You are on page 1of 150

1

A GUERRA CIVIL NA FRANA



Karl Marx
RIDENDO CASTIGAT MORES
2


A gucrra civil na Frana
Karl HcinricI Mar (1818-1883}
Ediao
Fidcndo Casiigai Morcs

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

Fonic Digiial
FoclciEdiiion dc 1999 a ariir dc Iinl cn
www.jaIr.org

CoyrigIi
Auior. Karl Mar
Ediao clcirnica.
Ed. Fidcndo Casiigai Morcs
(www.jaIr.org}
Todas as olras sao dc accsso graiuiio. Esiudci scnrc or conia
do Esiado, ou nclIor, da Socicdadc quc aga inosios; icnIo a
olrigaao dc rciriluir ao ncnos una goia do quc cla nc
roorcionou." Nclson JaIr Carcia (1947-2002}
3

A GUERRA CIVIL
NA
FRANA


Karl Marx
4

NDICE
Introduo de EngeIs 5
PrImeIro manIIesto do ConseIbo GeraI da
AssocIao InternacIonaI dos TrabaIbadores
sobre a guerra Iranco-prussIana 29
Segundo manIIesto do ConseIbo GeraI da
AssocIao InternacIonaI dos TrabaIbadores
sobre a guerra Iranco-prussIana 38
ManIIesto do ConseIbo GeraI da AssocIao
InternacIonaI dos TrabaIbadores sobre a guerra
cIvII na Frana em 1S?1
I 52
II 70
III 84
IV 112
ApndIces
I 135
II 138
Notas 142
5

A GUERRA CIVIL NA FRANA
Karl Marx
Introduo de Engels
O cdido ara rccdiiar o nanifcsio do
ConsclIo Ccral da Inicrnacional solrc A Gucu
cu nu Funu c dc aconanIa-lo dc una
iniroduao colIcu-nc dcsrcvcnido. Tcrci or
isso dc liniiar-nc a alordar aqui os onios nais
inorianics.
Prcccdcndo o nais cicnso iralalIo acina
ncncionado, incluo os dois nanifcsios nais
curios do ConsclIo Ccral accrca da gucrra
franco-russiana. Dc logo, orquc cn A Gucu
cu faz-sc rcfcrcncia ao scgundo dcsscs dois
nanifcsios quc, or sua vcz, nao odc scr
ioialncnic conrccndido scn quc sc conIca o
rinciro. En scguida, orquc csscs dois
nanifcsios, cscriios ianlcn or Mar, sao,
assin cono A Gucu Cu, cloqucnics ccnlos
dos doics ccccionais do auior rcvclados cla
rincira vcz cn O Dczoto Hunuo dc Lus
Honuutc ara cncirar con ioda
clarividcncia o caraicr, o alcancc c as
conscqucncias incviiavcis dos grandcs
aconiccincnios Iisioricos, quando csscs ainda sc
6
dcscnrolan dianic dc nossos olIos ou nal
acalan dc roduzir-sc. E, finalncnic, orquc
csianos ainda Iojc na AlcnanIa sofrcndo as
conscqucncias daquclcs aconiccincnios, ial cono
Mar rcvira.
Afirnava-sc no rinciro nanifcsio quc sc a
gucrra dcfcnsiva da AlcnanIa conira Lus
Donaaric dcgcncrassc nuna gucrra dc
conquisia conira o ovo franccs, rcvivcrian con
rcdolrada inicnsidadc iodas as dcsvcniuras quc
a AlcnanIa Iavia ccrincniado dcois da
cIanada gucrra da indccndcncia(1}. Porvcniura,
isso nao sc confirnou? Nao sofrcnos ouiros vinic
anos dc doninaao dc Disnarcl, con sua Lci dc
Eccao c sua caa aos socialisias cn lugar das
crscguics dos dcnagogos(2}, con as ncsnas
arliiraricdadcs oliciais c a ncsna, liicralncnic
a ncsna, ignolil inicrrciaao das lcis?
E acaso nao sc rcalizou ao c da lcira a
rcvisao dc quc a ancaao da Alsacia c da
Lorcna lanaria a Frana nos lraos da Fussia"
c dc quc a AlcnanIa con cssa ancaao sc
convcricria alcriancnic nun vassalo da Fussia
ou icria quc rcarar-sc, aos lrcvc ircgua, ara
una nova gucrra quc scria, adcnais, una
gucrra dc raa conira as raas laiinas c os
cslavos coligados"? Porvcniura a ancaao das
rovncias franccsas nao lanou a Frana nos
lraos da Fussia? Por vcniura Disnarcl nao
7
inlorou cn vao duranic vinic anos iniciros, os
favorcs do czar, dcgradando-sc con scrvios
ainda nais iorcs do quc aquclcs ncdianic os
quais a cqucna Prussia, anics dc sc iornar a
rincira oicncia da Euroa", rosirava-sc aos
cs da Sania Fussia? E acaso nao cndc
consianicncnic solrc nossas calcas a csada
dc Danoclcs dc ouira gucrra quc, cn scu
rinciro dia, convcricra cn cinza iodas as
alianas firnadas clos rncics solrc o acl;
una gucrra cn quc so Ia dc ccrio a inccricza
alsoluia dc suas conscqucncias; una gucrra dc
raas quc sulncicra ioda a Euroa sanIa
dcvasiadora dc quinzc ou vinic nilIcs dc
Ioncns arnados c quc sc nao concou ainda a
rovocar dcsiruics c orquc ncsno a nais
foric cnirc as grandcs oicncias niliiarcs ircnc
dianic da inossililidadc dc rcvcr o scu
dcsfccIo?
Da csiarnos ainda nais no dcvcr dc iornar
accssvcis aos ocrarios alcnacs csscs lrilIanics
docuncnios, Iojc ncio csquccidos, da
clarividcncia da oliica inicrnacional da classc
ocraria cn 1870.
O quc disscnos con rcfcrcncia a csscs dois
nanifcsios calc ianlcn cn rclaao a A Gucu
Cu nu Funu. A 28 dc naio os uliinos
conlaicnics da Conuna sucunlian anic a
sucrioridadc dc foras do ininigo nas faldas dc
8
Dcllcvillc. Dois dias dcois, a 30, ja Mar lia
dianic do ConsclIo Ccral a sua olra, na qual
csloa a significaao Iisiorica da Conuna dc
Paris, cn iraos lrcvcs c cncrgicos, nas iao
cnciranics c solrciudo iao caios quc nao foran
janais igualados cn ncio alundanic liicraiura
ullicada solrc o assunio.
Craas ao dcscnvolvincnio cconnico c
oliico da Frana a ariir dc 1789, a siiuaao cn
Paris icn sido ial, Ia cinqucnia anos, quc cra
inossvcl csialar ncssa cidadc una rcvoluao
qualqucr quc nao rcvcsiissc un caraicr
rolciario, isio c, scn quc o rolciariado, quc
Iavia conrado a viioria con o scu sanguc,
surgissc aos a viioria con as suas rcivindicacs
rorias. Essas rcivindicacs cran nais ou
ncnos olscuras c ncsno confusas, variando cn
cada crodo scgundo o grau dc dcscnvolvincnio
dos ocrarios arisicnscs, nas o oljciivo final cra
scnrc a surcssao dos aniagonisnos dc classc
cnirc caiialisias c ocrarios. En vcrdadc,
ningucn salia cono conscgui-lo. Mas a roria
rcivindicaao, or nais vaga quc fossc cn sua
forna, cnccrrava ja una ancaa ara a ordcn
social csialclccida; os ocrarios quc a
lcvaniavan csiavan ainda arnados; or isso o
dcsarnancnio dos ocrarios cra considcrado o
rinciro dcvcr ara os lurgucscs quc sc acIavan
frcnic do Esiado. Assin sc clica quc dcois
dc cada rcvoluao ganIa clos ocrarios sc
9
iravassc una nova luia, cujo dcsfccIo cra a
dcrroia dos ocrarios.
Assin foi cla rincira vcz cn 1848. Os
lurgucscs lilcrais da oosiao arlancniar
rcalizavan lanqucics a favor da alicaao dc
una rcforna clciioral quc asscgurassc a
surcnacia dc scu ariido. Vcndo-sc cada vcz
nais olrigados a aclar ara o ovo na luia quc
susicniavan conira o govcrno, nao iinIan ouiro
rcncdio scnao iolcrar quc os sciorcs radicais c
rcullicanos da lurgucsia c da cqucna
lurgucsia ouco a ouco sc colocasscn frcnic.
Mas, or iras dcsscs sciorcs csiavan os ocrarios
rcvolucionarios quc, aos 1830, Iavian adquirido
nuiio nais indccndcncia oliica do quc
inaginavan os lurgucscs c ncsno os
rcullicanos. Ao vcrificar-sc a crisc cnirc o
govcrno c a oosiao, os ocrarios dcran incio
luia nas ruas. Lus Fclic dcsaarcccu, c con clc
a rcforna clciioral. O scu lugar foi ocuado cla
Fcullica, c una Fcullica quc os rorios
ocrarios viioriosos cIanavan Fcullica
social". Ningucn salia ao ccrio, ncn ncsno os
ocrarios, o quc sc dcvia cnicndcr or rcullica
social. Mas agora os ocrarios ossuan arnas c
cran una fora dcniro do Esiado. Por isso, logo
quc os lurgucscs rcullicanos, quc sc acIavan
icsia do govcrno, scniiran isar cn icrrcno
ouco firnc, scu rinciro inulso foi dcsarnar
os ocrarios. Para conscgui-lo, foraran a
10
rcciiiada insurrciao dc junIo dc 1848 or
ncio da violaao alcria da alavra cncnIada,
lanando aos ocrarios un dcsafio dircio c
icniando dcsicrrar os dcscnrcgados ara una
rovncia afasiada, O govcrno Iavia ionado
ncdidas ara garaniir una csnagadora
sucrioridadc dc foras. Dcois dc cinco dias dc
luia Icroica os ocrarios sucunliran. E sc
roduziu un lanIo dc sanguc dc risionciros
indcfcsos cono janais sc vira dcsdc os dias das
gucrras civis con quc sc iniciou a dcrrocada da
Fcullica Fonana. Era a rincira vcz quc a
lurgucsia nosirava a quc circno dc crucldadc c
vingana c caaz dc cIcgar scnrc quc o
rolciariado sc aircva a dcfroniar-sc con cla
cono una classc indccndcnic, quc icn os scus
rorios inicrcsscs c rcivindicacs. E acsar
disso 1848 nao foi nais do quc un lrinqucdo dc
crianas conarado con a furia sclvagcn dc
1871.
O casiigo nao sc fcz cscrar. Sc o rolciariado
nao csiava ainda cn condics dc govcrnar a
Frana, a lurgucsia ja nao odia coniinuar
govcrnando-a. Pclo ncnos naquclc noncnio, cn
quc a sua naioria cra ainda dc icndcncia
nonarquica c sc cnconirava dividida cn ircs
ariidos dinasiicos(3} c un quario, rcullicano.
Suas discrcancias inicrnas crniiiran ao
avcniurciro Lus Donaaric aodcrar-sc dc iodos
os osios dc nando ccrciio, olcia, aarclIo
11
adninisiraiivo c liquidar, a 2 dc dczcnlro dc
1851, o uliino laluaric da lurgucsia. a
Asscnllcia Nacional. Assin concou o Scgundo
Incrio. a cloraao da Frana or un lando dc
avcniurciros da oliica c das finanas, nas
ianlcn, ao ncsno icno, un dcscnvolvincnio
indusirial cono janais icria sido ossvcl
concclcr-sc sol o sisicna ncsquinIo c
usilaninc dc Lus Fclic, cn quc un cqucno
scior da grandc lurgucsia dciinIa o odcr
cclusivo. Lus Donaaric rciirou aos caiialisias
o odcr oliico sol o rcicio dc dcfcndc-los, dc
dcfcndcr os lurgucscs conira os ocrarios c, or
ouiro lado, dc roicgcr os ocrarios conira a
lurgucsia. Mas, ao invcs disso, scu rcginc
csiinulou a cscculaao c a aiividadc indusirial;
cn una alavra. o asccnso c o cnriquccincnio dc
ioda a lurgucsia cn roorcs aic cniao
dcsconIccidas. E c vcrdadc quc, cn grau ainda
naior, ianlcn sc dcscnvolvcran a corruao c o
roulo cn nassa, quc ululavan cn iorno da
Coric Incrial c rciiravan lons dividcndos dcssc
cnriquccincnio.
Mas o Scgundo Incrio cra o aclo ao
cIauvinisno franccs. a rcivindicaao das
froniciras do Princiro Incrio, crdidas cn 1814,
ou ao ncnos da Princira Fcullica. Un Incrio
franccs dcniro das froniciras da aniiga
nonarquia, ior ainda, dcniro das froniciras
ainda nais anuiadas dc 1815, nao odcria
12
solrcvivcr or nuiio icno. Isso inlicava a
ncccssidadc dc gucrras criodicas c dc anliaao
das froniciras. Mas nao Iavia cicnsao icrriiorial
quc ianio dcslunlrassc a faniasia dos
cIauvinisias franccscs cono as icrras alcnas da
nargcn csqucrda do Fcno. Una nilIa quadrada
no Fcno valia nais ara clcs do quc dcz nos Alcs
ou ouiro lugar qualqucr. Proclanado o Scgundo
Incrio, a rcivindicaao da nargcn csqucrda do
Fcno, fossc dc una vcz ou or arics, cra
sinlcsncnic una qucsiao dc icno. E o icno
cIcgou con a gucrra ausiro-russiana dc 1866.
Dcfraudado cn suas cscranas dc
concnsacs icrriioriais", or Disnarcl c or
sua roria oliica dcnasiado asiuia c vacilanic,
nao rcsiava a Naolcao ouira sada a nao scr a
gucrra, quc dcflagrou cn 1870 c o conduziu
rinciro a Scdan c, cn scguida, a
WilIcrnsIIc(4}.
A conscqucncia incviiavcl foi a rcvoluao dc
Paris dc 4 dc scicnlro dc 1870. O Incrio
dcsnoronou-sc cono un casiclo dc carias c foi
novancnic roclanada a Fcullica. Mas o
ininigo sc acIava s orias. os ccrciios do
Incrio csiavan siiiados cn Mciz, scn cscrana
dc salvaao, ou risionciros na AlcnanIa. Ncssa
siiuaao angusiiosa, o ovo crniiiu aos
dcuiados arisicnscs do aniigo Coro Lcgislaiivo
consiiiuir-sc cn Covcrno dc Dcfcsa Nacional", O
ovo accdcu ncssc scniido con ianio nais
13
facilidadc dcvido a quc, ara os fins dc dcfcsa,
iodos os arisicnscs caazcs dc cnunIar arnas
csiavan cngajados na Cuarda Nacional sc
acIavan arnados, fornando os ocrarios dcniro
dcla una grandc naioria. Mas o aniagonisno
cnirc o govcrno consiiiudo quasc cclusivancnic
or lurgucscs, c o rolciariado cn arnas nao
iardou a sc nanifcsiar. A 31 dc ouiulro os
laialIcs ocrarios ionaran or assalio o Hotc
dc Vc c rcndcran alguns ncnlros do govcrno.
A iraiao, a violaao dcscarada da alavra clo
govcrno c a inicrvcnao dc alguns laialIcs
cqucno-lurgucscs os uscran novancnic cn
lilcrdadc; ara nao rovocar a cclosao dc una
gucrra civil dcniro da cidadc siiiada or un
ccrciio csirangciro, crniiiu-sc quc clcs
coniinuasscn no govcrno.
Por fin, a 28 dc janciro dc 1871, a cidadc dc
Paris, vcncida cla fonc, caiiulou. Mas con
Ionras aic cniao dcsconIccidas na Iisioria das
gucrras. Os forics sc rcndcran, as foriificacs
foran dcsarnadas, as arnas das iroas dc linIa
c da Cuarda Movcl foran cnircgucs c scus
Ioncns considcrados risionciros dc gucrra.
Enircianio, a Cuarda Nacional conscrvou suas
arnas c scus canIcs, liniiando-sc a sclar un
arnisicio con os vcnccdorcs. E csscs nao sc
aircvcran a cnirar cn Paris sol o ioquc dc
iriunfo. Ousaran acnas ocuar un cqucno
rccanio da cidadc, nuna aric do qual nao Iavia
14
scnao arqucs ullicos c ainda assin so o
ocuaran or alguns dias! E duranic cssc icno,
clcs, quc Iavian ccrcado Paris or 131 dias,
csiivcran ccrcados clos ocrarios arnados da
caiial, quc noniavan guarda aicniancnic a fin
dc quc ncnIun russiano" uliraassassc os
csirciios liniics do rccanio ccdido aos
conquisiadorcs csirangciros. Tal cra o rcsciio
quc os ocrarios dc Paris infundian a un
ccrciio dianic do qual Iavian rcndido suas
arnas iodas as iroas do Incrio. E os junlcrs
russianos, quc rcicndian vingar-sc no lcro
da rcvoluao, cran olrigados a arar
rcsciiosancnic c fazcr a saudaao niliiar a cssa
ncsna rcvoluao arnada!
Duranic a gucrra, os ocrarios dc Paris
liniiaran-sc a cigir a coniinuaao cncrgica da
luia. Mas agora, sclada a az aos a caiiulaao
dc Paris, TIicrs, novo cIcfc do govcrno, cra
forado a conrccndcr quc a doninaao das
classcs ossuidoras grandcs laiifundiarios c
caiialisias csiava cn consianic crigo
cnquanio os ocrarios arisicnscs conscrvasscn
as arnas cn suas naos. Scu rinciro aio foi
una icniaiiva dc dcsarna-los. A 18 dc naro
cnviou iroas con ordcn dc rciirar Cuarda
Nacional a ariilIaria quc lIc cricncia, ois fora
consiruda c aga or sulscriao ullica duranic
o asscdio dc Paris. A icniaiiva nao conscguiu
ciio.
15
Paris lcvaniou-sc cono un so Ioncn,
dcclarando-sc a gucrra cnirc Paris c o govcrno
franccs insialado cn VcrsalIcs. A 26 dc naro foi
clciia, c a 28 roclanada, a Conuna dc Paris, O
Coniic Ccniral da Cuarda Nacional, quc aic
cniao Iavia ccrcido o odcr, rcnunciou cn favor
da Conuna, dcois dc dccrciar a aloliao da
cscandalosa olcia dc cosiuncs" dc Paris. A 30,
a Conuna suriniu o scrvio niliiar olrigaiorio c
o ccrciio crnancnic, rcconIcccndo a Cuarda
Nacional cono a unica fora arnada, qual
dcvian cricnccr iodos os cidadaos validos.
Iscniou os agancnios dc alugucl dc noradias dc
ouiulro dc 1870 aic alril dc 1871, alonando
ara fuiuros agancnios dc alugucis as
inoriancias ja rccolIidas, c suscndcu a vcnda
dc oljcios cncnIados nos csialclccincnios
nuniciais dc cnrcsiinos. No ncsno dia foran
confirnados cn scus cargos os csirangciros
clciios ara a Conuna, ois a landcira da
Conuna c a landcira da Fcullica nundial". A
1 dc alril foi dccidido quc o salario nais clcvado
dc un funcionario da Conuna, c orianio dos
scus rorios ncnlros, nao odia cccdcr dc 6
nil francos (4.800 narcos}. No dia scguinic a
Conuna dccrciou a scaraao da Igrcja c o
Esiado c a surcssao dc iodas as sulvcncs do
Esiado ara fins rcligiosos, dcclarando
roricdadc nacional iodos os lcns da Igrcja; cn
conscqucncia, foi dada ordcn, a 8 dc alril, ara
16
quc sc rciirasscn das cscolas iodos os snlolos
rcligiosos, inagcns, dognas, oracs, cn una
alavra, iudo o quc csicja na orliia da
conscicncia individual", ordcn quc foi scndo
osia cn raiica ouco a ouco. No dia 5, cn
visia dos fuzilancnios quc sc rcnovavan a cada
dia dos conlaicnics da Conuna arisionados
clas iroas dc VcrsalIcs, foi ronulgado un
dccrcio no cnianio, nao cccuiado rclaiivo
risao dos rcfcns. No dia 6, o 137. DaialIao da
Cuarda Nacional irouc ara as ruas a guilIoiina
c a qucinou, cn ncio ao cniusiasno oular. A
12, a Conuna dccidiu quc fossc dcnolida a
Coluna Triunfal da raa Vcndnc, fundida con
o lronzc dos canIcs conquisiados or Naolcao
dcois da gucrra dc 1809, cono snlolo dc
cIauvinisno c dc inciiaao ao odio cnirc as
nacs. Essc dccrcio foi cccuiado no dia 16 dc
naio. A 16 dc alril, a Conuna ordcnou quc sc
fizcssc un rcccnscancnio csiaisiico dc iodas as
falricas fccIadas clos aircs c sc rcarasscn
os lanos ara o rcincio dc sua aiividadc clos
ocrarios quc nclas iralalIavan, organizados cn
associacs coocraiivas, assin cono sc
rojciassc ianlcn a organizaao dc iodas cssas
associacs nuna grandc fcdcraao. No dia 20 a
Conuna dcclarou ciinio o iralalIo no iurno dos
adciros c suriniu ianlcn as agcncias dc
cnrcgo quc, duranic o Scgundo Incrio, cran
un nonoolio dc ccrios indivduos cscolIidos
17
cla olcia, cloradorcs da ior csccic dos
ocrarios. Os cscriiorios foran iransfcridos ara
as alcaarrais dos vinic disiriios dc Paris. A 30 dc
alril, ordcna a surcssao das casas dc cnIor,
lascando-sc cn quc cran una forna dc
cloraao rivada dos ocrarios, cn coniradiao
con o dirciio quc iinIan dc disor dc scus
insiruncnios dc iralalIo c dc crcdiio. A 5 dc
naio, dcicrninou a dcnoliao da Cacla
Eiaioria, crigida ara rcarar a cccuao dc
Lus XVI.
Cono sc vc, o caraicr dc classc do novincnio
dc Paris, quc anics Iavia sido rclcgado a scgundo
lano cn viriudc da luia conira os invasorcs
csirangciros, rcssalia con iraos niidos c
cncrgicos a ariir dc 18 dc naro. Cono os
ncnlros da Conuna cran iodos, quasc scn
ncnIuna cccao, ocrarios ou rcconIccidos
rcrcscnianics dos ocrarios, as suas rcsolucs
sc disiinguian or un caraicr narcadancnic
rolciario. Una aric dc scus dccrcios cran
rcfornas quc a lurgucsia rcullicana nao sc
aircvcra a inlaniar or vil covardia c quc
lanavan os fundancnios indiscnsavcis ara a
livrc aiuaao da classc ocraria, cono, or
ccnlo, a inlaniaao do rincio dc quc, con
rclaao ao Esiado, a rcligiao nao c scnao un
rollcna dc foro niino; ouiros iinIan o oljciivo
dc salvaguardar dirciancnic os inicrcsscs da
classc ocraria, algunas vczcs ncsno alrindo
18
rofundas lrccIas na vclIa ordcn social. Mas
iudo isso, nuna cidadc siiiada, nao odia ir alcn
dc un incio dc rcalizaao. Dcsdc os rinciros
dias dc naio a luia conira os ccrciios dc
VcrsalIcs, cada vcz nais nuncrosos, alsorvia
iodas as foras.
A 7 dc alril, os vcrsalIcscs ionaran a onic
solrc o Scna, cn Ncuilly, na frcnic ocidcnial dc
Paris; cn concnsaao, no dia 11, duranic un
aiaquc do gcncral Eudcs, na frcnic sul, foran
rccIaados dc nodo csnagador. Paris csiava
sulnciida a inccssanic lonlardcio, c clas
ncsnas cssoas quc Iavian csiignaiizado cono
un sacrilcgio o lonlardcio da caiial clos
russianos. Agora, clcs rorios inloravan ao
govcrno russiano quc acclcrassc a dcvoluao dos
soldados franccscs fciios risionciros cn Scdan c
Mciz, ara quc rcconquisiasscn Paris. A ariir
dos concos dc naio, a cIcgada gradual dcssas
iroas dcu una sucrioridadc dccisiva s foras
dc VcrsalIcs. Isso ja sc cvidcnciara quando, a 23
dc alril, TIicrs roncu as ncgociacs, iniciadas
or roosia da Conuna, ara a iroca do
arccliso dc Paris c ioda una scric dc
saccrdoics, rcsos na caiial cono rcfcns, or
un so Ioncn, Dlanqui, clciio or duas vczcs
ara a Conuna, nas rcso cn Clairvau. E sc
iornou ainda nais aicnic na nova linguagcn dc
TIicrs quc, dc rcscrvado c rciiccnic, assou dc
suliio a insolcnic, ancaador c lruial. Na frcnic
19
sul, os vcrsalIcscs ionaran, a 3 dc naio, o
rcduio dc Moulin Saquci; no dia 9 aodcraran-sc
do foric dc Issy, conlciancnic rcduzido a
csconlros clo canIoncio; a 14, ionaran o foric
dc Vanvcs. Na frcnic ocidcnial, avanavan
aulaiinancnic, aodcrando-sc dc nuncrosos
cdifcios c aldcias quc sc csicndian aic o ciniurao
foriificado da cidadc c cIcgando, or fin, aic a
roria nuralIa; a 21, cn viriudc dc una iraiao
c dcvido a un dcscuido dos guardas nacionais
dcsiacados ncssc scior, conscguiran alrir
caninIo ara o inicrior da cidadc. Os
russianos, quc coniinuavan ocuando os forics
do Noric c do Esic, crniiiran aos vcrsalIcscs
cruzar cla aric noric da cidadc, icrrcno quc
lIcs cra vcdado scgundo os icrnos do arnisicio
c, dcssc nodo, avanar aiacando solrc una larga
frcnic, quc os arisicnscs, acrcdiiando csiar
roicgida clo rcfcrido arnisicio, Iavian
guarnccido con rcduzidas foras. Fcsuliado foi
quc na nciadc ocidcnial dc Paris, nos lairros
ricos, os-sc acnas una dclil rcsisicncia, quc
sc iornava nais foric c nais icnaz ncdida quc
as foras aiacanics sc aroinavan do scior
oricnial, dos lairros roriancnic ocrarios. So
dcois dc una luia dc oiio dias sucunliran nas
colinas dc Dcllcvillc c Mcnilnoniani os uliinos
dcfcnsorcs da Conuna. E cniao aiingiu o scu
onio culninanic aqucla naiana dc Ioncns
dcsarnados, nulIcrcs c crianas quc Iavian
20
luiado duranic ioda una scnana con un
dcsassonlro crcsccnic. Ja os fuzis nao naiavan
con lasianic raidcz, c cniraran cn ccna as
nciralIadoras ara cccuiar os vcncidos, s
ccnicnas. O Muro dos fcdcrados" do ccniicrio dc
Pcrc-LacIaisc, ondc sc consunou o uliino
assassinaio cn nassa, ainda csia dc c,
icsicnunIo nudo, orcn cloqucnic, da furia a
quc c caaz dc cIcgar a classc doninanic quando
o rolciariado sc aircvc a rcclanar os scus
dirciios. Logo quando sc viu quc cra inossvcl
naiar a iodos, vicran as dcicncs cn nassa,
iniciaran-sc os fuzilancnios dc viinas
arliirariancnic cscolIidas cnirc as filciras dc
risionciros c a iransfcrcncia dos dcnais ara
grandcs canos dc conccniraao, ondc
aguardavan o conarccincnio dianic dos
ConsclIos dc Cucrra. As iroas russianas, quc
Iavian ccrcado o nordcsic dc Paris, rccclcran
ordcn dc nao dciar assar un so fugiiivo, nas
os oficiais frcqucnicncnic fccIavan os olIos
quando os soldados ouvian nais a voz da
Iunanidadc quc a dc scus sucriorcs; ncnao
csccial ncrccc, or scu Iunano
conoriancnio, o coro dc ccrciio da Sania,
quc crniiiu cscaarcn nuncrosas cssoas, cuja
condiao dc conlaicnics da Conuna cra
cvidcnic.

