SAUDIÑA (01-92) imprenta:SAUDIÑA 18/03/09 13:28 Página 23

Case todas as persoas, en maior ou menor medida, estamos presas nas redes do que se deu en chamar
novas tecnoloxías. As novas tecnoloxías ou as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC)
revolucionaron a organización administrativa e social na última metade do século XX e por suposto
quedarán como elementos fundamentais para entender a cultura do século XXI. Dende o mundo da arte
ata o da literatura, pasando polas diferentes disciplinas e xeitos de entender a vida, definen unha
sociedade cada día máis plural e cambiante na que as TIC xogan un papel determinante. A pesar de que
para unha gran parte da poboación levan anos sendo instrumentos de uso cotián, para outras moitas
persoas seguen sendo ferramentas descoñecidas.

A tecnoloxía, a diversidade
e a accesibilidade:
un reto na sociedade contemporánea

Antonio Ovidio Carreira Montes feito de nacer en determinados contextos Imos facer unha presentación e unha breve
Membro da Xunta Directiva da Asociación TADEGa ou con algún tipo de diversidade funcional. análise sobre ambas.

Dentro deste mundo plural, atopamos
moitos estilos de persoas e ritmos de vida
que deben ter cabida: persoas inmigrantes,
persoas analfabetas no mundo dixital,
persoas con altos coñecementos culturais,
persoas case nómadas polo seu estilo
de vida… e todos convivindo nunha
realidade moi diversa. Pode servir
a nosa organización social para todos
estes colectivos?
O que está claro é que o mundo no que
vivimos está “deseñado” para persoas que
sexan novas, con poder adquisitivo, con
todas as capacidades intelectuais e físicas en
plenitude e, como se diría coloquialmente,
plenamente integradas no sistema. Unha
posible reflexión é: que pasa con toda esa
diversidade e interculturalidade coa que
temos que convivir?
Medio mundo vive en condicións
infrahumanas intentando parecerse á outra
metade e loitando por acadar os privilexios
e status que a algúns lles veñen dados
e a outros moitos denegados polo simple
Se o mundo no que vivimos está pensado
para unha suposta maioría de persoas que
están integradas, que pasa con todas
aquelas que non o están?
As novas tecnoloxías non son alleas a todos
estes aspectos sinalados anteriormente e
poden ser un elemento de exclusión cando
non hai, por exemplo, boas conexións á
rede ou polo emprego de equipos con baixa
capacidade. As TIC son unha ferramenta de
grande axuda para a organización e o
desenvolvemento de moitas tarefas tanto
laborais como persoais: chats, blogs,
correo electrónico, messenger, etc., pero,
seguindo o fío do que estabamos a falar
anteriormente, qué é o que pasa con todas
aquelas persoas que non teñen acceso
ás TIC por cuestións de infraestruturas ou
por razóns de tipo persoal, físico
ou psíquico?
Para resolver todos estes aspectos estase a
traballar dende hai anos en dúas liñas
de actuación: a accesibilidade web
e, por outra banda, a usabilidade.
ACCESIBILIDADE WEB
Significa que os contidos web teñen
que chegar ao maior número de usuarios
posible, non só a aquelas persoas con
algún tipo de discapacidade, senón tamén
a aquelas de idade avanzada ou a aquelas
que pola súa formación non teñan
capacidade de abstracción ou que teñan
equipos pouco potentes, conexións lentas
á rede, etc.
Podemos atopar no mercado e na internet
programas, recursos e periféricos que
axudan a todas estas persoas a acceder
á información. Ademais, os deseñadores
de contidos deben ter en conta unha serie
de aspectos para que as páxinas web ou
os recursos interactivos que se empreguen
sexan accesibles. O contraste de cores
entre o fondo e a cor dos textos que sobre
o mesmo se escriben, a situación dos
contidos, a claridade na redacción,
a sinxeleza dos textos, a colocación da
información ao principio do texto, etc.,
son referencias necesarias para que

