pkay konierzyki. Cigle usiowa pozby si maego, prawie niewidocznego brzucha, w ktry lubiem go dga, bo tak bardzo mu przeszkadza. Palec zagbia mi si w nim tyle, co w pice do futbolu. Gowa Severina bya dua, okrga niczym kask motocyklisty i poronita gstw ciemnych wosw, ktre na czubku przylegay pasko do czaszki, jakby chodzi w za ciasnej czapce narciarskiej, a po bokach opaday na uszy niby lwia grzywa. (Chtnie zasania uszy, zwaszcza jedno, bo byy wyranie zdeformowane). obuzerski umiech czsto goci na jego twarzy, a wtedy ukazywa si rzd silnych, biaych zbw, z ktrych jeden, dolny, by nadamany: szczerba sigaa prawie do samego dzisa. Oczy mia due, piwne, szeroko rozstawione, nos zamany w dwch miejscach: jedno skrzywienie wida byo, gdy si patrzyo na lewy profil, drugie, gdy si patrzyo en face. Severin nie tylko wyglda jak zapanik, lecz w rozmowie co chwila powoywa si na t dyscyplin sportu, a poniewa by czowiekiem nie tylko praktycznym, lecz rwnie romantykiem, jego karkoomne metafory wrcz poraay swoj kwiecistoci. Przypomina dzikusa, ktry lizn nieco dobrych manier; raz zachowywa si jak hrabia na salonach, raz jak nieokrzesany prostak. Wysoko ceni wasne poczucie godnoci, a jednak czsto sam z siebie robi pomiewisko. Na zebraniach uczelnianych znany by z tego, e perorowa w dwch jzykach naraz, oskarajc innych wykadowcw o dyletantyzm i wysugiwanie si wspczesnoci; grzmia, e znajomo przekltej historii jest studentom nieodzowna, a warunkiem ukoczenia studiw powinno by zaliczenie co najmniej trzyletniego kursu jzyka obcego. (Sam by adiunktem na wydziale filologicznym). Koledzy go oczywicie podjudzali, ale czynili to ostronie. By zbyt atletycznie zbudowanym dyskutantem, aby go lekkomylnie prowokowa, ponadto do perfekcji posugiwa si drwin i posiada jeden dar niezwykle cenny w wiecie akademickim, w ktrym triumfuje nudziarstwo: wytrwao. Potrafi przeczeka kadego mwc. Cho wykada w instytucie germanistyki, ani na moment nie pozwala nikomu zapomnie, e jest trenerem uniwersyteckiej druyny zapaniczej. Podkrela to z uporem, zwaszcza przy obcych. Ilekro go komu przedstawiano, nie przyznawa si, e prowadzi zajcia na germanistyce. Pracuje pan na uniwersytecie? pytano go. Tak, trenuj zapanikw odpowiada. Ktrego razu zauwayem, jak Edith skrca si ze zoci. Severin nigdy nie ucieka si do przemocy. Kiedy na przyjciu wydanym dla nowych pracownikw naukowych pokci si o co z jakim rzebiarzem. Rzebiarz, nie podejrzewajc, e przeciwnik ma minie twarde jak ze stali, zamachn si i hukn go pici w brzuch. Cho facet przewysza Severina o gow i by kilka kilogramw od niego ciszy, jego pi po prostu odbia si, jakby uderzy w trampolin. Severin nawet nie drgn. Nie tak. Trzeba wyprowadzi cios caym ramieniem zacz wyjania. I nie sta jak koek. Naley oderwa stop od podogi... Nie mia najmniejszego zamiaru si mci; zapomnia o ktni i w okamgnieniu przeobrazi si w trenera udzielajcego fachowych porad tpemu wychowankowi. Poniewa z maniackim uporem podkrela wag sportu w swoim yciu, zanudzajc tym wszystkich przyjaci, zaczem podejrzewa, e moe wcale nie by tak dobrym zapanikiem, jak twierdzi; kiedy wic otrzymaem zaproszenie z uniwersytetu Iowa, aby wygosi cykl wykadw na temat powieci historycznej, postanowiem skorzysta z okazji i odnale czowieka, ktry przed laty trenowa Severina. Przyszo mi bowiem do gowy, e moe Jefferson Jones z Ohio State stworzy sobie zbyt pochlebny obraz przeciwnika, ktrego pokona pi razy w piciu walkach.

Bez trudu odszukaem trenera, ktry po latach szkolenia studentw peni teraz jak honorow funkcj administracyjn, i spytaem go, czy pamita Severina Wintera, zawodnika wagi predniej. Jasne, e pamitam! To mg by wielki zapanik. Mia ku temu wszelkie dane: dobrze si czu na macie, garn si do walki, nigdy nie dawa za wygran. Rozumie pan? Powiedziaem, e tak. Ale nie radzi sobie na wanych zawodach. Nie dlatego, e nie wytrzymywa psychicznie, e puszczay mu nerwy. Nie. Po prostu popenia jaki gigantyczny bd. Rzadko mu si to zdarzao, ale na wanych zawodach wystarczy jeden taki bd, eby przegra. Rozumie pan? Rozumiem. A czy to prawda, e kiedy w mistrzostwach Wielkiej Dziesitki zaj drugie miejsce w kategorii predniej? Pewnie przyzna trener. Tylko e od tamtej pory zmieniy si kategorie wagowe w sporcie akademickim; granice przesuny si w gr. Winter musia si cigle pilnowa, eby nie przyty choby o jeden gram, bo automatycznie znalazby si w wyszej kategorii, a dzi mgby walczy w predniej, nawet gdyby way kilogram wicej ni wtedy. Wiedzia pan o tym? Nie wiedziaem i naprawd mao mnie to obchodzio. Poegnaem si czym prdzej, bojc si, e za chwil staruszek zacznie mnie informowa, ile wynosiy poszczeglne kategorie wagowe dawniej, a ile wynosz dzi; mimo e w rodowisku akademickim czowiek przywyka do nudziarstwa, nic nie jest tak nudne, jak szczegowa wyliczanka sportowych danych. Czasem artowaem sobie z Wintera i jego wielkiej pasji. To musi by mie mwiem zajmowa si dziedzin, ktra w cigu dziesiciu lat zmienia si nie wicej ni o kilogram. A historia? replikowa. Mylisz, e o ile historia si zmienia? Najwyej o dziesi deka od narodzin Chrystusa i ptora od Marksa. Severin Winter by czowiekiem wyksztaconym, po niemiecku mwi oczywicie bezbdnie i chocia cudzoziemcy czsto nie potrafi dobrze naucza swojego ojczystego jzyka, cieszy si doskona opini jako wykadowca. Cieszy si rwnie doskona opini jako trener, ktra to praca trafia mu si zupenym przypadkiem. Uniwersytet zatrudni go na wydziale filologii, ale po zajciach Severin chodzi na wszystkie walki i treningi zapanikw i wkrtce zosta nieoficjalnym zastpc trenera. Trenerem w owym czasie by tpawy olbrzym z Minnesoty, ktry tego roku, gdy Winter reprezentowa barwy uniwersytetu Iowa, zaj pierwsze miejsce w kategorii cikiej zarwno w mistrzostwach Wielkiej Dziesitki, jak i w akademickich mistrzostwach kraju. Niedugo po tym jak Severin zosta jego nieoficjalnym zastpc, byy zapanik z Minnesoty zmar na atak serca w trakcie demonstrowania przerzutu przez rami. (Wydawao mi si, e jako le si do tego zabiera powiedzia pniej Severin). Poniewa zdarzyo si to w rodku roku akademickiego i nie mia kto trenowa zapanikw, dziekan wydziau wychowania fizycznego zwrci si o pomoc do Severina. Severin przyzna si Edith, e po cichu od dawna marzy o tej pracy. Druyna zacza osiga tak dobre wyniki, e zatrzymano Severina na kolejny rok, co wywoao lekkie poruszenie wrd bardziej zawistnych pracownikw uniwersytetu, zazdrosnych o to, e ich kolega dostaje podwjne wynagrodzenie. Na wydziale filologii rozlegy si gosy niezadowolenia, e Severin, obciony dodatkow prac, powica znacznie mniej czasu i uwagi studentom germanistyki. Oczywicie nikt mu tego w twarz nie powiedzia. Prawda za wygldaa tak, e coraz wicej studentw zapisywao si na nauk jzyka niemieckiego, gdy Severin da tego od wszystkich, ktrzy chcieli trenowa zapasy. Severin Winter twierdzi, e praca trenera pozwala mu by lepszym wykadowc. e dziki niej wszystko, co robi w yciu, robi lepiej ni przedtem. Powtarza to przy kadej okazji, w kadym towarzystwie, w kadej sytuacji. Po prostu sprawniej funkcjonuj! oznajmia gono i poklepywa po zgrabnym tyeczku Edith, ktra podskakiwaa zaskoczona, rozlewajc drinka. czyo ich gbokie uczucie, ktre wszystkich do dziwio. Pamitam, e kiedy wracalimy do domu po pierwszej kolacji u Edith i Severina, oboje z Ucz bylimy zaintrygowani naszymi gospodarzami. Boe, ten facet przypomina trolla powiedziaem. Za to ona jest w twoim gucie zauwaya Ucz. Wyglda niemal groteskowo cignem. Jak wyronity karze... Znam ci. Pooya solidn do na moim udzie. Pociga ci ten typ kobiet. O szlachetnych rysach twarzy, miych manierach... On prawie wcale nie ma szyi. Jest bardzo atrakcyjny sprzeciwia si ona. Naprawd ci si podoba? zdumiaem si. Och, ja. Wyjtkowo. To bardzo atrakcyjny menszczyzna. Mczyzna poprawiem. Ja. Ona te jest atrakcyjna, prawda? Och, ja. Wyjtkowo. Rozemiaem si. Zacisna do na moim udzie i te si rozemiaa.

Czy wiesz, e caa kuchnia jest na jego gowie? spytaa po chwili. Jedno trzeba Severinowi przyzna: uroczycie celebrowa przyrzdzanie posikw, cho na jedzenie rzuca si jak dzikus. Po kolacji przeszlimy do salonu i siedzc na pkolistej kanapie, popijalimy brandy. Wystawione na niskim stoliku owoce i sery znikay w byskawicznym tempie; Severin, wci nienasycony, poera wszystko, co znajdowao si w zasigu rki winogrona, gruszki, kanapki z brie, kawaki gorgonzoli. Brandy popija winem, ktre mielimy do kolacji. W pewnej chwili Ucz zrobia si senna; wycigna si wygodnie i opara bos stop o blat stolika. Severin chwyci j i zmierzy takim wzrokiem, jakby to by pyszny udziec barani. Tylko spjrzcie! zawoa. Spjrzcie na szeroko tej kostki, na wielko stopy! Powiedzia co po niemiecku, na co Ucz zareagowaa miechem. Nie bya za ani speszona. Spjrzcie na t ydk! Tak wygldaj nogi prawdziwej wieniaczki! Nogi, ktre chadzaj boso po polach! Nogi, na ktrych mona uciec przed ca armi! Znw przeszed na niemiecki. Wyranie podobaa mu si krpa sylwetka mojej ony. Ucz bya z pi centymetrw nisza od Severina, miaa szerokie biodra, bujne piersi, zaokrglony brzuch, silnie uminione nogi oraz wypuke poladki, na ktrych nawet gdy staa mona by posadzi dziecko. Jej ciao byo jednak jdrne, bez grama zbdnego tuszczu. Twarz miaa szerok, jak wikszo kobiet z Europy rodkowej, o wydatnych kociach policzkowych, mocno zarysowanej szczce i wskich ustach. ona odpowiedziaa Severinowi po niemiecku. Z przyjemnoci suchaem ich piewnej wiedeskiej mowy, aujc, e nie wiem, o czym dyskutuj. Kiedy Severin puci nog Ucz, nie cofna jej ze stolika. Podniosem wieczk i najpierw przypaliem papierosa Edith, potem sobie. Ani Ucz, ani Severin nie palili. Czy to prawda, e jeste pisark? zwrciem si do mojej gospodyni. Umiechna si, a ja nagle zrozumiaem, co ten umiech znaczy i co nas wszystkich czeka. Dotychczas tylko raz w yciu widziaem umiech rwnie pikny, ale Edith umiechaa si jeszcze bardziej beztrosko i bardziej czarujco ni uwieczniona na pocztwce anielica, zwana Umiechem Reims. 2 Profil zawodnika: Edith (waga kogucia) Edith Fuller ze znanej nowojorskiej rodziny Fullerw przerwaa nauk w ostatniej klasie szkoy redniej, eby wyjecha z rodzicami na rok do Parya. Ojciec powiedzia, i nie ma sensu, by zostawaa w Nowym Jorku, skoro moe mieszka i uczy si w Paryu. Crka przyznaa mu racj i z radoci opucia Ameryk. We Francji uczszczaa do dobrej szkoy, a potem, zamiast wrci z rodzicami do domu, przez kilka miesicy podrowaa sama po Europie. Kiedy w kocu dotara do Ameryki, aby rozpocz studia w Sarah Lawrence College, matka bya niepocieszona, e Edith tuszuje swoj naturaln urod w nienaturalny sposb, eby wyglda jak pisarka. Edith wygldaa jak pisarka przez dwa lata studiw, i by to jedyny powd do niezgody midzy crk a rodzicami. Ch zostania pisark nie miaa tu oczywicie nic do rzeczy, Edith po prostu ubieraa si i czesaa tak jak wtedy, gdy jedzia po Europie. Po nagej mierci ojca zrezygnowaa z dalszej nauki i zamieszkaa z matk w Nowym Jorku. eby zaoszczdzi jej trosk, postanowia zadba o swoj naturaln urod i przekonaa si, e to, jak wyglda, nie ma najmniejszego wpywu na jej twrczo pisarsk. Przy okazji znalaza matce prac nie eby ktokolwiek z nowojorskich Fullerw musia zarabia na utrzymanie; po prostu uznaa, e kobiecie, ktra stracia ma, potrzebne jest jakie zajcie. Poniewa matka rwnie studiowaa kiedy histori sztuki (te jej nie ukoczya), a przyjaciel Edith kierowa dziaem akwizycji w Museum of Modern Art, ktre szukao ludzi chtnych, by pracowa spoecznie, spraw zaatwiono szybko i pomylnie. Wszyscy przyjaciele Edith mieli interesujce zawody. Nigdy nie pocigali jej rwienicy. Kiedy bya w collegeu, ani razu nie umwia si na randk ze studentem; zdecydowanie wolaa starszych mczyzn i takim te najbardziej odpowiadaa. Przyjaciel z muzeum by od niej o trzynacie lat starszy. Edith miaa wwczas dwadziecia jeden. Spdzia w Nowym Jorku p roku, dotrzymujc matce towarzystwa. Ktrego wieczoru zaproponowaa, aby wybray si razem do kina. Oj, nie mog, kochanie odpara matka. Mam zbyt wiele pracy. Edith nareszcie poczua si wolna; moga wrci do Europy. Tylko bagam ci, kochanie, nie staraj si znw wyglda jak pisarka poprosia matka. Niepotrzebnie, bo Edith nie miaa takiego zamiaru. Mieszkajc przez rok w Paryu, Fullerowie zaprzyjanili si z wieloma ludmi; Edith liczya, e u kogo z nich bdzie moga si zatrzyma. W cigu dnia mogaby pisa, wieczorami na pewno te by si nie nudzia. Zawsze bya powan osob, nigdy nie sprawiaa kopotw rodzinie. W Ameryce z nikim nie bya na stae zwizana i nie po to jechaa do Europy, eby znale mio swego ycia. Do tej pory ani razu nie czua si tak naprawd zakochana i chocia wtedy, gdy opuszczaa Nowy Jork, koataa jej si po gowie myl (przyznaa mi si do tego pniej), e moe nadszed czas, by zakocha si bez pamici, przede wszystkim zamierzaa powici si pisaniu, stworzy co wielkiego. Nie zastanawiaa si nad tym, co by to miao by; podobnie nie zastanawiaa si nad tym, jak

powinien wyglda wymarzony ksi z bajki. Spaa dotd z dwoma mczyznami. Jednym z nich by w przyjaciel z muzeum. Tylko nie myl, e przespaam si z nim, eby zaatwi mamie prac rzeka. Przyjliby j bez mojego porednictwa. Przyjaciel z muzeum by onaty i mia dwjk dzieci. Kiedy powiedzia Edith, e pragnie rzuci dla niej on, Edith przestaa si z nim widywa; nie chciaa rozbija rodziny. Natychmiast po przyjedzie do Parya spotkaa si z dawnymi przyjacimi rodzicw, ktrzy zaproponowali, e moe mieszka u nich tak dugo, jak zechce, i oddali jej do dyspozycji wspaniale urzdzony pokj gocinny oraz may pokoik do pracy. Pierwsz rzecz, jak Edith kupia, bya elegancka maszyna do pisania. Chocia wtedy, w wieku dwudziestu jeden lat, nie staraa si ju wyglda jak pisarka, swoje plany literackie traktowaa z niezwyk powag. Z pocztku sporo czasu powicaa na korespondencj z matk, ktra bya ogromnie przejta zadaniem, jakie zlecia jej dyrekcja muzeum. Ot poproszono j, eby zaja si uzupenieniem zbioru Kierunki i nurty we wspczesnej sztuce. W nowojorskim Museum of Modern Art znajdoway si obrazy prawie wszystkich znanych malarzy, reprezentujcych zarwno wane, jak i pomniejsze kierunki w sztuce dwudziestego wieku, brakowao jednak obrazw kilku mniej znanych artystw. Praca pani Fuller polegaa wic na wyszukiwaniu dostpnych na rynku dzie drugorzdnych artystw, majcych jednak zwizki z wanymi szkoami bd kierunkami w sztuce. Edith nie syszaa o adnym z malarzy, ktrymi ya teraz jej matka. Ale poniewa sama byam nikomu nieznan pisark, czuam z nimi pewnego rodzaju wi. Mielimy chyba podobnych rodzicw. Moja matka zacza przejawia ywe zainteresowanie mao znanymi pisarzami akurat wtedy, gdy wydano moj pierwsz powie historyczn. Wikszo powieci historycznych jest oczywicie niedobra, ale matka chciaa by na bieco, jak powiadaa, w dziedzinie, ktr syn uprawia. Mnie samego lektura powieci historycznych nigdy nie bawia, matka jednak postanowia dzieli si ze mn swoimi odkryciami. I do dzi przysya mi najciekawsze, jej zdaniem, pozycje. Kiedy wkrtce po ukazaniu si pierwszej powieci udaem si z wizyt do rodzicw, matka czekaa na mnie w drzwiach (powitanie na schodach stao si czci rytuau towarzyszcego kadej kolejnej publikacji). Wczoraj wieczorem przeczytaa moj ksik, oznajmia, ciskajc mnie za rce; bya zdumiona tym, jak bardzo poruszy j problem, ktry opisywaem; ojciec, cigna szeptem, gdy wdrowalimy na palcach przez hol, wanie teraz j koczy i jak na razie chyba cakiem mu si podoba. Szlimy w gb starego domu, wolno skradajc si do drzwi ojcowskiego gabinetu, zupenie jakby ojciec by dzikim zwierzciem, ktre wanie koczy zjada surowe miso, wic lepiej nie przeszkadza mu w posiku. Stanlimy po obu stronach zapadnitego fotela, ktry suy ojcu za miejsce do czytania. Ojciec spa. Poznaem to po tym, jak ciska midzy udami szklaneczk whisky. Jako nigdy podczas snu nie rozlunia mini ng; jeszcze si nie zdarzyo, aby zawarto szklanki si wylaa. Wszdzie wok leao mnstwo pootwieranych ksiek, ktre wanie koczy. Zwykle co najmniej dwie, z czego jedna mojego autorstwa, znajdoway si na jego kolanach, lecz nie sposb byo si domyli, ktra go tak bardzo znuya. Ani razu nie widziaem, eby jakkolwiek ksik przeczyta od deski do deski. Kiedy powiedzia mi, e zakoczenia zawsze napawaj go bezgranicznym smutkiem. Ojciec by historykiem; przez trzydzieci sze lat wykada na Harvardzie. Jako student popeniem, niestety, bd, zapisujc si do niego na seminarium. Wadze uczelni szczyciy si tym, e dua cz seminariw dotyczy analizy istotnych problemw intelektualnych. Problem, ktry analizowali studenci ojca, dotyczy Lenina i roli, jak odegra. Czy bez niego rewolucja te by wybucha? Jeli tak, to czy w tym samym czasie, czy moe wiele lat pniej? Czy naprawd by tak wan postaci, jak si powszechnie sdzi? Rzecz jasna, zajcia nie polegay na tym, aby znale prawidow odpowied. Po prostu w pitnastoosobowej grupie prowadzilimy rozwaania na zadany temat; ojciec prowadzi je wraz z nami. Na ostatnich zajciach poprosiem go (zwracajc si do niego panie profesorze), aby nam powiedzia, jak on sam ocenia Lenina, bo przecie musi mie w tej sprawie zdanie. Czy uwaa, e Lenin by niezbdny rewolucji? Oczywicie, e nie odpar, ale zy, e zadaem konkretnej odpowiedzi, postawi mi na koniec roku stopie zaledwie dostateczny. By to jedyny stopie dostateczny, jaki kiedykolwiek otrzymaem. Pamitam, jak kiedy spytaem ojca, co sdzi o moim pisarstwie. Pewnie uwaasz rzekem e powie historyczna nie wnosi nic ani do historii, ani do literatury, ale... No wanie przerwa mi. Akcj mojej pierwszej ksiki umieciem w pewnej maej wiosce podczas epidemii dumy, ktra dziesitkowaa ludno Francji. Powsta przeraajco dokadny, niemal kliniczny opis tego, jak w cigu jednego roku czarna mier dosiga wszystkich siedemdziesiciu szeciu mieszkacw. Z natury rzeczy powie nie stanowia przyjemnej lektury. Na razie czyta si niele powiedzia ojciec. Jeszcze jej nie skoczyem, ale wydaje mi si, e

susznie zrobie, decydujc si pisa o tak maej wiosce. To matka bya prawdziw entuzjastk mojej twrczoci. Przysyaa mi jedn niedobr powie historyczn po drugiej oraz dziesitki listw, w ktrych pisaa: Twoje s o niebo lepsze! Ten sam rytua powtarza si przy kadej kolejnej publikacji. Ilekro z pocztku sam, potem z Ucz, wreszcie z Ucz i dziemi. przyjedaem do domu rodzicw przy Brown Street w Cambridge, do domu, w ktrym si wychowaem i do ktrego co jaki czas wracaem, matka zawsze witaa mnie w drzwiach i szeptem oznajmiaa: Podoba mi si twoja ostatnia ksika, ojcu chyba te. Mwi, e jest lepsza od poprzedniej. Wanie koczy j czyta... Wchodzilimy do rodka i cichutko, na palcach, szlimy do gabinetu. Ojciec jak zwykle spa ze szklank whisky wcinit midzy uda, a wok niego niczym wyrzuty sumienia leay ksiki, w tym i moja, ktre prawdopodobnie wprawiy go w w stan upienia. Zreszt nigdy te nie widziaem, aby ojciec wypi do dna whisky. Podobnie jak matka Edith, moja rwnie niezwykle powanie traktowaa wszystko, co robi, choby to byo najbardziej bahe zajcie pod socem. Matki chyba z reguy podchodz do ycia znacznie powaniej ni ojcowie. Ktrego dnia zasiadem do kolacji, poklepaem on po udzie, po czym nalaem wina do szklanki z mlekiem stojcej przed naszym starszym synkiem. Czy ty cho raz dzisiaj spojrza na swoje dzieci? spytaa mnie Ucz. Zamknij oczy i powiedz mi, w co s ubrane. Jednake moja teoria na temat matek i ojcw nie sprawdzaa si w wypadku rodziny Winterw. U nich Severin peni rol matki. Mniej wicej tydzie po tym, jak Ucz przyapaa mnie na wlewaniu wina do mleka, bylimy wszyscy w ruchliwej kuchni Winterw: oni, my i dzieci. Severin przyrzdza bouillabaisse, zup z kilku gatunkw ryb, Edith i ja siedzielimy przy stole, Ucz wizaa sznurowado ktrej z naszych pociech, a modsza latorol gospodarzy staa przy matce, ze wzrokiem utkwionym w jej kolczyk. Ja te nie syszaem, eby cokolwiek mwia, ale nagle Severin odwrci si od kuchenki i wrzasn: Edith! Edith a podskoczya. Twoja crka, ktra caymi dniami wpatruje si w ciebie jak w obrazek, po raz czwarty zadaa ci to samo pytanie. Moe by jej wreszcie raczya odpowiedzie? Edith spojrzaa na crk, jakby zaskoczona jej obecnoci. Na pytanie maej odpowiedziaa Ucz, ktra podobnie jak Severin zawsze syszaa, co mwi dzieci. Nie, Dorabello. Nie bardzo. Edith wci spogldaa na crk z tak min, jakby przed chwil dowiedziaa si, e to ona wydaa na wiat t liczn dziewczynk. Pytaa, czy przekuwanie uszu boli! rykn znad kuchenki Severin. Tak, troszeczk, Fiordiligi odpara Edith. Owszem, jedna z jej crek miaa tak na imi, lecz akurat nie ta. Wszyscy zauwaylimy przejzyczenie; czekalimy, a Edith te je zauway i naprawi swj bd, ale tak si nie stao. To jest Dorabella sprostowa Severin. Dorabella rozemiaa si; Edith spojrzaa na ni niepewnie. Nie dziwcie si powiedzia Severin do mnie i do Ucz, starajc si usprawiedliwi on. Cztery lata temu Fiordiligi zadaa identyczne pytanie. Nagle w gwarnej kuchni zrobio si wyjtkowo cicho, sycha byo tylko zup bulgoczc w garnku. Moe aby rozadowa napicie, ktre si wytwarzao, ilekro ujawniay si nasze wzajemne podobiestwa i rnice, Severin postanowi zada wasne ale jake niedorzeczne! pytanie: A czy boli przybicie gwodziem jzyka do stou? Wszyscy parsknlimy miechem. Dlaczego? Mylc nad tym, przypomniaem sobie odpowied, jakiej ojciec udzieli dziennikarzowi z Timesa. Dziennikarz poprosi go, aby zechcia skomentowa aktualny zwrot w amerykaskiej polityce zagranicznej, a zwaszcza wyjani drobne subtelnoci, ktre my, laicy, moglimy przeoczy. Cae to dziaanie jest rwnie subtelne, jak rewolucja padziernikowa. Dziennikarz nie bardzo wiedzia, o co ojcu chodzi. Spaczony obiektyw szerokoktny oto czym si ojciec posugiwa. Nie zgadzaem si z nim co do Lenina. Moim zdaniem, Lenin by niezbdny; bez niego nie wybuchaby rewolucja. Ludzie zawsze s niezbdni. (Jak to mio powiedzia kiedy Severin. Edith te jest romantyczk). Czasem mi si wydaje, e autorzy tych kiepskich powiecide, w ktrych rozczytywaa si matka, bardziej zbliyli si do prawdy i poznali j lepiej ni mj ojciec. Ani Edith, ani ja nie wyrolimy na snobw oboje uwielbialimy naiwno cechujc nasze rodzicielki. W Paryu Edith zacza chodzi po bibliotekach i czyta wszystko na temat drugorzdnych malarzy, o ktrych wspominaa w listach jej matka. O kilku informacje byy niezwykle skpe. Zaniedbaa wasn twrczo. Kiedy ju zdobya dostatecznie du wiedz, aby mc swobodnie korespondowa z matk o jej

nowych zainteresowaniach, nagle w domu, w ktrym czua si tak dobrze, usyszaa z ust gospodarza wyznanie miosne. Zawsze dotd by wobec niej bardzo uprzejmy i traktowa j jak crk, tote nigdy si niczego nie domylaa. Ktrego dnia przy niadaniu zbyt mocno uderzy w skorupk jajka na mikko; jajko wylizgno si z kieliszka i rozbio na piknym perskim dywanie. Gospodyni poderwaa si od stou i poleciaa do kuchni po gbk. Kiedy Edith kucna przy krzele mczyzny i papierow serwetk usiowaa zebra z dywanu t ma, gospodarz wsun rk w jej wosy i delikatnie unis do gry jej twarz. Nie zwaajc na zdziwion min dziewczyny, wyszepta chrapliwym gosem: Kocham ci, Edith po czym wybuchn paczem i wybieg z jadalni. Pani domu wrcia z gbk. Co, uciek od stou? spytaa. Biedak, tak strasznie si przejmuje, kiedy co rozleje albo nabrudzi. Edith posza do swojego pokoju i zacza si pakowa. Zastanawiaa si, czy powinna napisa do matki i wyjani, co si stao. Wci nad tym dumaa, kiedy pokojwka przyniosa jej kolejny list od matki, znw na temat jakich drugorzdnych malarzy. Czy Edith mogaby si oderwa od swoich zaj w Paryu, pytaa matka, i na kilka dni wyskoczy do Wiednia? Szef matki pragn powikszy zbir Kierunki i nurty we wspczesnej sztuce o prace pewnego austriackiego artysty. Muzeum miao oczywicie kilku przedstawicieli wiedeskiej secesji, midzy innymi Gustava Klimta, ktrego (zdaniem matki) nie powinno si zalicza do pnej secesji, bo tak naprawd by prekursorem ekspresjonizmu. Z austriackich ekspresjonistw muzeum posiadao dziea Egona Schielego, Kokoschki, Richarda Gerstla. (Kto to taki? zdziwia si Edith). Mamy nawet kiepski obraz Fritza Wotruby pisaa matka. Chcemy jednak powikszy kolekcj o prace malarza z lat trzydziestych, ktrego twrczo bya na tyle eklektyczna, e czya w sobie wszystkie elementy charakterystyczne dla tego okresu sztuki wiedeskiej. Ten wtpliwy zaszczyt mia przypa w udziale malarzowi, ktry studiowa na akademii pod kierunkiem Herberta Boeckla i osign szczytow form w 1938 roku, kiedy hitlerowcy wkroczyli do Austrii. Mia dwadziecia osiem lat, gdy wszelki lad po nim zagin. Jego obrazy nadal znajduj si w Wiedniu pisaa matka. Poza czterema, ktre s wypoyczone do Belwederu, pozostae mona obejrze tylko w domach prywatnych. Wikszo naley do syna artysty, ktry, zdaje si, pragnie ich jak najwicej sprzeda. Bylibymy zainteresowani kupnem jednego, najwyej dwch. Jeli moesz, kochanie, zrb slajdy, ale, bro Boe, nie rozmawiaj o cenie. Edith wysaa do matki telegram: Lec dzi do Wiednia. Wyjazd dobrze mi zrobi. Wybraa idealny moment. Wsiada w samolot na Ory, wyldowaa na Schwechat. Bya w Wiedniu trzy lata temu, w grudniu, i bardzo jej si nie podoba. Byo to najbrzydsze miasto rodkowoeuropejskie, jakie kiedykolwiek widziaa. Breja na ulicach i zib stanowiy jakby nieodczn cz cikiej barokowej zabudowy. Odtd Wiede kojarzy jej si z szarymi domami o wymylnej, ponurej architekturze i rwnie szarymi ludmi w wymylnych, ponurych strojach. Miastu brakowao zarwno elegancji typowej dla metropolii, jak i przyjaznej atmosfery typowej dla wsi. Spacerujc po ulicach, Edith miaa wraenie, jakby wojna skoczya si tu zaledwie wczoraj. Wszdzie widziaa tablice wskazujce kierunek na Budapeszt i podajce liczb kilometrw do stolicy Wgier. Nie zdawaa sobie sprawy, e od Wgier dzieli j tak niewielka odlego. Spdzia w Wiedniu tylko trzy dni. Jednego wieczoru wybraa si do opery na Der Rosenkavalier i, ku wasnemu zaskoczeniu, wynudzia si miertelnie. Nie do e miaa zmarnowany wieczr, to w czasie przerwy jaki mczyzna czyni jej niestosowne propozycje. Tym razem jednak, kiedy samolot z Parya wyldowa na lotnisku w Wiedniu, bya wczesna wiosna, w powietrzu unosi si zapach wilgoci, wia ciepy wiaterek, a niebo wygldao jak na obrazach Belliniego. Budynki, ktre przedtem wydaway si przeraliwie szare, mieniy si w socu wieloma odcieniami. Pulchne amorki i inne rzeby zdobice gzymsy stanowiy cakiem sympatyczny komitet powitalny. Na ulicach roio si od ludzi; populacja Wiednia jakby si podwoia. Atmosfera miasta wyranie si zmienia, wszdzie wok wida byo wzki dziecice a to najlepszy dowd, e wiedeczycy oyli na tyle, aby zacz si rozmnaa. Kierowc takswki bya kobieta, ktra znaa kilka sw po angielsku, midzy innymi moja droga. Ty mw, moja droga, gdzie ja ci zawioz zwrcia si do Edith. Edith pokazaa jej dwa adresy wymienione w licie matki. Pierwszym by adres hotelu w pobliu Grnego Belwederu, drugim adres syna malarza. Kilka lat temu w mody czowiek skoczy studia w Ameryce, po czym wrci do Wiednia, eby zaj si umierajc matk. Po jej mierci odziedziczy wszystkie obrazy ojca. Nie zamierza osi w Wiedniu na stae; chcia tu tylko zrobi na uniwersytecie doktorat, a przy okazji sprzeda spucizn po ojcu. W tym wanie celu napisa zabawny list do Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Zacz od tego, e zapewne pracownicy muzeum nigdy nie syszeli o Kurcie Winterze, ale niewiele stracili i nie powinni mie z tego powodu wyrzutw sumienia, bo ojciec nie by wielkim malarzem. Syn mia dwadziecia siedem lat, o pi wicej ni Edith. Okazao si, e mieszka zaledwie dwie przecznice od Belwederu. Takswka zajechaa na Schwarzenberg Platz. Na chodniku przed kawiarni hotelow kelnerzy ustawiali ogromne czerwonobiaogranatowe parasole ze znakiem firmowym Cinzano. Powietrze jednak byo zbyt

rzekie, a soce grzao za sabo, aby mona byo dugo wysiedzie na zewntrz. Edith miaa takie uczucie, jakby przybya na przyjcie troch przed czasem, gdy jeszcze trwaj przygotowania. Podzikowaa kobiecie, ktra prowadzia takswk. Prosz, moja droga. Jedna rzecz nie dawaa Edith spokoju. Zanim wysiada z takswki, na wszelki wypadek postanowia si upewni. Jak to si wymawia? spytaa, pokazujc kobiecie za kierownic list matki, w ktrym podkrelia imi syna malarza: Severin. Seiweryn odpara kobieta. Zdumiao Edith, jak przyjemno sprawia jej powtarzanie tego imienia. Biorc prysznic i przebierajc si, nucia pod nosem: Seiweryn, Seiweryn. Promienie soca wci owietlay zachodnie ciany budynkw na Schwarzenberg Platz. Za fontann widziaa pomnik Radzieckich Bohaterw. Wprost nie moga uwierzy, e mino zaledwie kilka godzin, odkd przyjaciel rodzicw wsun jej rk we wosy, szepn: Kocham ci, a potem wybuchn paczem. Przyszo jej do gowy, e swoim francuskim gospodarzom mogaby wysa w prezencie co z niezwykle kruchej saskiej porcelany, a potem umiechna si na myl, e przesyka prawdopodobnie dotaraby w mocno uszkodzonym stanie. Woya czarn obcis bluzk oraz popielaty kostium z mikkiego kaszmiru. Wok nadgarstka omotaa sobie jaskrawozielon apaszk. Lubia takie niecodzienne pomysy. Staa przed lustrem, wycigajc rk, jakby jaskrawozielona apaszka bya symbolicznym podarkiem, i powtarzaa cicho: Seiweryn, Seiweryn. Nie cierpiaa telefonw, postanowia wic wpa niespodziewanie, bez uprzedzenia. Usiowaa sobie wyobrazi, jak wyglda syn drugorzdnego artysty. Ciekawa bya, jak si zachowa, czy zaprosi j na drinka, na kolacj, moe do opery? Czy pniej zadzwoni do Belwederu i poprosi, aby wpuszczono ich po zamkniciu muzeum? A jeli okae si ubogi i niemiay, czy wwczas ona powinna go zaprosi do restauracji? Nie wiedziaa, czy stara si, aby wizyta miaa wyranie oficjalny charakter (wwczas od progu naleaoby wyjani, e przybya do Wiednia z ramienia nowojorskiego Museum of Modern Art, ktre w odpowiedzi na list Herr Wintera dotyczcy twrczoci ojca...), czy lepiej si przyzna, e przyjechaa do Austrii na prob swojej matki. Tak bardzo ucieszya j moliwo wyjazdu z Parya, e nie zastanawiaa si nad tym, co robi. Dopiero w hotelu opady j wtpliwoci, a w dodatku nie bya pewna, czy jest odpowiednio ubrana. Woya lnice zielone botki, sigajce do kolan, i uznaa, e nie bdzie si ju przebiera. Niewiele dziewczt w Paryu ubierao si tak jak ona; podejrzewaa, e w Wiedniu jeszcze mniej albo wrcz adna. Ale przecie Severin Winter mieszka przez jaki czas w Ameryce. Dla Edith Ameryka bya rwnoznaczna z Nowym Jorkiem. Nie wiedziaa, e wikszo swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych Severin spdzi w stanie Iowa, na przemian to siedzc w suchawkach na uszach w laboratorium jzykowym, to walczc w nausznikach na macie zapaniczej (z tych wzgldw, a take ze wzgldw dziedzicznych uszy przylegay mu ciasno do czaszki). Seiweryn powtrzya znw, rozsmakowujc si w brzmieniu jego imienia. Oczami wyobrani widziaa chudego, brodatego mczyzn, ktry wyglda na lat trzydzieci pi, a nie dwadziecia siedem. Ani razu nie obejrzaa si w Stanach za jakimkolwiek doktorantem, wic tym bardziej nie wiedziaa, czego mona oczekiwa po doktorancie w Austrii. Ciekawa bya, z czego pisze doktorat: z drugorzdnych malarzy? Promienie soca owietlay ju tylko grny rzd amorkw na starych budynkach przy Opernring. Pomylaa, e bez paszcza bdzie jej chodno. Kusio j, eby kupi sobie nowy, ale pamitaa z poprzedniego pobytu, e odzie austriacka wykonana jest zwykle ze skry albo z grubej, szorstkiej weny, zrezygnowaa wic z tego pomysu i narzucia eleganck, czarn peleryn, ktr nabya w Paryu. Przegldajc si w lustrze, dosza do wniosku, e jednak wystpi w roli wysanniczki Museum of Modern Art, ktra wanie przyleciaa z Parya. C szkodzi drobna mistyfikacja? Przesza na piechot do domu przy Schwindgasse, zaledwie par krokw od Belwederu. Uliczka bya ciemna, wska, wybrukowana kocimi bami. Budynek, w ktrym mieszka Severin, ssiadowa z Czytelni Polsk, naprzeciw miecia si ambasada Bugarii, a kilkadziesit metrw dalej kawiarnia o przymionych wiatach i przygasej elegancji. Na dole w holu Edith spojrzaa na mosine tabliczki z nazwiskami lokatorw, po czym wesza po marmurowych schodach na pierwsze pitro i zadzwonia do mieszkania Severina Wintera. Seiweryn szepna cichutko. Zadara lekko gow, pewna, e drzwi otworzy wysoki, chudy mczyzna z brod. Ku wasnemu zdziwieniu, musiaa opuci wzrok. W drzwiach sta wygolony modzieniec, ubrany w trampki, dinsy i bawenian koszulk: wyglda jak najtypowszy turysta amerykaski w Europie. Na koszulce mia niegustowny, czarny blezer uniwersytecki ze skrzanymi rkawami i du zot liter I na piersi. Amerykaski barok, pomylaa w duchu Edith. Bya przekonana, e modzieniec jest znajomym Severina Wintera z czasw studenckich. Czy tu mieszka Severin Winter? spytaa z wahaniem w gosie.

A mieszkam, owszem. Modzieniec odskoczy w ty; bardziej przypomina boksera, ktry drani si z przeciwnikiem, ni mczyzn, ktry zaprasza do rodka kobiet. Zdumia j jego umiech, chopicy, a zarazem mski; od razu te zauwaya nadamany zb ze szczerb sigajc dzisa. W wietle padajcym z pokoju wida byo, e Winter ma ciemne, lnice wosy, bardzo gste i puszyste. Wyglda jak wielki misiek, pomylaa Edith, wchodzc do mieszkania. Nazywam si Edith Fuller. Spostrzega ze zdumieniem, e jego obecno j oniemiela. Przyjechaam obejrze prace paskiego ojca. Wysa pan list do Museum of Modern Art, e... Tak. Umiechn si. Ale nie sdziem, e muzeum moe si nimi zainteresowa. Chciaabym je obejrze wyjania chodno; zawstydzi j jej wasny ton. Teraz? Po nocy? To w Nowym Jorku nie oglda si obrazw w wietle dziennym? Speszya si; dopiero po chwili zrozumiaa, e ten facet, ktry wyglda jak skory do psot misiek, artuje z niej, i rozemiaa si. Wesza do salonu; wisiao tu tyle obrazw, e nie wiedziaa, na ktrym zatrzyma wzrok. Pokj by ogromny (znajdowao si w nim co najmniej czworo drzwi), zastawiony ciasno ksikami, zdjciami oraz bibelotami cakiem nie w jej gucie. Podejrzewaa, e salon stanowi zaledwie czubek lodowca jednego z wielu na tym kontynencie osobliwoci. Nadmiar przedmiotw sprawi, e nie dostrzega siedzcej w kcie grupki osb, wic a podskoczya, kiedy Severin zacz j przedstawia. Wrd goci bya kobieta w do nieokrelonym wieku moga mie zarwno czterdzieci dziewi lat, jak i szedziesit dwa w szerokiej, wzorzystej sukni bez ramion, cignitej w pasie i rozcitej u dou, ktra, zdaniem Edith, wygldaa tak, jakby j kto popiesznie uszy z przecierada pokrytego secesyjnym malowidem. Frau Reiner bya przyjacik mojej matki wyjani Severin. Te pracowaa jako modelka. Trudno si byo domyli, co Frau Reiner miaa do zaoferowania artystom poza usian zmarszczkami twarz, duymi ustami i niad cer, gdy obszerna, pofadowana suknia dokadnie skrywaa jej ksztaty. Obok Frau Reiner siedziao dwch mczyzn, niemal bliniaczo do siebie podobnych, ktrych nazwiska byy rwnie dziwne, jak ich powierzchowno. Brzmiay niczym dania figurujce w menu, ktrych nie ma si odwagi zamwi bez wyranej zachty kelnera. Obydwaj mieli okoo szedziesitki i wygldali jak szpiedzy, gangsterzy albo emerytowani bokserzy, ktrzy przegrali wicej walk, ni wygrali. Edith nie wiedziaa oczywicie, e s to przyszywani wujowie Severina, ktrych ten darzy ogromnym uczuciem. ivan Kneevi i Vaso Trivanovi, dwaj czetnicy, ktrzy pod koniec wojny domowej umknli partyzantom Tity, a potem, tak jak wielu innych, przekonali si, e Wiede ley zbyt blisko Wschodu, eby by cakiem wolny, mieli nie mniejszy wpyw na Severina ni Katrina Marek. Nauczyli go zapasw, poradzili mu, eby wyjecha do Ameryki, i przykazali, by zawsze bi Ruskw. Obaj naleeli kiedy do jugosowiaskiej kadry narodowej w zapasach w stylu wolnym. Vaso Trivanovi zdoby brzowy medal na olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku; ivan Kneevi by niewiele gorszy. Skonili si niczym dwaj starzy rycerze, ktrzy wanie przed chwil zdjli zbroje, i pocaowali Edith w rk, natomiast Frau Reiner uniosa swoj wysoko, jakby oczekiwaa, e to Edith zoy na niej pocaunek. Co te Edith, nieco zaskoczona, uczynia. Do Frau Reiner poyskiwaa piercieniami jak kasetka z biuteri. Pochylajc si nad ni, Edith odkrya ze zdziwieniem, e uywa tych samych perfum, co przyjacika Katriny Marek, i pomylaa, i nie powinna odtd tak bezgranicznie ufa swemu zmysowi powonienia. Lekkim krokiem przesadnie uminionego jelenia Severin obszed solidny drewniany st z wpuszczon w blat du ceramiczn szachownic. Na co ma pani ochot? spyta, zwracajc si do Edith. Na Kremser Schmitt? A moe na piwo? Nie lubia piwa; zdecydowaa si na Kremser Schmitt, cho brzmiao to jak nazwa jakiej kiebasy, i odetchna z ulg, kiedy dostaa kieliszek schodzonego biaego wina o cakiem przyjemnym smaku. Starzy czetnicy rozmawiali ze sob po serbskochorwacku (nawet Edith zorientowaa si, e z niemieckim sabo sobie radz), a poniewa jeden mia kopoty ze suchem, drugi musia krzycze. Frau Reiner siedziaa z szerokim umiechem na twarzy, jakby Edith bya pyszn zaksk, na ktr za chwil si rzuci. Dziewczyna wic czua si najlepiej, patrzc na Severina, ktry ogromnie urs w jej oczach, kiedy przekonaa si, z jakim uwielbieniem odnosz si do niego przyjaciele. Sama jeszcze nigdy nie spotkaa kogo, kto zachowywaby si w rwnie naturalny i swobodny sposb. Z rozklekotanego gramofonu leciaa muzyka Mozarta. Severina roznosia energia; to kiwa si na krzele, to rozglda wkoo. Zastanawiaa si, dlaczego nosi ten okropny blezer; moe ma jakie blizny na rkach? Frau Reiner mwia i zadawaa po niemiecku jedno pytanie za drugim, a Severin tumaczy to Edith na angielski. Frau Reiner mwi, e na pewno nie kupia pani tej peleryny w Wiedniu. Kupiam j w Paryu. Frau Reiner pokiwaa gow. A botki s z Nowego Jorku, prawda? Prawda. Patrzc na blezer z wyszyt na piersi zot liter, Edith bezskutecznie usiowaa sobie przypomnie nazw

uczelni w Stanach zaczynajc si na I. W kocu wybrali si wszyscy razem na kolacj. Edith bya pewna, e wygldaj jak grupa cyrkowcw. Dwaj starzy zapanicy narzucili na ciemne garnitury lune prochowce, pod ktrymi miao mogliby ukry bro; szturchali si i popychali jak zawodnicy wracajcy po meczu do szatni. Frau Reiner sza z prawej strony Severina, trzymajc go pod rk, Edith z lewej, rwnie trzymajc go pod rk, jakby to bya najnaturalniejsza rzecz na wiecie, on za kroczy midzy nimi, prowadzc rozmow w dwch jzykach. Na przykad, wskazujc jaki mijany lokal, rzuca do Edith: Schiele lubi tu wpada na obiad. Na dwik znajomego nazwiska Frau Reiner oywiaa si i swoim piknym, gbokim gosem mruczaa co Severinowi do ucha po niemiecku. Frau Reiner mwi, e jako maa dziewczynka pozowaa Schielemu rok przed jego mierci. Mia zaledwie dwadziecia osiem lat, kiedy umar zauwaya Edith i zaraz speszya si, bo spojrza na ni tak, jakby powiedziaa: Kiedy pada, to si moknie. Nie wierz rzek. Pani te nie powinna. W co pan nie wierzy? e mia dwadziecia osiem lat? e umar? e Frau Reiner pozowaa mu jako dziecko. Nie wystpuje na adnym ze szkicw czy niedokoczonych pcien Schielego, a wszystko, co namalowa w ostatnim roku ycia, jest znane. Chyba e pozowaa do jakiego obrazu, z ktrego by tak niezadowolony, e go zniszczy. W co wtpi, bo nie mia tego zwyczaju. Frau Reiner pozowaa licznym artystom, cho nie tak wielu jak moja matka, ale zawsze aowaa, e bya dzieckiem, kiedy zmarli Schiele i Klimt. Frau Reiner sprzeciwia si po niemiecku. Mwi, e nigdy nie pozowaa Klimtowi przetumaczy Severin. Po chwili co dodaa. Ale twierdzi, e raz z nim rozmawiaa. Niewykluczone, podejrzewam jednak, e bya za maa, aby to zapamita. Edith zauwaya, e zwracajc si do niej, Severin zawsze przysuwa si bliej. Ilekro co mwi, dotyka jej, ciska j za rk, poklepywa, lecz nie wyczuwaa w jego zachowaniu adnych podtekstw erotycznych. W ten sam sposb zachowywa si, rozmawiajc ze starymi czetnikami. To prawda: zaledwie Severin otwiera usta, jego apy automatycznie szy w ruch. Pamitam, jak mnie strasznie irytowao, kiedy w towarzystwie, na duych przyjciach stojc obok Ucz, nie potrafi utrzyma rk przy sobie. Wygldao to niemal tak, jakby j obmacywa. Oczywicie Edith i ja bylimy znacznie dyskretniejsi. Zreszt mnie te dotyka w rozmowie. A to otacza ramieniem, a to chwyta za do i ciska j miedzy jednym zdaniem a drugim, czasem mnie szczypa, niekiedy gaska po brodzie. Nic si za tym nie kryo, po prostu byy to bezwiedne odruchy. Ale chyba nie zgadzam si z ocen Edith; nie wiem, moe rzeczywicie miaa racj, podkrelajc naturalno Severina, moim zdaniem jednak, ta niemono utrzymania rk przy sobie i potrzeba cigego dotykania rozmwcy wynikaa z potwornego napicia i tylko dlatego uchodzia za oznak swobody i nieskrpowania, e nikomu si w gowie nie miecio, i mona by a tak zdenerwowanym. W kadym razie wtedy, w Austrii, Severin wyda si Edith niezwykle przyjacielski. Kiedy mwi, sprawia wraenie czowieka znacznie starszego, a kiedy si umiecha, mia w sobie co z maego chopca. Sdz, e gdy poznajemy kogo nowego, od razu czujemy do niego sympati, jeli widzimy, jak bardzo lubi go jego przyjaciele. A jak Edith sama przyznaa, przyjaciele Severina, Frau Reiner oraz dwaj czetnicy, po prostu go uwielbiali. Ale i tak bym si w nim zakochaa, bo by pierwszym mczyzn, ktry nie traktowa mnie ze mierteln powag. By mieszny. Nie chc przez to powiedzie, e prbowa wszystkich rozweseli na si. Nie, by autentycznie zabawny. Mia dusz komika, ktry dostrzega komizm i w ludziach, i w przedmiotach. We mnie te go dostrzeg, bo cae ycie podchodziam do siebie niezwykle serio... W porzdku, nie bd si kci. Moim skromnym zdaniem, co innego zdopingowao Edith, co, co kadego podrywa do dziaania, a mianowicie zazdro. Poszli w czwrk do serbskiej restauracji, w ktrej wszyscy powitali Vasa i ivana jak bohaterw, poklepujc ich przyjanie po plecach, a do Edith, Severina i Frau Reiner odnoszc si z niewiele mniejszym szacunkiem. Orkiestra rzzia na instrumentach smyczkowych, ostro przyprawione potrawy paliy w gardle, porcje byy za due, lecz Edith bawia si znakomicie. Severin Winter opowiada jej o swojej matce i ojcu (podejrzewam, e nie obyo si bez bajeczki o zoo), opowiada o ucieczce ivana i Vasa z Jugosawii, a take o Frau Reiner, kiedy bya najbardziej wzit modelk w miecie (w co Edith, suchajc go, nawet zacza wierzy). Nauczya si pozowania od mojej matki. Wyjani, e due zote I na blezerze oznacza uniwersytet Iowa i e srebrny medal w kategorii wagi predniej do 71 kilogramw zdobyty podczas mistrzostw Wielkiej Dziesitki to najwiksze osignicie w jego karierze sportowej.

A ile pan teraz way? spytaa Edith. Wydawa si jej masywny, cho wtedy by jeszcze cakiem szczupy. Siedemdziesit jeden i p odpar. Nie wiedziaa, czy mwi prawd, czy artuje. Nigdy z nim nie byo wiadomo. To co, spotkamy si jutro rano? spyta, pochylajc si nad stoem. Zaprowadz pani do Belwederu, a potem odwiedzimy kilku przyjaci moich rodzicw. Cz najlepszych obrazw wisi w prywatnych domach. Podejrzewam, e ojciec nigdy w yciu nic nie sprzeda, w kadym razie nigdy si nie dorobi na sztuce. Ciesz si, e pani przyjechaa. Nawet pani nie wie, jak bardzo. Edith patrzya na jego oczy, na wosy, na nadamany zb. Marz o tym, eby wreszcie wyjecha z Europy cign. Dusz si tu. Tutaj wszystko umiera. Chc jak najszybciej wrci do Ameryki, ale najpierw musz spieniy przynajmniej cz obrazw. Wic spada mi pani z nieba. Wtem dotaro do Edith, e Severin mwi o pienidzach. Nic dziwnego: sdzi, e ma do czynienia z przedstawicielk nowojorskiego Museum of Modern Art, ktra przybya z Parya do Wiednia, aby obejrze dziea starego Kurta. Tymczasem ona nie miaa najmniejszego pojcia, ile muzeum jest gotowe wyda; podejrzewaa jednak, e niewiele. Nagle przerazia si, bo przyszo jej do gowy, e moe szef matki liczy na dar! Rodziny artystw przecie czsto przekazuj muzeom dziea w darze! Poza tym, jak wynikao z listu matki, dyrekcja zainteresowana bya jednym obrazem, co najwyej dwoma. Pooya rk na doni Severina; jego potrzeba dotykania bya najwyraniej zaraliwa. Zanim jednak zdoaa cokolwiek powiedzie, Frau Reiner przysuna si do niego, ugryza go leciutko w ucho, po czym uja palcami za brod, obrcia ku sobie i pocaowaa namitnie w usta. Edith zauwaya, jak jzyk Frau Reiner wsuwa si midzy wargi modego mczyzny. Severin wydawa si zdziwiony nie tyle samym pocaunkiem, co tym, e Frau Reiner przerywa mu rozmow. Po chwili kobieta odsuna si i przeszya Edith tak miadcym spojrzeniem, e t a przeszy ciarki i poczua si nagle jak maa dziewczynka. I to ma by przyjacika matki? Dobre sobie! Raptem Edith puciy nerwy. Cay wieczr patrz na pani sukni powiedziaa i wci nie mog doj do tego, jak jest uszyta. Frau Reiner wytrzeszczya oczy, zdumiona tym, e Edith si do niej zwraca. Oczywicie nic nie rozumiaa. Ale Edith kierowaa swoje sowa do Severina. Tak si zastanawiam, czy moe projektowa j dla pani Gustav Klimt. Frau Reiner zesztywniaa na dwik nazwiska. Jak gdyby nigdy nic Edith mwia dalej: Ma w sobie co z klimatu jego obrazw. Te lnice, zociste paszczyzny, mae kwadraciki, egipskie oczy. Tylko szalenie trudno doceni efekt kocowy, bo tak dziwnie j pani wok siebie omotaa. Urwaa zawstydzona. Jeszcze nigdy w yciu nie prbowaa si przed kim popisa. Severin spojrza na ni z chopicym umiechem, lecz przemwi tym samym denerwujcym, ojcowskim tonem, jakim od dawna zwracali si do niej mczyni. Chyba nie bd tego tumaczy Frau Reiner oznajmi, ukazujc nadamany zb. Ale jeli pani zaley, to oczywicie mog. Nie, prosz powiedziaa szybko i w nagym przypywie szczeroci dodaa: Ona jest dla pana za stara. Mina mu zrzeda; po raz pierwszy tego wieczoru straci rezon. Ale Edith te si stropia. To nie twj zakichany interes, skarcia si w duchu. Wracali z restauracji jedn takswk. Frau Reiner usadowia si Severinowi na kolanach (i dwa razy w czasie jazdy polizaa go po uchu), Edith siedziaa wcinita pomidzy nich a ivana lub Vasa, ktrych nadal nie potrafia odrni; drugi czetnik siedzia z przodu obok kierowcy. Zatrzymali si przed hotelem przy Schwarzenberg Platz. Ach, Geld! rzeka Frau Reiner, wskazujc na hotel. Edith nie znaa niemieckiego, wiedziaa jednak, e geld znaczy pienidze. Ale to muzeum jest rozrzutne! zawoa Severin i w tym momencie zrozumiaa, e domyli si, i to ona, a nie muzeum, ma pienidze. Moe od pocztku mia si z niej w duchu, ani przez chwil nie traktujc powanie jej owiadczenia, e przybya do Wiednia jako wysanniczka Museum of Modern Art. Poczua si okropnie. Wysiadaa z takswki (jeden ze starych czetnikw przytrzymywa drzwi, rozgldajc si bacznie wkoo niczym jej osobisty ochroniarz), kiedy Severin unis z kolan Frau Reiner, posadzi j na miejscu, ktre si zwolnio, po czym wyskoczy z wozu i podbieg do Edith. Ma pani racj rzek. Do zobaczenia jutro w Belwederze. O dziesitej, dobrze? Zanim si zorientowaa, ucisn na poegnanie jej do i wskoczy z powrotem do takswki. Dwaj starzy zapanicy krzyknli co chrem. Po chwili Edith wesza do hotelu. W holu na parterze wisiao ze dwadziecia luster w zotych ramach; spogldajc na swoje liczne odbicia, uwiadomia sobie, e nie wie, w jakiej sprawie Severin przyzna jej racj. Czy e suknia Frau Reiner przypomina ptno Klimta? Czy e kobieta jest dla niego za stara? Udaa si na gr do pokoju i napucia wody do wanny. Bya na siebie za. Obce otoczenie sprawio, e

nie umiaa by sob, e cay czas graa. Dosza do wniosku, e ludzie, z ktrymi si dzi zetkna, s po prostu dziwni. Mieszkacy tego miasta napisaa w licie matka nie potrafi zaakceptowa dwudziestego wieku. Pani Fuller uczynia trafn uwag. Kiedy spytaem Severina, czy sdzi, e rewolucja seksualna stanowi chwilowy kaprys. Cay dwudziesty wiek to chwilowy kaprys odpar, szczerzc zby. Ale gdy si tak umiecha, nigdy nie byo wiadomo, czy mwi serio. Przed pjciem spa Edith zacza przeglda ubrania, prbujc zdecydowa, co woy na jutrzejsze spotkanie w Belwederze. Wkrtce ogarna j jeszcze wiksza zo; nigdy dotd nie zwracaa uwagi na stroje. Lec w ku, patrzya na grube beowe kotary w oknach, przez ktre wiata latarni i neonw usioway przenikn do pokoju. Zastanawiaa si, dlaczego cigle ubiera si na czarno. Zasna, marzc o tym, eby Severin nie zjawi si jutro w tym strasznym blezerze z wyszyt na piersi liter I. Widziaem ten blezer tylko raz. Kiedy poznalimy Winterw, Severin ju go nie nosi; po prostu si w nim nie mieci. Sdziem wic, e blezer dawno temu wyldowa w mieciach albo ley schowany gboko na strychu. Ktrego dnia siedzielimy z Ucz na schodkach przed domem, kiedy Edith wpada do nas z niespodziewan wizyt. Usiadszy midzy nami, oznajmia, e caa ta sprawa nie daje Severinowi spokoju. Wanie o tym samym rozmawiaem z on. Edith par dni temu zwierzya mi si ze swoich obaw nie wierzya, e caa ta sprawa ma szans powodzenia. Wiedzielimy, e Severin jest niezadowolony, ale nasz zwizek by przecie bardzo wiey, a Severin nie umia lub nie chcia wyjani, co konkretnie go unieszczliwia. Pomylaam, e powinnimy pogada rzeka Edith. To znaczy, wszyscy razem, w czwrk. Wic siedzielimy na schodach, czekajc na Severina. Obieca Edith, e do nas zajrzy, kiedy odwiezie crki do koleanki. Nasi chopcy te bawili si gdzie poza domem. Bya wczesna wiosna, soce grzao silnie, lecz troch marzlimy, siedzc na zewntrz. A Severin tego chce? To znaczy, rozmowy w czwrk? spytaa Ucz. Nie wiem, ale uznaam, e tak bdzie najlepiej. Severin zaparkowa wz pod domem, przekrci kluczyk w stacyjce, po czym spojrza na nasz trjk przycupnit na schodkach. Umiechn si szeroko. Uwiadomiem sobie, e trzymam obie panie za rce. Przez chwil siedzia bez ruchu, jakby filmujc nas wzrokiem, a gdy wreszcie otworzy drzwiczki, poczuem, jak Edith ciska mocno moj do. Severin szed w nasz stron ubrany w synny blezer ze zotym I na piersi. Rkawy sigay mu do okci, a cigacz dochodzi zaledwie do poowy brzucha. Reszta stroju baweniana koszulka, dinsy, trampki bya mi dobrze znana, zawsze si tak ubiera, lecz blezer... Mimo e widziaem go po raz pierwszy, z miejsca skojarzyem, i jest to ten sam, ktry Severin nosi w Austrii. Do licha, nawet pogoda bya taka sama jak przed laty w Wiedniu! Severin nie zdoa do nas doj. Edith poderwaa si ze schodkw i dopada go, kiedy by jeszcze na chodniku. Skde to wytrzasn? zawoaa, chwytajc za blezer. Poniewa staa twarz do ma, a plecami do nas, nie moglimy dojrze, czy jest uradowana, czy wcieka. Przez chwil potrzsaa go za rami, potem przytulia si do niego. Nie jestem pewien, ktre wykonao pierwszy krok: czy Severin delikatnie popchn Edith w stron wozu, czy ona sama tam ruszya, a on jej jedynie towarzyszy. W kadym razie wsiada do rodka (bya do nas zwrcona profilem, tote nie widziaem jej miny), Severin za obszed szybko wz, zaj miejsce za kierownic i nie patrzc na nas, pomacha. Zdzwonimy si! zawoa, naciskajc na gaz. Edith nie drgna. Severin tak atwo nie wypuci kierownicy z rk wyznaa po kilku dniach. To ci przeszkadza? spytaem. Nie. Od pocztku wiedziaam, e lubi panowa nad sytuacj. Severin, prawdziwy apologeta przeszoci, wycign skd swj stary blezer i pokona nas, nawet nie przystpujc do walki. 3 Profil zawodnika: Ucz (waga pirkowa) 9 lipca 1945 roku alianci podzielili Wiede na cztery strefy okupacyjne. Amerykanie i Brytyjczycy zajli najlepsze dzielnice mieszkaniowe, Francuzi targowiska oraz gwne punkty handlowe, a Rosjanie (ktrzy mieli wobec miasta dalekosine, realistyczne plany) dzielnice robotniczoprzemysowe oraz centrum, gdzie mieciy si ambasady i gmachy rzdowe. Niczym biesiadnicy dzielcy si ustrzelonym baantem, okupanci jednoznacznie ujawniali swoje preferencje. Powszechnie wiadomo, e Rosjanom nie udao si osign w Wiedniu tego, co osignli w Berlinie, nie wszyscy jednak wiedz, jak bardzo si starali. Na dwadziecia jeden dzielnic szesnacie miao komunistycznych komisarzy policji. Czarymary? Podczas dziesicioletniej okupacji Wiednia znika bez ladu prawie jedna trzecia przeciwnikw komunizmu; pewnie nie mogc si rozezna w podziale miasta na strefy, zabdzili w niewaciwej. W kadym razie kanclerz Figl przyzna kiedy: Mielimy bardzo dug list