21
Hojc, ao calo dc vinic anos, voliando os olIos
ara as aiividadcs c a significaao Iisiorica da
Conuna dc Paris dc 1871, scniinos a
ncccssidadc dc iniroduzir alguns acrcscinos na
cosiao fciia cn A Gucu Cu nu Funu.
Os ncnlros da Conuna dividian-sc cn una
naioria dc llanquisias, quc Iavian rcdoninado
ianlcn no Coniic Ccniral da Cuarda Nacional, c
una ninoria conosia or ncnlros da
Associaao Inicrnacional dos TralalIadorcs,
cnirc os quais rcvalccian os adcios da cscola
socialisia dc ProudIon. Naqucla coca, os
llanquisias, cn scu conjunio, cran socialisias so
or insiinio rcvolucionario c rolciario; soncnic
un rcduzido nuncro dcnirc clcs alcanara una
naior clarcza dc rincios, graas a Vaillani, quc
conIccia o socialisno cicnifico alcnao. Eis
orquc a Conuna dciou dc rcalizar, no icrrcno
cconnico, coisas quc, do nosso onio dc visia
aiual, dcvia icr fciio. O nais difcil dc
conrccndcr c, scn duvida, o sagrado icnor con
quc aquclcs Ioncns sc dciivcran
rcsciiosancnic nos orics do Danco da Frana.
Foi cssc, alcn do nais, un gravc crro oliico.
Nas naos da Conuna, o Danco da Frana icria
valido nais do quc dcz nil rcfcns. Tcria
significado a rcssao dc ioda a lurgucsia
franccsa solrc o govcrno dc VcrsalIcs ara quc
ncgociassc a az con a Conuna. Mas o nais
naravilIoso ainda c a quaniidadc dc coisas
22
jusias fciias cla Conuna, acsar dc conosia
or roudIonianos c llanquisias. Scn duvida,
calc aos roudIonianos a rincial
rcsonsalilidadc clos dccrcios cconnicos da
Conuna, ianio no quc iinIan dc osiiivo cono
dc ncgaiivo; aos llanquisias, calc a rincial
rcsonsalilidadc clos aios c as onisscs no
icrrcno oliico. E cn anlos os casos quis a
ironia da Iisioria cono gcralncnic aconiccc,
quando o odcr assa ara as naos dos
douirinarios quc ianio uns cono ouiros
fizcsscn o conirario daquilo quc rcscrcvia a
douirina dc sua cscola rcscciiva.
ProudIon, o socialisia dos cqucnos
canoncscs c do aricsanaio, odiava
osiiivancnic a associaao. Dizia quc cla ossua
nais dc nau do quc dc lon; quc cra csicril or
naiurcza, cnlora nociva, cono un cniravc
lilcrdadc do iralalIador. quc cra un uro
dogna, inroduiivo c oncroso, conirario ianio
lilcrdadc do ocrario cono ccononia dc
iralalIo; quc os scus inconvcnicnics
dcscnvolvian-sc con nais raidcz do quc as suas
vaniagcns; quc, cn facc dcla, a livrc
concorrcncia, a divisao do iralalIo c a
roricdadc rivada naniinIan-sc cono foras
cconnicas. So cn casos ccccionais assin
cIanava ProudIon a grandc indusiria c as
grandcs cnrcsas cono, or ccnlo, as
csiradas dc fcrro Iavia lugar ara a associaao
23
dos ocrarios (vcr Idcu Gcu du Hcuouuo, 3a.
cdiao}.
En 1871, c cn Paris ncsno, dcniro do
aricsanaio arisiico, a grandc indusiria dciara ja
a ial onio dc scr un caso ccccional quc o
nais inorianic dc iodos os dccrcios da Conuna
dcicrninava una organizaao ara a grandc
indusiria, inclusivc ara a nanufaiura, quc nao
sc lascava so na associaao dc ocrarios dcniro
dc cada falrica, nas dcvia ianlcn unificar iodas
cssas associacs nuna grandc fcdcraao; cn
suna, nuna organizaao quc, cono diz nuiio
lcn Mar cn A Gucu Cu, icria afinal
conduzido forosancnic ao conunisno, isio c, ao
anioda dircio da douirina roudIoniana. Por
isso a Conuna foi a sculiura da cscola
roudIoniana do socialisno. Essa cscola
dcsaarcccu Iojc dos ncios ocrarios franccscs;
nclcs, aiualncnic, a douirina dc Mar rcdonina
scn discussao, cnirc os ossililisias(5}, nao
ncnos quc cnirc os narisias". So cnirc a
lurgucsia radical" cisicn ainda roudIonianos.
Nao foi nclIor a soric quc iivcran os
llanquisias. Educados na cscola da consiraao
c naniidos cocsos cla rgida discilina quc
corrcsondc a cssa cscola, os lianquisias
ariian da idcia dc quc un gruo rclaiivancnic
rcduzido dc Ioncns dccididos c lcn organizados
csiaria cn condics nao so dc aodcrar-sc na
24
dircao do Esiado nun noncnio rocio, nas
ianlcn, dcscnvolvcndo una aao cncrgica c
incansavcl, scria caaz dc nanicr-sc aic
conscguir arrasiar rcvoluao as nassas do ovo
c congrcga-las cn iorno dc un cqucno gruo
dirigcnic. Isso conduzia, solrciudo, nais rgida
c diiaiorial ccniralizaao dc iodos os odcrcs nas
naos do novo govcrno rcvolucionario. Mas, o quc
fcz a Conuna, conosia cn sua naioria
rccisancnic dc llanquisias? En iodas as
roclanacs dirigidas aos franccscs das
rovncias, a Conuna coriava criaao dc una
fcdcraao livrc dc iodas as conunas da Frana
con Paris, una organizaao nacional quc, cla
rincira vcz, dcvia scr criada cla roria naao.
Eaiancnic o odcr orcssor do aniigo govcrno
ccniralizado o ccrciio, a olcia oliica c a
lurocracia insiiiudo or Naolcao cn 1798 c
quc, dcsdc cniao, cada novo govcrno Iavia
Icrdado cono un insiruncnio cficaz,
cnrcgando-o conira os scus ininigos
caiancnic cssa fora c quc dcvia scr dcrrulada
cn ioda a Frana, cono o fora cn Paris.
A Conuna icvc dc rcconIcccr, dcsdc o
rinciro noncnio, quc a classc ocraria ao
cIcgar ao odcr nao odc coniinuar govcrnando
con a vclIa naquina do Esiado; quc ara nao
crdcr dc novo a sua doninaao rcccn-
conquisiada, a classc ocraria dcvc, dc un lado,
alandonar ioda a vclIa naquina rcrcssiva aic
25
cniao uiilizada conira cla c, dc ouiro, rcvcnir-sc
conira os scus rorios nandaiarios c
funcionarios, dcclarando-os dcnissvcis, a
qualqucr icno c scn cccao. En quc consisiia
a ariicularidadc caracicrsiica do Esiado aic
cniao? Originariancnic, or ncio da sinlcs
divisao do iralalIo, a socicdadc criou os orgaos
cscciais dcsiinados a dcfcndcr os scus
inicrcsscs conuns. Mas, con o icno, csscs
orgaos, a cuja frcnic figurava o odcr csiaial,
convcricran-sc, ncdida quc dcfcndian os scus
rorios inicrcsscs csccficos, dc scrvidorcs da
socicdadc cn scus scnIorcs. Isso odc scr visio,
or ccnlo, nao so nas nonarquias Icrcdiiarias,
nas ianlcn nas rcullicas dcnocraiicas. Nao
Ia ncnIun as cn quc os oliicos" forncn un
scior nais odcroso c nais dcsligado da naao do
quc a Ancrica do Noric.
Ai, cada un dos dois grandcs ariidos quc sc
alicrnan no govcrno c, or sua vcz, govcrnado
or cssoas quc fazcn da oliica un ncgocio,
quc cscculan con as cadciras dc dcuiados nas
asscnllcias lcgislaiivas da Uniao c dos difcrcnics
Esiados fcdcrados, ou quc vivcn da agiiaao cn
favor dc scu ariido c sao rciriludos con cargos
quando clcs iriunfan. salido quc os noric-
ancricanos sc csforan, Ia irinia anos, ara
lilcriar-sc dcssc jugo, quc cIcgou a scr
insuoriavcl, c quc, acsar dc iudo, sc afundan
cada vcz nais ncssc aniano dc corruao. E c
26
rccisancnic na Ancrica do Noric ondc nclIor
odcnos vcr cono avana cssa indccndizaao
do Esiado cn facc da socicdadc, da qual
originariancnic dcvia scr un sinlcs
insiruncnio. Nao cisic aqui dinasiia, ncn
nolrcza, scn ccrciio crnancnic con cccao
dc alguns soldados quc nonian guarda conira os
ndios , ncn lurocracia con cargos
crnancnics ou dirciios dc aoscniadoria. E,
cnircianio, cnconirano-nos na Ancrica do Noric
con duas grandcs quadrilIas dc cscculadorcs
oliicos quc alicrnadancnic sc aossan do
odcr csiaial c o cloran clos ncios c ara os
fins nais corruios; c a naao c inoicnic dianic
dcsscs dois grandcs consorcios dc oliicos, scus
rcicnsos scrvidorcs nas quc, cn rcalidadc, a
doninan c a saqucian.
Conira cssa iransfornaao do Esiado c dos
orgaos csiaiais dc scrvidorcs da socicdadc cn
scus scnIorcs, incviiavcl cn iodos os Esiados
anicriorcs, cnrcgou a Conuna dois rcncdios
infalvcis. En rinciro lugar, rccncIcu iodos os
cargos adninisiraiivos, judiciais c do nagisicrio
airavcs dc clcics, ncdianic o sufragio univcrsal,
conccdcndo aos clciiorcs o dirciio dc rcvogar a
qualqucr noncnio o nandaio conccdido.
En scgundo lugar, iodos os funcionarios,
graduados ou nodcsios, cran rciriludos cono
os dcnais iralalIadorcs. O salario nais alio ago
27
cla Conuna cra dc 6 nil francos. PunIa-sc
dcssc nodo una larrcira cficaz ao arrivisno c
caa aos alios cnrcgos, c isso scn falar nos
nandaios incraiivos dos dclcgados aos coros
rcrcscniaiivos, quc a Conuna igualncnic
iniroduziu.
No caiulo icrcciro dc A Gucu Cu
dcscrcvc-sc dcialIadancnic cssc iralalIo
oricniado no scniido dc alolir violcniancnic o
vclIo odcr csiaial c sulsiiiui-lo or ouiro, novo
c vcrdadcirancnic dcnocraiico. Coniudo, c
indiscnsavcl caninar aqui lrcvcncnic alguns
dos asccios dcssa sulsiiiuiao or scr
rccisancnic a AlcnanIa un as cn quc a fc
sucrsiiciosa no Esiado sc iranslaniou do
cano filosofico ara a conscicncia conun da
lurgucsia c ncsno dc nuncrosos ocrarios.
Scgundo a conccao filosofica, o Esiado c a
rcalizaao da Idcia" ou scja, iraduzido cn
linguagcn filosofica, o rcino dc Dcus solrc a
icrra, o icrrcno cn quc sc iornan ou dcvcn
ionar-sc rcalidadc a cicrna vcrdadc c a cicrna
jusiia. Surgc da una vcncraao sucrsiiciosa
do Esiado c dc iudo o quc con clc sc rclaciona,
vcncraao sucrsiiciosa quc sc vai inlaniando
na conscicncia con ianio naior facilidadc
quando as cssoas sc Ialiiuan, dcsdc a
infancia, a cnsar quc os assunios c inicrcsscs
conuns a ioda a socicdadc nao odcn scr
rcgulados ncn dcfcndidos scnao cono icn sido
28
fciio aic cniao, isio c, or ncio do Esiado c dc
scus lcn agos funcionarios. E ja sc crc icr sido
dado un asso cnorncncnic audaz ao lilcriar-sc
da fc na nonarquia Icrcdiiaria c nanifcsiar
cniusiasno cla Fcullica dcnocraiica. En
rcalidadc, o Esiado nao c nais do quc una
naquina ara a orcssao dc una classc or
ouira, ianio na Fcullica dcnocraiica cono sol
a nonarquia; c, no nclIor dos casos, un nal quc
sc iransniic Icrcdiiariancnic ao rolciariado
iriunfanic cn sua luia cla doninaao dc classc.
Cono fcz a Conuna, o rolciariado viiorioso nao
odc dciar dc anuiar incdiaiancnic, na
ncdida do ossvcl, os asccios nais nocivos
dcssc nal, aic quc una fuiura gcraao, fornada
cn circunsiancias sociais novas c livrcs, ossa
dcsfazcr-sc dc iodo dcssc vclIo irasic do Esiado.
Uliinancnic, as alavras diiadura do
rolciariado" voliaran a dcscriar sagrado icrror
ao filisicu social-dcnocraia. Pois lcn, scnIorcs,
qucrcis salcr quc facc icn cssa diiadura? OlIai
ara a Conuna dc Paris. cis a a diiadura do
rolciariado!
Londrcs, no vigcsino anivcrsario da Conuna
dc Paris, 18 dc naro dc 1891.
Escriio or F. Engcls ara a cdiao cn scarado dc A Gucu Cu
nu Funu. dc K. Mar ullicada cn Dcrlin cn 1891. Pullica-sc
scgundo a cdiao soviciica dc 1951, dc acordo con o icio do
livro. Traduzido do csanIol, cn confronio con a iraduao
franccsa (diiions Socialcs, 1946}
29

