You are on page 1of 3

Idea ba Kodiku de Konduta ba Manager Eleitoral nian

International Instituto ba Democracia no ba Asistente Eleitoral hasai Kodiku de Konduta etietika no professional ba sira nebee kaer eleisaun. Kodigu nee fo hasai etika lima (5) mak sei halo base ba sira nebee kaer eleisaun wain hira sira bele iha moos hatudo, ba processo eleitoral. Tuir kodiga nee ema sira nebee kaer eleisaun tende tuir: 0* Hatudo nia respeito ba lei 1* Neutral no la monu ba partido ida. 2* Transparente 3* Lolos 4* Desenhado ba serve votante sira. Seksaun ida tuir mai nee sei dehan barak kona ba principiu etiku sira nee. Etikal principiu 1- Administrador ba eleicao tende hatudo nia respeito ba lei. Eleicao para iha suceso ema tende hare nia too nebee mak nia iha legimidade no sira nebee lao iha proceso politka mos tuir processo nee. Wain hira iha decisaun bot sei hatudu tuir lolos iha lei nia laran fo mos certesa nunee para ajuda hato atu hatene iha processo nee atu halo nusaa mak nia sei lao. Se ema sira nebee kaer eleisaun lae tuir lei, la tau hanesan no explica mos tamba sa mak iha rasacina kona ba lei nian, entendimento comum participantes sira nia bele afecta, suporta ba processo eleisaun sei fraku. Sira nebe kaer eleisaun tende 5* Tuir rai nia lei 6* Servisu iha lei rai nia laran, fo hare lei nebe ba eleisaun sei tuir ho imparcialidade, no hanessan ba ema hotu hotu. 7* Servisu iha lei nia laran atu hare partido hotu-hotu, kandidatus, sira nebe vota noo sira nebe participa iha procesu eleisaun trata sira tuir dalan lolos no justu apesar de cirkunstancias bar-barak. Etikal principiu 2- Neutral no la monu ba partido ida. Eleisaun para iha sucesu, ema sira nebe participa iha eleisaun tende iha konfiansa ba ema sira nebee kaer eleisaun no fiar katak sira sei kaer eleisaun politikament neutral. Se ema hare sira nebe kaer eleisaun fo hamonu laran para bele iha resultadu eleisaun nian ba partidu seluk. kredibilidade publika ba prcesu eleisaun nee sei la diak, nunee duni susar tau fali ema fiar iha processo nee. Ema sira nebe kaer eleisaun nunee duni ten-ke kaer sira nia serbisu tuir dalan los no la tuir partidu ida, nunee mos politikamente ten-ke neutru. Dala ruma, iha rai balu ema sei hili ema ba kaer eleisaun tamba sira representa partidu politiku no tendencia ba partidu balu. Tuir lia sira nee wain-hira sira hili ema tamba sira nia afiliasaun poliotika , sira sei tende kaer sira nia servisu iha nebe kaer eleisaun tuir dalan lolos lae politika no politikament neutral. Ema sira nebe kaer eleisaun tende: 8* Hahalok neutru tebe-tebes, no la fo laran ba ida du-ke ida seluk kana ba lia sira nebe kona ba partidu politiku sira, kandidatusira, votante sira, no ema sira nebe iha jornal no imprensa