nazwisk, przy ktrych figurowaa adnotacja: znikn. Czarymary? Tylko komunici oraz ci, ktrym nie przeszkadzay gwaty i terkot karabinw maszynowych, decydowali si mieszka w strefie okupowanej przez Rosjan. Za siedmioletni Ucz decyzj podjli inni, ale dziewczynka miaa dobry powd, eby lubi komunistw. Znienawidzonego przez kobiety z Eichbchl kapitana Kudaszwilego, ktry si ni zaopiekowa, traktowaa jak swego wybawc. Cho nie by jej ojcem, lecz jedynie poonikiem, ktry wydoby j z krowiego brzucha, to jemu zawdziczaa powtrne przyjcie na wiat. Kapitan Kudaszwili zamieszka oczywicie w czwartej rosyjskiej strefie. Tak si szczliwie dla Ucz zoyo, e by idealist. Nigdy dotd nie widzia powojennego sierocica. Ucz za nigdy dotd nie widziaa Wiednia. Tego dnia, gdy sza ze swoim wybawc Argentinierstrasse w stron sierocica przy Sdbahnhof, czua si tak, jakby po raz pierwszy w yciu znalaza si poza barakami czy obor. Podejrzewam, e po spdzeniu dwch db w krowim brzuchu samo przebywanie na wieym powietrzu stanowio dla niej due przeycie. W dodatku bogato zdobione budynki przy Argentinierstrasse wyglday jak te na zdjciach w kradzionych albumach matki. Dziewczynka miaa wiadectwo urodzenia przypite do klapy paszcza. Od Kudaszwilego dostaa szalik po zabitym onierzu. Cho omotaa szalik czterokrotnie wok szyi, i tak cign si za ni po ziemi. Kiedy dotarli do sierocica, Ucz domylia si, e kapitan zamierza j tu zostawi. Oczywicie Kudaszwili nie tai tego przed ni, ale wtedy jeszcze nie rozumiaa po rosyjsku. W sierocicu panowa cisk. Licznie reprezentowane byo najstarsze pokolenie i najmodsze babcie i dziadkowie oraz dzieci, ktrych usiowali si pozby brakowao natomiast pokolenia redniego, pokolenia rodzicw, ktre zgino lub zagino na wojnie. Kudaszwili, jak twierdzi Ucz, by jedynym przedstawicielem redniego pokolenia i wszyscy si na niego gapili. Jaka staruszka spluna mu na pier dlatego, oczywicie, e mia rosyjski mundur, a nie dlatego, e rni si od pozostaych wiekiem. Jaka inna babcia prbowaa uwolni si od piciorga lub szeciorga wnuczt. Pracownica sierocica przytrzymywaa jedno, jej koleanka dwoje, ale pozostaa dwjka czy trjka za nic w wiecie nie chciaa babci puci. Ilekro babcia dochodzia do drzwi, ktre z wnuczt dopadao j. Wszystkie potwornie wrzeszczay, ale to nie widok krzyczcych dzieci zrobi na Ucz najwiksze wraenie. Najwiksze wraenie wywary na niej dzieci, ktrych opiekunowie ju odeszli. Nie pakay, nie ruszay si, po prostu w milczeniu obserwoway to, co si dzieje. I Ucz jako poja, e wyraz ich twarzy ju nigdy nie ulegnie zmianie. Kiedy Kudaszwili sign po piro, eby co podpisa, dziewczynka chwycia go za nadgarstek. Szarpaa mczyzn, gryza w rk, prbowaa zwiza go szalikiem. Kudaszwili nie protestowa; by moe od pocztku by niechtny myli oddania dziewczynki do sierocica. Wzi Ucz na rce i wynis z budynku. Do dzi Ucz pamita, jak krzykna do wszystkich: Auf Wiedersehen! Ruszyli z powrotem Argentinierstrasse w stron czwartej strefy, Po drodze Kudaszwili odpi z paszcza dziewczynki wiadectwo urodzenia i woy je do skrzanej raportwki pomidzy inne dokumenty. Na jego piersi, tu pod licznymi orderami, lina staruszki, ktra spluna na niego w sierocicu, poyskiwaa niby kropla stopionego kurzego tuszczu. Mczyzna wytar mundur chustk do nosa, po czym zdj jeden z orderw i przypi go do paszcza Ucz. ona ma go do dzi. By to Order Czerwonego Sztandaru, wrczany jak zdoaem si zorientowa za szczeglne mstwo w czasie dziaa bojowych; Kudaszwili dosta go za obron Kijowa, stolicy Ukrainy. Tak wic Ucz wrcia ze swoim opiekunem do czwartej strefy i przez nastpnych dziesi lat, kiedy alianci okupowali Wiede, dzielia mieszkanie z kapitanem oraz z niejak Drex Neff, star, zgorzknia kobiet, ktr m rzuci jeszcze przed wojn, a ktr Kudaszwili zatrudnia w roli gosposi, pomocy do dziecka i praczki. Frau Neff, podobnie jak wikszo wiedeczykw, nie przepadaa za Rosjanami, jednake kapitana Kudaszwilego darzya sympati. Jej gwnym rdem rozrywki byy wizyty modego chopaka, zbyt chorowitego, aby wzito go do wojska, ktry raz w tygodniu przychodzi do pralni po odbir rzeczy swojej matki i paci Frau Neff dwadziecia szylingw za to, by w dusznym, zaparowanym pomieszczeniu zechciaa wykona pewn nadprogramow usug. Drexa Neff karcia Ucz, docinaa jej, lecz w sumie dobrze si ni zajmowaa. Codziennie rano Kudaszwili osobicie odprowadza dziewczynk do szkoy, a Frau Neff zawsze czekaa na ni po lekcjach. Kiedy inne dzieci dokuczay Ucz, kobieta tumaczya jej cierpliwie, co ma im mwi: e owszem, kapitan Kudaszwili jest Rosjaninem, ale porzdnym czowiekiem, czego niektrzy z was nie mog powiedzie o swoich ojcach, jeli ich w ogle jeszcze macie.... Oczywicie Ucz ani razu nie skorzystaa z tej rady. Frau Neff utwierdzaa ma w przekonaniu, e kiedy bdzie Rosjank. Uwaaa, e szkoa, do ktrej dziewczynka chodzi, jest strat czasu. Ja, ale czy nauczyli ci tego po rosyjsku? pytaa, kiedy Ucz chwalia si po lekcjach swoimi osigniciami. Bo prdzej czy pniej, Liebchen, wyjedziesz z nim do Rosji. Kto inny moe by ci nie zabra ze sob, ale der Kudaszwili jest zbyt porzdnym czowiekiem, eby zostawi ci na pastw losu. Wic Ucz pilnie suchaa swojego opiekuna i powoli poznawaa jego jzyk. Pomocna w nauce jzyka bya rwnie zabawa w telefon. Dziewczynka miaa przykazane, e jeli chce gdziekolwiek wyj, musi najpierw zadzwoni pod numer 0603627. W tamtych czasach dzwonio si w Wiedniu przez central. Dziewczynka

podawaa telefonistce numer, ktry znaa na pami: Null sechs, null sechsunddreizig, siebenundzwanzig by to numer do pracy kapitana Kudaszwilego. Nie wiedziaa, gdzie jej opiekun pracuje, i on sam nigdy nie odbiera telefonu: w suchawce zawsze rozlega si obcy gos. Potem Ucz czekaa w mieszkaniu albo w pralni razem z Drex Neff. Zwykle zjawiao si po ni dwch facetw. Nie byli to Rosjanie, nie nosili te mundurw, po prostu pracowali dla Rosjan. Ucz pamita, e byli wyjtkowo czujni. Czasem, zamiast i koo niej, szli kilka krokw z tyu i kiedy kto zatrzymywa dziewczynk albo j zagadn, natychmiast interweniowali. Osoba, ktra nieopatrznie odezwaa si do dziecka, zawsze przepraszaa i oddalaa si w popiechu. Dopiero po latach Ucz zorientowaa si, kim byli ci mczyni i dlaczego przydzielano ich do jej ochrony. Wikszo ludzi mieszkajcych w strefie rosyjskiej potrzebowaa ochrony, ale Uczka, jako crka czy diabliwiedzco tego ruskiego kapitana, bya szczeglnie naraona na ataki i wrogie zaczepki antykomunistw. Mczyni ktrzy jej wszdzie towarzyszyli, naleeli do najbardziej znanej grupy przestpczej w Wiedniu do gangu Benna Bluma. Gang ten zajmowa si szmuglem papierosw oraz handlem poszukiwanymi na rynku nylonami. To oczywicie bya ta mniej grona strona dziaalnoci jego czonkw, bo z rzeczy powaniejszych mieli na sumieniu gone znikniecie jednej trzeciej antykomunistw w stolicy. W strefie rosyjskiej czonkowie gangu byli bezkarni; nikt si ich nie czepia za drobne przestpstwa, gdy w zamian za usugi, ktre wiadczyli Rosjanom, ci zapewniali im ochron przed policj. Czonkowie gangu zabijali ludzi. Niewykluczone, e czciowo zawiadywa tym wszystkim kapitan Kudaszwili, i niewykluczone, e okoliczni mieszkacy domylali si prawdy. Gdyby wiedeczycy znali przeszo Uczki, na pewno nie chcieliby jej skrzywdzi, ale poniewa nie znali, a mieli porachunki z kapitanem, istniao ryzyko, e mogli si ni posuy. Jednak jak ju wspomniaem, gang Benna Bluma nie tylko szmuglowa papierosy i poczochy, ale rwnie likwidowa ludzi. Podejrzewam, e w owym czasie Ucz bya najlepiej strzeonym dzieckiem w czwartej strefie. Severin Winter, ktrego nigdy nie zadowalao drugie miejsce, powiedzia mi kiedy, e myl si, sdzc, i Ucz bya najlepiej strzeonym dzieckiem w czwartej strefie, gdy najlepiej strzeonym dzieckiem w czwartej strefie by on. Z tym, e jego nie strzegli Rosjanie; przeciwnie, strzeono go przed nimi, co byo znacznie bardziej typow sytuacj. Katrina Marek wrcia z synem do Austrii po zakoczeniu wojny. Przywioza ze sob z Londynu wiele obrazw Kurta Wintera, a jeszcze wicej czekao na ni w Wiedniu. udzia si, e moe zdoa odszuka ma. Po przyjedzie postanowia zamieszka w dawnym mieszkaniu przy Schwindgasse, mimo e przyjaciele tumaczyli jej, i ulica znajduje si w strefie rosyjskiej. Katrina si upara. Gdzie indziej bdzie jej szuka m? W Londynie, podczas wojny, matka Severina nie pracowaa jako aktorka; zarabiaa na ycie, pozujc artystom. W Wiedniu podja prac modelki i ju nigdy nie wrcia na scen. Bya do znan modelk, kiedy Severin rozpoczyna nauk w szkole dla chopcw. Matce zaleao, aby syn nie zapomnia angielskiego. To twoja przepustka do lepszego ycia mwia mu. Opucisz kiedy ten mierdzcy chlew, t cuchnc Kche. Zdecydowaa, e Severin codziennie rano bdzie wdrowa wraz ze swoj ochron ze strefy rosyjskiej do amerykaskiej, gdzie miecia si szkoa dla dzieci Amerykanw stacjonujcych w Wiedniu, a po poudniu wraca do strefy rosyjskiej. Przemieszczanie si midzy strefami wymagao wiele zachodu i na pewno mao kto potrafiby to robi dzie po dniu, ale faceci, ktrzy suyli chopcu za ochron, radzili sobie doskonale. Byli to dwaj przyjaciele Katriny, ktrzy cieszyli si ogromnym wziciem jako modele. Severin twierdzi, e wrd studentw Gtersloha na wiedeskiej Akademii Sztuk Piknych byli niemal tak popularni jak jego matka. Katrina spotkaa ich u pewnego malarza, ktry poprosi j, aby wsplnie z nimi pozowaa mu do obrazu. Po przyjciu do studia przedstawi jej ivana Kneevicia i Vasa Trivanovicia, dwch zapanikw, ktrzy w 1936 roku reprezentowali Jugosawi na olimpiadzie w Berlinie. Podczas okupacji Wiednia dwaj dawni czetnicy wci byli modzi i silni, a poniewa mieli Rosjan w gbokiej i nieustajcej pogardzie, codzienne ryzykowne wyprawy z jednej strefy do drugiej sprawiay im autentyczn przyjemno. Severin Winter jest oczywicie durniem, jeli myli, e zapanicy daliby rad czonkom gangu Benna Bluma. Na szczcie dla Severina i jego ochroniarzy ich drogi nigdy si nie zeszy, w przeciwnym razie dawni sportowcy jugosowiascy pywaliby w Dunaju, ich ciaa nadte, kade z nylonow poczoch nacignit na gow i okrcon wok szyi (wizytwka Bluma). Z drugiej strony to dziwne, e si nie zeszy, e ani razu niski, niady chopiec idcy w asycie dwch zapanikw nie min na ulicy maej Uczki, gdy ta, odprowadzana przez swojego opiekuna, wdrowaa rano do szkoy albo gdy wracaa po poudniu ze sklepu w towarzystwie wynajtych zbirw z gangu Bluma, ktrzy grzecznie nieli za ni torebk z czekoladkami. A moe si spotkali, lecz po prostu nie pamitaj? Wydaje mi si, e musieli si widzie cho raz, skoro przez dziesi lat Ucz mieszkaa koo ambasady bugarskiej, dokadnie na wprost budynku przy Schwindgasse, w ktrym mieszkaa Katrina Marek z synem. Musieli te patrze w swoje okna, bo oba mieszkania znajdoway si na pierwszym pitrze. Poza tym zarwno kapitan, jak i Katrina Marek korzystali z tej samej pralni. Czy naprawd ani razu, gdy Ucz siedziaa, suchajc trajkotania Frau Neff, albo gdy pomagaa jej skada czyst odzie, Severin nie wszed z obstawa do zaparowanego pomieszczenia, by spyta, czy pranie matki jest gotowe do odbioru?

Matka niewiele rzeczy oddawaa do pralni wyjani dorosy Severin. Nosia si raczej skromnie. Raczej skromnie? Mona i tak powiedzie. Codziennie rano Katrina Marek wychodzia z domu ubrana w futro z pimakw. Sigajce do ydek brzowe futro ze wspaniaym, wielkim konierzem postawiony wznosi si nad jej gow byo prezentem od amerykaskiego malarza, ktremu pozowaa w Londynie. Spod futra wyglday pomaraczowe poczoszki, identyczne w kolorze z tymi, ktre miaa na nogach modelka pozujca Schielemu do Vally w czerwonej bluzce (1913) i Kobiety w szkaratnym boa (1915). Matka Severina posiadaa kilka takich par. Strj, ktry wkadaa do pracy, rzeczywicie by do skromny. Centralne ogrzewanie naleao wtedy w Wiedniu do rzadkoci, kiedy wic Katrina nie pozowaa, narzucaa na siebie futro. Pod nim jeli nie liczy pomaraczowych poczoszek bya zupenie naga. Ubieraa si dopiero po przyjciu do domu wyjani Severin. A jak wracaa pno, to od razu wskakiwaa do ka. Ucz twierdzi, e jako dziecko czsto syszaa o Katrinie Marek, ale nie bya pewna, czy j kiedykolwiek widziaa. Taka wysoka blondynka, prawda? spytaa kiedy. Chyba j sobie przypominam. Miaa bardzo pocig twarz... Mylisz si. Matka bya niska, ciemna, a twarz miaa szerok jak ty. Severin z kolei zaklina si, e codziennie sysza nazwisko kapitana Kudaszwilego, cho rwnie nie umia go opisa z wygldu. Ja, no pewnie, der Kudaszwili. Postrach caej dzielnicy. Matki mwiy do dzieci: Jak bdziecie niegrzeczne, przyjdzie der Kudaszwili i was zabierze. Ja, dobrze go pamitam. Gruby jak niedwied, o wosach jasnych niczym rodowity Niemiec. Nosi takie specjalne buty, eby si podwyszy. Bzdura! sprzeciwia si Ucz. By wysoki, szczupy, o smutnej, pocigej twarzy, czarnych, wenistych wsach i oczach stalowoszarych niczym rewolwer. Ach, to tamten? Tak, ju go kojarz! Ale wcale nie kojarzy. Po prostu, swoim zwyczajem, kama jak najty. Dlaczego si nie zapamitali?! Zupenie tego nie mogem poj. Dzieci byo wtedy mao, wic choby z tego powodu wszystkie musiay si za sob oglda. Dzieci zawsze patrz na inne dzieci, nawet dzi, gdy jest ich duo. Staralimy si o wielu rzeczach zapomnie tumaczya mi Ucz. Zwaszcza ona. Na pewno nie byo jej lekko, zwaywszy na prac, jak kapitan wykonywa. W dodatku Drexa Neff cigle czynia jakie aluzje. Na przykad ktrego dnia przy kolacji (kapitan pozwala Dreksie zasiada z nimi do stou, mimo e kobiecie usta si nie zamykay) spytaa: Sysza pan, kapitanie, e stary Gortz znikn? To ten waciciel sklepu z czciami do maszyn przy Argentinierstrasse. Gortz? zdziwi si Kudaszwili. Znacznie lepiej zna jzyk niemiecki, ni si do tego przyznawa. Ja. Po prostu znikn. W rodku nocy. Kiedy nad ranem ona si obudzia, bo zrobio jej si zimno, zobaczya, e ma nie ma w ku. Mczyni to tchrze, Drexo. Jeli nie chcesz, eby ci jaki porzuci w rodku nocy, musisz znale sobie porzdnego chopa odpar kapitan. Po czym zwrci si do Uczki: A ty, moja maa, ciesz si, bo ciebie do maestwa nikt nie bdzie zmusza. Jeli sama kiedy zdecydujesz... Ja przerwaa mu Frau Neff, miejc si skrzekliwie. Uczka wyjdzie za cara! Zdawaa sobie spraw, e Rosja carska ju nie istnieje, ale lubia, kiedy kapitan stroszy gniewnie swoje czarne brwi. Carowie nie wrc, Drexo. Ja, mein Hauptmann, Gortz te nie. Ale, Ucz, przecie musiaa wiedzie, co si dzieje powiedzia kiedy Severin. Wiedziaam rwnie, co si dziao wczeniej odpara moja ona. I czym si rni twj gestapowiec od tamtych? Opiekowa si mn. Ktrego wieczoru po kolacji siedzielimy u nas w salonie. Na og, kiedy spotykalimy si w czwrk, wsplna rozmowa si nie kleia. Zwykle ja rozmawiaem z Edith, a Severin z Ucz. Wiedziaem jednak, e jeli si chce, aby taki ukad, jak nasz, sprawnie funkcjonowa, powinien to by zwizek midzy czterema osobami, a nie dwoma parami, czyli zwizek, w ktrym jedni nie maj tajemnic przed drugimi. Lecz Severin nie pozwala nam zbliy si do siebie. Albo milcza z pospn min, albo prowadzi z Ucz dugie dysputy na temat rodziny i Wiednia, a Edith i ja suchalimy znudzeni. Czu si skrpowany nasz obecnoci, wic robi, co mg, eby i nam zepsu nastrj. Czasem, po kolacji u nich w domu, gdy toczya si w miar swobodna rozmowa, Severin nagle si zrywa i podawa mojej onie paszcz. Chodmy mwi. Przez nas biedacy nie mog sobie podyskutowa o swojej twrczoci literackiej. To on nam narzuci, kto si z kim gdzie spotyka; tak si jako zoyo, e zawsze zabiera Ucz do nas albo zostawa z ni u nas, jeli akurat tam bylimy, natomiast ja z Edith nieodmiennie ldowalimy w domu

Winterw. Sprzeciwia si wszelkim zmianom, a potem wymiewa si, e popadamy w rutyn! Jakie to idiotyczne powiedzia kiedy, odzywajc si po raz pierwszy w cigu caego wieczoru. Siedzimy tu i tylko czekamy na chwil, gdy bdziemy mogli pj do ka. Nie lepiej zrezygnowa z tej farsy, z tych kolacyjek i zaoszczdzi troch forsy? Wic kilka razy sprbowalimy bez kolacyjek i Severinowi cakiem si podoba dystans, jaki si wytworzy. Robilimy to tak: jadem kolacj w domu, po czym jechaem do Winterw, i kiedy dzwoniem do ich drzwi frontowych, Severin wymyka si kuchennymi. A kiedy on przyjeda do nas, siada w paszczu na kanapie i dopki nie wyszedem do Edith, na wszystkie pytania odburkiwa krtko: tak lub nie. Potem, jak mi mwia Ucz, szybko zrzuca paszcz. Niezbyt mi odpowiada taki zimny, bezosobowy ukad. Nie odpowiadao mi rwnie, kiedy Severin wiadomie prbowa nas zanudzi; czasem rozpoczyna przy stole monolog, ktry kontynuowa pniej w salonie, wyranie zmierzajc do tego, by upi cae towarzystwo. Ktrego wieczoru perorowa tak dugo, e w kocu Edith nie wytrzymaa. Kochanie, jestemy ju wszyscy zmczeni rzeka. Tak? zdziwi si. No dobra, to zbieramy si i idziemy lulu powiedzia do niej, po czym cmokn Ucz na dobranoc, ucisn moj do i ruszy do drzwi. Co si odwlecze, to nie uciecze, nie? Uwielbia wraca wspomnieniami do przeszoci. Kiedy zapyta Ucz: Pamitasz te rozruchy pod ambasad greck w pidziesitym drugim roku? Miaam wtedy czternacie lat odpara. Ja te, ale wci widz przed oczami te tumy wciekych komunistw, ktre atakoway ambasad greck, protestujc przeciwko aresztowaniu i straceniu Belojanisa. Nie pamitam adnego Belojanisa. By dziaaczem ruchu robotniczego, ale mnie chodzi o sam atak na ambasad. Rosjanie sprzeciwili si, eby policja przysaa zbrojny oddzia, ktry zaprowadziby ad. A wiesz, co byo najzabawniejsze? e t haastr dowoziy pod ambasad ruskie ciarwki wojskowe. Naprawd sobie nie przypominasz? Nie. Jeszcze zabawniejsze byo to, e Rosjanie rozbroili ca policj, przynajmniej w naszej strefie. Pozabierali policjantom nawet gumowe paki. Zawsze si zastanawiaem, czy Kudaszwili macza w tym palce. Wielu rzeczy nie pamitam powiedziaa Ucz. Severin te wtrcia Edith. Jakich? spyta zaintrygowany. Dotyczcych twojej matki. Ucz i ja przeuwalimy w milczeniu jedzenie, Severin za siedzia ze skupion min, jakby usiowa przypomnie sobie to, czego nie pamita. Mojej matki? Tego, e bya modelk odpara lekko Edith. e wikszo czasu spdzaa nago. Ale oczywicie, e pamitam! rykn. Opowiedz im, jak mijaa w futrze stranika poprosia. To mieszna historia. Ale Severin bez sowa znw zabra si do jedzenia. Znaem historyjk, o ktr Edith chodzio. W soboty i niedziele, kiedy nie byo zaj w szkole, Severin zawsze towarzyszy Katrinie. Przesiadywa w rnych pracowniach, co sobie malujc, rysujc i klejc, podczas gdy Katrina pozowaa artystom. Jedna z pracowni miecia si w strefie rosyjskiej. Budynku pilnowa stranik, ktremu wszyscy gocie zwykle dawali napiwek, kiedy wpuszcza ich do holu. Katrina nie miaa tego zwyczaju. Od kilku lat, niemal w kad sobot, zjawiaa si z synem u boku, po czym zbliajc si do mczyzny, ktry z umiechem odkada gumow pak, rozsuwaa na chwil poy futra. Heil Stalin! mwia, mijajc go. Guten Tag, Frau Winter odpowiada stranik. Guten Tag, Sevi. Chopiec nigdy nie reagowa na pozdrowienie. Mam wraenie, e Severin zbyt czsto rozmyla o swojej matce. Kiedy zobaczyem erotyczne rysunki i obrazy, do ktrych Katrina Marek pozowaa mowi, musz przyzna, e przeyem szok. Byo to wtedy, gdy po raz pierwszy przespaem si z Edith. Edith zaprowadzia mnie na gr (znaem dotd tylko parter ich domu). Poniewa obiecalimy sobie wszyscy, e ze wzgldu na dzieci bdziemy si zachowywa ostronie, szlimy cichutko, na palcach. Edith zajrzaa do pokoju dziewczynek, potem minlimy pomieszczenie, ktre suyo jako pralnia, i wreszcie znalelimy si w sypialni. Wstpiem na moment do azienki. Rozejrzaem si wkoo, popatrzyem na szczoteczki do zbw, na otwarte pudeko z czopkami przeciw hemoroidom (uznaem, e cierpi na nie Severin), po czym wtuliem twarz w wiszcy na drzwiach damski szlafrok. W sypialni Winterw panowa idealny porzdek. Edith zapalia wieczk, rozpraszajc mrok. ko byo pocielone, rg kodry odwinity. Planowalimy to w czwrk od kilku dni. Tego wieczoru Severin i Ucz wymknli si po cichu z domu i pojechali do nas. Po jakim czasie Edith i ja zorientowalimy si, e jestemy zupenie sami, nie liczc oczywicie dzieci. Nazajutrz zdumiaem si, kiedy Ucz powiedziaa, e wcale tak nie

byo. Wedug jej wersji, ona z Severinem rozmawiali w kuchni; wrciwszy do salonu, przekonali si, e Edith i ja poszlimy ju na gr, i dopiero wtedy sami przenieli si do nas. Zreszt co za rnica? Wodziem oczami po sypialni, mylc, e dojrz jakie cinite w kt ubrania, ale wszystko byo posprztane. Na stolikach nocnych leay ksiki (Ucz i ja nigdy nie czytalimy w ku), a stwardniae grudki wosku na parapecie wiadczyy o tym, e gospodarze czsto korzystaj ze wiec. Kiedy rozbieraem Edith, zdziwio mnie, e zachowuje si tak bo ja wiem? figlarnie i swobodnie; troch mi to do niej nie pasowao. Zaczem podejrzewa, e w przeciwiestwie do mnie Winterowie lubi nieco brutalniejszy seks. Wycignem si obok Edith na wielkim barokowym ou i nagle wszdzie na cianach ujrzaem te cholerne obrazy i rysunki erotyczny posag, z ktrym Kurt Winter wyprawi on do Londynu. Mimo e leaa przy mnie atrakcyjna, podniecajca kobieta, nie potrafiem oderwa od nich wzroku nikt by nie potrafi. W owym czasie niewiele jeszcze wiedziaem o Kurcie Winterze, bo rozmowy, jakie prowadziem z Edith, na og dotyczyy nas samych. O rany! Kto... Nie dokoczyem. Chodzio mi o to, kto jest autorem prac, Edith jednak mylaa, e pytam, kogo przedstawiaj. To matka Severina rzeka. Sdziem, e artuje, ale zanim zdyem si rozemia, obrcia si na bok, przysaniajc moj twarz swoim szczupym ciaem, i zdmuchna wiec, abym nie patrzy duej na inn kobiet. My, autorzy powieci historycznych, uwielbiamy gdyba, zastanawia si, co by byo, gdyby... Na przykad gdyby Ucz i Severin poznali si w dziecistwie? Albo gdyby Kudaszwili spotka kiedy Katrin Marek? (Wyobraziem sobie tak scen: Jest po godzinie policyjnej. Matka Severina idzie pod rk z jednym ze swoich wielbicieli, modym, dobrze wychowanym malarzem, ktry zawsze odprowadza j do domu na Schwindgasse, kiedy praca przecignie im si do pna. Nagle przy latarni owietlajcej budynek ambasady bugarskiej pojawia si kapitan Kudaszwili, ktry z ponur, urzdow min prosi malarza o dokumenty. Chce sprawdzi, czy mody czowiek ma prawo przebywa na miecie po godzinie policyjnej. Malarz szuka nerwowo po kieszeniach kawakw ptna, mokrych pdzli i innych dowodw tosamoci. Nastpnie Kudaszwili zwraca si grzecznie bo z tego, co syszaem, by uprzejmym czowiekiem do Katriny i prosi j, eby rozsuna poy brzowego futra z pimakw. Gdyby doszo do takiego spotkania, kto wie, jak by si dalej potoczyy losy?). Ale, jak ju mwiem, Ucz i Severin ani razu si w tamtych czasach nie widzieli. Wracasz do tego z uporem maniaka owiadczya Ucz. Zreszt nawet gdybymy si poznali, pewnie nie przypadlibymy sobie do gustu. Masz zbyt bujn wyobrani. Moe. Nie ulegao jednak wtpliwoci, e wiedli cakiem odmienne ycie. Na przykad w marcu pidziesitego trzeciego roku Ucz braa udzia w uroczystociach aobnych. Severin w nich nie uczestniczy. Oczywicie pogrzebu jako takiego nie byo, bo zwoki znajdoway si gdzie indziej. Ucz pamita gboki smutek, jaki przebija z gosw onierzy piewajcych w wojskowym chrze, oraz wilgotne oczy Kudaszwilego. Wielu Rosjan szlochao, lecz Ucz do dzi uwaa, e kapitan wcale nie opakiwa zmarego; jej zdaniem, wzruszy si, suchajc pieni, ktre obudziy w nim wspomnienia. Jej samej nawet p zy nie zakrcio si w oku. Miaa wwczas pitnacie lat i zaczynay jej rosn piersi, ktre pniej tylu ludzi wprawiay w osupienie. Obserwujc uroczystoci aobne, mylaa sobie, e w porwnaniu z tym, jak inni ginli, mio musi by umrze mierci naturaln. W pidziesitym trzecim roku Severin rwnie mia pitnacie lat. Nie byo szansy, aby tego dnia ich drogi si spotkay. Kiedy Ucz suchaa wojskowego chru, Severin w towarzystwie matki i dwch jugosowiaskich ekswojownikw upija si ze szczcia i wraz z innymi wydziera na cae gardo. Chocia znajdowali si w miejscu publicznym, w wielkiej, zatoczonej piwiarni, Katrina nie dbaa o to, by poy futra zachodziy na siebie. Tego wieczoru Severin po raz pierwszy w yciu urn si tak, e a zwymiotowa. Przez cay dzie w rosyjskim radiu puszczano muzyk Chopina. Czowiekiem, ktrego mier przysporzya jednym tyle smutku, a drugim tyle radoci, by oczywicie Iosif Wissarionowicz Dugaszwili, Gruzin, lepiej znany jako Jzef Stalin dla lubicych gdyba pisarzy posta niezwykle tajemnicza i fascynujca. Wracajc do gdybania: Co by byo, gdyby Ucz wyjechaa do Zwizku Radzieckiego? Ale, jak twierdzi pewien poeta, gdyby ziemia bya paska, ludzie cigle by z niej spadali. Oczywicie poeta ten dobrze wie, e niezalenie od jej ksztatu ludzie i tak z niej spadaj. Choby kapitan Kudaszwili. Kudaszwili mia szczery zamiar zaadoptowa Ucz i zabra j ze sob do kraju. Jednake my, autorzy powieci historycznych, doskonale wiemy, jak czsto szlachetne zamiary spezaj na niczym. 15 maja 1955 roku Austria podpisaa traktat pastwowy z aliantami i w padzierniku Kudaszwili wraz z armi radzieck opuci Wiede niewielu Austriakw ze smutkiem egnao okupantw. Ucz miaa siedemnacie lat; oprcz jzyka niemieckiego wietnie znaa rosyjski, a w angielskim, ktrego uczya si za namow kapitana, robia coraz wiksze postpy. Kudaszwili czyni starania, eby Ucz moga do niego przyjecha i otrzyma obywatelstwo radzieckie. Uwaa, e powinna zosta tumaczk; o ile jednak jzyk

niemiecki by przydatny, o tyle angielski by wrcz niezbdny. Tote kady list, ktry do niej pisa, kapitan koczy pytaniem: Jak sobie moja Uczka radzi z angielskim? Planowa, e zamieszkaj w piknym miecie Tbilisi i e Ucz bdzie studiowaa na tamtejszym uniwersytecie. Po wyjedzie kapitana Ucz wyprowadzia si z mieszkania przy Schwindgasse, ale wci (mimo e nadkadaa teraz kawa drogi) korzystaa z pralni Drexy Neff. W nowym Studentenheim przy Krgerstrasse czua si dobrze, bo nareszcie nikt nie wiedzia o jej powizaniach z Kudaszwilim i nie nazywa ruskim szpiegiem. Mniej wicej po trzech miesicach samodzielnego ycia przekonaa si, e jest cakiem atrakcyjna i podoba si innym. Zdaa sobie spraw, e chopcy patrz z podziwem, a dziewczyny z zazdroci na jej pokany biust, jednake nie umiaa go jeszcze naleycie wyeksponowa ani odpowiednio ukry ng, ktre wyglday jak nogi typowej wieniaczki. To, e lubia chodzi do opery i muzew, byo niewtpliw zasug Kudaszwilego; to, e ubieraa si do dziwnie jego win. W szkole jzykw, do ktrej uczszczaa, a ktra w owym czasie stanowia cz Akademii Dyplomatycznej, bya wzorow studentk, cho niekiedy midzy jednym listem od kapitana a drugim w skrytoci ducha mylaa, e zamiast tak biegle wada rosyjskim wolaaby wada francuskim lub angielskim. Najwiksz przyjemno sprawiay jej samotne wczgi po Wiedniu; dotychczas w spacerach towarzyszyli jej ochroniarze z gangu Benna Bluma, przez co miaa nieco spaczony obraz miasta. Nie tsknia za nimi, zwaszcza za swoim ostatnim strem, niskim, ysym mczyzn z dziur w policzku, ktra wygldaa jak rana postrzaowa od kuli duego kalibru, ale ni nie bya, bo przecie kula musiaaby wylecie drug stron. Inne porwnania, ktre nasuway si na myl, to krater wielkoci pieczki pingpongowej oraz dodatkowy oczod umieszczony tu poniej waciwego. W kadym razie otwr by szaroczarnorowy po brzegach i tak gboki, e nie widziao si dna. Kudaszwili wyjani kiedy Ucz, e podczas wojny torturowano biedaka widrem elektrycznym i e dziura w policzku jest jedn z wielu, jakie mu wywiercono. Odkd zakosztowaa wolnoci, Ucz zacza czyta inne gazety, nie tylko te finansowane przez komunistw. Co tydzie trafiaa na jaki artyku o czonkach gangu Benna Bluma; policja po kolei ich aresztowaa. Chopcy Bluma cieszyli si wrd spoeczestwa nie wiksz sympati ni oprawcy z obozw koncentracyjnych. Ucz rwnie nie czua litoci dla swoich dawnych opiekunw. Miaa jednak wyrzuty sumienia, e nie zera jej tsknota za Kudaszwilim. Raz na tydzie, z coraz wiksz niechci, chodzia do ambasady radzieckiej, w ktrej skadaa podpis na rnych formularzach imigracyjnych i wielokrotnie przysigaa, e jest dobr komunistk. Sdzia, e mwi prawd. Ktrego dnia zrozumiaa, e te wszystkie starania o wyjazd do Zwizku Radzieckiego czyni wycznie ze wzgldu na Kudaszwilego, a nie dlatego, e sama chce tam jecha. Lecz w najmniejszym stopniu nie wpyno to na jej dalsze plany; taka ju bya. Kudaszwili kocha j, roztoczy nad ni opiek. Nie zostawi jej ani w Eichbchl, ani w sierocicu wrd tumu pospnych, patrzcych otpiaym wzrokiem dzieci. Miaa wobec niego dug wdzicznoci. Wydaje mi si, e Severin nigdy nie poj, na czym polega niezwyko mojej ony. Dla niej spata dugu wdzicznoci bya czym jak najbardziej naturalnym. Do gowy by jej nie przyszo narzeka czy prbowa si wymiga. W odczuciu Ucz wolno i odpowiedzialno to byy naczynia poczone: wierzya, e czowiek jest prawdziwie wolny dopiero wtedy, gdy nikomu nie jest nic winien. Kiedy podpisywaa papiery w ambasadzie radzieckiej, miaa siedemnacie lat, nie bya wolna i wcale si z tego powodu nie rozczulaa nad sob. Darzya Wiede coraz wiksz mioci, ale wiedziaa, e gdy Kudaszwili j wezwie, zostawi wszystko i pojedzie do niego. Prawdziw wolno pomogli jej zdoby dzielni mieszkacy Budapesztu. 25 padziernika 1956 roku szlachetne zamiary wielu osb spezy na niczym. Wgrzy nie uwaali, aby Rosjanom naleao si cae pastwo wgierskie w podzice za to, e wojska radzieckie wyzwoliy ich kraj spod okupacji hitlerowskiej. Rewolucja wgierska musiaa by czym prawdziwie kuriozalnym dla Ucz; z jej punktu widzenia oddawanie ycia za wolno byo szczytem lekkomylnoci. Tumy uchodcw zaczy szturmowa granic, przedziera si przez druty kolczaste i dawne pola minowe. Do samego Wiednia dotaro sto siedemdziesit tysicy osb, a kolejni uciekinierzy wci napywali. Dzie pniej Austriacy obchodzili pierwsz rocznic niepodlegoci. Rok temu bowiem, 26 padziernika, nastpi oficjalny koniec okupacji Austrii. I rok temu Kudaszwili wyjecha do Zwizku Radzieckiego. Kilka dni po obchodach wita niepodlegoci Ucz ponownie wybraa si do ambasady radzieckiej; okazao si, e wszystkie jej papiery imigracyjne zostay odesane z decyzj odmown. Spytaa dlaczego, ale nie otrzymaa odpowiedzi. Wrcia wic do Studentenheim i napisaa do Kudaszwilego. Niecay tydzie pniej, zanim jeszcze dostaa od niego list, z ambasady radzieckiej nadesza wiadomo, e niejaki M. Majski pragnie si z ni widzie. M. Majski zaprosi Ucz na obiad do rosyjskiego klubu w pobliu Grabenu, Po pierwszym daniu wyjawi jej, o co chodzi. Kapitana Kudaszwilego wysano do Budapesztu, eby suy pomoc w tumieniu rozruchw. Ktrej nocy, gdy dokonywa ogldzin jednego z gmachw na uniwersytecie, pad od kuli osiemnastoletniego snajpera. Drugie danie i deser Ucz jada ze zami w oczach, starajc si zachowa spokj. M. Majski wycign z kieszeni zdjcie Kudaszwilego. To dla ciebie, moja droga oznajmi.

Wrczy te Ucz cz zalegych poborw kapitana; prosi on, aby przekaza je dziewczynie, gdyby mu si co stao. Byy to cztery tysice szylingw austriackich, czyli sto szedziesit dolarw. Nastpnie towarzysz Majski zacz kartkowa grub teczk, zawierajc wszystkie informacje o Ucz a do 1956 roku. Nazwa j ofiar faszyzmu, a jej dziecistwo okreli jako jedno dugie pasmo cierpie; tym wiksza wic chwaa naley si Kudaszwilemu, powiedzia, e j uratowa, i tym wiksza szkoda, e tak tragicznie musia zgina. Ucz, kontynuowa, powinna pamita, e zawsze moe liczy na parti komunistyczn i e jeli kiedy w przyszoci zechce przyjecha do Zwizku Radzieckiego, bdzie tam mile widziana. Dziewczyna pokrcia gow, zdumiona tym, e cae jej ycie zostao podsumowane dwoma sowami ofiara faszyzmu. Ambasada, mwi dalej Majski, postara si suy jej pomoc. W kocu Ucz zna kilka jzykw obcych, wic kiedy przyjedzie do Wiednia nastpna delegacja radziecka potrzebujca tumacza, on, Majski, sprbuje zaatwi Ucz t prac. Uprzedzi j jednak, e moe by trudno, bo w tym zawistnym rodowisku panuje ostra rywalizacja. Ucz si pilnie angielskiego rzek. Kudaszwili na pewno by tego chcia. Ucz domylia si, e w ambasadzie czytano wszystkie jej listy do kapitana, ale, z drugiej strony, nie zamierzaa gardzi pienidzmi za tumaczenia. Podzikowaa towarzyszowi Majskiemu za obiad i wrcia do Studentenheim, w ktrym mieszkaa w samotnoci do 1963 roku. Przez tych siedem lat zrobia znaczne postpy w angielskim, sporo tumaczya na rosyjski, a jzyka niemieckiego uywaa w rozmowie z dwoma studentami, ktrzy zajmowali wsplny pokj na drugim kocu korytarza i byli w niej po uszy zakochani. Znali si prawie trzy lata, zanim zdecydowaa si przespa z jednym z nich, a kiedy zobaczya, jak bardzo z tego powodu cierpi drugi, z nim rwnie si przespaa. Poniewa wtedy obydwaj zaczli cierpie, postanowia wrci do ukadu czysto koleeskiego. Modziecy nadal zajmowali wsplny pokj i wci zabiegali o Ucz; moe liczyli, e kiedy znw zmieni zdanie i wszystko rozpocznie si od nowa. Ucz dosza jednak do wniosku, e nie potrafi (przynajmniej w tym okresie swojego ycia) sypia z dwoma facetami naraz. Znalaza wic sobie innego kochanka modego czowieka, ktrego z tamtymi dwoma nic nie czyo (by dublerem wielkiego tenora w operze wiedeskiej). Kiedy studenci odkryli romans, dopadli wieczorem modego piewaka w labiryncie rusztowa podtrzymujcych katedr witego Stefana i zagrozili mu, e jeli si nie owiadczy Ucz, to mu powyrywaj z garda struny gosowe. Cho moe si to wyda dziwne, Ucz nie widziaa nic zego w niedojrzaym zachowaniu swoich byych kochankw. Czuli si pokrzywdzeni, tote chcieli si odegra na modym tenorze. Wychodzc z zaoenia, e jeli tylko mona zaoszczdzi sobie i innym blu, naley to bezzwocznie uczyni, Ucz poradzia kochankowi, eby jednak si jej owiadczy, w przeciwnym razie nie bd mogli si wicej spotyka. Zamiast zrobi to, o co go prosia, mody tenor przenis si do opery w innym miecie, co Ucz rwnie uznaa za doskonae rozwizanie. Po kilku dniach grzecznie, lecz stanowczo ostudzia zapdy dawnych kochankw, ktrzy ze zdwojon si i energi znw zaczli si do niej zaleca. Nein, Willy. Nein, Heinrich powiedziaa. Bo kto na tym ucierpi. Pewnego wieczoru Severin, ktrego pogldy czsto byy zbiene z pogldami Ucz, zaskoczy nas. Siedzielimy w czwrk, prbujc si zastanowi nad istot naszego zwizku. Przynajmniej Edith i ja prbowalimy, bo Ucz nie uczestniczya w rozmowie (w ogle rzadko zabieraa na ten temat gos), Severin natomiast w typowy dla siebie, irytujcy sposb od czasu do czasu wtrca jakie sowo po niemiecku. W kadym razie Edith i ja uznalimy, e to nie tyle seks czyni nasz zwizek podniecajcym, co sam fakt przebywania z now osob (bd co bd, w maestwach o omioletnim stau zanika wieo dozna). A ja myl, e seks owiadczy ni std, ni zowd Severin. czy nas tylko seks, i nic poza tym. Ale czy warto cierpie dla samego seksu? A kto cierpi? spytaa Edith. Severin popatrzy na ni znaczco, jakby nie chcia nic wicej mwi w mojej i Ucz obecnoci, ale z tego, co wiem, nigdy si wczeniej onie nie uskara. Od samego pocztku zakadalimy, e jeli kto z jakiegokolwiek powodu bdzie si le czu w kwartecie, rozstaniemy si i ju. Zreszt wszyscy bylimy zgodni, e priorytet maj dzieci oraz nasze maestwa. Wic troch nas zamurowao, kiedy Severin pozujc na mczennika rzuci tego rodzaju uwag, tym bardziej e rwnie ochoczo jak my korzysta z istniejcego ukadu. Umwilimy si bowiem, e nasz zwizek ma sens tylko wtedy, gdy wszyscy czerpi z niego rado i gdy wzbogaca nasze maestwa, a przynajmniej im nie szkodzi. Dwojgu ludziom nieatwo jest osign rwno seksualn, a co dopiero czworgu... Pokiwalimy gowami, przyznajc mu racj, cho to, co powiedzia, stanowio prawd tak oczywist, e a banaln. To znaczy, nie istnieje rwno idealna, ale trzeba mie poczucie, e si do innych przystaje, bo inaczej wszystko mija si z celem. Jeli, na przykad, trzy osoby s zadowolone, a czwarta nie, wwczas caa sytuacja jest do luftu, sami rozumiecie. I jeli osoba, ktra czuje si niezadowolona, chce si wycofa, nie powinno si obarcza jej win... Znw pokiwalimy gowami. Jeli jeste nieszczliwy, moemy przesta si widywa rzeka Ucz.

Nie, nie o to... W kocu wam ten ukad najwyraniej sprawia przyjemno. Bo ma sprawia powiedziaa Edith. Sprawia j seks. Owszem, lecz nie to jest najwaniejsze. Niezaleno pogldw ony zawsze wprawiaa Severina w zakopotanie. Ja te myl, e chodzi tylko o seks wtrcia Ucz. Zdziwiy mnie jej sowa, ale uznaem, e po prostu chce wesprze Severina, ktry uporczywie prbowa si od nas zdystansowa. Suchaj, stary rzekem jeli caa ta sytuacja, jak j okrelasz, naprawd ci nie odpowiada, moemy natychmiast z ni skoczy. Przyznaj si: jeste nieszczliwy? Nawet gdyby przepytywa go sam Pan Bg, Severin znalazby sposb na to, eby wykrci si od odpowiedzi. Widzisz, to nie takie proste, jak by si zdawao owiadczy. Boj si, eby przypadkiem kto z nas zbyt mocno si nie zaangaowa. Wiem, e Edith bya dotknita jego uwag. W kocu wielokrotnie dawaa mu dowody na to, e panuje nad swoimi uczuciami. Jestemy powanymi, rozsdnymi ludmi, Severin odparem. Nikt nie bdzie porzuca dotychczasowego partnera i zaczyna ycia z nowym. Wiem oburzy si. Wcale nie o to mi chodzi. Wic o co? spytaa Edith; powoli wyprowadza j z rwnowagi. Severin wzruszy ramionami. Mam wraenie, e musz si martwi za wszystkich, bo wy si jako niczym nie przejmujecie. Ale na razie wstrzymajmy si z decyzj. Moe si w kocu wszystko uoy. Takie sprawy wymagaj czasu. Rozgniewaa mnie jego gruboskrno; to, e nie pomyla na przykad o Ucz. Bo na pewno zrobio si jej przykro, kiedy usyszaa, e sprowadza wszystko do seksu. Poza tym, skoro zachowywa si tak, jakby cay ten ukad nie dawa mu adnej radoci, podejrzewaem, e Ucz zacznie si obwinia za ze samopoczucie kochanka. Edith rozemiaa si. Dobrze, kochani, niech mj mulek dalej si za nas martwi, a my si niczym nie przejmujmy. Ja te parsknem miechem. Severin wyszczerzy zby gdybym tu po obudzeniu zobaczy umiech, jakim nas obdarzy, wystraszybym si nie na arty. Ucz wyznaa mi pniej, i rozzocio j to, e Edith mwia takim tonem, jakby rozmawiaa z dzieckiem, ale moim zdaniem, Severin sobie na to zasuy. Ignorujc ma, Edith zacza nam tumaczy, dlaczego nie powinnimy si przejmowa tym, e Severin czasami bywa przygnbiony. Takie ma usposobienie oznajmia lekko. Nie naley sdzi, e jest nieszczliwy z jakiego konkretnego powodu. Po prostu inni z natury s od niego weselsi. Popatrzya na Severina, jakby oczekujc potwierdzenia. Nie potwierdzi, chocia kiedy syszaem identyczne sowa z jego ust. Siedzia z ponur min, jakby to, co sam wczeniej mwi, byo nieprawd, a to, co mwi ona, nie podlegao dyskusji. Zapada krpujca cisza. Wtem Ucz poderwaa si, woya paszcz i stana pomidzy Severinem a kanap, na ktrej siedziaem z Edith. To ktry odwozi mnie dzi do domu? spytaa. Ktry chce si dzi ze mn kocha? Atmosfera si rozadowaa. Podniosem si z kanapy, skoniem nisko i zwracajc si do Severina, rzekem: Panie, oddaj j w twoje rce. Severin rwnie wsta, rwnie si skoni i nagle si zawaha. Przeraziem si, e za moment usysz: Zabieraj swoj on i daj mi si nacieszy moj! Ale on, spogldajc z rozbawieniem na Edith, spyta cicho: Moe i z tob dostpi kiedy tego zaszczytu? Po czym chwyci Ucz, bez trudu przerzuci j sobie przez rami i ruszy do drzwi. Jej niepewny miech jeszcze przez chwil dwicza nam w uszach. Edith i ja popatrzylimy na siebie porozumiewawczo, wiadomi tego, i stwierdzenie Severina, e takie sprawy wymagaj czasu, nic nie znaczy. Nie czas by wany. Wane byo to, e Severin chcia panowa nad sytuacj. (Moglimy si przeciwstawia; ale po co? Nie czulimy potrzeby). Wiedzielimy te, e w kadej chwili moe zburzy istniejcy ukad. (Teoretycznie kade z nas mogo, ale podejrzewalimy, e jeli ktokolwiek si zdecyduje na ten krok, na pewno bdzie to Severin). Zwykle kiedy Edith i ja zostawalimy sami, godzinami rozmawialimy o sobie i o naszej twrczoci. Na og czytaem jej fragmenty mojej powieci, czasem poddawaem dokadnej analizie jakie opowiadanie, ktre ona napisaa. Gdy spogldalimy wreszcie na zegarki, czsto bya ju druga nad ranem; szlimy na gr, wiedzc, e Severin zjawi si mniej wicej za godzin, i zaczynalimy si kocha. Zawsze staralimy si zakoczy nasze igraszki przed jego powrotem. Kiedy Severin puka do sypialni, eby mnie obudzi,

ubieraem si i jechaem do domu, do Ucz. Tego wieczoru, ledwo drzwi si zamkny, od razu poszlimy do ka. Moe dry nas niepokj, e wszystko si wkrtce zmieni? I ty uwaasz, e nie chodzi o seks? spytaa Ucz, kiedy si jej zwierzyem. Edith i ja uwaamy, e chodzi nie tylko o seks. Przynajmniej w naszym przypadku. Ale takie subtelnoci podobnie jak biadolenie nad wasnym losem czy gotowo oddania ycia za wolno nie trafiay Ucz do przekonania. ycie nauczyo j lepiej ni kogokolwiek z naszej czwrki, e to, co si robi z myl o innych, niekoniecznie pokrywa si z tym, czego si pragnie dla siebie. 4 Profil zawodnika: Severin (waga prednia) Nowa hala sportowa miecia lodowisko do gry w hokeja, trzy boiska do koszykwki, basen, siowni, kilka sal gimnastycznych, mskie i damskie szatnie oraz duy, brzydki hol, w ktrym wystawione byy trofea i zdjcia niegdysiejszych bohaterw. Z zewntrz, podobnie jak nowoczesne biblioteki czy kryte lodowiska publiczne, przypominaa olbrzymi grobowiec. Wrd starej gwardii sycha byo glosy niezadowolenia, e budynek zanadto rni si od pozostaych gmachw na terenie uniwersytetu, leciwych budynkw z cegy, caych poronitych bluszczem, nikt si bowiem nie udzi, e bluszcz zdoa si uczepi gadkich betonowych cian i wielkich szyb. Ale Severinowi nowy obiekt od razu przypad do gustu. Z dawnej hali osta si ogromny podziemny labirynt kortw do squasha, do dwuosobowej piki rcznej, szatni i natryskw, z ktrych obecnie korzystay druyny goci pewnie gospodarze liczyli, e pobyt w ciemnych lochach wpynie na rywali deprymujco. Z tego podziemnego wiata do mieszczcych si rwnie w podziemiu nowych szatni, wyposaonych w lnice, metalowe szafki i supernowoczesne prysznice, przechodzio si dugim tunelem, ktry cign si a do starej klatki. Klatk nazywano zowieszczo wygldajcy, zwieczony kopu ceglany okrglak, ktry wszystkim nieodmiennie kojarzy si z krematorium. Mury oplecione byy bluszczem o odygach gruboci dziewczcego nadgarstka, a sufit, ktry przypomina szklany plaster miodu, skada si z dziesitkw zmatowiaych wietlikw. Poniewa w rodku nawierzchnia wykonana bya z ubitego wiru, zmieszanego z glin, odbyway si tu gwnie halowe zawody lekkoatletyczne. W czasie mityngw panowa zaduch jak w szklarni, tyle e roliny nie wydzielaj potu. (Wydzielaj, wydzielaj! powiedzia Severin). Przed zawodami, eby dyskobole nie powybijali wietlikw, rozcigano pod kopu siatk ochronn rodzaj przezroczystego caunu. Siatk rozcigano rwnie nad kortami tenisowymi. Wzdu cian po wewntrznej stronie klatki cigna si umieszczona wysoko nad ziemi drewniana bienia. Zawodnicy, ktrzy biegali w butach z kolcami, korzystali z ulowej bieni na dole, ci, ktrzy biegali w butach na gumowych podeszwach z drewnianej na grze. Dla wygody biegaczy drewniana bienia zbudowana bya pochyo; kiedy si po niej szo normalnym krokiem, si rzeczy cigao czowieka ku barierce. Niektrzy twierdzili, e zbyt intensywny trening na grnej bieni stwarza niebezpieczestwo, i jedna noga zrobi si dusza od drugiej. (Bzdura! Wystarczy od czasu do czasu zmienia kierunek biegu oznajmi autorytatywnie nasz wszystkowiedzcy przyjaciel). Kiedy w klatce odbyway si zawody, uszy puchy od haasu. Nogi zawodnikw dudniy po drewnianej bieni, huk wystrzaw sygnalizowa pocztek kolejnych biegw, stare wietliki skrzypiay pod naporem niegu i wiatru. Wiele lat po wzniesieniu okrglaka wydzielono w krokwiach pod wietlikami dug, prostoktn sal, odgrodzon ciank od drewnianej bieni. Wyposaono j w dugie, fluorescencyjne lampy, dajce jaskrawe wiato, termostat i dwie potne dmuchawy. ciany obito mikk czerwona wykadzin, a podog wyoono czerwonymi i biaymi matami. Severin Winter twierdzi, e ze wzgldw psychologicznych sala jest idealnie usytuowana. Zapanicy grupowali si w niej przed kadym turniejem i w milczeniu obserwowali, jak koledzy z druyny lekkoatletycznej zabieraj cz mat (przenosili je do nowej hali sportowej, rozkadali na boisku do koszykwki i wizali razem, eby si nie rozsuway). Kiedy zostawali sami, przystpowali do rozgrzewki. Kilka minut przed rozpoczciem turnieju Severin dawa znak do wyjcia. Schodzili na d po skrzypicej, drewnianej bieni; Severin gasi po drodze wiata (wszystkie turnieje planowa na wieczr), tote w wielkiej, ponurej hali robio si coraz ciemniej. Prowadzi zawodnikw dugim, wilgotnym tunelem, czcym stary budynek z nowym. Po obu stronach podziemnego przejcia cigny si korty, na ktrych samotni sportowcy, zamknici niczym winiowie w celach, grali w squasha lub w dwuosobow pik rczn. Kady najlejszy dwik odbija si w tunelu gonym echem. Severin i tu gasi wiata, a wtedy z ktrego kortu dolatywa krzyk: Co, do jasnej cholery!, i otwieray si drzwi. Widok zapanikw maszerujcych gsiego, w skupieniu, ubranych w dugie szlafroki z nasunitymi na gow kapturami (tak jak sobie tego yczy Severin) wywoywa niesamowite wraenie. Na og samotni gracze odkadali piki i rakietki, po czym bez sowa opuszczali swoje cele i podali niemiao za procesj. By to celowy rytua: ciemny tunel i pokonywana w milczeniu droga pozwalay zawodnikom osign maksymalne skupienie. Kiedy dochodzili do wiata na kocu tunelu, Severin zwalnia i z rk na klamce mierzy wzrokiem swoich podopiecznych, tak jakby mg ich dojrze w ciemnoci.