Primeiro manifesto do Conselho
Geral da Associao
Internacional dos Trabalhadores
sobre a guerra franco-prussiana
A iodos os ncnlros da Associaao
Inicrnacional dos TralalIadorcs na Euroa c nos
Esiados Unidos
No nanifcsio dc lanancnio da Associaao
Inicrnacional dos TralalIadorcs, daiado dc
novcnlro dc 1864, dizanos. Sc a cnanciaao
da classc ocraria cigc a sua fraicrnal uniao c
colaloraao, cono odcra cla cunrir cssa
grandc nissao con una oliica cicrior
oricniada ara oljciivos crininosos, quc c cn
jogo rcconcciios nacionais c dilaida cn gucrras
dc raina o sanguc c as riquczas do ovo?" E
dcfinanos a oliica cicrior qual asira a
Inicrnacional nas scguinics alavras. Fcivindicar
quc as sinlcs lcis da noral c da jusiia, quc
dcvcn rcsidir as rclacs cnirc os indivduos,
scjan as lcis surcnas das rclacs cnirc as
nacs."
Nao odc surrccndcr-nos o faio dc Lus
Donaaric, quc usurou o odcr clorando a
gucrra dc classcs na Frana c o crciuou
30
ncdianic gucrras criodicas no cicrior, iraiar a
Inicrnacional, dcsdc o rinciro noncnio, cono
un ininigo crigoso. Nas vcscras do lclisciio(6}
ordcnou quc sc dcssc una laiida conira os
ncnlros dos coniics adninisiraiivos da
Associaao Inicrnacional dos TralalIadorcs dc
un circno a ouiro da Frana. cn Paris, Lyon,
Foucn, MarsclIa, Drcsi, cic., sol o rcicio dc
quc a Inicrnacional cra una socicdadc sccrcia c
csiava cnvolvida nun conot ara assassina-lo.
O alsurdo dcssc rcicio foi cvidcnciado logo
dcois, cn ioda sua lcniiudc, clos scus
rorios juzcs. Quc dcliio Iavian conciido, cn
vcrdadc, as sccs franccsas da Inicrnacional? O
dc dizcr ao ovo franccs, ullica c
cncrgicancnic, quc voiar clo lclisciio scria
voiar clo dcsoiisno dcniro do as c cla
gucrra no cicrior. E foi olra sua, dc faio, quc cn
iodas as grandcs cidadcs, cn iodos os ccniros
indusiriais da Frana, a classc ocraria sc
lcvaniassc cono un so Ioncn ara rccIaar o
lclisciio. Dcsgraadancnic, a rofunda
ignorancia nas rcgics rurais fcz cndcr ara o
ouiro lado o raio da lalana. As lolsas, os
govcrnos, as classcs doninanics c a inrcnsa dc
ioda a Euroa cclclraran o lclisciio cono un
iriunfo ncnoravcl do incrador franccs solrc a
classc ocraria da Frana; cn vcrdadc, foi o sinal
ara o assassinaio, ja nao dc un indivduo, nas
dc nacs iniciras.
31
O conot gucrrciro dc 1870(7} nao c nais do
quc una cdiao corrigida c auncniada do golc
dc Esiado dc dczcnlro dc 1851. rincira visia,
a coisa arccia iao alsurda quc a Frana sc
rccusava a acrcdiiar quc aquilo ocorrcssc
rcalncnic a scrio. Inclinava-sc nais ara crcr no
dcuiado quc dcnunciava scrcn os discursos
lclicosos dos ninisiros un sinlcs ccdicnic dc
cscculaao lolsisia. Quando, or fin, a 15 dc
julIo, a gucrra foi oficialncnic conunicada ao
Coro Lcgislaiivo, ioda a oosiao sc ncgou a
voiar os crcdiios rclininarcs c o rorio TIicrs
csiignaiizou a gucrra cono dcicsiavcl"; iodos os
jornais indccndcnics dc Paris a condcnaran c,
coisa csiranIa, a inrcnsa das rovncias sc
uniu a clcs quasc unanincncnic.
Enquanio isso, os ncnlros dc Paris da
Inicrnacional Iavian voliado aiividadc. En
Hcuc(8} dc 22 dc julIo, ullicaran o scu
nanifcsio aos ocrarios dc iodas as nacs", do
qual ciranos as assagcns scguinics.
Una vcz nais dizcn sol o rcicio do
cquillrio curocu c da Ionra nacional, a az do
nundo sc vc ancaada clas anlics oliicas.
Ocrarios da Frana, da AlcnanIa, da EsanIa!
Unanos nossas vozcs nun griio unaninc dc
condcnaao da gucrra!... Cucrrcar or una
qucsiao dc rcondcrancia ou or una dinasiia
icn quc scr forosancnic considcrado clos
32
ocrarios cono un crininoso alsurdo!
Fcsondcndo s roclanacs gucrrciras dos quc
sc cincn a si ncsnos da coniriluiao dc
sanguc c cnconiran nas dcsgraas ullicas un
nanancial dc novas cscculacs, nos, os quc
qucrcnos az, iralalIo c lilcrdadc, crgucnos
nossa voz dc roicsio!... Irnaos da AlcnanIa!
Nossas disscnscs nao farian scnao garaniir o
iriunfo conlcio do dcsoiisno cn anlas as
nargcns do Fcno. Ocrarios dc iodos os
ascs! Qualqucr quc scja no noncnio o
rcsuliado dc nossos csforos conuns, nos,
ncnlros da Associaao Inicrnacional dos
TralalIadorcs, quc nao conIccc froniciras, vos
cnvianos, cono cnIor dc una solidaricdadc
indcsiruivcl, os voios dc fclicidadc c as
sauda6cs dos iralalIadorcs da Frana."
Essc nanifcsio dc nossas sccs arisicnscs
foi scguido dc nuncrosos aclos scnclIanics dc
ouiras arics da Frana, cnirc os quais so
odcrcnos ciiar aqui a dcclaraao dc Ncuilly-sur-
Scinc, ullicado no Muscusc(9} dc 22 dc julIo.
jusia csia gucrra? Nao! una gucrra
urancnic dinasiica. En nonc da jusiia, da
dcnocracia, dos vcrdadciros inicrcsscs da
Frana, adcrinos or conlcio c con ioda
cncrgia ao roicsio da Inicrnacional conira a
gucrra."
33
Esscs roicsios crinian, cono logo scria
rovado or un curioso incidcnic, os vcrdadciros
scniincnios dos ocrarios franccscs. Cono sc
lanassc rua a landa dc l0 dc dczcnlro(10}
organizada rincirancnic sol a rcsidcncia dc
Lus Donaaric disfarada con canisas dc
ocrarios ara rcrcscniar as coniorscs da fclrc
gucrrcira, os ocrarios auicniicos dos sulurlios
lanaran-sc ianlcn s ruas cn nanifcsiacs
ullicas dc az, iao grandiosas quc Piciri, o cIcfc
dc olcia, considcrou rudcnic r icrno
incdiaiancnic a ioda oliica dc rua, alcgando
quc o lcal ovo dc Paris Iavia nanifcsiado ja
suficicnicncnic o scu cnornc airioiisno c o scu
culcranic cniusiasno cla gucrra.
Qualqucr quc scja o dcscnvolvincnio da
gucrra dc Lus Donaaric con a Prussia,
dolraran ja cn Paris os sinos clo Scgundo
Incrio. Acalara cono concou. con una
arodia. Mas nao csqucanos quc foran as
classcs doninanics da Euroa quc crniiiran a
Lus Donaaric rcrcscniar duranic dczoiio anos
a farsa crucl do Incrio rcsiaurado.
Por aric da AlcnanIa, a gucrra c una
gucrra dcfcnsiva, orcn qucn colocou a
AlcnanIa no iransc dc icr quc dcfcndcr-sc?
Qucn crniiiu a Lus Donaaric dcscncadcar a
gucrra conira cla? A Prussia! Foi Disnarcl qucn
consirou con o ncsnssino Lus Donaaric,
34
con o fin dc csnagar a oosiao oular dcniro
dc scu as c ancar a AlcnanIa dinasiia dos
HoIcnzollcrn. Sc a laialIa dc Sadowa(11} fossc
crdida cn vcz dc ganIa, os laialIcs franccscs
icrian invadido a AlcnanIa cono aliados da
Prussia. Aos a sua viioria, cnsou a Prussia un
so noncnio cn oor una AlcnanIa livrc a una
Frana cscravizada? Toialncnic ao conirario.
Scn dciar dc conscrvar cuidadosancnic iodos
os cncanios congcniios dc scu aniigo sisicna,
acrcsccniava-lIc iodas as nanIas do Scgundo
Incrio, scu dcsoiisno vcrdadciro c scu
dcnocraiisno fingido, suas fciiiarias oliicas c
suas agioiagcns, sua linguagcn cnfaiica c scus
vulgarcs asscs dc nagica. O rcginc
lonaariisia, quc aic cniao so Iavia florcscido
cn una nargcn do Fcno, cnconirou agora a sua
rclica na ouira nargcn. Dc un ial csiado dc
coisas quc odia rcsuliar scnao a gucrra?
Sc a classc ocraria alcna crniic quc a
gucrra aiual crca o scu caraicr csiriiancnic
dcfcnsivo c dcgcncrc nuna gucrra conira o ovo
franccs, o iriunfo ou a dcrroia scra scnrc un
dcsasirc. Todas as niscrias quc sc alaicran
solrc a AlcnanIa aos a sua gucrra dc
indccndcncia rcnasccrao con rcdolrada
inicnsidadc.
Coniudo, os rincios da Inicrnacional
acIan-sc nuiio anlancnic difundidos c nuiio
35
firncncnic arraigados no scio da classc ocraria
alcna ara quc sc icna iao lancniavcl dcscnlacc.
As vozcs dos ocrarios franccscs cnconiraran cco
na AlcnanIa. Una asscnllcia ocraria dc
nassas rcalizada cn Drunswicl, a 16 dc julIo,
crcssou sua alsoluia solidaricdadc con o
nanifcsio dc Paris, rccIaou con dcsrczo ioda
idcia dc aniagonisno nacional cn rclaao
Frana c icrninou suas rcsolucs con csias
alavras. Sonos ininigos dc iodas as gucrras,
nas solrciudo das gucrras dinasiicas. Con
rofundo csar c grandc dor, vcno-nos olrigados
a suoriar una gucrra dcfcnsiva cono un nal
incviiavcl; nas, ao ncsno icno, conciianos
ioda a classc ocraria alcna a iornar inossvcl a
rcciiao dc una dcsgraa social iao grandc,
rcivindicando ara os rorios ovos o odcr dc
dccidir solrc a az c a gucrra c convcricndo-os
cn donos dc scus rorios dcsiinos."
En CIcnniiz, una asscnllcia dc dclcgados,
rcrcscniando 50 nil ocrarios, adoiou or
unaninidadc a scguinic rcsoluao. En nonc da
dcnocracia alcna c csccialncnic dos ocrarios
do Pariido Social-Dcnocraia, dcclaranos quc a
gucrra aiual c una gucrra cclusivancnic
dinasiica... Congraiulano-nos cn csirciiar a nao
fraicrnal quc nos csicndcn os ocrarios da
Frana Ficis alavra dc ordcn da Associaao
Inicrnacional dos TralalIadorcs Prolciarios dc
iodos os ascs, uni-vos! janais csqucccrcnos
36
quc os ocrarios dc iodos os ascs sao nossos
anigos c os dcsoias dc iodos os ascs nossos
ininigos."
A scao lcrlincnsc da Inicrnacional
rcsondcu ianlcn ao nanifcsio dc Paris.
Adcrinos dc coro c alna ao vosso roicsio...
Proncicnos solcncncnic quc ncn o ioquc do
clarin ncn o rciunlar do canIao, ncn a viioria
ncn a dcrroia, nos dcsviarao dc nossa causa
conun, quc c iralalIar cla uniao dc iodos os
ocrarios dc iodos os ascs."
Quc assin scja!
No fundo dcssa luia suicida aarccc a figura
sinisira da Fussia. un nau rcssagio quc o
sinal ara o dcscncadcancnio dcssa gucrra icnIa
sido dado quando o govcrno noscoviia icrninava
a consiruao dc suas linIas csiraicgicas dc
fcrrovias c ja csiava conccnirando iroas na
dircao dc PruiI. Por nais sinaiias quc os
alcnacs ossan jusiancnic rcclanar nuna
gucrra dcfcnsiva conira a agrcssao lonaariisia,
clcs a crdcrao incdiaiancnic sc crniiircn quc
o govcrno russiano ca ou acciic a ajuda dos
cossacos. Lcnlrcn-sc clcs dc quc aos a sua
gucrra dc indccndcncia conira o rinciro
Naolcao, a AlcnanIa crnancccu rosirada
duranic varias gcracs aos cs do czar.
37
A classc ocraria inglcsa csicndc sua nao
fraicrnal aos ocrarios da Frana c da AlcnanIa.
Esia firncncnic convcncida dc quc qualqucr quc
scja o runo quc ionc a icrrvcl gucrra inincnic, a
aliana dos ocrarios dc iodos os ascs acalara
ondo fin s gucrras. O sinlcs faio dc,
cnquanio a Frana c a AlcnanIa oficiais sc
lanan a una luia frairicida, sc irocarcn cnirc
os ocrarios dcsscs ascs ncnsagcns dc az c dc
anizadc; cssc faio grandioso, scn rcccdcnics na
Iisioria, alrc a crscciiva dc un fuiuro nais
luninoso. Dcnonsira quc, frcnic vclIa
socicdadc, con suas niscrias cconnicas c scu
dclrio oliico, csia surgindo una socicdadc
nova, cujo rincio dc oliica inicrnacional scra
a az, orquc o govcrnanic nacional scra o
ncsno cn iodos os ascs. o iralalIo, O ionciro
dcssa socicdadc nova c a Associaao
Inicrnacional dos TralalIadorcs.
Londrcs, 23 dc julIo dc 1870.
Escriio or K. Mar c arovado na scssao rcalizada cn 23 dc julIo
dc 1570 clo ConsclIo Ccral da Associaao Inicrnacional dos
TralalIadorcs. Pullicada na ncsna coca, cn forna dc volanic,
cn inglcs, alcnao c franccs. Pullica-sc scgundo a cdiao soviciica
dc 1951, dc acordo con o icio do volanic. Traduzido do csanIol,
cn confronio con a iraduao franccsa (diiions Socialcs} dc
1946.
38

