RITUELE ASPECTEN VAN DE TURKSE VOLKSMUZIEK IN GENT

G ASTLES L ISELOTTE S ELS , 13 MEI 2013

1 CULTUURHISTORISCH KADER: DE OPRICHTING VAN DE TURKSE REPUBLIEK ALS BREEKPUNT .......................................... 1 1.1 HET OTTOMAANSE RIJK...................................................................................................................................................................... 1 1.2 DE REPUBLIEK TURKIJE ...................................................................................................................................................................... 2 1.3 GEVOLGEN VOOR DE MUZIEK ............................................................................................................................................................... 3 2 BEKNOPT OVERZICHT VAN DE VOLKSMUZIEK IN TURKIJE: ALGEMENE EN REGIONALE KENMERKEN ............................... 4 2.1 WESTERS SYSTEEM............................................................................................................................................................................. 4 2.2 TURKS/MIDDEN-OOSTERS SYSTEEM ................................................................................................................................................... 4 2.3 TURKIJE: GEOGRAFISCHE REGIOS......................................................................................................................................................... 4 3 TURKEN IN GENT: KORT OVERZICHT .......................................................................................................................................... 7 3.1 MIGRATIEGESCHIEDENIS: .................................................................................................................................................................... 7 3.2 DEMOGRAFISCHE KENMERKEN ............................................................................................................................................................ 7 3.3 REGIOS VAN AFKOMST: ...................................................................................................................................................................... 8 4 RITUELE ASPECTEN VAN TURKSE VOLKSMUZIEK: TURKIJE EN DIASPORA ............................................................................ 9 4.1 RITUELEN: VERBINDEN EN TRANSFORMEREN ....................................................................................................................................... 9 4.2 RITUELE ASPECTEN VAN TURKSE VOLKSMUZIEK .................................................................................................................................. 9 BIJLAGE 1: SAMENVATTING ARTIKELS ............................................................................................................................................... 11 1. CONSUMING RITUAL: REFRAMING THE TURKISH HENNA-NIGHT CEREMONY................................................................................................11 2. RECONSTRUCTING CULTURAL IDENTITY IN DIASPORA: MUSICAL PRACTICES OF THE TORONTO ALEVI COMMUNITY ..........................................13 BIJLAGE 2: BESCHRIJVING HUWELIJKSFEEST BOZTEPE-MUCUR (KIREHIR) ................................................................................. 15

1 CULTUURHISTORISCH KADER: DE OPRICHTING VAN DE TURKSE REPUBLIEK

ALS BREEKPUNT1
1.1 HET OTTOMAANSE RIJK
1.1.1

VOORGESCHIEDENIS

Nomadische Turkse stammen uit Aziatische steppen, migratie in westelijke richting Eerste Turkse rijken 6e -10e eeuw ; verovering Anatoli vanaf 1071

Godsdienst: Sjamanisme, zoroastrisme, manichesme, taosme, boeddhisme, nestoriaans christendom, Islam: bekering Turken 10e-14e eeuw, gentroduceerd via Perzische hoge cultuur (elite)

1.1.2

GESCHIEDENIS

Drie grote rijken: Ottomaans Rijk (soennitisch) Safavidisch Rijk (~ Iran; sjiitisch) Mogolrijk (~ Indi; hindoestisch + islamitisch) Vier periodes van het Ottomaanse Rijk: Opkomst (1300-1453) bloei (1453-1600) crisis (1600-1789) hervorming (1789-1922)

Gebaseerd op: Findley, C. V. (2005). The Turks in world history. New York: Oxford University Press.
1

Ontstaan en groei Ottomaanse Rijk (< Osman): Gegroeid uit ministaatje aan grens met restant Byzantijnse Rijk Uitbreiding grondgebied door opeenvolgende veroveringen: verovering Balkangebieden, Byzantijnse Rijk en hoofdstad Constantinopel (1453), Noord-Afrika en Midden-Oosten Belegering van Wenen in 1529 = einde expansie Kenmerken Ottomaanse Rijk: Islamitische (soennitische) identiteit Bestuurd door sultans = (padi)sjahs Kosmopolitisch karakter Ottomaanse hofcultuur Multinationaal rijk ; etnisch en religieus diverse populatie Periode van verval en hervormingen: Interne crisis (decentralisatie) en bedreigingen van buitenaf (bv. de Russen) militaire, financile, bestuurskundige hervormingen / modernisatie (snelle verwestersing) Terreinverlies aan Russen, verlies Balkan-gebieden en Arabische gebieden Het Ottomaanse Rijk tijdens en na de Eerste Wereldoorlog: WOI: alliantie met Centrale Mogendheden (Duitse Rijk, Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije) 1920: bezetting door winnaars WOI Onafhankelijkheidsoorlog (1921-22): Mustafa Kemal Pasja (Atatrk) Ankara (Centraal-Anatoli) = nieuwe hoofdstad ; internationale erkenning Republiek Turkije