Wie gehts? pyta, a jego glos nis si echem. Pikarze rczni i gracze w squasha pozostawali w tyle, nie chcc zakci obrzdu. Wie gehts?! powtarza rykiem Severin. Oczywicie wszyscy zapanicy chodzili obowizkowo na zajcia z niemieckiego. Gut! woali chrem. Wwczas Severin Winter otwiera szeroko drzwi i zapanicy przy akompaniamencie ryku z trybun wpadali za trenerem do jaskrawo owietlonej sali, niczym my lecce do blasku wiecy, i ustawiali si w szeregu na lnicych biaych i czerwonych matach, zalegajcych podog. Wygldali na nieco otumanionych, jakby w ciemnych lochach poddano ich praniu mzgw, a potem wysano w wiat z wan misj do spenienia. I tak zapewne byo. Wiedeczycy to specjalici od psychologii. Severin uczciwie przyznawa, e s lepsi trenerzy ni on i lepsi zawodnicy ni chopcy, ktrych szkoli. Nasz uniwersytet nie by liczc si potg w zapasach. A mimo to druyna Wintera ani razu nie przegraa, gdy walczya przed wasn publicznoci. Oczywicie mecze zawsze zaczynay si po zmierzchu. Stare, znane uczelnie w Nowej Anglii, ktre cieszyy si znakomit renom, dziaay na modych ludzi jak magnes, wic to, e kilku rzeczywicie zdolnych zapanikw trafio pod skrzyda Severina, nie byo jego zasug. Owszem, Severin sumiennie przykada si do swoich obowizkw, odwiedza trenerw majcych kontakty z modzie w tych regionach, gdzie zapasy stay na wysokim poziomie, stara si rekrutowa najzdolniejszych chopakw. Problem polega na tym, e o ile trenerzy pamitali go z czasw, gdy walczy w finale Wielkiej Dziesitki, o tyle modziey jego nazwisko nic nie mwio; bd co bd, nigdy nie zdoby tytuu mistrza. Od czasu do czasu, jak ju wspomniaem, trafiali na nasz uczelni nieli sportowcy, lecz byli to ci, ktrym przede wszystkim zaleao na dobrej uczelni. Gdyby zaleao im na karierze zapaniczej, uniwersytet w Nowej Anglii nie stanowiby dla nich pokusy. Innymi sowy, Severin mia w druynie chopakw lubicych zapasy, lecz nie mia fanatykw. Potrzebuj bandytw z morderczym instynktem, a dostaj, cholera, mylicieli poskary mi si kiedy. Czowiek mylcy wie, e moe przegra. A wtedy tak si najczciej zdarza. Zwrciem mu uwag, e jego synny spacer po ciemnym tunelu nie odnisby zamierzonego skutku, gdyby zawodnicy nie myleli. Dobra, dobra! A wiesz, po co ich prowadz przez ten zasrany tunel? Bo wszyscy wielcy zapanicy maj wasne tunele, ciemne, puste tunele biegnce przez ich ciemne, puste epetyny. Ja moim intelektualistom musz stwarza iluzj. Musz si bawi w Platona. Nie, nie szed na atwizn, a w Platona bawi si jedynie wtedy, gdy zawodnicy walczyli na swoim terenie. Dwa razy do roku jedzi z nimi w tras i staczali ze trzy lub cztery walki z uczelniami Wielkiej Dziesitki lub Wielkiej semki. Oczywicie zawsze przegrywali, ale nie byy to sromotne poraki. Zwykle w jednej czy w dwch kategoriach wagowych chopcy Severina zwyciali, a na opatki dawao si pooy bardzo niewielu. Te zawody byy konieczne, eby chopcy mogli potem wygrywa u siebie. Gdy grali u siebie, adna z akademickich druyn w Nowej Anglii nie bya w stanie ich pokona. Severin potrafi chytrze przewidzie, ktra ze znanych uczelni na Wschodnim Wybrzeu bdzie w danym roku miaa najsabszych zawodnikw i raz do roku urzdza wielki pokaz, wyprowadzajc z ciemnego tunelu swoich zapanikw i dajc im szans rozgromi druyn goci. Rozgromili kadetw z Army War College, z Navy War College, zawodnikw uniwersytetu Penn State. Ale na wyjedzie zawsze przegrywali, cho czasem w paru kategoriach wagowych zdarzao im si zaj punktowane miejsca. Kadego roku Severin wybiera najlepszego zapanika i wystawia go do turnieju o akademickie mistrzostwo kraju. I kadego roku jeden zawodnik w samotnoci i upokorzeniu przeywa porak, bo odpada ju po pierwszej turze walk eliminacyjnych. Severin, ktry zreszt nie liczy na zwycistwo, nie udzi swoich podopiecznych obietnic wygranej. Zawsze wystawia tylko jednego zawodnika w kocu zawsze jaki si kwalifikowa i wsplnie z nim odbywa podr, ktrej koszty ponosi uniwersytet. Chopak moe okaza si czarnym koniem turnieju mwi ludziom z wydziau wychowania fizycznego. Byo to nieszkodliwe kamstwo. Wiedzia, e nie zdoa przetransportowa do Stillwater w stanie Oklahoma czy do Ames w stanie Iowa starej, ciemnej hali, zwanej klatk, i dugiego podziemnego tunelu. Oni tam maj wasne tunele powiedzia kiedy, pukajc si w swoj kudat gow. Prywatne, niewidoczne tunele, ktrych nie sposb ich pozbawi. Zastanawiaem si kiedy nad prywatnym tunelem Severina jaki jest dugi, jaki krty? Pierwszego razu, gdy bylimy u Winterw na kolacji, zaproszenie wyszo od Edith. Nic si za tym nie kryo: po prostu chciaa ze mn porozmawia o swoim pisaniu. W owym czasie miaa trzydzieci lat, do powieci jeszcze si nie zabraa, ale kilka jej opowiada (pisaa gwnie o zwizkach midzyludzkich) ukazao si drukiem, wikszo w niskonakadowych miesicznikach, lecz jedno trafio do powanego pisma typu Harpers czy The Atlantic. Co roku Edith albo uczszczaa na zajcia z pisania na uniwersytecie, chocia nie zaleao jej na zdobyciu tytuu magistra, albo chodzia na konsultacje do zatrudnionego przez uczelni

pisarza, ktry te zajcia prowadzi. Tym pisarzem nie byem ja. Mnie zatrudnia wydzia historii. Od razu wyjaniem Edith, e nigdy nikogo nie uczyem pisania i nie wyobraam sobie, abym kiedykolwiek chcia si tego podj. Ona jednak w sposb tak inteligentny mwia o tym, co robi, e zgodziem si rzuci okiem na jej opowiadania. Od dwch lat zajcia z pisania prowadzi sawny Helmbart. Edith zdradzia mi, e nie przepada ani za nim, ani za jego twrczoci. Ucieszyem si. Denerwowao mnie poczesne miejsce, jakie w wiecie literackim zajmowa ten zadufany w sobie ojciec amerykaskiej nowej powieci. I Edith, i mnie nudzili autorzy, ktrzy treci swych ksiek czynili sam proces pisania; nas interesowaa literatura, a nie pisanie o pisaniu. Rozmawialimy dugo i z oywieniem. Schlebiao mi, e Edith czytaa przynajmniej jedn moj ksik trzeci, o Andreasie Hoferze. Spytaa, dlaczego upieram si, by okrela swoje powieci mianem historycznych; uwaaa, e taki termin dziaa na czytelnikw zniechcajco. Wytumaczyem jej, e zawsze osadzam akcj w pewnym wybranym okresie historii, bo powie zawieszona w prni czasowej nie ma najmniejszego sensu. Chwil o tym dyskutowalimy, ale nie przekonaem Edith. Potem wspomniaa, e Severin czyta wszystkie moje ksiki. Zdziwio mnie to. Spojrzaem na niego, mylc, e co powie, ale akurat rozmawia po niemiecku z Ucz. Oczywicie Severin czyta wszystko dodaa. Nie wiedziaem, jak to rozumie: czy e Severin jest niewybrednym czytelnikiem, ktry pochania kade powiecido, jakie mu wpadnie w rce, czy e ksiki s jego autentyczn pasj. W trakcie rozmowy Edith patrzya mi w oczy i bez przerwy gestykulowaa (prawdopodobnie nauczya si tego od ma). Helmbart, oznajmia, wikszo czasu powica na analizowanie jej kompleksw. Nigdy nie wspomina o jej stylu lub stworzonych przez ni postaciach. Ktrego razu stwierdzi, e czowiek nie powinien chwyta za piro, dopki nie potrafi opisa stou, jego duszy i erotyki. Pewnie tego rodzaju idiotyczne pogldy czyniy go ojcem amerykaskiej nowej powieci. Poniewa Edith wnikliwie, a w dodatku pochlebnie, wyraaa si o ksice powiconej Andreasowi Hoferowi, przyznaem si jej, e czasem zoci mnie to, i moja twrczo jest tak przez innych niedoceniana. Nawet wadze uczelni, drukujc wykaz publikacji swoich wykadowcw, pomijay moje ksiki. Na licie znajdoway si jakeby inaczej? wszystkie powieci Helmbarta oraz caa masa rnych artykuw naukowych, czsto zupenie idiotycznych, na przykad o symbolice mebli w twrczoci Henryego Jamesa. Cho sami autorzy na pewno by si ze mn nie zgodzili, uwaaem, e istnieje due podobiestwo midzy tego typu artykuami a wydumanymi opowiadankami Helmbarta. Edith owiadczya, e podziwia zapa takich ludzi jak ja prawie cakiem nieznanych, lecz niezwykle podnych. Ja te wtrci nagle Severin; nie sdziem, e przysuchuje si naszej rozmowie. Twoje ksiki chyba same skapuj ci z pira. I nim zdyem odpowiedzie, mwi dalej: Wiesz, trudno je znale w ksigarniach. Nie s wznawiane. Niestety, to bya prawda. A ty gdzie je znalaz? spytaem. Poza matk i redaktorem z wydawnictwa nie spotkaem dotd nikogo, kto by je wszystkie przeczyta. (Podejrzewaem, e Ucz, podobnie jak mj ojciec, adnej nie zmoga do koca). W tutejszej bibliotece odpar. Maj wszystko, tylko trzeba wiedzie, jak si do tego dokopa. Biblioteka jako ogromne wykopalisko archeologiczne? Severin najwyraniej uwaa, e dokopanie si do moich ksiek jest wikszym osigniciem ni ich napisanie. Tamtego wieczoru nie wypowiada si wicej na tematy literackie, ale pniej si dowiedziaem, e dzieli ksiki wedug kategorii zaczerpnitych z zapasw (na przykad: To cakiem nieza powie wagi pirkowej). Nazajutrz odwiedzi nas na rowerze. Ucz nie byo w domu, wysza z dziemi na spacer, i chocia podejrzewaem, i przyjecha po to, aby z ni pogada, mylaem, e skoro jestemy sami, powie co jeszcze o moich ksikach. Ale nie. Zamiast tego wrczy mi kilka opowiada napisanych przez Edith. Jest strasznie podniecona, e zgodzie si rzuci na nie okiem rzek. Nie wysza jej wsppraca z Helmbartem. Mwia mi. Swoj drog, ciesz si, e kto poza mn interesuje si tu literatur. Dyskusje z Edith na pewno bd miym urozmaiceniem nudnego ycia akademickiego. Wiesz, ona bardzo powanie traktuje pisanie. Helmbart chcia to wykorzysta. Zacz przebkiwa, e znacznie lepiej bdzie w stanie oceni jej twrczo, jeli Edith si z nim przepi. Edith nic mi o tym nie wspominaa. Pewnie uzna kontynuowa Severin e tak jak inne profesorskie ony, nudzi si i po prostu szuka rozrywki. Kretyn! Domyliem si, dlaczego mi to mwi. Masz racj! powiedziaem ze miechem. Przecie od razu wida, e literatura to jej pasja. Severin rwnie si rozemia. Sta przy mnie opalony, ociekajcy potem. Kiedy tylko pogoda dopisywaa, wskakiwa w jednoczciowy strj, przypominajcy kostium zapanika, i godzinami pedaowa na rowerze

(posiadajcym a dziesi przerzutek), pokonujc wiele kilometrw. Gdy wreszcie przesta przebkiwa, a zacz j podszczypywa, Edith zrezygnowaa z konsultacji dokoczy. Znw wybuchnlimy miechem. Spdzilimy u was bardzo miy wieczr rzekem. Doskonale gotujesz. Bo uwielbiam je odpar. A mnie si mio rozmawiao z twoj on. Macie duo wsplnego. Popatrzy na mnie zdziwiony. Oj, chyba si mylisz oznajmi z powag, po czym znw si rozemia (miaem wraenie, e troch nerwowo) i zacz pedaowa do tyu, ale co mu si zacio w skomplikowanym ukadzie przerzutek, wic zsiad z roweru i przez chwil przy nim duba. Uzgodnilimy, e wkrtce musimy si znw wszyscy w czwrk spotka. Dopiero pniej usyszaem, jak si naprawd zakoczya historia z podszczypywaniem. Edith od pocztku skarya si mowi, e Helmbart nie potrafi trzyma rk przy sobie. Kopnij go w jaja poradzi jej Severin. Jednake kopanie w jaja nie byo w stylu Edith. Poza tym liczya, e moe si jednak czego od Helmbarta nauczy. Poprosia wic Severina, eby z nim porozmawia. Severin odmwi, twierdzc, i dure mgby si poczu tak zakopotany, e potem nie byby w stanie obiektywnie ocenia jej utworw. Moim zdaniem, Severin mia racj. Edith wic nadal zanosia Helmbartowi swoje opowiadania i opdzaa si od jego ap. Ktrego wieczoru odbywao si na uniwersytecie due przyjcie, gwnie dla ludzi z anglistyki i wydziau sztuki. Poniewa Edith zajmowaa si pisaniem, zwykle zapraszano j na takie spdy. Severin zawsze towarzyszy onie; lubi podmiewa si z obecnych na przyjciu goci. W pewnym momencie Helmbart uszczypn Edith. Posaa mu piorunujce, jak to okrelia, spojrzenie, po czym podesza do Severina i oznajmia mu, e ma do zaczepek tego drania. Cho zdawaam sobie spraw, e nie lubi wykorzystywa swojej przewagi fizycznej, po raz pierwszy w yciu chciaam, eby stan w mojej obronie i waln kogo w zby. Nie pamitam, co powiedziaam, ale z caego serca pragnam, eby upokorzy Helmbarta. Chyba liczyam na to, e zastosuje jaki chwyt zapaniczy i rzuci faceta na rodek podogi. Najgorsze, e Severin zawsze pokada we mnie wiar, twierdzi, e umiem sobie radzi w kadej sytuacji, a tu nagle okazao si, e nie. Severin poklepa on po doni i dziarskim krokiem ruszy na poszukiwanie pisarza. Edith, zaciekawiona, podya za mem. Ujrzawszy w tumie winowajc, ktry zabawia towarzystwo jak historyjk, Severin stan za nim. Wyglda jak grony karze. Helmbart by wysokim mczyzn, wic Severin, ktry siga mu zaledwie do ramion, wspi si na palce, po czym uszczypn go mocno w tyek i jednoczenie cmokn gono w ucho. Pisarz podskoczy, spsowia i wypuci z rk zaksk, ktra wpada prosto do kieliszka. Kiedy zobaczy Severina, szybko poda kieliszek mczynie stojcemu obok; ten natychmiast upuci go na podog. Helmbart zrobi si blady jak kreda. Ba si, e zaraz oberwie od trenera druyny zapaniczej. A Severin, mrugajc do niego lubienie, spyta: Jak si posuwa twoja nowa ksika, co, Helmbart? Edith staa obok ma, trzymajc go pod rk i starajc si zachowa powan twarz. Severin jednak, widzc ogupia min Helmbarta, wybuchn gromkim miechem, a po chwili Edith mu zawtrowaa; ruszyli razem do wyjcia, rechoczc i zataczajc si jak para pijakw. Nawet nie wiesz, jaka si czuam podbudowana powiedziaa mi. Idc do drzwi, zerknam przez rami i po raz ostatni spojrzaam na tego biednego erotomana. Mia tak smtn min, jakby go wykastrowano. Severin i ja zrywalimy boki ze miechu. Byo jeszcze wczenie. Opiekunka, ktr wynajlimy do dzieci, zapewne dopiero szykowaa dziewczynkom kolacj, wic postanowilimy uda si na krtk przejadk. W samochodzie pooyam gow na kolanach Severina, rozpiam mu spodnie, wziam do ust jego czonek. Severin jecha bardzo szybko i gada jak najty. Nie wiem, co mwi, ale mimo czonka w ustach chichotaam przez ca drog. Potem wbieglimy do domu tylnym wyjciem i nie zatrzymujc si w kuchni, gdzie dziewczynki z opiekunk jady kolacj, popdzilimy na gr do sypialni. Zamknam drzwi na klucz. Severin odkrci kran w azience, aby szum wody zaguszy nasze jki i eby dzieci mylay, e gnalimy na zamanie karku po to, by si jak najszybciej wykpa. Oczywicie wiedzielimy, e opiekunka si nie nabierze, ale trudno. Rzucilimy si na siebie jak dzikie bestie. Pamitam, jak leaam na ku, po nie wiadomo ilu orgazmach, i nagle zobaczyam gst par wydobywajc si z azienki. Po jakim czasie wzilimy razem prysznic, jedno drugie porzdnie namydlio, po czym Severin wcign do wanny dywanik, ktry lea na pododze, i wszystko zaczo si od nowa. Mydo si pienio, z prysznica lay si strugi wody, a nasiknity pian dywanik mlaska pod nami oblenie. Kiedy wreszcie zeszlimy na d, dzieci powiedziay, e opiekunka ucieka do domu. O ile si nie myl, chyba Fiordiligi zawoaa: Alecie si dugo kpali! Na co Severin odrzek: Bo mamusia i tatu byli bardzo brudni. I znw parsknlimy miechem. Wszyscy si mialimy, ja, Severin, Dorabella, ktrej niewiele trzeba do miechu, nawet Fiordiligi, ktr strasznie trudno jest rozweseli. Ryczelimy tak, e brzuchy nam si

trzsy. Nazajutrz rano byam caa obolaa. Wszystko mnie bolao, ledwo mogam si rusza. Teraz wiesz, jak si czuje zapanik po walce owiadczy Severin. Rozbawio mnie to, co powiedzia, ale baam si, e jeli nie zachowam powagi, znw si na siebie rzucimy. Byam tak potwornie obolaa, e z caej siy staraam si powstrzyma od miechu, lecz Severin zauway to, no i wiesz... By jednak cudowny, wszed we mnie wolno, bardzo delikatnie. Kochalimy si inaczej ni zwykle, bez popiechu; ogromnie mi si to podobao. Biedny Helmbart, pomylaem. Z kim on chcia rywalizowa? Czyli, gdy chodzio o on, Severin nie zachowywa si jak zazdrosny paranoik. Zreszt Edith nie dawaa mu ku temu powodw. Odkd si pobrali osiem lat temu, bya wiern on; nie miaa nawet przelotnego romansu. Trzeba by takim durniem jak Helmbart, eby si tego nie domyli. Z drugiej strony wcale si nie dziwiem, e prbowa j poderwa. Niezalenie od wszystkiego, Severin Winter by zbyt prnym czowiekiem, aby zna uczucie zazdroci. Od pocztku miaem go za typowego mskiego szowinist, aroganckiego egocentryka, ktry nigdy nie idzie na adne ustpstwa. Lecz ani Ucz, ani Edith nie zgadzay si z moj ocen. Ucz twierdzia, e spord wszystkich znanych jej facetw on jeden traktuje kobiety na rwni z mczyznami. Prawda: wobec obu pci by takim samym aroganckim egocentrykiem. Edith z kolei uwaaa, e rwno, z jak Severin odnosi si do kobiet, bywa dla nich czasem obraliwa: skoro zachowuje si identycznie w stosunku do wszystkich, kobieta nie czuje si wyrniona czy dowartociowana przeciwnie, czuje si jak babochop, a mao ktrej to odpowiada. Nawet gdy swoim zwyczajem dotyka ich podczas rozmowy, kobiety nie czuy si zagroone. Co nie znaczy, e nie byo im troch przykro. Jego dotyk bowiem by do tego stopnia pozbawiony jakichkolwiek podtekstw erotycznych, e rozmwczyni natychmiast zdawaa sobie spraw, i Severin w ogle nie dostrzega w niej kobiety. Przey prawie osiem lat w monogamicznym zwizku, zanim przyszo mu do gowy, e mona si rano budzi w czyich innych ramionach, lee w innym ku, wie inny tryb ycia. Przerazi si wasnych myli. To chyba najlepiej wiadczy, jaki by prostolinijny. Kiedy wreszcie zdoby si na odwag, eby wspomnie onie o tym, co go drczy, przerazi si jeszcze bardziej; okazao si, e jego miae, ryzykowne marzenia drzemi rwnie w Edith. To znaczy, e miaa kochankw? spyta. Nie. Jeszcze nie. Jeszcze nie? Wic mylisz o innych mczyznach? Tak. Zdarza mi si fantazjowa, e jestem gdzie indziej, z kim innym... Aha. Ale nie myl o tym zbyt czsto, Sevi. Aha. Nie po raz pierwszy przekona si, e idea rwnoci brzmi piknie w teorii, trudniej natomiast zaakceptowa j w praktyce. Wasna naiwno bardzo go speszya. Moim zdaniem, Severin mia wrodzone poczucie wyszoci. Edith i Ucz, ktre z uporem podkrelay, e identycznie traktuje kobiety i mczyzn, nie dostrzegay jednego: ot Severin wierzy, e za wszelk cen musi chroni Edith przed swoj skomplikowan natur. Ze zdumieniem odkry, e ona ma natur rwnie skomplikowan. Nawet jeli nie by zazdrosny, potrafi by szalenie uciliwy. Chcia, eby wszystko w yciu Edith obracao si wok niego. Potrzebna mu bya wiadomo, e ona naley do niego nie tylko ciaem, ale i dusz; pragn, aby dzielia si z nim kad myl, kadym sowem, ktre przelewa na papier. Wiem, e Edith przeszkadzaa jego nadmierna zaborczo. Chocia cigle powtarza, e nasz czwrk czy jedynie seks (mwi to zarwno wtedy, gdy co si nie ukadao, jak i wtedy, gdy wszystko szo dobrze), podejrzewam, e najbardziej draniy go moje i Edith wsplne zainteresowania literackie. On sam nigdy nic nie pisa, Edith jednak twierdzia, e jest jej najlepszym krytykiem. Wtpi. Jego sposb dzielenia ksiek wedug zapaniczych kategorii wagowych zawsze okropnie mnie irytowa. W kadym razie kiedy Severin wpada w chandr, nie wiedziaem, czy nie moe znie myli, e pi z Edith, czy e czy nas wi intelektualna. Rnica wydawaa mi si istotna, ale on nie potrafi udzieli jasnej odpowiedzi. Chodzi o ca t spraw mwi krtko, zamykajc nam usta swoj prostack filozofi yciow. Kiedy wykrzycza do Edith w wciekoci: Dobrze, moesz si spotyka ze wszystkimi pisarzami, z jakimi chcesz! Ale chyba nie bdziesz z kadym sza do ka?! Podwjna zdrada fizyczna i duchowa stanowia jego obsesj. I w sumie uwaam, i bardziej bolao go to, e Edith i ja lubimy ze sob rozmawia, ni to, e ze sob sypiamy. Nie wiem, czego si spodziewa. e nasz zwizek bdzie dokadnie taki sam, jak jego z Ucz? Czy naprawd mniej by narzeka, gdyby Ucz bya trenerem zapasw? Ale przynajmniej bya zapalonym kibicem. Severin cierpia z tego powodu, e Edith nie interesuje si zapasami. Baga j, eby przychodzia na walki, zanudza opowieciami o zawodnikach, a wreszcie poprosia go, by da jej spokj. Cieszy si, powiedziaa, e jemu to sprawia frajd, ale nie kada dziedzina,

ktr pasjonuje si m, musi obchodzi on. A mnie obchodzi wszystko, co ciebie dotyczy! zawoa. (Edith wcale nie uwaaa, e koniecznie tak powinno by). Czytam kade twoje opowiadanie, czytam rzeczy, ktrych nie napisaa, i takie, ktrych ty sama nawet nie czytasz. I zawsze o nich dyskutujemy! Ale ty lubisz czyta. W duej mierze z twojego powodu. Zreszt skd wiesz, e lubi? Doskonale rozumiaem, dlaczego Edith nie chce dzieli sportowej pasji ma. Severin posiada cechy charakteru, ktre j pocigay, a zarazem odpychay. Chocia sama bya spokojna, podobaa si jej jego arogancja i wybuchowy temperament; jednoczenie nie znosia tych cech, gdy objawiay si w nadmiarze czua si wwczas zdominowana przez ma. A najsilniej objawiay si wanie wtedy, gdy Severin przebywa wrd zapanikw. Przeraao Edith szalestwo w oczach jego modych podopiecznych. Ich wola walki dziaaa na nich jak narkotyk; wprowadzali si w trans, eby rozbudzi w sobie maksymaln agresj. Z jednej strony przeszkadza Edith ten straszny haas, jaki panowa na treningach i zawodach, z drugiej za denerwowao j to, e wszyscy zachowuj si z przesadn powag i naboestwem. Dla Edith zapasy byy zwyk szarpanin, sportem pozbawionym wdziku; wprawdzie Severin tumaczy jej, e ruchy zapanika przypominaj ruchy tancerza, ale ona tego nie widziaa. Ja te nie. Poza wszystkim innym turnieje zapanicze byy piekielnie nudnym widowiskiem. Rzadko zdarzao si, eby zawodnicy prezentowali wyrwnany poziom; na og jeden przewysza drugiego o klas, nie wiadomo tylko byo, czy uda mu si pooy ofiar na opatki, czy te bdzie musia zadowoli si rzucaniem jej po macie. Oczywicie sam nigdy nie uprawiaem adnej dyscypliny sportowej. Sport mnie nie bawi. Owszem, od czasu do czasu chodziem na spacery nie dla ruchu, ale dlatego, e to mi pomagao si skupi. Edith te nie uprawiaa adnej dyscypliny. Podobay jej si jednak ciaa zapanikw, lecz tylko jak mi wyznaa tych wagi lekkiej, predniej i redniej. Widok wielkich, ociaych cielsk dziaa na ni odraajco. Mimo e bya wysoka, odpowiadao jej to, i Severin jest raczej niskiego wzrostu. Podniecali j mczyni o sylwetce zapanikw, czyli troch nieproporcjonalni, krpi, o szerokiej, dobrze uminionej klatce piersiowej, paskich tykach i krtkich nogach. Sowem, tacy jak Severin. To dlaczego ja ci si podobam? spytaem kiedy. Byem wysoki, szczupy, a broda jeszcze bardziej mnie wychudzaa. Przez kontrast odpara. Jeste przeciwiestwem Severina. I moe z powodu brody. Lubi starszych panw, a ona ci postarza. Wcale nie postarza, po prostu jestem od was starszy rzekem. I byem: cztery lata od Ucz i Severina, osiem od Edith. Gust Ucz by dla mnie zagadk. Twierdzia, e budowa ciaa nie odgrywa dla niej roli. Zgadzaa si z Edith, e broda nadaje mi dystyngowany wygld, sama jednak najbardziej lubia we mnie to, e darz sympati kobiety. Nigdy dotd nie spotkaam faceta, ktry a tak by wok nich skaka powiedziaa kiedy. Oczywicie, czasem bywa to uciliwe dla ony, ale... Uwaaa, e jestem wraliwy na ich wdziki, i czsto nazywaa mnie w artach uwodzicielem. C, rzeczywicie byem wikszym uwodzicielem ni Severin Winter, lecz w porwnaniu z nim nawet papie uchodziby za podrywacza. Wic jestem miy dla pa? Naturalnie. Zachcasz je, eby podkrelay swoj kobieco, byy z niej dumne. Na moment zmarszczya czoo, po czym dodaa: Nie jeste rwnie ujmujcy w kontaktach z mczyznami. Moe kobiety widz, e nie masz przyjaci wrd mczyzn, i dlatego ci ufaj? A Severin? Co w nim pociga kobiety? Pytanie byo zadane artem. Naprawd nie musiaem wiedzie. Severin? On jest inny... odpara, unikajc mojego wzroku. Nie lubia mwi na temat Severina. Uwielbiaa natomiast rozmowy o zapanikach. Wiedziaa dokadnie, w jakich kategoriach wagowych mieszcz si poszczeglni zawodnicy, jaki preferuj styl walki, i mnstwo innych rzeczy, o ktrych opowiada jej Severin. Przed zawodami czsto dzieli si z ni swoimi uwagami, stara si przewidzie przebieg walk, rozwaa, kto zdobdzie ile punktw, kto wygra, a kto przegra. Potem Ucz przychodzia na zawody i ledzc poczynania na macie, zapisywaa swoje spostrzeenia: w ktrych momentach pojedynek, na przykad w wadze lekkiej, rni si od przewidywa Severina i dlaczego. Wydawa by si mogo, e majc tak zapalonego kibica, Severin bdzie w sidmym niebie i przestanie zanudza Edith rozmowami o zapasach. Oboje tak sdzilimy. Nic z tego. Kaza nam wszystkim przychodzi na zawody. W trakcie kolejnych walk Ucz informowaa Edith i mnie, na co powinnimy zwraca uwag. Czuem si wykorzystywany. Widzc, z jak satysfakcj Severin zerka w nasz stron, byem prawie pewien, e bardziej zaley mu na tym, ebymy obserwowali jego ni zawodnikw. Ulubionym zapanikiem Ucz by Tyrone Williams, czarnoskry zawodnik wagi pirkowej z Lock Haven w Pensylwanii. Mody Murzyn zawsze mia tak min, jakby przed chwil si obudzi, lecz mimo sennego

wygldu by piekielnie szybki. Poza tym podobao si Ucz, e way dokadnie tyle samo, co ona. Jakby potrzebowa partnera sparingowego, przylij go do mnie mawiaa artem do Severina. Na treningach Tyrone Williams wietnie si rusza, mia doskonay refleks, ale kiedy musia stoczy prawdziw walk, by to stres ponad jego siy. W pierwszej rundzie na przemian atakowa przeciwnika z niesamowit szybkoci i zwalnia tempo, wybijajc go z rytmu. Ale w drugiej rundzie nastpowa kryzys i Williams wysiada psychicznie; ni std, ni zowd wpada w kataleptyczny trans, zupenie jakby w jego gowie rozlega si tajemniczy gong, koczcy walk. Wygldao, jakby mylami by ju w drodze do szatni: kry ospale po macie lub przemieszcza si niemrawo na plecach, patrzc w jaskrawe wiata, zawieszone u sufitu. Na og przeciwnik wygrywa przez tusz; dopiero wtedy Tyrone podrywa si na nogi, chwyta za gow i wpatrywa w przeciwnika takim wzrokiem, jakby przegra pojedynek z widmem. Pniej Severin pokazywa mu sfilmowan walk i cierpliwie wytyka bdy. Zaraz zobaczysz, Tyrone. O! W tym momencie zasypiasz. Gowa opada ci na bok, rka zwisa bezwadnie wzdu ciaa. Teraz rozumiesz? Widzisz, co si z tob dzieje? O kurwa mwi z pokor w gosie Murzyn. Nie do wiary. Kurwa, niesamowite. I zdumiony swoim zachowaniem na macie, zapada w kolejny trans. Widzisz? cign Severin. Teraz puszczasz jego kostk i zamiast wsun ap pod jego rami, po prostu j na nim kadziesz. Syszysz, Tyrone? Tyrone! Ucz uwielbiaa Tyronea za te poaowania godne transy. To takie ludzkie miaa si. Wiesz, Severin, kto jak kto, ale Ucz mogaby go z nich wyleczy zaartowaem kiedy. Moe pozwoliby jej sprbowa? Po co? eby na niej zasn? Jego sowa wyday mi si nieco wulgarne, lecz Ucz bya zachwycona. Jeszcze nikomu si to nie zdarzyo rzeka, przecigajc si zmysowo. Edith rozemiaa si, nie okazujc adnej zazdroci. W owym czasie wszyscy czulimy si sobie bliscy i bylimy niezwykle przyjanie do siebie nastawieni. Co ci si w nim tak podoba? spytaa; chodzio jej o Tyronea Williamsa. To, e way dokadnie tyle, co ja odpara Ucz. I e ma taki cudowny odcie skry. Karmelkowy. Mniam, mniam powiedziaa Edith bez przekonania. Sama nie miaa ulubiecw wrd zapanikw. Dla niej podopieczni Severina to byli mili, nudni chopcy i nic ponadto, a poniewa si z tym nie krya, czuli si przy niej wyranie skrpowani. Raz w miesicu Severin zaprasza ca druyn na kolacj. Edith mwia, e krcili si wwczas po domu niezdarni, ociali, potrcajc nawet obrazy na cianach. aden nie pali, a po ich wyjciu wszystkie popielniczki s potuczone. To tak, jakby bez mikkiej maty pod nogami i wolnej przestrzeni dookoa siebie tracili swoj przysowiow zwinno. Przynajmniej raz na tydzie ktry z zapanikw wpada do Winterw na korepetycje z niemieckiego. Czytajc, puszczajc pyty albo wylegujc si w wannie, Edith syszaa dolatujcy z dou gos Severina. Wir mssen nur auf Deutsch sprechen mwi agodnie do ucznia. Wir mssen nur auf... auf co? pyta modzieniec. Deutsch. No tak. Jezu, panie trenerze, ale jestem gupi! Nein, nein, du bist nicht... Severin te lubi Williamsa, ale jego sympatia dla zawodnika, ktry cigle przegrywa, nawet jeli przegrywa w interesujcy sposb, miaa jednak granice. Zdecydowanie wola zwycizcw, a tym, ktry najczciej w druynie odnosi sukcesy, by nowy chopak z Waterloo w stanie Iowa George James Bender, zawodnik wagi predniej. Przez trzy lata z rzdu Bender by modzieowym mistrzem Iowy; potem zabiegay o niego rne uczelnie wybra Iowa State, potg w dziedzinie zapasw. W tamtym czasie studenci pierwszego roku nie mieli prawa startowa w mistrzostwach akademickich, wic przez pierwsze dwa semestry Bender startowa jedynie w zawodach pozauniwersyteckich; wygra wszystkie. Nie ponis dotd ani jednej poraki. Pokadano w nim due nadzieje. Kiedy by na drugim roku studiw, liczono, e wemie udzia w akademickich mistrzostwach kraju; niestety, w trakcie walk eliminacyjnych Wielkiej semki naderwa cigno w kolanie. Bender by dziwnym, powanym modziecem. W szkole redniej wygra jaki turniej wiedzy przyrodniczej. W Iowa State mia same najlepsze oceny. Studiowa medycyn i marzy o tym, aby w przyszoci zosta genetykiem. Podczas mistrzostw kraju, w ktrych nie mg startowa z powodu kontuzji, Bender podszed o kulach do Severina i przedstawi mu si. Panie doktorze, czy mgbym chwil z panem porozmawia? Severin mia oczywicie doktorat, ale wszyscy mwili do niego panie trenerze. Syszaem, e paska uczelnia jako jedna z niewielu w kraju ksztaci przyszych genetykw i e prowadzi na niej wykady najlepszy na wiecie specjalista z tej dziedziny.

U nas? zdziwi si Severin, ktremu wasna uczelnia kojarzya si wycznie z instytutem germanistyki i z hal sportow. I patrzc na wspartego o kule Georgea Jamesa Bendera, nagle uwiadomi sobie, e chopak zastanawia si nad zmian uczelni, a co za tym idzie, nad zmian druyny! Severin, rzecz jasna, sysza wczeniej o Benderze; wszyscy trenerzy i zapanicy o nim syszeli. Kolano dugo si goio. Ale zgodnie z przepisami, przez rok po przeniesieniu Bender i tak nie mg walczy w barwach nowej uczelni; tyle trwa okres karencji. Severin jednak wystraszy si, gdy w trakcie przymusowej przerwy chopak musia przej drug operacj kolana. Od kilku miesicy Bender trenowa z zespoem, niezbyt intensywnie, lecz mimo to ze wszystkimi wygrywa. Zapewne potrafiby rwnie pokona zawodnikw wagi cikiej, ale Severin nie pozwala mu si do nich zblia. Wiedzia, e o kontuzj w sporcie nietrudno, i ba si, e ktry z tych niezdarnych osikw upadnie na Bendera i uszkodzi jego cenne kolano. Chopiec uszkodzi je sam nie podczas walki, lecz gdy wiczc w siowni, usiowa podnie nog zbyt duy ciar. Severina Wintera gnbiy wtpliwoci, czy przypadkiem ta cholerna mio Bendera do genetyki nie przerasta jego mioci do zapasw. Z niepokojem czeka na koniec karencji. Jeszcze z adnym zawodnikiem nie wiza tak duych nadziei. Przerw wakacyjn Bender spdzi w rodzinnym miecie w Iowa, codziennie trenujc z kilkoma zapalecami z dawnej uczelni. Kiedy w sierpniu chopak wrci na Wschd, eby uczszcza na prywatne konsultacje do naszego wybitnego genetyka, profesora Showaltera, Severin przerazi si, e Bender nie bdzie mia z kim trenowa, bo wszyscy zapanicy porozjedali si na lato do domw. Bender przechadza si po uczelni w dugim biaym fartuchu. By to blady modzieniec o cerze niewiele ciemniejszej ni jego fartuch, krtkiej, rudawoblond czuprynie i brodzie skadajcej si z szeciu czy siedmiu delikatnych woskw, ktre goli raz na tydzie, zawsze si przy tym kaleczc. Zza grubych szkie osadzonych w masywnych, czarnych ramkach patrzyy blade, jasnoniebieskie oczy. Wyglda jak silny parobek z przeomu wiekw. Nie wiem, moe i zapowiada si na wietnego genetyka w kocu wielki Showalter ceni go jako studenta ale by to najnudniejszy mody czowiek, jakiego w yciu znaem. Po namyle Severin doszed do wniosku, e sam musi zosta partnerem sparingowym Bendera. Chocia regularnie wiczy z zapanikami i by w cakiem niezej formie, z adnym nigdy nie stoczy penej walki. Jednake dowiadczenie zdobyte przed laty sprawiao, e w dalszym cigu przewysza umiejtnociami swoich podopiecznych. Oczywicie way znacznie wicej ni dawniej moe gdyby odci sobie gow, zakwalifikowaby si do wagi predniej ale codziennie podnosi ciary i na przemian albo biega, albo jedzi na rowerze. Nie mia zudze, e wygra z Benderem; nie wygraby z nim nawet dwanacie lat temu, kiedy by szczupym, zwinnym zawodnikiem. Ale kto musia wiczy z modziecem. Severin wiedzia, e nikogo w sierpniu nie znajdzie i e nawet kiedy inni zapanicy wrc we wrzeniu na uczelni, bd odstawa od Bendera nie tylko poziomem, lecz rwnie kondycj. W sierpniu sala, ktra suya zapanikom do treningu, nadawaa si do uytku jedynie w godzinach porannych; potem soce wpadajce przez wietliki w suficie nagrzewao maty i robio si duszno jak w saunie. Ale w godzinach porannych Bender prowadzi z Showalterem dowiadczenia w laboratorium, z ktrego wyania si dopiero koo poudnia. Severin Winter mia wira. Mimo e zostawia drzwi otwarte, w poudnie temperatura w sali dochodzia do trzydziestu piciu stopni. Maty byy gorce w dotyku. Ale nie parz powiedzia Severin. Wypenione s specjalnym plastikiem i kiedy jest ciepo, po prostu staj si miksze. Codziennie spotyka si tam z Benderem i trenowa z nim, dopki mu si starczao. Potem chopak biega w kko, z zawrotn szybkoci, po starej drewnianej bieni, a Severin lea na mikkiej, rozgrzanej macie, wpatrujc si w soce i suchajc, jak serce mu wali w rytm nioscego si echem tupotu. Po pewnym czasie wstawa i ponownie razem wiczyli, dopki Severin znw nie opad z si. Wtedy wychodzi z budynku ze starej klatki na odpoczynek i dla ochody siada w cieniu, a Bender wraca do swoich szaleczych solowych biegw. Uciekajce drzwiami gorce powietrze tworzyo mirae, jakie widuje si latem na rozgrzanych szosach. Automatyczne spryskiwacze ustawione na pycie hali cay czas poleway wod wirow nawierzchni, eby kurz nie wzbija si w gr. Dlaczego w takim upale ten gupek nie biega na dworze? spytaem Severina. Uniwersytet pooony by wrd drzew, nikt si latem po alejkach nie krci, nad rzek zawsze wia chodny wiaterek. Bo lubi si poci. Ty tego nigdy nie zrozumiesz. Ktrego dnia szedem z dziemi na plac zabaw mieszczcy si na tyach hali sportowej, kiedy tu przy drzwiach starej klatki zobaczyem Severina: lea wycignity na ziemi w cieniu starego wizu. Posuchaj tylko wysapa, z trudem apic oddech. Podejrzewaem, e jeszcze adnych kilka minut bdzie tak zipa. Zajrzyj tam i posuchaj. Zmusiem si, eby wej do parnej ani. W rodku nie byo czym oddycha. Tupot ng, rwnie rytmiczny jak uderzenia tokw, rozchodzi si echem po caym wntrzu. Przez p okrenia George James Bender by widoczny, potem znika nad moj gow. Mia na sobie obcisy, gumowy kombinezon z elastycznym cigaczem przy szyi, nadgarstkach i kostkach oraz gruby baweniany dres. Pot la si z chopaka

strugami, chlupa mu w butach. O tu rzek z podziwem Severin, stukajc si w spocony eb. Bender tu ma swj tunel. Wiesz, o czym trzeba myle, eby tak biega? Przez chwil obserwowaem modego zapanika. Biega niezgrabnie, ale na jego twarzy malowao si niesamowite zacicie; by jak staroytny posaniec, ktry zawsze dociera do celu i dopiero tam a nigdy w drodze umiera z wyczerpania. Nie wyobraam sobie, aby mona byo myle o czymkolwiek odparem. No wanie. Sprbuj tego kiedy. Postaraj si mie totaln pustk w gowie. Ludzie nie rozumiej, na jak ogromny wysiek psychiczny trzeba si zdoby, eby nie myle o tym, co si robi. Czasem w te upalne sierpniowe dni chodziem popatrze, jak Severin obrywa od Bendera. Niekiedy tak si sania ze zmczenia, e w kocu chopak nie wytrzymywa i sam proponowa mu przerw. Niech pan odpocznie, panie trenerze, a ja zrobi sobie kilka rundek wok bieni mwi, podnoszc si z Wintera. A Severin lea bez ruchu na macie tam gdzie go chopak zostawi dyszc ciko i powoli odzyskujc czucie w rkach oraz nogach. Kiedy dostrzega mnie w drzwiach, przywoywa palcem do siebie i po paru minutach, wci z trudem apic oddech, pyta z umiechem: Przyszede... zobaczy... jak ten szczeniak... si nade mn znca? Ktrego dnia, gdy wyszczerzy w umiechu zby, zauwayem, e ma krew na ustach; widocznie gowa lub okie Bendera rozciy mu warg. Mata, ktr czuem pod stopami Severin zabrania wchodzi na sal w butach przypominaa ciep, mokr gbk. Wiesz, stary rzekem, gdy lea, sapic, wci zbyt wyczerpany, aby mwi normalnie masz dziwny sposb zabawiania si jak na trzydziestopicioletniego faceta. On bdzie mistrzem kraju wycharcza mj przyjaciel. A ty wicemistrzem. Chocia sam czsto artowa z tego, jak niewiele dzielio go od zdobycia tytuu mistrza, zoci si, kiedy inni to robili. Zmieniem wic temat i opowiedziaem mu kiepsk historyjk z moraem, mylc, e moe go rozwesel. Podczas pierwszej wojny wiatowej by sobie francuski pilot, as lotnictwa, JeanMarie Navarre, ktry twierdzi, e nie znosi zabijania. Navarre uwielbia dostarcza ludziom rozrywki. Kiedy nie widzia wkoo adnych samolotw niemieckich, urzdza podniebne popisy akrobatyczne dla onierzy w okopach. Mia na swoim koncie ponad dwiecie pidziesit walk powietrznych nad Verdun. Do maja 1916 roku zestrzeli dwanacie nieprzyjacielskich samolotw. Wkrtce potem zosta ranny i reszt wojny spdzi w rnych szpitalach. Co jeszcze o nim wiadomo? e mia wybuchowy charakter; e straci na wojnie brata; e czsto bra urlopy zdrowotne; e by dandysem z fantazj, ktry zamiast kapelusza nosi na gowie jedwabn damsk poczoszk; e kiedy w Paryu podobno jecha wozem po chodniku, gonic uciekajcego andarma. Navarre przey wojn, lecz niecay rok pniej zgin, gdy usiowa przelecie pod ukiem Triumfalnym. Kiedy zobaczyem, jak bardzo Severin przej si losem pilota, zrobio mi si gupio. Zupenie nie rozumiem, co ci tak bawi oznajmi. No pewnie. Wszystko zawsze musiao by na jego warunkach. Nie tolerowa nawet innego poczucia humoru. Zarwno Bender, jak i Tyrone Williams dostarczali nam tematu do rozmw. Ucz lubia wymyla sposoby, jakimi mona by wyleczy Williamsa z jego synnych transw, ale zdaniem Severina, adna z jej sugestii nie nadawaa si do zastosowania. Edith z kolei lubia artowa z Bendera, ktremu Severin jak twierdzia powica stanowczo za duo czasu. To nie Tyrone, tylko George James Bender bez przerwy jest w transie powiedziaa. Cay ten pot cieka mu prosto do mzgu i wszystko z niego wymywa. Nie powinna si wywysza skarci j Severin. Bender ma niesamowity dar koncentracji. Jest to inny rodzaj koncentracji ni ten, ktrego ty potrzebujesz do pisania, ale wymaga rwnie wiele wysiku. Widzicie, jak powanie traktowa zapasy? Zgadzam si cign po chwili e to niedowiadczony, naiwny chopak. Niemiay, chyba niezbyt przystojny, bo kobiety na niego nie lec... Zdaje si, e z adn si jeszcze nie przespa... Nie przespa? zawoaa Edith. Co ty mwisz, Sevi? Moim zdaniem, ten biedak nigdy dotd nie mia wzwodu! Ledwo wypowiedziaa te sowa, natychmiast ich poaowaa. Severin rozemia si, nie wyglda na zakopotanego. Jednake oboje z Ucz zauwaylimy, e przez reszt wieczoru Edith nadskakiwaa mowi, jakby chciaa mu co wynagrodzi. Dotykaa go czciej ni zwykle, gaskaa i pierwsza oznajmia, e jest zmczona i chciaaby pj wczeniej spa. Ucz i ja ruszylimy do drzwi, a Edith zostaa z Severinem. Nie mielimy do nich alu o zmian planw; bylimy wyrozumiali, zreszt widywalimy si regularnie. Co o tym sdzisz? spytaem w samochodzie Ucz. Przyszo mi do gowy, e ostatnio jako czsto bywa poruszany temat wzwodw.

C... Ucz lubia odpowiada monosylabami. Udalimy si na gr do sypialni. ona przeprosia mnie, mwic e te jest zmczona. Przesunem si na swoj stron ka. Nie bardzo chciaem dry ten temat, ale kiedy sdziem, e Ucz ju zasypia, spytaem cicho: Severin chyba nie ma kopotw, co? Z... no wiesz... Cisza. Uznaem, e Ucz pi. Kiedy zapadaem w sen, nagle usyszaem: Nie. Pogryem si w zadumie. Leaem na wp obudzony i czuem, e Ucz te nie pi. Rozmylaem o sprawach, o ktrych waciwie wolaem nic nie wiedzie, gdy wtem Ucz, jakby czytajc moje myli, owiadczya: Severinowi zawsze stoi. Jej sowa rozadoway lekkie napicie, ktre wytworzyo si midzy nami i zawiso nad rodkiem ka. Rozemiaem si. Myl, e jednak czasem mu opada, a przynajmniej troch wiotczeje, tylko ty tego nie zauwaya. To mia by dowcip, lecz Ucz powanie potraktowaa moje stwierdzenie. Mylisz si rzeka. Obudziem si definitywnie. Chryste, Ucz! Jeli mu nigdy nie opada, to znaczy, e nigdy nie ma orgazmu. Ucz? Wic jak to z nim jest? Zawsze mwisz, e Severin zadaje zbyt wiele pyta. e zamcza nimi Edith. To prawda. Uwaaem, e nie naley pyta o wszystko. Ale tym razem nie zamierzaem da za wygran. Powiedz, Ucz, miewa orgazmy czy nie? Zapada duga cisza. Tak odpara wreszcie ona. Przynajmniej z tob je miewa, tak? Ucz wycigna rk i zacisna j na moim przyrodzeniu. Zwaywszy, o czym przed chwil rozmawialimy, poczuem si skrpowany, bo akurat w tym momencie mj czonek by wiotki. Przez chwil trzymaa go w doni, potem pucia; zawsze w ten sposb mwia mi dobranoc. Pogrylimy si oboje w milczeniu, stosujc niezwykle mdr taktyk, ktr opanowuje si dopiero po wielu latach szczliwego maestwa, i leelimy, udajc, e pimy, dopki naprawd nie zapadlimy w sen. 5 Rozgrzewka Z pocztku podniecaa mnie myl, e Severin pi z Ucz. Czuem, jak na nowo rozpala si we mnie dawna dza, ktra wprawdzie nigdy cakiem nie zanika, ale po latach maestwa mocno przygasa. Edith reagowaa podobnie; twierdzia, e znacznie bardziej pociga j wasny m, odkd pi z inn kobiet. W sytym gd wzbiera, gdy widzi, jak inny paaszuje ze smakiem. Cho nie zawsze. Ucz przyznaa mi si, e czasem czuje wiksze podniecenie, a czasem wprost przeciwnie. Natomiast jaki to wszystko miao wpyw na Severina, pozostaje oczywicie tajemnic. Severin by za niski, eby kocha si z Edith na stojco. Zanim spytaem, czy to jej ulubiona pozycja, sama szybko wyjania, e nie. Nie przecz, z zainteresowaniem suchaem o jego fizycznych niedocigniciach. Edith i ja zwykle kochalimy si na stojco pod prysznicem, potem szlimy do ka, gdzie na og znw si kochalimy. Uprawianie mioci w strugach wody zaczo si przypadkiem, lecz nim si zorientowalimy, zrobi si z tego pewien rytua. (ycie skada si z samych rytuaw owiadczy kiedy Severin). Edith kada rce na moich ramionach, a ja mydliem jej piersi. Mydliem je dugo i kiedy tworzya si gsta, sztywna piana, jak z dobrze ubitych biaek, rozprowadzaem j po ciele partnerki. W tym czasie Edith szorowaa mi szyj oraz kark, po czym zgarniaa nadmiar piany i pokrywaa ni moje plecy i brzuch. Nastpnie odkrcalimy prysznic i bralimy si do dalszego wsplnego ubijania piany; bylimy idealnie dopasowani wzrostem (Severin po prostu nie siga tam, gdzie trzeba). Edith wsuwaa rce pod moje ramiona i mocno si do mnie przytulaa, a ja napieraem na ni z caej siy; kiedy czua za plecami zimne, mokre kafelki, wycigaa rk, eby przytrzyma si wieszaka na rczniki wymagao to z jej strony nie lada akrobacji. Wypucowani i pachncy mydem, szlimy do ka; palc papierosy i pijc schodzone biae wino, rozmawialimy szeptem w blasku wiecy, dotykalimy si, patrzylimy sobie w oczy, dopki znw nie nabieralimy ochoty na seks. Ale jako w ku to nie byo to samo. Moe dlatego, e w pozycji horyzontalnej, jak powiedziaa Edith, Severin doskonale si sprawdza bez wzgldu na to, czy znajdowa si na grze, na dole, czy z boku. Pod prysznicem, na stojco, ja byem zdecydowanie lepszy, a sama pozycja stanowia dla Edith mi odmian. Zwykle spaem, kiedy Severin pukaniem do drzwi oznajmia swj powrt. Budzia mnie Edith. Syszc gone stuknicie, woaa: Chwileczk, kochanie!, po czym szarpaa mnie za rami. Uwielbiaem sodki, senny zapach, ktry unosi si w powietrzu zupenie jakby po seksie skra czowieka pozbywaa si

przesiknitych erotyzmem komrek. Czasem po przebudzeniu, zamiast szybko wsta i wyj, miaem wielk ochot znw kocha si z Edith, ale nigdy mi na to nie pozwalaa. Twierdzia, e Severin nie znosi siedzie na dole i czeka, a wyjd. Podobno strasznie wtedy cierpia. Kilka razy proponowaem mu, e mog wychodzi pierwszy. Byem gotw wraca do domu, puka do drzwi, za ktrymi on ley w ku z Ucz, budzi ich, czeka, a si ubierze i ruszy do Edith. Mnie to nie przeszkadzao. Ale nie, musiao by tak, jak on chcia. Ktrego razu wyjtkowo si zgodzi; umwilimy si, e zostanie z Ucz, dopki ja si nie zjawi. Oczywicie spniem si lecz czy to byo wane? Powiedziaem, e bd w domu midzy trzeci a czwart, jednake zaspalimy z Edith i kiedy dotarem na miejsce, zbliaa si pita. Severin przemierza nerwowo chodnik przed domem, dygoczc z zimna. By tak wcieky, e wsiad do samochodu i odjecha, zanim zdyem odezwa si do niego. Kiedy si wstaje z ka o trzeciej lub czwartej nad ranem, zawsze jest zimno. Przed wyjciem z pokoju caowaem Edith oddech miaa troch niewiey od papierosw, wina i snu, ale jego cierpka, zmysowa wo dziaaa na mnie podniecajco po czym ruszaem po schodach na d. Czekajc, a opuszcz ich dom, Severin oprnia popielniczki, puka szklanki, wstawia naczynia do zmywarki. Nie odzywa si, jedynie kiwa mi gow na poegnanie. Kiedy poznaem po haasie, jaki czyni w kuchni, e ma mi za ze, i tak dugo si ubieram; gdy w kocu zszedem na d, wrczy mi zimn puszk piwa. To na drog. Przepuczesz sobie usta powiedzia. Kiedy wracaem do ony, od ktrej bi mdy, nieco odurzajcy zapach, zastawaem na ku jej wymit odzie, a sam materac do poowy zsunity na podog. I te natychmiast braem si do porzdkw. Nie, nie oprniaem popielniczek; zbieraem ogryzki po jabkach, po gruszkach, skrki z wdliny, resztki sera, pestki winogron i puste butelki po piwie. A przecie Severin dobrze wiedzia, e nienawidz, gdy si je w sypialni! A ty dobrze wiesz, e on nie cierpi, gdy si pali ripostowaa Ucz. Mwi, e w caym domu zostawiacie popielniczki pene tlcych si petw. Przesada, wcale nie w caym. Severin mia rwnie bzika na punkcie swojej kolekcji pyt i podobno wcieka si, e le si z nimi obchodz. adnej nie dawao si wyj jednym ruchem: najpierw z okadki waciwej trzeba byo wycign cienk, papierow kopert, ktra oczywicie wsunita bya bokiem, eby, bro Boe, pyta przypadkiem nie wypada, i dopiero z niej wydobywao si czarny krek. Uwaa, e specjalnie wsadzasz je po swojemu oznajmia Ucz. A na tacki do lodu te ci si skary? spytaem. Cigle si awanturuje, e Edith nie napenia ich wod. Cholera, uywamy lodu do chodzenia wina w kubeku, a on chce, eby natychmiast po oprnieniu tacek pdzi do kuchni i... A wam akurat nie to w gowie? Oj, przesta! Kiedy wracaem przed witem do domu i widziaem, jak Ucz ley na ku, zmczona, lecz emanujca zmysowoci, kusio mnie, eby si na ni rzuci, zakosztowa tej namitnoci, jak Severin w niej rozbudzi. Zawsze jej wtedy pragnem i zawsze mnie dziwio, e czuem si na siach kocha po raz trzeci lub czwarty tej samej nocy. Czasem Ucz reagowaa tak, jakby ona te bya wci nienasycona; zapach Edith na mojej skrze podnieca j i sprawia, e do naszego seksu wkrada si ekscytujcy element innoci. Czsto jednak Ucz skomlaa: Och, Boe, ju nie mog, naprawd nie mog. Przynie mi szklank wody, dobrze? I leaa bez ruchu, jakby bya ciko ranna i obawiaa si krwotoku wewntrznego. Niekiedy z jej oczu wyziera strach i tulia wtedy moj rk do swoich piersi, dopki nie zapada w sen. Edith mwia, e kiedy Severin zjawia si w sypialni, reagowaa na niego tak, jak ja na Ucz. Czekajc, a przyjdzie na gr, przesuwaa si na miejsce, ktre przed chwil zwolniem, i grzaa je sob, aby nie ostygo; mimo e Severin jeszcze dugo po moim wyjciu krzta si na dole, bya zbyt podniecona, rozmylajc o tym, co robi z Ucz, eby zasn. Kiedy w kocu wchodzi do ka, mruczaa do niego, szeptaa mu do ucha, obwchiwaa go. W owym czasie obce zapachy bardzo dziaay nam na wyobrani. Zboczeni niuchacze okreli nas Severin. Ale po nocy spdzonej z Ucz Severin Winter by jak onierz, ktry po cikim dniu walki szuka wytchnienia w rozmokym okopie. Po przyjciu na gr najpierw usuwa z sypialni kieliszki do wina, kubeek na ld, popielniczk, wypalon wiec, a wszystko jak mwia Edith bra do rk z takim obrzydzeniem, jakby byo skaone. Potem wchodzi do ka i ukada si z samego brzegu, niczym cnotliwa panna. Niemal wzdryga si, kiedy ona go dotykaa. Gdy tulia si do niego, miaa wraenie, e jej zapach przyprawia go o mdoci. Po chwili odsuwaa si uraona i skrpowana. le ci min wieczr? pytaa. A tobie dobrze? Chc wiedzie, jak ci byo. Wcale nie chcesz. Nic ci to nie obchodzi. Chryste! Oczywicie nie zawsze bywa tak nieprzystpny, ale faktem jest, e najbardziej niewinne zaczepki o erotycznym podtekcie dziaay na niego jak pachta na byka. (Pachniesz adn kobiet

powiedziaa mu kiedy Edith, ksajc go delikatnie w ucho. A ty cuchniesz obcym facetem odpar). Wiem, e zdarzay si chwile, kiedy na myl o czcej nas wizi erotycznej przestawa zaprzta sobie gow ponurymi rozwaaniami i odczuwa autentyczne podniecenie, lecz zdarzay si rzadko prawd mwic, tak rzadko, e wszystkie je dokadnie pamitam. Kiedy, na przykad, spdzilimy weekend na Cape Cod w domu matki Edith. Bylimy sami, tylko w czwrk; do dzieci udao nam si wynaj na dwa dni opiekunk. Zblia si koniec wrzenia i mimo soca dzie by chodnawy. Podobnie jak matka Edith, wikszo ludzi wypoczywajcych latem w tej znanej miejscowoci urlopowej wrcia na zim do Bostonu i Nowego Jorku. Z samego rana zapakowalimy si do wozu Severina i ruszylimy w drog; po kilku godzinach dotarlimy na miejsce. Winterowie znali oczywicie okolic, ale to Ucz pierwsza uwiadomia nam, jak bardzo jest tu cicho i spokojnie o tej porze roku: po prostu rozebraa si do naga na pustej, wietrznej play. Zauwayem zaciekawione spojrzenie Edith. Pniej, w domu, obie kobiety paradoway na golasa, otwarcie si sobie przygldajc, Severin przyrzdza wielki gar gulaszu, a ja rozupywaem surowe ostrygi, ktre miay by na przystawk. Atmosfera bya swobodna, dotykalimy si bez skrpowania, co chwila wybuchalimy miechem. Severin gania za Ucz, dgajc j w pup szczypcami homara. W pewnej chwili, przepasany biaym fartuchem, pod ktrym nie mia nic na sobie, stan z jedn rk na szczupym udzie Edith, z drug za na okrgym udzie mojej poowicy. Szyneczka nowojorska jest zdecydowanie chudsza od szyneczki rodkowoeuropejskiej powiedzia do mnie, przesuwajc w gr obie donie ale prawdziwy smakosz potrafi obie doceni. Kada jest inna... I niepowtarzalna dodaem. Brawo! Niech yje rnorodno! zawoaa Edith i signwszy pod fartuch Severina, natrafia na rk Ucz. Karmiem na zmian ostrygami to Edith, to Ucz. Miaem na sobie szorty; Edith rozpia rozporek, Ucz cigna je w d. Dlaczego ci faceci ukrywaj si przed nami? spytaa. Ja jestem kucharzem odpar Severin. Nie chc sobie nic przypali. A ja otwieram ostrygi. Chwila nieuwagi i... Nagle Edith pooya rce na biodrach Ucz. Masz takie jdrne, nabite ciao powiedziaa, obejmujc moj on, ktra odwzajemnia jej ucisk. Jest za co chwyci, zwaszcza gdy ma si w domu chudzielca, prawda, Severin? Danie zabulgotao; Severin odskoczy z sykiem od kuchenki, zadar fartuch i zacz si nim wachlowa. Ucz odsuna si od Edith i przejechaa swoj szerok, kwadratow doni po jej paskim brzuchu. A twoje jest takie szczupe i dugie rzeka z podziwem w gosie. Edith rozemiaa si i znw przytulia Ucz do siebie. Gowa Ucz sigaa jej do szyi. I wtem moja ona z zadziwiajc atwoci dwigna Edith na rce. Boe, zupenie nic nie waysz! zawoaa. Mnie te potrafi podnie pochwaliem si. Edith patrzya zaniepokojona, kiedy Ucz, sapic cicho z wysiku, demonstrowaa, e mwi prawd. O Jezu! Odetchna z ulg, gdy Ucz postawia mnie na ziemi. Severin tymczasem zdj fartuch i obwizawszy si w pasie sznurem serdelkw, zaszed on od tyu; czujc na skrze chodny, olizgy dotyk Edith podskoczya z piskiem. Wariat! Moesz przebiera w moich serdelkach jak w ulgakach zaartowa, stojc plecami do kuchenki, na ktrej gulasz bulgota coraz goniej. Kiedy Severin i Ucz wyszli popywa, Edith i ja zaczlimy si kocha w salonie, na dugiej naronikowej kanapie, obitej sztruksem. Leelimy ospali, odpoczywajc po stosunku, gdy nasi zmarznici partnerzy zjawili si z powrotem. Mimo e trzli si z zimna, miaem ochot wzi z nich przykad. Edith nie wyrazia zainteresowania. Powoli zmierzchao. Zerwaem si z kanapy i pognaem na golasa po jasnozielonym trawniku w stron nagrzanego od soca piasku. Niewiele mylc, wbiegem do wody i wrzasnem na cae gardo, taka bya zimna, ale tylko mewy i brodce usyszay mj krzyk. Wyskoczyem czym prdzej i ruszyem pdem do ciepego domu i oczekujcych mnie tam ciepych cia. Po dwikach, ktre mnie doleciay, gdy wszedem przez drzwi balkonowe na oszklon werand, uwiadomiem sobie, e bynajmniej nikt nie czeka z utsknieniem na mj powrt. Starajc si nie rozglda po salonie, udaem si dyskretnie do kuchni i staem tam, grzejc si przy parujcym garnku, dopki nie zakoczyli swych igraszek. Pomyle tylko: Ucz, Edith i Severin w trjk! Ucz opowiedziaa mi pniej, jak to byo. Ot, dygoczc z zimna, wycignli si na kanapie obok Edith nie wiem, czy dlatego, e rozwara w zapraszajcym gecie ramiona, czy dlatego, e ich samych kusio jej ciepe, lepkie ciao. W kadym razie Edith zacza tuli Ucz, caowa j, Severin z kolei gadzi je obie i nagle Ucz zorientowaa si, e ley na spodzie, a oni na niej, e Severin ksa j delikatnie w wargi, a Edith te, tylko w te drugie. Czua, e zblia si jej orgazm, i zapragna mie w rodku Severina. Wszed w ni. Edith nie tylko nie protestowaa, ale jeszcze

podtrzymywaa gow Ucz przy ramieniu ma. Caoway si namitnie w usta, kiedy Ucz wstrzsn potny dreszcz. Podobno niewiele brakowao, aby obie skoczyy jednoczenie. Potem zamieniy si miejscami i ona podtrzymywaa gow Edith. Severin potrzebowa mao czasu; zaspokoi si szybko i zmczony stoczy z ony. Ucz wiedziaa, e ta nie miaa jeszcze orgazmu, wic sama si ni zaja. Podniosa do gry jej biodra (dobrze, e Edith tak niewiele waya), po czym wsuna ramiona pod jej szczupe poladki i zacza j leciutko liza tam, gdzie Edith bya bardziej mokra i sona od morskiej wody. Kiedy Edith otworzya usta do krzyku, Severin prdko zamkn je pocaunkiem. Usyszaem jeden krtki krzyk, zanim moj uwag znw pochony dwiki bulgoczcego w garnku gulaszu. Wkrtce potem Severin zjawi si w kuchni, wnoszc ze sob zapach znacznie silniejszy od tego, ktry wydobywa si z garnka, i popchn mnie w stron salonu. Wynocha, nie znasz si na gotowaniu powiedzia. Lepiej id i dotrzymaj towarzystwa naszym paniom. Co wcale nie jest atwe doda, przewracajc oczyma. (Byo to chyba najbardziej szczere, intymne wyznanie, jakie kiedykolwiek uczyni). No, ju ci tu nie ma. Zanurzy drewnian yk gboko w garnku i ostronie zamiesza ten osobliwy, lecz jake pysznie pachncy, parujcy gulasz z kury, wieprzowiny, serdelkw, homara, may i limakw, po czym podnis yk do ust i skosztowa potrawy. Spojrzaem na dugi kawaek ostrej, czerwonej papryczki, ktry przyklei mu si do brody, i wyszedem do salonu. Edith i Ucz leay przytulone do siebie na kanapie, gadzc si po piersiach, po wosach, ale na mj widok rozsuny si, robic mi miejsce midzy sob. Nie oponowaem, gdy zaczy wyprawia ze mn cuda. A potem nabralimy ochoty na kpiel w morzu i pobieglimy w trjk po zielonym lub teraz ju raczej czarnym trawniku w stron play. W oddali, na koyszcych si bojach, migotay jasne punkciki wiata. Weszlimy do wody i obrciwszy si, ujrzelimy obramowan wiatem samotn posta, stojc w otwartych drzwiach werandy. Po chwili Severin ruszy pdem po trawniku, nastpnie odbi si jak przy skoku w dal i niemal przefrun nad dug wydm. Gdyby piciobj nowoczesny rozgrywany by z gotowania, jedzenia, picia, zapasw oraz seksu, Severin niewtpliwie miaby szans zosta mistrzem. Poczekajcie na mnie, wy erotomani! krzykn. Zalaa nas fala, horyzont przechyli si i na moment stracilimy Severina z oczu, lecz nim si zorientowalimy, wyoni si z wody i zgarn nas w swoje ramiona; stalimy zanurzeni po piersi. No dobra, kochani, arcie gotowe! Wytrzymacie z jebaniem do po kolacji? Czasem bywa wulgarny. Wytrzymalimy: siedzielimy w jadalni, oddajc si normalnym, w miar cywilizowanym rozkoszom stou, ktr to czynno wykonywalimy wsplnie wiele razy; kolacja trwaa tak dugo, e mielimy mnstwo czasu, aby ochon i w peni uwiadomi sobie, co wczeniej zaszo. Czulimy si szczliwi, cho troch speszeni. Niczym ekspert, ktry analizuje dzieo sztuki, Severin podda drobiazgowej krytyce przyrzdzony przez siebie gulasz: wieprzowina bya ciut za twarda, kurczak smakowa nie jak kurczak, lecz jak stara kwoka, serdelki miay za mao pieprzu, limaki nie rniy si od innych limakw, mae przerastay je o klas, za to homar by po prostu Georgeem Jamesem Benderem podwodnego wiata. Bo strac apetyt zagrozia Edith. Bagam ci, wyka troch umiaru, powcignij swoj wyobrani. Umiar, moja droga, zostawilimy w domu! odpar Severin. S wakacje! I nie widz, aby ktokolwiek w tym towarzystwie wykazywa umiar... Rzuci we mnie szczypcami homara; odrzuciem je z powrotem. Rozemia si. To nie wakacje. To pocztek nowego ycia powiedziaem, wznoszc toast. Edith podniosa si i wypia wino duszkiem, tak jak to zwyka czyni Ucz. Nie, nie, to tylko wakacje sprostowa Severin. Krtki odpoczynek midzy rundami. Ucz nie odzywaa si. Widziaem, e jest lekko wstawiona. Edith owiadczya, e zamierza przej na inny gatunek papierosw. Bez filtra rzeka, miadc moj paczk. Swoj wypalia ju kilka godzin temu. Jeli to tylko odpoczynek midzy rundami, nie bd sobie niczego odmawia! Severin zaproponowa, e pojedzie do sklepu. Jakie s najgorsze papierosy, co? spyta. Najmocniejsze, najohydniejsze, najbardziej drapice w gardo, takie, od ktrych naprawd chce si rzyga? Kupi ich cay karton i zmusz ci do wypalenia. Jak wypalisz wszystkie w ten weekend, moe wreszcie zmdrzejesz. Jed z nim poprosia mnie Edith. Jeszcze gotw mi kupi pudeko cygar. Nie powinna pali powiedziaa Ucz. Wiesz, e Severin tego nie lubi. Patrzc, jak siedzi z bogim umiechem na twarzy i z rk wetknit w misk z saatk, jakby akurat tam jej byo najwygodniej, wiedziaem, e jutro nie bdzie nic pamitaa. Edith umiechna si i wyja jej rk z miski. Ucz mrugna do przyjaciki i posaa jej causa. Jeli si nie popieszymy powiedzia w samochodzie Severin dziewuchy pjd do ka bez nas.

