Law. Fiscal.

Transparency

AL-Tax Center
Dokumente Fiskale,
Nr. 2013/04/19
www.al-tax.org
altax@constultant.com
Dat 21.04.2013
Tiran, Shqipri

Punsimi dhe investimet kapitale n Shqipri, 2012

Ky dokument sht prgatitur nga ekspertt e AL-TAX, n serin e prmbledhjeve tematike, me synimin
q t kthehet n nj burim diskutimi pr gjith ata q interesohen, ose kan lidhje t pandashme me
tatimet, problemet ekonomike dhe sociale n zbatimin e praktikave t tyre.

Autorsia sht e AL-TAX dhe nga donjri q do t prdor kt matrial apo pjes t tij krkohet t
shnoj autorsin si referenc n materialet q do t prdor.
Dokumenti mund t shkarkohet n PDF nga faqja n internet www.al-tax.org
Nse keni krkesa, pyetje dhe sugjerime ju lutem postojini elektronikisht te altax@consultant.com

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

AL-Tax

Dokumente fiskale
Prill 2013

Punsimi dhe investimet kapitale n Shqipri, 2012

PRMBLEDHJE

Qendra AL-Tax (Albanian Taxation Association) prezanton n kt matrial analize nj prmbledhje t

nivelit t tregut t puns dhe ndikimi q duhet ti vij nga investimet kapitale.

Qllimi i prezantimit t ktij vlersimi sht trheqja e vmendjes s ligjvnsve dhe medias, si dhe
kritikve q mund t mos plqejn parashtrimin e fakteve dhe llogaritjeve apo kan pyetje n lidhje me
konkluzione dhe komente t shprehura nga ekspertt e AL-Tax.
Bazuar n t dhnat q jan marr nga INSTAT dhe studime t ndryshme pr kt tem, u prdorn
mnyrat e llogaritjes dhe prdorimi i raporteve t t dhnave.

Fjalky: punsimi, papunsia, ekonomia, investimet kapitale, investimet e huaja, tregu i puns

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

PRMBAJTJA

Hyrje

Faqe 4

1.

Struktura e tregut t puns dhe ekonomis

Faqe 5

2.

Investimet dhe strategjit pr nxitjen e tregut t puns

Faqe 6

3.

Investimet kapitale nga fondet e buxhetit dhe fondet e investitorve t huaj

Faqe 7

dhe ndikimi n tregun e puns

Faqe 10

Konkluzione

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

Hyrje
Edhe pse Shqipria arriti q deri n fund t vitit 2012 ta largonte nga territori i saj rnien e
madhe ekonomike q pritej t ndodhte prej krizs financiare dhe ekonomike mbarbotrore
nuk mund t thuhet dot se n vitin 2013 mund t bjn efekt vetm politikat fiskale dhe marrja
e huave t tjera. Pr vitin q jemi dhe m tej financat publike t vendit jan t detyruara t
grmojn dhe t gjejn pr fondet e nevojshme nga do cep i zrave t shpenzimeve te buxhetit
pr t paguar pr nj periudh afatshkurtr 2-vjecare deri n 340 milion euro. Por, edhe n vijim
do t duhet t paguhen pr t paktn 15 vitet e ardhme deri n 40 milion euro do vit, pa
llogaritur huara t reja n t ardhmen.

Ndrsa cdo strategji, komunikim dhe plan veprimi pr sektort me rritje ekonomike ka efekt
edhe n punsim, vrehet se ka pak debat n lidhje me efektin direkt q vjen nga zhvillimi
ekonomik, investimet kapitale dhe politikat e nxitjes s tregut t puns. Megjith raportet e
institucioneve pr rritje t punsimit vit pas viti, Shqipria ka ende nevoj pr nj numr
minimalisht 200 mij vende pune n sektorin privat pr ta drejtuar ekonomin drejt nj rritje t
ngjashme me 4-5 vite m par.

Rreth 2/3 e t papunve kan qen t till pr nj koh prej m tepr se 1 vit. Pjesa tjetr ka nj
koh papunsie m shum se 6 muaj.

Punsimi n vetvete dhe politikat q hartohen dhe zbatohen pr rritjen e tij nuk jan politika t
shkputura nga ekonomia. Madje, lidhja e punsimit sht

e pazgjidhshme nga politikat

ekonomiko-fiskale si dhe sociale q hartohen nga qeverit.