23
SAUDIÑA (01-92) imprenta:SAUDIÑA 18/03/09 13:28 Página 24
todos estes programas e periféricos
sexan operativos.
Imos poñer un exemplo: os lectores de
pantalla, deseñados para persoas con
discapacidade visual que coa súa axuda
poden navegar perfectamente. Que é un
lector de pantalla? É un programa
informático que se instala no ordenador e
que vai ler en voz alta o código da páxina
que estamos visitando, ofrecendo
información sobre ela. Este programa le
en inglés, francés, alemán, italiano,
castelán e galego. Para que sexa
realmente efectivo, é necesario que ese
código siga unhas determinadas normas
de deseño e de programación. Estas
normas, 14 en concreto, quen as
establece é a W3C (Consorcio World Wide
Web); este consorcio internacional
traballa, entre outros obxectivos, no
desenvolvemento de pautas e estándares
na web para fomentar a máxima
potencialidade desta e favorecer o acceso
a todo tipo de usuarios (falaremos sobre
isto na alínea de lexislación). Pero sigamos
co noso exemplo, estabamos
a falar do lector de pantalla; un dos
máis coñecidos é o denominado “Jaws”.
Se a páxina está ben deseñada, seguindo
as pautas da W3C, este programa
indicará o número de ligazóns e as zonas
activas ás que pode ter acceso o usuario.
Outra das posiblidades que ofrecen
as novas tecnoloxías é a de empregar
unha cámara web durante a navegación
sen necesidade de usar o rato. Este
tipo de programas está deseñado para
persoas con dificultades motoras
e con movementos limitados. Un destes
programas gratuítos que podemos atopar
na rede é o “Rato visual”, deseñado por
un profesor galego, Miguel Ángel Cruz,
que o cedeu a diferentes entidades e
institucións para que o difundisen e se
mellorase na medida do posible. Para as
persoas con dificultades de movemento,
existen programas de varrido automático
ou varrido dirixido. Varrido automático
significa que o cursor se vai movendo
só polas distintas zonas activas da
pantalla, de tal xeito que o usuario
non ten que facer ningún esforzo para
desprazalo. No momento en que o cursor
24
está enriba da carpeta ou ligazón da LEXISLACIÓN
1
páxina visitada, a través dun pulsador
Real decreto 1494/2007, do 12 de
ou do periférico adaptado que necesita,
novembro, polo que se aproba o
accederá e poderá seguir navegando.
Regulamento sobre as condicións
O varrido dirixido, moi empregado por
básicas para o acceso das persoas con
mestres que traballan con este colectivo,
discapacidade ás tecnoloxías, produtos e
implica que o docente ou calquera outra
servizos relacionados coa sociedade da
persoa pode indicar a que zonas ou
información e medios de comunicación
carpetas quere que vaia directamente o
social (BOE do 21 de novembro de 2007).
cursor, abreviando así o tempo de acceso
ao recurso, ligazón, carpeta, etc. O real decreto está inspirado nos principios
establecidos na Lei 51/2003, do 2 de
Por poñer outro exemplo, para as persoas
decembro, baseados na accesibilidade
xordas o máis sinxelo sería empregar
universal e deseño para todos. Os criterios
vídeos coa linguaxe de signos; o problema
que se recollen son os que a nivel
é que para conexións lentas ou equipo
internacional leva a Iniciativa de
de baixa potencia, dado o peso dos
Accesibilidade na web (Web Accesibility
vídeos, a súa descarga levaría moito
Iniciative) do Consorcio Mundial (World Wide
tempo. Polo tanto, sempre que sexa
Web Consortium), tamén coñecida como
posible, deberiamos colocar a información
W3C. Este consorcio elaborou unhas pautas
significativa ao inicio do texto cun
que determinan tres niveis de accesibilidade:
vocabulario sinxelo e cun estilo simple
A, AA (dobre A) e AAA (tripla A).
e conciso, evitando frases feitas e de
dobre sentido. En España, estas pautas incorpóranse
a través da Norma UNE 139803:20042,
USABILIDADE que establece tres niveis de prioridades
Vaiamos agora falar brevemente sobre perfectamente compatibles cos tres niveis
o que significa o termo usabilidade. ou criterios da W3C.
Coloquialmente defínese como a facilidade
O real decreto especifica o grao de
de uso dunha páxina web, aplicación
accesibilidade aplicable ás páxinas da
informática ou calquera outro sistema
internet das administracións públicas, dos
que interactúe co usuario. Sempre que
organismos sostidos con fondos públicos,
accedemos a unha páxina web temos
así como os daquelas institucións
que perder un certo tempo vendo o
privadas que aspiren a recibir axudas
seu deseño, buscando a icona de avance,
ou investimentos públicos, establecendo
a de volta atrás, como saír… O xeito
como nivel mínimo obrigatorio o
de presentar os contidos e a redacción,
cumprimento das prioridades 1 e 2
xunto coa claridade destes, están
da citada Norma UNE nunha serie de prazos
directamente relacionados coa
que establece a propia norma. Estes
usabilidade da páxina. O destinatario
prazos entran en vigor a partir do día
final dos recursos son os usuarios e
seguinte ao da súa publicación, é dicir,
son os que verdadeiramente deben
o 22 de novembro de 2007. As páxinas
avalialos, decidir se son ou non usables.
da internet das administracións públicas
Está claro que, se a todo o mundo lle custa
ou con financiamento público que se
buscar a información, ten que ir ligazón
elaboren a partir dese momento deberán
tras ligazón para atopala; se o xeito de
adaptarse ao disposto e axustarse á
explicar os contidos non está claro,
prioridade 1 da Norma UNE 139803:
a usabilidade é moi baixa.
2004 e deberán acadar o nivel 2 antes
Polo tanto as dúas liñas iniciais das que do 31 de decembro de 2008. As páxinas
falabamos, accesibilidade e usabilidade, existentes teñen un prazo de seis meses
quedan claras: a accesibilidade refírese ás dende a entrada en vigor para acadar o
posibilidades de poder ter a información nivel 1 e deberán acadar o nivel 2 antes
e a usabilidade á sinxeleza no uso do 31 de decembro de 2008. A partir do
e á facilidade de comprensión. 4 de decembro de 2009 para todos os
SAUDIÑA (01-92) imprenta:SAUDIÑA 18/03/09 13:28 Página 25