1.2 DE REPUBLIEK TURKIJE

Ontwikkelingen Turkse Republiek ~ algemene patronen 20ste eeuw: verdwijnen multinationale rijken ontstaan natiestaten modernisering/urbanisatie globalisering/verwestersing Beleid van president Atatrk (1923-1938) Terugdringen macht islam; religie ondergeschikt aan staat (opheffen religieuze instituties, sluiten soefiordes, vervangen islamitisch rechtssysteem door Europees rechtssysteem) Westerse kledingstijl, tijdsrekening, Latijns alfabet i.p.v. Arabisch-Perzisch alfabet Creatie roemrijke Turkse geschiedenis (= vergelijkbaar proces met andere landen) Na Atatrk: Drie militaire coups (leger = bewaker secularisme/kemalisme): 1960 1971 1980 Jaren 1960: snelle urbanisatie, massale migratie naar steden ; emigratie naar Europa Sociale spanningen: islamisten vs kemalisten / soennieten vs alevieten / Koerden vs Turken 1987: kandidatuur lidmaatschap Europese Unie / 1999: acceptatie als officieel kandidaat Diaspora (emigratie naar Europa): hybridisatie / postmoderne identiteit: Turkse moslims in Europa Alle sociale spanningsvelden mee gemigreerd

Multinationaal islamitisch Rijk (sultanaat) Moderne, seculiere, Westers-georinteerde natiestaat (republiek)

1.3 GEVOLGEN VOOR DE MUZIEK

1.3.1 GEVOLGEN BELEID VROEGE REPUBLIEK :

Breuk met het verleden, komaf met erfenis uit Ottomaanse Rijk Ottomaanse klassieke muziek in diskrediet: niet als Turkse muziek beschouwd maar als vreemde muziek (grote invloed van Byzantijnse, Arabische en Perzische muziek) tijdelijk verbod uitvoering/uitzending Ottomaanse klassieke muziek, ontwikkeling stopt Godsdienst ondergeschikt aan en gecontroleerd door de staat sluiting soefi-ordes => soefi-muziek als levend erfgoed verwordt tot museaal genre Nieuw ideaal: zuivere Turkse volkscultuur + moderne Europese technieken/methodes volksmuziek Anatolisch platteland: basis nationale Turkse muziek (uitdrukking Turkse ziel) registratie, notatie, harmonisatie (polyfonisatie), (her)instrumentatie, standaardisatie, adaptatie, Gecontroleerde verspreiding en professionalisering professionalisering volksmuzikanten oprichting volksinstituten (steden + dorpen) + conservatoria Turkse muziek (grote steden) nationale radio-uitzendingen, officile publicaties (partituren; cassettes, platen,) Turks nationalisme boven identiteit etnische/religieuze/lingustische minderheden muziek minderheden gecensureerd of geadapteerd naar Turkse maatstaven (vertaling naar Turks, verandering namen plaatsen, personen, etc.)

Kosmopolitische stedelijke en hofgenres + etnisch diverse rurale genres Nationale Turkse muziek (= verwesterste versie van Turkse volksmuziek)
1.3.2 GEVOLGEN GLOBALISERING EN VRIJE MARKT :

Ontstaan en exploitatie gepopulariseerde versies traditionele muziek + hybride populaire genres Turkse pop, rock, hip hop, dance,: gebaseerd op westerse genres, behoud bepaalde elementen Turkse traditionele muziek Gepopulariseerde volksmuziek en religieuze muziek: fusie repertoire volks- en religieuze muziek met popidioom (harmonisatie, instrumentarium, format) Fasl: stedelijk genre (ontwikkeld in nachtclubs), ontstaan uit Ottomaanse klassieke suite zgn mzik: Turkse protestmuziek/alternatieve muziek, idioom ~ gepopulariseerde volksmuziek Arabesk: ontstaan onder arme bevolking uit platteland in grote steden, pessimistische thematiek, sterk benvloed door Arabische (vooral Egyptische) populaire muziek

2 BEKNOPT OVERZICHT VAN DE VOLKSMUZIEK IN TURKIJE: ALGEMENE EN

REGIONALE KENMERKEN
2.1 WESTERS SYSTEEM
Toonsysteem: gevolueerd tot mathematisch systeem: octaaf in 12 gelijke delen => 1/2 toon = kleinste eenheid Tijdstructuur: vooral regelmatige maatsoorten, divisief systeem Textuur: verticaal denken (akkoorden), polyfonie / harmonie Praktijk: muzikant voert uit wat componist genoteerd heeft, interpretatie partituur