Przeszkadza ci to? spytaem. Bo mnie nie. Nawet wydaje mi si cakiem normalne, e czuj do siebie pocig. Nie wiem, co jest normalne, a co nie odpar, po czym doda: W zasadzie te mi to nie przeszkadza. Boj si tylko, e moemy zasta drzwi do sypialni zamknite, a nie po to jechaem taki kawa drogi, eby spdzi romantyczny weekend z tob. Ale nie by zy; w jego gosie brzmia artobliwy ton. W sklepie nie moglimy doj do porozumienia, jakie kupi Edith papierosy: lucky strikei, camele czy pall malle. Severin nalega na pall malle, bo byy dusze i mia nadziej, e bd bardziej drapay w gardo. W drodze powrotnej chciaem podzieli si z nim moimi wraeniami; byo mi dobrze, cieszyem si, e Severin zdoa si wreszcie zrelaksowa, patrzyem optymistycznie w przyszo. Zanim jednak zdyem otworzy usta, nagle oznajmi: Trzeba umie nad sob panowa. A przecie tak niedawno mwi o wakacjach; nie miaem pojcia, co go nagle naszo. Dlaczego Ucz tyle pije? zapyta po chwili. Dlaczego jej na to pozwalasz? No wiesz, jedna podnieta prowadzi do drugiej... Moe jak si ma cztery lata. Nie przesadzaj. Podnieca mnie wiadomo, e moja ona si z tob kochaa. A wiadomo tego, e sam kochaem si z Edith, sprawia, e podam Ucz jeszcze bardziej. Polimorficzna perwersja skwitowa Severin. Albo co w tym stylu. Jedna z faz erotyzmu dziecicego. Nie gadaj bzdur. A ciebie nasz zwizek nie podnieca? Nie jeste bardziej pobudzony erotycznie ni dawniej? Bardziej? Zawsze w cigu dnia miewaem takie chwile, e mgbym wyrucha choby parchat koz. Zrobiem si zy. Mam nadziej, e nie dlatego sypiasz z Ucz? Mam nadziej, e nie dlatego sypiam z Edith. Suchaj, ja naprawd nie chc by wcibski. Po prostu usiuj ci troch lepiej pozna. Za pno na to, nie sdzisz? Co innego, gdybymy wszyscy najpierw byli przyjacimi, a potem stopniowo doszli do obecnego etapu. Mymy jednak zaczli od seksu, a przyja istnieje tylko midzy tob a Edith. Nie umiem przyjani si z mczyznami. Ty tak, a ja nie. Rnimy si. Bo ja wiem? Kiedy miaem paru bliskich kumpli, ale to byo dawno. Teraz ju mnie nie interesuj mskie przyjanie. A mskodamskie? Miae jakie przyjaciki? To znaczy, zanim poznae Ucz? Nie tyle co ty odpar. Blefowa. Nic o mnie nie wiedzia. Czyli ile? Liczc parchate kozy? Umiechn si szeroko, odsaniajc krzywy, nadamany zb (jak zawsze, kiedy zaczyna kama lub fantazjowa). Jeli jeste ciekaw, spytaj Edith. Ona wie? Jasne. Nie mamy przed sob tajemnic. Niektrzy wol nie wiedzie. Ucz i ja... nie ebymy si czsto zdradzali, ale oboje uwaamy, e jeli ktre z nas ma drobn przygod, lepiej nie mwi o niej drugiemu. Po prostu staramy si by dyskretni i nie wyrzdzi partnerowi krzywdy. W kocu jeli to tylko bahy, przelotny romansik, nie ma powodu informowa ony lub ma. Po co ma cierpie bez powodu? Nie interesuj mnie bahostki owiadczy Severin. Gdybym mia z kim romans, a Edith nawet by nie zauwaya rnicy w moim zachowaniu, to tak, jakby tamten zwizek w ogle nie istnia. Wic jaki ma sens bahy, nieistniejcy zwizek, skoro ten istniejcy daje satysfakcj? Pewnie powiesz, e wanie dlatego, e istniejcy j daje, szuka si drugiego, ktry te by dawa? To saba wymwka! Kiedy spytaem Edith, czy o wszystkim, co robimy, opowiada Severinowi. Jeli pyta, to mu opowiadam. Tak si umwilimy. Po czym umiechna si. Ale nie o wszystkim wie. To znaczy, niczego nie przemilczam, ale on nie zawsze wie, o co pyta. Siedzc w samochodzie, poruszyem ten temat. Sdzisz, e to w porzdku? Przecie wtrcasz si w jej prywatne sprawy. Pogwacasz jej niezaleno. Jak niezaleno? zdumia si. Jeli z kim yj, dobrowolnie rezygnuj z ilu tam procent swojej niezalenoci i w zamian oczekuj tego samego. (Pamitam, jak si kiedy zezoci: Jak wy to sobie, do cholery, wyobraacie? wiat jest tak zbudowany, e nie mona mie wszystkiego naraz!) Kiedy podjechalimy pod dom, w rodku nie paliy si wiata. Pewnie jzyki ju je rozbolay, i to nie od gadania oznajmi Severin. Poniewa wiedziaem, ile Ucz wypia przed naszym wyjazdem, nie zdziwiem si, widzc, e ley wycignita bezwadnie na kanapie, zamroczona winem (co do tego nie miaem wtpliwoci), a nie kolejn

porcj pieszczot. Edith siedziaa obok i nie zwaajc na chrapanie Ucz, zaplataa jej wosy w warkocze. Nowa fryzura ony nie bya zbyt twarzowa. Brunhild zmogy trunki lub figle, albo jedno i drugie wyjania Edith. W czasie naszej nieobecnoci umya wosy i owina gow duym zielonym rcznikiem z azienki przy Zielonym Pokoju. Tak jak w dawnych angielskich posiadociach, pokoje miay nazwy. By wic Zielony Pokj, Przytulny Pokj, Czerwony Pokj pana domu oraz ty Pokj pani domu. Pani domu nigdy nie poznaem osobicie, ale podobno Severin wspaniale potrafi j naladowa. Oczywicie przechrzci pokoje i oprowadzajc nas, podawa nam ich nowe nazwy: Pokj Onanisty (znajdowao si w nim jedno pojedyncze ko), Pokj Sidmych Potw (sypialnia pani domu, ktra w okresie klimakterium narzekaa na nadmierne pocenie si), Pokj Tumionej dzy (ssiadowa z sypialni matki; tu po lubie Severin z Edith przeywali istn udrk, starajc si, aby starsza pani nie syszaa ich jkw) oraz Pokj Upadej Mioci (najbardziej odosobniony, najbardziej intymny i gdy dom by peen ludzi, najbardziej przez wszystkich upragniony). Jest aren najwikszej liczby orgazmw wyjani Severin. W domu matki, crki miewaj z tym problemy. W Pokoju Upadej Mioci stao mosine oe, synce z tego, e co chwila si rozpadao. Wyldowawszy na pododze, brao si klucz francuski, ktry wisia w nogach ka, przywizany atasowym sznurkiem do lnicej porczy, i skrcao je z powrotem. Owijajc mokre wosy zielonym rcznikiem, Edith daa nam do zrozumienia, ktry pokj wybraa na noc. Kochanie zwrcia si do Severina, dotykajc jego rki. Ty i Ucz idcie do Pokoju Tumionej dzy, dobrze? Skoro matki nie ma, nie musicie nic tumi. Powiedziaa mi pniej, e kiedy wyszedem na moment do ubikacji, Severin wskaza z wciekoci na chrapic Ucz i burkn: Powiedz to picej krlewnie! Swoj drog, jaka jest stawka za niaczenie cudzej ony? Bo jak mu si chce zabawia, to niech buli! Wrciwszy do salonu, wyczuem, e atmosfera jest napita. Zaproponowaem, e sam zanios Ucz do ka, ale Severin sprzeciwi si. Nic jej nie bdzie, ale musi si wyspa powiedziaem. Chyba nie kaesz mi jej piewa koysanek? Poniewa odsoni w umiechu wyszczerbiony zb, byem pewien, e humor mu si poprawi. Ale Edith poderwaa si na nogi i opucia nas bez sowa. Ciekawe, do ktrego pokoju si uda? przemkno mi przez myl. Jest w Pokoju Upadej Mioci rzek Severin. Nie martw si. Zajm si Ucz. Kiedy wszedem do Pokoju Upadej Mioci, Edith siedziaa na ku, palc papierosa; na mj widok zacza pomstowa na Severina. Prbuje nam zepsu pobyt! Jakim prawem? Nie pozwol mu! Przypomniaem jej o tym, co si wydarzyo po poudniu; nieoczekiwanie przeylimy co cudownego i byo nam wszystkim dobrze ze sob. Edith umiechna si. Kiedy Severin j zdenerwowa, wpadaa w przygnbienie. Na mnie jeszcze nigdy si nie dsaa. Nie przerywaj poprosia zmczonym gosem. Mw dalej. Nagle jednak spytaa, czy nie obra si, jeli cichutko, na palcach, pjdzie na drugi koniec korytarza, do Severina, i powie mu dobranoc. Nie miaem pojcia, co j naszo, ale nie zaprotestowaem. Zostawszy sam, zaczem rozglda si po pokoju: wodziem wzrokiem po zielonych cianach i zielonych zasonach w oknach, obejrzaem dokadniej synne mosine oe oraz zwisajcy z porczy klucz francuski. Po chwili usyszaem, jak Edith puka do Pokoju Tumionej dzy. pij dobrze! zawoaa wesoo do ma. A dz tum, tum, tum! Nakrzyczaem na ni, kiedy wrcia. Powiedziaem, e jeli chce, abymy przestali si spotyka, to wybiera waciw drog, bo prowokujc Severina, na pewno osignie swj cel. Nadsaa si. Tego wieczoru miaem ogromn ochot si z ni kocha, wiedzc, e Severinowi nic z Ucz nie wyjdzie. Ale wcieko na ma sprawia, e Edith zrobia si za na cay wiat; zrozumiaem, e w tej sytuacji ominie nas upojna noc. Mylaem, e pi, gdy usyszaem jej szept. To dotyczy tylko mnie i Severina. Te jego nastroje zwykle nie maj z tob nic wsplnego. Nie przejmuj si. On po prostu nie wie, czego chce, i sam jest swoim najwikszym wrogiem. Po paru minutach dodaa: Myli tylko o sobie. Oboje spalimy, gdy obudzio nas pukanie do drzwi. Dobranoc! zawoa Severin. Tylko uwaajcie, co robicie z kluczem! Suy wycznie do naprawiania ka! Syszc gos ma, Edith zacza ciko sapa i dysze; uchwyciwszy si mosinej porczy u wezgowia, rzucaa si z boku na bok, wierzgaa nogami, jczaa. Kochajc si ze mn, nigdy nie dawaa takiego koncertu wokalnego, jak teraz na uytek Severina. Aaaaaaaa! krzykna i ko zatrzso si. Uuuuuuu! jkna i ko przesuno si na rolkach

wzdu zielonej ciany, rozkoysane niby dka wstrzsana falami. Jezu! zapiszczaa, naprajc swoje dugie, szczupe ramiona. Kiedy oe si pod nami zawalio, Severin by ju zapewne pod drzwiami swojego pokoju, ale mimo to usysza haas. Edith siedziaa na pododze i wya ze miechu przynajmniej tak mi si zdawao, bo by to bardzo dziwny miech. Rama odczepia si od wezgowia (w nogach jeszcze si trzymaa), a my wraz z materacem zsunlimy si na rodek dywanu, przewracajc po drodze stolik nocny, ktry wyldowa przy szezlongu. Nic wam si nie stao? spyta przez drzwi Severin. Edith znw wybuchna miechem. Nie, nic odparem. Nie miaem pojcia, jak skrci ko tym gupim kluczem francuskim. Edith zwina si na szezlongu i patrzc na mnie ognistym wzrokiem, szepna: Jak to zreperujesz, dam ci si wyrucha. Nigdy dotd nie uywaa takiego jzyka. Ale sprawa bya beznadziejna; nale do ludzi, ktrzy maj dwie lewe rce. Zamierzaem wanie zaproponowa, ebymy si przenieli do innego pokoju, gdy wtem z koca korytarza doleciao nas jakie charczenie oraz gos Severina, ktry mwi uspokajajcym tonem: miao, malutka! Zwr wszystko, to poczujesz si lepiej. Usyszaem przeraliwy, ochrypy jk. Musiaem i do Ucz. Edith pocaowaa mnie szybko i ruszyem do drzwi. Severin sta w azience ssiadujcej z Pokojem Tumionej dzy, podtrzymujc gow Ucz nad sedesem. Przepraszam szepna sabym gosem i znw pucia pawia. Jestem przy tobie, kochanie powiedziaem do niej. Co z tego? odpara. Severin odczeka, a Ucz skoczy wymiotowa, po czym wyszed, zostawiajc nas samych. Wrcilimy do Pokoju Tumionej dzy, Edith i Severin za przenieli si do Pokoju Sidmych Potw. Widocznie Severinowi te si nie chciao w rodku nocy skrca mosinego oa, cho wiedziaem, e robi to ju wielokrotnie. W Pokoju Tumionej dzy Ucz i ja przytulilimy si do siebie, podczas gdy w pokoju obok Severin i Edith zlewali si sidmym potem. Odgosy, jakie Edith wydawaa, brzmiay znajomo i autentycznie. Ucz przesuna do do nasady mojego krgosupa. Czytalimy w swoich mylach: przed wyjazdem z domu wszyscy liczylimy na to, e nareszcie bdziemy mieli okazj spdzi z t drug osob ca noc, zamiast zrywa si do wyjcia o trzeciej nad ranem; cieszylimy si, e przynajmniej raz uda nam si zasn i obudzi w ramionach kochanki lub kochanka. Ale obudziem si w ramionach Ucz, ktrej w dodatku cuchno z ust. Przy niadaniu Edith zacza artowa, e nie warto byo tuc si taki szmat drogi, skoro spalimy z naszymi lubnymi maonkami. Oj, warto byo, warto! przerwa jej Severin. Od dawna chciaem ci przelecie w pokoju mamuki. Biedna mama. Dzie si rozpogodzi na tyle, e w poudnie Ucz zdja bluzk. Severin, ktry przyrzdza kanapki, przyozdobi jej goy sutek majonezem, ale nie byo chtnych, by go zliza, wic Ucz wytara si serwetk. Edith siedziaa w ubraniu. Kiedy Severin oznajmi, e idzie popywa, Ucz postanowia dotrzyma mu towarzystwa. Edith i ja rozmawialimy o Djunie Barnes; oboje uznalimy, e jej powie Nightwood jest studium wysublimowanej niemoralnoci. Wszystko w porzdku, tylko czy literatura musi by a tak kliniczna? Pewnie si pieprz na play rzeka nagle Edith. Ciekawe, czy oni w ogle o czymkolwiek rozmawiaj? Przeszkadza ci, jeli si pieprz? Waciwie nie. Bardziej przeszkadza mi to, e Severin zawsze nalega, e musi by sprawiedliwie, po rwno. Wic gdzie tu sprawiedliwo, skoro wie, e wczoraj w nocy do niczego midzy tob a mn nie doszo? Ucz myli, e doszo. Czuje si pokrzywdzona. Nie mwie jej, co si stao? Nie. Zadumaa si na moment, po czym wzruszya ramionami. Kiedy Severin z Ucz wrcili do domu, spytaa lekkim tonem: No i cocie robili? Wsuna rk do kpielwek ma i mocno go cisna. Ucz jeszcze na play wcigna bluzk. Severin jkn z blu, w oczach zakrciy mu si zy. Edith cofna rk. Korzystalimy z urokw wakacji odpar. (Znw wrci do dawnej piewki!) Odpoczywalimy... Od czego? przerwaa mu. Od dzieci i od rzeczywistoci. Ale gwnie od dzieci. Jeszcze wtedy nie wiedziaem, jak bardzo je kocha. Za Severinem, nad suszark do naczy, wisia ohydny

obraz przedstawiajcy ryby bez gw; ich uski przypominay barwne kwadraciki Klimta. Autorem obrazu by oczywicie Kurt Winter. Museum of Modern Art w Nowym Jorku nie wyrazio zainteresowania tym dzieem. Matce Edith przybyo przez lata mnstwo obrazw drugorzdnych artystw. Nie czua si odpowiedzialna za spucizn po, na przykad, van Goghu, ale ilekro muzeum odrzucao Haring, Bodlera czy Kurta Wintera, starszej pani al ciska serce. I kupowaa ptna, z ktrych muzeum rezygnowao. To chodzca dobro powiedziaa Edith o matce. Kolekcjonuje ze obrazy, bo wspczuje ich twrcom, nawet jeli ju dawno nie yj. To prawda. W swojej kolekcji nie posiadaa ani jednej przyzwoitej pracy Kurta Wintera; kupia same najgorsze. Pod tym wzgldem Edith niewiele si od niej rnia. Przed laty w Wiedniu umwia si z Severinem na drugim pitrze Grnego Belwederu, w galerii malarstwa dwudziestego wieku. Chocia potwierdziy si jej najgorsze obawy, e przyjdzie na spotkanie w blezerze z wyszyt na piersi zot liter, spdzili ze sob cay dzie, ogldajc dziea sztuki. Zatrzymujc si przy wielkim kwadratowym obrazie Gustava Klimta z 1912 roku, zatytuowanym Aleja do zamku Kammer, Severin powiedzia: Widzisz t wspania ziele? Mj ojciec tak nie potrafi. U niego kade drzewo i kade dbo trawy musiao by namalowane oddzielnie. Suchaj, nie jestem oficjaln przedstawicielk... zacza Edith. A tu mamy Judyt z gow Holofernesa z roku 1901 przerwa jej Severin, wskazujc kolejny obraz Klimta. Brat artysty, Georg, wykona ram z napisem. Edith nie dawaa za wygran. Niestety, nie orientuj si, jak sum Museum of Modern Art zamierza przeznaczy na obrazy twojego ojca. Nie wiem, moe zechc kupi jedno ptno... A ile potrzebujesz pienidzy? Czy polecisz prosto do Stanw? Czy moe najpierw pozwiedzasz Europ? O prosz, Soneczniki Schielego, rok 1911. Zupenie nie w jego stylu, prawda? Mama i ja mogybymy kupi ze dwa obrazy, ale powiedz, co zrobisz z pienidzmi? Czy w Ameryce znajdziesz prac? Bo tu piszesz doktorat, tak? Z czego? Podoba ci si Pocaunek? Co? Pocaunek. Namalowa go w 1908. To mj ulubiony obraz Klimta. Mj te. Przez chwil stali przed Pocaunkiem, jednake Edith wrcia mylami do Judyty z gow Holofernesa. Sdzisz, e Klimt lubi kobiety? spytaa wreszcie. Nie. Wydaje mi si, e go pocigay i fascynoway, e ich poda i e cierpia z ich powodu. Spojrzeli ponownie na Judyt, na jej kruczoczarne loki, silnie zarysowan szczk, otwarte usta i wilgotne zby, na jej spowite gaz, moe ju w stanie rozkadu ciao oraz dugie, szczupe palce, zanurzone we wosach Holofernesa. Trzymaa jego cita gow przy brzuchu; zamknite oko wodza znajdowao si mniej wicej na poziomie jej ocienionego ppka. Piersi miaa dumnie sterczce, dziewczce w ksztacie, lecz mikkie. Jedna bya odsonita, druga przewitywaa spod cieniutkiej bluzki, pozacanej delikatnie, tak by nie przysoni sutka. Rne owoce i roliny, cay ogrd i las, wyzieray zza plecw Judyty i okalay jej chodn, adn twarz. Gowa martwego Holofernesa bya poza obrazem, jedynie jego wosy oraz fragment policzka z zamknitym okiem znajdoway si wewntrz ram. O czym mylisz, jak na ni patrzysz? spytaa Edith. e jest to kobieta, ktrej mgbym ulec. A ona by si chwili nie wahaa. Przed ciciem ci gowy? Przed tym te nie. Rozemiali si. Edith ogarn beztroski nastrj; poczua si jak niegrzeczna dziewczynka. Kochaa si z nim, zanim go ukatrupia rzeka. To wida po jej minie. Z postaci bia dziwna zmysowo, lubieno, ktra przywodzia na myl jeszcze gorsze rzeczy. Albo prbowaa si z nim kocha, gdy ju by martwy dodaa Edith, chcc zaszokowa syna Kurta Wintera. Severin w milczeniu wpatrywa si w obraz. Wic jak mylisz, kiedy to robia? Przed czy po? Ale to on j zaszokowa: W trakcie. Nastpnie zabra Edith do Muzeum Dwudziestego Wieku. Tam rwnie nie rozmawiali na temat twrczoci Kurta Wintera. Czy Frau Reiner wybiera si z tob do Ameryki? Nie wiesz, od czego s starzy przyjaciele? zdziwi si. Starzy przyjaciele s od tego, eby si

nigdzie nie rusza. eby zosta na starych mieciach. Wic bdziesz sam podrowa? Oj, chyba raczej z siedemdziesicioma obrazami Kurta Wintera pod pach. Moja matka ma, niestety, do lune kontakty z muzeum. Po raz pierwszy zauwaya, e gdy si ma na nogach teniswki, krok automatycznie staje si bardziej sprysty. Czy Frau Reiner z tob mieszka? Ogldali namalowan w 1908 roku Rodzin Schnbergw Gerstla. Oto przykad mao znanego malarza, ktremu si w kocu poszczcio orzek Severin. Oczywicie najpierw musia umrze. Za ycia nie doczeka si ani jednej wystawy. Mj ojciec, rzecz jasna, nie mia okazji rozwin si zbytnio po trzydziestym smym roku... Zatrzymasz mieszkanie matki? eby przyjeda tu na wakacje? spytaa Edith. Na wakacje? zdumia si. Jeli czowiek yje tak, jak lubi, pojcie wakacji nie istnieje. Przed laty matka zabraa mnie do Grecji. Pakowalimy walizki, kiedy ivan albo Vaso spytali j, czy zamierza tam pozowa. Oczywicie odpara. Jeli tylko kto bdzie chcia mnie malowa. To by normalny turystyczny wyjazd, ale matka kochaa swoj prac. Nie jechaa na wakacje, eby od niej odpocz. Powiedz, czym si interesujesz. Co lubisz? Jzyki. Chciabym, eby kady zna dwa lub trzy i posugiwa si wszystkimi naraz. W jednym mona wyrazi co tylko na kilka sposobw, ale gdybymy uywali trzech... Wyobraasz sobie, jakie mielibymy bogate sownictwo? Jakie wspaniae toczyli dyskusje? Jaki cudowny powstaby zamt... a waciwie nie zamt, lecz ferment. Wspaniay ferment twrczy. Pasjonuj si te jedzeniem. Chtnie poznabym tajniki sztuki kulinarnej i zosta wielkim kucharzem. Gotowabym potrawy delikatne i zwalajce z ng, potrawy proste i wykwintne... Uwielbiam je! Chciaby mie wasn restauracj? A skde znowu! Pitrasibym wycznie dla siebie i przyjaci. Z czego si bdziesz w Stanach utrzymywa? Jak to? Z nauczania niemieckiego, oczywicie. Wolabym prowadzi kursy gotowania, tylko e wtedy sam pewnie przymierabym godem. Wolabym te trenowa zapanikw, ale nie mam doktoratu z zapanictwa. Zreszt waniejsze jest to, jak si yje, ni to, co si robi. Interesuje mnie jako ycia, a nie zarabianie pienidzy. Najchtniej oenibym si z bogat kobiet i gotowa dla niej posiki! Codziennie bym si gimnastykowa, naturalnie z korzyci dla nas obojga, a reszt czasu powica na czytanie, poszerzanie wiedzy i wzbogacanie sownictwa. Bybym niewyczerpanym rdem informacji. Ach, Sprache! Gdybym mg, skoncentrowabym si na samej istocie ycia. Boe, gdyby kto si troszczy o moje sprawy bytowe, rewanowabym si wspania rozmow, wspaniaym arciem i wspaniaym seksem! Och, przepraszam... Nie, nie, mw poprosia Edith. Ona sama chciaa by pisark i bardziej interesowao j to, co bdzie robia, ni to, jak bdzie ya. Nie znosia gotowania, lecz uwielbiaa dobrze zje. A czowiek, ktrego miaa przed sob, twierdzi, i najwikszym jego marzeniem jest by czyj on! To ju wszystkie obrazy mojego ojca, jakie s w muzeach. Reszta znajduje si w rkach prywatnych. Ale moe bymy poszli gdzie na obiad? Uwielbiam je! Moe do mnie, co? Wczoraj przyrzdziem Gulaschsuppe. I opracowaem nowy typ sosu winegret do szparagw. No i masz u siebie sporo prac Kurta Wintera. Mogabym je przy okazji obejrze. Nie wszystkie s na sprzeda zastrzeg. Mylaam, e... Tylko dziea sztuki. Rysunkw i obrazw pornograficznych przedstawiajcych nag Katrin Marek Severin nie zalicza do dzie sztuki; byy jego histori, jego korzeniami co Edith od pocztku zdawaa si rozumie. Tak wic korzenie Severina Wintera wisiay w sypialni, sztuka w salonie. Zajm si jedzeniem, a ty si rozejrzyj powiedzia, stawiajc na gazie Gulaschsuppe. W sypialni Edith odkrya to, czego publiczno nigdy nie widziaa: nad starannie posanym kiem Katrina Marek demonstrowaa cay wachlarz pozycji erotycznych. Zapewne Edith czuaby si zakopotana, gdyby nie wiedziaa, e modelk jest matka Severina. Po chwili namysu uznaa jednak, e to, i modelk jest wanie matka Severina, tym bardziej powinno wprawia j w zakopotanie. Mam wraenie, e Edith traktowaa kobiet na rysunkach jak rywalk. Usiada na ku. Obok na pododze leay hantle, cikie i nieprzyjemne jak wspomnienie Frau Reiner wsuwajcej jzyk w ucho Severina. Kiedy wszed do sypialni, by oznajmi, e Gulaschsuppe jest gotowa, Edith po raz pierwszy ujrzaa go bez blezera i z przeraeniem uwiadomia sobie, e jeli on teraz podejdzie do niej i jej dotknie, ona nie zaprotestuje. Severin min jednak ko i podszed do okna. By taki przystojny, taki... Idealnie schodzone powiedzia, wyjmujc ze skrzynki na kwiaty drewnian misk ze szparagami. W lodwce zawsze mam za mao miejsca. Pomacha mikkim szparagiem, ociekajcym oliw i sosem

winegret. Chcesz sprbowa? Rozchylia wargi i zamkna oczy. Severin uj j delikatnie za brod, odchyli jej lekko gow i wsun do ust poduny pd. Szparag by pyszny. Kiedy z kuchni dolecia j brzk naczy, otworzya oczy. Wino czy piwo? Nie miaa ochoty wstawa. W niektrych pozach Katrina Marek wygldaa tak, jakby si onanizowaa. Przygldajc si jej, Edith zdaa sobie spraw, e sama nigdy w yciu nie dotykaa si w ten sposb. Wino czy piwo? zawoa ponownie Severin. Pooya si na posaniu i kiedy usyszaa zbliajce si kroki, zamkna oczy. le si czujesz? Okamaam ci powiedziaa. Czekaa, a ko ugnie si pod jego ciarem, ale Severin pozosta w pozycji stojcej. Wci trzymaa oczy zamknite. Nie jestem oficjalnie upowaniona do kupna jakichkolwiek obrazw twojego ojca, a moj matk cz z muzeum jedynie bardzo lune zwizki. Z tego co wiem, nikomu w Museum of Modern Art nie podoba si twrczo Kurta Wintera. A te rysunki... nie otwierajc oczu, wskazaa rk na ciany te rysunki s po prostu straszne! Poczua, e mczyzna siada obok na ku, ale nie uniosa powiek. One nie s na sprzeda oznajmi cicho. Nie powinny nigdy opuszcza sypialni. Nie opuszcz. Wreszcie otworzya oczy. Nie jeste na mnie zy? spytaa. e podaam si za pracownic muzeum? I tak w to nie wierzyem odpar, czym troch j zirytowa. Zachowywa si jak dentelmen: siedzia odwrcony profilem, starajc si nie patrze na wycignit na swoim ku kobiet. Ale wspomniaa, e moe ty lub twoja matka byybycie zainteresowane... Edith usiada. Wiedziaa, e jej nie dotknie, nawet gdyby rozebraa si do naga. Co by zrobi, gdyby nagle dosta mnstwo pienidzy? spytaa. Mnstwo? Wystarczy mi troch. Tyle, ebym mg zabra do Stanw obrazy, ktrych tu nie zdoam sprzeda. Rozejrza si po pokoju i wyszczerzy zby; jak ogromnie podoba si jej jego umiech! Niestety, jest ich cakiem sporo. I ebym mia za co y w Stanach, dopki nie znajd odpowiedniej pracy. I... ponownie wyszczerzy zby ebym przed wyjazdem do Ameryki mg si wybra do Grecji. Najchtniej pojechabym choby dzi. Pooy si na ku i zamkn oczy. To najlepsza pora roku, ju jest ciepo, a sezon turystyczny jeszcze si nie zacz. Mieszkabym w maych, czystych hotelikach, kpabym si w morzu. Niczego bym sobie nie odmawia. Jadbym pyszne dania, pi dobre wina, czyta mdre ksiki, wylegiwa si na play, pywa. A kiedy zjechaliby si turyci, wrcibym do Wiednia, spakowa manatki... Poegna si z Frau Reiner... I z Vasem oraz ivanem. Powiedziabym im otworzy oczy e jeszcze si kiedy zobaczymy. e zanim umr, na pewno wrc. Ale chyba ju bym nie wrci. Znw zamkn oczy. Grecja to moje marzenie. Bardzo bym chcia tam pojecha. Ile musiaby sprzeda obrazw? spytaa Edith. Unis powieki. Lubia patrze na jego oczy, ale gdy byy zamknite, moga bez skrpowania patrze na jego usta. Zamknij oczy poprosia i pomyl. Pogry si w zadumie. Edith wstaa z ka, posza do kuchni, zgasia gaz pod Gulaschsuppe, po czym wrcia do sypialni, niosc butelk wina i dwa kieliszki. Severin wci lea z zamknitymi oczami. Zdjta buty, nalaa wina do kieliszkw i wycigna si na brzegu ka. Miaa ochot zapali, ale nie sdzia, by ten czowiek o lnicych, biaych zbach, szerokiej klatce piersiowej, wskich biodrach i szczupych udach pochwala ten nag. Chyba pi duych pcien owiadczy wreszcie. Ale z tych piciu, o ktrych myl, dwch jeszcze nie widziaa. Pi? No dobrze. Wolaabym jednak sama dokona wyboru. Otworzy oczy. Podaa mu kieliszek, a gdy wypi yk, zabraa kieliszek z powrotem i poprosia, aby znw zamkn oczy. Posucha. S dwa warunki powiedziaa, kiedy lea bez ruchu. Otworzy jedno oko, lecz przysonia je rk. Korcio j, eby nie cofa doni, jednak po chwili namysu pooya j na ku, tu przy twarzy Severina. Czua na palcach jego oddech, on za czu zapach perfum, ktre rano wtara sobie w nadgarstek. Pierwszy: e pozwolisz mi naby jeden z obrazw wiszcych w sypialni. Nie otwieraj oczu. Przecie znasz je na pami. Obiecuj, e nigdy nie bdzie wystawiony: nie sprzedam go ani nie wypoycz adnemu muzeum. Prawd mwic, chc go powiesi nad swoim kiem. O ktry ci chodzi? Edith skierowaa wzrok na wybrane przez siebie ptno.

Ten, na ktrym ona ley na plecach, z nog lekko zgit w kolanie i twarz odwrcon w nasz stron. Jedn rk gaszcze si delikatnie po podbrzuszu, palce drugiej ma przy ustach. Wyglda tak, jakby posyaa patrzcemu causa. Albo jakby chciaa powstrzyma krzyk, ktry podchodzi jej do garda. Jaki krzyk? Ju prdzej lie wasne palce powiedzia Severin i nagle Edith poja, co obraz przedstawia. Na zgitej nodze ma pomaraczow poczoch, tak? I ley ze zmruonymi powiekami? Tak wyszeptaa. Ten mi si najbardziej podoba. Nic z tego. Mnie si te najbardziej podoba. Nie otworzy oczu, nawet nie prbowa si targowa. Zdziwia si, ale brna dalej, starajc si niczego po sobie nie okaza. Czua si bezradna, zagubiona. Sama siebie nie poznawaa. Drugi warunek: musisz mi odpowiedzie na jedno pytanie. Tak albo nie. Z tym, e odpowied negatywna nie wpynie na nasz transakcj. Tylko nie kam, dobrze? Dobrze. Tak. Zobaczya, e ma otwarte oczy. Zamierzaa zasoni je rk, ale chwyci j za nadgarstek i pooy sobie na klatce piersiowej. Tak powtrzy. Przecie jeszcze nie zadaam pytania rzeka, unikajc jego spojrzenia. Wpatrywa si w ni uporczywie, nie puszczajc jej rki. Nie szkodzi. Odpowied brzmi: tak. Domylia si, e odgad pytanie, i poczua si upokorzona. Wyszarpna rk. Postanowia nic wicej nie mwi. By okrutny; dlaczego si z ni tak drani? Ja te mam warunek powiedzia. Spojrzaa na niego. Musisz pojecha ze mn do Grecji. Wanie o to zamierzaa go spyta: czy chciaby, eby mu towarzyszya. Na mio bosk, po co? Wzruszya ramionami. Zreszt nie mam czasu. Wstaa z ka, signa po torebk i wyja papierosa. Jak mylisz, czy Gulaschsuppe jest gorca? Jeli stoi na ogniu. Przekrci si na brzuch. Edith posza do kuchni, odkrcia gaz i zacza gono przestawia garnki, lecz Severin nie pojawi si. Spojrzaa na zabawne zdjcie przedstawiajce Katrin Marek, Frau Reiner oraz dwch byych jugosowiaskich zapanikw, Vasa i ivana, i nagle przemkno jej przez myl, e autorem zdjcia jest pewnie Severin. Frau Reiner i zapanicy wygldali znacznie modziej ni obecnie. Przekonaa si te, e Frau Reiner miaa przed laty pikne ciao, wszyscy bowiem pozowali na golasa. Stali w czwrk przed elegancko zastawionym stoem, na ktrym znajdoway si rne wykwintne potrawy, i trzymali w rkach noe oraz widelce. Vaso albo ivan (nie bya pewna, ktry) pooy sobie na gowie serwetk, Frau Reiner za wcisna midzy swoje obfite piersi kieliszek wina, ktry wyglda tak, jakby lada moment mia si wysun. Katrina Marek, starsza i dostojniejsza od reszty towarzystwa, umiechaa si niemiao do aparatu, skromnie przysaniajc krocze. Nie przypominaa kobiety na obrazach w sypialni. Chocia bya naga, sprawiaa wraenie ubranej. Ty robie to zdjcie? zawoaa Edith. Sdzia, e Severin spyta: Jakie zdjcie?, a wtedy ona odpowie: To tutaj!, i wwczas on wstanie z ka, ktrego tak bardzo si baa, i przyjdzie do kuchni. Nie byo jednak adnej odpowiedzi. Zupa gotowa! krzykna. Poniewa w dalszym cigu nie byo odpowiedzi, udaa si do sypialni. Severin lea na brzuchu w tej samej pozie, w jakiej go zostawia. Nie musisz kupowa adnych obrazw powiedzia, mamroczc w poduszk. A jeli tamten naprawd ci si podoba wskaza rk na cian moesz go wzi. Chc z tob pojecha do Grecji. Severin nawet nie drgn. A ja chc ciebie rzek po chwili. Edith uznaa to za dostateczne zaproszenie. Rozpia spdnic i pozwolia jej opa na podog, po czym cigna przez gow bluzk; materia naelektryzowa jej wosy. W tamtych czasach nosia stanik, wic odpia z tyu haftk i powiesia go na oparciu krzesa. Nastpnie zdja majtki i rzucia nimi w Severina, ktry wci lea jak koda. (Figi sfruny mu na ucho, zakrywajc je niczym spadochron polne kwiatki przeczytaem pniej w jednym z jej bardziej wydumanych opowiada). Zamierzaa odwrci si do niego przodem, kiedy nagle Severin usiad na ku i ze zdziwieniem wbi w ni wzrok. Po chwili zerwa si, niezdarnie wcisn jej majtki do rki i wybieg z sypialni. Edith mylaa, e zapadnie si pod ziemi ze wstydu, ale wtem dolecia j z kuchni krzyk: O rany, Gulaschsuppe! Nie czujesz swdu? Pewnie si wylaa z garnka i przypalia. Dobry Boe, w co ja si pakuj? pomylaa w duchu Edith. Kiedy wsuna si pod kodr, poczua na poduszce zapach swoich, a raczej Frau Reiner, perfum. Byo jej przykro, e Severin ledwo raczy na ni spojrze.

Krtko jednak leaa sama; po chwili wpad do pokoju, cigajc w biegu spodnie i koszul. Zbyt mao miaa w yciu mczyzn, aby wiedzie, e sportowcy, ktrzy, podobnie jak kobiety, przyzwyczajeni s do czstego przebierania si, szybko zrzucaj z siebie ubranie, ciskajc je gdzie popadnie. Nim si zorientowaa, sta przed ni nagi, pozwalajc, by na niego patrzya. Zsuna wic kodr, eby i on mg na ni popatrze. Co uczyni, zbyt pobienie jak na jej gust, ale gdy wlizgn si do ka i przytuli j do siebie, poczua si wspaniale. Pomylaa, e pewnie nago nie robi na nim wraenia, skoro przywyk do niej od dziecistwa, i moe pniej przyjdzie czas na dokadniejsze ogldziny. Co mi si zdaje, e ci polubi zdya powiedzie, zanim zacz j caowa (i dugo nie przestawa). Oczywicie nie pomylia si. Pi dni pniej wyruszyli do Grecji. Wyjechaliby wczeniej, lecz Edith najpierw chciaa sfotografowa najlepsze prace Kurta Wintera i wysa matce slajdy. Mamo napisaa w licie mam nadziej, e muzeum zdecyduje si kupi jeden lub dwa obrazy. Dla nas wybraam pi; te oznaczone numerami od jednego do czterech (zdjcia pitego nie zaczam). Na razie jad do Grecji, potem wracam do pisania. Rano w dniu wyjazdu Frau Reiner oraz dwaj byli czetnicy wyprawili im rytualne poegnanie. Edith z Severinem leeli zaspani w ku, gdzie przez ostatnich pi dni spdzali wikszo czasu, kiedy nagle Edith usyszaa w salonie jakie kroki i szepty. To Frau Reiner wyjani cicho Severin; Edith skrzywia si. Ma klucze do mieszkania, dostaa je od matki. Vaso i ivan pewnie te uzbierali przez lata ze cztery komplety kady. Edith spytaa, co o tej porze robi u niego w mieszkaniu. Severin wyty such. Odgosy najwyraniej brzmiay znajomo, bo przewracajc oczyma, oznajmi: To taki stary rodzinny art. Jaki art? Rytualne poegnanie. Zobaczysz. Min mia zakopotan. Potraktuj je jako oznak wielkiego szacunku. Na korytarzu rozleg si tupot ng oraz chichot. Ta tradycja siga daleko w przeszo doda nerwowo Severin, obejmujc Edith i zerkajc z umiechem na drzwi. Te otworzyy si szeroko i do pokoju wkroczyli rozebrani do naga czetnicy, z trudem niosc na rkach Frau Reiner nag, zaczerwienion i pulchn, jak z obrazu Rubensa. Ustawili si w nogach ka, szybko przybierajc poz jak na starej fotografii, ktr Edith ogldaa w kuchni. Brakowao jedynie Katriny Marek, ktra na zdjciu staa midzy Vasem a ivanem. Kady z trjki dziery w doni n i widelec, a Vaso albo ivan, znw nie bya pewna ktry, mia na gowie serwetk. Frau Reiner tym razem bya bez kieliszka wina; po prostu nie daaby rady utrzyma go midzy obwisymi piersiami. Widok trzech pomarszczonych cia, ktre kiedy byy takie jdrne, musia by dla Severina przykry. Gute Reise! zawoaa zdawionym gosem Frau Reiner; dwaj zapanicy ryknli paczem. ycz nam miej podry przetumaczy Severin. Pniej Edith dowiedziaa si, e zdjcie wiszce w kuchni zostao zrobione na przyjciu poegnalnym, kiedy Severin wyjeda do Iowy i przyjaciele matki przyszli mu yczy wspaniaej kariery sportowej. Po chwili zapakani gocie otoczyli ko, zaczli poklepywa Edith i Severina, caowa ich. W pewnej chwili Edith uwiadomia sobie, e kodra zsuna si i e ona sama jest rwnie naga, jak egnajcy ja ludzie. Starzy zapanicy zdawali si tego nie dostrzega, pewnie jako zawodowi modele byli przyzwyczajeni do obcowania z nagoci, w oczach Frau Reiner natomiast, ktra dokadnie zlustrowaa jej mode ciao, sympatia do Edith mieszaa si z blem i zazdroci. I nagle kobieta przytulia j do siebie z przeraajc si; eby nie straci kontaktu z rzeczywistoci, Edith chwycia za udo Severina, ktrego poszturchiwali i tarmosili dwaj zalewajcy si zami starzy olimpijczycy. Przygnieciona piersiami Austriaczki, tymi dwoma zabytkami historii, Edith przypomniaa sobie fragment listu, w ktrym matka pisaa, e Severin nie ma rodziny. Frau Reiner coraz hardziej przypieraa j do ka, skrapiajc jej twarz potem a moe zami? Bya co najmniej dwie kategorie wagowe powyej Severina. Edith jeszcze mocniej zacisna rk na udzie kochanka, zwaywszy jednak na chaos, jaki panowa w sypialni, rwnie dobrze mogo to by udo Vasa czy ivana, i zacza si modli, by przyjacika Katriny Marek nie zadusia jej na mier. Severin sierot? Matka bya w bdzie. Syn Kurta Wintera wykazywa tak silne poczucie wizi rodzinnych, jak mao kto. Powinnimy byli wzi to pod uwag. Przyznaj, e moje wasne poczucie wizi rodzinnych ucierpiao na skutek naszego czworokta. Najsabiej z tego okresu pamitam dzieci, i to mi nie daje spokoju. Mielimy oczywicie innych przyjaci, a take normalne ycie domowe. Ale naprawd nie umiem sobie odtworzy, co si wtedy dziao z dziemi. Kiedy, gdy byem w sypialni z Edith, Dorabella cichutko zastukaa do drzwi. Podskoczyem. Mylaem, e Severin wrci do domu wczeniej, cho zdziwio mnie, e puka tak cicho. Nastpia popieszna, nerwowa kotowanina; Edith wystraszya si, e Severin mg nas sysze. Za drzwiami rozleg si dziecicy gosik.

Mamusiu? Ukryem si pod kodr, a Edith wpucia crk do pokoju. Dziewczynka miaa zy sen; opowiadaa go rwnym, monotonnym gosem, nerwowo szarpic i poklepujc przykryty kodr ksztat lecy obok jej matki. Przesta, bo obudzisz tatusia rzeka Edith. Dziewczynka dgna mnie palcem. A dlaczego tatu pi z zakryt gow? Zacza podnosi kodr, lecz Edith w por j powstrzymaa. Bo mu zimno. Dorabelli niy si wyjce psy oraz winka kwiczca pod samochodem. Koa wozu schoway si; wiesz, mamusiu, tak jak si chowaj koa samolotu. winka bya przygnieciona, ale jeszcze ya. A psy wyy, poniewa uszy bolay je od potwornego kwiku. Dorabella krya wok samochodu, usiujc pomc wince, ale nie bya w stanie. I nagle okazao si, e to wcale nie winka ley pod samochodem, tylko ja oznajmia drcym gosikiem. To ja kwiczaam i to na mnie psy szczekay. Naciskaa mj tyek swoimi maymi kykciami niczym kucharka ugniatajca ciasto. Biedna maa Fiordiligi powiedziaa Edith. Jestem Dorabella, mamusiu! oburzyo si dziecko. Edith zapalia lampk. A tak, Dorabella przyznaa. Co za okropny sen. To nie jest koszula tatusia, prawda? Wiedziaem, na czyje ubranie dziewczynka patrzy. Edith wykazaa si refleksem. Tatu wymieni co na ni odpara byskawicznie. A co? spytaa Dorabella. W tym momencie zalega grobowa cisza. Fiordiligi i Dorabella to crki Winterw. Moich dzieci prawie wcale nie pamitam, a przecie kiedy znaem je cakiem dobrze. Co wymieni? spytaa ponownie dziewczynka. Nie pamitam dzieci, ale doskonale pamitam t cisz. 6 Kto wygrywa? Kto przegrywa? Kiedy, gdy bylimy wszyscy razem, popatrzyem na mojego starszego synka, szczupego, zwinnego chopczyka o twarzy nawet adniejszej ni Edith. Spjrzcie na Jacka powiedziaem. Ale ma pikna, esowat lini plecw! Bo to chyba nie jest lordoza, co? Przypomina mi ucznika, ktrego widziaem na renesansowym sztychu. Wiecie, Jack jest bardzo wraliwym dzieckiem, lubi muzyk... Mam nadziej, e w przyszoci zostanie malarzem. Nawet jeli wyrobi sobie minie, i tak bdzie chuchrem skwitowa Severin. Moe najwyej startowa w wadze lekkiej. Severin zdecydowanie wola mojego modszego syna, Barta. Bart by przysadzistym chopcem o klockowatej budowie, ktry odziedziczy po Ucz szerokie koci policzkowe i niski wzrost. Gdybymy znali Winterw, kiedy si Bart urodzi, pewnie podejrzewabym Severina o ojcostwo, z wygldu bowiem chopiec znacznie bardziej przypomina jego ni mnie. W dodatku te by niesamowicie odporny na bl, jakby jego ciao pokrywaa wia skorupa. To oczywicie po Ucz rzek Severin. Jej nic nie jest w stanie zrani. Ma skr hipopotama. Hipopotama? Co mia na myli? Jack, chocia by starszy, zawsze wchodzi do wody drugi; chocia by wikszy, zawsze przegrywa w bjce z Bartem, ktry po prostu wbija w niego zby i mocno zaciska szczki. Biegnc do drzwi, Bart nie zwalnia kroku, jakby liczy, e same si otworz. Z niepokojem obserwowaem modszego syna; cigle zdawao mi si, e katastrofa wisi w powietrzu. Jack by przeciwiestwem brata: schludny, ostrony, niemiay, peen gracji. Rano budzi si powoli. Kiedy, lec w ku, spyta: Tatusiu, czy jest ci czasem smutno i chcesz paka, cho nie stao si nic zego? Ale naturalnie! Tak, to dziecko byo moim synem; wietnie je rozumiaem. Zdarzao si, e Jack przez godzin my zby, wpatrujc si w lustro z takim skupieniem, jakby mg dojrze w nim swoj przyszo. Bart od urodzenia by jak taran. Ten may czowieczek o grubych nadgarstkach i kostkach, pogodny, beztroski, przypomina mi poczciwych wieniakw z Eichbchl. Ledwo si rano budzi, natychmiast otwiera szeroko oczy i gono domaga si niadania. Kiedy zabieralimy dzieci do miasta, Jack zadziera gow do gry, przesuwa wzrokiem po dachach, wypatrywa gargulcw, dziewczyn machajcych z okien i duszkw fruwajcych po niebie. Bart szed powczc nogami, przystajc to tu, to tam, eby wyowi jaki mie z rynsztoka. Crki Severina stroiy si dla Jacka, pisay do niego liciki miosne, prosiy go: Jack, usid koo nas. Pobaw si z nami w dom, z Bartem natomiast ganiay si i tarmosiy jak z modym psiakiem. Ktrego dnia Dorabella powiedziaa matce, e gdy bdzie dua, wyjdzie za m za Jacka. Wtedy Fiordiligi zawoaa ze

miechem: A ja zostan jego kochank! Kochank? zdziwia si Edith. Przecie nawet nie wiesz, co to znaczy. Wanie, e wiem! Kochanka to taka pani, ktra dostaje prezenty. Innym razem Severin owiadczy: Prawdziwy zuch z tego Barta! Ma wilczy apetyt. Zobaczycie, wyronie na wietnego kucharza! Tak, pisarzem to on nigdy nie bdzie powiedziaem z alem. Cho sam wyglda jak opase tomiszcze. Moe kiedy dojdzie do wagi redniej? rozmarzy si Severin. Popatrzcie tylko na jego klatk piersiow! Moje kochane, sodkie malestwo szepna Ucz. Takiego urwisa jak Bart moga kocha jedynie rodzona matka oraz trener zapanikw. Zauwaylicie, jakie Jack ma zabjcze spojrzenie? spytaa Edith. Za par lat nie bdzie mg si opdzi od dziewczyn. W skrytoci ducha liczyem na to, e mj pierworodny, ktry istotnie mia pikne oczy i rzsy dusze ni Edith i Ucz razem wzite, wyronie na kochajcego syna i bdzie podsya swojemu staremu panienki. Dlaczego dalicie dzieciom tak typowo amerykaskie imiona? spytaa moj on Edith. Bo s proste i niewydumane odpara Ucz. Zreszt chopcy je lubi. Myl, e aden dzieciak w Ameryce nie chciaby, eby woano na niego Helmut czy Florian. A ja uwielbiam woskie imiona! I kiedy ju pierwsz crk ochrzcilimy Fiordiligi, wiedziaam, e drugiej po prostu musz da na imi Dorabella. Gdyby urodzi si chopak, byby Dante rzek Severin. Ale ciesz si, e mamy dziewczynki. Chopcy to tacy mali egoici. Cigle zapdza crki do ksiek. Trzeba nie tylko mie dobre serce, ale rwnie by mdrym powtarza im. Czowiek dobry, lecz gupi, jest wykorzystywany przez innych. Uwielbiam wszystko, co woskie westchna Edith. Bo nigdy nie bya we Woszech zauway kwano Severin, po czym, zwracajc si do nas, wyjani: Edith najbardziej pociga to, czego nie zna. Nieprawda! A czy kiedykolwiek zniechciam si do tego, co ju poznaam? Poczekamy, zobaczymy. Severin popatrzy na mnie. Siedziaem ze wzrokiem utkwionym w moich synach. Nie miecio mi si w gowie, e dwie osoby, ktre tak bardzo kocham, mog si tak bardzo od siebie rni. To normalne powiedziaa Edith. A ja uwaam, e jedno dziecko zawsze kocha si bardziej ni drugie rzeka Ucz. Przestacie si zgrywa na filozofw! uci dyskusj Severin. Potrafi by zabawny. Ale czyim kosztem? Mylisz si, Severin wcale nie jest okrutny zirytowaa si kiedy Edith. Po prostu zaakceptuj go; przesta analizowa kade jego sowo i gest. Wiem, co mwi, bo odkd sama przestaam, polubiam go znacznie bardziej. Zoci mnie, e faceci musz wszystko rozbiera na czynniki pierwsze. Bya przygnbiona, bo wreszcie zrozumiaa, e Severin i ja nigdy nie zdoamy si zaprzyjani. W pisarstwie Edith te nastpi zwrot. Uwaaem, e na gorsze, ale wszystkie moje ataki odpieraa z zadziwiajcym spokojem. Dawniej z wdzicznoci przyjmowaa wszelkie krytyczne uwagi, teraz jednak zacza je puszcza mimo uszu. Podejrzewaem, e to Severin, wytajc swj intelekt wagi muszej i naigrawajc si z powieci historycznych, pomiesza jej w gowie. Czsto syszaem, jak Winter poucza zapanikw: Jeli nie zdoacie si podnie z maty, nigdy nie wygracie. Ale to inna historia. Pamitam, jak kiedy nocowalimy u nich w domu: my, oni i czwrka naszych pociech. W salonie przed telewizorem rozoylimy materace, na ktrych zostawilimy dzieciaki z wielk mich chrupek ziemniaczanych, eby oglday horrory. Rano, gdy smacznie spaem w pokoju Dorabelli (w rodku nocy wymknem si z czyjego ka, eby by sam), zbudzia mnie Edith, ktra nie wiedziaa, gdzie si podzia Severin. Szukalimy go po caym domu. Wreszcie Edith znalaza ma wycignitego przed telewizorem razem z gromadk picych dzieci: leay mu na brzuchu, na nogach, przytulone do jego bokw. Okazao si, e tu przed witem, kiedy filmowe upiory przekonay mojego modszego syna o swoim istnieniu, a jego krzyk przekona o tym reszt dzieci, Severin porzuci rozgrzane kobiece ciao, ktre trzyma w objciach, zerwa si z ka, chwyci pierwsze z brzegu okrycie i zbieg na d. Obieca dzieciom, e nie zostawi ich, dopki si nie rozwidni. Okryciem, ktre chwyci po ciemku, by sigajcy ziemi, cieniutki szlafrok Edith, fiokoworowy, pokryty drobnymi kwiatkami. Edith zawoaa nas, ebymy przyszli do salonu; dzieci, ktre powoli otrzsay si ze snu, tuliy si do Severina, jakby by wielk poduch albo ogromnym, przyjaznym psiskiem, a on lea pomidzy nimi w fiokoworowym szlafroku wyglda jak ciarowiectranswestyta, ktry niczym

dobrotliwa bomba przebi dach przedszkola i wyldowa na pododze wrd maluchw. Po niadaniu ruszylimy z synami do domu, Ucz ubrana w dug, regulowan w talii spdnic Edith; swoj gdzie zawieruszya. Znajdzie si pocieszyem j. Wiem, gdzie j kadam, ale rano ju jej nie byo. Prowadziem samochd jedn rk, drug trzymaem na nodze Ucz, czy raczej na spdnicy Edith. Ach, jak ja lubiem porwnywa te kobiety! Ale to byo dawno temu. Pamitam, e kiedy wracalimy z dwudniowego pobytu na Cape Cod, ruch na szosie by duy i wiata reflektorw niczym fale co chwila obmyway nam twarze. Edith i ja siedzielimy z tyu, jej chodne palce bdziy po moim brzuchu. Jednostajny szum obracajcych si k i warkot silnika sprawiay, e moglimy rozmawia normalnie, nie zniajc gosu, i by pewni, i Severin z Ucz nas nie sysz. Nie ebymy mieli przed nimi tajemnice. Nie, po prostu jazda noc stwarzaa intymny nastrj. Chodny, bezosobowy blask reflektorw wydobywajcych na chwil nasze twarze z mroku powodowa, e czuem si odizolowany od wiata, zapomniany. Severin i Ucz siedzieli grzecznie od siebie odsunici nie z wasnej woli, ale dlatego, e wz mia fotele kubekowe. Severin oczywicie nalega, ebymy wszyscy jechali w zapitych pasach. Edith i ja wkrtce swoje odpilimy i przysunlimy si bliej siebie. Myl, e to zauway. Od czasu do czasu jego piewny gos wznosi si ponad mj, a take ponad warkot silnika, lecz kiedy wytaem such, prbujc uchwyci par sw, okazywao si, e mwi po niemiecku. Ciekawe, czym zabawia Ucz. Historyjk z dziecistwa? Wspominkami o Wiedniu? Nieraz zastanawiaem si, o czym oni ze sob rozmawiaj. O niczym powiedziaa kiedy Ucz, do cierpkim tonem. Ubzdurae sobie, e Severin i ja mamy mnstwo wsplnego. Gdyby podczas pobytu w Wiedniu przypadkiem spotka Amerykanina z Cambridge w Massachusetts, czy z gry by zakada, e czy was co poza jzykiem i paroma cechami wsplnymi dla mieszkacw Stanw Zjednoczonych? Uff! Czowiek zadaje niewinne pytanie, a musi sucha kazania. Ale przecie widziaem moj on oraz stan naszej sypialni po wizytach Severina. O tym, e si wietnie rozumieli, wiadczyy rozrzucone po sypialni ogryzki, puste butelki, nadgryzione kawaki sera i kromki chleba, ogoocone z winogron odyki, pociel skotuniona, jakby zbita w wielk pi, materac zsunity ze stelaa. Wielokrotnie podnosiem z podogi cinite w kt poduszki, a raz w koszu na brudn bielizn znalazem wstawione do gry nogami chybotliwe krzeso, na ktrym przed pjciem spa zwykle wieszaem spodnie. Poniewa na wszystkie cztery drewniane nogi zatknito buty (oczywicie moje), miaem wraenie, e patrz na czworononego potwora o ludzkich stopach, ktremu podernito gardo i ktrego wsadzono do kosza, by wykrwawi si na mier. Chyba si niele bawilicie powiedziaem. Ucz rozemiaa si. Myl sobie, co chcesz... Daa mi prztyczka w nos. Bo i tak bdziesz myla, co chcesz. Wymierzya mi lekki cios pici w rami. Zanim poznaa Severina, nie zachowywaa si jak niedojrzay modzik w szatni, ktry dga kolegw w ebra, tarmosi za uszy, trca w brod. Kiedy minlimy Boston, ruch na szosie zmala i tylko z rzadka wiata reflektorw rozpraszay mrok wewntrz wozu. Siedziaem w milczeniu. Sowa wypowiadane po niemiecku przez Severina brzmiay melodyjnie jak muzyka. Wiedziaem, e Edith te si w nie wsuchuje, cho podobnie jak ja nic nie rozumie. Ucz nie odzywaa si; Severin dawa solowy popis. Nawet nie zauwayem, kiedy wyczy radio (czyby prbowa nas podsuchiwa? A moe chcia, ebymy suchali jego?), ale wtem Edith nachylia si do przodu, cmokna go w kark i poprosia, aby wczy je z powrotem. Zapnij pas rozkaza Severin. Moesz puci jak muzyk? spytaa, ignorujc jego polecenie. Nie. Najpierw zapnij pas. Ucz wpatrywaa si przed siebie. Po pewnym czasie Severin wycign rk do radia. Edith czekaa pochylona do przodu, jakby wiedziaa, e m speni jej yczenie; usiada normalnie dopiero wtedy, gdy z radia popyny dwiki. Nie zapia jednak pasa. Severin wreszcie zamilk. Pogadziem Edith delikatnie po piersi, uszczypnem w sutek. Chciaem j rozmieszy, ale siedziaa spita, jakby wci czekaa na muzyk. Bo ta, ktr nadawano, bya okropna, w dodatku przerywana trzaskami. W kocu Ucz nie wytrzymaa, odpia pas i znalaza inn stacj. Gdy signa po pas, eby go zapi, Severin zwrci si do niej po niemiecku. Odpowiedziaa mu; zacz j przekonywa. Zostawia pas odpity, on rwnie odpi swj. Edith cisna mnie za rk; bya zdenerwowana. Severin znw co powiedzia. Nein odpara Ucz. Przypieszylimy. Zerknem midzy fotelami na coraz bardziej wychylajc si w prawo strzak szybkociomierza. Kiedy Severin ciemni wiato na tablicy rozdzielczej, poczuem, jak Edith sztywnieje. Ucz odezwaa si cicho po niemiecku. Przypomniay mi si chwyty psychologiczne, ktre Severin stosowa wobec swoich zapanikw: gaszenie wiate, synny przemarsz ciemnym tunelem. Miaem wraenie, e

pdzimy z ogromn prdkoci i e lada moment powita nas ostry blask jupiterw oraz ryk zgromadzonej na trybunach publicznoci. Ucz powtrzya to, co przed chwil powiedziaa. Edith pochylia si lekko do przodu po co? Co zamierzaa? Poklepa ma po ramieniu? Pocaowa go w szyj? Zapi pas Ucz? Tym razem, gdy Severin skoczy mwi, Ucz si nie sprzeciwia. Osuna si nisko i opara gow na kolanach kierowcy. Widoczn od tyu przestrze midzy fotelami wypenia niczym morska to ziele jej puszystego swetra. Tablica rozdzielcza bya czarna, prdko wozu dua. Edith odsuna si ode mnie, odszukaa po ciemku pas i zapia go; metaliczny chrzst zadwicza gono w ciszy. Czy Ucz trzymaa Severina w ustach? Nie odwayaby si! Zwaszcza e Edith i ja siedzielimy za ni. A moe o to wanie Severinowi chodzio? ebymy tak myleli? Postanowiem im przeszkodzi naturalnie nie wprost. Umiem by przebiegy. Ciekawe, jak radz sobie bez nas dzieci? spytaem. Edith umiechna si. Wiedziaem, e jestem na dobrym tropie. Nie boisz si zostawia ich samych na noc? By tak daleko od nich? Im s starsze, tym mniejszy, oczywicie, powd do niepokoju, ale pewnie i tak si zamartwiasz, co? Pytania przeznaczone byy dla Severina. Edith milczaa. Ucz podniosa gow i z powrotem usiada w fotelu. Powinnam bya natychmiast otworzy okno i splun powiedziaa pniej, gdy bylimy sami. Dopiero by wybauszy gay! Przyznaj si, mylae, e mu cign druta? Jeli tak, szkoda, e si podniosam! Po co to robia? krzyknem. Dlaczego leaa z gow na jego kolanach? Bo mnie poprosi. Po co? eby nas zdenerwowa? Myl sobie, co chcesz. Chryste! Ale przynajmniej mia dra za swoje! Tyle razy krytykowa Edith za jej stosunek do dzieci, jakby to byy witoci, ktre niedostatecznie czci. W jego wydaniu mio bya nierozerwalnie powizana z wyrzutami sumienia. Wtedy w samochodzie odpowiedzia mi lodowatym tonem: Sdz, e dzieci maj si dobrze. Ale tak, martwi si o nie. Zawsze si martwi o moje crki. Tablica rozdzielcza pojaniaa. Czerwona strzaka szybkociomierza zacza opada. Pytam, bo wiem, e miae opory przed tym wyjazdem rzekem. Bae si zostawi dziewczynki na dwa dni z opiekunk. Ale tak si zastanawiam... jeeli po powrocie okae si, e wszystko jest w porzdku, a rcz ci, e bdzie, to moe bymy czciej organizowali sobie takie dwudniowe wypady za miasto, co? Bo to by naprawd udany weekend, prawda? Edith i Ucz nie odezway si sowem. Severin za pewnie duma nad nowymi zasadami dotyczcymi postpowania naszej czwrki, a raczej nad now wersj starych zasad, ktr po przyjedzie do domu zamierza natychmiast wyuszczy onie. Znajc go, podejrzewaem, e przygotowuje w samochodzie dug mow. e nie yczy sobie, aby Edith przebywaa ze mn, chyba e on i Ucz przebywaj ze sob dokadnie w tym samym czasie. e mamy si z gry umawia, co i jak, eby nie byo adnych niespodzianek, ktrych on organicznie nie cierpi. e dwudniowy pobyt z dala od dzieci stanowi jednorazowe dowiadczenie, ktrego absolutnie nie ma ochoty powtarza. Uwaa, e bez dzieci mamy, jak to okrela, zawone pole widzenia. W porzdku, lecz czego si ba? Czym si tak martwi? Dziemi na pewno. Ale czym jeszcze? Przed laty wyruszyli w podr do Grecji samochodem marki ZornWitwer, rocznik 1954. Granic jugosowiask przekroczyli w Jezersku; podobno nazwa miasteczka tak bardzo przypada Severinowi do gustu, e koniecznie chcia je zwiedzi. Jezersko ley cakiem nie po drodze, gdy si jedzie z Wiednia do Grecji. Kiedy zerknem do atlasu, zobaczyem, e musieli nadoy wiele kilometrw. W kadym razie dawniej Severin nie upiera si, eby wszystko byo z gry dokadnie zaplanowane. Wycieczka do Grecji jest tego najlepszym przykadem. Mogem sobie wyobrazi Edith i Severina jako modych kochankw, zwaszcza e Edith sporo mi opowiadaa o pocztkach ich znajomoci. Zupenie jednak nie potrafiem sobie wyobrazi wozu, ktrym odbywali podr. Zornwitwer, rocznik 1954? Z tego, co Edith mwia, by to prymitywny kabriolet z opuszczanym brezentowym dachem, ktry przecieka, ilekro pada deszcz; drek do zmiany biegw wsuwao si i wysuwao z tablicy rozdzielczej jak przepychacz do odtykania zapchanego zlewu (w yciu o takim nie syszaem), a podoga bya tak przearta rdz, e miejscami przewitywaa jezdnia. Ostatnie zornwitwery opuciy fabryk wanie w 1954 roku. Severin wyjani mi, e przed wojn zakady Zorna wytwarzay sprzt wojskowy, po wojnie rolniczy i motoryzacyjny. Natomiast Witwer to nazwa podupadej firmy motocyklowej, ktra dla ratowania kasy produkowaa rwnie monocykle. Nie wiedziaem, czy Severin si ze mnie nabija, czy mwi prawd. Bo, do jasnej cholery, czy ktokolwiek sysza kiedy o wozach marki ZornWitwer? Edith nie znaa si na samochodach, a Severin... Severin lubi przesadza. Podr do Grecji odbyli mitycznym pojazdem. Im bardziej oddalali si od Austrii, tym robio si cieplej. Severin mia nosa, gdy chodzio o wod:

wiedzia, w ktrym miejscu skrci z gwnej autostrady, aby po chwili dotrze nad jezioro. Gdy tylko zaczyna doskwiera im gd, Severin natychmiast znajdowa wiosk, w ktrej mogli co przeksi. Kiedy w cigu dnia rozmawiali o rkodzielnictwie, na noc zatrzymywali si w pokoju, w ktrym staa rzebiona ludowa szafa oraz starowieckie ko z pierzyn; pociel oczywicie pokryway hafty przedstawiajce zwierzta gospodarskie. W maym wiejskim pensjonacie w Tracji Severin pokaza Edith ciekawy przykad ludowego stylu: rczk do spuszczania wody w ubikacji wyrzebion w ksztacie mskiego czonka. W kolebce demokracji wsplnie odkrywali rozkosze seksu. Pamitali wszystkie ka, w jakich spali po drodze. Przez jaki czas Edith najlepiej wspominaa ko w Lublanie, Severin jednak zdecydowanie wola to w Pireusie, gdzie byo ciepo, okna hotelu wychodziy na port, a przez ca noc fale obmyway burty odzi koyszcych si na wodzie. (Brzmiao to jak odgos rytmicznie uderzajcych o siebie spoconych ud powiedzia Severin do Ucz). Pod ich oknem znajdowa si targ rybny. Lec rano w ku, Edith suchaa dolatujcych z dou dwikw skrobania i patroszenia oraz wznoszcych si i opadajcych gosw sprzedawcw i klientw targujcych si o cen. Kiedy handlarze nie chcieli ju bardziej ustpi z ceny, zdecydowanym ruchem odcinali rybie gow. Ciach! Kto by mia odwag dalej si targowa? Edith i Severin kochali si rano przed niadaniem, czasem nawet dwukrotnie. Kadli si do ka wkrtce po kolacji i znw si kochali, a jeli potem co zdarzao si do czsto czuli si zbyt rozbudzeni, by zasn, to wstawali i szli do restauracji na kolejny posiek. Po czym znw si kochali. W cigu dnia zatrzymywali si czasem gdzie nad wod, eby si popluska. By to ich ulubiony eufemizm. Edith spisaa swoje przeycia. Jedno z pierwszych opowiada jest o wycieczce za miasto, jak urzdzili sobie podczas pobytu w Pireusie, zanim wyruszyli na zwiedzanie wysp. Zaczyna si od opisu targu rybnego w porcie. Syszc oywiony ruch na dole, wiedziaam, e kiedy wyjd na wysadzan kocimi bami uliczk, wszystkie ryby bd ju sprzedane. Wstalimy pno, bo kochalimy si cay ranek. I istotnie, stragany stay pozamykane, lecz portier hotelowy jeszcze si nie pojawi ze szlauchem: ulica bya mokra, liska, tu czerwona od krwi, tam niebieskawa od rybich pcherzy, gdzieniegdzie pokryta lnicymi uskami. Do wieczora jak nam wyjani kierownik sali w restauracji hotelowej wszystko musiao by posprztane, eby widok krwi na kocich bach nie odstrasza potencjalnych goci; po co maj myle, e jaki samobjca skoczy z czwartego pitra hotelu albo e zazdrosny m zaszlachtowa kochanka swej ony, ktrego przyapa na gorcym uczynku? Poniewa nie chciaam, aby mnie na czymkolwiek przyapano, nalegaam, ebymy jedzili za miasto. Wprawdzie kamienne ciany sprawiay, e w pokoju panowa miy chd, przeszkadzay mi jednak podsuchujce pod drzwiami pokojwki. Z pokoju wic korzystalimy wycznie rano i w nocy, a cae dnie spdzalimy na powietrzu. Samochd, ktrym podrowalimy, by wolny i nie mia przypieszenia. Czsto kilometrami wleklimy si za jakim starym, rozklekotanym wozem czasem nawet za furmank! nie dajc rady go wyprzedzi. Drogi byy krte, a ramiona i kark mojego kierowcy ogorzae od soca. Sunlimy nad zatok, w kierunku promu w Patras; marzya nam si woda, w ktrej moglibymy si popluska. Kiedy czytaam o dziewczynie, ktr odwieziono karetk do szpitala, bo gdy kochaa si w wodzie, nagle chwyciy j potworne skurcze podobno do jajowodu dostaa si baka powietrza. Czy to moliwe? Chyba nie. Zdawao nam si, e bez wzgldu na to, w ktr stron jedziemy, soce zawsze wieci nam w oczy. On siedzia z goym torsem, ja w rozpitej bluzce, zwizanej w supe pod biustem. Piersi miaam mae, lecz jdrne, brzuch opalony na brz. Przednia szyba wozu, staromodna, sterczca pionowo, wykonana bya ze szka, ktre wszystko troch powikszao. Z tyu za moim siedzeniem, gdzie bya odrobina cienia, stao wiadro wody lodowatej, gdy j nalewalimy, teraz ju letniej w ktrej trzymalimy arbuza. Od czasu do czasu moczyam w niej palce, po czym strzsaam krople na ramiona mczyzny, jakbym udzielaa mu chrztu, a nastpnie wyjmowaam z wiadra mokry owoc, kadam go sobie na kolanach, tak by opiera si o mj brzuch, i rozkoszujc si jego cudownym, chodnym dotykiem, odkrawaam kilka plastrw. Bylimy w arbuzowym raju. W wioskach i na przydronych straganach melony i oberyny walczyy z nimi o palm pierwszestwa, jednak pod wzgldem wielkoci, jak twierdzi mj kierowca, arbuzy wiody prym. To prawda, ale pod wzgldem ubarwienia pikniejsze byy oberyny. Patrzc na cignce si wzdu szosy niskie, monotonne pagrki, poronite drzewkami oliwnymi, zastanawialimy si, ile nas jeszcze dzieli od morza i czy zanim dojedziemy do wody, poczujemy w powietrzu jej sony zapach. Nagle pojawia si przed nami wielka, rozklekotana ciarwka, wypeniona po brzegi arbuzami. Musielimy ostro hamowa. Z tyu na platformie siedzia kilkunastoletni chopak, ktry sdzc po jego umiechu zatrzyma si w rozwoju na poziomie czteroletniego dziecka. Wybauszajc oczy, wpatrywa si intensywnie w moje odsonite piersi i brzuch. Najwyraniej nie chcia straci ich z widoku, bo gdy sprbowalimy wymin wolno suncy pojazd, modzieniec poderwa si na nogi, chwyci najwikszy owoc i ustawi si gotw do rzutu. Z jego obkanego umiechu wynikao, e bdziemy gorzko aowa, jeli nie zwolnimy. Przez trzydzieci cztery kilometry, a do promu w Patras chopak siedzia na stosie arbuzw, obnaajc si

przede mn. Nie moglimy nic zrobi. Gdyby nie szalestwo w jego twarzy, byby cakiem atrakcyjnym modziecem Ukroiam kawaek arbuza. Zaczlimy rozwaa, czy nie stan na poboczu i pozwoli ciarwce si oddali, korcio mnie jednak, eby zobaczy, co chopak uczyni. Tu przed Patras, zanim droga poszerzya si, eby uatwi samochodom wjazd na prom, chopiec opad z jkiem na plecy; wi si pomidzy zielonymi kulami, dopki nie nastpi wytrysk. Strumie gstego, biaego nasienia wzbi si w powietrze, po czym pac! wyldowa niczym ptasie ajno na przedniej szybie naszego wozu, po stronie pasaera. Podskoczyam, jakby mi kto wymierzy siarczysty policzek. Szosa wreszcie podzielia si na kilka pasw ruchu i wyminlimy ciarwk. Chopiec nie mia siy nam grozi; spodziewaam si, e przynajmniej splunie na nas, ale lea wyczerpany na stosie arbuzw i patrzy gdzie w dal. Obejrzaam si przez rami na kierowc w szoferce i napotkaam wzrok starca o rwnie szalonym wyrazie twarzy, co chopiec; umiecha si do mnie oblenie i wierci w fotelu, usiujc si podnie i zademonstrowa mi przez okno swoje przyrodzenie! Niedaleko pada jabko od jaboni powiedziaam, zerkajc na mojego towarzysza podry. Ale on milcza. Minie ramion mia napite, palce tak mocno zacinite na kierownicy, e a biae, min ponur; po raz pierwszy zdarzyo mu si zetkn z tak prymitywnoci i nie umia sobie z tym poradzi. Nie mia ochoty pluska si w morzu. eby si czym zaj, popynlimy promem tam i z powrotem przez Zatok Korynck. Stalimy na pokadzie, oparci o balustrad, i rozmylalimy o historii, o staroytnej cywilizacji. Byam podniecona, lecz mj kochanek powiedzia mi, e w tym momencie czuje si rwnie osamotniony jak wtedy, gdy si masturbuje. Nigdy nie potrafiam zrozumie, skd u mczyzn bior si takie zahamowania. Po raz pierwszy w yciu uwiadomiam sobie z niejakim zgorszeniem, e mogabym si kocha absolutnie wszdzie! Pywalimy po zatoce tam i z powrotem, a mnie ogarniao coraz wiksze podniecenie. Tulc si do mczyzny na tyle, na ile mi pozwala, szeptaam mu do ucha, e gdy dotrzemy do hotelu, natychmiast si nim zajm: nawet nie zdy we mnie wej, gdy... Wreszcie si otrzsn i humor mu si poprawi. No pewnie! To jego stary numer. Gdy bylimy w czwrk, czsto siedzia z naburmuszon min, jakby usiowa we mnie i w Edith wywoa wyrzuty sumienia, a Ucz sprowokowa do tego, by owiadczya, e ten poczwrny ukad nie ma sensu i powinnimy ze sob zerwa. Moja ona bagaa go wwczas, aby wyzna, co go drczy. W porzdku mwia czasem. Jeli chcesz, ebymy zerwali, to zerwiemy. Wystarczy jedno twoje sowo. Ale on milcza jak gaz. Wiedziaa oczywicie, co naley robi, eby poprawi mu humor. A on, rzecz jasna, tylko na to czeka. Dlaczego nie przejrzaa jego gry? Zupenie nie potrafiem zrozumie, jak taka wiecznie skwaszona mina moe kogokolwiek pociga. Jedynym lekarstwem na chandr Severina powiedziaa kiedy jest porzdne jebanko. A co w tym zego? spytaa Edith, gdy jej to powtrzyem. Masz inne rozwizanie? Nie? Wic czym si martwisz? Ale seks to tylko rodek dorany. Bylimy p godziny od domu, nasze ony smacznie spay, kiedy Severin zatrzyma samochd na poboczu, bo musia si odla. Wysiadszy, pobieg w stron niskich, ciemnych drzew, ktre stay przy drodze, niczym grupa onierzy czekajcych na autobus. Ucz obudzia si. Szosa bya pusta, wyludniona, jakby mieszkacy tych okolic woleli spdza weekendy w domu. Nie byem pewien, gdzie si znajdujemy. Poprosiem Ucz, eby zamienia si ze mn miejscami, bo chciaem porozmawia z Severinem. Nie zaczynaem rozmowy, dopki nie nabraem pewnoci, e Ucz ponownie zasna. Kade miasteczko, ktre mijalimy po drodze, miao koci, a kady koci podwietlon wie. Wiesz, Severin powiedziaem wreszcie nie podoba mi si, e wszystko jest tak, jak ty chcesz, i e zawsze o wszystkim decydujesz. Jest nas czworo i powinnimy mie rwne prawa. To ty? Cae szczcie! Przeraziem si, ze Ucz przechodzi mutacj zaartowa. Spotykamy si jak na zajciach w szkole cignem W cile okrelonym miejscu i w cise okrelonym czasie. Oczywicie to twj pomys. Jeli ci na tym tak bardzo zaley, w porzdku, ale w paru innych sprawach powiniene nam jednak ustpi. Od jakiego czasu nawiedza mnie sen. Opowiedzie ci? spyta. A id do diaba, pomylaem sobie. Pewnie, opowiedz. Byem wiadom, e nieatwo jest mwi wprost na tematy zwizane z seksem. Dotyczy moich dzieci... Setki razy syszaem, jak mwi o crkach, uywajc terminologii sportowej; nazywa je swoj sab stron, brakiem rwnowagi, lepym punktem, nieudanym chwytem, niezdobytym punktem, bdem, ktry wci powtarza. Z drugiej strony, nie wyobraa sobie bez nich ycia; dziki crkom nieustannie przeywa wielk przygod obfitujc w niebezpieczestwa. By dziewczynkom za to wdziczny. Przekorny dra! Twierdzi te, e on kocha mioci prawie racjonaln (pojcie do wzgldne), crki za irracjonaln. Zocio go, e ludzie bezdzietni naiwnie sdz, i w peni panuj nad swoim yciem, a przynajmniej mogliby,

gdyby chcieli. Wytknem mu, e zbyt du wag przywizuje do sprawowania kontroli. Osoby bezdzietne te nie nad wszystkim potrafi zapanowa. Zreszt odpowiedzialno jako taka bywa potwornie uciliwa rzekem. Wikszo ludzi woli scedowa j na innych, zrzuci z siebie poczucie obowizku. Nieraz widziaem, jak zapanicy mierz si na macie zimnym, morderczym wzrokiem. Severin Winter posa mi wanie takie spojrzenie. Uwielbia mie nad wszystkimi kontrol, cho musia zdawa sobie spraw, e w jego przypadku byo to posunite do absurdalnych granic. Boe, uchowaj nas przed idealistami! powiedziaa kiedy Edith. Boe, uchowaj nas przed Severinem Winterem, pomylaem. Sen, ktry go nawiedza, mia podoe w rzeczywistoci. Ot nio si Severinowi, e wlecze si za ciarwk z arbuzami, e nie moe jej wymin, e nie ma kontroli nad swoim yciem, bo jego los zaley od bezczelnego szczeniaka, ktry stoi na platformie, groc mu, kpic z niego i raz po raz tryskajc z gry na szyb wozu strumieniem ohydnego nasienia; wreszcie, zmczony bezmylnym wyuzdaniem chopca, Severin zmienia pas i naciska peda gazu. A wtedy arbuzy, ktrymi szczeniak mu grozi, przybieraj posta crek Severina, i zanim Severin moe cokolwiek zrobi, chopak z caej siy ciska je w d: dziewczynki rozbijaj si o przedni szyb. Niezy sen, co? spyta. Nieze mi sabe strony, pomylaem. I lepe punkty, i nieudane chwyty! Boe, uchowaj nas szepnem. Severin zgasi wiato na tablicy rozdzielczej, ale mimo ciemnoci wiedziaem, e si mieje. Miaem ochot wykrzycze mu w twarz: Oszczd mi tych alegorii, trzymaj si faktw! Przesta by despot! Pozwl innym te decydowa! Samochd zatrzyma si; dojechalimy na miejsce. Pozwolibym ci wybra, ktr dam wolisz wynie z wozu rzek ale niestety... W domu czeka opiekunka do dzieci, a poza tym stskniem si za moimi crkami. Musimy kiedy powanie pogada, Severin. Jasne. Kiedy wsunem si na tylne siedzenie, eby zbudzi Ucz, oczy miaa otwarte; czai si w nich strach. Zrozumiaem, e suchaa, o czym mwimy. Wycofujc si, trciem delikatnie Edith i pocaowaem j we wosy nad uchem, ale nawet nie drgna. Ucz podesza do Severina, eby si z nim poegna; oczekiwaa causa, on jednak ostentacyjnie ucisn jej do. pij dobrze. Przy okazji oddamy wam wasze rzeczy. Wiedziaem, e ten chaos ubraniowy ciuchy Edith w mojej walizce, rkawiczki Ucz pozostawione w domu Winterw doprowadza Severina do szau. Edith opowiedziaa mi, jak ktrego ranka, zajrzawszy na swoj pk, krzykn oburzony: To nie moje gacie! Leay na krzele, wic je tam rzuciam odpara beztrosko Edith. To jego gacie! Cholera jasna, dlaczego skurwiel me moe pilnowa wasnych zasranych gaci? Dlaczego musi je tu zostawia? Rozcign gumk w pasie tak, ze obydwaj bymy si w nich pomiecili, nastpnie zwin je w kbek i kopn w rg pokoju. Oboje to robi mrukn. Chc mie pretekst, eby do nas wpada. Ona te cigle gubi swoje rzeczy. Edith zlekcewaya wybuch ma i koo poudnia zajrzaa do Ucz z pozostawion przeze mnie sztuk garderoby. Cay incydent ubawi je i tyle. Kilka dni pniej, wkadajc gacie, nagle zorientowaem si, e co jest nie w porzdku, czuem si bowiem tak, jakbym mia na sobie krciutk spdniczk, spod ktrej wystaje to i owo. Okazao si, e s przecite yletk w kroczu. Ucz? Nie wiesz, co si stao z moimi slipami? Odpara, e to te, ktre zostawiem u Winterw. Przy najbliszej sposobnoci spytaem Edith, czy moe je dla artu rozcia. Ale nie; tego typu arty jej si nie trzymay. Winowajc najwyraniej by Severin. Nie mia zwyczaju bawi si w subtelnoci. A niech go diabli wezm! ryknem do Ucz. O co mu chodzi? ebymy si wicej nie widywali? To niech powie! Jeli nasz zwizek sprawia mu tyle blu, dlaczego si na niego godzi? Lubi by cierpitnikiem, czy co? Uspokj si poprosia cicho Ucz. Jeli ktokolwiek doprowadzi do zerwania, to na pewno on. Drani si z nami: z tob, ze mn i z Edith! Sprawdza, ile wytrzymamy! Jest zazdrosny o on, wyobraa sobie, e ona beze mnie nie moe y, wic testuje nasz cierpliwo. Moe gdybymy oznajmili, Edith albo ja, e nasze spotkania nie maj sensu, przekonaby si, e nikt nikogo nie chce skrzywdzi? Moe poczuby si lepiej i moglibymy zacz od nowa?

Ucz pokrcia gow. Nie, bagam ci, nie wtrcaj si. Niech bdzie tak, jak on chce. Tak jak on chce? krzyknem. A ciebie nie zoszcz jego sztywne reguy i zasady? Zoszcz przyznaa. Ale lepsze to ni nic. Bo ja wiem? Pogadam z Edith. Moe ma na niego jaki sposb... Nie, prosz ci. Bya bliska ez. Bo Severin jeszcze si zdenerwuje i naprawd dojdzie do zerwania. Wybuchna paczem. Przeraziem si. Wziem j w ramiona, zaczem gaska po gowie, lecz on nadal wstrzsa szloch. Ucz? Gos miaem zmieniony prawie nie do poznania. Mylisz, e nie mogaby zerwa, gdyby byo trzeba? Ucz? Przytulia si do mnie, wciskajc twarz w mj brzuch. Nie odpara szeptem. Chybabym nie moga. Chybabym nie wytrzymaa. Na pewno by moga. Na pewno, Ucz. Nie odpowiedziaa. kaa cichutko, a ja tuliem j, dopki nie zasna. Do tej pory sdziem, e Severin czuje si zagroony moim zwizkiem z Edith. Sdziem, e denerwuje go, i tak wiele czy nas poza seksem, a skoro nam zazdroci, to znaczy, e jego z Ucz czy w istocie niewiele. Wic czym wytumaczy histeryczn reakcj mojej ony? Kilka tygodni temu na duym, hucznym przyjciu zauwayem, e Severina zoci uwaga, jak Ucz mu powicaa, oraz uwaga, jak Edith i ja powicalimy sobie (cho w towarzystwie zawsze zachowywalimy si znacznie dyskretniej ni oni). Ucz, lekko wstawiona, wisiaa Winterowi na ramieniu, co chwila prosia, eby z ni zataczy, szeptaa mu co do ucha. Nad ranem wrci do domu, obudzi mnie i Edith, po czym, gdy ju wychodziem, oznajmi chodno: Zatroszcz si o swoj on. Zirytowa mnie jego wadczy ton, wic bez sowa zamknem za sob drzwi i wsiadem do samochodu. Podejrzewaem, e chodzi mu o to, abym nie pozwala Ucz tyle pi, albo e na podstawie czego, co mu opowiedziaa, uzna, i j czasem zaniedbuj. Po powrocie do domu spytaem Ucz, co mg mie na myli. Nie mam zielonego pojcia odpara. Zaczem si teraz nad tym zastanawia. Moe chcia mnie ostrzec, e Ucz zakochaa si w nim po uszy? Jego prno nie znaa granic! By rodek nocy, kiedy zaniosem Ucz do sypialni i pooyem w ubraniu do ka; wiedziaem, e si obudzi, jeli bd j rozbiera. Nastpnie zadzwoniem do Edith. Rzadko to robiem, ale mielimy umwiony sygna: w trakcie pierwszego dzwonka przerywaem poczenie, po czym znw wykrcaem numer. Jeli Edith nie spaa i syszaa pierwszy dzwonek, wwczas czekaa przy telefonie, z rk na suchawce, i gdy dzwoniem po raz drugi, natychmiast odbieraa. Jeli nie podnosia suchawki w cigu sekundy, oznaczao to, e albo pi, albo nie moe w danym momencie rozmawia, i wtedy szybko si rozczaem. Severin zawsze wszystko przesypia. Tej nocy odebraa byskawicznie. O co chodzi? Gos miaa rozgniewany. O nic. Po prostu mylaem o tobie rzekem. Jestem zmczona. Kcili si? A ja troch zaniepokojony. Porozmawiamy jutro powiedziaa. Severin nie pi? pi. No dobrze. Wic o co chodzi? Suchaj, jeli chce, ebymy przestali si widywa, dlaczego nic nie mwi? Nastaa cisza. Edith? Co? Najwyraniej nie zamierzaa odpowiedzie na pytanie. Jak sdzisz? Czy Severin chce zakoczy ten zwizek? Bo jeli tak, a wszystko na to wskazuje, dlaczego nam po prostu nie powie? Proponowaam mu, e moemy zerwa rzeka. Wspominaa mi o tym wczeniej, ale i tak poczuem kucie w sercu. I nie chcia? Nie. Dlaczego? Bo pewnie jednak sprawia mu przyjemno. Nawet wtedy, gdy nie widziaem jej twarzy, domylaem si, kiedy kamie. W dziwny sposb j okazuje oznajmiem. Chodzi te o to, e mam nad nim przewag.

Jak przewag? To stara historia. Severin jest mi co winien. Nigdy mi o tym nie mwia rzekem. Jak przewag? I dlaczego Edith trzymaa to przede mn w tajemnicy? Przecie rozmawialimy ze sob o wszystkich istotnych sprawach, ktre nas dotycz. To prawda przyznaa. Wywnioskowaem z jej tonu, e teraz rwnie nie zamierza mi nic powiedzie. A nie lepiej, ebym wiedzia?... Severin wyznaje zasad, e onie i kochance naley si ze wszystkiego zwierza. Ty za cigle powtarzasz, e czowiek ma prawo do swoich tajemnic. Podoba mi si twoje podejcie, wic nie widz powodu, eby... Ale wanych spraw nigdy nie przemilczam wtrciem. Czyby? Edith... Spytaj Ucz powiedziaa w kocu. Ucz? Co ma do tego Ucz? Jest kochank Severina, wic on si jej zwierza. Kocham ci. Nie martw si. Wszystko bdzie dobrze. Nie to chciaem usysze. Sprawiaa wraenie pogodzonej z czym, o czym nie miaem najmniejszego pojcia. Dobranoc zakoczyem rozmow. Odoya suchawk. Sprbowaem obudzi Ucz, ale leaa bez ruchu, okrga i twarda jak arbuz. A miaem ochot si w ni wgry. Zamiast tego zaczem j caowa, lecz jedynie umiechna si przez sen. Przewaga to termin sportowy. Jak Edith moga mie przewag nad Severinem? Rano spytaem Ucz, czy wie, o co chodzi. Porozmawiaj z Edith odpara. Mwia, ebym spyta ciebie. e ty wiesz. Tak, ale wiem od Severina. Gdyby Severin chcia, eby i ty wiedzia, sam by ci si zwierzy. Gdyby Edith chciaa, eby wiedzia, postpiaby podobnie. Gdyby nie chciaa, ebym wiedzia, nie odsyaaby mnie do ciebie. Przykro mi owiadczya Ucz. Obiecaam Severinowi, e dochowam tajemnicy. Jak ci na tym zaley, pomagluj Edith. Przetoczya si na drugi brzeg ka i przyja dobrze mi znan pozycj: kolana podkulone, okcie przycinite do boku, twarz przysonita wosami. Suchaj... Wiedziaem, co zaraz usysz. ...sam ustalie zasady tej gry, ja si ich po prostu trzymam. Twj romans to twoja sprawa, mwie, a mj to moja. Po co si o wszystkim informowa? Zgadza si? Tak. Wtuliem twarz w jej wosy. I jestem prawie pewien, e poza mn i Severinem w twoim yciu nie byo nikogo, prawda? Zdziwiby si rzeka, ale wiedziaem, e blefuje. A ty miae par skokw w bok dodaa. Owszem. Nie pytaam. Ale ja pytam, Ucz. amiesz zasady. Nie mona tak bez uprzedzenia wprowadza zmian. Przylgna do mnie biodrami i wsuna moj rk pomidzy swoje uda. Jedna z zasad brzmi: Bierz, jak ci daj. Zacza pociera si o moj rk. Bya ju caa mokra. O ktrym z nas teraz mylisz? spytaem. Czy byem grubiaski? Moe. Ale Ucz si rozemiaa. O wszystkich naraz. O tobie, Severinie i tych dwch czy trzech innych. Wzia mnie szybko do ust, jak zwykle uwaajc, by nie skaleczy mnie zbami. Kiedy przylgnem wargami do jej wzgrka, przycisna uda do moich uszu. Czuem na jzyku jej smak, smak gaki muszkatoowej, wanilii, awokado. Zastanawiaem si, czy tylko ze mn Edith traci panowanie w tej pozycji? I czy naprawd Severin powiedzia jej kiedy: Nielecie to sobie wymylili. Wspaniay romans bez wyrzutw sumienia. Po co wspmaonkowie maj cierpie i chodzi smtni? Lepiej niech si zajm sob. I na otarcie ez wepchnlicie mi do ka Ucz. Chyba mia nie po kolei w gowie. Ucz bya pyszna jak pieczone jagni, jak ciekajce z niego soki, a jej usta... jej usta byy marzeniem. Powiedz, czy czujesz si wykorzystywana? spytaem. Bo moe Severin tak si czuje, co? A z tymi kochankami mam racj, prawda? e Severin to twj pierwszy? Napara mocniej na moj twarz.

A moe wolisz... porozmawia o Sally Frotsch? rzeka. Tej opiekunce do dzieci... na ktr si tak nagle zdecydowae? Co kilka sw robia przerw i braa mnie do ust. Zdumiaem si, e wie o Sally. Albo o Gretchen... nie pamitam jej nazwiska... Wtedy miae jak piln prac... Nie do wiary! Albo o tej biednej rozwdce... pani Stewart? Nie sdziam... e potrafisz reperowa termy... Wzia mnie z powrotem do ust i ju nie kontynuowaa wtku. Czy o innych te wiedziaa? Nie ebym czsto j zdradza. Zreszt aden z tych zwizkw nie zagraa naszemu maestwu. Zastanawiaem si, czy Ucz moga mie jakiego kochanka. Nikogo nie podejrzewaem o romans z moj on, ale to o niczym nie wiadczy. Natomiast jeli chodzi o Edith... waciwie byem pewien, e dopki mnie nie poznaa, ya jak Pan Bg przykaza. Wsunem si gbiej w Ucz, prbujc znale jak odpowied, lecz ona, zaciskajc uda na moich uszach, zdawaa si mwi: Spytaj Edith. Staraem si powstrzyma wytrysk, co nie byo atwe, zwaywszy na to, jak rytmicznie pracowa jej jzyk. A Severin? Taki moralista jak Severin? Czy zanim przystpi z Ucz do zapasw, zdradza wczeniej on? Spytaj Ucz powiedziaa mi Edith. Wanie prbowaem. Kiedy duej nie mogem powstrzyma wytrysku, usta Ucz stay si mikkie jak rozchylone patki ry. Nie miaa orgazmu, cho dwukrotnie bya na krawdzi. Nie szkodzi szepna. Wynagrodz sobie pniej. Z nim czy ze mn? przemkno mi przez myl. Poszedem do azienki i wypiem trzy szklanki wody. Kiedy wrciem do sypialni, Ucz wanie sobie wynagradzaa. Czasem gdy si kochalimy, ogarniao j tak silne podniecenie, e tylko sama potrafia si doprowadzi do orgazmu. Niekiedy byem w stanie jej pomc, kiedy indziej za jeli za bardzo si angaowaem moja obecno jej przeszkadzaa. Wycignem si obok na ku, nie dotykajc ony. Patrzyem, jak ley z zamknitymi oczami, maksymalnie skupiona, gadzc si po ciele. Zdarzao si, e wystarcza mj dotyk, by zacza szczytowa, czasem jednak j dekoncentrowa. Znaem jej rytm. Wiedziaem, e tym razem jest ju blisko: oddech miaa urywany, biodrami wykonaa charakterystyczne koliste ruchy. W takiej chwili czsto na sam dwik mojego gosu tama puszczaa. Spojrzawszy na zacinite powieki i napit twarz ony, zdaem sobie spraw, e nie wiem, kto si jej jawi przed oczami: ja, Severin czy jeszcze kto inny. Chciaem zawoa: Ucz, kogo widzisz? Mnie czy jego?, lecz to by j wybio z rytmu. I nagle zaczo si: najpierw stumiony jk, potem goniejszy, jakby wydobywajcy si z trzewi ryk, poczony z gwatownym dreniem przepony, a potem zwolnienie rytmu, tak aby kada sekunda trwaa jak najduej. Zalewaa j rozkosz, ktrej nic nie byo w stanie powstrzyma; mgbym krzycze do ony, gry j, wej w ni nic by nie poczua. Leaem bez ruchu, obserwujc Ucz, szukajc w jej twarzy wskazwki. Mylaem, e co usysz, imi Severina, moje, czyje inne. I w kocu powiedziaa co, ale po niemiecku. Noch eins! jkna. Po chwili, wijc si i skrcajc, powtrzya: Noch eins! Nawet ja to zrozumiaem. Wystarczyo par razy pj w Wiedniu do baru, by wiedzie, e kiedy kufel po piwie jest pusty, a ma si ochot na wicej, wrzeszczy si: Noch eins!, i barman podaje jeszcze jeden. Ucz leaa odprona, jedn rk dotykajc si midzy udami, drug przytykajc do ust. Oblizywaa sobie palce. Nieraz mi mwia, e lubi wasny smak. Wygldaa w tej pozie jak Katrina Marek na rysunku Kurta Wintera. My, autorzy powieci historycznych, czsto dostrzegamy rne analogie i z pozoru nic nieznaczce podobiestwa, zaczem si jednak zastanawia, czy aby na pewno znam swoj on i czy wszyscy czworo mdrze robimy, chcc dowiedzie si o sobie wicej, ni ju wiemy. Popatrzyem na wycignit obok on, ktra przed chwil woaa o jeszcze. Wygldaa na zadowolon. 7 Walka karnawau z postem Ktrego wieczoru Severin zabra Ucz do sali zapaniczej. Podczas kolacji wszyscy zauwaylimy, e jest jakby odmieniony: nie siedzia z tak skwaszon min jak zwykle, jzyk mia mniej city, nie stara si za wszelk cen wywoa w nas wyrzutw sumienia za swj wielki, nieokrelony Schmerz. Podajc Ucz paszcz, mrugn do Edith. Widziaem, e jest zdziwiona. Zawsze dotd skurwiel rzuca jej cierpitnicze spojrzenie, jakby mwi: Trudno, obowizki wzywaj. I zawsze zachowywa si tak, jakby robi nam ask jakby seks z Ucz by mudnym zadaniem, ktre powinien bez protestu spenia. Tego wieczoru bez przerwy dotyka Ucz i rozmawia z ni cicho po niemiecku. Oboje z Edith spostrzeglimy, jak bardzo jej nadskakuje. Edith co chwila zerkaa spod oka na ma. Czy chcia obudzi w niej zazdro? Wielokrotnie zapewniaa go, e nie naley do zazdrosnych kobiet. No jasne odpowiada wtedy. To wprost idealny dla ciebie ukad. Masz kochanka, ktrego sama sobie wybraa, a mnie na otarcie ez podesaa to nieszczsne krwsko, o ktre trudno by zazdrosnym. Nieszczsne krwsko? Jakim prawem nazywa tak Ucz? Parszywy cham! Zapyziay fagas! Widziaem moj sypialni po jego wyjciu; sdzc po jej stanie, chyba nie mg mie adnych pretensji. Ale jak ju wspomniaem, tego wieczoru Severin zrzuci mask ponuraka: by serdeczny, dowcipny, sprony w zabawny sposb. Na poegnanie poklepa Edith po tyku, a podajc Ucz paszcz, pomaca j po piersiach.

Chyba wreszcie oswoi si z sytuacj powiedziaem do Edith, kiedy wyszli za drzwi. Bez sowa obserwowaa, jak wiata reflektorw omiataj sufit. Nie rozumiesz, o co chodzi? cignem. Chce, eby bya zazdrosna. Stara si wzbudzi w tobie uczucie, ktre jego tak dugo gnbio. Pokrcia gow. Nie zachowuje si naturalnie rzeka. Odkd zaczlimy si z wami spotyka, Severin nie jest sob. Prbowaem rozwia jej obawy. Myl, e si powoli przyzwyczaja. e wreszcie potrafi si odpry przy Ucz. Edith zamkna oczy; nie zgadzaa si ze mn, ale nie chciaa wdawa si w dyskusj. Chyba lepiej, gdy jest taki oywiony, ni gdy siedzi z pospn min i tylko czeka, a ktre z nas spyta: Co ci drczy?, eby mg odburkn: Nic!, prawda? Nie wygldaa na przekonan. Jak zawsze, kochalimy si najpierw pod prysznicem, a potem poszlimy do ka, lecz Edith wci trawi niepokj. Nagle oznajmia, e musi zadzwoni do Severina i o co go zapyta, ale nie chciaa zdradzi mi, o co. Usiowaem wyperswadowa jej ten pomys. Tumaczyem, e Severin i Ucz pewnie s zajci, e Severin uzna, i dzwoni tylko po to, aby im przeszkodzi, e... Nie gadaj bzdur burkna. Bya na mnie za. Severin zjawi si w domu pniej ni zazwyczaj. Wyszedem do ubikacji, eby si wysika, a gdy wrciem, zobaczyem, e moje miejsce jest zajte. Winter lea w ubraniu obok Edith, trzsc si ze miechu. Zapewne od jakiego czasu tkwi pod drzwiami sypialni, czekajc, a wstan z ka, eby wyci mi ten numer. Po chwili zacz si rozbiera pod kodr. Wierci si tak bardzo, e w kocu obudzi Edith, ktra usiada wystraszona, po czym zmierzya nas obu wzrokiem, pokrcia gow i przetoczya si na drugi bok. Ale ci humor dopisuje powiedziaem. Czuem si niezrcznie, wcigajc ubranie na jego oczach, lecz Severin bawi si znakomicie. Wyrzu po drodze popielniczki, dobra? Postanowiem przyczy si do jego gry. propos popielniczek, chciaem pogada z tob o tych ogryzkach. Nie przeszkadzaj mi okruchy w ku, ale ogryzki i skrki od sera to lekka przesada, nie uwaasz? Rozemia si. Dzi nie znajdziesz ani jednego okruszka. Cae mieszkanie lni czystoci. Zby poyskiway mu w mroku, sowo daj! Chciaem pocaowa Edith na dobranoc. Nie byem jednak pewien, czy pi, czy ley wcieka. Zdmuchnem wieczk na komodzie. Aj! mrukna, jakby Severin jej nagle dotkn. Dobranoc, Edith rzekem do pogronej w ciemnociach postaci. Gdy mijaem ich ko, Severin wychyli si i chwyci mnie za rk. Baem si jego siy; wprawdzie nie zada mi blu, lecz wiedziaem, e gdyby chcia, mgby mnie tak trzyma w nieskoczono. Moe to mia by przyjacielski ucisk doni na poegnanie? W samochodzie ciarki przeszy mi po skrze. Nagle bowiem ujrzaem przed oczyma koszmarny obraz: ko, a na nim zamordowan Ucz, z rkami i nogami zawizanymi w jaki misterny wze eglarski; reszta domu oczywicie lnia czystoci. Pchnem ostronie drzwi, wszedem do rodka... i zastaem Ucz przy stole w kuchni, ubran od stp do gw; siedziaa, pijc herbat i koczc je co, co wygldao na bardzo obfite niadanie. By ju prawie wit. Umiechna si na mj widok. Min miaa zaspan, ale szczliw. Co si stao? spytaa. Baem si, e wydarzyo si co zego. Zacza rechota. Dobrana z nich para, pomylaem sobie. Strasznie im dzisiaj wesoo! Cocie porabiali? Byem zdziwiony, e jest ubrana. W sypialni ujrzaem starannie posane ko, przecierado rwno podwinite pod materac, na poduszkach ani ladu wgniece. Pojechalimy do sali zapaniczej odpara Ucz. Zarumienia si i znw wybuchna miechem, po czym wszystko mi po kolei opowiedziaa. Severin zaparkowa wz na tyach nowej hali sportowej i kilka razy zamigota wiatami, a kiedy ze rodka wyoni si stranik, zawoa: To ja, Harvey. Id na gr! W porzdku, trenerze. I wtedy Ucz zdaa sobie spraw, e nie po raz pierwszy Severin przyjeda tu w nocy. Bya dwunasta, gdy prowadzi j ciemnymi korytarzami; zna je jak wasn kiesze. Rozebrali si w szatni. Ucz zacza dre z zimna. Wcignli na siebie czyste szlafroki, te czerwonobiae z kapturami, w ktrych zawodnicy wygldali tak zowieszczo. Przemierzyli sawny tunel niczym mnisi udajcy si na tajemniczy nocny obrzdek. Pocaowa j w tunelu, wsun do pod jej szlafrok.

Mimo egipskich ciemnoci ani razu nie otar si o cian. Akurat w momencie gdy zbliyli si do drzwi, wycign rk, aby je otworzy. Promienie ksiyca wpadajce przez wietliki w kopule, ktr oplatay pdy bluszczu, rzucay widmowy blask na glinianowirow nawierzchni. Stara drewniana bienia skrzypiaa pod nogami. Gobie nocujce pod okapem zbudziy si, wystraszone haasem, i zaczy drepta w kko jak zdenerwowane babiny. Ze stojaka do skokw wzwy obsuna si poprzeczka; Ucz struchlaa, lecz Severin kroczy dalej niespodziewany odgos nie wytrci go z rytmu. Najwyraniej czsto wpada noc do hali. W sali zapaniczej blask ksiyca sprawia, e zsunite razem czerwone maty wyglday jak pomarszczone falami krwiste jezioro. Ucz czua dreszcz podniecenia, ale i dreszcz strachu. Severin zabra jej szlafrok. Maty miay dokadnie te sam temperatur co jej skra. Zaczli od rozgrzewki, eby si rozluni. Ucz wykonaa kilka wicze jogi, Severin zademonstrowa jej par wicze rozcigajcych. Termostat utrzymywa sta, wysok temperatur i wkrtce oboje byli zlani potem. Ucz podobno jeszcze nigdy w yciu nie czua si taka gitka. Potem Severin ustawi si z powan min przy centralnym polu walki na rodkowej macie, czubkami palcw dotykajc biaej, widmowej krawdzi. Przywoa Ucz. Mimo niepokoju, jaki j ogarn, ufaa kochankowi. Stana naprzeciw niego, po drugiej stronie pola. Oddychaa gboko. Wykonaa kilka obrotw gow, starajc si rozluni minie szyi. Severin potar domi o swoje lnice w blasku ksiyca uda. Ucz zgia i rozprostowaa palce, tak jak to czyni Tyrone Williams tu przed gwizdkiem rozpoczynajcym walk. Wie gehts? spyta Severin tym samym tonem, co zawodnikw w tunelu. Gut odpara Ucz gosem ochrypym, lecz dononym. Jakby nagle usysza gwizdek, Severin przekroczy lini zaznaczonego pola i ruszy wolno, nieco na ukos w stron Ucz. Ponownie ogarn j lekki strach, ale kiedy Severin wycign rk i chwyci j z tyu za kark, poczua przypyw adrenaliny. Schylia si szybko i z caej siy walna go barkiem powyej kolan. Odskoczy do tyu, po czym znw ruszy w jej stron. Zamachna si, mierzc w jego gow, i od razu si zorientowaa, e to by bd. Severin pochyli si nisko, wykonujc byskawiczny unik, po czym sam j zaatakowa ostro, lecz czysto, wic nic jej nie bolao. Trzyma j w elaznym ucisku. Jego rami wpijao si w jej krocze, tu nad poladkami czua jego rozpostarte palce. Ucz wycigna do tyu do, chcc zamortyzowa upadek, i ze zdumieniem odkrya, e ley pasko na macie. Zacza si szamota; oderwaa opatki od maty (pozwoli jej, rzecz jasna), po czym, napierajc na przeciwnika, dwigna si na kolana i usiowaa wsta. Przylgn do niej wwczas ciaem. By niezwykle delikatny; miaa niemal wraenie, e sama zamieszkuje dwa ciaa, ktre poruszaj si jak jedno. Nie walczy z ni, po prostu si na niej opiera. Czua zmczenie w ramionach i wkrtce, pod ciarem jego klatki piersiowej, zacza powoli osuwa si z powrotem na plecy. Kiedy odchylia gow w bok, jego usta przywary do jej szyi. Wreszcie opada na mat. Ich ciaa lniy, niemal fosforyzoway w blasku ksiyca, gitkie jak rzadko kiedy. Mata wydzielaa ciepo. lizgali si po gadkiej powierzchni niczym po lodzie, ale w kocu Ucz zahaczya o co pitami. Nad wtulonym w ni ramieniem Severina obserwowaa poprzez skbione pdy bluszczu suncy po niebie ksiyc. Albo gruchanie podenerwowanych gobi wypenio sal, albo jej wasne jki nie bya pewna w kadym razie trzepot ptasich skrzyde by tak gony, i zdawao jej si, e sama unosi si w powietrzu. Wstrzsn ni potny dreszcz, a potem czekaa na Severina. Kiedy skoczy, spodziewaa si, e za moment rka niewidzialnego arbitra uderzy mocno w mat, ogaszajc koniec walki. Nic takiego si nie stao, w sali zapanowaa niczym niezmcona cisza; wprawdzie wielkie dmuchawy, nagrzewajce powietrze, wci pracoway, ale ich szum by tak jednostajny, e si nie liczy. Odsunli si od siebie, tylko ich palce si stykay. Ucz nie pamitaa, ktre pierwsze wybuchno miechem, ale kiedy Severin chwyci rcznik i zacz wyciera zabrudzone maty, rechotali oboje. Potem Ucz zrobio si wesoo, kiedy wyobrazia sobie, jak cinity w kt rcznik rozmnaa si przez ca noc i jak nazajutrz rano wita zaskoczonych sportowcw ogromna gra frotte. Ich miech dudni na starej drewnianej bieni, nis si echem po labiryncie podziemnych korytarzy. Skorzystali z basenu, z sauny, ponownie z basenu. Byli jak odkrywcy nowych ldw, ktrzy niczym psy wszdzie chc zostawi swj lad i zapach. A zamienilicie chocia ze sob dwa sowa? spytaem. Ucz umiechna si. Nawet nie prbowaem zgadn, ile jajek zjedli na niadanie. Zlew by peen skorupek. Ja, troch rozmawialimy odpara po chwili. O czym? On pyta: Wie gehts? Wie gehts? A ja odpowiadaam: Gut! Gut! Cisno mi si na usta pytanie: Jak bardzo gut?, ale widzc bog min Ucz, ktra bawia si pokruszon buk i resztkami jajecznicy na talerzu, nie potrafiem wydoby z siebie gosu. Nad stoem w kuchni wisiaa reprodukcja Walki karnawau z postem. Wpatrujc si w namalowany przed ponad czterystu laty obraz, wszedem nieproszony w wiat Bruegla, wtopiem si w jego wizj. Skurczyem si, woyem drewniane chodaki i ruszyem na spacer po starym niderlandzkim miasteczku. le si czujesz? spytaa Ucz. Jest rok 1559. W powietrzu unosi si zapach pieczonych wafli (zblia si roda popielcowa; trwaj

przygotowania do ostatkw). Poczochy troch mi opadaj, saczek uwiera w kroczu. Ubrany w ciemny paszcz, wdruj na obrazie przez tum prostych ludzi, zgromadzonych na placu przed kocioem, ale na ich twarzach nie dostrzegam oznak pobonoci. Kobiety sprzedaj ryby. Za chwil dojdzie do potyczki karnawau z postem. Mnich i zakonnica cign na platformie wysok, chud kobiet, za ktr poda orszak. Jej przeciwnik tusty, podpity obroca karnawau siedzi okrakiem na beczce, trzymajc w rce prosi nadziane na roen. Beczk otaczaj zamaskowani swawolnicy z instrumentami. Jedne dzieci miej si z orszakw, inne je ignoruj; ebrakw ignoruj wszyscy. W gospodzie panuje wikszy ruch ni w kociele. Ogldam przedstawienie komedi Niecna oblubienica. Jestem chyba wzruszony, bo przechodz mnie ciarki, ale prawie wszystkie niewiasty szczerz rozpustnie zby. Brn dalej, jestem nagabywany. Musz uwaa, by nie podepta jakiego kaleki wszdzie roi si od dziwnych, szpetnych typw: ebrakw, lepcw, karw, garbusw. A trudno si midzy nimi przecisn. Kobieta w kapeluszu ptniczym zwraca si do mnie bagalnym tonem: Ulituj si, miosierny panie, nad t biedn istot bez ng i z kikutem zamiast rki. Z ziemi mierzy do mnie rozdziawiona, bezzbna jama ustna. Z dwudziestego wieku dolatuje gos Ucz: Idziesz do ka? Skd mam wiedzie? Nic z gry nie planuj, co ma by, to bdzie. Wracajc do obrazu: zawsze si na nim rozpoznaj rni si od reszty ubiorem. Kim jestem? Bogatym mieszczaninem? Patrycjuszem? Nie umiem dokadnie okreli swojej pozycji spoecznej. Mam na sobie elegancki czarny paszcz, podbity futrem, i czapk z mikkiej skry, wosy przycite na mod uczonego, na piersi wisi mi wypchana sakiewka, z kieszeni wystaje piknie oprawiony modlitewnik. Mijam lepca i z przeraeniem stwierdzam, e mczyzna nie tylko nie widzi, ale nie ma oczu! Jego twarz jest niedokoczona okrutny zamys artysty! zamiast oczodow wida nieznaczne wgbienia, ktre zarasta blada, pokryta bliznami skra. Nie patrzc na kalek, wrzucam mu monet do kapelusza. Sysz, jak idce za mn zakonnice wcigaj gwatownie oddech. Czybym da za du jamun? Moe same czego ode mnie chc? Cay czas depcze mi po pitach chopiec lub karze trzymajcy pod pach sztalugi albo skadany stoek, taki, na jakim zwykle siedzi klawikordzista. Czyby w przedmiot nalea do mnie? Czybym by malarzem? Muzykiem? Poza mn reszta ludzi na obrazie to wieniacy, tylko ja mam sucego. Przedmiot, ktry chopiec niesie, najbardziej kojarzy mi si ze stokiem, jaki zabiera si ze sob na pole golfowe, ale pewnie uywaem go do siedzenia w kociele. Wysypujcy si z domu boego wieniacy dwigaj cikie, prymitywne krzesa; za nikim nie kroczy aden sucy. A moe przychodzi mi do gowy jestem prawnikiem lub burmistrzem? Nigdy nie prbowaem tego zbada. Wolaem spekulowa nad tosamoci i celem wdrwki postaci, z ktr si utosamiaem. Posuwaa si we waciwym kierunku: od kocioa do gospody. Przed laty usiowaem sobie wyobrazi tras, jak mczyzna w czarnym paszczu i skrzanej czapce odbywa po tym niderlandzkim placu. Zamierzaem opisa j w swojej drugiej powieci historycznej, nawet zwrciem si do ojca o poyczk, ale w kocu nic z tego pomysu nie wyszo. Byo to w roku 1963. Obroniem prac doktorsk na uniwersytecie i zamiast szuka uczelni, ktra chciaaby mnie zatrudni, postanowiem inaczej spdzi kilka najbliszych miesicy. Kusio mnie, eby pojecha do Wiednia, obejrze na wasne oczy synny obraz Bruegla, wymyli zajcie dla mojego protagonisty, z tumu zgromadzonego przed kocioem wybra kilka osb i obsadzi je w rolach drugo i trzecioplanowych. Pisana pod wpywem Bruegla powie miaa oczywicie nosi tytu Walka karnawau z postem. W ktrej scenie wszyscy bohaterowie zeszliby si na placu przed kocioem i zachowywali identycznie jak na obrazie. Narratorem postanowiem uczyni siebie, czyli wyrniajcego si strojem mczyzn z modlitewnikiem w kieszeni. Nie rozumiem, skd czerpiesz takie pretensjonalne pomysy oznajmi mj ojciec. W przyszym roku rozejrz si za prac na uczelni, tato. Ale ten chciabym powici na pisanie. Po co? Jedna ksika ci nie wystarczy? Wolabym sfinansowa twoje wakacje, eby odpocz, nabra si... Milczaem. Znaem jego zdanie na temat powieci historycznych. Zamiast jecha taki kawa do Wiednia cign czy nie lepiej, eby poszpera tu, na miejscu, w bibliotekach? I najpierw zdoby jak najwicej informacji o tym malowidle? Moe ten twj bohater to poborca podatkowy albo jaki flamandzki fircyk! Kady obraz, ktry wyszed spod pdzla Pietera Bruegla, posiada liczne opracowania. Na mio bosk, podejd do tego profesjonalnie i przeprowad badania, nim przystpisz do pracy! Ojciec nic nie rozumia. Uwaa, e ycie skada si z konspektw, ktre si ocenia, a nastpnie akceptuje lub odrzuca. Setki razy tumaczyem mu, e nie interesuj mnie suche fakty historyczne, e su mi one tylko jako punkt wyjcia, jako natchnienie. Ale ojciec do koca swoich dni pozosta zagorzaym faktografem. Naturalnie, da pienidze na podr; nigdy mi nie odmawia wsparcia finansowego. To jedyna rzecz, jak chtnie ode mnie przyjmujesz westchn. Mj Boe, Wiede! doda z obrzydzeniem. Dlaczego nie Pary albo Londyn, czy Rzym? Powiniene odpocz, wyszumie si! Musisz jecha akurat do Wiednia? I znajc ci, pewnie wkrtce si oenisz. Cholera, ju to sobie wyobraam: jaka hrabina bez grosza przy duszy, ale przyzwyczajona do ycia w luksusie, ktrej caa rodzina, zoona z samych

hemofilitykw i szalecw, marzy o tym, eby przenie si z Wiednia do Nowego Jorku, lecz nie potrafi, biedacy, rozsta si ze swoimi ukochanymi komi. Dobrze ci radz, synu kontynuowa ojciec, siedzc w gbokim fotelu jeli ju masz tam jakiej dziewczynie spodzi bachora, wybierz sobie wieniaczk. Wiejskie kobiety to najlepsze ony i matki. Ksiki, pisma, fiszki zsuway mu si z kolan. Matka staa obok, przysuchujc si ze zdziwieniem. Przypomniaem sobie obraz Bruegla i sprbowaem wyobrazi, jak by artysta przedstawi mojego ojca pewnie jako kalek bez ng, ktry siedzi na ziemi obok innych ebrakw, z pucharem kiepskiego wina tkwicym midzy kikutami i ze zwojami pergaminw w rkach. Pisa powie na podstawie szesnastowiecznego obrazu? rykn ojciec. Chyba ci odbio! Tak marnowa wyksztacenie! Nie wolisz pojecha na Bliski Wschd? Tamtejsze kobiety te si wietnie nadaj na ony. Wyczerpany psychicznie, odleciaem do Europy. Na lotnisku poegnaem si z matk (ojciec odmwi ruszenia si z domu). Dziki Bogu, e masz do pienidzy na podr rzeka matka. Tak, mamo. Mylc o ojcu, staraj si go pamita jako umiechnitego, pogodnego czowieka. Dobrze, mamo. Zaczem si zastanawia, czy go kiedykolwiek takim widziaem. Dziki Bogu, e zdobye wyksztacenie. Bez wzgldu na to, co ojciec uwaa. Tak, mamo. Ostatnio jest troch nieswj. Bg? spytaem, wiedzc oczywicie, kogo matka ma na myli. Nie artuj. Przepraszam. Zbyt duo czyta. To go przygnbia. Bd wam przysya kartki z Wiednia obiecaem. Najadniejsze, jakie mi si uda znale. Lepiej od czasu do czasu opisz w licie, co miego ci spotkao powiedziaa matka. Na pocztwkach nigdy nie ma do miejsca na korespondencj. Dobrze, mamo. Przypomniaem sobie, co jeszcze przygnbia, a raczej zoci mojego ojca: ludzie, ktrzy przysyaj pocztwki. Czy ten pacan myli, e na takim skrawku cokolwiek si mieci? grzmia oburzony. W domu, ciskajc na poegnanie moj do, ojciec wcisn mi do rki jak kartk. Schowaem j do kieszeni i zapomniaem o niej. Kiedy samolot zacz schodzi do ldowania nad Schwechat, stewardesy puciy przez megafon stary walc Straussa, Nad piknym, modrym Dunajem. Dziwna, sentymentalna muzyka rozlega si tak gono i nieoczekiwanie, e wszyscy podskoczyli. Stewardesy umiechny si z zadowoleniem. Mczyzna siedzcy koo mnie wpad w sza. Aaaaa! zawy. Wiedzia, e jestem Amerykaninem. Pochodz z Wiednia wyjani po chwili. I kocham to miasto, ale za kadym razem, gdy sysz tego przekltego Straussa, mam ochot zapa si pod ziemi. Dlaczego nie zniszczycie tej okropnej pyty? zawoa do stewardes, ktre nadal stay z zadowolonymi minami. Mczyzna mia w sobie co z mojego ojca i wanie wtedy, patrzc na niego, przypomniaem sobie o kartce. Czytaem j, gdy koa samolotu zetkny si z ziemi. Pozdrw od swego starego to ckliwe miasto, t stolic kiczu. ciskam ci, synu Tata. Reszta to historia. Przybylimy do Wiednia, Edith Fuller i ja, po czym zakochalimy si w swoich przewodnikach. W przypadku Edith Severin sam zaofiarowa jej swoje usugi, ja natomiast po prostu wynajem Ucz. Poznaem j w Kunsthistorisches Museum, dokd poszedem, eby obejrze malarstwo Bruegla. Kupujc bilety, poprosiem o przewodnika mwicego po angielsku. Wyjaniem, e interesuj mnie gwnie sale, w ktrych wystawione s obrazy Bruegla, e Rubensa i innych mog sobie darowa. By listopad, niebo miao odcie stalowoszary, powietrze tchno chodem niczym barokowe mury. Sezon turystyczny si zakoczy, ludzie spdzali wikszo czasu we wntrzach. Kasjerka odpara, e za chwil przewodniczka bdzie wolna i e od razu zaprowadzi mnie do sali z Brueglem. Wszyscy cigle o niego pytaj dodaa; poczuem si tak, jakbym czeka w sklepie na miso, ktre cieszy si najwikszym powodzeniem u klientw. Jej ton wyda mi si lekcewacy. Przypomniaem sobie, co mwi ojciec. Gdybym go posucha i przed przyjazdem do Austrii dokadnie zapozna si z twrczoci Bruegla, mgbym oglda obrazy okiem konesera sztuki flamandzkiej. Moe rzeczywicie podchodziem do powieci historycznej z punktu widzenia turysty? Wkrtce zjawia si przewodniczka. Od razu zwrciem uwag nie tylko na jej dziwne nazwisko, lecz take na kt nachylenia plakietki, ktr miaa przypit do biustu. Frulein Kudaszwili? Pani jest Rosjank? spytaem.

Austriaczk odpara. Po wojnie zaadoptowa mnie Gruzin. A jak pani ma na imi? Uczka. Jest pan pierwszym Amerykaninem, jakiego spotykam. Uczka? Ja. Ale to gwarowa forma. Nie znajdzie jej pan w sowniku. Trudno rwnie znale sowa, by opisa to, co przeylimy razem podczas dwch listopadowych tygodni w Wiedniu, a jeszcze trudniej znale sowa, by opisa zachowanie dawnych kochankw Ucz, mieszkajcych na tym samym pitrze w Studentenheim przy Krgerstrasse. Codziennie rano stalimy w trjk nad rzdem poyskujcych umywalek w Herrenzimmer i golilimy si. Willy mia kozi brdk, ktr omija rwnie starannie, jak ttnic szyjn, Heinrich za wsik cienki niby ya w nadgarstku. Gwidc pod nosem, obserwowaem ruchy ich yletek. Po trzeciej nocy, jak spdziem z Ucz, Willy ze zami w oczach zgoli kozi brdk. Po czwartej Heinrich pozby si wsika. Po pitej czy szstej Willy oprni ca tub z kremem do golenia na swoje jasne, krcone wosy i ustawiwszy si za mn, ypa na mnie zym wzrokiem, kiedy drc rk prowadziem yletk po gardle. Wreszcie po tygodniu spytaem Ucz: Znasz facetw, ktrzy mieszkaj na kocu korytarza? Tych, ktrych spotykam rano w azience? Ja. Czy co was kiedy czyo? Zamiast zareagowa na pytanie, Ucz opowiedziaa mi o swoim opiekunie, kapitanie Kudaszwilim, o pralni Frau Drexy Neff i o uroczystociach pogrzebowych na cze Stalina. Codziennie rano, kiedy si goliem, Willy i Heinrich usuwali owosienie z kolejnych partii ciaa. smego czy dziewitego dnia mojego pobytu w Studentenheim Willy zgoli kaki porastajce mu tors, od mostka po brzuch, a nastpnie przejecha yletk po jasnej kpce wok ppka. Ich zachowanie staje si coraz gorsze poskaryem si Ucz. Wyranie mnie nie lubi. Dlaczego? Tym razem opowiedziaa mi o gangu Benna Bluma, a waciwie o swoim ostatnim ochroniarzu, facecie z dziur w policzku. Nazajutrz rano Heinrich ustawi si za mn, tak ebym go widzia w lustrze, i jednym szybkim pocigniciem rki wyci ciek w poprzek ciemnej gstwiny porastajcej mu klatk piersiow, przy okazji kaleczc sobie przysonity wosami sutek. Krem do golenia zabarwi si na rowo. Heinrich pomalowa nim brwi, po czym wyszczerzy do mnie zby. Chyba zapuszcz brod i wsy powiedziaem do Ucz. Lubisz brodatych? Ucz zabraa mnie do opery i do zoo; zwierzta, podobnie jak melomani, ignoroway nas. Pokazaa mi mae, ciasne uliczki, sawny Prater, parki, w ktrych odbyway si wystpy muzyczne, ogrody, dom, w ktrym mieszkaa z Kudaszwilim, budynek ambasady radzieckiej. Poniewa jednak by listopad, wikszo czasu spdzalimy pod dachem. Pokj Ucz w Studentenheim nie mia w sobie nic dziewczcego. Trudno si dziwi: w kocu Ucz liczya ju dwadziecia pi lat, poza tym nie posiadaa adnych pamitek rodzinnych. Jako dziecko dorastaa w domu oficera armii radzieckiej, potem wrd sownikw i ksiek z dziedziny historii sztuki. W dorastaniu pomogli jej rwnie Willy i Heinrich, lecz o tym dowiedziaem si dopiero pniej. W pokoju stao wskie, pojedyncze ko, niemal tak twarde i nabite, jak ciao Ucz, ale gdy si na nim kadlimy, pozwalaa mi opiera gow na swoich piersiach. Nie gniot ci? pytaem. Na pewno jest ci wygodnie? Na pewno odpowiadaa. A czy wam, Amerykanom, nigdy nie jest wygodnie? Chocia zapuszczaem brod, zby wci musiaem my; nie udao mi si cakiem wyeliminowa wypraw do Herrenzimmer. Im duszy miaem zarost, tym bardziej ysi stawali si Willy i Heinrich. Chyba w symboliczny sposb staraj si da mi do zrozumienia, e moja obecno czego ich pozbawia poinformowaem Ucz. Usyszaem kolejna opowie o facecie z dziur w policzku, ktry w cigu minionych lat te urs do rangi symbolu. By ucielenieniem wszystkich ochroniarzy, ktrzy nie odstpowali Ucz na krok, gdy dorastaa w okupowanym miecie. W jej mylach przeistoczy si w samego Benna Bluma. Pojawia si w jej snach, lecz czasem take na jawie. Kilka razy widziaa go na przykad za szyb przejedajcej takswki albo schowanego za uniesion gazet w rozkoysanym tramwaju. Kiedy spostrzega go, gdy oprowadzaa wycieczk po Kunsthistorisches Museum. Czatowa przy prawym, dolnym rogu ogromnego ptna Tycjana niczym upady anio, ktry straciwszy ask Boga, zosta wyrzucony poza ramy obrazu. Przez te dwa tygodnie, ktre spdzilimy razem w Wiedniu, Ucz nadal chodzia do pracy w muzeum, a ja snuem si za grupami turystw, ktrych oprowadzaa po salach. Ale by listopad, turyci odjedali do domw lub do cieplejszych krajw i dyrekcja zaczynaa zwalnia przewodnikw. Ucz lubia to zajcie gwnie dlatego, e nie miao nic wsplnego z polityk. Zim czsto zatrudnia j M. Majski z ambasady radzieckiej. Suya jako tumaczka tancerzom z zespou baletowego, muzykom z orkiestry smyczkowej, mistykowi, pukownikowi w cywilu oraz kilku dyplomatom, ktrych stanowisk ani celu wizyty nie znaa. Wikszo z nich czynia jej niedwuznaczne propozycje. Swoj przyszo Ucz wyobraaa sobie do skromnie. Albo mog by komunistk w Wiedniu, albo w Zwizku Radzieckim.

Albo moesz pojecha ze mn do Ameryki. Ameryka to nie jest dobre miejsce dla komunistw odpara. A dlaczego jeste komunistk? A dlaczego mam nie by? Kto si mn zaopiekowa, gdy byam maa? Teraz ja si tob zaopiekuj. Nie znam Amerykanw, nie wiem, jacy s. W jej pokoju znajdowao si mnstwo rolin; lubia kolor zielony. Bez wzgldu na to, ile w cigu dnia i nocy wdychalimy tlenu, zawsze mielimy pod dostatkiem wieego powietrza. Ale by listopad i roliny te powoli widy. Ktrego ranka w Herrenzimmer Heinrich ogoli gow. Moja broda miaa ju dugo okoo jednego centymetra. Patrzc na jego lnic czaszk, oznajmiem: Chyba wyjedziemy z Uczk do Ameryki. Heinrich sprawia wraenie, jakby nie rozumia sowa po angielsku. Zerkn na mnie spod oka, wcisn sobie do ust troch kremu do golenia i splun do umywalki. W do jasny sposb da mi do zrozumienia, co o mnie myli. Pochyliem si nad wasn umywalk, eby dokoczy mycia zbw, bo oczywicie przerwaem t czynno na widok lnicej ysiny. Kiedy signem po szczoteczk, okazao si, e ma zgolone wosie. Dokona tego Willy, gdy na moment odwrciem si do Heinricha. Spojrzaem na winowajc, ktry sta przy ssiedniej umywalce i umiechajc si do mnie, zmienia yletk w maszynce. On rwnie robi wraenie, jakby nie rozumia, co do niego mwi. To dziwne powiedziaa Ucz. Obydwaj przez siedem lat uczyli si angielskiego w szkole. Czasem rozmawialimy ze sob w tym jzyku. Czarna magia. Was ist czarna magia? W kocu odwiedzilimy towarzysza M. Majskiego, ktry urzdowa w gabinecie o stylowych meblach obitych czerwonym brokatem i cianach zdobionych sztukateri ze zoceniami. By to mczyzna w podeszym wieku, o obwisej, pomarszczonej skrze. Popatrzy na Ucz z mioci, a zarazem z gorycz wzrokiem, jakim stary, schorowany wujaszek mierzy swoj mod, niepokorn siostrzenic. Oj, Uczka, Uczka westchn, po czym mwi co dugo i zawile po rosyjsku, a wreszcie Ucz poprosia, eby przeszed na angielski, abym i ja mg go rozumie. Starzec skierowa na mnie smtne spojrzenie. Wic chcesz nam j zabra, drogi chopcze? spyta. Oj, Uczka, Uczka! Ameryka? Co by powiedzia biedny Kudaszwili? Pakaby jak borsuk! Jak bbr poprawia go Ucz. No wanie. W szarych oczach starca zakrciy si zy. Oj, Uczka, Uczka, tyle lat obserwowaem, jak dorastasz! Tyle lat! A teraz... A teraz si zakochaam. Tak. I ja te wtrciem niepotrzebnie. Jak to si mogo sta? zaduma si Majski. Ubrany by w krzykliwy szary garnitur (jeli szary garnitur moe by krzykliwy) i mia poyskliwy, sztywny jak z tektury, szary krawat. Szare byy rwnie jego wosy, cera, szka w okularach i koszula, niegdy zapewne biaa. Prosz pana rzekem poniewa nie chcemy, eby wadze amerykaskie zwlekay z przyznaniem Uczce papierw imigracyjnych, Uczka bdzie musiaa napisa w podaniu, e nie jest, a jeszcze lepiej, e nigdy nie bya, komunistk. Mam nadziej, e nie wemie pan sobie tego zbytnio do serca. Uczka mwia mi, jak bardzo pan jej pomg. Ma si nas wyrzec? zawoa Majski. Oj, Uczka, Uczka... Mylaam, e pan zrozumie powiedziaa Ucz, niewzruszona rozpacz starca, ktremu nawet ja wspczuem. Uczka! Jeli wyjedziesz do Ameryki, to znaczy, e Bg nie istnieje! Bo nie istnieje odpara dziewczyna. Majski unis oczy do gry, jakby zamierza wezwa niebiosa na pomoc. Albo proletariuszy wszystkich krajw, przemkno mi przez myl, ale po chwili starzec pokrci z rezygnacj gow i skierowa wzrok na ponury, listopadowy krajobraz za oknem. Wszystko mnie przygnbia owiadczy. Pogoda, ceny, stosunki midzy Wschodem i Zachodem, a teraz jeszcze to... Westchn. Przygnbia mnie pogarszajcy si wszdzie standard ycia, ale pewnie tam, dokd ty si wybierasz, moe by zabawnie choby dlatego, e rozkad nastpuje w znacznie szybszym tempie. Rozprostowa swoje sztywne plecy i z jego szarych ust wydoby si szary, zdawiony jk. Przygnbia mnie, e modzi ludzie odrzucaj wartoci moralne. Ta caa rewolucja seksualna, ta pycha i zadufanie w sobie modziey, prawdopodobiestwo kolejnej wojny, prokreacja bez umiaru... Wy pewnie te zamierzacie mie dzieci? Ogarny mnie wyrzuty sumienia z powodu tego wszystkiego, czym gnbi si towarzysz Majski, ale Ucz nie miaa dla niego litoci.