produtos e servizos novos incluídos programadores informáticos, que deben NOTAS

nas campañas institucionais que se
difunden en soporte audiovisual serán
esixibles estas medidas e dende
o 4 de decembro de 2013 para todos
aqueles existentes que sexan susceptibles
de axustes razoables.
CONCLUSIÓNS
En definitiva, xa que é necesario superar a
fenda dixital3, que os dereitos de todo tipo
de usuarios deben ser tidos en conta e
respectados e que a lexislación vixente así
o avala, é evidente que a accesibilidade
web é algo que tanto institucións e
organismos públicos e privados como
persoas relacionadas con eles teñen
a obriga de cumprir, sen esquecer o
compromiso por parte de todos de loitar
pola igualdade de oportunidades nun Estado
democrático nos inicios do século XXI.
Implicados na tarefa están tamén
os deseñadores de contidos e os
traballar conxuntamente para achegarse 1 Pulsador: elemento que se adapta ao ordenador
en lugar do rato e que desempeña as mesmas
aos estándares establecidos, actualizalos finalidades. Existen diferentes tipos adaptados ás
e adaptalos ás novas iniciativas e necesidades do usuario. Existen pulsadores para
innovacións tecnolóxicas, como pode manexar cos xeonllos, cos pés, coas mans, etc.
ser o amplo abano do que se dá en 2 A norma UNE 139803:2004 constitúe a base
chamar a web 2.O. da certificación en Accesibilidade Web.
UNE 139803:2004, “Aplicacións informáticas
Os docentes e a comunidade educativa en para persoas con discapacidade. Requisitos de
xeral tampouco escapan do compromiso. accesibilidade para contidos na web”
A súa tarefa consiste en esixirlles ás 3 Fenda dixital: limitacións que se poden establecer
empresas e editoriais que os recursos entre as persoas que usan as novas tecnoloxías
educativos que elaboren sexan accesibles, e aquelas que non teñen acceso a elas ou non
saben como empregalas.
ademais de solicitar á Administración que
as súas páxinas cumpran o nivel AA
de accesibilidade.
Pouco a pouco, co coñecemento e
coa experiencia recollida dende hai anos
sobre todos estes temas e co apoio da lei,
iremos construíndo un mundo mellor onde
as novas tecnoloxías sirvan como
ferramenta de apoio independentemente
das situacións persoais, sociais, físicas
ou psíquicas de cadaquén.

PARA SABER MÁIS:

INICIATIVAS SOBRE ACCESIBILIDADE OUTROS:

NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA
Consellería de Educación e Ordenación Universitaria Consorcio World Wide Web (W3C)
Dende hai anos a Consellería de Educación está realizando cursos http://www.w3c.es/
de accesibilidade web para formación dos técnicos informáticos e
para os asesores e persoal desta. A comunidade educativa ten a Norma UNE:
opción de formarse a través da Plataforma de Teleformación
Galega (PLATEGA) en cursos a distancia organizados polo http://www.fesabid.org/federacion/gtrabajo/aenor/seminario101204
departamento de formación do profesorado. /maaranda.pdf

http://www.edu.xunta.es/platega/login/index.php
CEAPAT
(Centro Estatal de Autonomía Persoal e Axudas Técnicas)
TADEGa
(Tecnoloxías de Atención á Diversidade na Educación Galega) http://www.ceapat.org/

É un grupo de profesionais de diferentes ámbitos que investiga

no emprego das novas tecnoloxías e a diversidade no mundo
educativo. Ademais de ofrecer asesoramento gratuíto a todos
os membros da comunidade galega sobre lexislación, recursos
educativos, programas informáticos, encerado dixital, etc.,
tamén ofrecen xornadas de accesibilidade web.
REAL DECRETO 1494/2007, do 12 de novembro, polo que se
aproba o Regulamento sobre as condicións básicas para o
acceso das persoas con discapacidade ás tecnoloxías, produtos
e servizos relacionados coa sociedade da información e medios
de comunicación social (BOE do 21 de novembro de 2007)

http://www.tadega.net/ http://www.boe.es/boe/dias/2007/11/21/pdfs/A47567-47572.pdf

25