2.2 TURKS/MIDDEN-OOSTERS SYSTEEM

Toonsysteem: ~natuurlijk systeem, gebaseerd op boventonen => halve toon kleinste eenheid (kommas, microtonen) Volksmuziek: flexibiliteit Tijdstructuur: onregelmatige maatsoorten, lange ritmische cycli (additief) Volksmuziek: flexibiliteit Textuur: horizontaal denken (melodie primeert), monofonie/heterofonie Volksmuziek: bourdon, parallelle akkoorden Praktijk: voornamelijk orale praktijk, ruimte voor variatie en improvisatie

2.3 TURKIJE: GEOGRAFISCHE REGIOS

Marmara-regio: Noordwest-Turkije (rond Istanbul, incl. het Europese deel van Turkije) (Marmara blgesi) Egesche Zee-regio: westkust (Ege blgesi) Middellandse Zee-regio: zuidkust (Akdeniz blgesi) Zwarte-Zee-regio: noordkust (Karadeniz blgesi) Centraal-Anatoli: centrum (I Anadolu blgesi) Oost-Anatoli: Oost-Turkije (Dou Anadolu blgesi) Zuidoost-Anatoli: Zuidoost-Turkije (Gneydou Anadolu blgesi)
4

2.3.1

MARMARA -REGIO

Invloed vanuit Griekenland, de Balkan Belang van Roma-muziek (professionele muzikanten) Genres/dansen: iftetelli, karlama, hora, zeybek, bengi, lepeldans, kl kalkan Instrumenten: o balama (langhalsluit)

davul & zurna (grote trom en schalmei)

o o

(nu ook) klarinet darbuka (vaastrom)

2.3.2

EGESCHE Z EE-REGIO

Zeybek: symbolische dans die verzet tegen (onrechtvaardige) overheersing evoceert (efe, zeybek = leider, lid bende) Roma-muzikanten als professionele muzikanten Genres/dansen: zeybek, bengi, lepeldans Instrumenten: o balama o davul & zurna o sipsi (rietfluitje)

2.3.3

MIDDELLANDSE Z EE-REGIO

Belang van abdals (etnisch-religieuze minderheidsgroep die traditionele rol van muzikant vervult in Turkse maatschappij) Genres/dansen: bozlak, teke zortlatmas, halay, lepeldans, zeybek Instrumenten: o telli balama (driesnarige kleine luit) o davul & zurna o sipsi

2.3.4

ZWARTE Z EE-REGIO

Invloed van Griekse en Kaukasische muziek Genres/dansen: horon, karlama, bar, halay
5

Instrumenten: o balama o kemene (vedel)

tulum (doedelzak)

(nu ook) accordeon

2.3.5

CENTRAAL -ANATOLI

Belang van abdals (cfr supra) Genres/dansen: bozlak, lepeldans, halay, seymen Instrumenten: o balama o davul & zurna o kak (lepels) o (nu ook) viool

2.3.6

OOST-ANATOLI

Belang van muziek in de alevitische religieuze ceremonien (cem) Historisch fenomeen van de aks (rondtrekkende dichters-muzikanten met maatschappelijke functie) Invloed van Azerische, Iraanse muziek Genres/dansen: alevitische muziek (semah, deyi,...), akmuziek, halay, bar, Instrumenten: o balama o davul & zurna o mey (cylindrisch dubbelriet)

2.3.7

Z UIDOOST-ANATOLI

Belang van de Koerdische muziek Invloed uit Arabische muziek Genres/dansen: halay, hoyrat, Instrumenten: o balama o davul & zurna o darbuka

3 TURKEN IN GENT: KORT OVERZICHT2

3.1 MIGRATIEGESCHIEDENIS:
Eerste fase: bilateraal akkoord Belgi-Turkije (1964) gastarbeiders textielindustrie Tweede fase: economische crisis > immigratiestop (1974) gezinshereniging + gezinsformatie Etnische netwerken etnische enclaves etnische mozaek

3.2 DEMOGRAFISCHE KENMERKEN

10% Gentse populatie Turkse origine (= schatting) 4550 mensen met Turkse/dubbele nationaliteit, 11042 Turken genaturaliseerd tot Belg mensen geboren met Belgische nationaliteit maar met Turkse roots: niet in statistieken Jonge bevolking (twintigers en dertigers); meerderheid arbeider of zonder beroep. Concentratie ten oosten en noorden van de binnenstad (Rabot, Tolhuis-Ham, Dampoort, Ledeberg)

Kaart: Verhaeghe, P.-P., Van der Bracht, K., & Van de Putte, B. (2012). Migrant zkt toekomst: Gent op een keerpunt tussen oude en nieuwe migratie. Antwerpen: Garant. (p.70)

Gebaseerd op: - Verhaeghe, P.-P., Van der Bracht, K., & Van de Putte, B. (2012). Migrant zkt toekomst: Gent op een keerpunt tussen oude en nieuwe migratie. Antwerpen: Garant - De Bock, J. (2012). Alle wegen leiden naar Gent: Trajecten van mediterrane migranten naar de Arteveldestad, 19601980. Brood en Rozen, 2012(3), 4775.
7