9* Halo buat ida nebe sei la hatudu, ou atu hatudu suporte ba kandidatu politiku ida, partidu politiku, autor politiko no tendencias politika nian. 10* Bebeik tende hatudo katak sira la iha sala, hatene iha hanoin diak no tuir dalan los iha sira nia hahalok. 11* Dehan sai buat sira nebee sei bele hodi sira ba konflitu interese nian wain-hira sira kaer eleisaun. 12* La simu presente mai hussi ema ida no favor mai husi partidu sira, organisasaun nor ema sira nebe tama iha proceso eleisaun nian, 13* La kohi iha influencia nebe la loos, maibe tuir deit sira nebe fo mai husi lei no kostume., kontrola aan husi la simu lian mai atu hatudu halo nusa mak sei bele halo nia servisu. 14* La participa iha actividades nebe sei la iha autorisasaun, hanesan actividades privadus, nebe sei bele hodi ema hodi hanoin katak sei iha conflitu interesse nian ba sira nebe kaer eleisaun, 15* La bele participa iha qualker actividade, inklui actividade privadu nian nebe bele halo ema hanoin ke iha simpatia ba kandidatu, partidu politika, autor politika nian, ou tensencia politika nian, 16* La bele koalia no hatudu hanoin nebe hanesan sasan politika nian iha eleisaun, 17* Lae bele iha komunikasaun ho votante sira ho sasan nebe iha signifikasaun ba partidu sira, 18* La bele hatais no hodi ou hatudu simbolu ou kor partidu nian. Aministrador eleisaun nian ten-ke tuir pontu hirak nee, ate ke kada pontu aplika ba organisasaun no mos ba ema kada ida. Prencipiu Etika 3- Administrasaun eleisaun nian ten-ke transparente ba eleisaun para atu iha sucesu, participante sira iha procesu nee ten-ke aceita decisaun nebe iha administrasaun eleisaun nian. Participante sira sei simu decisaun hirak nee se sira bele iha satisfasaun ba sira nia aan nebe decisaun nee halo lo-los. Para halo buat nee, sira ten-ke iha acesu ba informasaun ba baseia iha decisaun nee. Klaru, kada eleisaun sei iha informasaun, no dokumentu barak. Geralmente, atu iha acesu laos buat facil ida, ou halo kopia ba informasaun hotu-hotu ou kada dokumentu ba ema hotu-hotunebe hakarak iha kopia mos laos facil. Administrador eleisaun nian ten-ke prepara: 19* Justifika ba sira nia decisaun 20* halo informasaun nebe base iha decisaun hirak nee gratis ba publiku, 21* halo aranjamentu ke iha efeitivu ho acesu ba dokumentu relevante no informasaun, ho lei ida nia laran iha nebe eleitoral rai nian hamutuk ho lei nebe ba informasaun livre. Nunee, administrador eleisaun nian no administrasaun tende: 22* Halo certeza ba agencia kada partidu politika nian ou kandidatu sira bele iha ou efeitivamente pratika sira nia dereitu iha lei nia okos, 23* Konsulta ho participa nebe iha procesu eleitoral laran beik-beik no mos ba decisaun especifika sira, se cirkunstancia apropriadu atu halo buat hirak nee, 24* Atu responde ba pergunta ruma, halo esplikasaun ba decisaun nebe halao tia ona hanesan buat hirak nee halo parte procesu eleitoral nian, ou decisaun sira nee halo parte ba operasaun geral administrasaun eleisaun nian,

25* loke sistema ida nebe husik grupu interese sira atu iha acesu, iha tempo nia laran, informasaun kritiku hotu-hotu, dokumentu sira, no usa databases nebe iha procesu eleisaun nian, ou usa operasaun normal administrasaun eleisaun nian, 26* se iha deficiencia ruma iha adminitrasaun eleisaun nebe mai too iha sira nia atensaun, hamate tia deficiencia nee hodi sira nia iniciativa rasik. Principiu Etika 4 - Administrasaun Eleisaun nian tenke lao koretu, Buat nee liu husi diskusaun nebe iha Principiu Etika 3 nian, nebe decisaun husi administrador eleisaun niansei iha satisfatoriu ba participante sira, informasaun nebe base iha decisaun nee ten-ke lao lo-los no iha acesibilidade. Informasaun nebe lae los sobu fali ema nia konfiansa ba administrador nia decisaun no mos nia-nia kompetensia tomak. Administrador eleisaun nian no ho nia administrasaun ten-ke ha-lao sira nia servisu base iha nivel bot iha informasaun lo-los no objeitivu analize nian. Partikularment, sira ten-ke 27* sira tenke rekolha informasaun, tau hamutuk, no publika tuir sistematika, mosmos, no laos ambiguo, 28* halo qualker buat nebe necesariu, tuir dalan legal nian, atu iha certeza katak informasaun hotu-hotu nebe sira tau hamutuk, sei usa, ou publika base iha factus. Principiu Etika 5- Administrasaun eleisaun nian tenke dezenha ba atu serve votante sira Administrador eleisaun nian no administrasaun tenke servisu nebe bele oferese ba votante sira tuir sira nia qualidade servisu nebe bele fo votante sira para bele atu pratika sira nia direitu iha posibilidade nebe iha conveniente, tuir circunstancia sira no tuir rai nia lei okos. Partikularmente, sira tenke 29* halo conviniente posivel ba votante sira atu participa iha procesu eleisaun nian 30* atu iha certeza ba votante sira atu iha kompriensaun ba prcesu eleisaun nian, 31* halo buat hotu-hotu nebe bele halo posibilidade ba votante nebe iha nececita especial, hanesan ema matan aat sira, ema nebe ke labele lao, ema nebe lae hatene surat, ou ema nebe hela iha area isoladus.

You might also like