Segundo manifesto do Conselho
Geral da Associao
Internacional dos Trabalhadores
sobre a guerra franco-prussiana
A iodos os ncnlros da Associaao
Inicrnacional dos TralalIadorcs na Euroa c nos
Esiados Unidos
Dizanos cn nosso rinciro nanifcsio.
Dolraran ja cn Paris os sinos clo Scgundo
Incrio. Acalara cono concou. con una
arodia. Mas nao csqucanos quc foran as
classcs doninanics da Euroa quc crniiiran a
Lus Donaaric rcrcscniar duranic dczoiio anos
a farsa crucl do Incrio rcsiaurado."
Cono sc vc, ncsno anics dc sc iniciarcn as
Iosiilidadcs, considcravanos a vclIacaria
lonaariisia cono una coisa do assado.
E sc nao nos cnganavanos quanio
viialidadc do Scgundo Incrio, ianouco nos
faliava razao ao icncr quc a gucrra alcna
crdcssc o scu caraicr csiriiancnic dcfcnsivo c
dcgcncrassc nuna gucrra conira o ovo franccs.
En rcalidadc, a gucrra dcfcnsiva icrninou con a
rcndiao dc Lus Donaaric, a caiiulaao dc
Scdan c a roclanaao da Fcullica cn Paris(12}.
39
Muiio anics, orcn, dc sc roduzircn csscs
aconiccincnios, no noncnio ncsno cn quc sc
iornou cvidcnic a rofunda dcconosiao dos
ccrciios lonaariisias, a canarilIa niliiar
russiana oiou cla gucrra dc conquisia.
Lcvaniava-sc cn scu caninIo un olsiaculo
dcsagradavcl. as rorias roclanacs fciias
clo rci CuilIcrnc ao iniciar-sc a gucrra. En sua
fala do irono dianic da Dicia da AlcnanIa do
Noric, o rci Iavia dcclarado solcncncnic quc fazia
a gucrra conira o incrador da Frana c nao
conira o ovo franccs. E a 11 dc agosio dirigiu
naao franccsa un nanifcsio no qual figuravan
csias alavras. Tcndo o incrador Naolcao
aiacado, or icrra c or nar, a naao alcna, quc
dcscja c coniinua a dcscjar vivcr cn az con o
ovo franccs, assuni o conando dos ccrciios
alcnacs ara rcclir cssa agrcssao c nc vi
olrigado, cn facc dos aconiccincnios niliiarcs, a
cruzar as froniciras da Frana." Nao saiisfciio cn
afirnar o caraicr dcfcnsivo da gucrra, dcclarando
quc assunia o conando dos ccrciios soncnic
ara rcclir a agrcssao", acrcsccniava quc
unicancnic os aconiccincnios niliiarcs" o
Iavian olrigado" a cruzar as froniciras da
Frana. E c indiscuivcl quc una gucrra
dcfcnsiva nao cclui a ossililidadc dc
cnrccndcr ocracs ofcnsivas, quando os
aconiccincnios niliiarcs" o inonIan. Cono sc
vc, o icdoso nonarca sc conroncicra, cn facc
40
da Frana c dc iodo o nundo, a nanicr una
gucrra csiriiancnic dcfcnsiva. Cono cini-lo
dcssc conronisso solcnc? Os dirciorcs dc ccna
iinIan quc arcscnia-lo cono sc csiivcssc
curvando-sc a indcclinavcis cigcncias da naao
alcna. Incdiaiancnic, dcran a alavra dc ordcn
lurgucsia lilcral alcna, con scus rofcssorcs,
scus caiialisias, scus jornalisias c scus
consclIciros nuniciais. Essa lurgucsia quc, cn
suas luias cla lilcrdadc civil, dc 1846 a 1870,
dcra ao nundo un csciaculo inigualado dc
indccisao, incaacidadc c covardia, cniusiasnou-
sc naiuralncnic cn facc da idcia dc surgir na
ccna curocia cono o lcao rugindo dc airioiisno
gcrnanico. Fcivindicou sua indccndcncia civil,
fingindo olrigar o govcrno russiano a acciiar o
quc cran, cn rcalidadc, os dcsgnios sccrcios
dcssc ncsno govcrno. Eiava agora a sua fc
crscvcranic c quasc rcligiosa na infalililidadc dc
Lus Donaaric, clanando clo dcsncnlrancnio
da Fcullica Franccsa. Ouanos or un
noncnio os singularcs arguncnios dcsscs
lravos airioias!
Nao sc aircvcn a afirnar quc a oulaao da
Alsacia c da Lorcna susirc clo alrao alcnao.
Prccisancnic ao conirario. Para unir scu
airioiisno franccs, una cidadc cono
Esiraslurgo, acsar dc doninada or una
cidadcla indccndcnic, foi lonlardcada dc nodo
larlaro c dcsncccssariancnic, duranic scis dias,
41
con granadas closivas alcnas", quc a
inccndiaran naiando un grandc nuncro dc
Ialiianics indcfcsos. Sin, o solo dcssas
rovncias cricnccu, cn cocas rcnoias, ao
aniigo Incrio gcrnanico. Eis orquc cssc solo c
as cssoas quc nclc crcsccran, dcvcn scr
confiscados, scgundo clcs, cono roricdadc
inrcscriivcl da AlcnanIa. Sc sc iraia dc rcfazcr
o naa da Euroa con a ncnialidadc dc un
aniiquario, nao csqucanos dc nodo algun quc
o Elciior dc Drandclurgo cra, no quc sc rcfcrc aos
scus donnios russianos, un vassalo da
Fcullica oloncsa.
Todavia, os airioias nais asiuios rcclanan
a Alsacia c a aric da Lorcna quc fala alcnao,
cono una garaniia naicrial" conira as
agrcsscs franccsas. Cono cssc ignolil rcicio
vcn dcsoricniando nuiia gcnic dc csriio fraco,
sonos olrigados a considcra-lo nais
dcialIadancnic.
Nao Ia duvida dc quc a configuraao gcral da
Alsacia cn conaraao con a nargcn csqucrda
do Fcno c a cisicncia dc una grandc cidadc
foriificada cono Esiraslurgo quasc na nciadc do
caninIo cnirc Dasilca c CcrncrsIcin, favorcccn
cnorncncnic una invasao da Frana clo sul da
AlcnanIa. Tanouco c duvidoso quc a ancaao
da Alsacia c da Lorcna dc lngua alcna daria
AlcnanIa una fronicira nuiio nais foric, osio
42
quc oria cn suas naos a crisia das nonianIas
dos Vosgcs cn ioda sua cicnsao c as
foriificacs quc roicgcn scus dcsfiladciros
scicnirionais. E sc a ancaao sc csicndcssc a
Mciz, a Frana ficaria indiscuiivclncnic rivada,
no noncnio, dc suas duas rinciais lascs dc
ocracs conira a AlcnanIa, o quc cnircianio
nao lIc incdiria dc consiruir una nova cn
Nancy ou Vcrdun. Una vcz quc a AlcnanIa
ossui Collcna, Moguncia, CcrncrsIcin,
Tasiadi c Uln, iodas as lascs dc ocracs
conira a Frana, lcnancnic uiilizadas ncsia
gucrra, con quc vcsigios dc jusiia odc a
AlcnanIa rivar a Frana dc Esiraslurgo c Mciz,
as duas unicas forialczas dc rclaiiva inoriancia
quc icn ncssc lado? Adcnais, Esiraslurgo c un
crigo acnas ara a AlcnanIa do Sul cnquanio
csia for una oicncia scarada da AlcnanIa do
Noric. Dc 1792 a 1795, o sul da AlcnanIa nao sc
viu nunca invadido or cssc lado clo faio dc a
Prussia ariiciar na gucrra conira a Fcvoluao
Franccsa; nas logo quc a Prussia, cn 1795,
concluiu una az cn scarado, dciando o Sul
cnircguc ao rorio dcsiino, concaran,
rosscguindo aic 1809, as invascs do sul da
AlcnanIa, icndo Esiraslurgo cono lasc.
induliiavcl quc una AlcnanIa unificada odcra
scnrc ncuiralizar o crigo dc Esiraslurgo c dc
qualqucr ccrciio franccs na Alsacia
conccnirando iodas as suas iroas, cono sc fcz
43
ncsia gucrra cnirc Saarlou c Landau, c
avanando ou acciiando a laialIa na roia quc vai
dc Moguncia a Mciz. Con o nuclco rincial das
iroas alcnacs csiacionado aqui, qualqucr
ccrciio franccs quc avanassc dc Esiraslurgo
ara o sul da AlcnanIa scria aiacado dc flanco c
sc vcria cn crigo dc cnconirar-sc con as
conunicacs coriadas. Sc alguna coisa foi
dcnonsirada na aiual cananIa c rccisancnic
a facilidadc dc invasao da Frana cla AlcnanIa.
Mas, falando-sc Ionradancnic, nao c ao
ncsno icno un alsurdo c un anacronisno
adoiar as razcs niliiarcs cono o rinciio quc
dcvc rcsidir o csialclccincnio das froniciras
cnirc as nacs? Sc rcvalcccssc ial norna, a
usiria ainda icria dirciio dc cdir Vcncza c a
linIa do Mincio, c a Frana odcria rcclanar a
linIa do Fcno ara roicgcr Paris, quc csia scn
duvida nais cosia a un aiaquc clo nordcsic,
do quc Dcrlin a un aiaquc clo sudocsic. Sc as
froniciras dcvcn scr fiadas scgundo os
inicrcsscs niliiarcs, as rcclanacs nao icrao
fin, ois ioda linIa niliiar c ncccssariancnic
dcfciiuosa, odcndo scr nclIorada con a
ancaao dc novos icrriiorios vizinIos. Adcnais,
cssas linIas nao odcn scr janais fiadas cn
dcfiniiivo c dc nodo jusio, ois sao scnrc una
inosiao do vcnccdor ao vcncido, c cn
conscqucncia sao scnrc o gcrnc dc novas
gucrras.
44
Essa c a liao dc ioda a Iisioria. Vcrifica-sc
ianio con as nacs, cono con os indivduos.
Para rciirar os scus ncios dc aiaquc c ncccssario
riva-los ianlcn dos ncios dc dcfcsa. Nao lasia
garroicar, c rcciso assassinar. Sc Iouvc alguna
vcz un conquisiador quc oliivcssc garaniias
naicriais" ara inuiilizar una naao, foi
Naolcao I con o iraiado dc Tilsii(13} c o nodo
cono o alicou conira a Prussia c o rcsio da
AlcnanIa. E, nao olsianic, oucos anos dcois o
scu odcr giganicsco cala or icrra, cono un
fruio odrc, dianic do ovo alcnao. Quc
significan as garaniias naicriais" quc a Prussia,
cn scus sonIos nais faniasiicos, ossa ou sc
aircva a inor Frana, conaradas con as quc
lIc foran arrancadas or Naolcao I? O rcsuliado
nao scra ncnos dcsasiroso. E a Iisioria nao
dosara o scu casiigo clo nuncro dc nilIas
quadradas arrclaiadas Frana, nas cla
nagniiudc do crinc dc fazcr rcvivcr, na scgunda
nciadc do scculo XIX, a oliica dc conquisias.
Mas, dizcn os oria-vozcs do airioiisno
icuinico, nao sc dcvc confundir os alcnacs con
os franccscs. O quc nos qucrcnos nao c gloria,
nas scgurana. Os alcnacs sao un ovo
csscncialncnic acfico. Sol sua rudcnic iuicla,
as rorias conquisias dcian dc scr un faior dc
gucrras fuiuras ara convcricr-sc nun cnIor dc
az crciua. Inconicsiavclncnic, nao foran os
alcnacs quc invadiran a Frana cn 1792, con o
45
sullinc oljciivo dc acalar a laioncias con a
rcvoluao do scculo XVIII. Nao foran os alcnacs
quc nancIaran as suas naos con a cscravidao
da Iialia, a orcssao da Hungria c o
dcsncnlrancnio da Polnia. Scu aiual sisicna
niliiar, quc dividc ioda a oulaao nasculina
adulia cn duas arics un ccrciio
crnancnic na aiiva c un ccrciio crnancnic
cn rcscrva, anlos sujciios igualncnic
olcdicncia assiva a scus cIcfcs divinos c,
cvidcnicncnic, un garaniia naicrial" ara a
salvaguarda da az, scndo, adcnais, o oljciivo
surcno das icndcncias civilizadoras... Na
AlcnanIa, cono cn ioda aric, os aduladorcs
dos quc csiao no odcr cnvcncnan a oiniao
ullica con o inccnso dc louvacs ncniirosas.
Esscs airioias alcnacs, quc fingcn
indignar-sc cn facc das foriificacs franccsas dc
Mciz c Esiraslurgo, nao vccn ncnIun nal na
vasia rcdc dc foriificacs noscoviias dc
Varsovia, Modlin c Ivangorod. Arrcgalan os olIos
dianic dos Iorrorcs dc una invasao lonaariisia,
nas os ccrran dianic da ignonnia dc una iuicla
da auiocracia czarisia.
Assin cono cn 1865 Iouvc una iroca dc
roncssas cnirc Lus Donaaric c Disnarcl, cn
1870 Iouvc ouira iroca dc roncssas cnirc
Disnarcl c CorcIalov. Do ncsno nodo quc Lus
Donaaric sc iludia cnsando quc a gucrra dc
46
1866, lcvando ao nuiuo csgoiancnio da usiria
c da Prussia. sc convcricria no arliiro surcno
da AlcnanIa, assin ianlcn Alcandrc sc
cnganava inaginando quc a gucrra dc 1870, ao
roduzir o csgoiancnio nuiuo da AlcnanIa c da
Frana, sc crigiria no arliiro surcno do
coniincnic ocidcnial. E assin cono o Scgundo
Incrio rcuiava inconaivcl con a sua
cisicncia a Confcdcraao Alcna do Noric, a
Fussia auiocraiica dcvc-sc considcrar cn crigo
clo faio dc cisiir un Incrio alcnao sol a
Icgcnonia da Prussia. Tal c a lci do vclIo
sisicna oliico. Dcniro dcssc sisicna, o quc c
una vaniagcn ara un Esiado rcrcscnia una
crda ara ouiro. A influcncia rcondcranic do
czar na Euroa icn razcs cn sua iradicional
influcncia solrc a AlcnanIa. E nun noncnio
cn quc, dcniro da roria Fussia, foras sociais
vulcanicas ancaan sacudir os fundancnios
ncsnos da auiocracia, odcra o czar crniiir
scnclIanic quclra dc rcsigio no csirangciro?
Ja a inrcnsa dc Moscou fala na ncsna
linguagcn quc cra usada clos jornais
lonaariisias dcois da gucrra dc 1866. Por
acaso os airioias icuics crccn rcalncnic quc o
nclIor nodo dc garaniir a lilcrdadc c a az na
AlcnanIa c olrigar a Frana a lanar-sc nos
lraos da Fussia? Sc a soric das arnas, a
arrogancia da viioria c as inirigas dinasiicas
lcvan a AlcnanIa a una csoliaao do icrriiorio
47
franccs, dianic dcla so sc alrirao dois caninIos.
ou convcricr-sc a iodo cusio nun insiruncnio
alcrio da cansao russa, ou, aos lrcvc ircgua,
rcarar-sc ara ouira gucrra dcfcnsiva", nao
una dcssas gucrras localizadas" dc novo csiilo,
nas una gucrra dc raas, una gucrra conira as
raas laiinas c cslavas coligadas.
A classc ocraria alcna aoiou rcsoluiancnic
a gucrra, quc nao csiava cn scu odcr incdir,
cono una gucrra cla indccndcncia da
AlcnanIa c ara lilcriar a Frana c a Euroa do
foco csiilcnio do Scgundo Incrio. Foran os
ocrarios alcnacs quc, unidos aos iralalIadorcs
do cano, dcran ncrvos c nusculos s Icroicas
foras arnadas, dciando na rciaguarda suas
fanlias scninorias dc fonc. Dizinados clas
laialIas no csirangciro, scrao nais una vcz
dizinados cla niscria cn scus larcs. Por scu
iurno, clcs rcclanan agora garaniias"
garaniias dc quc scus incnsos sacrifcios nao
foran vaos, dc quc conquisiaran a lilcrdadc, dc
quc sua viioria solrc os ccrciios incriais nao
sc convcricra, cono cn 1815, na dcrroia do ovo
alcnao; c cono rincira dcssas garaniias,
rcclanan una az Ionrosa ara a Frana c o
rcconIccincnio da Fcullica Franccsa.
O Coniic Ccniral do Pariido Ocrario Social-
Dcnocraia da AlcnanIa ullicou a 5 dc
scicnlro un nanifcsio insisiindo cncrgicancnic
48
solrc cssas garaniias. Proicsianos diz o
nanifcsio conira a ancaao da Alsacia c da
Lorcna. Tcnos a conscicncia dc falar cn nonc da
classc ocraria da AlcnanIa. No inicrcssc
conun da Frana c da AlcnanIa, no inicrcssc
da az c da lilcrdadc, no inicrcssc da civilizaao
ocidcnial frcnic larlaric oricnial, os ocrarios
alcnacs nao iolcrarao acicnicncnic a ancaao
da Alsacia c da Lorcna... Esiarcnos ficlncnic ao
lado dc nossos canaradas ocrarios dc iodos os
ascs cla causa conun inicrnacional do
rolciariado!"
Dcsgraadancnic, nao c ossvcl Iavcr a
ccricza dc quc icrao ciio incdiaio. Sc cn icno
dc az os ocrarios franccscs nao udcran dcicr
o lrao do agrcssor, cono irao os ocrarios
alcnacs dcicr o lrao do vcnccdor cn ncio ao
csirciio das arnas? O nanifcsio dos ocrarios
alcnacs rcclana a ciradiao dc Lus Donaaric
cono un dclinqucnic conun c sua cnircga
Fcullica Franccsa. Mas os scus govcrnanics
csiao ja fazcndo iudo quanio odcn ara insiala-
lo dc novo nas TulIcrias, cono o Ioncn nais
indicado ara arruinar a Frana. Aconica o quc
aconicccr, a Iisioria nos cnsinara quc a classc
ocraria alcna nao c fciia da ncsna asia
nalcavcl quc a lurgucsia dcssc as. Os
ocrarios da AlcnanIa cunrirao o scu dcvcr.
49
Cono clcs, saudanos o advcnio da Fcullica
na Frana, nas ao ncsno icno nos
aiorncnian duvidas quc, cscranos, scjan
infundadas. Essa Fcullica nao dcrrulou o
irono, nas sinlcsncnic ocua o scu lugar,
iornado vago. Foi roclanada, nao cono una
conquisia social, nas cono una ncdida dc
dcfcsa nacional. AcIa-sc cn naos dc un govcrno
rovisorio conosio cn aric or noiorios
orlcanisias c, cn aric, or rcullicanos
lurgucscs, cn alguns dos quais a insurrciao dc
junIo dc 1848 dciou o scu csiigna indclcvcl. A
divisao dc funcs cnirc os ncnlros dcssc
govcrno nada augura dc lon. Os orlcanisias
aodcraran-sc dos laluarics do ccrciio c da
olcia, dciando aos quc sc roclanan
rcullicanos os dcariancnios urancnic
rcioricos. Alguns dc scus rinciros aios nosiran
quc clcs nao Icrdaran do Incrio acnas as
runas, nas ianlcn o ncdo classc ocraria. E
sc Iojc, cn nonc da Fcullica c con una
frascologia dcscnfrcada, roncicn-sc coisas
inossvcis, nao scra orvcniura ara rcarar o
clanor quc cija un govcrno ossvcl"? Nao scra
quc a Fcullica sc dcsiina, na ncnic dc alguns
dc scus cnrcsarios lurgucscs, a scrvir dc
sinlcs cliilIo da nonarquia c dc onic ara
una rcsiauraao orlcanisia?
Cono vcnos, a classc ocraria da Frana icn
quc fazcr facc a circunsiancias circnancnic
50
difccis. Qualqucr icniaiiva dc dcrrular o novo
govcrno, na crisc aiual, quando o ininigo laic
quasc s orias dc Paris, scria una loucura
dcscscrada. Os ocrarios franccscs dcvcn
cunrir o scu dcvcr dc cidadaos; nas, ao ncsno
icno, nao dcvcn dciar-sc lcvar clas
rccordacs nacionais dc 1792(14}, cono os
canoncscs franccscs sc dciaran cnganar clas
rccordacs nacionais do Princiro Incrio(15}.
Sua nissao nao c rcciir o assado, nas
consiruir o fuiuro. Quc arovciicn scrcna c
rcsoluiancnic as ooriunidadcs quc lIcs ofcrccc
a lilcrdadc rcullicana ara iralalIar na
organizaao dc sua roria classc. Isso lIcs
infundira novas foras Icrculcas ara a
rcgcncraao da Frana c ara nossa olra conun.
a cnanciaao do iralalIo. Dc sua cncrgia c dc
sua rudcncia dccndc a soric da Fcullica.
Os ocrarios inglcscs ja dcran assos no
scniido dc vcnccr, ncdianic una saluiar rcssao
dc fora, a rcugnancia dc scu govcrno cn
rcconIcccr a Fcullica Franccsa(16}. Con a sua
aiual iaiica dilaioria, o govcrno inglcs rcicndc,
rovavclncnic, ciar o ccado da gucrra
aniijacolina dc 1792 c a rcciiiaao indccorosa
con quc sancionou o golc dc Esiado
lonaariisia. Os ocrarios inglcscs cigcn dc scu
govcrno, alcn disso, quc sc oonIa con iodas as
suas foras ao dcsncnlrancnio da Frana, quc
una aric da inrcnsa inglcsa c suficicnicncnic
51
cnica ara cdir aos lrados. a ncsna
inrcnsa quc, duranic vinic anos, cndcusava
Lus Donaaric cono a salvaao da Euroa c
aoiava frcnciicancnic a rclcliao dos cscravisias
noric-ancricanos(17}. Agora, cono cniao, iralalIa
scn dcscanso ara os ncgrciros.
Quc as sccs da Associaao Inicrnacional
dos TralalIadorcs dc cada as conclancn a
classc ocraria aao. Sc os ocrarios
csqucccrcn o scu dcvcr, sc crnancccrcn
assivos, a icrrvcl gucrra aiual nao scra scnao a
rccursora dc novas luias inicrnacionais ainda
nais csaniosas c conduzira cn cada as a
novas dcrroias dos ocrarios clos scnIorcs da
csada, da icrra c do caiial.
Viva a Fcullica!
Escriio or K. Mar c arovado na scssao rcalizada cn 9 dc
scicnlro dc 1870 clo ConsclIo Ccral da Associaao
Inicrnacional dos TralalIadorcs. Pullicado na ncsna coca,
cono volanic, cn inglcs, alcnao c franccs. Pullica-sc dc acordo
con a cdiao soviciica dc 1951, scgundo o icio do volanic.
Traduzido do csanIol, cn confronio con a cdiao franccsa
(Edtons Socucs} dc 1948.
52