3.3 REGIOS VAN AFKOMST3:

Emirda (stadje in West-Anatolische provincie Afyon) Konya, Eskiehir en Ankara (provincies ten noorden en oosten van Afyon) Provincie Elaz Provincie Ardahan (uiterst noordoostelijk, aan grens met Georgi en Armeni) Istanbul

Op basis van cijfers Dienst Burgerzaken - Informatieverwerking - Departement Bevolking en Welzijn (Stad Gent).
8

4 RITUELE ASPECTEN VAN TURKSE VOLKSMUZIEK: TURKIJE EN DIASPORA

4.1 RITUELEN: VERBINDEN EN TRANSFORMEREN
VERBINDEN: o gemeenschapsvormende functie, construeren/affirmeren sociale/culturele identiteit o verbinden met andere mensen (horizontale verbinding): bv. familie, vrienden, peers grotere/hogere entiteiten (verticale verbinding): bv. god, het spirituele, land van afkomst TRANSFORMEREN: o Overgangsrituelen (Arnold van Gennep: Rites de passage): Drie fases: afzondering transformatie integratie Levenscycli: geboorte, initiatie in de maatschappij, volwassenheid, ziekte, dood, o Seizoensgebonden cycli Symboliek Religieus vs profaan

4.2 RITUELE ASPECTEN VAN TURKSE VOLKSMUZIEK

4.2.1

A LGEMEEN

Volksmuziek in Turkije: centrale plaats in uitvoeren van rituelen (vroeger en nu) Verbindende + transformerende functie

4.2.2

VOORBEELDEN VAN RITUELEN WAARBIJ TURKSE VOLKSMUZIEK UITGEVOERD WORDT

Voorbeelden rituelen gerelateerd aan de levenscycli (overgangsrituelen): Initiatie in de maatschappij (man-worden, besnijdenis): Snnet dn o Elementen voor de analyse van het ritueel: al dan niet rondrijden/-dragen van de jongen al dan niet aanbrengen van henna al dan niet met geld en/of bloemen gooien aan-/afwezigheid van davul & zurna / soort muziek dat gespeeld wordt kledij en attributen van de jongen en de moeder locatie, privacy/openbaarheid aanbieden van maaltijd Vertrek naar het leger: Asker dn Huwelijk: Dn4 o Nian treni: verlovingsceremonie o Kna gecesi: hennanacht bij de familie van de bruid o Rak-tafel: afscheidsmaaltijd bij de familie van de bruid (mannen) o Gelin alma: de bruid wordt door de schoonfamilie opgehaald Overlijden: klaagliederen gemaakt en gezongen door vrouwen (at) Voorbeeld andere overgangsrituelen: Viering einde schooljaar / afstuderen Voorbeelden religieuze rituelen:

Voor een beschrijving van een huwelijksfeest in Centraal-Anatoli: zie bijlage 2.

9

Seher (zonsopgang): start van de dagelijkse vasten tijdens de ramadan Cem: alevitische religieuze viering (ceremonie)

Voorbeeld rituelen verbonden aan jaarlijkse cyclus seizoenen: Zomerfestivals in de hooggelegen zomerweiden Voorbeeld gemeenschapsvormend ritueel: Muhabbet / Oturak / Sra gecesi : gezellig samenzijn rond muziek

4.2.3

NIEUWE CONTEXTEN

De functie van de rituelen verandert in de nieuwe contexten: Oorspronkelijk vs. nu (Turkije) o ARTIKEL: Consuming Ritual: Reframing the Turkish Henna-Night Ceremony Turkije vs. diaspora o ARTIKEL: Reconstructing cultural identity in diaspora: musical practices of the Toronto Alevi community

10

BIJLAGE 1: SAMENVATTING ARTIKELS

1. CONSUMING RITUAL: REFRAMING THE TURKISH HENNA-NIGHT CEREMONY5
Traditionele henna-nacht: rite de passage gebruikmakend van religieus symbolisme om patriarchale relaties te reproduceren. Nieuwe henna-nacht: nieuw stedelijk ritueel, speels onderhandelen van culturele tegens tellingen (religieus vs seculier, stedelijk vs ruraal) Hedendaagse rituelen: katalysatoren voor verandering waarbij nieuwe sociale grenzen gecreerd worden i.p.v. conservatieve bewakers van sociale continuteit.

THE CASE STUDY: THE TURKISH HENNA NIGHT RITUAL

Eeuwenlang centrale rite de passage geweest in Anatoli; in onbruik bij stedelijke middenklasse na oprichting Turkse republiek (traditioneel = achterlijk, dorps); laatste jaren terug in opmars. Hennanacht: groot cultuurgebied; niet uniform: verschillend volgens plaats, generatie, economische klasse, Casestudie in Ankara (1998) door Tuba stner.