Oczywicie, e tak! odpara. Ale zrobi si z pana zgorzkniay starzec! Wzdrygnem si. Kim bya ta gruboskrna moda kobieta, ktr zamierzaem zabra do Ameryki? Przed chwil udowodnia mi, e nie naley do osb sentymentalnych. Wyobraziem sobie szok malujcy si na twarzy mojej matki. Ale ojciec ze swoim wrodzonym pesymizmem powinien czu si ukontentowany. Mao wiem o Ameryce, ale kilka rzeczy mi przeszkadza powiedziaa Ucz po wyjciu z ambasady. Jakich? spytaem. Potworna ndza, wypadki samochodowe, przemoc na tle rasowym, zbrodnie seksualne... Co takiego? Czy to prawda, e w Ameryce wszyscy gotuj na... jak wy je nazywacie? Na rusztach? Na rusztowaniach? W jej pojciu Stany byy najwyraniej krajem penym gwacicieli, wyjcych syren policyjnych, karamboli samochodowych i godujcych murzyskich dzieci, krajem, nad ktrym unosi si potna chmura dymu z pieczonego na rusztach misiwa. W konsulacie amerykaskim zdobylimy potrzebne formularze. Mczyzn, z ktrym rozmawialimy, przygnbiay te same zjawiska, co towarzysza Majskiego, ale nie pozwolilimy, by jego ponury nastrj zepsu nam humor. Kiedy wrcilimy do Studentenheim przy Krgerstrasse, Ucz natychmiast zacza przygotowywa mow, w ktrej odegnywaa si od komunizmu. Gdy nazajutrz wszedem do Herrenzimmer, Willy goli brwi. Uczka szykuje si do wyjazdu do Stanw poinformowaem go. Sam si szykuj! burkn. Po chwili w Herrenzimmer zjawi si Heinrich z goym torsem. Stan przed lustrem, wycelowa pod pach pojemnik z kremem do golenia, zupenie jakby to by dezodorant, powtrzy to samo z drug pach, po czym odwrci si od lustra i zacz wymachiwa ramionami; wyglda jak wielkie, niezdarne ptaszysko, trzepoczce skrzydami. Piana tryskaa na ciany, cieka mu po ebrach, skapywaa na buty. Powiniene oeni si z Uczk, zanim j std zabierzesz owiadczy. Ja popar go Willy; z ogolonymi brwiami przypomina wieo wyklut sow. To jedyne honorowe wyjcie. Wrciem do pokoju i spytaem Ucz, czy si zgadza. Omwilimy nasze pogldy na temat maestwa. Oboje wicie wierzylimy w wierno maesk. Uwaalimy, e skoki w bok s nieuczciwe i poniajce dla obu stron, a posiadanie staej kochanki lub kochanka stanowi zaprzeczenie prawdziwej namitnoci jest jakby dziaaniem z premedytacj. Taka sytuacja po prostu nie miecia nam si w gowie. Zastanawialimy si nad ide otwartego maestwa, nad zamian partnerw z inn par, ale to rwnie wydawao nam si bezsensowne. Tego rodzaju eksperymenty wiadczyy o znudzeniu si sob maonkw, byy obrzydliwie dekadenckie i kieroway inwencj erotyczn na niewaciwy tor. (wieo zakochani maj na og jasno sprecyzowane pogldy na te sprawy). Zanim moglimy zosta mem i on, potrzebne nam byy kolejne papierki z konsulatu amerykaskiego, ktre otrzymalimy bez trudu. Poniewa Austria bya krajem katolickim, Ucz ateistk, a ja pochodziem z rodziny protestanckiej, najprociej byo wzi lub w kociele bezwyznaniowym. Konsul powiedzia nam, e wikszo Amerykanw, ktrzy zmieniaj w Austrii stan cywilny, najchtniej wybiera Amerykaski Koci Jezusa Chrystusa. Pastor, Amerykanin z Sandusky w stanie Ohio, zdradzi nam, e sam jest unitarianinem. Ale to w niczym nie przeszkadza. Umiechn si; w ogle czsto si umiecha. Zobaczysz, zotko powiedzia do Ucz wszyscy w Ameryce oszalej na punkcie twojego akcentu. Koci znajdowa si na czwartym pitrze nowoczesnego gmachu; wjechalimy na gr wind. Niektrzy modzi wol korzysta ze schodw poinformowa nas pastor. Maj wicej czasu do namysu. W zeszym roku jedna para rozmylia si na schodach, ale jak si wchodzi do windy, to ju klamka zapada. Co to znaczy: klamka zapada? spytaa Ucz. Ale ma pan urocz narzeczon? Bd jej panu w Stanach zazdroci. Na formularzu, ktry otrzymalimy z konsulatu, konieczny by podpis wiadka; naszym zosta kocielny Grek imieniem Golfo, ktry nie potrafi napisa swojego nazwiska. Na formularzu widnieje tylko Golfo X. Powinien mu pan co da powiedzia pastor. Wrczyem Grekowi dwadziecia szylingw. Golfo chce wam ofiarowa prezent cign pastor. Czsto suy za wiadka i zawsze daje nowoecom prezent. Podarowa nam yeczk; nie bya ze srebra, ale miaa na rczce malutki kolorowy obrazek, przedstawiajcy katedr witego Stefana. ebymy mogli udawa, e tam wzilimy lub? Pastor odprowadzi nas do najbliszego skrzyowania. Nie zdziwcie si, jeli od czasu do czasu wyniknie midzy wami jakie drobne nieporozumienie powiedzia. Albo dojdzie do ktni.

Pokiwalimy gowami. Sam mam on i uwaam, e maestwo to wietna rzecz. Moja rwnie jest wiedenk szepn mi na ucho. Wiedenki to najlepsze ony na wiecie. Tym razem tylko ja skinem gow. Nagle przystan, a my wraz z nim. No, ruszajcie w drog. Tu was poegnam; nie mog skrci z wami za rg. Dlaczego? spytaem. Sdziem, e mwi metaforycznie, ale najwyraniej chodzio mu o rg Rennweg i Metternichgasse. Bo za rogiem jest cukiernia odpar. Jestem na diecie, a ilekro widz na wystawie Haselnusstorte, nie mog si oprze pokusie. Oj, zjadabym Mokkacremetorte powiedziaa Ucz, cignc mnie w stron cukierni. Tak, tortw i ciastek maj w tym miecie pod dostatkiem przyzna pastor. A wiecie pastwo, czego mi najbardziej brak? Czego? Hamburgerw. Tutejsze to nie to samo. Hamburgery smay si na rusztowaniach, prawda? spytaa Ucz. Ha, ha! Ona jest cudowna! zawoa pastor. Ale si panu udao! Szlimy z powrotem do Studentenheim, gdy nagle Ucz wcigna gwatownie powietrze, wbia paznokcie w mj nadgarstek i krzykna, ale zanim spojrzaem, zjawa, ktrej si tak przestraszya, znika na ruchomych schodach pod Opernring. Ucz bya pewna, e znw dojrzaa mczyzn z dziur w policzku. My, autorzy powieci historycznych, wiemy, e obrazy z przeszoci potrafi by niezwykle ywe i sugestywne. Ale to naprawd by on upieraa si Ucz. Za kadym razem, kiedy go widz, jest odrobin starszy. Gdybym po wyjedzie Rosjan prbowaa sobie wyobrazi, jak bdzie wyglda za dziesi lat, wygldaby dokadnie tak, jak dzi. Troch bardziej siwy, troch bardziej zgarbiony, no wiesz... A dziura w policzku? Nie zmienia si? Jak si ma zmieni? Dziura to dziura. Jest ohydna. W pierwszej chwili sdzi si, e to jaki cie na policzku, ale ten cie si nie rusza. Potem myli si, e to brud, ale ten brud jakby zapada si do wewntrz, w otcha, i nie wiadomo, gdzie si koczy. W dodatku oko faceta te jakby zapada si po tej stronie twarzy, a ko policzkowa sterczy dziwnie w bok. Koszmar powiedziaem. Zaczem wypytywa, jak czsto i w jakich sytuacjach ukazuje si zjawa. Czy wtedy, gdy Ucz (tak jak obecnie) usiuje zerwa z dawnym yciem, uwolni si od swojej przeszoci? Bo moe zjawa siedzi w niej samej, moe jest ni jej wasny strach przed zerwaniem z przeszoci? Ucz wzruszya ramionami. Nie umiaa si doszuka adnego logicznego, powtarzajcego si schematu. Nawet zbytnio nie prbowaa. Powiedziaem, e moe mczyzna z dziur w policzku stanowi dla niej jakby substytut ojca. W kocu to przecie Kudaszwili wynaj go dla jej ochrony, a ona, nie chcc si pogodzi z faktem, e Kudaszwili nie yje, podwiadomie zastpia jego wizerunek wizerunkiem czowieka, ktry zapewnia jej poczucie bezpieczestwa. Od lat ledzia w prasie wiadomoci na temat aresztowa kolejnych czonkw gangu Bluma; wyraziem opini, e gdyby kiedykolwiek ujrzaa zdjcie mczyzny z dziur w policzku schwytanego przez policj lub zabitego, na pewno silnie by to przeya. Mylisz si odpara. (Wiele lat pniej owiadczya: Psychologia jest dobra dla rolin). Codziennie, jak onierz, gimnastykowaa si wiczenia na brzuch, pompki... Oczywicie Kudaszwili zawsze je rano wykonywa. Lubiem patrze, jak ona wiczy. Jak si po niemiecku mwi: pobralimy si? zapytaem. Wir sind verheiratet. Ruszyem na drugi koniec korytarza do Herrenzimmer, ale nie trafiem ani na Willyego, ani na Heinricha; pora ich porannej toalety ju mina. Ktry z nich zostawi na szklanej pce pojemnik z kremem do golenia. Potrzsnem nim, wyobraajc sobie biay napis, cigncy si przez ca dugo lustra: WIR SIND VERHEIRATET! Baem si jednak, e nie starczy kremu. Nagle otworzyy si za mn drzwi i z kabiny wyoni si facet z dziur w policzku. Odruchowo nacisnem przycisk i z pojemnika trysna struga biaej piany. Mczyzna by do stary, a rana na policzku zgadzaa si z opisem Ucz. Nie byem tylko pewien, czy dziura jest czarna dlatego, e nie ma dna, czy dlatego, e przypalona skra nigdy nie odzyskaa normalnej barwy. Ohydna, otwarta rana przykuwaa wzrok, a jednoczenie budzia odraz. Wir sind verheiratet oznajmiem, bo przecie wanie w tym celu przyszedem do Herrenzimmer. Tak, wiem, ja odpar znuonym, niecierpliwym tonem mczyzna. Wolnym krokiem zbliy si do umywalek, po czym oparszy si na jednej, popatrzy na swoje odbicie w lustrze. Po chwili kontynuowa. Wic ona ci o mnie mwi, co? Ja to dostrzeguj po twojej minie. Uczka myli, e pan jest zjaw. Ja te tak mylaem. Dobrze, nawet tak lepiej. Moja praca jest koniec. Ty chcesz zabra Uczka w Ameryk, a ja mam brak pienidzy i siy, eby za wami ujecha. Ameryka... jkn bolenie, jakby nagle co go ukuo. Szkoda, e mnie nikt tam nie zabierze!

Wbi we mnie wzrok. W niczym ju nie przypomina bandyty, patnego mordercy, ochroniarza czy szpiega; wyglda jak osowiay, podupadajcy na zdrowiu jubiler, ktry oszczdza na ubraniu i lekarzach, a wszystkie zarobione pienidze przeznacza na drogie piercionki i naszyjniki dla kochanek, ktre porzucaj go prdzej czy pniej. Mdrzej by zrobi, kupujc sobie ogromn klamr lub brosz, eby zasoni dziur w policzku. Tylko jak j przypi do twarzy? Wydawao mi si, e facet nie ma przy sobie broni. Podoba si tobie mj angielski? spyta. Cakiem niele panu idzie. Ja, no wanie. Ona uczy si angielski, to ja ucz si angielski. Ona chodzi do muzeum, to ja chodz do muzeum. Ona podrowuje Strassenbahn w niedobrych porach, to ja podrowuje Strassenbahn w niedobrych porach. Wikszo czasw ona mnie nie dostrzeguje, ale kilka razy si zagapiam. Staro to nie jest rado, co? Dlaczego pan j ledzi? zapytaem. Nadal pracuje pan dla Rosjan? Splun do umywalki i pokrci gow. Rosjanie, Amerykanie... wy tacy sami. Zanim Kudaszwili ujecha, ja zrobi z nim umow. Ja mu obiecowa opiekowa si Uczka, a ona pojedzie w Rosji. Skd ja mia wiedzie, e on wkrtce uginie? Ale ja da sowo, wic rok po rok ja strzeguj Uczka. Teraz ju koniec! Kto myla, eby Uczka poczekowaa dwadziecia pi latw, eby wyj za ma, co? Mj Boe. Dlaczego pan jej nic nie powiedzia? Bo Uczka mnie nienawiduje. Niesusznie, rzecz jasny. To co, e ja pracowywa dla Benna Bluma? Pniej ja pracowywa dla Kudaszwili. On wity? Niech pan jej wszystko powie rzekem. Niech pan jej pokae, e naprawd istnieje. Tylko moe najpierw sam z ni porozmawiam i... Masz bzika?! zawoa. To koniec. Uczka mnie nie zobaczuje wicej. Po co ja ukazowa si teraz? Ona myli, e ja zjawa? Dobrze. Ty jej powiaduj, e zjawa si rozpywuje i nie wrci. Taka prawda. Teraz ty m Uczki, teraz ty ni si dobrze opiekowuj. Bd, przysigam. W jego gosie brzmiaa wiksza szczero i gorliwo ni w gosie pastora, ktry udziela nam lubu, tote moja przysiga zoona w Herrenzimmer miaa rwnie bardziej uroczysty charakter. Nagle mczyzna zgarbi si nad umywalk, rzuci okiem na swoj zdeformowan twarz, po czym, dawic w sobie szloch, odwrci si szybko od lustra i podszed do rzdu kabin. Opar si o drzwi i zacz cicho paka. Ja tobie okamowaem powiedzia. Przez cae laty ja rozmarza, e Uczka spojrzy na mnie bez stracha, bez drczka, e ja potwr. Dawniej, jak ona maa dziewczynka, jej moja twarz nie przeszkodzia; patrzya na mnie normalnie, ze wspczuowaniem. Ona bya bardzo mie dziecko. Z czym mnie pan okama? zapytaem. Ja obserwowa, jak Uczka zadaje siebie z tamten dwoma chopaki. Ktrego dzie ja pomyli, e ich zabij! Innego dzie ja pomyli, e ciebie zabij, ale potem ty straci gowa dla Uczki. Ja to dostrzeguj. Bo ja dawno straci. Pan j kocha? Ja! zaka. Ale to koniec. Koniec! I ty jej ani sw nie pisknij! Bo jak piskniesz, to ja ciebie wszdzie znajduj. Nigdzie w caa Ameryka nie schowasz siebie przede mn. Ja ciebie znajduj nawet w Oklahoma i wydubuj tobie oczy! Skd pan wie, e mieszkam w Oklahomie? zdziwiem si. Niewane odpar ze szlochem. Ja strzeguj Uczka wiele latw. Nawet kapitan lepiej si Uczka nie opiekowywa. Kiedy powiedzia, e nie spuci Uczka z okw, dopki Uczka nie znajduje porzdnego mczyzna jako ma. A ja na to: A co kapitan wykonuje, jak ona zakocha w nieporzdnym? A on na to: Zabij go, rzecz jasny. To prawdziwa mio! Mio? Ja! krzykn ze zoci. Co ty wiesz o mio? Was tylko chodzi o pieprzenie! Po chwili wzi si w gar, wygadzi garnitur, wsun z powrotem koszul do spodni. A jednak myliem si; kiedy poprawia krawat, dostrzegem bro. Rogowa kolba wystawaa z zielonej skrzanej kabury, zawieszonej wysoko pod pach. Jak ty Uczka co o mnie piskniesz, ja to usyszuj nawet na koniec wiata. A jak bdziesz dla Uczka niedobry, pistolet mi zadry i serce zastukuje. A wtedy przyni sobie, e ty zmierasz, i ty zmierzesz. Wierzyem mu. I chyba wci mu wierz. Kiedy mnie mija, kierujc si do drzwi, wiato padajce z dugiej jarzeniwki na suficie nie zdoao wedrze si do ohydnej dziury w policzku. Do widzenia powiedziaem. I dzikuj za opiek nad Ucz. Przypuszczalnie nie wzbudziem jego zaufania, bo postanowi zademonstrowa mi, e lepiej z nim nie zadziera. Ruszy wzdu umywalek, odkrcajc po drodze wszystkie krany, po czym spuci wod we wszystkich klozetach i pisuarach. Herrenzimmer wypeni si szumem bulgoczcej wody. Kiedy mczyzna wycign z kabury pistolet, byem pewien, e za chwil powikszy si i tak ju imponujca liczba ofiar gangu

Benna Bluma. Odkad puszka rozkaza. Odstawiem pojemnik z kremem do golenia na brzeg umywalki. Mczyzna wycelowa szybko i strzeli. Pojemnik, obracajc si wok wasnej osi, przelecia nad rzdem umywalek i wpad do ostatniej. Podskakiwa niczym korek na wzburzonym morzu. Przez powstay na rodku otwr trysna struga piany. Kiedy szum spuszczonej w klozetach wody ucich, mczyzna ponownie ruszy wzdu umywalek, tym razem zakrcajc krany; w ostatniej wci podrygiwa pojemnik z coraz wolniej wyciekajc pian. Auf Wiedersehen powiedzia i znikn za drzwiami. Gdy je ostronie uchyliem, na korytarzu nie byo ywej duszy. Ani Willyego, ani Heinricha, ani Ucz. Nikt poza mn nie widzia zjawy z dziur w policzku. Wrciwszy do pokoju, przytuliem Ucz i zaczem obiecywa, e nigdy jej nie skrzywdz, e bd si ni opiekowa, e bd jej strzeg... Jeste moim mem, a nie stranikiem wtrcia. Przemilczaem jej uwag. Zostaa nam jeszcze jedna rzecz do zrobienia. Wynajem samochd i zawiozem Ucz do Eichbchl do wioski, w ktrej dwukrotnie, mona by rzec, przysza na wiat. Nie bya tam ani razu, odkd Kudaszwili zabra j do Wiednia. Na przedmieciach Wiener Neustadt minlimy ogromny, otoczony drutem kolczastym teren, mieszczcy zbombardowane zakady Messerschmitta, w ktrych podczas wojny przyapano ojca Ucz na dziaalnoci sabotaowej. Wstp by surowo verboten ze wzgldu na liczb zrzuconych tam bomb, z ktrych nie wszystkie wybuchy. Ze dwa lub trzy razy do roku nastpowa potny huk, gdy jaki kot, wiewirka czy bezpaski pies potrcay niewypa. Ogrodzenie z drutw kolczastych miao uniemoliwi wstp dzieciom i zapobiec tragediom. Oczyszczenie terenu byo mudn i niebezpieczn prac, do ktrej buldoery si nie nadaway. Tak wic zbliajc si do miasta, mijao si potne rumowisko, martwe i bezuyteczne niczym wybebeszony wrak na dnie morza; dalej cigny si dugie, podziurawione pasy startowe. Wystarczyoby jedynie zaata nawierzchni, eby w Wiener Neustadt powstao najwiksze lotnisko w Europie, wiksze od Orly czy Heathrow. Ale mieszkacy byli temu przeciwni; ju do si nasuchali warkotu silnikw. Eichbchl leao niedaleko za klasztorem w Katzelsdorf, z ktrego matka Ucz wynosia ksiki. Na kadym kroku wida byo mnstwo nowych willi, wybudowanych przez lekarzy i prawnikw z Wiednia, ktrzy przyjedali tu na weekendy. W wiosce nadal oczywicie mieszkali chopi, ale tak jak wszdzie na przestrzeni dziejw, byli jakby wtopieni w to. Trzeba byo chwili, eby si zorientowa, czym si zajmuj. Pracowali w sadach, hodowali pszczoy, zabijali winie, rzadziej cielaki; robili kiebasy, uprawiali warzywa, polowali na baanty, krliki, sarny i dziki. W piwnicach gromadzili jabka, ziemniaki, kapust, buraki; toczyli wino z wasnych winogron. Wszyscy trzymali po kilka kur, wic z jajami nie byo problemw. W mleko i mietank zaopatrywali si u dwch rodzin, ktre miay krowy. W wiosce znajdowa si tylko jeden Gasthof, w ktrym mona byo si czego napi i zje jedno jedyne danie, figurujce w jadospisie. Tego dnia, gdy si tam wybralimy, bya to zupa fasolowa, do ktrej podawano razowy chleb oraz wino lub piwo. Dochodzia trzecia. Nieco dalej przy tej samej wskiej, jednokierunkowej uliczce sta budynek podobny do obory, ale Ucz nie chciaa si do niego zbliy, nie chciaa te pyta nikogo o Frau Thalhammer i jej ma creczk, ktra wywara tak silne wraenie na gruziskim oficerze. Staruszka, ktra prowadzia Gasthof, nie rozpoznaa Ucz i nie dostrzega podobiestwa midzy ni a jej matk. Moja obecno te nie wzbudzia jej zainteresowania osiem lat temu zawita do Gasthof kto ze Stanw, wic nie byem pierwszym Amerykaninem, jakiego widziaa. Kilku starcw siedziao przy stoliku, pijc wino i grajc w karty. Ucz popatrzya na nich w milczeniu. Wiedziaem, e myli o modych, rosych wieniakach, ktrzy zgwacili jej matk. Podejd i przedstaw si rzekem. Zobaczysz, jak zareaguj. Przecie po to chciaa przyjecha, prawda? Odpara, e s jej obojtni, e ich widok nie wywouje w niej adnych uczu. Byo to do skomplikowane. Starcy przy stoliku wydawali si jej niewinni, bo nie przystawali do obrazu silnych, krzepkich mczyzn, ktrych wci ywo miaa w pamici. Natomiast ci, ktrzy przystawali i wydawali si jej winni modzi, silni chopcy mniej wicej w jej wieku byli w czasie wojny dziemi niezdolnymi do popenienia gwatu. Tylko tamten mi si nie podoba dodaa, mieszajc zup. Wbia wzrok w jednego z karciarzy, ktry wcale nie by modszy od swoich kompanw, lecz rni si od nich wygldem. W niczym nie przypomina zgarbionego, schorowanego starca; mia grube, uminione ramiona, tak sam szyj, szerokie bary, wydatn, agresywnie wysunit szczk, ruchliwe oczy i modziecze spojrzenie. Od czasu do czasu zerka z zaciekawieniem na Ucz. Gdy chciaem wyj, Ucz zaprotestowaa. Miaa nadziej, e w kocu zdobdzie si na odwag i podejdzie do niego. Czujc na sobie natarczywe spojrzenie Ucz, mczyzna by wyranie speszony; wierci si niespokojnie na krzele, jakby go co uwierao. Gdy wreszcie wsta od stolika, zrozumiaem, do kogo nale drewniane kule oparte o dug aw obie nogi mia amputowane. A kiedy wyszed na rodek sali, zrozumiaem, dlaczego

jego bary, ramiona i szyja s wci tak uminione. Gdy zblia si w nasz stron, wyglda jak beznogi akrobata, jak przepoowiona kuka. Po chwili stan przed nami i chwiejc si lekko, przesuwa kule to w przd, to w ty, eby nie straci rwnowagi. Rzucio mi si w oczy, e uchwyty, na ktrych opiera rce, s mocno sfatygowane, a poduszki pod pachami obszyte resztkami starej kodry. Ciemne drewniane kule, pene wyrytych imion, inicjaw, rysunkw twarzy i zwierzt, miay histori bodaj rwnie dug i zoon, jak portale redniowiecznych katedr. Mczyzna umiechn si do Ucz. Powiedziaa mi pniej, e spyta ja, czy nie pochodzi z tych stron i czy on jej przypadkiem nie zna. Dzieci tak szybko dorastaj rzek. Odpara, e nie, nie znaj si, e jest w Eichbchl po raz pierwszy w yciu. Przeprosi j i pokutyka dalej. Kiedy znik za drzwiami, Ucz zapytaa wacicielk Gasthof, kiedy i w jakich okolicznociach mczyzna straci nogi. Na wojnie, wyjania krtko staruszka. Ale jak? Czy z winy Rosjan? Staruszka przytakna, e owszem, mogo si to sta na froncie wschodnim. Tam wiele osb stracio koczyny. Kiedy opucilimy Gasthof, podszed do nas jeden ze starcw grajcych w karty. Nie wierzcie jej rzek. Nie straci ng na adnym froncie, tylko tu, w wiosce. Rosjanie torturowali go, bo nie chcia im powiedzie, gdzie ukry on i crki. Wsadzili mu nogi do toczni. Nic im nie zdradzi, a oni i tak znaleli jego on i dziewczynki. Po co jaki starzec miaby opowiada obcym ludziom tak historyjk? Pomylaem, e moe Ucz czego nie zrozumiaa, owiadczya jednak, e dobrze zna miejscowy dialekt i na pewno si nie pomylia. Wyjechalimy z Eichbchl, zanim si ciemnio. Ucz siedziaa koo mnie, popakujc cicho. Zatrzymaem si nad rzek, eby wzi on w ramiona i j pocieszy. Rzeka Leitha bya wyjtkowo pikna i czysta, do pytka, o kamienistym dnie. Ucz wci jeszcze pochlipywaa, gdy nagle, ni std, ni zowd, pojawia si przed nami krowa. Skubic traw, odbia od stada pascego si nad wod, wspia na pobocze i podnisszy eb, gapia si prosto na nas. O Boe! zakaa Ucz. Nie bj si. To tylko krowa. Zwierz patrzyo na nas tpym, bezmylnym wzrokiem; dla krowy liczy si dzie dzisiejszy, historia nie istnieje. Wreszcie Ucz nie wytrzymaa i parskna miechem. egnaj, mamusiu! zawoaa. Kiedy przejedalimy drewnianym mostem na drug stron Leithy, stado pasce si nad rzek usyszao turkot k i zadaro gowy. egnajcie, moje mamusie! Przypieszyem. Czuo si, e jest listopad. Okres winobrania si skoczy, zebrane warzywa leay w piwnicach, jabecznik dojrzewa w beczkach. Wrcilimy do zastawionego rolinami pokoju w Studentenheim; przez wiksz cz nocy Ucz pakaa, a ja j caowaem i pieciem. Przed witem wstaa z ka i znika na dwie godziny; sdziem, przynajmniej z pocztku, e posza do azienki i bierze dug, gorc kpiel. Gdy zjawia si nad ranem, wyjania mi, e wpada do Willyego i Heinricha, aby si z nimi poegna. Nie miaem jej tego za ze, bd co bd wieczorem odlatywalimy. Ja sam poegnaem si z chopakami w Herrenzimmer. Byli osowiali, ale zachowywali si grzecznie; adne numery nie byy im w gowie. Zaczem ich przeprasza za zniszczony pojemnik z kremem do golenia, ale przerwali mi w p sowa. Wyrosa ci ju cakiem adna broda powiedzia Willy. Dlaczego chcesz j zgoli? Na Schwechat pojechalimy takswk. Na niebie kbiy si szare chmury; nie by to najlepszy dzie na podr samolotem. Na lotnisku kupiem International Herald Tribune; mieli tylko wczorajsze wydanie z dat 22 listopada 1963 roku. Czekalimy na wieczorny lot. Przez megafon nadawano komunikaty po niemiecku, francusku, wosku, rosyjsku i angielsku, ale ich nie suchaem. W barku, do ktrego wstpilimy, siedziao sporo Amerykanw. Wielu z nich pakao. W cigu ostatnich paru dni widziaem tyle dziwnych rzeczy, e niemal do nich przywykem. Podobnie jak inni, ogldaem w telewizji jak relacj filmow. Obraz by niewyrany, spiker mwi po niemiecku. Po ekranie sun duy amerykaski kabriolet; nagle siedzca na tylnym siedzeniu kobieta zacza wdrapywa si na pokryw baganika, najwyraniej po to, eby pomc wskoczy do wozu biegncemu za samochodem mczynie. Nie miao to najmniejszego sensu. Gdzie jest Dallas? spytaa Ucz. W Teksasie. A co si stao w Dallas? Prezydent nie yje odpara. Jaki prezydent? Pomylaem, e chodzi jej o burmistrza Dallas. Twj prezydent. No... jak mu tam... Herr Kennedy. John Kennedy? Ja, John Kennedy. Nie yje. Zosta zastrzelony. W Dallas?

Nie mogem w to uwierzy; po jakie licho mj prezydent miaby jecha do Dallas! Patrzyem na Ucz, ktrej nazwisko Kennedyego niewiele mwio. Ciekaw byem, co teraz myli o kraju, do ktrego j zabieram. Oczywicie w Europie na przestrzeni wiekw cigle rozprawiano si z arystokracj, lecz nie w Ameryce. Siedzca przede mn otya kobieta w futrze beczaa na cay gos. Woaa, e chocia jest republikank z Kolorado, zawsze lubia Kennedyego. Spytaem jej ma, czy wiadomo, kto zastrzeli prezydenta; odpar, e pewnie jaki skurwysyn, ktry nie zhabi rk uczciwa prac. Widzc zdziwienie na twarzy Ucz, prbowaem jej wyjani powag i niezwyko sytuacji, ale ona zdawaa si bardziej przejta moim zdenerwowaniem ni mierci Kennedyego. Podczas przesiadki we Frankfurcie usyszelimy, e czowiek, ktrego podejrzewano o dokonanie zabjstwa, sam zosta przed chwil zastrzelony, w dodatku na komisariacie! Relacj z tego zabjstwa rwnie obejrzelimy w telewizji. Ucz patrzya w ekran z niewzruszon min, w przeciwiestwie do wikszoci Amerykanw, ktrzy szlochali, oburzeni i przeraeni. Dla niej takie wydarzenie nie byo niczym nadzwyczajnym; wieniacy z Eichbchl wanie w ten sposb zaatwiali midzy sob porachunki, i sdzia, e w innych czciach wiata ludzie zachowuj si identycznie. Kiedy wyldowalimy w Nowym Jorku, jaka gazeta opublikowaa due, kolorowe zdjcie pani Kennedy w kolorze robio wiksze wraenie, bo wida byo, e krew jest autentyczna ktre pniej przez wiele miesicy nie schodzio z amw prasy. Na zdjciu ona zamordowanego prezydenta staa oszoomiona, pogrona w blu i niepomna wasnego wygldu. Poniewa zawsze bardzo dbaa o swj wizerunek publiczny, wszystkim spodobao si to nieupozowane ujcie. To byo tak, jakbymy ogldali j nag no c, kady ma w sobie co z podgldacza. W zakrwawionym kostiumie i zachlapanych krwi poczochach, patrzya przed siebie pustym, szklanym wzrokiem. Ucz uwaaa, e zdjcie jest obrzydliwe; spojrzawszy na nie, rozpakaa si i pakaa a do Bostonu. Wsppasaerowie zapewne myleli, e rozpacza nad mierci prezydenta, ale mylili si. zy Ucz byy reakcj na ten pusty wyraz twarzy na zdjciu, na bl tak ogromny, e wszystko czowiekowi obojtnieje. Wydaje mi si, e opakiwaa Kudaszwilego, swoj matk, a take okropn wiosk, z ktrej pochodzia, a ktra niczym nie rnia si od setek innych wiosek. e znaa uczucie pustki, ktra teraz malowaa si na twarzy wdowy. Do Cambridge dotarlimy metrem. To taki podziemny Strassenbahn wyjaniem Ucz, ale nie interesowao jej metro. Siedziaa spita, trzymajc na kolanach wymite zdjcie pani Kennedy. Reszt gazety wyrzucia. Na placu Harvarda co chwila mijalimy aobnikw. Ucz rozgldaa si wkoo, lecz nic do niej nie docierao. Zaczem jej opowiada o swoich rodzicach. Od ich domu przy Brown Street dzieli nas spory kawa drogi. Zapalimy takswk; gdyby nie cikie walizki, doszlibymy na piechot. W takswce usta mi si nie zamykay. Nie powiniene artowa z matki upomniaa mnie Ucz. Matka otworzya drzwi, ciskajc w rce to samo cholerne zdjcie z gazety, co Ucz, zupenie jakby obie naleay do jednej z tych kobiecych organizacji, ktrych czonkinie w peni si ze sob solidaryzuj, cho ich poczucie wizi bierze si najczciej std, e nie wiedz, i kada inaczej interpretuje cele, jakie pozornie je cz. O Boe! Wic to prawda! Mj syn si oeni! zawoaa matka, wycigajc ramiona do Ucz. Ucz pada w jej objcia i zacza szlocha. Na twarzy matki pojawio si zdziwienie: od lat nikt si tak przy niej nie zalewa zami. Id, przywitaj si z ojcem polecia mi. Spazmatyczny szloch wstrzsa ciaem Ucz. Jak ona ma na imi? spytaa szeptem matka, tulc do siebie synow. Uczka. Jak licznie. Ju dobrze, Uczko. Szszsz, Uczko wyszeptaa takim tonem, jakby pocieszaa zapakane niemowl. Zanim znw ujrzaem on, mino wiele godzin; matka trzymaa j ukryt w innej czci domu, sama za co pewien czas wpadaa do nas, by podzieli si swoimi spostrzeeniami, na przykad: Boe, biedne dziecko! Jak pomyl, co spotkao jej matk... albo Ona jest doprawdy niezwyk kobiet. Nie wiem, czym sobie na ni zasuye. Siedziaem z ojcem, ktry tumaczy mi, jakie zmiany zajd w Ameryce w cigu najbliszych dziesiciu lat w zwizku z zabjstwem prezydenta Kennedyego oraz jakie zajd niezalenie od tego, co si stao. Wydawao mi si to wszystko do mtne. on zwrcono mi dopiero podczas kolacji. Nagromadzone emocje, ktre sprawiy, e stracia nad sob panowanie, zniky bez ladu. Przy stole bya odprona, pena wdziku, nawet dowcipkowaa z moim ojcem, ktry pniej powiedzia mi na boku: Ale ci si trafia wietna dziewczyna! Wczeniej, gdy matka wpadaa tu jak po ogie, baem si, e przywiz ze sob jak biedn sierot, wykolejon przez wojn. Kiedy wreszcie stary nudziarz przesta gldzi, poszlimy wszyscy spa. Z okna sypialni wyjrzaem na

ciemny chodnik. Chyba chciaem si przekona, czy mczyzna z dziur w policzku przypadkiem nie sprawdza, jak si opiekuj jego ukochan Uczk. Ale historia wymaga czasu. Dopiero si pobralimy, byo wic za wczenie, eby mnie kontrolowa. Nazajutrz rano ojciec spyta: Jak ci idzie ta gupia brueglowska powie? Nawet jej nie zaczem. To dobrze. Mam pomys na inn rzekem. O wieniakach. Nie wiedziaem, e pomys, ktry przyszed mi wwczas do gowy, wykorzystam w swojej trzeciej powieci historycznej, tej o bohaterskim Tyrolczyku, Andreasie Hoferze. Tylko nic mi o niej nie mw! zawoa ojciec. Dzi mam ochot prawi ci komplementy. Masz znakomity gust, jeli chodzi o kobiety, a kiepski, gdy chodzi o literatur. Walka karnawau z postem? Ha! wykrzykn pogardliwie. Zdaje si, e post przegra. Ta dziewucha to istny karnawa! Cakowite zaprzeczenie postu! Niech yje karnawa! Hura, karnawa! Stary lubienik. Ale mia oczywicie racj. Ucz bya uosobieniem karnawau. Na przykad pozycja, w jakiej spaa. Nie zwijaa si w ciasny kbuszek, jakby si przed czym chowaa; przeciwnie, zajmowaa trzy czwarte ka. Mogem si do niej przytuli, nie przeszkadzao jej to, ale sama nie garna si, by spa w moich objciach. Edith zajmowaa w ku niewielk powierzchni, spaa zwinita, mocno wtulona w partnera. Patrzc na Ucz, miao si wraenie, e przed chwil wysza z morza i teraz suszy si na socu. Nie zwracaa uwagi na to, czy jest przykryta, czy nie; gdy leaa na brzuchu, wygldaa jak zatrzymana w kadrze posta pynca abk, gdy leaa na boku, nogi miaa w takiej pozycji, jak potkarka w trakcie skoku. Przekrcajc si w nocy, czsto wyrzucaa przed siebie rami i strcaa ze stolika nocnego lamp albo budzik, ktry rano znajdowaem na drugim kocu pokoju. Ktrego dnia, komentujc te gwatowne wyrzuty ramion i dziwne pozy, jakie Ucz przyjmowaa w ku, powiedziaem artobliwym tonem do Severina: Jak mylisz? Pewnie jej si ni, e ley uwiziona w krowie i prbuje si uwolni. Wtpi. Ja te tak pi odpar z powag Severin, ucinajc rozmow. Edith i ja bylimy jak koty; spalimy cinici, mocno przytuleni do siebie. Czsto podmiewalimy si z naszych partnerw, usiujc ich sobie wyobrazi rozwalonych na jednym ku. Nic dziwnego, e poszli do sali zapaniczej zauwayem. Dopiero na tych matach maj dosy miejsca. Edith poderwaa si jak oparzona i zapalia lamp. Co ty powiedzia? spytaa gosem, ktry brzmia, jakby dochodzi zza grobu. Jej adna twarz staa si nagle szpetna; moe za spraw ostrego wiata? Poszli do sali zapaniczej. Ktrej nocy w zeszym tygodniu. Pamitasz ten wieczr, kiedy zachowywali si tak dziwnie? To byo wanie wtedy. Edith zadraa i skulia si; wygldaa tak, jakby za chwil miaa zwymiotowa. Mylaem, e Severin o wszystkim ci mwi rzekem. No, co ci jest? Przecie te maty s jakby dla nich stworzone. Miejsca w brd, mona si tarza i tarza... Spucia nogi na podog, wstaa z ka i zapalia papierosa. Jej rce i nadgarstki poznaczone byy wystajcymi yami. Pici miaa zacinite, zwieszone wzdu ud. Nigdy dotd nie zdawaem sobie sprawy, e jest tak przeraliwie chuda. Edith? Co w tym zego, e tam poszli? On dobrze wie! zakaa aonie. Chodzia po pokoju, tak niewiadoma wasnej nagoci, e patrzc na ni, czuem si niemal jak podgldacz. Dlaczego to zrobi? Przecie wiedzia, e mnie tym zrani! Nic nie rozumiaem. Wstaem z ka i podszedem do niej, ale odskoczya ode mnie, po czym wsuna si niezdarnie pod kodr i zakrya po brod. Prosz ci, id do domu wyszeptaa. Wyjd std. Chc by sama. Edith, porozmawiaj ze mn. Powiedz, co si stao? Wanie tam zabiera Audrey Cannon! Co? Kogo? Jego o to spytaj! krzykna. Wyjd! Prosz ci! No, id! Wypadem popiesznie na korytarz, ubraem si w biegu, znalazem w kieszeni kluczyki samochodowe i pojechaem do domu. Wczeniej, kiedy jeszcze byem na schodach, usyszaem, jak Edith przekrca klucz w drzwiach sypialni. Miaem totalny mtlik w gowie i nic dziwnego; nagle bowiem okazao si, i wcale nie znam osoby, o ktrej sdziem, e wiem wszystko. Samochd Severina sta zaparkowany na podjedzie. Cae szczcie, e znw nie wybrali si do sali zapaniczej. Akurat wchodziem na chodnik, kiedy gos Ucz targn powietrzem. Zawsze byo j sycha przy orgazmie, ale tym razem trwao to wyjtkowo dugo. Przez ciany domu i zamknite okna docieraa do mnie pie mojej ony, wstrzsanej dreszczami rozkoszy. Co za idealne miejsce, ten chodnik pod domem, dla

podgldaczy i zboczecw, pomylaem. Wtem rozleg si oskot, jakby co spado na podog, a po chwili Severin chrzkn niczym znane wszystkim kopytne zwierztko. Nie wiedziaem, e Ucz jest sopranem; przy mnie nigdy tak nie piewaa. Rozejrzaem si po ciemnej ulicy i wyobraziem sobie, jak prowadz frywoln rozmow z przypadkowym przechodniem. O, cholera, ale komu tam dobrze mwi do mnie obcy. Oj, dobrze, dobrze potwierdzam i przez chwil obydwaj milczymy, przysuchujc si arii. Ale kobita daje popis! Oj, daje, daje. A jak facet ma krzep zauwaa obcy; w blasku latarni wida zazdro na jego twarzy. Musi mie wielkiego. A ja na to: E tam, bzdury pan pleciesz. Wielko nie ma tu nic do rzeczy. Tak? pyta obcy, suchajc, jak gos Ucz wznosi si jeszcze wyej. Jeli rozmiar si nie liczy, to ten facet zna jak sztuczk, ktrej chtnie bym si nauczy. Wreszcie byo po wszystkim. Gos Ucz nagle si zaama, sabe wiateko, ktre palio si w pokoju, zamigotao i zgaso. Prawdopodobnie dyszeli tak ciko, e niechccy zdmuchnli wiec. Pomylaem o dzieciach, o tym, jakie byyby przeraone, gdyby obudziy si w rodku nocy i usyszay ten przecigy jk. Zdaem sobie spraw, e myl o dzieciach po raz pierwszy od bardzo dawna. Obejrzaem si szybko za siebie, pewien, e zza ciemnych krzakw zaraz wyoni si mj oskaryciel mczyzna z dziur w policzku. Ja to usyszuj nawet na koniec wiata. A jak bdziesz dla Uczka niedobry, pistolet mi zadry i serce zastukuje tak mi powiedzia na poegnanie w Wiedniu. Gdybym go teraz zobaczy, zwiesibym nisko gow. Czuem, e przeze mnie Ucz wpakowaa si w kopoty, ale nie wiedziaem, w jakie. Wszedem do domu, zatrzaskujc za sob gono drzwi, potem otworzyem szaf i zaczem zsuwa i rozsuwa wieszaki, eby narobi haasu. Severin zaskoczy mnie; wbieg nagi do salonu, gotw rozprawi si z wamywaczem. Chryste, to tylko ja! zawoaem. Zauwayem z ulg, e rozmiarem czonka nie rni si od wikszoci mczyzn. Po chwili zjawia si Ucz i podaa mu spodnie. Sama zdya narzuci na siebie szlafrok. Chyba po mojej minie zorientowali si, e co jest nie w porzdku. Edith si zdenerwowaa oznajmiem. To pewnie moja wina. Wygadaem si, ecie byli w sali zapaniczej. Severin zacisn powieki. Ucz pooya rk na jego ramieniu. Trzeba mnie byo uprzedzi, ebym jej o tym nie mwi. Stali bez ruchu: Severin z zamknitymi oczami, Ucz z utkwionym w niego spojrzeniem. Nie ulegao wtpliwoci, e oboje wiedzieli, czym Edith si zdenerwowaa. Byem zy: tylko ja jeden nie miaem o niczym pojcia. Kim jest Audrey Cannon? spytaem z wciekoci. Ucz cofna rk z ramienia Severina i usiada na kanapie. Zdaje si, e j te zabierae do sali zapaniczej powiedziaem. Moje sowa brzmiay butnie, ale kiedy zerknem na Ucz, wystraszyem si. Patrzya na mnie z politowaniem, z alem, z ktrego przebijaa gboka mdro. Chocia z oczu ony wyczytaem, e lepiej, abym o nic nie pyta, zwrciem si ponownie do Severina: Kim, u licha, jest Audrey Cannon? 8 Mio na macie We wrzeniu ci zapanicy, ktrzy nie grali w rugby albo w pik non, biegali wok stadionu lub uprawiali biegi przeajowe. Zim biegali po drewnianej bieni w starej klatce, ale dopki utrzymywaa si ciepa pogoda, Severin kaza im wiczy na dworze. Nie wszyscy byli ulepieni z tej samej gliny co George James Bender. Czasem grali w koszykwk; miesznie wygldali, tacy niscy i krpi, kiedy niezdarnie podawali sobie pik, ktra nie tylko rzadko trafiaa do kosza, ale rzadko rwnie w tablic. Dwch zawodnikw zamiast koszykwki czy biegw wolao dwuosobow pik rczn; grali na krytym korcie, dopki jeden z nich nie wpad na cian. Wszystkie dyscypliny sportu zapanicy uwaali za miertelnie nudne, ale gdy nadchodzi padziernik, sumiennie ganiali za pik, eby poprawi kondycj i straci zbdne kilogramy. Potem szli na gr do sali zapaniczej, nastawiali termostat na wysz temperatur i przystpowali do treningu. Jeli nie trenowali podczas letnich miesicy a tylko tacy zapalecy, jak Bender, robili to cay rok Severin nie zezwala im na prawdziwe pojedynki. Za wczenie, tumaczy, nie jestecie w odpowiedniej formie. Przyjmowali pokornie jego polecenia i wykonywali wszystkie ruchy i chwyty w zwolnionym tempie. Niekiedy zdarzao si, e ponosia ich fantazja: zapominali o tym, e walka jest pozorowana, i nastpowaa chwila autentycznych zmaga, ale na og po prostu wiczyli. Pniej siadali na matach, opierali si plecami o

wyoone mikkim obiciem ciany, nastawiali termostat tak, by temperatura wewntrz dochodzia do dwudziestu omiu, trzydziestu dwch, a nawet trzydziestu piciu stopni, i tkwili nieruchomo, czasem tylko zmieniajc pozycj. Gdyby kto ich widzia w trakcie treningw, patrzy na ich spowolnione ruchy, bdce zaprzeczeniem istoty walki, pomylaby pewnie, e to nie zapanicy, lecz klauni parodiujcy zapanikw. Chopcy przewracali si, tarzali po matach i podnosili z opieszaoci sdziwych starcw. Niektrzy, wyczerpani biegami po parku lub wiczeniami na siowni, po prostu zasypiali. Przychodzili ubrani w dwie pary dresw, owijali gowy rcznikiem, eby poci si nawet podczas snu, i ukadali si wzdu cian lub po ktach, aby nikt si na nich niechccy nie wtoczy. Gdy tak leeli jeden obok drugiego, wygldali jak wielkie, pice niedwiedzie. Severin Winter, ich trener i nauczyciel niemieckiego, czasem wpada do sali tylko po to, eby rzuci na nich okiem jak ojciec, ktry wpada do szpitala, by zajrze przez szyb do swoich dzieci. Wiedzia, e te dziwne, nieruchome stworzenia jeszcze nie s gotowe stawi czoa zadaniu, ktre ich czeka. Czu si zakopotany, gdy na nich patrzy, jakby mia wiadomo, e nie moe im ofiarowa nic prcz nadziei i sw zachty te oczywicie wypowiada po niemiecku. Zreszt na pocztku roku akademickiego czsto prowadzi zajcia z niemieckiego w sali zapaniczej. W kadym razie kilka miesicy przed przyjazdem Bendera na Wschd (i kilka miesicy przed naszym poznaniem) Severinowi wyczerpa si zapas nadziei. Wiedziaam, e jest w doku oznajmia Edith bo cigle przebkiwa o przeprowadzce do Wiednia. U niego to pierwsza oznaka chandry. Nie, nie sprzeciwi si Severin. Najpierw bya bezsenno. Wszystko zaczo si od mojej bezsennoci. Nietrudno upora si z bezsennoci, gdy wystpuje po omiu latach maestwa. Gdybym zna wwczas Severina, doradzibym mu mniej drastyczne rodki ni ten, ktry zastosowa. (Kiedy sekretarka na wydziale historii przepisywaa rkopis mojej trzeciej powieci historycznej, miaem kopoty ze snem i byem wiadom, e nie znikn, dopki maszynopis nie bdzie gotowy. Udawao mi si zasn tylko w maym mieszkanku panny Ronquist, kiedy przynosiem jej kolejne strony i leaem, wsuchujc si, jak uderza w klawisze. Powiedziaem Ucz, e sam przepisuj tekst, korzystajc z duej maszyny biurowej na wydziale, i e, niestety, mog to robi jedynie w nocy, kiedy wszyscy ju wyjd. Nie, nie sposb si ze mn poczy telefonicznie, wyjaniem onie, bo panie z centrali uniwersyteckiej kocz prac o pnocy. Dugo trwao, zanim maszynopis ujrza wiato dzienne. Panna Ronquist bya tak wyczerpana, e nie dawaa rady przepisa wicej ni pi stron za jednym posiedzeniem. Niewiele, jak na zawodow maszynistk, znaa jednak mnstwo sztuczek, ktre pomagay mi zasn. Kiedy wreszcie ksika bya gotowa, znw zaczem sypia w domu. Bezsenno mina, a Ucz niczego si nie domylia i nie miaa do mnie pretensji). Ale Severin, ktry by niedowiadczony w tych sprawach, zareagowa na bezsenno w sposb irracjonalny. Uwaam, e to, jak czowiek sobie radzi, kiedy nie moe zasn, wiele mwi o jego charakterze. Ja, na przykad, spokojnie si poddaj i bezsennoci, i yciu jako takiemu. Moje zmysy lubi bierno, a ja sowo ulego. Severin natomiast nigdy niczemu nie ulega i kiedy popad w bezsenno, postanowi j pokona. Zaczo si pewnego wieczoru; najpierw kochali si z Edith, potem ona zrobia si pica, on za lea obok niej w peni rozbudzony, czujc, e buzuje w rodku niczym zbyt dugo adowany akumulator. Nudzi mi si oznajmi, wstajc z ka. Dokd idziesz? spytaa. Nie mog zasn. No to poczytaj doradzia mu. wiato mi nie przeszkadza. Nie mam ochoty na czytanie. Wic napisz co. To twoja domena. Jeden pisarz w domu wystarczy. Wiesz co? Poczekaj, a zasn, a potem zacznij si ze mn kocha, ale bardzo delikatnie. Sprawdzimy, czy si obudz. Ju to wczoraj sprawdzaem. Naprawd? zdziwia si ona. I co? Nie obudzia si. Woy teniswki i spodenki gimnastyczne, po czym stan nad kiem, niepewien, co ma robi. Pojed troch na rowerze. Moe jak si zmcz, to szybciej zasn. Jest po pnocy, a rower nie ma lampki. Przecie bd widzia samochody. Albo sysza, gdyby jedziy bez wiate. Dlaczego miayby jedzi bez wiate? spytaa Edith. Nie wiem! krzykn. A dlaczego nie mog zasn? Nie wiem! odpara, a w duchu pomylaa: to ja jestem pisark, to mnie powinna roznosi energia, to ja powinnam by t szalon.

Wydaje mi si, e obydwoje nie rozumieli sytuacji. Kiedy powiedziaem Severinowi, e wiem, jak to jest, bo sam cierpiaem na bezsenno, odburkn, e nic nie wiem. Nie porwnuj si ze mn. Jestemy inni. Ja po prostu nie mogem zasn, wic postanowiem pojedzi na rowerze. Bya ciepa jesienna noc. Severin pedaowa po sennym przedmieciu, a koa jego wycigwki obracay si bezgonie, nie budzc picych w domach ludzi. Tylko w kilku oknach paliy si wiata; zwalnia wtedy, ale rzadko udawao mu si cokolwiek dojrze. Cieszy si, e nie umocowa do roweru lampki, bo dziki temu mg mkn niepostrzeenie w miecie po chodnikach, za miastem po szosie; oczywicie, gdy widzia albo sysza zbliajcy si samochd, natychmiast usuwa si na pobocze. Tej pierwszej nocy pokona wiele kilometrw; jedzi wok uniwersytetu, po miejskich ulicach i wiejskich drogach. Ju prawie witao, kiedy otworzy drzwi hali sportowej i wnis rower do szatni. Narzuci na siebie szlafrok, po czym uda si do sali zapaniczej, wycign na wielkiej, ciepej macie i zasn. Zbudziy go promienie soca wpadajce przez wietliki w suficie. Wsta, skorzysta z sauny, popywa w basenie i wrci do domu akurat w por, aby przynie Edith niadanie do ka. Byo wspaniale! oznajmi. Wanie tego mj organizm potrzebowa. Lecz nie skoczyo si na jednej przejadce. Kilka dni pniej znw nie mg zasn. Chodzi po domu tam i z powrotem, a na dworze, wsparty o szop z narzdziami ogrodniczymi, sta biay rower wycigowy, ktry w blasku ksiyca wyglda jak widmowy, biay chart. Czeka na mnie powiedzia do ony Severin. Wkrtce odbywa przejadki trzy lub cztery razy w tygodniu. Z pocztku traktowa te nocne rajdy (podobnie jak wszystko w yciu) jako sprawdzian swoich si. Robi prby wytrzymaoci: pedaowa do coraz dalej pooonych miasteczek, usiujc zdy z powrotem, zanim zacznie dnie. Pniej zacz jedzi na czas, za kadym razem pokonujc tras dugoci szedziesiciu piciu kilometrw. Przed witem drzema z godzink na matach w sali zapaniczej. Edith nie protestowaa. Kochaa si z mem, zanim wyrusza w drog, a kiedy budzia si, by w domu wiey i wypoczty po saunie i kpieli w basenie. Czsto sam j budzi pocaunkami i wtedy kochali si ponownie. Mniej wicej raz w tygodniu brak snu dawa mu si we znaki i nastpowa kryzys; wieczorem po kolacji Severin popada w dziwny stan odrtwienia i a do poudnia snu si bez ycia po domu, podsypiajc to tu, to tam. C, normalna reakcja organizmu. Severin przysiga, e jego nocne przejadki byy cakiem niewinne a do momentu, gdy dostrzeg wiato palce si w sali zapaniczej. Z pocztku nie skojarzy tego faktu z obcym samochodem zaparkowanym przed hal i po prostu uzna, e stranik zaniedba si w obowizkach. Poniewa zamierza odby dug tras, postanowi nie traci czasu: zgasi wiato w drodze powrotnej, kiedy wpadnie na porann drzemk. Ujecha jednak niewielki kawaek i zawrci; wiato nie dawao mu spokoju. Jeli ktokolwiek by w sali zapaniczej w rodku nocy, na pewno nie trenowa zapasw. Wyobrazi sobie, jak przyapuje na gorcym uczynku dwoje dudokw, ktrzy cisnwszy w kt swoje mieszne kimona, parz si bez opamitania na macie. Energicznym krokiem ruszy w stron sali, lecz nagle przyszo mu do gowy, e wzbudzi wikszy postrach, jeli zjawi si w penym rynsztunku bojowym; najpierw wic wstpi do szatni i przebra si w kostium zapaniczy. Podajc bezgonie ciemnym tunelem, obieca sobie, e porzdnie zruga ciecia. Teoretycznie nawet pracownicy uniwersytetu nie mieli prawa korzysta z hali po dziesitej wieczorem; poniewa Severin by jedynym, ktry korzysta z niej o tak dziwnych porach, pewnie czu, e jego pozycja monopolisty jest zagroona. Skradajc si niczym drapiene zwierz, obszed star, drewnian bieni i zbliy si do zamknitych drzwi sali, w ktrej za dnia trenowa swoich chopakw. Jego podejrzenia si sprawdziy: sala nie bya pusta, ze rodka pyna muzyka. Jako wyksztacony wiedeczyk bez trudu rozpozna dwiki Motyli Schumanna. Przynajmniej intruzi maj dobry gust, pomyla. Nie bardzo umia sobie wyobrazi, co za chwil ujrzy: jakie dziwne wyczyny sportowe, jakie tajemnicze obrzdy miosne. Wsun po cichu klucz do zamka. Co, na Boga, mona robi przy akompaniamencie Schumanna? Drobna, ciemnowosa kobieta, ubrana w czarny trykot, taczya samotnie na rodku sali. Ciao miaa ylaste, dobrze uminione, ruchy jak antylopa nerwowe, lecz pene wdziku. Rozbrzmiewajcy akurat staccatowy pasa tak j pochon, e nie zauwaya, kiedy Severin wemkn si do sali i zasun za sob drzwi. Cho pot la si z kobiety strumieniami, oddychaa rytmicznie, gboko. Muzyka pyna z magnetofonu kasetowego, ktry sta na stosie rcznikw w kcie, tak aby nie przeszkadza tancerce, gdy przemierzaa sal wzdu i wszerz, wykonujc niezwykle dynamiczn, wrcz sportow interpretacj Schumanna. Severin opar si o wyoon mikkim obiciem cian, jakby pod wraeniem Motyli kolana si pod nim ugiy. Wiedzia, kim jest kobieta, ale co mu nie pasowao. Bo wiedzia rwnie, e Audrey Cannon, asystentka na wydziale taca i teatru, jest kalek! Jej nazwisko byo wszystkim dobrze znane i padao, gdy kto chcia podkreli jaki absurd. Kiedy Audrey Cannon taczya na scenie, obecnie wykadaa taniec; jej karierze

pooy kres tajemniczy wypadek, o ktrym nigdy nie rozmawiano. Poruszaa si brzydko, niezdarnie, waciwie kutykaa, powczc jedn nog. Nazwiskiem jej posugiwano si w sposb niezwykle okrutny; na przykad gdy jednej osobie przychodzi do gowy niedorzeczny pomys, inna mwia: Jest to rwnie kretyskie jak fakt, e Audrey Cannon uczy taca. Bya kobiet szczup, adn, niezamn i, co nie ulegao wtpliwoci, skrzywdzon przez los, ale tak zakompleksion i niemia, e niewiele wiedziano o jej yciu osobistym. Nie przyjmowaa zaprosze na adne przyjcia, a wszystkie weekendy spdzaa w miecie; szeptano, e ma tam kochanka. Edith powiedziaa mi kiedy, e najlepsz historyjk o Audrey wymyli Severin nie, nie stara si by zoliwy; po prostu puci wodze wyobrani. Ot twierdzi, e przeszo Audrey lni na jej twarzy niczym wiey grzech; e trzydziestopicioletnia Audrey przeya wicej ni wszyscy wkoo; e jej tajemniczy wypadek na pewno powsta w wyniku perturbacji miosnych; e przypuszczalnie wydarzy si, kiedy taczya na scenie ze swoim partnerem (a jednoczenie kochankiem), i e siedzca na widowni zazdrosna kobieta (ktra od wielu miesicy tylko w tym celu braa lekcje na strzelnicy) odstrzelia jej lew stop, tak eby Audrey do koca ycia musiaa niezdarnie kutyka. Zdaniem Severina, Audrey wci bya pikn kobiet, ale wiadomo wasnego kalectwa sprawiaa, e czua si brzydka. (Bo dla tancerki najwaniejsza jest harmonijno ruchw powtarza). Zdumiewao wszystkich, e uwaa j za pikn, bo nikt poza nim nie uwaa jej nawet za atrakcyjn. (Dla Edith Audrey bya po prostu neurasteniczk). Ale Severin upiera si, e pikno Audrey bierze si z harmonijnoci, ktra j niegdy cechowaa. Twierdzi te, e mgby pokocha czyj przeszo. Nawet my, autorzy powieci historycznych, rzadko bywamy tak sentymentalni. Tamtego wieczoru na widok taczcej Audrey Cannon Severin Winter przey szok; przypuszczalnie pomyla, e zawadna ni jaka dziwna, hipnotyczna sia. Albowiem kobieta, ktra taczya na matach, w najmniejszym stopniu nie przypominaa kaleki. Kiedy jednak tama z muzyk dobiega koca, przey kolejny szok, bo kobieta opada na maty, przez chwil leaa zadyszana, a gdy oddech wreszcie jej si unormowa, podniosa si i pokutykaa swoim zwykym, kalekim krokiem w stron magnetofonu stojcego w kcie na stosie rcznikw. Audrey Cannon zawsze pilnie strzega swojej intymnoci, kiedy wic ujrzaa mczyzn tkwicego bez ruchu pod cian, ktry wdar si w jej pilnie strzeony, intymny wiat, przeraona zacza krzycze. Prosz si nie ba! zawoa Severin, odrywajc si szybko od ciany. Niech si pani nie boi! To tylko ja, Severin Winter! Panno Cannon? Panno Cannon? Skulia si wystraszona, zastanawiajc si pewnie, jak jej taniec mg wywoa reakcj w tym obcym czowieku. Rozmawiali bardzo dugo. Poniewa zaskoczy j w chwili, kiedy nie dziaay jej mechanizmy obronne, poczua si tak, jakby przejrza j na wylot, i opowiedziaa mu wszystko o sobie. Severin nigdy nie zdradzi ani Edith, ani mnie najmniejszego szczegu z osobistego ycia Audrey Cannon. Zachowa jej tajemnice wycznie dla siebie. Kiedy zwierza ci si osoba tak zamknita w sobie, jak Audrey, rodzi si specyficzny, cho niezamierzony rodzaj wizi owiadczy. Edith przypomniaa mu z gorycz, e przecie zawsze uwaa Audrey za pikn kobiet i darzy uczuciem nawet przed owym dramatycznym spotkaniem w sali zapaniczej. Severin nie zaprzeczy. Audrey Cannon powiedziaa Severinowi, e moe taczy na matach, gdy s mikkie i w przeciwiestwie do twardej podogi uginaj si pod niewielkim ciarem jej ciaa, wic nie traci rwnowagi. Moim zdaniem, bya to zwyka iluzja. Myl, e na matach Audrey wpadaa w trans, e sala zapanicza miaa w sobie co, co sprzyjao wpadaniu w transy. Powiedziaa te, e tu nauczya si taczy od nowa. Stranik Harvey, ktry nikogo nie wpuszcza na teren hali sportowej po dziesitej wieczorem, dla Audrey uczyni wyjtek. Tylko rozmawialimy! upiera si Severin. Tej pierwszej nocy tylko rozmawialimy! Nie poszli do sauny? Nie pywali w basenie? Nie! Tylko rozmawialimy! To najgorszy rodzaj zdrady, jaki moe by oznajmia Edith. No pewnie; w moim zwizku z Edith Severinowi te najbardziej przeszkadzaa nasza blisko duchowa. Tak wic tej pierwszej nocy do niczego midzy nimi nie doszo poza rozmow, zwierzeniami i tym, e Audrey pokazaa Severinowi swoj oszpecon stop uminion, o wysokim podbiciu, ale pozbawion trzech palcw i czci rdstopia. Chryste, co za ponura historia! Tancerka z okaleczon nog! Severin opowiedzia Audrey historyjk, ktr sobie o niej wymyli. Czy rwnie wyzna jej, e zawsze uwaa j za pikn kobiet? Nie! oburzy si. Nie rozumiecie! Po prostu byem kim, komu moga si zwierzy. Okazao si, e adna zazdrosna kobieta z widowni nie odstrzelia jej stopy. Wypadek zdarzy si przed laty, kiedy Audrey Cannon wzia si w sandaach do strzyenia trawy i najechaa sobie kosiark na lew nog. Obracajce si ostrze pozbawio j trzech palcw, kawaka czwartego, a take sporej czci rdstopia. Krew laa si tak obficie, e Audrey nawet si nie zorientowaa, i ma cokolwiek ucite. Kiedy powiedziano jej o tym w szpitalu, bya przekonana, e jaki nadgorliwy medyk pochopnie dokona amputacji. Domyliem si, co w jej opowieci tak bardzo zafrapowao Severina. Ot kiedy po powrocie ze szpitala

Audrey ujrzaa kosiark na trawniku przed domem, a nieopodal urwany pasek od sandaa, zbliya si do niej i ostronie j podniosa; na ziemi leay trzy ucite palce oraz kawaek rdstopia, ktry wyglda jak powka brzoskwini. Jej wasne palce! wykrzykn Severin. I wiecie co? Byy cae czarne od mrwek! Boe, co za historia miosna! Ale jeli tej pierwszej nocy tylko rozmawialicie, dlaczego rano nic o tym nie wspomniae Edith? zapytaem. Nawet sowem si nie zajkne. Severina bolao podejrzenie, e wiadomie, z premedytacj szykowa si do zdrady. Ale, moim zdaniem, musia wiedzie, e prdzej czy pniej dojdzie midzy nim i Audrey do czego wicej. Podejrzewam, e czu to przez skr, zanim jeszcze lepiej pozna tancerk; e czu to ju wtedy, gdy powtarza, i jest pikn kobiet. Faceci zawsze czuj takie rzeczy. Odpiera ten zarzut, podkrelajc z satysfakcj, e po ich pierwszym spotkaniu nic si nie zmienio kontynuowa tylko przejadki rowerowe. Mijajc hal sportow, wiedzia, e Audrey taczy na matach, widzia zapalone wiato, lecz mimo to pedaowa dalej, ile si w nogach, do coraz bardziej odlegych miasteczek, i dopiero o wicie wpada do swojej ukochanej sali zapaniczej, kiedy Audrey ju dawno pokutykaa do domu i zapewne od wielu godzin spaa smacznie we wasnym ku. A e szuka ladw jej bytnoci drobnych wgniece na macie, dugiego, ciemnego wosa w saunie, zmarszczki na powierzchni wody w basenie? C w tym zego? Wracajc rano do domu i ony, wybiera tras prowadzc koo budynku, w ktrym mieszkaa Audrey. Po co? eby sprawdzi, czy prawidowo zaparkowaa samochd? Upewni si, czy rolety w jej oknach s opuszczone? Co za idiota! Znam te sztuczki; oszukujemy si, wmawiamy sobie, e kto jest nam obojtny, a tymczasem podsycamy jedynie nasze podanie. Severin moe powtarza do znudzenia, e charakterologicznie dzieli nas ogromna przepa (Zakochaem si! W przeciwiestwie do ciebie, ktremu chodzi tylko o zaliczenie nowej dupy!), ale ja wci uwaam, e dobrze wiedzia, w co si pakuje. Nie nabierze mnie na swoje bajeczki. Faktem jest, e ktrej nocy, gdy mija hal sportow, nogi jakby odmwiy mu posuszestwa. Na sam myl, e miaby znw pedaowa do jakiej odlegej mieciny, zrobio mu si sabo. Objecha hal, chwil posta pod ciemnymi drzewami, chwil przy odkrytych kortach tenisowych, wpatrujc si w drce na wietrze siatki, przeszed si po boisku do baseballu, tu i wdzie kopic czubkiem buta ziemi, i ponownie wrci do punktu wyjcia. Nagle mia do jazdy rowerowej. Dziwnym zbiegiem okolicznoci przed wyruszeniem z domu nie kocha si z Edith. Czy wzi prysznic w szatni, zanim wyj z szafki czysty szlafrok? Dabym sobie rk uci, e tak. Czy niechccy zapomnia woy co pod szlafrok? Kiedy zasun za sob drzwi, zauway, e Audrey nie taczy. Z magnetofonu pyny Motyle Schumanna, lecz kobieta siedziaa na macie. Odpoczywaa? Medytowaa? A moe czekaa, a Severin Winter wreszcie podejmie decyzj? Czy powiedzia do niej: Przyszedem spyta, czy mog popatrze, jak taczysz? Czy ona poderwaa si niezdarnie i pokutykaa do niego? Jest wiele pozycji, przy ktrych brak palcw u nogi nie odgrywa adnej roli. Skoczya si jazda na rowerze, a wraz z ni osawiona kondycja Severina Wintera. Teraz, gdy wraca nad ranem do ony, by zbyt zmczony na mio. A to przejecha znacznie duszy odcinek ni zwykle, a to pobi swj rekord w jedzie na czas. Kad si do ka i spa do poudnia. Czy myla, e Edith bdzie w nieskoczono tolerowa takie zachowanie? Chyba w ogle nie myla. W prawdziwym wiecie, poza sal zapanicz, nie by w stanie zebra myli. Jego umys i ciao funkcjonoway sprawnie jedynie pod wielk, owietlon blaskiem ksiyca kopu, na matach wyranie podzielonych na pole walki, stref pasywn i ochronn, z chwil natomiast gdy Severin wkada ubranie i zostawia w szatni szlafrok, zachowywa si tak, jakby zostawia w niej rwnie rozum. Emocje i zmartwienia Severina byy niby krosty na twarzy nie do ukrycia na dusz met. (Nie potrafi kama, jeli o to ci chodzi powiedzia w rozmowie ze mn. Nie mam twojego daru). Musia wiedzie, e Edith prdzej czy pniej odkryje prawd. Rany boskie, ile ulewnych nocy mona spdzi, jedc na rowerze? Pod koniec listopada, w wito Dzikczynienia, spad nieg. Przez jaki czas Edith bya przekonana, e Severin znajduje pewien rodzaj masochistycznej przyjemnoci w tych nocnych rajdach, i traktowaa je jako ostatni zryw starzejcego si sportowca, ktry nie moe si pogodzi z utrat si i modzieczego wigoru. Co innego miaa sdzi, widzc nowy nabytek Severina: jednoczciowy, zapinany z przodu na suwak, pomaraczowy kombinezon lotniczy, obmylony tak, aby pilot, ktry katapultowa si do morza, nie utopi si ani nie zamarz na mier? Zreszt liczny biay rower te nosi lady uywania, a to skrzypia, a to by gdzie wgnieciony, a to pojawiay si na nim plamki rdzy. Severin godzinami go pucowa, oliwi, naprawia. W kuchni na cianie wisiaa mapa, na ktrej zaznacza odbyte trasy. Nie dziwio Edith, e m nie ma siy kocha si z ni rano po caonocnej jedzie. Coraz bardziej natomiast dziwio j, e nie mog si kocha wieczorem, bo jest zbyt podniecony przed wyruszeniem w drog. Zastanawiaa si te, co to za melodia, ktr Severin cigle nuci pod nosem.