Por, nse teoria sht referenca pr praktikn, cfar thon statistikat?

Ky matrial prmbledhs studimor i jep prgjigje pyetjeve t lidhura me arsyet e papunsis,

rezervat q mund t prdoren pr uljen e saj, si dhe ide dhe komente pr lidhjen e investimeve
me krijimin e vendeve t puns.

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

1. Struktura e tregut t puns dhe ekonomis

Sipas t dhnave statistikore t Institutit t Statistikave t vitit 2012, tregu i puns n

Shqipri prfshin 34 prqind t popullsis gjithsej q banon aktualisht si rezidente.
Pjesmarrja e punonjsve t huaj ka nj pesh me 0.3 prqind n tregun e puns. Tregu
i puns prmbush prmbush krkesat e punsimit n nivelin 87 prqind, duke i ln
hapsirn prej 13 prqind tregut t

ne %

papunve. N vitet e fundit tregu i t

papunve sht ngushtuar n mnyr

Struktura e Struktura
punes
PBB

Aktiviteti ekonomik
Bujqsi, pyje, peshkim

54

18

Prodhim
nse Ndrtim
shikojm shprndarjen e tregut t Tregti

10

11

10

20

puns sipas sektorve t ekonomis Shrbime

ka mosprputhje. Sektori ekonomik Transport, komunikacion

22

34

mse modeste n raport me rezervat

q

ofron

ekonomia.

Por,

Burimi: Instat

me pesh n pordhimin e brendshm

nuk ka t njjtn, ose nj pesh t prafrt n fuqi puntore. Edhe pse aktualisht sektori
bujqsor nuk sht mbizotrues n ekonomin shqiptare, pr tregun e puns ai mbetet
mbizotrues. Mosprputhje n raport me peshn q zn n ekonomi ka edhe tregu i
puns n tregti, transport dhe shrbime.

Kur krahasohet tendenca e rritjes s tregut Tendencat e punesimit dhe ekonomise

t puns me tendencn e rritjes ekonomike
vren nj tendenc krahasuese q shkon n
linja t ndryshme. sht nj tjetr krahasim

Periudha

ne %

2010

2011

2012

Punesimi

-2

Ekonomia

3,8

3,1

1,6

Burimi: Instat

q pasqyron nj efekt t vogl n tregun e puns dhe aspak simetrik me tendencn e

rritjes ekonomike. Arsyeja sht te fakti i sektorve q kan peshn kryesore te rritja
ekonomike, por q kan pesh jokryesore n tregun aktual t puns.

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

2. Investimet dhe strategjit pr nxitjen e tregut t puns

Shqipria zbaton grupe politikash pr t kryer rolin e rregullatorit e tregut t puns.

Ndrkoh politikat q kan t bjn me pagesn e papunsis dhe ndihmn ekonomike,
jan pjes q merren nga buxheti i shtetit n nj nivel t paktn 1.4 prqind t PBB, ose sa 4
prqind e gjith shpenzimeve t buxhetit. Bazuar n orientimet strategjike pr punsimin
investimet kryesore nga buxheti pritet t ndikojn n sektor t ekonomis dhe grupime
biznesesh, me efekte q kan nj pritshmri deri n fund t 2013 pr:

ulje t nivelit t papunsis me 0.3% do vit;

rritje e numrit t t punsuarve me 5% n vit;

angazhimi brenda vitit 2013 n nj program aktiv n formn e trajnimit, ritrajnimit,

praktikave n vendin e puns, ose masave t tjera q gjenerojn punsim t 20% t
t papunve t regjistruar;

programe pr hapjen e vendeve t reja t puns dhe mbajtjen e atyre ekzistuese;

nxitje e formimit profesional gjat gjith jets;

rritje e investimeve n kapitalin njerzor;

sigurim i t gjith mbshtetjes shtetrore pr t papun dhe grupet n nevoj;

prmirsim i performancs s rrjetit t shrbimeve t punsimit brenda

kapaciteteve ekzistuese;

krijim i nj klime pozitive pr zhvillimin e biznesit dhe investimeve;

rritje e konkurueshmris s SME-ve n tregun rajonal dhe at global, nprmjet

zhvillimit t teknologjis dhe informacionit, reduktimit t barrierave administrative
dhe krijimit t lehtsirave pr biznesin;

ngushtim gradual i peshs s sektorit informal.