THE TRADITIONAL HENNA -NIGHT RITUAL

Tijd van Mohammed: rode kleur van henna: symboliseerde bloed, palmen rood kleuren betekende bereidheid tot offeren bloed en leven in de naam van God. Traditionele henna-nacht: o vrouwelijk ritueel in woning ouders bruid, enkele avonden voor huwelijksceremonie. o Genodigden: uitgebreide familie bruid/bruidegom, vriendinnen bruid, vrouwelijke hoca o Hoca bidt en zingt, meisjes lopen in cirkels rond bruid o Huilen: ervaren van persoonlijke en sociale betekenis van het ritueel o Schoonmoeder brengt de henna aan, maar pas na leggen van muntstuk in palm bruid o Volksmuziek en dans, eten en drinken. Symboliek henna: o Bloed maagd: transformatie meisje naar vrouw ~ traditionele religieuze norm: vrouw is eigendom man, huwelijk is enige manier om deze overgang te maken. => henna-nacht reproduceert patriarchale relaties (collectieve aanvaarding mannelijke dominantie) o Bloed strijder (strijd, vastberadenheid, offer / toewijding, trots, eer): collectieve erkenning van huwelijk als strijd waarin vrouw verantwoordelijk is voor succes ervan (vrouw offert zich op voor voortbestaan familie). =>Henna verleent heilige status aan institutie van het huwelijk. Symboliek van muntstuk gegeven door schoonmoeder: o Verantwoordelijkheid, engagement vanwege (familie) bruidegom (financile zekerheid) o Verantwoordelijkheid ~ macht (bruid is eigendom bruidegoms familie) Conclusie: transformatie meisje naar vrouw, vestigen sociale persoonlijkheid bruid.

HISTORICAL CULTURAL BACKGROUND

Aard huwelijksceremonies en status van vrouwen veranderd sinds oprichting Turkse republiek. Modernisatie: educatie en beschaving boeren en emancipatie van de vrouw (gelijke rechten). Twee spanningsvelden: religieus vs seculier en stedelijk vs ruraal. Niet te ver gaan in verwestersing: respect voor traditionele culturele normen Verlaten van bepaalde rituelen in tegenspraak met de moderne stedelijke identiteit

Ustuner, T., Ger, G., & Holt, D. B. (2000). Consuming Ritual: Reframing the Turkish Henna-Night Ceremony. Advances in Consumer Research, 27, 209214. Retrieved from http://www.acrwebsite.org/search/view-conferenceproceedings.aspx?Id=8389
11

THE NEW URBAN HENNA -NIGHT : PERFORMING TURKISH MODERNITY

Ondanks overname traditionele materile symbolen en regels voor participatie, nieuw stedelijk hennaritueel verschillend van traditionele Analyse van meta-communicatieve tekens die ritueel omkaderen (Gregory Bateson): o tekens die manier organiseren waarop mensen betrokken worden/handelen/interpreteren (orinterend kader) o dynamisch, voortdurend onderhandeld door betrokkenen. Verandering in kaderen van het henna-ritueel (reframing): ~ tekens: o uitnodiging via uitnodigingskaartjes, locatie = supper club o hedendaagse inrichting en aankleding o serveren van wijn (* afkeuring door oudere genodigden => nieuw henna-ritueel is nog in wording) o aanwezigheid mannen -> transformatie genderrollen (* door alle genodigden aanvaard) => geen bevestiging meer van patriarchale relaties, geen symbolische overgang van dochter naar echtgenote. o Belichaming transformaties door kledij bruid (traditionele outfit vr aanbrengen henna moderne stedelijke kledij na aanbrengen henna): ~ vluchtige herinnering aan verleden, vrolijke relatie met ouderen, imaginaire traditionele Turksheid ; ~ moderniteit, speelsheid Aanvullend bewijs voor deze interpretatie: kledij, leeftijd en gedrag hoca Breuklijn tussen jongere en oudere generaties: o Jongere genodigden: ondersteunende attitude, appreciatie voor nieuwe versie ritueel (heilige betekenissen als deel van gesthetiseerde performance) o Oudere en traditionelere genodigden: afkeuring: ontheiligen van religieuze symbolen o Speelsheid jongere genodigden ~ zelfzekerheid: pronken met hun middenklasse-moderniteit door hun seculiere en ironische attitude t.o.v. religieuze traditie.

