1

TRK TARHNN KAHRAMANLARI XXXVI Prof.Dr. Saadettin GME KARAMANOGLU MEHMED BEG Oguzlarn 24 boyundan birisi olan Avarlarn iinden kan Karaman cemaatinin tarihine baktmzda, hem Asyada hem de Anadoluda nemli roller oynadklarn grmek mmkndr. zellikle onlarn Trkistan ve Azerbaycandaki faaliyetleri olduka ilgin olup; Akman ve Karamana ait destanlar, hala Trkmenistanda anlatlmaktadr. Bununla birlikte ana boy durumundaki Avar ulusu Trkn yaad her yerde mevcuttur ve bir mddet, Azerbaycan misalinde olduu zere, devlet idaresinin de en yksek kademesine kabilmilerdir. Avarlar ve Karamanllarn batya doru akmalar herhalde Seluklu fetihleriyle beraber gerekleti. 13. asrn balarnda, 1228lerde Orta Anadolu ve ve Akdeniz yresinde baz yerler, Sultan Alaeddin Keykubadn gayretleriyle Seluklu hakimiyetine geince, Trkmen (Oguz) airetlerinin bir blmn tekil eden Karamanllar da Konya ve Ermenek civarlarna iskan olundular. Birtakm siyasi olaylarn ardndan, Karamanoglu Mehmed Beg, airetin bana babas Kerimddinin yerine atandnda, Anadoluda bir kargaa ortam yaanmaktayd. lhanl Mogollar, Seluklularn kurmu olduu dzeni ykmlar, Trkiye topraklarnda huzur ve asayi kalmamt. lhanl basks Seluklu saray ile topraklarnda o kadar hissediliyordu ki, sultanlar ve beyler, adeta Mogollarn oyunca haline gelmilerdi. Btn bu karmaa srasnda Karamanllarla, Seluklularn aras alm; Mehmed Beg ve kardeleri de yakalanp, gz hapsine alnmlard. IV. Rkneddin Kl Arslann (1262-1266) lmesi onlarn serbest kalmasn salad ve yeni Seluklu sultan III. Gyaseddin Keyhusrevle (12661284) mcadeleye girdiler. Yaplan kavgalar esnasnda blge Trkmenlerini de yanna eken Karamanoglu yerini salamlatrmay bildi. Bu arada Seluklu saray kendinden uzaklam, Trkeyi bir kenara atarak, farsa konuup, yazmay bir hner sanmaya balamt. Hlbuki Trkmenler hala kendi dilleriyle konuuyorlar, birlik ruhunun ondan kaynaklandn biliyorlard. Dil, milletlerin hayatnda bir kltr vastas olarak en bata gelen unsurdur. Ayn dili konuan insanlar, millet denilen sosyal varln temelini tekil ederler. Trk dilini konuan Trk milleti, tarihte birtakm zaruri artlardan dolay bazan birbirinden idari ve siyasi bakmdan ok uzaklarda kald. Ayrca bu insanlar snr boylarnda, yabanc kltrler ve halklarla temasta olduklar halde
1