Manifesto do Conselho Geral da
Associao Internacional tios
Trabalhadores sobre a guerra
civil na Frana em 1871
A iodos os ncnlros da Associaao na
Euroa c nos Esiados Unidos
I
A 4 dc scicnlro dc 1870, quando os
ocrarios dc Paris roclanaran a Fcullica,
quasc insianiancancnic aclanada dc un
circno a ouiro da Frana, scn una so voz
discordanic, una quadrilIa dc advogados
arrivisias, con TIicrs cono csiadisia c TrocIu
cono gcncral, aodcrou-sc do Hicl dc Villc.
AcIavan-sc cniao inludos dc una fc iao
fanaiica na nissao dc Paris dc rcrcscniar a
Frana cn iodas as cocas dc criscs Iisioricas
quc, ara lcgiiinar scus iiulos usurados dc
govcrnanics da Frana, considcravan suficicnic
cilir scus nandaios ja rcscriios dc dcuiados
or Paris. En nosso scgundo nanifcsio solrc a
rcccnic gucrra, cinco dias dcois da clcvaao
dcsscs Ioncns, ja vos dizanos qucn cran clcs.
Enircianio, no iorvclinIo da surrcsa, con os
vcrdadciros cIcfcs da classc ocraria ainda
53
cnccrrados nas riscs lonaariisias c os
russianos avanando a ioda narcIa solrc Paris,
a caiial crniiiu quc assunisscn o Podcr sol a
condiao crcssa dc quc scu unico oljciivo scria
a dcfcsa nacional. Paris, coniudo, nao odia scr
dcfcndida scn arnar sua classc ocraria,
organizando-a cono una fora cfciiva c
adcsirando scus Ioncns na roria gucrra. Mas
Paris cn arnas c a rcvoluao cn arnas. O
iriunfo dc Paris solrc o agrcssor russiano icria
sido o iriunfo do ocrario franccs solrc o
caiialisia franccs c scus arasiias dcniro do
Esiado. Ncssc confliio cnirc o dcvcr nacional c o
inicrcssc dc classc, o govcrno da dcfcsa nacional
nao vacilou un insianic cn convcricr-sc nun
govcrno dc iraiao nacional.
Sua rincira ncdida consisiiu cn cnviar
TIicrs a crcorrcr iodas as corics da Euroa a
fin dc inlorar ncdiaao, ofcrcccndo a iroca da
Fcullica or un rci. Quairo ncscs aos iniciar-
sc o asscdio da caiial, quando sc acrcdiiou
cIcgado o noncnio ooriuno ara concar a
falar cn caiiulaao, TrocIu, na rcscna dc
Julcs Favrc c dc alguns colcgas dc ninisicrio,
falou nos scguinics icrnos aos alcaidcs dc Paris
rcunidos.
A rincira qucsiao quc nc foi fornulada or
ncus colcgas, na roria noiic dc 4 dc scicnlro,
foi csia. Podc Paris rcsisiir con alguna
54
rolalilidadc dc ciio a un asscdio das iroas
russianas? Nao vacilci cn rcsondcr
ncgaiivancnic. Alguns dc ncus colcgas, aqui
rcscnics, udcran conrovar a vcrdadc do quc
dissc c a firncza dc ninIa oiniao. Afirnci-lIcs,
ncsscs ncsnos icrnos, quc, con o aiual csiado
dc coisas, scria una loucura cnfrcniar un
asscdio do ccrciio russiano. Scn duvida,
acrcsccniava, scria una loucura Icroica, nas
nada alcn disso Os faios (conduzidos or clc
ncsno} nao dcsncniiran ninIas rcviscs".
Essc rccioso c lrcvc discurso dc TrocIu foi
ullicado nais iardc or M. Corlon, un dos
alcaidcs rcscnics.
Assin, na ncsna noiic da roclanaao da
Fcullica, os colcgas dc TrocIu ja salian quc o
scu lano" cra a caiiulaao dc Paris. Sc a
dcfcsa nacional iivcssc sido algo nais quc un
rcicio ara o govcrno cssoal dc TIicrs, Favrc
& Cia., os advcnicios dc 4 dc scicnlro icrian
aldicado no dia 5, icrian infornado o ovo dc
Paris solrc o lano" dc TrocIu c o icrian
convidado a rcndcr-sc logo, ou a ionar scu
dcsiino cn suas rorias naos. Ao invcs disso,
aquclcs infancs inosiorcs oiaran or curar a
loucura Icroica dc Paris con un iraiancnio dc
fonc c dc caccic c dc cngana-la, cnquanio isso,
con nanifcsios grandiloqucnics, nos quais sc
dizia, or ccnlo, quc TrocIu, o govcrnador dc
55
Paris, janais caiiularia" c quc Julcs Favrc,
ninisiro dos Ncgocios Eicriorcs, nao ccdcria
ncn una olcgada dc nosso icrriiorio ncn una
cdra dc nossas forialczas." Nuna caria a
Canlciia, cssc ncsno Julcs Favrc confcssa quc
sc dcfcndian" nao conira os soldados
russianos, nas conira os ocrarios dc Paris.
Duranic iodo o siio os dcgoladorcs lonaariisias
a qucn TrocIu, nuiio sagazncnic, Iavia
confiado o conando do ccrciio dc Paris, nao
ccssavan dc fazcr cnicas ilIcrias, cn suas
carias niinas, solrc a cvidcnic farsa da dcfcsa.
(Vcja-sc, or ccnlo, a corrcsondcncia dc
AlIonsc Sinon-Cuiod, conandanic surcno da
ariilIaria dc ccrciio dc Paris c Cra-Cruz da
Lcgiao dc Honra, con Susanc, gcncral da divisao
dc ariilIaria, corrcsondcncia ullicada no
Jounu Occ da Conuna(18}} Por fin, a 28 dc
janciro dc 1871, os inosiorcs arriaran a
nascara. Con o vcrdadciro Icrosno da circna
aljcao, o govcrno da dcfcsa nacional, ao
caiiular, convcricu-sc no govcrno da Frana
inicgrado or risionciros dc Disnarcl acl
iao iorc quc o rorio Lus Donaaric, cn
Scdan, rccusou Iorrorizado. Aos os
aconiccincnios dc 18 dc naro, cn sua
rcciiiada fuga ara VcrsalIcs, os
caiiulards"(19} dciaran nas naos dc Paris as
rovas docuncniais dc sua iraiao, c ara
dcsiru-las, cono dissc a Conuna cn sua
56
roclanaao s rovncias, aquclcs Ioncns nao
vacilarian cn convcricr Paris nun noniao dc
csconlros lanIado or un nar dc sanguc".
Adcnais, alguns dos dirigcnics do govcrno da
dcfcsa iinIan razcs cssoais csccialssinas
ara luscar ardcnicncnic scnclIanics
dcscnlacc.
Pouco dcois da conclusao do arnisicio, M.
Millicrc, un dos dcuiados or Paris na
Asscnllcia Nacional, fuzilado nais iardc or
ordcn crcssa dc Julcs Favrc, ullicou una
scric dc docuncnios judiciais auicniicos
dcnonsirando quc Favrc, quc vivia cn
conculinaio con a nulIcr dc un lclado
rcsidcnic cn Argcl, conscguira, or ncio das
nais dcsudoradas falsificacs conciidas ao
longo dc nuiios anos, alocanIar cn nonc dos
filIos dc scu adulicrio una cnornc Icrana, con
o quc sc iornou un Ioncn rico, so odcndo
salvar-sc do cscandalo, no roccsso susciiado
clos lcgiinos Icrdciros, graas conivcncia dos
irilunais lonaariisias. Cono nao odia
dcscnlaraar-sc dcsscs csnagadorcs
docuncnios judiciais, Julcs Favrc, cla rincira
vcz cn sua vida, ficou con a lngua rcsa,
aguardando cn silcncio quc csialassc a gucrra
civil ara cniao, frcnciicancnic, dcnunciar o ovo
dc Paris cono un lando dc crininosos cvadidos
do rcsdio c anoiinados alcriancnic conira a
57
fanlia, a rcligiao, a ordcn c a roricdadc. E
cssc ncsno falsario, incdiaiancnic aos o 4 dc
scicnlro, nal cIcgava ao Podcr unIa cn
lilcrdadc, or sinaiia, Pic c Taillcfcr,
condcnados or roulo, ncsno sol o Incrio, no
cscandaloso roccsso do jornal Etcndud. Un
dcsscs cavalIciros, Taillcfcr, quc icvc a ousadia
dc voliar a Paris sol a Conuna, foi
incdiaiancnic rccanliado ara a risao. E cniao
Julcs Favrc, da iriluna da Asscnllcia Nacional,
cclanou quc Paris csiava ondo cn lilcrdadc
iodos os rcsidiarios.
Erncsi Picard, o Joc Millcr(20} do govcrno da
dcfcsa nacional, quc sc noncou a si ncsno
ninisiro da Fazcnda da Fcullica, dcois dc icr-
sc csforado cn vao ara scr ninisiro do Inicrior
do Incrio, c irnao dc un ial AriIur Picard,
indivduo culso da Dolsa dc Paris cono
iraacciro (vcja-sc o rclaiorio da rcfciiura dc
olcia, dc 13 dc julIo dc 1867} c convicio, or
sua roria confissao, dc un roulo dc 300 nil
francos, quando cra gcrcnic dc una das
sucursais da Socicic Ccncralc, rua Palcsiro no.5
(vcja-sc o rclaiorio da rcfciiura dc olcia dc 11
dc dczcnlro dc 1868}. Essc AriIur Picard foi
noncado or Erncsi Picard dircior do scu jornal
`Ecctcu LIc. Enquanio os cscculadorcs
vulgarcs cran dcsisiados clas ncniiras oficiais
dcssa folIa financcira ninisicrial, AriIur Picard
vivia nun ir c vir consianic da Fazcnda ara a
58
Dolsa, cscculando ncsia con os dcsasircs do
ccrciio franccs. Toda a corrcsondcncia
financcira irocada or cssa dula dc dignssinos
irnaos caiu nas naos da Conuna.
Julcs Fcrry, quc anics dc 4 dc scicnlro cra
un advogado scn causas, conscguiu, cono
alcaidc dc Paris duranic o siio, fazcr foriuna
ancalIada cusia da fonc dos dcnais. O dia cn
quc iivcr dc rcsiar conias dc suas nalvcrsacs
scra ianlcn o dia dc sua vcrgonIa.
Cono sc vc, csscs Ioncns so odian
cnconirar tcIcts-o-cuuc(21} cnirc as runas dc
Paris. Era rccisancnic dc Ioncns assin quc
Dirnarcl rccisava. Houvc un laralIar dc carias
c TIicrs, aic cniao insirador sccrcio do govcrno,
aarcccu agora cono scu rcsidcnic, icndo cono
ninisiros tcIct-o-cuuc-ncn.
TIicrs, cssc anao nonsiruoso, nanicvc sol
scu fascnio, duranic quasc ncio scculo, a
lurgucsia franccsa, or scr a crcssao
iniclcciual nais acalada dc sua roria corruao
cono classc. Ja anics dc fazcr-sc csiadisia Iavia
rcvclado o scu ialcnio ara a ncniira cono
Iisioriador. A crnica dc sua vida ullica c a
Iisioria das dcsgraas da Frana. Unido aos
rcullicanos anics dc 1839, insinuou-sc no
ninisicrio sol Lus Fclic, iraindo Laffiiic, scu
roicior. Crcdcnciou-sc anic o rci fora dc
59
rovocar noiins do oulacIo conira o clcro
duranic os quais foran saqucados a igrcja dc
Saini Ccrnain l'Aucrrois c o alacio do
arccliso c aiuando, cono fcz conira a
duqucsa dc Dcrry, ao ncsno icno cono csiao
ninisicrial c ariciro dc carccrc. A naiana dc
rcullicanos na rua Transnonain c as lcis
infancs dc scicnlro conira a inrcnsa c o dirciio
dc associaao, quc a scguiran, foran olra sua.
Ao rcaarcccr cono cIcfc do govcrno cn naro
dc 1840, assonlrou a Frana con o scu lano dc
foriificar Paris. Aos rcullicanos, quc acusaran
cssc lano cono un conot sinisiro conira a
lilcrdadc dc Paris, rcsondcu da iriluna da
Canara dos Dcuiados.
Cono! Suondcs quc ossa Iavcr
foriificacs quc scjan una ancaa conira a
lilcrdadc? En rinciro lugar, c caluniar
qualqucr govcrno, scja qual for, airiluindo-lIc a
crcna dc odcr nanicr-sc no Podcr
lonlardcando a caiial... ScnclIanic govcrno
scria, dcois dc sua viioria, ccn vczcs nais
inossvcl do quc anics." En rcalidadc, ncnIun
govcrno icria janais ousado lonlardcar Paris dc
scus forics scnao o rorio govcrno quc anics
cnircgara csscs ncsnos forics aos russianos.
Quando o rci Donla(22}, cn janciro dc 1848,
lanou-sc conira Palcrno, TIicrs, quc sc acIava
Ia nuiio icno scn asia, surgiu dc novo na
60
Canara dos Dcuiados. Todos vos salcis,
scnIorcs dcuiados, o quc csia sc assando cn
Palcrno. Todos vos vos conovcis dc Iorror |no
scniido arlancniar da alavra| ao ouvir quc
una grandc cidadc foi lonlardcada duranic 48
Ioras. E or qucn? Porvcniura, or un ininigo
csirangciro, quc c cn raiica as lcis da gucrra?
Nao, scnIorcs dcuiados, or scu rorio
govcrno. E or quc? Porquc cssa inforiunada
cidadc cigia scus dirciios. E or cigir scus
dirciios, sofrcu 48 Ioras dc lonlardcio...
Pcrniii-nc aclar ara a oiniao ullica da
Euroa. Lcvaniar-sc aqui c fazcr rcssoar, dcsia
iriluna quc c ialvcz a nais alia da Euroa,
algunas alavras |alavras, con cfciio| dc
indignaao conira iais aios, c rcsiar un scrvio
Iunanidadc... Quando o rcgcnic Esaricro, quc
Iavia rcsiado scrvios a scu as (o quc TIicrs
janais fcz}, icniou lonlardcar Darcclona ara
sufocar sua insurrciao, dc iodas as arics do
nundo sc crgucu un clanor gcral dc
indignaao."
Dczoiio ncscs nais iardc, M. TIicrs sc
inclua cnirc os nais furilundos dcfcnsorcs do
lonlardcio dc Fona or un ccrciio franccs(23}.
O crro do rci Donla dcvc icr consisiido, ao quc
arccc, cn nao icr fciio durar o lonlardcio
scnao 48 Ioras.
61
Poucos dias anics da Fcvoluao dc Fcvcrciro,
irriiado clo longo afasiancnio dc cargos c dc
lucros a quc lIc Iavia condcnado Cuizoi, c
crcclcndo no ar a inincncia dc una conoao
oular, TIicrs, naquclc csiilo scudo-Icroico