TURKISH MODERNITY AND CONSUMER CULTURE: CONSUMING THE RITUAL

Nieuwe stedelijke interesse in vergeten tradities Onderhandeling van moderne identiteiten: het oude = bron om uit te putten Bestaande theoretisering: Creolisatie (Ger en Belk, 1996 ; Hannerz, 1992 ; Howes, 1996): creatieve mix van betekenissen en betekenisvolle vormen uit diverse bronnen Verdere interpretatie: o Geen weerstand, geen versterking van het locale t.o.v. het centrum/Westen/globale o Geen terugkeer naar tradities (geen rite de passage!) o Uitdrukking identiteit van subgroep moderne stedelijke middenklasse, speelse performance en onderhandeling van twee grote culturele spanningsvelden in het moderne stedelijke Turkije: het urbane vs het rurale en het seculiere vs het religieuze. Puristische urbanieten vs rurale urbanieten. Modern-seculier vs modern-religieus. o Contradictie tussen Westen/centrum (externe Andere) en het lokale is slechts n vorm van spanningsveld: ook spanningsveld binnen het lokale waarin zich verschillende interne Anderen bevinden: oud/nieuw, stedelijk/ruraal, stedelijk seculier / stedelijk religieus, etc. Het vreemde kan ook vergeten verleden of bedreigend heden zijn.

CONCLUSION
Nieuwe stedelijke henna-nacht: onderhandeling nieuwe moderne Turkse identiteit en stijl, i.p.v. overdragen traditionele betekenissen metacommunicatieve tekens = cruciaal reframing: uitvoering ritueel speels genoeg om los te koppelen van traditionele en religieuze (religieuze symbolen: heilig esthetisch) ; vernietiging oorspronkelijke functie (bevestigen patriarchale relaties) Op een speelse wijze zichtbaar maken van spanningsvelden: religiositeit vs secularisme, stedelijke vs rurale levensstijlen, moderniteit vs traditionele patriarchie. Anti-religieuze en anti-patriarchale bijeenkomst. Nog steeds ritueel: plaats waar sociale solidariteit versterkt wordt Plaats voor experiment. Krachtenveld waarin verschillende spanningen moderniteit onderhandeld worden en betekenissen getransformeerd worden.
12

2. RECONSTRUCTING
COMMUNITY
6

CULTURAL IDENTITY IN DIASPORA: MUSICAL PRACTICES OF THE

TORONTO ALEVI

(INTRODUCTION )
Definitie Alevisme: Gevoel van samenhoren voor mensen die zichzelf Alevieten noemen en als dusdanig erkend worden door niet-Alevieten, < elementen die zij gemeenschappelijk hebben en verschillend zijn met de anderen. 12 imams, mannelijke nakomelingen van profeet Mohammeds neef en schoonzoon Ali Geen deel van Iraanse sjiisme (Erol, 2008). Semi-syncretisch geloof, gebaseerd op oude Turkse geloofssystemen (< sjamanisme/animisme) + elementen uit sjiisme. Derde weg naast soennisme en sjiisme. En gnostisch pad (liefde voor Ali), verschillende manieren om dit te beleven Alevietische praktijken verschillen van elkaar. Twee soorten Alevitische culturele identiteit: ZIJN (gevoel van eenheid en gemeenschappelijkheid) en WORDEN (proces van identificatie).

(THE TORONTO ALEVI COMMUNITY)

Alevieten: weinig contact met buitenwereld tot 1950 (leefden in afgelegen bergdorpen), pas vanaf jaren 1960 naar steden en grootsteden verhuisd + migratie naar Europa en Canada (reden: economisch en politieke problemen Alevieten en Koerden) Alevieten: meestal hechte gemeenschappen in hun (nieuwe) woongebieden. Niet in Toronto. Toronto: Canadian Alevi Cultural Centre (ca 150 leden). Alevieten in diaspora: vaak gebrek aan kennis, informatie.

(THE SECULARIZATION OF A LEVISM AS A COMPARTMENT OF LIFE)

Alevieten in Toronto: formele en utilitaire relatie tot hun vereniging (>< Alevieten in Turkije) compartimentering: Alevisme is slechts n aspect van het leven, dat herinnerd wordt tijdens religieuze festivals of seculiere feesten 1980-2000: geen georganiseerde events, soms private samenkomsten Canadian Alevi Cultural Centre: organiseren om banden te versterken, strategien om participatie te vergroten Notie anders-zijn anders in Toronto dan in Turkije. Koerdisch/niet-Koerdisch is scheidslijn

(MUSIC AND DANCE COURSES IN THE CANADIAN ALEVI C ULTURAL C ENTRE)

Expressieve culturele praktijken: tool voor analyse relaties diasporagemeenschappen/thuisland, beschouwd als constructie van identiteit. o Lessen balama (seculier: folklore) en semah (ritueel) o Balama-leraars en artiesten: culturele ambassadeurs (nostalgie, verbondenheid) Doel balama- en semah-lessen: culturele eigenheid bewaren in globaliserende en acculturerende wereld, zich afzetten tegen de alomtegenwoordige populaire cultuur Internationale Alevitische festivals in Canada: bepaalde karakteristieken van hedendaags Alevitisme tonen aan niet-Alevieten, moderne reconnectie met thuisland voor jonge Alevieten

(THE TRANSNATIONALIZATION OF ALEVISM IN DISCOURSE AND PRACTICE : TORONTO ALEVI W EEK )