bebin yldr, doudan batya, kuzeyden gneye ok az bir lehe farkyla ayn dili konutular. Bu bakmdan, milli bir ba olarak Trk dilinin oynad rol de, belki dier dillerin hibiri oynamamtr, denebilir. Trkler dnyada yazs, yani kendilerine ait bir alfabesi bulunan ender milletlerden birisidir. Ama Trklerin geni corafyalara yaylmalar neticesinde, Trk dili mene bakmndan kendisiyle bir olmayan eitli dillerle de temasa gelmitir. O yzden bu dillerle, Trke arasnda karlkl tesirler vuku bulmu, bu dillerden baz eyler ald gibi onlara da pekok ey vermitir. Yayld alanlar ve etkilendii evreler gz nnde bulundurulunca elbetteki bu kanlmaz bir sonutur. Ama bununla beraber byk lim B.gelin dedii zere, Trk kltr ve Trke, yamaya uram bir mal gibidir. Elinde delil olsun, olmasn herkes ondan bir paray alp, baka kltrlere mal ediyor. Netice olarak dil, milletlerin kltr hayatnda son derece nemli bir mevkide bulunuyor. Onu korumak ve kollamak da gerekir. Elbette ki dile sahip kmak, dildeki kelimeleri kendi kaynaklaryla zenginletirme ve kullanmayla mmkndr. Buna bal olarak, Osmanl Devletinin son zamanlarna doru Trkenin kltr erozyonuna uramas sebebiyle, Trk aydnlar harekete getiler. Ahmed Vefik Paa, mer Seyfeddin, Ziya Gkalp, Mehmed Emin Yurdakul gibi Trkler sade Trke ile yazma yoluna gittiler. Dilimizdeki bata Arapa, Farsa ve dier Bat dillerindeki kelimeleri tasfiye ettiler. stanbul Trkesi esasnda bir yaz dilinin ortaya kmasna gayret gsterdiler. Bu konuda en ciddi adm Mustafa Kemal Atatrk att. 1932 senesinde alan Trk Dili Tedkik Cemiyeti (Trk Dil Kurumu) bu hususta gerekli almalar balatt. Bunlardan ayr olarak, zellikle 20. asrn sonlarnda eitli ilim sahalarndaki hzl gelimeler, teknolojinin yaygnlamas, dolaysyla iletiim aralarnn kullanmnn sklamas kltrel inkiafa yardmc olduu gibi, binlerce yldan beridir szlerek gelen Trk dilinin ve kltrnn yozlamasna da yol amaktadr. Btn bunlar bir yana, insanlarn deiik kltr evrelerinde bulunmalar veyahut farkl dinlere girmeleri, onlarn varln pek etkilemez. Ancak bir milletin dili kaybolduu an, o toplumdan sz etmek de mmkn deildir. Biz yine konumuza dnecek olursak, Anadolu Seluklu Devletinin taht mcadelelerine bulaan Karamanoglu, Sultan II. Keykavusun ocuu Gyaseddin Siyavuu destekleyerek, 12 Mays 1277 tarihinde onu Seluklu tahtna oturttuu sylenir ve dolaysyla devlet ierisinde vezirlik makamna kadar ykselir. te Mehmed Beg, yukarda da aklamaya altmz zere belki milli birlik duygusunu salamasndan dolay Trk diline nem vermi; Seluklu sarayna bir tepki koymak amacyla onu n plana karm olabilir. Bir ihtimal de Trkmen boylarn yanna ekmek istedii iin, 13 Mays 1277de
2

Trk diliyle alkal mehur fermann yaynlad. O burada yle diyordu: Bu gnden sonra divanda, derghta, barghta, mecliste ve meydanda Trkeden baka dil kullanlmayacaktr. Karamanoglunun siyasi hayatnn dier ayrntlarna girdiimizde, onun Trkmenleriyle beraber gney blgelerinin, Anadoluyla balant yollarn ele geirdiini, ancak Mogollarn kalabalk glerle saldrmas yznden Ermenek ve Mut havalisine gerilediini, onun ekilmesiyle Konyay lhanl Mogollarnn ele geirdiini syleyebiriz. 1280 tarihinde Mut dolaylarnda Mogollarla yapt harpte, kardeiyle birlikte ehit dtn de biliyoruz. Muhakkak ki Karamanogullar, devlet olarak Trk milletinin bir ke srklendiklerini grdkleri gibi, toplum olarak da bir yozlama batana dtklerinin farkndaydlar. Varlklarnn temeli olan dillerini kaybettikleri takdirde, her eylerini yitireceklerini bilen, bu Trk devlet adamna Trk milleti olarak ok ey borluyuz. Keke bu asil halk idare eden btn yneticiler o ve Mustafa Kemal misali uyank ve akll olsalard.
Trk Tarihinin Kahramanlar: 37- Karamanoglu Mehmed Beg, Orkun, Say 97, stanbul 2006