quc lIc valcu o aclido dc Miralcau-noucIc"(24},
dcclarava anic o Parlancnio. Pcricno ao ariido
da rcvoluao, nao so na Frana, nas na Euroa.
Dcscjaria quc o govcrno da rcvoluao nao sassc
das naos dos nodcrados.., nas ncsno quc o
govcrno caia nas naos dc csriios caliados,
inclusivc nas dos radicais, ncn or isso
alandonarci a ninIa causa. Pcricnccrci scnrc
ao ariido da rcvoluao." Vcio a Fcvoluao dc
Fcvcrciro. Mas, cn vcz dc afasiar o ninisicrio
Cuizoi ara r cn scu lugar un ninisicrio
TIicrs, cono csic IoncnzinIo Iavia sonIado, a
rcvoluao sulsiiiuiu Lus Fclic cla Fcullica.
Duranic os rinciros dias da viioria oular,
nanicvc-sc cuidadosancnic oculio, scn dar-sc
conia dc quc o dcsrczo dos ocrarios roicgia-o
dc scu odio. Enircianio, con sua rovcrlial
coragcn, crnancccu afasiado da ccna ullica,
aic quc as naianas dc junIo(25} dciaran o
caninIo alcrio ara o scu iio dc aiividadc.
Eniao, TIicrs convcricu-sc no csriio insirador
do ariido da ordcn" c dc sua Fcullica
arlancniar, cssc inicrrcgno annino duranic o
qual iodas as fracs rivais da classc doninanic
consiravan junias ara csnagar o ovo c unas
62
conira as ouiras no cncnIo dc rcsiaurar cada
qual sua roria nonarquia. Eniao, cono agora,
TIicrs dcnunciou os rcullicanos cono o unico
olsiaculo ara a consolidaao da Fcullica;
cniao, cono agora, falou aos rcullicanos cono o
vcrdugo a D. Carlos. TcnIo quc assassinar-ic,
nas c ara o icu lcn." Agora, cono cniao, icra
quc cclanar no dia scguinic ao scu iriunfo.
L'Enirc csi faii", o Incrio csia fciio. A dcsciio
dc suas rcdicas Iiocriias solrc as lilcrdadcs
ncccssarias c dc scu rancor cssoal conira Lus
Donaaric, quc sc scrviu dclc cono insiruncnio,
dando una aiada no Parlancnio (fora dc cuja
ainosfcra ariificial o nosso IoncnzinIo fica,
cono clc ncsno salc, rcduzido a nada},
cnconiranos a sua nao cn iodas as infanias do
Scgundo Incrio. dcsdc a ocuaao dc Fona
clas iroas franccsas aic a gucrra conira a
Prussia, quc clc rovocou invcsiindo fcrozncnic
conira a unidadc alcna, nao or considcra-la un
disfarcc do dcsoiisno, nas cono una
usuraao conira o dirciio confcrido Frana dc
nanicr a AlcnanIa dcsunida. Acosiunado a
lrandir facc da Euroa, con scus lraos
anaos, a csada do rinciro Naolcao, dc qucn
vcio a scr o lina-loias Iisiorico, sua oliica
cicrna culninou scnrc nas naiorcs
IunilIacs da Frana, dcsdc o iraiado dc
Londrcs dc 1841 aic a caiiulaao dc Paris cn
1871 c a aiual gucrra civil, na qual lana conira
63
Paris, con a csccial auiorizaao dc Disnarcl, os
risionciros dc Scdan c Mciz. Acsar da
vcrsaiilidadc dc scu ialcnio c da varialilidadc dc
scus roosiios, cssc Ioncn csicvc ioda a vida
rcso roiina nais fossilizada. Conrccndc-sc
quc as corrcnics sulicrrancas nais rofundas da
socicdadc nodcrna crnancccsscn scnrc
ignoradas ara clc; nas aic as iransfornacs
nais alavcis ocradas na sucrfcic
rcugnavan quclc ccrclro, cuja cncrgia sc
conccnirara ioda na lngua. Por isso nao sc
cansava nunca dc dcnunciar cono un sacrilcgio
qualqucr dcsvio do vclIo sisicna roiccionisia
franccs. Scndo ninisiro dc Lus Fclic, nofava
das csiradas dc fcrro cono dc una quincra; c da
oosiao, sol Lus Donaaric, csiignaiizava cono
una rofanaao qualqucr icniaiiva dc rcfornar o
vclIo sisicna niliiar da Frana. Janais, cn sua
longa carrcira oliica, foi rcsonsavcl or una
unica ncdida, or nnina quc fossc, dc uiilidadc
raiica. TIicrs so cra conscqucnic cn sua colia
dc riqucza c cn scu odio conira os Ioncns quc a
roduzcn. Conscguiu o scu rinciro ninisicrio,
sol Lus Fclic, nais olrc do quc un raio c o
dciou nilionario. Scu uliino ninisicrio, sol o
ncsno rci (o dc 1 dc naro dc 1840} lIc
acarrciou, na Canara dos Dcuiados, una
acusaao ullica dc nalvcrsaao qual sc
liniiou a rclicar con lagrinas, ncrcadoria quc
nancja con iania rodigalidadc cono Julcs
64
Favrc ou ouiro crocodilo qualqucr. En Dordcus,
sua rincira ncdida ara salvar a Frana da
caiasirofc financcira quc a ancaava foi dcsiinar-
sc a si rorio un soldo dc 3 nilIcs or ano,
rincira c uliina alavra daqucla Fcullica
cconnica", cujas crscciivas Iavia iniado aos
scus clciiorcs dc Paris cn 1869. M. Dcslay, un
dos scus aniigos colcgas do Parlancnio dc 1830
quc, acsar dc scr un caiialisia, foi un ncnlro
alncgado da Conuna dc Paris, dissc
uliinancnic solrc TIicrs, nun cariaz ullico. A
cscravizaao do iralalIo clo caiial foi scnrc a
cdra angular dc sua oliica c, dcsdc o dia cn
quc viu a Fcullica do TralalIo insialada no
Hicl dc Villc, nao ccssou un noncnio dc griiar
Frana. Esics sao uns crininosos!" Mcsirc cn
cqucnas nanolras govcrnancniais, viriuosc do
crjurio c da iraiao, aricsao ccrincniado cn
iodos csscs ncsquinIos csiraiagcnas, nanolras
alcrias c laias crfdias da gucrra arlancniar
dc ariidos; scnrc scn cscruulos ara aiiar
una rcvoluao quando nao csia no Podcr c ara
afoga-la cn sanguc quando cnunIa o lcnc do
govcrno; cIcio dc rcconcciios dc classc cn lugar
dc idcias, c vaidadc cn lugar dc coraao; con
una vida rivada iao infanc cono odiosa c sua
vida ullica, inclusivc Iojc, cn quc rcrcscnia o
acl dc un Sila franccs, nao odc scnao
rcssaliar o aloninavcl dc scus aios con o
ridculo dc sua jaciancia.
65
A caiiulaao dc Paris, cnircgando Prussia
nao so Paris, nas ioda a Frana, vcio cnccrrar a
longa scric dc inirigas c iraics con o ininigo
quc os usuradorcs do 4 dc scicnlro Iavian
concado naquclc ncsno dia, scgundo diz o
rorio TrocIu. Dc ouiro lado, cssa caiiulaao
dcu incio gucrra civil, quc agora iinIan quc
fazcr con a ajuda da Prussia, conira a Fcullica
c conira Paris. Ja nos rorios icrnos da
caiiulaao sc coniinIan a arnadilIa. Naquclc
noncnio nais dc una icra aric do icrriiorio
csiava nas naos do ininigo; a caiial sc acIava
isolada das rovncias c iodas as conunicacs
csiavan dcsorganizadas. En iais circunsiancias
cra inossvcl clcgcr una rcrcscniaao
auicniica da Frana, a ncnos quc sc disuscssc
dc nuiio icno ara rcarar as clcics. Eis
orquc o acio dc caiiulaao csiiulava quc
dcvcria scr clciia una Asscnllcia Nacional no
razo dc oiio dias; assin foi quc a noicia da
rcalizaao dc clcics nao cIcgou a nuiios onios
da Frana scnao no dia anicrior. Adcnais,
scgundo una clausula crcssa do acio dc
caiiulaao, cssa Asscnllcia dcvcria scr clciia
con o oljciivo unico dc voiar cla az ou cla
gucrra, c, cvcniualncnic, ara concluir un
iraiado dc az. A oulaao nao odia dciar dc
scniir quc os icrnos do arnisicio iornavan
inossvcl a coniinuaao da gucrra c dc quc,
ara sancionar a az inosia or Disnarcl, os
66
iorcs Ioncns da Frana cran os nclIorcs. Mas,
nao conicnic con cssas rccaucs, TIicrs, ja
anics dc scr o sccrcio do arnisicio difundido cn
Paris, s-sc cn caravana clciioral airavcs dos
dcariancnios, con o oljciivo dc galvanizar c
rcssusciiar o ariido lcgiiinisia quc agora, ao
lado dos orlcanisias, Iavcria dc ocuar a vaga
dos lonaariisias, inacciiavcis no noncnio.
TIicrs nao icnia os lcgiiinisias. Inossililiiados
ara govcrnar a Frana nodcrna c, orianio,
dcsdcnIavcis cono rivais, quc ariido odcria
scrvir nclIor cono insiruncnio da conira-
rcvoluao do quc aquclc cuja aiuaao, ara dizc-
lo con as alavras do rorio TIicrs (Canara dos
Dcuiados, 5 dc janciro dc 1833}, csiivcra
scnrc circunscriio aos ircs rccursos da invasao
csirangcira, da gucrra civil c da anarquia"? Elcs,
or sua aric, acrcdiiavan firncncnic no
advcnio dc scu assado rcino nilcnario, or ianio
icno ansiado. A csiavan as loias dc una
invasao csirangcira isoicando a Frana; a
csiavan un Incrio cado c un Donaaric
risionciro; c a csiavan clcs ouira vcz.
Evidcnicncnic, a roda da Iisioria Iavia girado
ara iras, aic dcicr-sc na CIunIc ntouuuIc dc
1816. Na asscnllcias da Fcullica, dc 1848 a
1851, csscs clcncnio Iavian csiado
rcrcscniados or scus culios c ccrincniados
canccs arlancniarcs; agora irronian cn
67
ccna os soldados dc lasc do ariido, iodos os
Pourccaugnacs(26} da Frana.
Quando cssa asscnllcia dc rurais"(27}
rcuniu-sc cn Dordcus, TIicrs cs con clarcza
aos scus cononcnics quc cra ncccssario arovar
incdiaiancnic as condics dc az, scn
conccdcr-lIcs scqucr as Ionras dc un dclaic
arlancniar, unica circunsiancia sol a qual a
Prussia lIcs crniiiria iniciar a gucrra conira a
Fcullica c conira Paris, scu laluaric. En
rcalidadc, a conira-rcvoluao nao iinIa icno a
crdcr. O Scgundo Incrio Iavia clcvado a nais
do dolro a dvida nacional c afogara iodas as
cidadcs nais inorianics cn dvidas nuniciais
gravosssinas. A gucrra auncniara
csaniosancnic os cncargos da naao c
dcvasiara inlacavclncnic os scus rccursos. E
ara conlciar a runa ali csiava o SIylocl(28}
russiano, con sua faiura corrcsondcnic
nanuicnao dc ncio nilIao dc soldados scus cn
solo franccs c con sua indcnizaao dc cinco
lilIcs, nais 5 or ccnio dc juros clos
agancnios a vcnccr. Qucn agaria cssa conia?
So dcrrulando violcniancnic a Fcullica odian
os nonoolizadorcs da riqucza confiar cn lanar
solrc os onlros dos roduiorcs dcsia os
cncargos dc una gucrra quc clcs, os
nonoolizadorcs, Iavian dcscncadcado. E assin
a incalculavcl runa da Frana csiinulava csscs
airioiicos rcrcscnianics da icrra c do caiial a
68
cncrgar na gucrra cicrior una gucrra civil, una
rclcliao dos cscravisias.
No caninIo dcssa consiraao crguia-sc un
grandc olsiaculo. Paris. O dcsarnancnio dc
Paris cra a rincira condiao ara o ciio. Por
isso foi condcnada or TIicrs a cnircgar as
arnas. Paris csiava, adcnais, cascrada clas
frcnciicas nanifcsiacs anii-rcullicanas da
Asscnllcia rural" c as dcclaracs cquvocas do
rorio TIicrs solrc o fundancnio lcgal da
Fcullica; cla ancaa dc dccaiiar c
dcscaiializar Paris; cla noncaao dc
cnlaiadorcs orlcanisias; clas lcis dc Dufaurc
solrc as lciras c os alugucis vcncidos, quc
lcvavan runa a indusiria c o concrcio dc Paris;
clo inosio dos ccniinos, criado or Pouycr-
Qucriicr, solrc cada ccnlar dc iodas as
ullicacs inaginavcis; clas scnicnas dc
noric conira Dlanqui c Flourcns; cla surcssao
dos jornais rcullicanos; cla iransfcrcncia da
Asscnllcia Nacional ara VcrsalIcs; cla
rorrogaao do csiado dc siio roclanado or
Palilao c cnccrrado con o 4 dc scicnlro; cla
noncaao dc Vinoy, o Icroi dc dczcnlro, ara
govcrnador dc Paris, dc Valcniin, o gcndarnc
lonaariisia, ara rcfciio dc olcia c d'Aurcllc
dc Paladincs, o gcncral jcsuia, ara conandanic-
cn-cIcfc da Cuarda Nacional arisicnsc.
69
E agora vanos fazcr una crgunia a M.
TIicrs c aos cavalIciros da dcfcsa nacional, scus
noos dc rccado. salido quc, or ncdiaao dc
M. Pouycr-Qucriicr, scu ninisiro da Fazcnda,
TIicrs coniraiou un cnrcsiino dc dois lilIcs.
Pois lcn, c ou nao vcrdadc.
1,. quc o ncgocio foi accriado asscgurando-sc
una conissao dc varias ccnicnas dc nilIcs ara
os lolsos ariicularcs dc TIicrs, Julcs Favrc,
Erncsi Picard, Pouycr-Qucriicr c Julcs Sinon, c
2. quc nao Iavia ncccssidadc dc ncnIun
agancnio scnao dcois da acificaao" dc
Paris?
En iodo caso, dcvia Iavcr algo dc nuiio
urgcnic na qucsiao, ois TIicrs c Julcs Favrc
cdiran scn o ncnor udor, cn nonc da naioria
da Asscnllcia dc Dordcus, a incdiaia ocuaao
dc Paris clas iroas russianas. Essc,
cnircianio, nao cra o jogo dc Disnarcl, cono
dcclarou ao rcgrcssar AlcnanIa, ironicancnic c
scn ncios-icrnos dianic dos assonlrados
filisicus dc Francfori.
70