Alevieten in Europese diaspora: sneller dan in Turkije zelf georganiseerd effect op ontwaken van Alevitische ideniteit in Turkije (Vorhoff 1998) DIASPORA: o Gemigreerde gemeenschap, zichtbaar in ontvangende maatschappij o Set van gemeenschappelijke eigenschappen van diaspora-gemeenschappen o Triadische relatie tussen:

Erol, A. (2008). Reconstructing Cultural Identity in Diaspora: Musical Practices of the Toronto Alevi Community. In Music from Turkey in the Diaspora (pp. 151161). Wien: Institut fr Volksmusikforschung und Ethnomusikologie.
13

1) collectief zelf-gedefinieerde etnische groep in bepaalde setting 2) gemeenschappen behorend tot zelfde groep elders in de wereld 3) contexten in het thuisland waar ze afkomstig van zijn (Vertovec 2000). Eigenschappen Alevitische diaspora: transnationale dimensie van discours en praktijk Viering 10de verjaardag Association: belangrijke internationale artiesten, kunstenaars-onderzoekers en politieke leiders, panelgesprekken i.v.m. Alevitische themas (politiek)

THE CEM RITUAL

Alevieten: gemarginaliseerd sinds 16e eeuw op sociaal, politiek en geografisch vlak creatie eigen regels onafhankelijk van sturing centrale authoriteiten (Erol 2008) Religieuze en sociale authoriteit: dede (heilige mannen, priesterkaste, lijn vanaf profeet Mohammad en Imam Ali naar Hac Bekta) Cem-ritueel: geheime samenkomsten van Alevieten (tot 1990 gesloten voor buitenstaanders, daarna in Cemevis in de steden in Turkije en in culturele centra in diaspora), sociale functie: advies, morele begeleiding Eerste cem in Toronto: 2004, dede uit Montreal ; 2005: cem door Dertli Divani; 2007: viering 10de verjaardag door Dertli Divani (beschouwd als Alevitische intellectueel) Aanvankelijk: gesloten gemeenschap geconcentreerd rond traditionele religieuze praktijken, geleid door dede later: Alevitische organisaties geleid door raad die beslissingen neemt en dedes aanstelt.

MUSIC AND DANCE AS IMPORTANT COMPONENTS OF THE CEM RITUAL

Liederen en dansen tijdens ritueel: expressie van het geloof. Religieus repertoire: onderwerpen gerelateerd aan profeet Mohammad, Imam Ali, Iman Hossein, Rol muzikant van groot belang, n van 12 assistenten die specifieke rol in ritueel vervullen (< historischmythologische personen). Naam: zakir, gvende, sazende, ak (~ regio). Instrument: saz = balama. Vaak zijn dedes ook zakirs. Muziek: deyi, mersiye (klaaglied climax: martelaarschap van Hossein), duvaz (hymne voor de 12 imams), miralama/tevhid (semah i.v.m. hemelvaart Mohammad) Traditioneel flexibel regionaal-gebonden repertoire heeft plaatsgemaakt voor repertoire van revival (jaren 1990, bv Arif Sa, Musa Erolu, Yavuz Top, Sabahat Akkiraz) overwinnen verschillen tussen lokale rituele praktijken. Folklorisatie. Traditionele praktijken hand in hand met gepopulariseerde versies.

CONCLUSION
Alevieten: evolutie ruraal urbaan. Modernisatie transformatie orale Alevitische cultuur. Nu: verschillende Alevitische groepen: verschillende zelf-definities, benadrukken sociale, politieke of religieuze aspecten identiteit (Stuart Hall: culturele identiteit: worden i.p.v zijn) Wat betekent het om Alevi te zijn vandaag? opnieuw ervaren van gelijkenis en verschil Toronto: Alevitische identiteit gebaseerd op democratie ; afhankelijkheid van Alevitische politieke leiders die Alevitisch geloof en cultuur op politieke manieren herformuleren. * Veel traditionele segregaties, affiliaties en drukkingsgroepen blijven bestaan. Toch ook sterk samenhorigheidsgevoel. Semah: gebruikt voor verschillende manieren reconstrueren van identiteit en creren van gemeenschap (binnen/buiten Turkse diaspora), door complex geheel van sociomuzikale gebruiken en waarden die verschillende culturele, politieke en sociale bezorgdheden omvatten.