Chopcy, ktrych trenowa, czasem zapominali przyci sobie krtko paznokcie, bya wic przyzwyczajona do tego, e m miewa zadrapane ramiona lub plecy. Ale nie poladki! Poladki mogaby mu podrapa tylko ona, Edith. Powoli zacza nabiera pewnoci, e zadrapania na tyku Severina nie s jej dzieem. Dwa razy, starajc si ukry niepokj, powiedziaa do niego artem: Zachowujesz si tak, jakby mia kochank. Nie wiem, co odpowiedzia, ale trudno mi sobie wyobrazi, eby zareagowa naturalnie, jak gdyby nigdy nic. Co j ostatecznie przekonao? Jego stosunek do dzieci. Zbyt dugo ukada je do snu, raczy zbyt wieloma bajkami na dobranoc, a gdy dziewczynki zasypiay, sta nad nimi, bez sowa wpatrujc si w ich twarzyczki. Pewnego razu paka, kiedy wesza do pokoju. Prawda, jakie one s liczne? spyta. Odczytaa wyraz jego oczu. Severin usiowa poegna si z crkami, ale nie potrafi od nich odej. Na pocztku grudnia rozszalaa si w rodku nocy potna nieyca; okiennice otwieray si i zamykay z hukiem, dodatkowe drzwi ochronne dudniy o framug, a wiatr wy na poddaszu goniej ni stado wilkw. Gdy Edith wyjrzaa na zewntrz, drzewa byy niemal zgite wp. Wiedziaa, e przy takiej pogodzie Severin nie zdoa utrzyma si na rowerze. O trzeciej udao si jej uruchomi zaparkowany na podjedzie samochd. Ruszya ostronie po liskiej nawierzchni, kierujc si w stron hali sportowej. Akurat w t cz opowieci Severina dotyczc sauny i kpieli w basenie nie miaa powodu wtpi; ilekro staraa si wywcha na mu obce zapachy, zawsze czua w jego wosach zapach chloru. Dostrzega wiato palce si w sali zapaniczej i domylia si, do kogo naley wz stojcy na parkingu. Z przodu na tablicy rozdzielczej leaa para baletek. Niejednakowej wielkoci, ale te i stopy Audrey Cannon rniy si rozmiarem. Edith siedziaa w samochodzie, wpatrujc si w zamarzajc przedni szyb i w ciemny zarys wielkiej hali sportowej. Nagle cho trudno w to uwierzy pomylaa, e Severin bdzie zy, gdy si dowie, i w tak noc zostawia dzieci same w domu. Wczya wic silnik i wrcia do crek. Nastawia w salonie gramofon i wypalia papierosa, potem przesza do sypialni i wypalia drugiego. Przy okazji znalaza zapasowy zestaw kluczy Severina; na metalowym kku wisia zapasowy kluczyk samochodowy, zapasowy klucz do mieszkania, zapasowy klucz do hali sportowej, zapasowy klucz do sali zapaniczej... Nie chciaa tam jecha, z drugiej strony kusio j, eby sprawi mowi niespodziank. Nie chciaa otworzy drzwi i przyapa kochankw na gorcym uczynku, ale te korcio j, eby zobaczy wyraz zaskoczenia na ich twarzach. Wyobrazia sobie, jak id objci po starej, drewnianej bieni (nie bya pewna, czy nadzy, czy ubrani; Audrey w kadym razie powczc nog) i nagle ona, Edith, wyania si z mroku i rusza im naprzeciw. Nie. Zapalia kolejnego papierosa. Wyobrazia sobie inny scenariusz. Severin prowadzi kulaw tancerk ciemnym tunelem, ktry tak lubi wszystkim pokazywa. Edith czeka w poowie drogi, przy kontakcie, ktrym wcza si wiato w sali z kortami do squasha. Severin wyciga po omacku rk i zamiast na kontakt natrafia na jej twarz (sdzia, e rozpozna dotykiem znajome rysy). Z jego garda wydobywa si krzyk, Audrey Cannon te krzyczy, ona Edith rwnie. Wszyscy troje krzycz w ciemnym tunelu, a ich krzyk niesie si gonym echem. Wreszcie Edith przekrca kontakt w cianie i ukazuje si im skpana w wietle, ktre razi ich w oczy. Jej nerwowa krztanina po sypialni obudzia Fiordiligi. Dokd idziesz, mamo? zapytaa crka. Edith nie zdawaa sobie sprawy, e w palcie, ktrego nie zdja po powrocie do domu, rzeczywicie wyglda tak, jakby zamierzaa wyj. Teraz, syszc pytanie dziecka, podja decyzj. Obiecaa crce, e wrci przed niadaniem. Mknc po oblodzonej jezdni, mylaa jedynie o zapachu chloru we wosach Severina. Kiedy zobaczya, e w sali zapaniczej wci jest jasno, wesza na teren hali sportowej i owietlajc sobie drog zapalniczk, ruszya przed siebie. Nagle zapalniczka zgasa; skoczy si gaz. Edith rozpakaa si; przez kilka minut staa w ciemnoci, pochlipujc cicho, dopki nie zorientowaa si, e znajduje si w mskiej ani nieopodal basenu. Po chwili wymacaa kontakt; przekrcia go i umieszczone na cianach basenu reflektory owietliy wod, przekrcia go drugi raz i reflektory zgasy. Wspia si po schodach na trybuny dla widzw i usiada w kcie w pierwszym rzdzie na balkonie. Ciekawa bya, czy Severin z Audrey pywaj po ciemku, czy przy wczonych wiatach. Miaa wraenie, e czeka kilka godzin, zanim w kocu z ani, za ktr miecia si sauna, dobiegy j gosy. Po chwili ujrzaa zarys dwch postaci: jedna bya niska, solidnie zbudowana, druga kutykajca. Skoczyli oddzielnie do wody, potem wynurzyli si, wzdychajc z rozkoszy, i spotkali na rodku basenu. Zdumiao Edith, e jednak zapalili wiato; spodziewaa si, e Severin bdzie wola ciemnoci, ale wida niezbyt dobrze znaa swojego ma. Pluskali si radonie niczym pene wdziku mode foki. Pomylaa ze smutkiem o tym, jak bardzo Severinowi musi si podoba szczupa, drobna figurka Audrey Cannon, jak bardzo silny i mski musi si czu w jej obecnoci. Cae ycie by silnym mczyzn, a teraz przy Audrey by

nie tylko silny, ale i rosy. aowaa, e nie moe si nigdzie ukry. Ze wstydu pragna zapa si pod ziemi. Wtem Audrey Cannon dojrzaa posta siedzc w pierwszym rzdzie na balkonie: jej krzyk rozdar powietrze i odbijajc si od cian oraz tafli wody wypeni cale pomieszczenie. To Edith! Edith! Edith nawet nie wiedziaa, kiedy si podniosa i ruszya w d po schodach, ale zanim krzyk ucich, staa ju nad brzegiem basenu. Audrey Cannon i Severin Winter unosili si w lnicej zielonej wodzie, owietleni blaskiem podwodnych reflektorw, i wygldali bezbronnie jak ryby w akwarium. Edith aowaa, jak mi pniej zdradzia, e nie wpada na to, aby zgromadzi na trybunach widzw, moe chopcw z druyny zapaniczej, na pewno cay wydzia filologii i oczywicie wasne crki. (Gdybym chocia odwaya si przyprowadzi ze sob dziewczynki! Staybymy sobie we trjk, moe wszystkie trzy w piamach...) Cigle o tobie myla! zawoaa Audrey. Cigle... Ale Edith nie suchaa; krya wzdu basenu, jakby tylko czekajc na moment, gdy bdzie moga zmiady obcasem mokre donie. Bya jak kocur, ktry zamierza pore ryby w akwarium. Kiedy Severin prbowa wyj z wody, wepchna go z powrotem. Nie pamita, co mwia; pamita tylko, e pakaa i wrzeszczaa na niego. Severin nie odpowiada, bez sowa mci nogami wod. Korzystajc z tego, e Edith stoi naprzeciw ma, Audrey Cannon podpyna na drugi koniec basenu i wysza na brzeg. By to ostatni raz, kiedy Edith j widziaa. Popatrzya na wskie, chude plecy swojej rywalki, na jej szczupe, uminione nogi, drobne, sterczce piersi oraz ciemne wosy, lnice jak stopiona czekolada. Audrey pokutykaa w stron prysznicw. Gdy tak sza, groteskowo powczc lew nog, jej kociste biodra wznosiy si i opaday niezgrabnie, lecz poladki twarde i mae jak u dwunastoletniego chopca nawet nie drgay. Dopadn ci, ty kuternogo! wrzasna za ni Edith. Zapi ci i poami ci wszystkie koci! Zanim jednak postpia krok, Severin wyszed z wody i stan przed on, ofiarujc jej siebie jako cel, cel duy i nieruchomy. Zacza okada go piciami, kopa, drapa. Wbia mu zby w rami; przegryzaby mu rwnie szyj, gdyby na si nie rozwar jej zacinitych szczk i nie odsun jej na odlego wycignitej rki. Ugryza go mocno w oba kciuki. Podnosi nogi, osaniajc si przed ciosami, ktre prbowaa zada kolanem. Pozosta jej w pamici obraz, jak z rnych miejsc na ciele ma tryska krew. Miaa na sobie botki, ktre Severin kupi jej w Tyrolu, i tymi botkami skoczya mu na stop. Z furi kopaa go, gryza i bia, a wreszcie cakiem opada z si. Poczua na wargach krew z jego kciukw, spojrzaa na zy spywajce po jego policzkach (a moe to bya tylko woda ciekajca z mokrych wosw?) i zdaa sobie spraw, e okadajc ma, robi dokadnie to, czego Severin pragnie, i e jeeli wepchnie go do wody, on si pewnie utopi i jeszcze bdzie jej wdziczny. Nie moga cierpie myli o zdradzie, ale bardziej od zdrady mierziy j wyrzuty sumienia malujce si na jego twarzy. W drodze powrotnej do domu przerwaa cisz w samochodzie i powiadomia Severina, e nie pozwoli mu si widywa z dziemi; bdzie musia j baga, eby zobaczy je choby na zdjciu. Rozpaka si. Uwiadomia sobie, jaki jest bezbronny i jak wielk ma nad nim wadz. Poczucie wasnej przewagi wywoao w niej dziwn reakcj; z jednej strony chciaa wyrzdzi mu krzywd, zniszczy go, z drugiej za pragna go wzi w ramiona i pocieszy. Strasznie pomieszae mi w gowie powiedziaa. A jak strasznie pomieszaem sobie! Sowa te wywoay w niej wcieko. Wbia mu paznokcie w policzek i przesuna do w d, zostawiajc gbokie, krwawe szramy. Severin nawet si nie poruszy. Przerazio j, do czego jest zdolna, ale jeszcze bardziej przerazio j, e Severin si nie broni. Spocza na mnie ogromna odpowiedzialno wyznaa mi pniej. Przez wiele tygodni odchodzia od niego, zmieniaa decyzj, staraa si uprzykrzy mu ycie, prbowaa wybaczy, a on to wszystko cierpliwie znosi. Zachowywa si nie jak Severin rzeka. By ulegy, zdany na jej ask i nieask; stawia si jej wycznie wtedy, gdy usiowaa atakowa Audrey Cannon. Kochaem j mwi smtnie. A jednoczenie kochaem ciebie. Wspaniay melodramat. Ktrego wieczoru Edith owiadczya, e chce zadzwoni do Audrey. Kiedy podniosa suchawk, Severin nacisn wideki. Zacza wali go suchawk po rce, potem rozkwasia mu nos i owina sznur wok szyi. Severin jednak mia szyj gruboci pnia. Nikt nie zdoaby go udusi. Nie wykona adnego ruchu, nie prbowa si broni, ale nie pozwoli onie niepokoi Audrey. Na co liczye? spytaem go. Gdyby Edith was nie przyapaa, jak by si to skoczyo? Edith go uratowaa i mia wiadomo tego faktu. Podejrzewam, e od pocztku pragn, aby odkrya jego romans. W kadym razie ta bierno i nieprawdopodobna ulego byy dla niego nowym dowiadczeniem, dotd bowiem sam o wszystkim decydowa. Audrey Cannon przeprowadzia si do miasta i dojedaa na zajcia ze studentami. Poinformowaa wadze uniwersyteckie, e ma zamiar zoy wymwienie, gdy tylko znajdzie inn prac. Chocia syszaem, e od czasu do czasu gdzie si pojawia, nikt mi jej nigdy nie wskaza. Severin i Edith twierdzili zgodnie, e od

tamtej pory wicej jej nie widzieli. Krtko przed naszym poznaniem, a wiele miesicy po tym, jak Audrey pywaa nago w basenie, Severin i Edith znw poszli razem do ka. I kochali si, mimo e Edith i tym razem okadaa ma piciami po plecach, cigna za wosy i kopaa gdzie popadnie. Pniej oznajmia mu ze szlochem, e do koca ycia nie wybaczy mu blu, jaki jej sprawi, i tych bezsennych nocy, ktre przeleaa w ku, prbujc sobie wyobrazi jego szalon mio do kalekiej tancerki, mio tak wielk, e zdoaa sprowadzi uczciwego czowieka na drog kamstwa i obudy. Wanie tego wieczoru, gdy si kochali po raz pierwszy od miesicy, powiedziaa Severinowi, e si na nim zemci. Znajd sobie kochanka i nie bd si z tym krya. Chc, eby drczyy ci wtpliwoci, kiedy bdziemy razem w ku, czy nie nudz si z tob, czy on nie robi tego lepiej. Chc, eby cigle zastanawia si, o czym mu opowiadam, co on mi mwi, i jakie mamy wsplne tajemnice. Teraz wpada na ten pomys? Nie przyznaa. Czekaam, eby sprawdzi, czy kiedykolwiek znw wzbudz w tobie podanie. Musiaam si przekona, czy bdziesz chcia si ze mn kocha i czy sprawi ci to przyjemno. Oczywicie, e sprawio. Wiem. Nie jestem lepa. Oboje jednak wiemy, e teraz mam nad tob przewag. Przeszkadza mi to nie mniej ni tobie; dopki jej nie zlikwiduj, nie bdziemy mogli normalnie y. Wic musz ci si zrewanowa, wyrwna konto. Po co si tak liczy? Patrzcie, kto to mwi! burkna. Kiedy obudzia si w nocy, Severina nie byo w ku. Znalaza go w kuchni; paka. Nie bj si, nie zdradz ci powiedziaa agodnie. Co byo, mino. Chod na gr. Przytulia si do niego. Kocham ci. Po jakim czasie szepna: Naley mi si rewan. Ale daruj ci go. A jeszcze pniej dodaa: Chyba ci daruj. Nie jestem jeszcze pewna. Cigle powtarzasz, e lubisz wiedzie, o czym myl; teraz wiesz. Przez dugi czas oboje mieli w duszy niezablinione rany, ktrych nie potrafili przed sob ukry. Przebywajc razem, bez przerwy czulimy si skrpowani wyznaa mi Edith. A Severin powiedzia: Wic widzisz, nasz zwizek z tob i Ucz by w pewnym sensie nieunikniony. Kiedy, przed laty, zastanawialimy si nad tym, czy nie sprbowa seksu z inn par, i sam pomys nam si podoba, ale mielimy rne wtpliwoci. To znaczy, zgadzalimy si, e lepszy jest jawny poczwrny ukad ni poktne romanse, ale balimy si, e jeli trafimy na niewaciwych ludzi, sytuacja stanie si nie do zniesienia. Ja zawsze uwaaem, e nie jestecie dla nas, a przynajmniej dla mnie, odpowiedni par, lecz skoro Edith si upara... Sam rozumiesz. Do czego zmierzasz? spytaem. (Ucz posza spa; podejrzewaem, e przy niej nie byby tak szczery). Bo jeli prbujesz mi wmwi, e Edith sypia ze mn tylko dlatego, eby si na tobie zemci, to nie wierz. Severin wzruszy ramionami. No, moe nie tylko dlatego. Ale nic si nie dzieje bez powodu. Przepadamy za sob rzekem. Gdyby nie moja przygoda z Audrey, nawet bycie si nie znali odpar beznamitnie. W owym czasie nie miaem jednak prawa zabrania Edith czegokolwiek. A co z Ucz? Lubi j i nigdy bym jej nie skrzywdzi. Lubi Ucz? Dobre sobie! Mao ktra sypialnia nosia lady tak intensywnego lubienia. Wic nic ci w naszym zwizku nie trzyma? spytaem. Nie wierz, e trwasz w nim tylko ze wzgldu na Edith. Myl, co chcesz oznajmi. Usiuj ci wytumaczy, jak si wszystko zaczo. Edith i ja nie startowalimy z rwnych pozycji... Jeste zazdrosny przerwaem mu. Niewane, jak si zaczo. Po prostu poera ci zazdro. Severin pokrci gow i ruszy do drzwi. Byem ciekaw, czy Edith go wpuci. W rozmowie z on te cigle powraca do wtku rwnoci i nierwnoci w maestwie. Zachowywa si tak, jakby wszystko byo jego zasug. Pomija nas totalnie, dajc nam jasno do zrozumienia, e na nim spoczywa caa odpowiedzialno. Ty o niczym nie decydowae! zdenerwowaa si Edith. Ale niczemu si nie sprzeciwiem odpar. I wicej nie pozwol, eby miaa nade mn przewag. Teraz wszystko si wyrwnao doda lekkim tonem. Znw czuj si rwnoprawnym partnerem. Ty! Ty! Zawsze ty! zawoaa z pogard Edith. I co? Pewnie ju nigdy mnie nie zdradzisz? Nigdy. Brzmiao to szczerze. By takim fanatykiem, e czowiek mu wierzy, a przynajmniej

wierzy, e on sam wierzy w swoje obietnice. Nie chc o tym rozmawia powiedziaa chodno Edith. Nie mam zamiaru ci duej sucha. Dlaczego traktujesz go jak dziecko? spytaa Ucz. Bo jest dzieckiem. Suchajcie wtrciem si. Tam gdzie s cztery osoby, s rwnie cztery wersje, i zawsze tak bdzie. Trudno, ebymy si we wszystkim zgadzali i wszystko widzieli w identycznym wietle. Jest pewnie pi czy sze wersji zauwaya Edith. A moe nawet osiem lub dziewi. Ale moja jest najbardziej obiektywna owiadczy Severin, jakby ani chwili nie potrafi usiedzie cicho bo od pocztku olewaem ten zwizek. Chciaem go zabi; nie mia prawa tak mwi przy Ucz. Edith nie mylia si: rzeczywicie by dziecinny. A co do mojej dziecinnoci doda, zwracajc si do ony mnie ona nie przeszkadza. Tobie, tobie! krzykna Edith. Przesta by takim egocentrykiem! Ale wybiegam w przyszo. Tamtej nocy, kiedy nieopatrznie wygadaem si, e Severin zabra Ucz na maty, Edith wpucia ma do domu. Odwiedzili nas nazajutrz rano, gdy wyprawilimy dzieci do szkoy. Unikajc mojego wzroku, Edith umiechna si do Ucz i wzia j za rk. Kiedy zobaczyem siniec na jej twarzy, chwyciem Severina za rami. Ty draniu! Musiae j bi? Jeli bye taki wcieky, nie moge si rozprawi ze mn? Przynajmniej stawibym ci wikszy odpr! Popatrzy na mnie z powtpiewaniem. Edith miaa nabrzmiay policzek w kolorze liwki, oko przymknite, powiek spuchnit. Sdzc po jego rozmiarach, siniak mg powsta od uderzenia opas ksik. To by wypadek wyjania. Kcilimy si; on mnie trzyma, a ja prbowaam mu si wyrwa. Odwrciam si gwatownie i wpadam na co. Na cian mrukn Severin. Kto si napije kawy? spytaa Ucz. Wolaabym si nie zasiadywa powiedziaa Edith do ma, ale mimo to spocza na krzele przy kuchennym stole. Chcemy z wami zerwa oznajmia, patrzc na cukiernic. To znaczy, ja chc sprostowa Severin. Ten zwizek nie suy ani Edith, ani mnie. Ucz i ja milczelimy. Przykro mi cign po chwili. Ale to po prostu nie zdaje egzaminu. Cay czas byem jakby pod presj. Nikt z was jej na mnie nie wywiera. To bya raczej presja wewntrzna. Zgodziem si uczestniczy w czym, do czego od pocztku nie miaem przekonania. Zgodziem si ze wzgldu na Edith, bo czuem si wobec niej winny. Ale ona mnie do niczego nie zmuszaa. Mylisz si wtrcia Ucz. Zdziwiy mnie jej sowa. Edith siedziaa z zasznurowanymi ustami. Nie, Edith mnie do niczego nie zmuszaa powtrzy cicho Severin. To bya moja wiadoma decyzja. Mylaem, e z czasem si przyzwyczaj, ale tak si nie stao. Mylaem, e nasze, moje i Edith, problemy znikn, ale nie zniky. Jakie problemy? spytaem. Nic nam wczeniej nie mwilicie o adnych problemach. Zwizek z wami jedynie je pogorszy kontynuowa, jakby mnie nie sysza. Edith nadal si nie odzywaa. Zaczem mie do Edith nieuzasadnione pretensje. Wyywaem si na niej. Doszo do tego, e jedynie przy Ucz potrafiem by sob. To si musi skoczy. Nie chc duej zachowywa si tak okropnie wobec wasnej ony. Wstyd mi. To nie bya twoja wina powiedziaa Ucz. To nie bya niczyja wina. Uderzyem Edith. Po raz pierwszy w yciu. To straszne. Kiedy umiaem nad sob panowa. To moja wina rzeka Edith. Ja go sprowokowaam. Mimo wszystko nie powinienem by podnosi na ciebie rki. Moe susznie zrobie wtrcia Ucz. Cholera jasna, co ona plota? W kadym razie midzy nami czworgiem to ju koniec powiedzia Severin. Innego wyjcia nie ma. Tak po prostu koniec? spytaem. Tak odpara Edith, patrzc mi w oczy. Innego wyjcia nie ma. Czy mog z Edith porozmawia na osobnoci? zwrciem si do Severina. Mnie pytasz? Pniej powiedziaa Edith. Po raz ktry z rzdu miaem wraenie, e im duej si znamy, tym mniej o sobie wiemy. Na razie chc porozmawia z Ucz dodaa. Ja. Wynocie si rozkazaa nam moja ona. Usidcie przed domem, idcie na spacer... Albo do kina rzucia Edith. Najlepiej na podwjny seans.

Severin spojrza na swoje rce. Ucz zacza krzycze na niego po niemiecku. Es tut mir leid wymamrota cicho. Ale ona wci krzyczaa. Ujem Severina za rami, dajc mu znak, eby wsta, Edith za obja Ucz i skierowaa j w stron sypialni. Wkrtce dolecia nas stamtd ich pacz. Jzyk, ktrym rozmawiay, brzmia dziwnie; nie przypomina ani angielskiego, ani niemieckiego. Severin zbliy si do drzwi sypialni. Ucz? zawoa. Naprawd nie powinnimy si przez jaki czas widywa. Czas leczy rany. Drzwi otworzya Edith. Wybij to sobie z gowy! warkna na ma. To nie s Ullmanowie. Sytuacja jest cakiem inna. Zatrzasna drzwi. Jacy Ullmanowie? spytaem, lecz Severin min mnie bez sowa i wyszed przed dom. Wybieram si do sali zapaniczej oznajmi. Pewnie nie masz ochoty mi towarzyszy... Nie byo to powiedziane tonem zaproszenia. Zazdrociem naszym onom, e przynajmniej potrafi ze sob rozmawia. Kim, do cholery, s Ullmanowie? krzyknem. Jacy Ullmanowie? Suchaj, Severin. A co bdzie, jeli wasze problemy nie znikn? Jeli okae si, e to nie my ich przysparzalimy, tylko ty sam albo co niezwizanego z nami? Co wtedy? Edith i ja nie mamy adnych problemw odpar, ruszajc w kierunku uniwersytetu. Samochd zostawi Edith, eby miaa czym wrci do domu. Pjd z tob. One chc by same. Jak sobie yczysz. Jak na krpego faceta o krtkich nogach, draowa szybko; ledwo mogem za nim nady. W poowie drogi zaczo mi brakowa tchu. Pomylaem sobie, e pewnie Winter wciga w puca wicej ni przynalen mu dziak tlenu, e zuywa powietrze nalene innym ludziom. Czym j uderzye? spytaem. Sina plama na policzku Edith miaa ksztat prostokta i bya stanowczo za dua, aby moga powsta od ciosu pici. Severin za nie wyglda na czowieka, ktry bije otwart doni. Czym, co leao pod rk odpar. To znaczy? Ksik. A wic jednak! Oto cay Severin: uderzy pisarza tym, co go zaboli najbardziej. Jak? Jak. Nie wiem. Pierwsz z brzegu. Nie patrzyem na tytu. Zblialimy si do hali sportowej. Nie zamierzaem oczywicie wchodzi do rodka. Z prawej strony pojawili si dwaj chopcy z druyny Severina. Wscy w biodrach, o paskich tykach i kabkowatych nogach, mieli charakterystyczny dla zapanikw chd, i po tym ich rozpoznaem. Gdy tak szli, wcigajc szyje w ramiona, miaem wraenie, e patrz na par osw zaprzgnitych w jarzmo. Czy Ullmanowie byli przed, czy po Audrey Cannon? zapytaem. To nie twoja sprawa. Chryste, Severin! Nawet nie wiesz, jak bardzo Edith i Ucz bd cierpie! Gdybymy kontynuowali nasz zwizek, mogyby cierpie jeszcze bardziej. Po chwili chopcy zrwnali si z nami. Bender, ten fanatyk zapanictwa, ktry w najwiksze upay pilnie trenowa, szybkim, kocim ruchem pacn Severina w plecy. Iacovelli, trzymajc przy sobie swoje dugie gorylowate apy, wyszczerzy w umiechu zby. W zeszym roku uczszcza na moje zajcia by to Wstp do historii Europy; pamitam, jak musiaem mu wytkn, e Dordogne to rzeka we Francji, a nie imi krla, jakiego Dordognea Pierwszego. Serwus, trenerze powiedzia do Severina, po czym zwrci si do mnie: Dzie dobry, panie doktorze. Nalea do tych, ktrzy uwaaj, e ludzi ze stopniem naukowym jest mniej ni admiralicji. To dziwne, e si nie orientowa, i Severin Winter rwnie posiada tytu doktora. Zadzwoni do ciebie rzekem do Wintera. Ja. Patrzc, jak idzie w stron hali sportowej, z Benderem po jednej rce, z Iacovellim po drugiej, nie mogem oprze si pokusie i krzyknem: Wiem, co to bya za ksika! To bya moja powie! Kilka dni wczeniej podarowaem Edith moj pierwsz powie historyczn, t o francuskiej wiosce, ktrej mieszkacw wykoczya duma. Nakad ju dawno si wyczerpa, a bya to jedyna moja ksika, ktrej Edith nie czytaa. Rozmawialimy o ewolucji, jakiej ulega pierwotny styl pisarza, i chciaem, eby zobaczya, od czego ja zaczynaem. Ksika ta opase tomiszcze w twardej oprawie, liczce ponad czterysta stron moga by cakiem niebezpiecznym narzdziem zbrodni. (Pniej Severin powiedzia do Edith:

Zarozumialstwo tego skurwiela nie ma granic. Tak jakby powie wagi muszej moga zostawi jakikolwiek lad na ciele, nie mwic ju o takim siniaku jak twj. Ale dabym gow, e wanie ni si posuy! Pewnie kcili si na mj temat, Severin si zezoci... I jak lepiej da upust frustracji, ni ciskajc w on ksik jej kochanka?) Ale wtedy, przed hal, Severin zignorowa moje sowa. Nie odwrci si, jego ciki, niedwiedzi chd nie uleg zmianie. Tylko Bender zerkn przez rami, jakby sdzi, e woam do niego. Spojrzenie mia ponure i nieruchome jak budynek, do ktrego weszli po chwili. Szary budynek z betonu, stali i szka, peen chlorowanej wody, wydezynfekowanych mat, oszronionych rur urzdze klimatyzacyjnych, napompowanych piek oraz maci i pudrw skutecznie zwalczajcych grzybic stp i krocza, stanowi krlestwo Severina Wintera i wiedziaem, e nie mam w nim czego szuka. I tak wygldao nasze zerwanie. Severin wycofa si do sali zapaniczej, ja za udaem si do biblioteki, w ktrej przesiedziaem kilka godzin, czekajc, a Edith z Ucz nagadaj si do syta. Trudno mi byo sobie wyobrazi je razem, pochonite rozmow. Kiedy wrciem do domu, dzieci bawiy si w kuchni, a Ucz przygotowywaa kolacj. Szykowaa jakie skomplikowane danie, cho nie podejrzewaem jej o to, e chce hucznie obchodzi zerwanie z Winterami. Pobawcie si gdzie indziej poleciem dzieciom. Nie przeszkadzajcie mamie. Ale Ucz pragna mie synw koo siebie, czu, e dom ttni yciem. Zabraem si do krojenia rzodkiewek. Jack wygrzeba stary przewodnik po Europie; czyta nam fragmenty dotyczce rnych atrakcji dla dzieci i na bieco informowa nas, ktre miasta najchtniej by odwiedzi. Bart zjada rzodkiewki tak szybko, jak je kroiem; od czasu do czasu wypluwa plasterek, celujc w Jacka. W trakcie kolacji Ucz gawdzia z Jackiem, a Bart co chwila odpycha od siebie talerz z jedzeniem. Uwiadomiem sobie, e dawno nie jedlimy posiku wsplnie z synami. Po kolacji, kiedy Jack obiecywa Bartowi, e przygotuje mu kpiel i nie bdzie go topi w wannie, Ucz szepna do mnie: Jako nad sob panuj, pki oni s na nogach. Nie kadmy ich jeszcze spa, dobrze? Moe bymy si wybrali razem do kina? Wykpaem si z synami; ich mae ciaka byy gadkie i jedwabiste jak futerka mokrych szczenit. Potem, ubierajc si, signem do szuflady i wycignem slipy, ktre Severin przefasonowa mi yletk. Cisnem je do kosza na mieci, zastanawiajc si, dlaczego Ucz ich wczeniej nie wyrzucia. Z azienki dolatyway odgosy pluskania; ona zaja moje miejsce w wannie, widocznie czua potrzeb kontaktu z dziemi. Druga para slipw te bya przecita w kroczu; trzecia i czwarta rwnie. Nie miaem ju ani jednej pary gaci! Wcignem na goy tyek stare sztruksowe spodnie i pojechalimy do kina. Film nadawa si dla rodzin z dziemi, nie zawiera bowiem adnych elementw erotycznych, a liczne sceny przemocy pokazane byy w prostej, niewyrafinowanej formie. Niedowiadczony mieszczuch imieniem Robert wdruje przez gusz, spotykajc po drodze rne bestie, zarwno dwunone biaych oraz Indian jak i czworonone, ktre ucz go sztuki przetrwania. I o tym jest chyba film, o przetrwaniu. Dziki otrzymywanym radom i wskazwkom Robert apie wiewirki i robi z ich futerek rkawice, zaczyna nosi buty z zajczych skr, zapuszcza wosy jak Indianin, eby mu byo ciepo w gow. Spotyka te wielu ludzi sabych, ktrzy dostali pomieszania zmysw lub s o krok od szalestwa, takich, co yj w ustawicznym strachu; w przeciwiestwie do niego, nie posiedli umiejtnoci niezbdnych do przetrwania. Robert wkracza w wiat dziewiczej przyrody jako mody czowiek: chopicy, ogolony blondyn w ubraniu, ktre idealnie na nim ley. Gdy ten wiat opuszcza pomarszczony, zaronity, odziany w skry wyglda jak zwierz, ktre ze staroci skurczyo si i futro zwisa na nim w lunych fadach. Z dala od cywilizacji nauczy si niczego nie ba i nic nie czu. Zdaje si, e aby mc przetrwa, naley zapomnie o tym, co byo, pogodzi si z losem. Pod koniec filmu wida, e Robert przystosowa si do ycia w guszy i pogodzi na przykad z tym, e jego on zgwacono, a ca rodzin zabito i powiartowano. Film by potwornym kiczem, nakrconym ze mierteln powag i z powag odbieranym przez ca publiczno oprcz Ucz, ktra wiedziaa co nieco o przetrwaniu i parskna miechem od razu przy scenie pierwszej rzezi. Dlaczego si miejesz? spyta szeptem Jack. Bo nie ma w tym dba prawdy odpara Ucz. Wkrtce Jack wybucha miechem, ilekro sysza miech matki, a Bart, przyzwyczajony do ogldania kreskwek, dzielnie im wtrowa. Byo mi troch gupio, ale rechotaem najgoniej ze wszystkich. Oczywicie widzowie mieli nam to za ze, zerkali na nas z jawn wrogoci, zwaszcza podczas najzabawniejszej sceny w caym filmie. Musiaem wyj z Bartem do toalety, wic pocztek przegapiem, ale wrcilimy w chwili, gdy bohater zblia si do starej drewnianej szopy. Trwa to strasznie dugo, napicie ronie. Wiemy, e w szopie od kilku dni ukrywa si wariatka ze swoimi martwymi dziemi; dzieciaki le na ziemi niczym puszki, ktre wysypay si z torby na zakupy. Wiemy rwnie, e wczeniej Indianie urzdzili krwaw rze. Kobieta czyhajca za drzwiami zabija kadego, kto prbuje zajrze do szopy, po czym wciga zwoki do rodka. Nie wiadomo, kto zabi dzieci: ona czy Indianie. Kiedy nasz bohater przysuwa rk do drzwi, widzowie wstrzymuj oddech; maj nadziej, e czowiek, ktry tak doskonale nauczy si radzi sobie

w guszy, wymyli co mdrego. Oczywicie najmdrzej by byo, gdyby w ogle nie otwiera drzwi, ale taki pomys nie przychodzi mu do gowy. Kilka rzdw przed nami z pi czy sze dziewczynek usiowao ostrzec Roberta. Nie! Nie! jczay, widzc, jak kadzie na klamce do w rkawicy z wiewirczego futerka. Nagle z drugiego koca sali rozleg si krzyk: No szybciej, ty durna pao! Otwrz te przeklte drzwi! Ucz i chopcy ryknli miechem. Ja rwnie, cho rozpoznaem ten poirytowany gos. Naturalnie nalea do Severina Wintera. Kiedy film si skoczy, zaczem pogania Ucz i chopakw. Nie dlatego, ebym si ba spotkania z Winterami, ale dlatego, e padao i nie chciaem zmokn. Przesta mnie tak cign powiedziaa Ucz. Lubi chodzi po deszczu. Akurat odjedalimy spod kina, kiedy ze rodka wyonili si Winterowie z crkami. O! krzykn Jack. Tam jest Fiordiligi! I Dorabella! zapiszcza Bart. Otwrz te przeklte drzwi! zawoaa Ucz i rozemiaa si tak dziwnie, e przeszy mnie ciarki. Po powrocie do domu pooylimy synw spa. Nie rozpacz si, nie zaami obiecaa moja ona. Szlag by trafi Winterw! rozzociem si. Zawsze wszystko byo po ich myli. Winterw? Ju nie Edith i Severina? Po chwili wzia mnie za rk. Ale moemy si z nimi dalej przyjani? Tak. Cho nie od razu. Pocztki zwykle s trudne, lecz potem skrpowanie minie i bdzie jak dawniej, tyle e bez seksu, prawda? Prawda. Znw bdziemy przyjacimi. Ty durna pao rzeka, po czym pokrcia ze smutkiem gow i jednak si rozpakaa. Przytuliem j do siebie. Mymy nigdy nie byli przyjacimi. Bylimy kochankami. czy nas tylko seks, a jak seks odpadnie, nie zostaje nic. Zadumaem si na moment nad zaronitym Robertem, odzianym w skry zabitych przez siebie zwierzt, ktry wdruje po wiecie, otwierajc kolejne drzwi. Jego twarz z kadym dniem coraz bardziej si przeobraa: znika z niej inteligencja, pojawia si upr i wytrwao. I pomyle, e do tego sprowadza si przetrwanie do krwawej, bezsensownej wdrwki i zdobywania nowych, niepotrzebnych dowiadcze. Nawet nie wiem, czy bylimy kochankami powiedziaa ze szlochem Ucz. Oczywicie, e tak. Chyba tylko jebakami! Nie, nieprawda. Ale musi min troch czasu, nim to zrozumiesz. Czas jest najwaniejszy. Czas... historia... historia nic nie znaczy. W gosie Ucz sycha byo gorycz. Ciekawe, kto jej to powiedzia? Nie zbliaj si do mnie! zawoaa, po czym dodaa agodniej: Przez jaki czas, dobrze? Zaczem si rozbiera. Musz sobie kupi nowe slipy rzekem, ale ona milczaa. Dlaczego to zrobia? spytaem spokojnie, bez pretensji czy wyrzutw. Jak moge do tego dopuci! krzykna, ignorujc moje pytanie. Na jej wystraszonej, obolaej twarzy malowao si oskarenie. Nie pomylae o mnie! O tym, jak bd si czua! Zastanawiaem si, czy Edith z Severinem rwnie si w tej chwili kc. Nawet teraz mylisz tylko o niej! Szczerzc zoliwie zby, wyrwaa mi z rki pocite yletk slipy. (Przypomniaa mi si scena z filmu, kiedy ta biedna wariatka stoi wrd swoich zamordowanych dzieci i mwi z umiechem do Roberta: Prawda, jaka jestem cwana? Wiedziaam, gdzie ukry dzieciaki, eby nikt im nie wyrzdzi krzywdy). To moja robota owiadczya, nasadzajc je sobie na gow niczym kapelusz. Wiem odparem delikatnie, starajc si j uspokoi, ale ona krcia niecierpliwie gow, jakbym nic nie rozumia. I nagle doznaem olnienia: ta pierwsza zniszczona para, o ktr podejrzewaem Severina, te bya jej dzieem. Dojrzawszy zmian na mojej twarzy, Ucz skina energicznie. No wanie! zawoaa radonie. Tak! To ja je pociam! Wygldaa niemal na uszczliwion, lecz po chwili oczy znw zaszy jej zami. Kocham go wyznaa ze szlochem. Jestemy w niezych tarapatach! Zobaczysz, wszystko bdzie dobrze. Rozemiaa si i przez kilka minut chichotaa nerwowo, a potem zasna, pochlipujc cichutko. W rodku nocy Jack obudzi si z paczem. nia mu si scena z filmu: kilku starym, nieustraszonym achudrom z guszy zebrao si na wspominki. Opowiadaj sobie o rnych okropnociach, jakie widzieli. Jeden na przykad widzia, jak facet rozpru innemu brzuch, wyduba ze rodka kawaek kiszki i pomacha ni

psu przed nosem. Psisko chwycio kiszk w zby i pognao w krzaki, wywlekajc z trupa reszt bebechw. Wyjaniem mojemu wraliwemu dziecku, e w prawdziwym wiecie takie rzeczy si nie zdarzaj i e ten zy sen ju nigdy wicej mu si nie przyni. Zobaczysz, wszystko bdzie dobrze. Ach, te kamstwa, ktre pomagaj nam zasn! Pacz Jacka nie zbudzi jego modszego brata, ktry spal twardo niczym w w skorupie. Ucz rwnie spaa kamiennym snem. Odczekaem, a Jack znw zanie. Potem czekaem, a w domu Winterw zanie Severin. Wiedziaem, e dzisiejszej nocy Edith podobnie jak ja nie bdzie w stanie zmruy oka. Spacerowaem po pogronym w ciszy domu, palc papierosy. Byem pewien, e Edith robi to samo. Musiaem z ni pomwi, musiaem usysze jej gos. Kiedy wydawao mi si, e mino dostatecznie duo czasu, wykrciem numer Winterw i posugujc si naszym kodem, rozczyem si w trakcie pierwszego dzwonka. Chwil staem przy telefonie; widziaem w mylach, jak Edith zblia si do aparatu, zapala nastpnego papierosa, odgarnia za ucho dugi kosmyk wosw, potem kadzie na suchawce szczup, kocist rk i czeka, a telefon znw zabrzczy. Ponownie wykrciem numer. Jak zwykle, nim usta pierwszy dzwonek, suchawk podniesiono. Edith pi powiedzia Severin. 9 Kompleks wicemistrza Kiedy ju zerwalimy, ale zanim jeszcze ochonlimy po zerwaniu, czulimy si niezrcznie, ilekro natykalimy si na siebie w sklepie czy na parkingu. Nic dziwnego, skoro dotd spotykalimy si w zupenie innych okolicznociach. Nasze dzieci oczywicie nadal chciay si ze sob bawi. Czasem udawao nam si przez tydzie chodzi innymi drogami, a potem znw gdzie na siebie wpadalimy; wiadomo, jak bardzo stajemy si sobie obcy, dziaaa na nas paraliujco. eby byo mieszniej, ktrego dnia Edith i ja czekalimy w dwch kolejkach do dwch okienek w banku. Ucz i ja mamy nadziej, e wkrtce zaczniemy si z wami widywa powiedziaem. Z pocztku wszystkim pewnie bdzie ciko, ale... Mnie nie odpara lekko. Nie? Trzeba zapomnie o tym, co byo. Ja ju zapomniaam. Kamaa. Po prostu staraa si zaguszy w sobie uczucie, jakie do mnie ywia. Musiaa tak robi dla witego spokoju, eby Severin nie wierci jej dziury w brzuchu. Ucz prawie si nie odzywaa. Jej milczenie byo bolesne jak jtrzca si rana. W kocu wyznaa mi, e ilekro spotyka na miecie Severina, ten zawsze odwraca gow. Brzydzi si mn... rzeka, a kiedy prbowaem wzi j w ramiona, odsuna si. Teraz ona cierpiaa na bezsenno. Kada si spa (w bielinie) o coraz pniejszych porach, potem zacza wstawa w rodku nocy i wychodzi na spacer. Przecie nigdy nie lubia spacerowa. Wzruszya ramionami; nie chciaa mi zdradzi, dokd chodzi w nocy. A ja nie nalegaem, wiedzc, e bezsenno naley pokonywa delikatnie. Kilka miesicy temu planowalimy, e podczas trwajcych trzy lub cztery dni akademickich mistrzostw kraju w zapasach kada para spdzi ze sob dugi, romantyczny weekend. Edith i ja zostaniemy w domu, eby pilnowa dzieci, a Ucz pojedzie z Severinem do Stillwater w stanie Oklahoma, aby wraz z nim witowa zwycistwo jego wychowanka, Georgea Jamesa Bendera. Bender, sdzilimy, bdzie tak przejty zawodami, e nawet nie zauway, i ta obca, cho znana mu z widzenia kobieta, ktra w hotelu zajmuje pokj ssiadujcy z pokojem Severina, to wanie Ucz. Z kolei Edith i ja czsto pokazywalimy si razem na miecie, wic jak tumaczylimy Severinowi, ktrego jednak drczyy obawy na pewno nikt nas o nic nie zacznie podejrzewa, zwaszcza e bdziemy otoczeni gromadk dzieci. Wreszcie Severin si zgodzi: Edith zostanie na miejscu ze mn, Ucz za pojedzie kibicowa jemu i Benderowi, a kiedy Bender zanie kamiennym snem gladiatora, bd mogli co noc dokazywa na wibrujcym hotelowym ou. Ucz czekaa na mistrzostwa w Stillwater w Oklahomie jak na upragnion podr do Parya. Niestety, wyjazd nie doszed do skutku. Ty te czekae powiedziaa. Cieszye si na myl, e tyle czasu bdziesz mg spdzi z Edith, budzi si z ni rano w jednym ku, w cigu dnia dotyka ukradkiem jej ciaa i gromadzi siy na nastpn noc. Wic nie mw, e tylko ja si nastawiaam na Stillwater. Wszyscy si nastawialimy rzekem. Severin nie. Chyba si ba tego wyjazdu. Prbowaem j pocieszy, ale odsuwaa si ode mnie i wychodzia na spacer. Przez tych kilka dni, kiedy Severin by z Benderem w Stillwater, Ucz spacerowaa non stop. Ktrego wieczoru (Severin jeszcze nie wrci) posza do Winterw, eby porozmawia z Edith. O czym? Nie miaem zielonego pojcia. Spotkaa j niespodzianka dom by peen hamburgerw, puszek z col, chrupek kartoflanych oraz zapanikw: Iacovelli, Tyrone Williams oraz inni chopcy z druyny, ktrzy nie zakwalifikowali si do mistrzostw,

opiekowali si crkami Winterw, bo okazao si, e Edith pojechaa z mem i Georgeem Jamesem Benderem do Stillwater. Edith w Stillwater? Pasowaa tam jak kwiatek do koucha. Nigdy nie byem w Stillwater, ale wiedziaem, e wanie z Oklahomy wywodzi si jedna z najsilniejszych druyn zapaniczych, Oklahoma State Cowboys. Zastanawiaem si, jaka jest ta Oklahoma. Wyobraziem sobie paski, cuchncy rop krajobraz, ziemi zdeptan przez bydo, kowbojw i zapanikw. A samo Stillwater? Przed oczami stano mi kilka domw nad mierdzc rzek, rzd maych, klimatyzowanych hoteli wzdu szosy oraz tumy spragnionych zapanikw na koniach, ktrzy kbi si wok jedynego w miasteczku baru i zamawiaj oczywicie tylko oranad. Biedna Edith! Skoro tak bardzo nie chciaa jecha, to dlaczego si w kocu wybraa? Bo Severin nie pozwoli jej zosta samej. Nie ufa jej wyjaniem. Skd wiesz? Poniewa nigdy jej nie ufa. Przez cay okres znajomoci z nami. Szukalimy w prasie szczegowych relacji z Oklahomy, ale zapanictwo nie jest dziedzin, o ktrej New York Times by si rozpisywa. W czwartek znalelimy jedynie krtk wzmiank: DRUYNA ZAPANICZA Z IOWA FAWORYTEM AKADEMICKICH MISTRZOSTW KRAJU Stillwater, Oklahoma (AP). Zajmujcy trzeci pozycj gospodarze, zawodnicy uniwersytetu stanowego Oklahoma, maj nadziej pokona druyn z Iowa, ktra broni tytuu mistrza w rozpoczynajcym si dzisiaj midzyuczelnianym turnieju zapaniczym o mistrzostwo kraju. O pierwsze miejsce walczy bd rwnie zawodnicy uniwersytetu stanowego Oregon, obecnie na drugiej pozycji, oraz zajmujca czwarte miejsce druyna uniwersytetu Oklahoma. W zespole uniwersytetu Iowa znajduj si trzej utytuowani zawodnicy, panuje jednak opinia, e Willard Buzzard (waga prednia; 2301) nie powtrzy zeszorocznego sukcesu. Bronicy tytuu Buzzard rozstawiony zosta za Georgeem Jamesem Benderem (2000), zwycizc turnieju na Wschodnim Wybrzeu i jedynym spord zawodnikw trenujcych na wschd od Missisipi, ktry w Stillwater ma szans zdoby tytu. Dwa tygodnie temu, po turnieju w Annapolis, znawcy ogosili Bendera najlepszym zapanikiem swojego pokolenia; na dwadziecia stoczonych walk w osiemnastu pooy przeciwnikw na opatki... W artykule nie byo sowa o tym, dlaczego Edith wybraa si do Stillwater. Nie byo wzmianki o jej rozkadzie dnia, o tym, czy zwiedzia Muzeum Historyczne i czy obejrzaa malowido najwikszej krowy, jak kiedykolwiek ubito w stanie Oklahoma. Pitkowy New York Times przynis kolejn porcj suchej statystyki. W kategorii wagi predniej Willard Buzzard z druyny Iowa State przeszed przez obie walki eliminacyjne: w jednej pooy na opatki zawodnika uniwersytetu Yale (pierwsza runda 0,55), w drugiej pokona na punkty (157) zawodnika Colorado State. Mike Warner z uniwersytetu Lehigh, ktry w Annapolis zaj drugie miejsce za Benderem, w pierwszej walce eliminacyjnej pokona zawodnika uniwersytetu Minnesota, zwycizc Wielkiej Dziesitki (44, 54 w dogrywce), a w drugiej (druga runda 1,36) pooy na opatki kadeta z Army War College. Hiroshi Matsumoto z zespou Oregon State docisn do maty Curta Strodea reprezentujcego barwy uniwersytetu Wyoming (pierwsza runda 1,12), a potem zwyciy na punkty Iraczyka studiujcego na uniwersytecie w Los Angeles (111). George James Bender przeszed eliminacje bez trudu, kadc na opatki Akir Shinjo z druyny Portland State (trzecia runda 1,13) oraz Lesa McCurtaina, nadziej gospodarzy (pierwsza runda 1,09). Ci czterej zawodnicy zwyciyli rwnie w wierfinaach. Artyku cign si dalej w tym stylu kto kogo pokona, kto kogo pooy, same nudy na pudy. Wyobraziem sobie, jak Severin pochyla si nad saatk owocow i szeptem tumaczy co Benderowi. Na stole le rne papiery, na ktrych zapisane s wyniki poszczeglnych walk, analizy i prognozy, informacje na temat ulubionych chwytw Matsumoto i tym podobne rzeczy. Bender, ktry po walce z zawodnikiem reprezentujcym Portland State ma otart skr na brodzie i podbite, zawice oko, zajada si saatk z krewetek. Malutki widelczyk ginie w jego potnej doni o krtkich, grubych palcach i obandaowanych, spuchnitych kykciach. Nie opychaj si tym gwnem mwi do zawodnika Severin, po czym zwraca si do siedzcej midzy nimi ony, przed ktr stoi zupa z homara: Czy ty oszalaa? Zamawia w Oklahomie homary?! Ciekaw byem, jak sobie Winterowie radz. Ucz za bya ciekawa, jak sobie radz zapanicy Wintera, ktrzy niacz jego dzieci. Posza sprawdzi. Miaa za ze Edith i Severinowi, e nie poprosili nas o opiek nad crkami. Dziewczynki s w dobrych humorach oznajmia po powrocie. Cay dzie wsuwaj hamburgery. Pewnie surowe, pomylaem, ale zanim zdoaem otworzy usta, Ucz dodaa: Chopcy twierdz, e jeli Bender pokona w pfinaach Japoczyka, to tytu mistrza ma w kieszeni. Twierdz, e kiedy jeszcze studiowa na Iowa State, codziennie rozkada Buzzarda na treningach.

Co mnie to obchodzi? Naburmuszya si. Wiedziaem, e marzy o tym, aby by teraz w Stillwater. Skoro obieca, mimo wszystko powinien by ci zabra rzekem. Mieszkalibycie w oddzielnych pokojach... Ale Severin ma umys paranoika; chocia sam doprowadzi do zerwania, nie wierzy oczywicie, e to ju koniec. Kretynowi si wydaje, e gdyby zostawi tu Edith, zakradabym si do niej po ciemku i prbowa j zgwaci! Ja bym tak zrobia. Gdybym bya w Stillwater, zakradabym si do Severina i na pewno bym go zgwacia. Zaskoczya mnie. Nie potrafiem nic na to odpowiedzie. Po chwili wyruszya na kolejny spacer. Wyobraziem sobie Edith spacerujc po Stillwater, pijanych kowbojw, gapice si na ni krowy, wyjce kojoty. Sobotni New York Times poda, e szeregi w wadze predniej przerzedziy si zgodnie z oczekiwaniami. Willard Buzzard z druyny Iowa State stoczy zacity pojedynek pfinaowy z Mikeem Warnickiem z zespou Lehigh, wygrywajc zaledwie dwoma punktami (1210). (W meczu finaowym w Annapolis Bender z atwoci pooy Warnicka na opatki; wygldao na to, e tu w finaach Buzzard bdzie mia powane trudnoci). Bender, prowadzc w trzeciej rundzie (90), naderwa Hiroshiemu Matsumoto misie grzbietowy; kontuzja zawodnika z Oregon State uniemoliwia mu dalsz walk i Bender automatycznie przeszed do finau. wietnie ucieszya si Ucz. Japoczyk by jego najgroniejszym rywalem. Jeli nie bdzie adnej niespodziewanej obsuwy, Bender ma ju zwycistwo w kieszeni. Jak to nie bdzie obsuwy? Boe, nienawidziem tych ich powiedzonek. Mam nadziej, e utknie w windzie i spni si na mecz! e zje zatruty kawaek woowiny i wylduje w szpitalu! e da si uwie jakiej kowbojce i nie bdzie mia siy walczy! Wznios otarzyk na cze Buzzarda i przez ca noc bd si modli o jego zwycistwo. Niech Bender przegra! Niech go nagle pochonie jaki wany problem z genetyki! Najlepiej niech mu wasne geny wytn jaki numer! Niech Severin dozna takiego upokorzenia, eby ju wicej nie odway si nikogo trenowa! Przesta. Prosz ci, przesta. Dlaczego go nienawidzisz? Dlaczego? W niedzielnym New York Timesie nie byo sowa na temat zapasw. Walki finaowe zaczynay si o smej wieczorem czasu miejscowego. Wiedzielimy, e gazeta zamieci wyniki dopiero w poniedziakowym wydaniu. Mogabym zadzwoni do domu Winterw. Chopcy na pewno ju je znaj. Chopcy na pewno ju je znaj powtrzyem zgryliwie. Jak chcesz, to dzwo. No dobrze, mog poczeka do jutra rzeka, poskramiajc ciekawo. Kilka minut po pnocy skoczyy mi si papierosy, wic wyskoczyem do pizzerii Mama Paduzzi, jedynego lokalu w okolicy, ktry by czynny o tak pnej porze; jak zwykle roio si w nim od studentw i rnych podejrzanych typw. Przy automacie z papierosami spotkaem Edith. Severin sta si tak zagorzaym przeciwnikiem palenia, e teraz nawet gdy w rodku nocy zabrako jej fajek, sama musiaa po nie jecha. Edith nie znosia Mama Paduzzi, w dodatku jakich dwch podrywaczy ypao na ni okiem, tote chyba szczerze ucieszya si na mj widok. Ju wrcilicie? zdziwiem si. Nie bylimy a tak daleko. A ja mylaem, e Oklahoma ley na kocu wiata. Niewiele si pomylie odpara ze miechem. Ja te si rozemiaem. Nagle Edith zamilka i spojrzaa gdzie w bok, jakby przypomniay jej si te szczliwe chwile, ktre spdzilimy razem. Musz i powiedziaa. Zostawiam wczone wiata w samochodzie. Ruszya do drzwi, potem wsiada do wozu, wyczya wiata i przez kilka sekund tkwia nieruchomo, wpatrujc si w kierownic. Nie moemy si widywa. Pod adnym pozorem. To nie ma najmniejszego sensu. Gdyby Severin od czasu do czasu zamieni sowo z Ucz... Nawet nie wiesz, jak ona cierpi... chyba si w nim naprawd zadurzya i... Wiem przerwaa mi zniecierpliwionym tonem. Dziwi si, e wczeniej tego nie zauwaye. Ale na Severina nie licz. On nie chce rozmawia z Ucz. Nie chce na ni patrze. Nie chce wyrzdzi jej wikszej krzywdy. Jakim prawem nas nienawidzi? Nie was, tylko mnie odpara. Pooyem rk na jej ramieniu, lecz odsuna si szybko. Zajmij si Ucz, a mn si nie przejmuj. Ja nie cierpi. Nie jestem w tobie zakochana. Po co mi to mwisz? Wczya silnik. Zauwayem, e zy ciekn jej po policzkach. Co opakiwaa? Kiedy wrciem do domu, znalazem kartk od ony. Pojechaa zobaczy si z Edith. Przez chwil zapewne rozmawiaa z Severinem, bo przecie Edith zjawia si dopiero pniej. O czwartej nad ranem

ruszyem do Winterw po swoj zgub. Leaa zwinita w salonie na kanapie i stanowczo odmwia powrotu do domu. Severina nie byo wida. Poszed spa kilka godzin temu owiadczya Edith. Ja te ju id na gr. Powiedziaa, e Ucz moe zosta na kanapie, jeli sobie tego yczy. Ucz wanie tego sobie yczya. Opuciem dom Winterw mniej wicej po godzinie, wiadom, e nic nie wskram. W poniedziaek wpada mi w rce gazeta uniwersytecka. Do dzi nie wiem, co napisa dziennikarz New York Timesa, ale wtpi, by zamieci tyle informacji o zawodach w Stillwater co nasza lokalna prasa. Tytu artykuu brzmia: PORAKA BENDERA W FINAACH; WINTER REZYGNUJE Z TRENERSTWA. W New York Timesie na pewno pominito ten szczeg. A to ciekawostka, pomylaem sobie. Nie mogem uwierzy w porak Bendera. Willard Buzzard z uniwersytetu Iowa State przypuszczalnie te nie. Zabrako mi pary owiadczy po walce Bender. Willard Buzzard, ktry jeszcze dwa lata temu by koleg Bendera z druyny, powiedzia dziennikarzom, e z punktu wyczu, i Bender nie jest w formie: Robi wraenie osowiaego. Wspominajc ich wsplne treningi, rzek: George zawsze dawa mi porzdny wycisk i nigdy mu tego nie zapomniaem. Wreszcie mogem si zrewanowa. Z gazety wynikao, e Buzzard stoczy zaarty, agresywny pojedynek. Nie stanem na wysokoci zadania oznajmi George James Bender. Trener Severin Winter potwierdzi sowa swojego wychowanka: George nie by sob. Sdz, e wyprztyka si do cna wczorajszego wieczoru. Mia na myli zwycistwo w pfinaach nad Hiroshim Matsumoto z zespou Oregon State. Na konferencji prasowej w Stillwater Winter powiadomi dziennikarzy, e zamierza zrezygnowa z pracy trenera. Po powrocie na uczelni zdementowa plotk, jakoby przegrana Bendera miaa wpyw na jego decyzj. Ju od dawna nosiem si z tym zamiarem. Chc powici wicej czasu onie i dzieciom, a take pracy naukowej w instytucie germanistyki. Na pytanie dziennikarzy, czy bdzie peni obowizki trenera, dopki wadze uczelni nie znajd kogo na jego miejsce, odpar, e tak. Pniej te bd wpada do sali, eby troch powiczy. Bender nie szczdzi Winterowi pochwa. Bez niego nie dotarbym do finaw. Reszta zaleaa wycznie ode mnie. Przykro mi, e zawiodem trenera. Gdy go spytano, czy czuje si zawiedziony, Winter pokrci z umiechem gow. Nie. Tylko sami sobie moemy sprawi zawd odpar. Nie czujmy si odpowiedzialni za wszystkich wkoo. Niech kady odpowiada za siebie. Prosz, prosz! Taka refleksja rzadko pojawia si w prasie na kolumnie sportowej. Nie do wiary! zawoaem. Jaki by wynik? Ta gupia gazeta nawet nie podaje wyniku. Buzzard prowadzi w ostatniej rundzie dwanacie do piciu odpara Ucz. Potem pooy Bendera na opatki. Sowem, rozgromi go! Niesamowite! Moe Bender by chory albo co? Ucz popatrzya na mnie z wyszoci, po czym szybko odwrcia wzrok, nie chcc, ebym zauway jej spojrzenie. Za pno. O co chodzi? spytaem. Co si stao? Nic. Benderowi zabrako pary rzeka, wci odwrcona do mnie plecami. Tak jak pisz w gazecie: wyprztyka si do cna wczorajszego wieczoru. Wyprztyka si? Co za ohydny argon! Nie stanem na wysokoci zadania zacytowaa pokonanego zawodnika, po czym nagle parskna miechem. Nie podoba mi si ten miech; ostry, zjadliwy, by cakiem nie w stylu Ucz. Rozmawiaa z Edith. Co mwia? Zazdrocisz, prawda? Sam by z ni chtnie porozmawia? Przesta, Ucz. Co ci powiedziaa? Ucz nie ma mciwej natury, tote zdumia mnie wyraz determinacji na jej twarzy, z ktrego jasno wynikao, e ona zamierza mi si odpaci. Ale za co? Edith bya wcieka, e Severin kaza jej ze sob jecha. No widzisz? zawoaem. Nietrudno si byo domyli... Zamknij si! przerwaa mi. Jeszcze jej nie widziaem w tak bojowym nastroju. Jeli chcesz usysze, jak byo, to nie przeszkadzaj! W porzdku. Przepraszam. Spodoba ci si ta historyjka! W jej gosie brzmiaa obca nuta okruciestwa. Oj, jak ci si spodoba! Mw, Ucz. No wic Edith bya wcieka, e Severin jej nie ufa, e boi si zostawi j sam na trzy dni i trzy noce. On oczywicie twierdzi, e to nie jej, lecz tobie nie ufa, i e dlatego nalega, aby z nim pojechaa. Nonsens. Gdyby ufa Edith, mn by si nie przejmowa. Zamknij si! Gos ony zaama si, jakby bya na granicy histerii; po chwili wzia si w gar. Miaa do niego al, e, jak to okrelia, pozbawia j wolnoci. Chciaam mu pokaza, e nie moe prowadza mnie na smyczy jak psa. Wanie tak powiedziaa. Zawsze bez protestu akceptowaam jego decyzje. Nawet wtedy, gdy oznajmi, e musimy z wami zerwa, nie sprzeciwiam si. Dugo si na ten temat rozwodzia. I co dalej?