II
Paris arnada cra o unico olsiaculo scrio quc
sc crguia no caninIo da consiraao conira-
rcvolucionaria. Era rcciso or isso dcsarnar
Paris. Ncssc onio, a Asscnllcia dc Dordcus cra
a sinccridadc ncsna. Sc os lranidos frcnciicos
dc scus rurais" nao fosscn suficicnics ara sc
fazcrcn cnicndcr, a uliina sonlra dc duvida
icria sido dissiada con a cnircga dc Paris or
TIicrs nas icrnas naos do iriunviraio dc Vnoy, o
dcccnIscu, Valcniin, o gcndarnc lonaariisia,
c d'Aurclic dc Paladincs, o gcncral jcsuia. Mas,
ao ncsno icno cn quc cilian dc un nodo
insulianic o scu vcrdadciro roosiio dc
dcsarnar Paris, os consiradorcs lIc cdian quc
cnircgassc as arnas con un rcicio quc cra a
nais cvidcnic, a nais dcscarada das ncniiras.
TIicrs alcgava quc a ariilIaria da Cuarda
Nacional dc Paris cricncia ao Esiado c dcvia scr-
lIc dcvolvida. A vcrdadc cra csia. dcsdc o rorio
dia da caiiulaao, cn quc os risionciros dc
Disnarcl firnaran a cnircga da Frana, nas
rcscrvando-sc un nuirido coro dc guarda con a
inicnao nanifcsia dc sulncicr Paris, csia sc s
cn roniidao. A Cuarda Nacional rcorganizou-sc,
confiando a sua dircao surcna a un Coniic
Ccniral clciio or iodos os scus cfciivos, con a
unica cccao dc alguns rcnancsccnics das
71
vclIas fornacs lonaariisias. Na vcscra do
dia cn quc os russianos cniraran cn Paris, o
Coniic Ccniral adoiou ncdidas no scniido dc
iransfcrir ara Moninarirc, Dcllcvillc c La Villciic
os canIcs c nciralIadoras iraiocirancnic
alandonados clos caiiuladorcs nos rorios
lairros quc os russianos Iavcrian dc ocuar,
ou cn suas incdiacs. Esscs canIcs Iavian
sido adquiridos or sulscriao alcria cnirc a
Cuarda Nacional. Foran rcconIccidos cono
roricdadc rivada sua no acio dc caiiulaao
dc 28 dc janciro c, rccisancnic or isso, foran
ccludos da cnircga gcral dc arnas do govcrno
aos conquisiadorcs. Tao scn rcicios sc acIava
TIicrs ara iniciar as Iosiilidadcs conira Paris,
quc icvc dc rccorrcr cnica ncniira dc quc a
ariilIaria da Cuarda Nacional cricncia ao
Esiado!
O confisco dc scus canIcs csiava dcsiinado,
cvidcnicncnic, a scr o rcludio do dcsarnancnio
gcral dc Paris c, orianio, do dcsarnancnio da
rcvoluao dc 4 dc scicnlro. Mas cssa rcvoluao
cra agora a forna lcgal do Esiado franccs. A
Fcullica, sua olra, foi rcconIccida clos
conquisiadorcs nas clausulas do acio dc
caiiulaao. Dcois da caiiulaao, foi
rcconIccida ianlcn or iodas as oicncias
csirangciras. c a Asscnllcia Nacional foi
convocada cn scu nonc. A rcvoluao ocraria dc
Paris dc 4 dc scicnlro cra o unico iiulo lcgal da
72
Asscnllcia Nacional rcunida cn Dordcus c dc
scu odcr cccuiivo. Scn cla, a Asscnllcia
Nacional icria iido quc dar lugar ao coro
lcgislaiivo clciio cn 1869 clo sufragio univcrsal
sol o govcrno da Frana, c nao da Prussia, c
dissolvido cla fora a rcvoluao. TIicrs c scus
Ioncns do tcIct-o-cuuc icria iido quc IunilIar-
sc a cdir un salvo-conduio assinado or Lus
Donaaric ara livrar-sc dc una viagcn a
Caicna(29}. A Asscnllcia Nacional, con scus
lcnos odcrcs ara fiar as condics dc az
con a Prussia, nao cra nais quc un cisodio
daqucla rcvoluao, cuja vcrdadcira cncarnaao
coniinuava scndo a Paris cn arnas quc a Iavia
iniciado, quc or cla sofrcra un asscdio dc cinco
ncscs, con iodos os Iorrorcs da fonc, c quc,
graas sua rcsisicncia susicniada acsar do
lano dc TrocIu, asscniara as lascs ara una
icnaz gucrra dc dcfcsa nos dcariancnios. E
Paris so iinIa agora dois caninIos. ou cnircgar
as arnas, scguindo as ordcns IunilIanics dos
cscravisias anoiinados dc Dordcus c
rcconIcccndo quc sua rcvoluao dc 4 dc
scicnlro nao significa nais quc una
iransfcrcncia dc odcrcs dc Lus Donaaric a
scus rivais nonarquicos; ou coniinuar luiando
cono o cancao alncgado da Frana, cuja
salvaao da runa c cuja rcgcncraao cran
inossvcis sc nao fosscn dcrruladas
rcvolucionariancnic as condics oliicas c
73
sociais quc Iavian cngcndrado o Scgundo
Incrio c quc, sol sua cgidc roiciora,
anadurccian aic a conlcia uircfaao. Paris,
cicnuada or cinco ncscs dc fonc, nao Icsiiou
un so insianic. Hcroicancnic, dccidiu corrcr
iodos os riscos dc una rcsisicncia conira os
consiradorcs franccscs, ncsno con o canIao
russiano ancaando-a dc scus rorios forics.
Enircianio, cn sua avcrsao gucrra civil a quc
Paris Iavia dc scr arrasiada, o Coniic Ccniral
crsisiia ainda nuna aiiiudc ncrancnic
dcfcnsiva, acsar das rovocacs da Asscnllcia,
das usuracs do odcr cccuiivo c da
ancaadora conccniraao dc iroas cn Paris c
scus arrcdorcs.
Foi TIicrs qucn iniciou a gucrra civil ao
nandar Vinoy, frcnic dc una nuliidao dc
guardas nuniciais c dc alguns rcgincnios dc
linIa, cn ccdiao noiurna conira Moninarirc
ara aodcrar-sc dc surrcsa dos canIcs da
Cuarda Nacional. Salc-sc, dc rcsio, cono cssa
icniaiiva fracassou, dianic da rcsisicncia da
Cuarda Nacional c da confraicrnizaao das iroas
do ovo. D'Aurcilc dc Paladincs nandara dc
anicnao inrinir o scu lolciin dc viioria, c
TIicrs Iavia rcarado ja os cariazcs anunciando
as suas ncdidas dc golc dc Esiado. Agora, iudo
isso iinIa quc scr sulsiiiudo clos aclos cn
quc TIicrs conunicava a sua nagnanina dccisao
dc dciar a Cuarda Nacional na ossc dc suas
74
arnas, con o quc csiava ccrio afirnava dc
quc csia sc uniria ao govcrno conira os rclcldcs.
Dos 300 nil guardas nacionais, soncnic 300
rcsondcran a cssc aclo assando-sc ara o
lado do cqucno TIicrs conira clcs ncsnos. A
gloriosa rcvoluao ocraria dc 18 dc naro
aodcrou-sc indiscuiivclncnic dc Paris. O Coniic
Ccniral cra o scu govcrno rovisorio. E sua
noiavcl aiuaao oliica c niliiar arccia lcvar a
Euroa duvida solrc sc o quc sc via cra una
rcalidadc ou sinlcsncnic os sonIos dc un
assado rcnoio.
Dc 18 dc naro aic a cnirada das iroas dc
VcrsalIcs cn Paris, a rcvoluao csicvc iao iscnia
dcsscs aios dc violcncia, iao frcqucnics nas
rcvolucs, c nais ainda nas conira-rcvolucs
das classcs sucriorcs", quc scus advcrsarios
nao udcran dcnunciar ouiros faios alcn da
cccuao dos gcncrais Lcconic c Clcncni
TIonas c os aconiccincnios ocorridos na raa
Vcndnc.
Un dos niliiarcs lonaariisias quc
ariiciaran na inicniona noiurna conira
Moninarirc, o gcncral Lcconic, ordcnou or
quairo vczcs ao 81. rcgincnio quc fizcssc fogo
solrc una nuliidao incrnc na raa Pigallc c
cono as iroas sc ncgasscn, insuliou-as
furiosancnic. En vcz dc disarar solrc as
nulIcrcs c as crianas, scus Ioncns disararan
75
solrc clc. Os Ialiios invcicrados adquiridos clos
soldados na cscola dos ininigos da classc
ocraria nao nudan, scn duvida, no ncsno
noncnio cn quc clcs assan ara o cano dos
iralalIadorcs. Essa ncsna gcnic cccuiou
Clcncni TIonas.
O gcncral" Clcncni TIonas, un aniigo
sargcnio dc cavalaria dcsconicnic, insinuara-sc,
no uliino crodo do rcinado dc Lus Fclic, na
rcdaao do jornal rcullicano Lc Nutonu, ara
rcsiar ali os scus scrvios na dula qualidadc dc
icsia-dc-fcrro (gcunt csonsuIc} c dc
csadacIin dc iao conlaiivo jornal. Aos a
Fcvoluao dc Fcvcrciro, cnironizados no odcr os
scnIorcs dc Lc Nutonu iransfornaran cssc c-
sargcnio dc cavalaria cn gcncral, nas vcscras da
naiana dc junIo, da qual clc, cono Julcs Favrc,
foi un dos sinisiros naquinadorcs, ara
convcricr-sc dcois nun dos nais ignolcis
vcrdugos dos sullcvados. En scguida, clc c scu
gcncralaio dcsaarcccran or longo icno, ara
surgir dc novo iona cn 1. dc novcnlro dc
1870. No dia anicrior, o govcrno da dcfcsa,
arisionado no Hicl dc Villc, roncicra
solcncncnic a Dlanqui, Flourcns c ouiros
rcrcscnianics da classc ocraria quc rcnunciaria
ao odcr usurado das naos da Conuna quc
Paris Iavcria dc clcgcr livrcncnic. Ao invcs dc
cunrir sua alavra, lanaran solrc Paris os
lrcics dc TrocIu, quc vinIan sulsiiiuir os
76
corsos dc Donaaric. Unicancnic o gcncral
Tanisicr rccusou nancIar o scu nonc con
aqucla violaao da alavra cncnIada,
dcniiindo-sc dc scu osio dc conandanic-cn-
cIcfc da Cuarda Nacional. Clcncni TIonas o
sulsiiiuiu, voliando ouira vcz a scr gcncral.
Duranic iodo o crodo dc scu conando, nao
luiou conira os russianos, nas conira a Cuarda
Nacional dc Paris. Incdiu quc cla sc arnassc
or conlcio, aulou os laialIcs lurgucscs
conira os laialIcs ocrarios, clininou os oficiais
Iosiis ao lano" dc TrocIu c dissolvcu con o
csiigna dc covardia aquclcs ncsnos laialIcs
rolciarios, cujo Icrosno acala dc cncIcr dc
assonlro os scus nais cncarniados ininigos.
Clcncni TIonas scniia-sc circnancnic
orgulIoso or Iavcr rcconquisiado sua
rccnincncia dc junIo cono ininigo cssoal da
classc ocraria dc Paris. Poucos dias anics dc 18
dc naro sulncicra a Lc Fl, ninisiro da Cucrra,
un lano dc sua criaao ara acalar con a finc
flcur(30} da canaillc dc Paris". Dcois da dcrroia dc
Vinoy, nao dc dciar dc surgir cn ccna cono
csiao anador. O Coniic Ccniral c os ocrarios
dc Paris sao iao rcsonsavcis cla noric dc
Clcncni TIonas c dc Lcconic cono a rinccsa
dc Calcs cla soric quc iivcran as cssoas quc
norrcran csnagadas cnirc a nuliidao no dia dc
sua cnirada cn Londrcs.
77
A suosia naiana dc cidadaos incrncs na
raa Vcndnc c un niio quc M. TIicrs c os
rurais" silcncian olsiinadancnic na
Asscnllcia, cnircgando a sua roagaao
cclusivancnic iurla dc lacaios do jornalisno
curocu. Os Ioncns da ordcn", os rcacionarios
dc Paris, ircncran anic o iriunfo do 18 dc naro.
Era ara clcs o sinal da vingana oular quc
afinal cIcgava. Dianic dc scus olIos crguian-sc
os cscciros das viinas assassinadas or clcs
dcsdc as jornadas dc junIo dc 1848 aic o 22 dc
janciro dc 1871. Mas o scu anico foi o unico
casiigo. Aic os guardas nuniciais, quc dcvian
scr dcsarnados c rcsos, iivcran as orias dc
Paris alcrias dc ar cn ar, fugindo
iranquilancnic ara VcrsalIcs c ondo-sc a
salvo. Os Ioncns da ordcn nao so nao foran
nolcsiados, nas aic ncsno iivcran a
ossililidadc dc rcunir-sc c aodcrar-sc
calnancnic dc nais dc un rcduio do rorio
ccniro dc Paris. Essa indulgcncia do Coniic
Ccniral, cssa nagnaninidadc dos ocrarios
arnados, quc iao violcniancnic conirasiava con
os Ialiios do ariido da ordcn", foi falsancnic
inicrrciada or csic cono a sinlcs
nanifcsiaao dc un scniincnio dc dclilidadc.
Dai o scu ncscio lano dc icniar, sol a caa dc
una nanifcsiaao acfica, o quc Vinoy nao
udcra conscguir con scus canIcs c suas
nciralIadoras. A 22 dc naro, una iurla
78
scdiciosa dc cssoas clcganics ariiu dos lairros
dc luo, lcvando cn suas filciras iodos os janoias
c, sua frcnic, os figurcs nais conIccidos do
Incrio. os Hccclcrcn, Cocilogon, Hcnri dc Pcnc,
cic. Sol o covardc rcicio dc una nanifcsiaao
acfica, csscs landos, conduzindo sccrciancnic
arnas dc csadacIins, uscran-sc cn ordcn dc
narcIa, agrcdindo c dcsarnando as airulIas c
osios da Cuarda Nacional quc cnconiravan cn
sua assagcn c, ao dcscnlocar na Fuc dc la Pai
na raa Vcndnc, aos lcrros dc Alaio o
Coniic Ccniral! Alaio os assassinos! Viva a
Asscnllcia Nacional!", icniaran roncr o cordao
dc guardas c ionar dc surrcsa o quaricl da
Cuarda Nacional. Cono rcsosia aos scus iiros
dc isiola, foran dados os ioqucs rcgulancniarcs
dc aicnao c, cono nao suriisscn cfciio, o
gcncral da Cuarda Nacional ordcnou fogo. Foi
lasianic una carga ara r cn fuga rcciiiada
aquclcs csiuidos ncqucircfcs, quc cscravan
quc a sinlcs ciliao dc sua Ionoralilidadc"
ccrccria solrc a rcvoluao dc Paris o ncsno
cfciio das ironlcias dc Josuc solrc as nuralIas
dc Jcrico. Ao fugir, dciaran airas dc si dois
guardas nacionais norios, novc fcridos
gravcncnic (cnirc clcs un ncnlro do Coniic
Ccniral} c iodo o ccnario dc sua faanIa colcrio
dc rcvolvcrcs, unIais c lasics dc csioquc,
cono icsicnunIo do caraicr incrnc" dc sua
nanifcsiaao acfica". Quando a Cuarda
79
Nacional dc Paris, a 13 dc junIo dc 1849,
organizou una nanifcsiaao rcalncnic acfica,
ara roicsiar conira o iraiociro assalio dc
Fona clas iroas franccsas, CIangarnicr, cniao
gcncral do ariido da ordcn, foi aclanado cla
Asscnllcia Nacional, csccialncnic or M.
TIicrs, cono salvador da socicdadc or Iavcr
lanado suas iroas, dc iodos os lados, solrc
aquclcs Ioncns incrncs, or dcrrula-los a iiros
c golcs dc salrc c or csnaga-los isoicando-os.
Dccrciou-sc cniao cn Paris o csiado dc siio.
Dufaurc fcz con quc a Asscnllcia arovassc a
ioda rcssa novas lcis dc rcrcssao. Novas
dcicncs, novos dcsicrros; iniciava-sc nova cra
dc icrror. O Coniic Ccniral dc 1871 nao sc
ocuou dos Icrois da nanifcsiaao acifica"; c,
assin, dois dias dcois, ja odian assar rcvisia
anic o alniranic Saissci ara aqucla ouira
nanifcsiaao, ja arnada, quc icrninou con a
fanosa fuga ara VcrsalIcs. En sua rcugnancia
cn acciiar a gucrra civil, iniciada con o assalio
noiurno rcalizado or TIicrs conira Moninarirc,
o Coniic Ccniral iornou-sc culado, dcssa vcz, dc
un crro dccisivo. nao narcIar incdiaiancnic
solrc VcrsalIcs, cniao conlciancnic indcfcsa,
acalando dcssa nancira con as nanolras
consiraiivas dc TIicrs c scus rurais" En vcz dc
fazc-lo, voliou a crniiir quc o ariido da ordcn
rovassc as suas foras nas urnas a 26 dc naro,
dia cn quc sc rcalizaran as clcics ara a
80
Conuna. Naquclc dia, nas nunicialidadcs dc
Paris, os Ioncns da ordcn" irocaran ancnas
alavras dc conciliaao con scus dcnasiados
gcncrosos vcnccdorcs, cnquanio no fundo do
coraao fazian o voio solcnc dc cicrnina-los no
noncnio ooriuno.
Vcjanos agora o rcvcrso da ncdalIa. TIicrs
dcu incio sua scgunda cananIa conira Paris
cn concos dc alril. A rincira lcva dc
risionciros arisicnscs conduzidos a VcrsalIcs
foi sulnciida a rcvolianics crucldadcs, cnquanio
Erncsi Picard, con as naos nciidas nos lolsos,
asscava cn sua frcnic, cscarncccndo-os, c
Mncs TIicrs c Favrc, cnirc suas danas dc Ionra
(?}, alaudian dos lalccs os ulirajcs da iurla
vcrsalIcsa. Os soldados dos rcgincnios dc linIa
arisionados foran assassinados a sanguc frio;
nosso valcnic anigo o gcncral Duval, o fundidor,
foi fuzilado, scn sonlra dc roccsso. Callifci, o
rufiao dc sua roria nulIcr, iao conIccida clas
cscandalosas cilics quc fazia dc scu coro nas
lacanais do Scgundo Incrio, jaciava-sc nuna
roclanaao or icr nandado assassinar un
gruo dc guardas nacionais con scu caiiao c
scu icncnic, surrccndidos c dcsarnados clos
caadorcs. Vinoy, o fugiiivo, foi agraciado or
TIicrs con a Crandc Cruz da Lcgiao dc Honra,
cn rcconIccincnio or sua ordcn ara fuzilar
iodos os soldados arisionados nas filciras dos
fcdcrais. Dcsnarcis, o gcndarnc, foi condccorado
81
or icr csquaricjado iraiocirancnic, cono un
carnicciro, o lrioso c nagnanino Flourcns, quc a
31 dc ouiulro dc 1870 salvara as calcas dos
ncnlros do govcrno da dcfcsa. TIicrs, con
nanifcsia saiisfaao, csicndcu-sc solrc os
rcconforianics dcialIcs" dcssc assassinaio na
Asscnllcia Nacional. Con a inflada vaidadc dc
un Ton Poucc arlancniar, a qucn sc crniic
rcrcscniar o acl dc Tancrlan, ncgava aos quc
sc rclclavan conira Sua Pcqucncz iodo dirciio da
gucrra cnirc civilizados, aic o dirciio dc
ncuiralidadc ara scus Iosiiais dc sanguc. Nada
nais Iorrvcl do quc cssc nacaco, auiorizado or
un noncnio a dar lcna cansao a scus
insiinios dc iigrc, cono Voliairc ja Iavia
inaginado. (V. acndiccs, ag. 35}(31}
Aos o dccrcio dc 7 dc alril da Conuna,
ordcnando rcrcsalias c dcclarando quc ial cra
scu dcvcr ara roicgcr Paris conira as faanIas
canilalcscas dos landidos dc VcrsalIcs, cigindo
olIo or olIo c dcnic or dcnic", TIicrs
coniinuou dando aos risionciros o ncsno
iraiancnio sclvagcn, alcn do nais insuliando-os
cn scus lolciins. Janais cscrcvcu clc o
olIar angusiiado dc Ioncns Ioncsios icvc quc
ousar solrc fisiononias iao dcgradadas dc una
dcgradada dcnocracia." Os Ioncns Ioncsios
cran TIicrs c scus ninisiros lilcriados" do
rcsdio. Coniudo, os fuzilancnios dc risionciros
ccssaran or algun icno. Mas, logo quc TIicrs
82
c scus gcncrais dcccnlrisias convcnccran-sc dc
quc aquclc dccrcio da Conuna solrc as
rcrcsalias nao cra nais quc una ancaa
inocua, dc quc cra rcsciiada a vida aic dos
gcndarncs csics dciidos cn Paris con o
disfarcc dc guardas nacionais, aic dc guardas
nuniciais surrccndidos con granadas
inccndiarias, cniao rciniciaran-sc os
fuzilancnios cn nassa dc risionciros,
rosscguindo scn inicrruao aic o fin. As casas
cn quc rcfugiaran guardas nacionais cran
ccrcadas or gcndarncs, solrc clas lanava-sc
cirolco (cla rincira vcz cnrcgado ncsia
gucrra} inccndiando-as cn scguida, scndo os
coros carlonizados rciirados logo ara o
Hosiial da Inrcnsa, siiuados cn Lcs Tcncs.
Quairo guardas nacionais quc sc rcndcran a un
dcsiacancnio dc caadorcs noniados, a 25 dc
alril, cn Dcllc Einc, foran incdiaiancnic
fuzilados, un aos ouiro, or un caiiao
disculo dilcio dc Callifci. ScIcffcr, una dcssas
quairo viinas, a qucn sc Iavia dciado cono
norio, cIcgou arrasiando-sc aos osios
avanados dc Paris c rclaiou cssc faio a una
conissao da Conuna. Quando Tolain inicrclou
o ninisiro da Cucrra accrca do infornc dcssa
conissao, os rurais" alafaran sua voz c nao
crniiiran quc Lc Fl rcsondcssc. Tcria sido un
insulio ara scu glorioso" ccrciio falar dc suas
faanIas. O ion incriincnic con quc os
83
lolciins dc TIicrs anunciaran a naiana a
laioncias dos guardas nacionais quc foran
surrccndidos dornindo cn Moulin Saquci c os
fuzilancnios cn nassa cn Clarnari alicraran
aic os ncrvos do Tincs dc Londrcs, quc nao cca
rccisancnic or cccsso dc scnsililidadc. Mas
scria ridculo, Iojc, rocurar cnuncrar as
airocidadcs urancnic rclininarcs lcvadas
raiica clos quc lonlardcaran Paris c
foncniaran una sullcvaao cscravisia roicgida
cla invasao csirangcira. En ncio a iodos csscs
Iorrorcs, TIicrs, csqucccndo-sc dc suas
lancniacs arlancniarcs solrc a csaniosa
rcsonsalilidadc quc csa solrc os scus onlros
dc anao, jacia-sc cn scus lolciins dc quc
l'AsscnIcc scgc usIcncnt (32}, c or scus
inacalavcis fcsiins dcnonsira, ora con os
gcncrais dcccnlrisias, ora con os rncics
alcnacs, quc sua digcsiao nao foi dc nodo algun
criurlada, ncn scqucr clos cscciros dc
Lcconic c Clcncni TIonas.
84