14

BIJLAGE 2: BESCHRIJVING HUWELIJKSFEEST BOZTEPE-MUCUR (KIREHIR)

Het is vrijdagmiddag, het ideale moment om een drie dagen durend trouwfeest in gang te zetten. We bevinden ons in Boztepe, een district van Krehir, dat net als Mucur een landelijke sfeer uitstraalt. Alles staat klaar, op beide locaties Zowel bij de bruid als bij de bruidegom staan er grote tenten met tafels en stoelen opgesteld op straat voor het huis, terwijl er op het erf ook een installatie voor de muzikanten voorzien is, en overal plastic stoeltjes verspreid staan. Gedurende de drie dagen van het feest zal er heel wat over en weer gereden worden door de families, die op bepaalde momenten uitgenodigd worden door de schoonfamilie, terwijl de rest van de tijd binnen de eigen familie doorgebracht wordt. Beide families beschikken over drie muzikanten: een duo dat davul en zurna speelt en voor de traditionele noot zorgt op belangrijke momenten en bij het arriveren van nieuwe gasten, en een onvermoeibare allround muzikant die alle aanwezigen gedurende drie dagen moet entertainen met regionale dansmuziek uitgevoerd op saz gecombineerd met keyboard en zang. Beide davulzurna-duos zijn abdals (een maatschappelijke groep die de muzikale behoeften van de mensen vervult), en in feite seizoenarbeiders die tijdens de zomer van Zuid- naar Centraal-Turkije verhuizen om op de talloze trouwfeesten de muziek van de streek te komen spelen. De abdals halen hun inkomen voor een groot deel uit de fooi van de feestgangers, die ze dan ook (slechts) zo lang begeleiden als nodig is om ze hun portefeuille te laten bovenhalen. De andere muzikanten worden goed betaald voor hun werk maar draaien lange dagen met hun eenmans-ensemble dat geen moment rust gegund wordt. Hoe ziet het verloop van zon drie dagen durend trouwfeest in Centraal-Anatoli er nu uit? Op vrijdag vieren de beide families eerst apart feest, terwijl er heel wat wordt afgedanst, gebabbeld, gegeten (op elk moment van de dag kunnen nieuwe gasten een maaltijd krijgen) en gedronken (geen alcohol). s Avonds is de familie van de bruid (gelin) uitgenodigd bij de familie van de bruidegom (damat) om de traditionele i kfte (een gerecht van rauw gehakt) te komen eten. Tijdens het bereiden van de i kfte is er trouwens ook plaats voor authentieke volksmuziek: de vrouwen onder elkaar zingen dan speciale traditionele liedjes (manis). De zaterdag is een belangrijke dag, waarop s namiddags de nian treni (verlovingsceremonie) gehouden wordt en s avonds de kna gecesi (hennanacht) plaatsvindt. Tijdens de verlovingsceremonie komt de familie van de bruidegom naar de schoonfamilie om de geschenken aan het koppel te geven, in het bijzijn van de burgemeester en gepaard gaand met de nodige revolverschoten. Nadien verplaatsen beide families zich naar het terrein van de bruidegom, om zich s avonds nog eenmaal in konvooi richting familie bruid te begeven, voor de fameuze hennanacht. Dit is een intiem moment waarbij de muziek even stopt en plaats maakt voor het traditionele gezang van de meisjes die de henna aandragen en op de handen van het koppel aanbrengen, enkel verlicht door kaarsen (en de flitsen van de fototoestellen die nerveus trachten alles vast te leggen). Daarna gaat het feest weer door zoals tevoren, tot om 24u alles wordt beindigd. Tenminste, voor de meeste gasten. De beste vrienden van de vader van de bruid zijn immers nog uitgenodigd voor een slaapmutsje: een heuse rak-avond met mezze. De tafel en stoelen staan al klaar in de tuin, en de mezze worden al gauw aangebracht door de vrouwen van de familie, die echter niet mee aanschuiven, maar hun onderonsje in de keuken houden. Ik ben dus (zoals wel vaker tijdens dit onderzoek) de enige vrouw in het gezelschap De muzikanten van dienst zijn uiteraard ook van de partij, en spelen nu veel gevoeliger dan tijdens het massa-feest. De emoties laaien vaak hoog op, ook onder invloed van de alcohol, en menige man laat zijn tranen de vrije loop, niet in het minst de vader die zijn dochter de volgende dag zal moeten afgeven. Er is echter ook veel ruimte voor plezier en blijdschap, zoals tot uiting komt in de vrolijke dansen, de talrijke moppen die getapt worden en de grappige, creatieve manieren om fooi te vragen en te geven. De volgende en laatste dag, de zondag, is het dan ernst. De schoonfamilie geeft s ochtends present bij de familie van de bruid, en wel met maar n doel: de bruid meenemen naar haar nieuwe woonst. Een hele reeks rituelen passeert de revue, onder meer het vasthouden van een spiegel en het huilen door de familie van de bruid voordat ze meegevoerd wordt in het luid toeterende konvooi van wagens van de schoonfamilie. Eens aangekomen bij haar nieuwe thuis, wordt er nog een vaas stukgegooid op de grond, worden er bloemblaadjes opgegooid, handen gekust van ouderen, een kip onthoofd en haar bloed op het voorhoofd van de bruid aangebracht. Na nog een korte dans, begeleid door de inmiddels afgepeigerde muzikant, gaat het koppel het huis binnen, wat het einde betekent van het lange huwelijksfeest. (Liselotte Sels, 2011)
15