W Stillwater Severin te na nic Edith nie pozwala. Chciaa polecie na jeden dzie do Denver, w ktrym nigdy nie bya, i wrci nazajutrz rano. Nie zgodzi si. Potem chciaa po prostu zaj si czym innym, pozwiedza miasto, zamiast codziennie oglda walki. I te si nie zgodzi? Edith mwi, e nie. Chryste! No wic uznaa, e skoro jej nie ufa, powinna jako sobie zasuy na ten brak zaufania. I strzelia prosto w dziesitk. W jak dziesitk? Rany boskie, o czym ty, do diaba, mwisz? Bender by wyczerpany po pitkowej walce pfinaowej cigna Ucz. Severin chcia obejrze reszt pojedynkw, wic poprosi Edith, eby zawioza Bendera do hotelu. Mieli wynajty na trzy dni wz. Okazuje si, e Bender nie umie prowadzi. Co? Nie umie prowadzi samochodu? Tak, ale wielu innych rzeczy te nie potrafi oznajmia moja ona. Przyjrzaem si jej uwanie. Nie, Ucz. O nie! Zmylia to sobie, kamiesz... Jeszcze nic nie powiedziaam. Ale ju kamiesz! Skoro tak, to znaczy, e Edith mnie okamaa. Zawioza Bendera do hotelu... Nie! Pooya go do ka... Nie! No i okazao si... mwia ironicznym tonem, naladujc gos Edith e chopakowi zabrako pary, e nie stan na wysokoci zadania. Nie wierz! Edith uwodzia Bendera? To niemoliwe! Moe powiedziaa mu, e spenia polecenie trenera? Moe, e seks pozwoli mu si zrelaksowa? W kadym razie Benderowi nie wyszo. Edith e. Moe. Nie wiem. Wiesz, na pewno wiesz rzekem. I co byo dalej? Severin wrci do hotelu i zasta ich razem w ku. Nie wierz! Bender mia min zbitego psa... No, ja myl! Pewnie czu wyrzuty sumienia, e nie by w stanie zaspokoi Edith, a zatem zawid swojego trenera... A niech to diabli! Nazajutrz, tu przed walk, Severin powiedzia do Bendera: Mam nadziej, e Buzzard tak ci dokopie, e si wicej nie pozbierasz. Po czym zaj miejsce i z kamienn twarz obserwowa pojedynek. No i Bender oczywicie przegra. A Edith pewnie siedziaa na trybunie, wymachiwaa chorgiewk i gono kibicowaa, co? Nabijasz mnie w butelk, Ucz! Wiesz, co Edith powiedziaa Severinowi? Powiedziaa: Teraz jestemy kwita, jeli to nadal dla ciebie takie wane. I Severin uzna, e ma do zapasw, i postanowi zrezygnowa z funkcji trenera? Tak. Nie, moja droga. Albo Edith ma kiepsk wyobrani, albo ty. Ona to samo mwi o tobie: e jeste kiepskim pisarzem bez wyobrani i e nie wierzy, aby mg j czegokolwiek nauczy. Tak ci powiedziaa? spytaem. Lecz Ucz opucia gow i gono westchna, dajc mi do zrozumienia, e wyczerpaa temat. To nie Edith tak powiedziaa, tylko Severin, prawda? Edith nigdy by... ona podniosa gow; oczy miaa zaczerwienione od ez. Czy ty nie widzisz? spytaa. To si staje nie do wytrzymania. Niby zerwalimy, ale nie potrafimy przesta o nich myle. Nie moemy duej tak y. Ucz, kochanie... Podszedem do niej, ona jednak odsuna si ode mnie. Nawet nie zauwaye! krzykna. Czego? spytaem zdumiony. e nie potrafi ju mie orgazmu! Wytrzeszczyem oczy. Nie potrafi mie orgazmu! powtrzya.

Czy musisz si wydziera na cae gardo? Wypada przez drzwi do ogrodu, wrzeszczc: Nie mam orgazmu! Nie mam orgazmu! Nie mam orgazmu! Po czym wbiega do sypialni, rzucia si na ko i zacza szlocha. Wyszedem, zostawiajc j sam, i zadzwoniem do Severina. Suchaj, jak si czujecie, ty i Edith? Bo Ucz mi o wszystkim opowiedziaa. O jakim wszystkim? O tym, co si zdarzyo w Stillwater. Rozmawiaa z Edith... Ja. Bender si nie popisa. eby tak da dupy! Severin, bd ze mn szczery poprosiem, po czym streciem mu histori usyszan od Ucz. Wszystkiemu zaprzeczy, ale tego oczywicie naleao si spodziewa. Pniej Edith zatelefonowaa do Ucz z pretensj, e ta j zdradzia. Okazao si, i kiedy rozmawiay wczeniej, Edith kazaa Ucz przysic, e nie powie mi ani sowa wiedzc naturalnie, e ona natychmiast mi si wygada. Ucz odpara, e to Edith zawioda zaufanie Severina i e to ona powinna bya trzyma jzyk za zbami. Potem ja zadzwoniem do Edith i powiedziaem, e wiem, i caa historyjka jest zmylona. No pewnie, e tak rzeka; sdzia, e sugeruj, i Ucz wyssaa j sobie z palca. Nie. Ty j wymylia. Odpierdol si! Nie widzielimy Winterw przez wiele tygodni, wic kiedy nagle zaprosili nas na kolacj, nie bylimy pewni, co si za tym kryje. Chc nas otru zaartowaem, ale Ucz nawet si nie umiechna. Suchaj, Severin po prostu jest strasznym formalist. Pewnie wydaje przyjcie, eby nas uroczycie i oficjalnie poinformowa, e to koniec. A moe chc nas przeprosi? Za co? e nas wykorzystali? Wtpi. Przesta! Moe chc sprbowa od nowa? Akurat! Gdyby jednak co takiego zaproponowali powiedziaa czym prdzej skorzystaby z szansy. Mylisz si. Akurat! Odczep si. Severin powita nas w drzwiach. Edith rzucia palenie oznajmi wic nie dziwcie si, e zaraz podamy kolacj. Najbardziej kusz j papierosy, kiedy siedzi si przy drinkach i gada. Pocaowa Ucz w policzek w taki sam sposb, w jaki caowa swoje dzieci, a nastpnie wycign do mnie rk. Mia wyjtkowo saby ucisk doni, zwaszcza jak na zapanika; moe chcia zademonstrowa, jaki potrafi by delikatny? Edith czekaa w salonie; trzymajc obie rce zacinite na marchewce, ktr pogryzaa, nadstawia mi do pocaunku policzek. Przypomniaem sobie pierwszy wieczr, jaki spdzilimy u nich w domu; oboje byli wtedy znacznie mniej spici. Przygotowaem kalmary poinformowa nas Severin. Cay dzie spdzi w kuchni dodaa Edith. Czyszczc je i patroszc. To zajmuje najwicej czasu. Zanim si wyjmie wntrznoci, najpierw trzeba cign skr, tak cienk, lisk bonk... Ktra do zudzenia przypomina prezerwatywy! przerwaa mu Edith. Edith dzielnie mi pomagaa wyjani Severin. Nawet nie wiecie, jak si podniecia, mitoszc te olizge macki. Edith rozemiaa si. Ucz wbia zby w marchewk; rozleg si chrzst, jakby kto skrci wiewirce kark. Jak ci idzie praca? zapytaem Edith. Wanie niedawno co skoczyam. Chrupaa jedn marchewk po drugiej. Miaem ochot zapali, ale wszystkie popielniczki byy schowane. Przybyo ci na wadze, odkd rzucia palenie? spytaa Ucz. Jeszcze nie, ale rzuciam zaledwie tydzie temu. Przyjrzaem si jej uwanie, trudno jednak byo cokolwiek pozna. Miaa na sobie lun, porozcigan sukienk, jakiej przedtem nigdy by na siebie nie woya. Podejrzewaem, e Severin wybra jej kreacj na wieczr, tak aby ukry przed moim wzrokiem pontne ksztaty swojej ony. Kolacja gotowa! zawoa. Na duym pmisku leay kalmary drobno pocite szare kawaki i biae piercienie polane czerwonym sosem; wyglday jak pokrojone w plasterki palce u rk i ng. Na grze w azience crki Winterw bray kpiel. Syszelimy, jak woda leje si do wanny, jak dziewczynki si pluszcz, jak Fiordiligi drani si z

siostrzyczk, a Dorabella protestuje z piskiem. Dawno ich nie widziaam rzeka Ucz. Teraz si kpi oznajmia Edith. Siedzielimy jak cioki, w milczeniu wsuchujc si w dolatujce z gry odgosy. Marzyem o tym, eby cokolwiek przerwao krpujc cisz, ktra zapada przy stole, ale kiedy rozleg si potworny oskot, zupenie jakby kto seri z pistoletu maszynowego roztrzaska wszystkie szyby w oknach na pitrze, a po chwili przeraliwy wrzask dzieci, wystraszyem si, bo natychmiast pojem, co si stao. Edith, ktra podnosia do ust kieliszek, zacisna na nim kurczowo do; szko pko, z jej garda wydoby si nieludzki krzyk. Ucz, ktra sigaa do pmiska, podskoczya, rozsypujc kalmary po biaym obrusie. Severin i ja zerwalimy si od stou i rzucili pdem w stron schodw; Severin bieg przede mn, jczc pod nosem: O Boe, nie, nie, bagam, nie. Ju id! Ju id! Wiedziaem, co si stao, bo rwnie dobrze jak Severin znaem azienk Winterw, ich wann i prysznic. Tyle razy si tam kochaem z Edith! Musiay wypa szklane drzwi zamontowane na wannie. Boe, ile to razy rozsuwalimy je i zasuwali za sob! Byy osadzone w cigncym si wzdu wanny czarnym, liskim od brudu i mydlin rowku, w ktrym leay drobne kawaki plastiku, odamane z dziecicych zabawek. Przy najlejszym dotyku gruba, solidna tafla ze szka chybotaa si w pordzewiaej, metalowej ramie. W mojej obecnoci drzwi dwukrotnie wysuny si z rowka; zapalimy je w por, zanim rozbiy si na pododze, i ostronie wsunlimy z powrotem. Za drugim razem zezociem si: Powiedz Severinowi, eby naprawi to wistwo. Moemy tu sobie zrobi krzywd. Severin z kolei cigle poleca Edith naprawi drzwi. Wezwij jakiego hydraulika powtarza bez sensu. Podejrzewaem, e jeli drzwi zwal si na nas i jeli, nie daj Boe, doznam obrae, Severin bdzie zaciera rce z uciechy. Najbardziej by si oczywicie ucieszy, gdyby szyba pka i przy okazji ucia mi pewn cz ciaa. Ja id! Ju id! krzycza do crek. Wiedziaem, e ujrz krew, ale nie spodziewaem si a tyle. azienka wygldaa jak miejsce gangsterskich porachunkw. Stare szklane drzwi wysuny si z pordzewiaej ramy i wpady do wanny, w ktrej siedziay nagie dziewczynki, szyba roztrzaskaa si w drobny mak, a jej odamki rozprysy po caym wntrzu; skrzypiay pod butami Severina, kiedy pochylajc si nad wann, zanurzy rce w czerwonej od krwi wodzie. Nie moglimy dojrze, ktra z dziewczynek i gdzie jest ranna. Z kranu wci lecia silny strumie wody; wanna przypominaa wzburzone morze, na ktrego falach unosz si kawaki szka i bezbronne, zakrwawione dzieci. Severin poda mi Dorabell. Dygotaa z przejcia, ale ju nie krzyczaa. Wiercia si nerwowo w moich ramionach, szukajc ran na swoim ciele. Przekrciem gak nad kranem i gdy z prysznica trysn strumie wody, obmyem ma i zaczem j oglda ze wszystkich stron. Severin tymczasem ostronie unis znad licznej gwki Fiordiligi przekrzywion ram drzwiow, po czym postawi wrzeszczce, wyrywajce si dziecko pod prysznicem i te przystpi do dokadnych ogldzin. Obie dziewczynki miay liczne zadrapania i skaleczenia na rkach i ramionach. Obmacujc gow Dorabelli, znalazem gbok ran tu za jej uchem wielk, paskudn szram niemal dugoci palca, ale na szczcie ko bya nie uszkodzona. Z mokrych wosw dziecka ciekay krople krwi; kapay wolno, gdy nie przebiegaa tamtdy adna ttnica. Severin owin mocno rcznik wok nogi Fiordiligi; z kolana dziewczynki stercza trjktny kawa szka i krew laa si rwnomiern strug. Niewtpliwie obie crki Winterw znajdoway si w stanie szoku, na pewno czeka je dugi i nieprzyjemny zabieg wydubywania odamkw szka oraz zakadania szww, ale wiedziaem, e szybko wrc do zdrowia. Wiedziaem te, e pdzc po schodach, Severin ba si, i dziewczynki wykrwawi si na mier; e zanim dobiegnie na gr, jedna lub obie bd unosi si martwe w wannie. yj! krzyknem na d. (Dowiedziaem si pniej, e Ucz cay czas obejmowaa Edith, ktra tkwia nieruchomo na krzele, prawie nie oddychajc, dopki nie usyszaa, i crkom nic nie grozi). Severin, zadzwoni do szpitala i powiem, e jestecie w drodze. Severin wzi ode mnie Dorabell i znis obie dziewczynki do salonu. Tam poda je Edith, ktra blada jak trup krcc z niedowierzaniem gow, jakby to ona sama bya sprawczyni nieszczcia, drcymi rkami badaa kad ran na ich nagich ciakach. Czstujcie si kolacj rzeka do nas, nieobecna mylami. Byo jej wszystko jedno, co ze sob zrobimy. Najwaniejsze w tej chwili to dzieci. Nagle Severin nie wytrzyma. Kurwa, te drzwi mogy si zwali na was! warkn; tak naprawd to chcia powiedzie, e powinny si byy zwali na mnie i Edith, kiedy kochalimy si pod prysznicem. Nagle uwiadomiem sobie, e nie obchodzi mnie, co myl Winterowie. Uwiadomiem sobie, e w tej ich cholernej wannie kpali si przecie moi synowie; e rwnie dobrze drzwi mogy wypa z szyn, kiedy w wodzie pluskali si Jack i Bart, i e wszystko mogo zakoczy si znacznie gorzej. Okrylimy dziewczynki paszczami, potem Ucz otworzya drzwi wozu, pomagajc Edith wsi do rodka. Edith nie podzikowaa, nawet nie skina gow; tulc do siebie poharatane crki, czekaa, a Severin zapali silnik i zawiezie je do szpitala, eby lekarze jak najszybciej mogli oczyci rany i pozakada szwy.

Kiedy samochd wykrci, zauwayem z satysfakcj, e Edith pali papierosa. Ucz uznaa, e powinnimy doprowadzi azienk Winterw do porzdku. Miaa racj. Widok krwi tylko by im przypomina o tym, co si stao. Wsplnymi siami zataszczylimy cik, metalow ram oraz wiksze kawaki szka na mietnik, potem wycignlimy elektroluks i wsplnie zaczlimy odkurza. Staralimy si nie pomin adnej szparki. Znalazem odamek szka na szczoteczce do zbw; niebezpieczestwo czyhao na kadym kroku. Wypucilimy z wanny zakrwawion wod, wypucowalimy do czysta podog i ciany, zmylimy plamy krwi ze schodw, zakrwawione rczniki wrzucilimy do pralki, pralk wczylimy. Malutkim rubokrtem wydubaem z czarnego rowka przy wannie kawaeczki szka, ktre do niego wpady. I pomyle, e kiedy Edith opara si pitami o te szklane drzwi! Z pki, na ktrej Winterowie trzymali bielizn (Ale ty dobrze znasz ich mieszkanie zauwaya kwano Ucz), wyjlimy czyste rczniki i powiesili je w azience. W skrytoci ducha liczyem na to, e na dnie wanny osta si jaki kawaek szka i e Severin si na niego nadzieje. Kiedy uporalimy si z prac, wcale nie bylimy godni. Zreszt zimne, rozrzucone po biaym obrusie kalmary ochlapane czerwonym winem, ktre wylao si z kieliszka Edith, nie wyglday zbyt apetycznie. Prawd mwic, kojarzyy mi si z jakimi ohydnymi flakami, ktre chirurg wycign podczas operacji z brzucha pacjenta. W drodze powrotnej do domu nie odezwaem si ani sowem. Ucz tylko raz przerwaa cisz panujc w samochodzie. Dzieci to najwikszy skarb na wiecie rzeka. Nie odpowiedziaem, ale nie dlatego, ebym si z ni nie zgadza. Kiedy obudziem si w nocy, zobaczyem, e le sam, w dodatku w wilgotnej pocieli. Przez otwarte okno la si do rodka deszcz. Zajrzaem do kuchni, do salonu, ale ony nie znalazem. Najwyraniej wyruszya na spacer. Ciekaw byem, gdzie moga pj w tak noc. Zamknem okna w pokoju dzieci. Bart lea bezadnie rozwalony na ku, ciskajc w palcach rg przecierada. Szczupe ciao Jacka tchno wdzikiem, ktrego mgby mu pozazdroci niejeden tancerz. Obydwaj nasi synowie spali twardo, oddechy mieli gbokie, rwnomierne. Odesza mi ochota na sen. Wycignem parasol. Ucz go nie potrzebowaa; tam gdzie bya, nie padao. Wiedziaem, e nie oddaa Severinowi kluczy do sali zapaniczej. Pomylaem, e skoro polubia nocne spacery, nic nie stoi na przeszkodzie, abym i ja je polubi. Powitaem bezsenno niczym zrzdliw kochank, ktr zbyt dugo zaniedbywaem. 10 Powrt do Wiednia Chodz tam, eby posiedzie w samotnoci powiedziaa. Relaksuj si, rozmylam... I liczysz na to, e moe ktrej nocy spotkasz Severina? spytaem. Severin ju tam nie wpada. Nie pamitasz? Zrezygnowa z trenerstwa. Ale wtpi, eby zrezygnowa z innych rzeczy. Nastpnym razem wybierz si ze mn. Wiem, e nie cierpisz tego budynku, ale wybierz si ze mn i sam si przekonaj. W nocy? Chyba artujesz! eby mnie zaatakoway w mroku jakie prtki grzybicy? Prosz ci. Zaley mi na tym. W nocy ta pusta sala ma bardzo specyficzny nastrj... I wi si z ni bardzo specyficzne wspomnienia. To jedno z ostatnich miejsc, gdzie miaam orgazm wyznaa wprost. Pomylaam, e moe moglibymy tam sprbowa... O, nie! Mio na macie to nie w moim gucie. I nie w moim stylu. Prosz ci, sprbujmy. Zrb to dla mnie. Nienawidziem Severina za to, e przez niego musiaa tak aonie skomle. Nie byo jednak wyjcia. Wybraem si z on do sali zapaniczej. W ciemnociach nocy zwieczona kopu stara klatka majaczya niczym ogromny ul, z ktrego ju dawno wyleciay wszystkie pszczoy. Weszlimy do nowej hali; idc przez szatni pen sztywnych od potu skarpet, rozwieszonych na sznurze, by szybciej wyschy, ustawionych w ktach kijw hokejowych, nakolannikw, opasek i banday, nagle huknem goleniem w otwarte drzwiczki szafki. Rozlego si gone, metaliczne echo. Szszsz! Lepiej, eby nas Harvey nie sysza powiedziaa Ucz. Kto? Wyobraziem sobie psa imieniem Harvey, ktry kry nieopodal pod kapicymi natryskami. Stranik. Przecie ci zna, nie? spytaem, po czym wpadem na nisk awk i wyldowaem na ziemi, z policzkiem przytulonym do zimnej, kamiennej posadzki. Ca podog pokrywaa cienka warstwa proszku dezynfekujcego dezodorantu przeznaczonego dla budynkw. Na mio bosk, Ucz! Daj mi rk! Doszlimy do tunelu. Gdy mijalimy podziemne korty do squasha, wyobraziem sobie wiszce pod sufitem nietoperze. Powietrze cuchno stchlizn. Ledwo znalelimy si pod owietlon blaskiem ksiyca kopu, rozleg si trzepot gobich skrzyde. Idc po skrzypicej, drewnianej bieni, znw si potknem. Chyba zgubiem klucze.

Ja je mam, nie ty oznajmia Ucz. Kiedy rozsuna drzwi do sali zapaniczej, w twarz buchn nam powiew nagrzanego powietrza. Zasunem drzwi, ona przekrcia kontakt w cianie. Wiedziaem, e z zewntrz wietliki w suficie wygldaj jak szecioktne komrki pszczelego plastra. Jeden z nich byszcza teraz jaskrawo niczym oko prehistorycznego potwora o bie w ksztacie kopuy. Nie wystarczy nam blask ksiyca? spytaem. To nie to samo odpara Ucz i zacza zdejmowa ubranie. Popatrzyem na jej jdrne, apetycznie zaokrglone ciao. Bya dojrza kobiet o ruchach modej dziewczyny. Poczuem, jak zalewa mnie fala podania... I przyszo mi do gowy, e gdyby Severin potrafi cho na moment zapomnie o swoim niezadowoleniu i frustracji i da si ponie najprostszym emocjom... a potem pomylaem, e moe wanie tu, w tej sali, dawa si im ponie. To nie Ucz, lecz obca, nieznana mi kobieta obserwowaa, jak si rozbieram. I wtem przystpia do ataku. Niechccy podniosem okie i uderzyem j w warg. Nie tak ostro. Ruchy musz by spokojniejsze, bardziej pynne. Przesta si bawi w trenera! miaem ochot krzykn, ale po chwili przywarlimy do siebie. Wcisnem rk pomidzy jej uda; Ucz bya mokra. I nagle zdaem sobie spraw, e s tacy mczyni, ktrzy z atwoci mogliby j doprowadzi do orgazmu; e na sam myl o nich ogarnia j podniecenie. Wesza na mnie tak szybko, e nie zdyem si wzdrygn, kiedy poczuem pod sob lepk mat; plastikowe pokrowce wydzielay dziwn wo, jak niewiea ywno w cudzej lodwce. Zaczlimy si suwa po gadkiej powierzchni, minlimy zaznaczone na biao pole walki i zbliyli do wyoonej mikkim obiciem ciany. Staraem si zmieni kierunek, zawrci; tyle razy syszaem przecie, jak Severin woa do swoich chopakw: Trzymaj si rodka! Ucz wierzgaa nogami, wyginaa plecy w kabk. Poczuem, jak jej ciaem wstrzsaj dreszcze, a potem usyszaem dwik, ktry najbardziej przypomina gone, przecige bzyczenie oszalaej pszczoy. Pomylaem o biednych, wystraszonych gobiach i o straniku Harveyu, ktry zapewne przysiad gdzie w dole na wirowej pycie i jczc cicho, masturbuje si w ciemnoci. Mj Boe, wic tak to byo, kiedy kochaa si z Severinem! Severin zna Ucz, jakiej ja nie znaem. Przejechalimy na tykach przez dwie maty i znajdowalimy si w samym rogu, z dala od zaznaczonych bia lini pl, a Ucz wci wstrzsay dreszcze. Czuem, jak si w niej kurcz, wiotczej; gdy wreszcie skoczya i rozlunia uda, wylizgnem si na zewntrz. Miaam orgazm. Co ty powiesz? Usyszaa zazdro w moim gosie i zorientowaa si, e jestem na ni zy. Dlaczego musisz wszystko popsu? Poderwaa si na nogi, chwycia ze stosu w rogu rcznik i obwizaa si. Co teraz proponujesz? spytaem ironicznie. Troch wicze gimnastycznych? Kilka okre? Zgarna z maty ubranie i skierowaa si do drzwi. Wychodzc, zga wiato powiedziaa. Wstaem i popieszyem za ni po pochyej bieni. W pit wlaza mi drzazga. Zrwnaem si z Ucz, zanim znikna w ciemnym tunelu. Reszt trasy pokonaem, trzymajc rk na plecach ony. Psiakrew! Drzazga mi wesza w pit. W saunie Ucz zaja miejsce w samym kcie, jak najdalej ode mnie. Siedziaa na rczniku, z podkurczonymi nogami i gow wcinit pomidzy kolana. Nie odzywaem si. Po kilku minutach podniosa si i ruszya do basenu; pywaa tam i z powrotem, podczas gdy ja czekaem z pytkiej strony. Nastpnie podreptaem za ni w kierunku szatni. Po paru krokach Ucz odwrcia si i cisna co do wody. Co rzucia? spytaem. Klucze. Ju mi nie bd potrzebne. W blasku podwodnych reflektorw zobaczyem, jak kko z kluczami opada na dno. Szkoda mi ich byo. Wolabym je zapakowa w liczne, mae pudeeczko, pene kozich bobkw, i wysa Severinowi w prezencie gwiazdkowym. Nie wiem, po co byy mi te klucze, w kadym razie zanurkowaem do wody i wyowiem je. Zanim wynurzyem si z basenu, Ucz znika w ani. W taki oto sposb wszedem w posiadanie kluczy. Miaem je przy sobie tej nocy, kiedy bdc na spacerze, ujrzaem samochd Severina stojcy na parkingu pod hal sportow. Tylko w sali zapaniczej palio si wiato i to jedno rozwietlone okienko sprawio, e zwieczony kopu budynek wyglda jak tajemnicze obserwatorium z rozsunitym w dachu otworem na teleskop. A wic Severin ju tu nie przychodzi, tak? Dobre sobie! Byem pewien, e nie jest sam. Rozejrzaem si wok, sprawdzajc, czy przy wozie nie ley para porzuconych, rnicych si rozmiarem baletek; nie leaa. Ciekawe, kogo tym razem przyprowadzi. Zastanawiaem si, czy nie podjecha po Edith. Niech zobaczy na wasne oczy, co osigna, mszczc si na mu. I nagle pomylaem o Ucz, ktra wci bya przekonana, e biedny Severin tak okrutnie cierpi. Jemu oczywicie ju dawno wybaczya, mnie natomiast i Edith nie

potrafia. W porzdku, Ucz, udowodni ci, jak bardzo Severin cierpi! Biegnc ciek koo biblioteki, uzmysowiem sobie, e wcale nie przesta widywa si z Audrey Cannon po tym, jak ona przyapaa go z kochank w basenie. Ciekawe, czy Edith wiedziaa o tych nocnych schadzkach? Ale Ucz zaraz si dowie! wydarem si na cay gos. Zasapany, minem nowy budynek nauk przyrodniczych, w ktrym George James Bender zapewne hodowa muszki owocowe i gowi si nad atwymi do przewidzenia wynikami. Ucz moczya si w wannie. Wstawaj! zawoaem. Narzu co na siebie! Wystarczy byle co, bo wemiemy samochd. Chcesz pozna Audrey Cannon? Wyjwszy z kieszeni kko z kluczykami do hali sportowej i sali zapaniczej, pomachaem nim przed on niczym naadowanym pistoletem. No, wstawaj! Poka ci, e ten dra wcale si nie wycofa z zapasw! Oszalae? Przesta. Uspokj si, prosz. Wspczujesz mu, bo tak strasznie cierpi, co? No to zaraz zobaczysz to jego cierpienie. Przekonasz si, co mu dolega. Chwyciem j za rami i wycignem z wanny. Dzieci pi. Nie lubi ich zostawia samych, nie mwic, dokd wychodzimy. Nie wykrcaj si, Ucz! krzyknem. Severin si pieprzy w sali zapaniczej! Nie chcesz zobaczy, z kim? Nie! wrzasna. Nie mam najmniejszej ochoty go widzie! Signem po pierwsz lepsz bluzk i wiszce na drzwiach azienki spodnie, ktre wkadaem do pisania. Podaem je Ucz. Byo mi wszystko jedno, co na siebie woy. Ubieraj si. Podniosem z krzesa marynark ze skrzanymi atami na okciach i zarzuciem j onie na ramiona. Wreszcie Ucz przestaa si opiera; wysza z domu na bosaka, ale na dworze byo ciepo, poza tym nie wybieralimy si na aden dugi spacer. Wskoczya do wozu, zatrzasna za sob drzwiczki i siedziaa bez ruchu, ze wzrokiem utkwionym w szyb. To dla twojego wasnego dobra rzekem, zajmujc miejsce za kierownic. Kiedy zobaczysz, jaki z niego skurwysyn, od razu poczujesz si lepiej. Zamknij si i jed. W sali zapaniczej wci palio si wiato; trzeba przyzna, e si im nie brakowao! Uznaem, e najlepiej bdzie zaczeka na Severina przy basenie. Moe mu si co przypomni? Da si dwa razy zapa w tym samym miejscu! Jak mona by takim kretynem! Jak... Suchaj przerwaa mi Ucz. Moemy czeka, gdzie tylko chcesz, ale zamknij si wreszcie. W szatni pogubiem si, nie mogem trafi do natryskw, ale Ucz znaa drog i ju po chwili wspinalimy si po schodach, eby zaj miejsce w pierwszym rzdzie na balkonie, tam gdzie Edith czekaa kiedy na niewiernego ma. Powinienem by pojecha po Edith szepnem. Nie wierz, e Severin przyprowadzi tu Audrey Cannon powiedziaa Ucz. Nie zrobiby tego... Jak nie jest z t Audrey Cannon, to jest z inn Audrey Cannon! Nie rozumiesz? On zawsze znajdzie sobie jak Audrey Cannon, taki ju ma charakter. Jak nie tancerk bez nogi, to siatkark bez rki. W jego yciu zawsze bdzie jaka Audrey Cannon. Znam Severina, znam takich facetw jak on. Znasz tylko siebie rzeka. Siedziaa skulona na twardej awie, ubrana w wilgotn bluzk, msk marynark ze skrzanymi atami, ktre znajdoway si na wysokoci jej nadgarstkw, i mskie spodnie, ktrych krocze zwisao jej midzy kolanami. Wygldaa jak klaun, ktry uciekajc w popochu z poncego w nocy domu, szybko wcign na siebie to, co akurat byo pod rk. Przytuliem j; uderzya mnie, po czym chwycia moj do i ugryza j tak mocno, e sam si czym prdzej odsunem. Poczekaj. Zaraz si przekonasz. Czekam. Czekalimy bardzo dugo. Kiedy dolecia nas z ani gos Severina piewajcego po niemiecku, nagle tkno mnie, e pewnie Ucz zna t piosenk i e moe pomys, aby wycign on z wanny i zmusi do przyjcia tutaj, nie by jednak najlepszy. Po chwili rozbysy reflektory umieszczone na cianach basenu i dwie nagie, rozemiane postaci przebiegy po kafelkowej pododze, po czym wskoczyy do wody. adna z nich nie kulaa. Krtkie, silnie zbudowane ciao, przypominajce ksztatem fok, ktre wynurzyo si na rodku basenu, prychajc niczym mors, naleao oczywicie do Severina, natomiast szczup, poruszajc si z wdzikiem kobiet, ktra podpyna do niego i przytuliwszy si, chwycia go delikatnie za krocze, bya niewtpliwie Edith. To Edith szepnem do Ucz. Widz.

I nagle Winterowie nas dojrzeli. Edith odpyna na pytki koniec basenu i przycupna skulona przy cianie. Severin spoglda na nas bez sowa, przebierajc nogami niczym wcieky baw. Nikt si do nikogo nie odezwa. Wziem Ucz za rk, ale wyrwaa mi j i ruszya w d po schodach. Droga do ani trwaa cae wieki. Jedyne, o czym mylaem, kroczc ze spuszczon gow, to e prawdopodobnie zaszo obustronne nieporozumienie; byem bowiem wicie przekonany, e Winterowie sdz, i wanie przed chwil Ucz i ja zakoczylimy jakie wasne obrzdy miosne. Zanim zniknem w ani, spojrzaem na Edith, na jej szczupe plecy i mokre, opadajce na ramiona wosy. Nie patrzya na mnie; siedziaa skulona w wodzie, tulc si do okafelkowanej ciany. Severin za wci przebiera nogami na rodku basenu; na jego okrgej twarzy malowao si zdumienie, ale szczerzy zby w umiechu, jakby ten dziwny zbieg okolicznoci e obydwaj wybralimy si tu z onami wyda mu si cakiem zabawny. Zreszt moe wcale nie o to chodzio? Moe po prostu oddycha ustami? Kto go tam wie! Doszedszy do drzwi ani, odwrciem si i cisnem klucze do wody, celujc w wystajc znad lnicej tafli gow. Spudowaem tylko dlatego, e Severin da nura. Okazao si, e Jack zbudzi si w czasie naszej nieobecnoci. Kiedy otworzylimy drzwi, jego chude ciako majaczyo w mroku na schodach niczym dugie, wskie ostrze, wbite w podest. Dlaczego masz na sobie spodnie tatusia? zapyta Ucz. cigna je jednym ruchem i szurna nog w kt. Ju nie mam powiedziaa i krcc goymi poladkami, ruszya na gr, eby zaprowadzi dziecko z powrotem do ka. Syn obj matk w pasie. Setki razy mwiem jej, aby si przy nim nie rozbieraa, tumaczyem, i Jack jest w tym wieku, e nie powinna chodzi przy nim nago. Nie wiedziaem, gdziecie wyszli poskary si. Co by byo, gdyby Bart si obudzi? Albo gdyby przyni mu si zy sen? Albo gdyby go rozbolao ucho? Ju dobrze, przecie jestemy w domu. Ale tak naprawd to wcale si nie baem. No, marsz do ka. Wkrtce udamy si w dug podr. Niech ci si ni obce kraje. Kto si uda? spyta. Ty, ja i Bart odpara Ucz. A tatu nie? Tatu nie. Nie wiem, co zamierzasz powiedziaem pniej do ony ale nie mieszajmy dzieciom w gowie. Jeli chcesz ode mnie odpocz, w porzdku, wyjed sobie na kilka dni. Ale chopcw zostaw w domu. Nie rozumiesz. Nie chc wyjecha na kilka dni, chc wyjecha na dobre. Prosz bardzo. Ale Jack i Bart zostan ze mn. Po deszczowej wionie zawitao chodne lato, lecz dzieci i tak si cieszyy, bo wreszcie skoczy si rok szkolny. Nazajutrz rano, kiedy wybraem si z nimi na basen uczelniany, rozpoznaem dziewczynk, ktra chodzia za Jackiem, zaczepiaa go i pozwalaa mu si wpycha do wody. Bya to Fiordiligi; jej liczn nk szpecia ohydna blizna w ksztacie kurzego dzioba i w kolorze skrzeli pstrga. Bawica si nieopodal Dorabella miaa na gowie czepek kpielowy, ktry skrywa wygolone nad uchem wosy. Nie wiem, kto przyprowadzi dziewczynki, Severin czy Edith. Nie interesowaem si tym, wrciem do czytania ksiki. Niedawno wysza moja pita powie historyczna i wci nie mogem pogodzi si z faktem, e zostaa potraktowana jako literatura dziecica. Wydawca tumaczy mi, e nie mam si co denerwowa, bo to, e ksika jest reklamowana jako powie dla jedenasto i dwunastolatkw, w niczym nie umniejsza jej wartoci. W gowie mi si nie miecio, e mg co takiego zrobi! Powie nosia tytu Joya de Nicaragua i opowiadaa o yciu kubaskich plantatorw tytoniu, ktrzy po dojciu Fidela Castro do wadzy uciekli do Nikaragui i zaczli tam sia hawaskie nasiona. Skoncentrowaem si wycznie na yciu tych uchodcw, ktrzy zmarli na obczynie. Joya de Nicaragua jest take nazw znakomitych nikaraguaskich cygar. Znajomy redaktor zdradzi mi, e wydawnictwo poskpio pienidzy na prawdziw akcj reklamow, poniewa moje cztery poprzednie ksiki nie rozchodziy si najlepiej i adna nie doczekaa si recenzji w powanym czasopimie. Te mi co! A jak si miaa doczeka, skoro wydawnictwo zawsze skpio na reklam! Na licie najnowszych publikacji pracownikw wydziau Joya de Nicaragua oczywicie znw nie figurowaa. Zdaniem dziekana, miaem tylko jedn liczc si publikacj w swoim dorobku: napisany przed laty artyku, ktry by rozdziaem mojej pracy doktorskiej. Praca doktorska (Bergsonowskie pojmowanie czasu a klerykalny faszyzm w Austrii) nigdy nie ukazaa si drukiem i nie umywa si do mojej ostatniej powieci. Kiedy przyjechaem z dziemi do domu, Ucz skoczya si pakowa. Do zobaczenia wkrtce! powiedzia do mnie Bart na lotnisku. Jack wycign na poegnanie do; czu si zbyt dorosy, aby rzuci mi si na szyj. Wrciem na stare mieci i zaczem kry po domu, zagldajc po kolei do wszystkich pokoi; szukajc wskazwek, dokd rodzina moga wyjecha, nagle odkryem, e Ucz zabraa ze sob mj paszport. Spryciula,

pomylaem; bdzie spa spokojnie, wiedzc, e nie rusz za ni w natychmiastow pogo. Dopiero wieczorem znalazem list od ony przypity agrafk do poduszki. List dugi, napisany po niemiecku. Orientowaa si, e nie zdoam go sam przeczyta. Mniej wicej co dziesite sowo wygldao znajomo, ale i tak nie byem do koca pewien jego treci. Zrozumiaem, e nie obejdzie si bez tumacza. W ktrym miejscu zauwayem zwrot zurck nach Wien i domyliem si, e postanowia wrci do Wiednia. W innym miejscu zauwayem imi Severina. No jasne! Do kogo innego miaem si zwrci o tumaczenie? Wiedziaa, e nie poprosz pierwszego lepszego czowieka, ktry zna niemiecki, bo nie bd si chcia czerwieni ze wstydu. Ale jej cel by jasny. Nazajutrz wic poszedem z listem do Winterw. By letni poranek. Dziewczynki wybieray si z koleankami na pla i Severin szykowa im w kuchni kanapki na drugie niadanie. Na podjedzie przed domem sta obcy samochd, wyadowany dziemi. Za kierownic siedziaa nieznana mi kobieta, ale patrzc na jej zadowolon min, domyliem si, e to jedna z tych idiotek, ktrym podr samochodem penym wierccych si, piskliwych bachorw sprawia autentyczn przyjemno. Co chwila wybuchaa miechem, nie mogc si nadziwi, e to wanie Severin przygotowuje kanapki i wyprawia crki w drog, a przecie kady, kto zna Winterw, wiedzia, e Edith nigdy si takimi sprawami nie zajmuje. Gupie babsko! mrukn pod nosem Severin, kiedy kobieta, trbic na poegnanie, wycofywaa si z podjazdu. Zrobiem im znacznie lepsze kanapki ni ona swoim dzieciom. Niech pani jedzie ostronie! rykn nagle. Zabrzmiao to niemal jak groba. Weszlimy do kuchni. Edith jest zajta. Pisze... Nie, ja do ciebie wyjaniem. Potrzebuj twojej pomocy. Podaem mu list. Przykro mi. Nie podejrzewaem, e Ucz ci opuci rzek, nie przerywajc czytania. Co pisze? e wyjeda do Wiednia. Wiem. Prosi, eby na razie zostawi j w spokoju. e pierwsza do ciebie napisze. e jest osob odpowiedzialn i nie powiniene si martwi o chopcw. Za mao jak na tak obszerny list. To wszystko? spytaem. Wszystko, co dotyczy ciebie odpar. Na desce do krojenia pieczywa lea dugi, cienki n, pokryty uskami, ktry lni w blasku promieni soca wpadajcych kuchennym oknem. Zanim Severin wzi si do robienia crkom kanapek na drog, pewnie patroszy ryby, ktre miay by na kolacj. Dziwny czowiek. Mnie by byo niedobrze, gdybym zaraz po wstaniu musia wywleka rybie flaki. Gdy tak staem ze wzrokiem utkwionym w n, podnis go i wrzuci do mydlin w zlewie. Cierpliwoci. Wszystko si wkrtce wyjani powiedzia. Zdaje si, e w licie jest mowa o jakich kurach. O co chodzi? O nic, to taki zwrot odpar ze miechem. O adnym ptactwie Ucz si nie rozpisuje. A co ten zwrot znaczy? Hm, e czas rusza, e czas na zmian. Co w tym sensie. Chwyciem olizg desk do pieczywa i zamachnem si ni jak rakiet do tenisa. Chc wiedzie, co to dokadnie znaczy. Przetumacz sowo w sowo. Nie mogem opanowa drenia. Osiodajcie kury, ruszamy w drog powiedzia. Wpatrywaem si w Severina, wci wymachujc brudn, lepk od ryb desk. Osiodajcie kury, ruszamy w drog? To taki stary wiedeski dowcip wyjani. Dziwne macie poczucie humoru! Widzc wycignit w moj stron rk, podaem mu desk do krojenia pieczywa. Nie wiem, moe poczujesz si lepiej, jak ci powiem... Ucz mnie nienawidzi rzek. Wtpi. Suchaj, podobnie jak ja, ona po prostu chce odzyska godno, mc spojrze sobie w oczy. To nie jest takie skomplikowane, jak ci si wydaje. Od pocztku wiedziaa, e cay ten ukad nigdy mnie nie pociga i e tobie bardziej chodzio o siebie ni o ni. Tak naprawd to nikt z nas nie przejmowa si Ucz, a ty i Edith nie przejmowalicie si mn. Teraz masz jedno wyjcie: musisz uzbroi si w cierpliwo i postpowa tak jak dotd, tylko troch mniej agresywnie. To znaczy, staraj si, eby mnie znienawidzia, ale rb to nieco spokojniej. eby ci znienawidzia?... Tak. Edith wkrtce ciebie te znienawidzi. I bdzie aowa, emy si kiedykolwiek z wami zwizali. Ja jej w tym pomog. Zreszt ju zacza aowa. Czy potrzebna jest ta nienawi?

Nie udawaj gupiego powiedzia Severin. Przecie sam wiesz, e stajesz na gowie, eby wywoa w Ucz nienawi do mnie. I nie martw si, osigniesz swj cel doda ze miechem. Tyle e to troch potrwa. Nigdy mnie tak nie irytowa, jak wtedy, gdy sdzi, e wywiadcza komu przysug. Gdzie Edith? spytaem. Ju ci mwiem. Pisze. Widzc, e mu nie wierz, wzruszy ramionami i da znak, abym za nim poszed. Przy schodach pokaza na migi, ebym zdj buty, po czym zakradlimy si bezgonie na gr. Wprowadzi mnie do sypialni, w ktrej jak zwykle panowa wielki baagan; na widok roztopionych wieczek poczuem kucie w sercu. Gabinet Edith znajdowa si za sypialni. Za drzwiami grao radio. Nawet gdybymy krzyczeli do siebie w kuchni, Edith i tak by nas nie syszaa. Severin wskaza mi dziurk od klucza. Przytknem oko i ujrzaem Edith. Siedziaa przy biurku cakiem nieruchoma, po chwili jednak oya, wystukaa szybko na maszynie ze trzy lub cztery zdania i znw zamara z palcami uniesionymi nad klawiatur, skupiona niczym mewa zawieszona nad wod, w ktrej wypatruje pokarmu. Severin uj mnie lekko za okie i wrcilimy na palcach do kuchni. Znalaza wydawnictwo, ktre kupio jej powie oznajmi. Poczuem si tak, jakby da mi desk do krojenia pieczywa po gowie, oguszy mnie, a nastpnie wypatroszy jak ryb. Jej powie? Jak powie? Nie wiedziaem, e napisaa powie. Nie wszystkie swoje teksty ci pokazywaa. Tego wieczoru postanowiem skoczy z nocnymi spacerami i sprbowa normalnie zasn. Z kosza na brudn bielizn wygrzebaem star halk ony, owinem ni poduszk i zasnem, czujc w nozdrzach zapach Ucz. Jednak po kilku nocach halka przesza moim zapachem, zapachem ka, caego domu, a kiedy j wypraem zapachem myda. Zaczem j rano na siebie wkada, po prostu dlatego, e bya pod rk, kiedy si budziem. Troch si porozcigaa, jedno ramiczko si zerwao. Znalazem rwnie pasiast koszulk Barta, tak z rysunkiem umiechnitej aby, oraz srebrn kowbojsk kurtk, z ktrej Jack dawno wyrs. Rano wieszaem koszulk Barta na jednym krzele, kurtk kowbojsk Jacka na drugim i ubrany w star, podart halk Ucz siadaem do stou w kuchni, wyobraajc sobie, e jem niadanie w towarzystwie synw. I wanie siedziaem tak ktrego ranka, kiedy nieoczekiwanie pojawia si Edith; lecieli ca rodzin do Wiednia czy chciabym, eby przekazali jak wiadomo Ucz? Okazao si, e w odstpie dwch dni od siebie zmarli Vaso Trivanovi i ivan Kneevi, dwaj niepokonani czetnicy, dawni reprezentanci olimpijscy w zapasach. Frau Reiner przysaa telegram. Obydwaj zostawili po sobie liczne bohomazy Kurta Wintera, a Severina ustanowili wykonawc swoich testamentw. Czy to nie dziwne? powiedziaa Edith. ona Schielego zmara na gryp podczas synnej pandemii w 1919 roku, a Schiele zmar dwa dni po niej. Zupenie jak Vaso i ivan. W dodatku ona Schielego te miaa na imi Edith. Uwiadomiem sobie, e plecie trzy po trzy z mojego powodu. Patrzya zmieszana to na krzesa w kuchni przystrojone w ubranka dzieci, to na mnie w starej halce Ucz, i na pewno marzya o tym, eby wynie si std jak najprdzej. Jeli nie wierzya wczeniej Severinowi, kiedy przekonywa j, e jestem niepoczytalny, teraz miaa tego najlepszy dowd. Nie, nic jej nie przekazujcie rzekem. Odkd Ucz wyjechaa, dostaem od niej dwa listy. Pisaa, e dzieci za mn tskni, a ona sama wiedzie przykadne ycie i nie przynosi mi wstydu. W drugim licie odesaa mj paszport, nie wspominajc jednak o tym, abym ich odwiedzi. Postanowiam wybra si z Severinem, no bo wiesz, jest lato i dziewczynki nigdy nie byy w kraju, z ktrego pochodzi ich ojciec, i pomylaam sobie, e moe mio bdzie tam wrci paplaa Edith. Wic jak? Naprawd nie chcesz przekaza Ucz adnej wiadomoci? Robia wraenie roztargnionej. Zdawaem sobie spraw, e halka Ucz przewituje, wic nie wstawaem od stou. Podobnie jak Edith, czuem si skrpowany i pragnem, eby wysza. Troch mnie korcio, eby spyta o jej powie, kto j wydaje i kiedy ukae si w druku, ale nie chciaem, aby mylaa, e to mnie interesuje. Ona sama nie zajkna si sowem na temat Joya de Nicaragua. Na pewno ksika jej si nie podobaa jeli j w ogle przeczytaa. Patrzya na mnie jak na aosnego pijaka, z ktrym nie warto nawet rozmawia. Osiodajcie kury, ruszamy w drog powiedziaem. To j chyba ostatecznie przekonao, e dostaem pomieszania zmysw, bo odwrcia si na picie i wysza rwnie nagle, jak si pojawia. Udaem si na gr do sypialni, cisnem halk w kt, po czym wycignem si nago na ku i rozmylaem o Edith, dopki lepka, biaa ciecz nie zmoczya mi doni. Wiedziaem, e to ostatni raz, e ju nigdy wicej nie bd si masturbowa, przywoujc w pamici obraz tej kobiety. Nieco pniej zadzwoni Severin. Nie ulegao wtpliwoci, e Edith powiedziaa mu, i cakiem zwariowaem i eby na wszelki wypadek sprawdzi, co si ze mn dzieje.

Suchaj, daj nam adres Ucz. Moe zdoamy j namwi, eby do ciebie wrcia rzek. Nie zastanawiajc si ani chwili, podyktowaem mu adres tyle e nie Ucz, lecz Amerykaskiego Kocioa Jezusa Chrystusa, w ktrym bralimy lub, Przyszo mi potem do gowy, e by to dowcip w stylu Severina i e na pewno go rozbawi. Napisaem do ony, e Winterowie wybieraj si do Wiednia, i wyjaniem powd ich wizyty. Wic jeli zobaczysz na ulicy kobiet i mczyzn, ktrzy nios wielki, ohydny obraz i sprzeczaj si, co z nim zrobi, nie zbliaj si do nich! Zaczy mnie nawiedza sny. Nie mogem spa. Severin by to zrozumia, bo sny dotyczyy dzieci. W jednym Jack wsiada do wiedeskiego tramwaju; kci si z Ucz, eby pozwolia mu jecha na odkrytym pomocie, i w kocu Ucz si zgadza. Strassenbahn wykonuje ostry zakrt i kiedy Ucz oglda si do tyu, Jacka ju nie ma. Drugi sen by o Barcie, o ufnym chopcu nienawykym do miejskich niebezpieczestw. Ucz wyjmuje z torby chleb i idzie nakarmi gobie w parku, a Bart stoi na chodniku, tam gdzie kazaa mu czeka. Do krawnika podjeda samochd, stary, mierdzcy rop mercedes, ktry wyglda jak takswka, ale ni nie jest. Silnik warkocze. Kierowca woa: Chopczyku! Chopczyku! Poniewa jest to sen, kierowca wiedeczyk woa Barta po angielsku i mj synek idzie sprawdzi, czego ten okropny mczyzna od niego chce. Nie mogem duej wytrzyma; wiedziaem, e musz wyjecha. Podr do Wiednia pocigaa jednak za sob konieczno zwrcenia si do mojego staego rda o drobn poyczk. Dziwnym trafem znw zaczem rozmyla o obrazie Bruegla, o powieci, ktr zarzuciem, i o moim bohaterze niezidentyfikowanym, jakby zagubionym mieszczaninie. Poza tym weszo w zwyczaj, e zawsze po ukazaniu si ksiki skadaem rodzicom wizyt. Wyprawa do staruszkw bya lepsza ni takie bezczynne siedzenie. Matka powitaa mnie w drzwiach ich domu przy Brown Street. Nie wiedziaam, e tylu Kubaczykw wyjechao do Nikaragui powiedziaa z przejciem. I nie wiedziaam, dlaczego hawaskie cygara ciesz si takim uznaniem. Dobrze, e dae powieci obco brzmicy tytu, dziki temu si wyrnia. A swoj drog, jak si wymawia Joya de Nicaragua? Wiesz, mam wtpliwoci, czy ksika rzeczywicie nadaje si dla dzieci, ale pewnie wydawca najlepiej si orientuje w gustach modych czytelnikw, prawda? Twj ojciec wanie koczy j czyta. I chyba go bawi, bo co chwila parska miechem. To znaczy, chyba przy twojej si tak mieje, ale gowy nie dam, bo wiesz, on czyta tyle ksiek naraz. Mnie wcale nie wydawaa si zabawna; prawd mwic, uwaam, e to najbardziej ponura powie, jak napisae, ale moe ojciec dostrzeg w niej co, co ja przegapiam. A gdzie Ucz i chopcy? Wszystko w porzdku, mamo. S na wakacjach. Nie kam. Wygldasz okropnie owiadczya i wybuchna paczem. Nie, na razie nic nie mw rzeka, prowadzc mnie korytarzem i ocierajc zy. Chod, przywitasz si z ojcem. Pniej porozmawiamy. Promienie popoudniowego soca wdzieray si przez okna gabinetu, padajc na pootwierane ksiki, ktrymi otoczony by mj ojciec. Staruszek siedzia w znajomej pozie, z gow pochylon na piersi i zwisajcymi bezwadnie rkami, jednake brak wcinitej midzy kolana szklaneczki z whisky natychmiast mi uwiadomi, co si stao. Kolana ojca byy szeroko rozwarte, stopy nienaturalnie wykrcone, to znaczy, nienaturalnie jak na kogo, kto ma czucie w ciele; szklanka leaa na pododze, a whisky, ktra si wylaa, wsika w dywan. Matka zacza przeraliwie krzycze. Ju zanim dotknem chodnego policzka ojca, wiedziaem, e po raz pierwszy w yciu staruszek wreszcie co dokoczy. Ale, jak zwykle, mia tyle ksiek na kolanach i wok siebie, e nie sposb si byo zorientowa, przy ktrej zasn tym razem na wieki. Rwnie dobrze mg to zrobi przy mojej. Po pogrzebie wzruszya mnie postawa matki, ktra nie do e opakiwaa mier ma, to jeszcze przejmowaa si rozpadem mojego maestwa. Tylko w jeden sposb moesz mi pomc powiedziaa. Le do Wiednia i zaprowad porzdek w swoim yciu. Matka naleaa do osb, ktre uwielbiaj zaprowadza porzdki we wszystkim. A rzadko si zdarza, e robic co dla wasnego dobra, moemy sprawi przyjemno i przysuy si innym. Nie pamitasz, jacy bylicie szczliwi? spytaa. Sdziam, e pisarze maj dobr pami. Ale moe to nie dotyczy autorw powieci historycznych, ktrzy nie potrzebuj siga pamici we wasn przeszo. W kadym razie staraj si myle o miych rzeczach. Ja tak robi, wiesz? Zobaczysz, jak zaczniesz sobie przypomina szczliwe chwile, dobre wspomnienia same odyj ci w pamici. W porzdku. Mam przed oczami utrwalony na zawsze obraz Severina w sali zapaniczej. Umwilimy si, e podjedziemy po niego w trjk; zamierzalimy si wybra do miasta, pj do kina, potem przenocowa w hotelu. (To bya jedyna nasza noc, spdzona w hotelu). Severin uprzedzi nas, e nie zdy wzi wczeniej prysznica ani si przebra. Chryste, bdzie nam mierdzia w samochodzie powiedziaem do Ucz. To jego samochd zauwaya. Potem wpada po nas Edith. Spniam si. Severin nie znosi, jak si spniam oznajmia.

W pobliu hali sportowej zobaczylimy brncego po niegu Iacovellego. Chopak rozpozna samochd Severina i pomacha do nas. Goryl uciek z klatki i bka si pord niegw powiedziaa Edith. Mino kilka minut, ale Severin si nie pojawi. Dziki Bogu, pewnie bierze prysznic odezwaem si. Wkrtce z hali wyoni si Tyrone Williams i ruszy w nasz stron; jego czarna twarz wygldaa jak osmolony ksiyc, ktry unosi si nad nien rwnin. Okazao si, e Severin wci jest na grze, zajty walk z Benderem. Chryste, trzeba go bdzie znosi do samochodu mruknem. Chodmy po niego zaproponowaa Edith. Wiedziaem, co myli: e jeli sama pjdzie na gr i przerwie mu trening, Severin bdzie zy, a jeli zjawimy si w trjk, moe si nam upiec. Na ciemnej, wirowej nawierzchni samotny sportowiec wiczy pchnicie kul. Kiedy upada, rozleg si guchy omot, jakby z drewnianej bieni w grze kto zrzuci na ziemi martwe ciao. Z sali zapaniczej dochodzi nieregularny odgos dudnicych krokw. Edith pchna drzwi; nie otworzyy si; potem pocigna je do siebie. One si rozsuwaj wyjania Ucz. Gorce, wilgotne powietrze buchno nam w twarz. Kilku zlanych potem zapanikw siedziao pod cian i obserwowao walk pomidzy Severinem a Georgeem Jamesem Benderem. Moe z pocztku by to bardziej wyrwnany pojedynek, teraz jednak Severinowi wyranie brakowao si. Lea na brzuchu, sapic ciko i usiujc wyj z parteru. Ilekro udawao mu si zgi ramiona i dwign na kolana, Bender napiera na niego, popychajc go niczym taczk; po chwili zmczone minie odmawiay Severinowi posuszestwa i znw opada na brzuch. Przepraszamy, zotko, za spnienie zawiergotaa Edith. Severin wyglda tak, jakby nie mia siy duej walczy. Kiedy podnis gow, eby na nas spojrze, przeciwnik przycisn j z powrotem do maty. Oczywicie Bender nie sysza Edith; zawsze by tak skupiony, e nic do niego nie docierao. Severin ponowi prb; z trudem unis si na tyle, by oprze si na okciach i kolanach. Bender natychmiast chwyci go w pasie. Severin wykona byskawiczny ruch, wyprostowa si i zacz tak szybko obraca, e Bender na moment straci rwnowag. Zanim j odzyska, Severin uwolni si spod jego ciaru i poderwa na nogi. Wygi Benderowi rk do tyu, rozsun mu si paluchy, po czym rzuci si pdem przed siebie niczym rugbysta, ktry umkn atakujcym przeciwnikom. Bender skoczy szczupakiem, usiujc zapa Severina za kostki, ale Severin wyrwa nog, a potem przykucn, opar donie na kolanach i tkwi tak bez ruchu, jedynie klatka piersiowa wznosia mu si i opadaa, kiedy dysza ciko, ze wistem wcigajc ustami powietrze. Dopiero wtedy Bender nas zauway. Siedzcy pod cian zapanicy zaczli si podnosi i pojedynczo, kady ze skupion, powan min, opuszcza sal. Edith pogadzia zasapanego ma po plecach; byy tak spocone, e natychmiast wytara rk o paszcz. Ucz poklepaa Severina po mokrej od potu klatce piersiowej i rki nie wytara. Powiedziaem pniej Ucz, e, moim zdaniem, Bender wiadomie pozwoli si Severinowi uwolni, wymiaa mnie jednak, mwic, e nie znam si na zapasach. Wedug niej, Bender walczy do koca. Wszystko jedno. Faktem byo, e Severin zdoby si na nadludzki wysiek, eby si przed nami popisa. Piknie, stary pochwaliem go. Nie sdziem, e dasz mu rad. Ledwo mg mwi. Z garda wydobyway mu si jakie rzce dwiki, krople potu spyway ciurkiem po krzywym nosie, ale mrugn do mnie i wysapa na tyle gono, eby Edith z Ucz syszay: Rogacz zawsze apie wiatr w agle... Swoj odywk Severin, jak zwykle, dostarczy nam tematu do rozmowy. Podczas pierwszej i jedynej nocy, jak spdzilimy w hotelu, Edith i ja gadalimy o tym do rana. A wycie o czym rozmawiali? zapytaem nazajutrz Ucz. W ogle nie rozmawialimy odpara. Ktrego dnia wybraem si z samego rana na ostatni spacer po okolicy. Zbliajc si do nowej hali sportowej i wznoszcej si obok niej starej, zwieczonej kopu klatki, widziaem, jak dozorca otwiera szeroko drzwi, eby ze rodka wywiao wszystkie duchy i zarazki. Za kortami do tenisa jaka moda dziewczyna odbijaa pik o cian; by to jedyny odgos w caym pomieszczeniu. Nikt nie biega po drewnianej bieni. Klatka powoli zaczynaa si nagrzewa; latem byo tu duszno jak w saunie. Staem na wirowej pycie, spogldajc w gr na rozcignite nad gow siatki, ktre chroniy okna w suficie. Nagle wyczuem czyj obecno; osoba ta tkwia bez ruchu przy drzwiach sali zapaniczej. Na jej twarz pada cie a moe to nie by cie, tylko dziura w policzku? Przeraony, wcignem gwatownie powietrze; byem pewien, e dawny goryl Ucz przyby do Ameryki, aby speni swoj grob i mnie zabi. Czujc na sobie mj natarczywy wzrok, schowany za siatk osobnik wyoni si z ukrycia. By zbyt mody jak na ochroniarza Ucz, poza tym wcale nie mia dziury w policzku mia natomiast podbite oko.

George James Bender rozpozna mnie i skin na powitanie rk. By normalnie ubrany, nie przyszed do klatki potrenowa, lecz tak jak ja powspomina. Nie widziaem Bendera, odkd ponis sromotn porak w Stillwater, i kusio mnie, eby go spyta, czy rzeczywicie poszed wtedy z Edith do ka. Czy ta niesamowita historia wydarzya si naprawd? Dzie dobry, panie doktorze. Co pan tu robi? Myl. Tak, to dobre miejsce do rozmyla. Myl o Severinie Winterze. I o Edith. Brakuje mi ich. Uwanie go obserwowaem, ale w jego szarych oczach nie dojrzaem bysku. Dokd wyjechali? spyta od niechcenia. Do Wiednia. To pewnie adne miasto. A mwic midzy nami, Edith Winter to pewnie najadniejsza dupa w tym miecie. Jego flegmatyczny spokj nie uleg zachwianiu, ale na twarzy chopaka pojawi si cie zainteresowania czy moe raczej zadumy. Bender zmruy oczy, jakby powanie si zastanawia nad tym, co przed chwil usysza. Nie sdzi pan, e jest troch za chuda? powiedzia wreszcie. Zobaczyem, e George James Bender si umiecha, lecz jego umiech wzbudzi we mnie obrzydzenie; by rwnie gupkowaty i mao mwicy, jak jego spojrzenie. W dalszym cigu nie znaem prawdy. Wybieram si wic do Wiednia i sprbuj napisa ksik opart na motywach Bruegla. Oczywicie ksika nie jest jedynym powodem mojego wyjazdu. (Zawsze s inne powody mawia Severin). Chc by blisko dzieci; chc rwnie, eby Ucz miaa wiadomo, e na ni czekam. My, autorzy powieci historycznych, wiemy, e pewne sprawy wymagaj czasu. W Wiedniu, co nie jest bez znaczenia, podpisano mnstwo traktatw i osignito wiele trwaych, doniosych porozumie. Chciabym kiedy spotka Edith i Severina. Na przykad w restauracji. Mogliby siedzie przy kolacji z inn par. Wystarczyby mi rzut oka na tych ludzi, ebym wszystko o nich wiedzia. Ucz i ja siedzielibymy sami, na drugim kocu sali. W pewnym momencie przywoabym kelnera i poprosi go, eby zanis przyjacioom Winterw karteczk ode mnie. Na kartce byyby tylko dwa sowa: Strzecie si! Mczyzna, zdziwiony, pokazaby kartk onie, potem Edith i Severinowi, ktry zaczby si rozglda po restauracji. Zobaczyby nas, a my bymy mu skinli gow i moe do tego czasu zdobyli si nawet na umiech. Mam te jedno pytanie, ktre chciabym Severinowi zada. A mianowicie, czy kiedy pada deszcz albo sypie nieg, kiedy soce pray albo mrz szczypie w uszy, sowem, kiedy pogoda daje mu si we znaki, czy myli wtedy o Audrey Cannon? Zao si, e tak. Wczoraj dostaem list od Ucz. Przechodzc koo cukierni, widziaa przez szyb Edith jedzc ciasto. wietnie, mam nadziej, e Edith Winter si roztyje. No dobrze. Dzi kupiem bilet lotniczy. Pienidze otrzymaem od matki. Jeli to prawda, e rogacz zawsze apie wiatr w agle, czekam niecierpliwie na podmuch.

You might also like