N krahasimin e objektivave strategjik numerik, vleror dhe kualitativ llogaritjet nga

zhvillimi real i tregut tregojn mosprmbushje t plot t tyre, si pr uljn e papunsis,
po ashtu edhe me rritjen e tregut t puns. Format e tjera t zgjedhura, gjithashtu nuk e

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

kan dhn efektin e pritshm duke qen argument pr nj przgjedhje t programeve

zbatuese jo n prshtatje me nevojat dhe krkesat e tregut t puns.

Nga ballafaqimi i t dhnave t INSTAT t kryqzuara nga stafi i AL-Tax me

informacionet e institucioneve financiare n Shqipri, rezulton se punsimi n sektorin
shtetror u rrit me 4.5 prqind n vitin 2012, ndrsa punsimi n sektorin privat
jobujqsor u rrit me 11.5 prqind. Edhe gjat vitit 2013 trendi i punsimit n vend
vazhdon t njoh rritje t leht, ku n fund t tremujorit t par 2013 krahasuar me
tremujorin e par te vitit 2012, numri mesatar i t punsuarve n sektorin privat
jobujqsor sht rritur me 2.2%. Natyrisht, q puna informale mbetet jasht ktyre t
dhnave, por njkohsisht sht rezerva e pashfrytzuar efektivisht pr rritjen dhe
formalizimin e tregut t puns. Nse llogaritim se puna informale sht n kufijt mbi
50 prqind ndaj totalit t numrit t punsuarve, ather sfida e par e qeverive mbetet
ende ky treg me gjith t kqiat ekonomike dhe sociale q i mbart mbi vete.

3. Investimet kapitale nga fondet e buxhetit dhe fondet e investitorve t huaj dhe
ndikimi n tregun e puns

Shqipria tashm ndodhet n nj faz vendimtare t reflektimit mbi gjendjen aktuale t

tregut t puns duke patur potencial me nj kapital njerzor t vlefshm, por t vshtir
pr tu integruar n tregun e puns. Nj pjes e konsiderueshme e punkrkuesve u
prkasin moshave t reja. Nga gjith punkrkuesit n vend, 15.6% e tyre i prkasin
grupmoshs deri n 25 vje dhe 22.9% i prkasin asaj 25-34 vje.

Prgjat dy viteve 2011 dhe 2012, vrehet se edhe pse ka nj rnie t leht t
papunsis n grupmoshn 20-24 vje deri n 3%, papunsia sht rritur me 2.5 % n
grupmoshn 30-34 vje. Arsyeja qndron brenda pjess s detyrave t pakryera nga
institucionet direkte prgjegjse pr nxitjen dhe formsimin e punkrkuesve. Nuk

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

mund t ngelet e paprmendur edhe pjesa e pazbatuar, q i prket programeve t

zhvillimit ekonomik t qeverive t 20 viteve.

Gjithashtu kriza ekonomike q ka goditur vende t ndryshme t BE-s e n veanti

Greqin dhe Italin ka ndikuar direkt n shtimin e papunsis n vend. Kjo pasi shum
emigrant jan detyruar t kthehen n kushte vshtirsie ekonomike. Rreth 58% e t
kthyerve t regjistruar n sportelet e migracionit kerkojne te punesohen, 22% kerkojne
formimi apo riformim profesional, 5% jane te interesuar per hapjen e nje biznesi, ndersa
pjesa tjeter eshte asistuar per proedurat e perfitimit te ndihms ekonomike apo
shrbimeve shndetsore falas. Tashm, ky fenomen prbn nj tjetr problematik
pr tu orientuar pr zgjidhje nga qeveria. Nj aspekt shqetsues mbeten punkrkuesit
afatgjat, t cilt prbjn rreth 62.2% t totalit.

Aktualisht, si cdo diskutim ekonomik, fiskal dhe social edhe pr punsimin dhe
papunsin t part kan folur politikant (kur duhet t flisnin n fund) dhe fjalt e
specialistve mbeten vetm nj z i mbytur, apo n rastin m t mir opinioni publik i
rendit sipas krahve t politiks, pa u ngacmuar nga thelbi i diskutimit.
Ndrsa dgjohen statistika ku flitet pr premtime t pambajtura, apo pr premtime t
reja mjafton elementi i kostos s punsimit pr t ballafaquar premtimet me mundsin
e ekonomis s vendit. N programet e partive, q pretendojn t qeverisin pr katr
vite, llogaria duhet t prkoj me koston dhe investimet.

Kostua pr nj vend pune llogaritet n shumn prej 380 mij deri 400 mij n vit. Nse
premtohet se do t hapen 100 mij vende pune ather, kostua prkon me 38 deri 40
miliard lek dhe dyfishi i ksaj shume pr rastin e nj premtimi pr dyfishin e vendeve t
puns.

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

Por, n fakt llogaritjet nuk prkojn me realitetin e investimeve kapitale n vend. Sipas
llogaritjeve t krijimit t vendeve t puns nga vlera investuese pr cdo 1 miliard lek
investime arrijn t hapen 170 deri 200 vende pune direkte dhe indirekte. Nisur nga
fondet e investimeve publike n shumn prej 70 miliard lek n secilin nga dy vitet e
fundit llogaritja tregon se duhet t hapen 12 mij deri 14 mij vende pune. Nse
krahasojm rritjen e punsimit n sektorin publik dhe privat pr dy vitet e fundit shifra
prej 23 mij vende pune m lart se llogaritjet.

Por, nse shtojm n kt llogaritje vlern e investimeve t huaja direkte, q sht

deklaruar n shumn 103 miliard lek pr vitin e fundit, ather treguesi i punsimit
duhet t ishte plus 17 mij vende pune. N fakt ky numr mungon me t paktn 8 mij
vende pune. Nse llogaritja shtrihet n hapsir kohore, mesatarisht vendet e puns t
munguara n raport me statistikat shkojn te 35 mij vende pune.

Dokumente fiskale nga AL-Tax

Law. Fiscal. Transparency

Konkluzione

N kt llogaritje, nga nj analiz e shkurtr lindin disa konkluzione paraprake, q kan

nevoj pr analiz t detajuar.

S pari, nisur nga harta s shprndarjes s investimeve n sektort e ekonomis

rezulton se kan shkuar n infrastruktur (fondet publike), industrin nxjerrse,
energjitik dhe ndrmjetsim financiar (fondet e huaja) duke krijuar m s shumti jo
fronte pune, por prmirsim teknologji dhe asistenc teknike dhe shpenzime
administrative. Kjo nnkupton jo krijim t nj force pune afatgjat, pasi asnj nga
investimet nuk ka krijuar rritje t numrit t t punsuarve pr afate kohe t gjata n
kta sektor. Kjo duket nse shikojm rritjen e pabarabart t bazs s numrit t
punonjsve pr dy vitet me t njjtin nivel investimi t huaj prej 100 miliard leksh (
2012 dhe 2011).

S dyti, informaliteti n tregun e puns n nivelin mbi 50% (145 mij punonjs) sht
pjes e asaj fuqie puntore t munguar dhe q nuk regjistrohet nga statistikat, por q de
facto sht n pun.

S treti, programet pr zgjerimin e tregut t puns dhe prmirsimin e shrbimeve

publike krijojn nj qark t shkurtr ndaj tendences zgjeruese nse nuk ruajn nj
raport 3 poste pune publike mbshtesin zgjerimin e 1 posti pune t sektorit privat, kjo
sipas llogaritjeve t Institutit pr politik Ekonomike, New York.

Dokumente fiskale nga AL-Tax

10

Law. Fiscal. Transparency

Zbatimi i Strategjis dhe nismave ligjore pr nxitjen e punsimit t shoqruara nga

vullneti i sinqert i politikanve me integritet do ta rriste ekonomin e Shqipris n dy
mnyra:

1. Hapje vende pune sa m pran nevojave t pushtetit vendor, q kryejn

programet lokale dhe n mbshtetje t nismave t pushtetit qendror;

2. Mbshtetja e programeve pr vendet e puns indirekte dhe t bashklidhura me

projektet vendore duke krijuar rrjetin e profesioneve dhe punve t nevojshme
dhe t munguara apo t harruara pr komunitetin

Dokumente fiskale nga AL-Tax

11