III
Ao alvorcccr dc 18 dc naro dc 1871, Paris
foi dcscriada con o clanor. Viva a Conuna!".
Quc c a Conuna, cssa csfingc quc ianio
aiorncnia os csriios lurgucscs?
Os rolciarios dc Paris dizia o nanifcsio
do Coniic Ccniral dc 18 dc naro cn ncio aos
fracassos c s rcacs das classcs doninanics,
conrccndcran quc cIcgou o noncnio dc salvar
a siiuaao ionando cn suas naos a dircao dos
ncgocios ullicos... Conrccndcran quc c scu
dcvcr incrioso c scu dirciio inconicsiavcl iornar-
sc donos dc scus rorios dcsiinos, ionando o
Podcr." Mas a classc ocraria nao odc liniiar-sc
sinlcsncnic a sc aossar da naquina do Esiado
ial cono sc arcscnia c scrvir-sc dcla ara scus
rorios fins.
O odcr csiaial ccniralizado, con scus orgaos
onioicnics o ccrciio crnancnic, a olcia, a
lurocracia, o clcro c a nagisiraiura orgaos
criados scgundo un lano dc divisao sisicnaiica
c Iicrarquica do iralalIo roccdc dos icnos
da nonarquia alsoluia c scrviu nasccnic
socicdadc lurgucsa cono una arna odcrosa cn
suas luias conira o fcudalisno. Enircianio, scu
dcscnvolvincnio foi cniravado or iodo iio dc
rcluialIos ncdicvais. dirciios scnIoriais,
85
rivilcgios locais, nonoolios nuniciais c
cororaiivos, codigos rovinciais. A cscova
giganicsca da Fcvoluao Franccsa do scculo XVIII
varrcu iodas cssas rclquias dc icnos assados,
linando assin, ao ncsno icno, o solo da
socicdadc dos uliinos olsiaculos quc sc crguian
anic a sucrcsiruiura do cdifcio do Esiado
nodcrno, crigido solrc o Princiro Incrio, quc
or sua vcz cra fruio das gucrras dc coalizao da
vclIa Euroa scnifcudal conira a Frana
nodcrna. Duranic os rcgincs scguinics o
govcrno, colocado sol o conirolc do Parlancnio
isio c, sol o conirolc dircio das classcs
ossuidoras nao so sc convcricu nun vivciro dc
cnorncs dvidas nacionais c dc inosios
csnagadorcs, nas, con a scduao irrcsisivcl dc
scus cargos, roiccs c cnrcgos, acalou or
scr a naa da discordia cnirc as faccs rivais c
os avcniurciros das classcs doninanics; or
ouiro lado, scu caraicr oliico nudava
sinuliancancnic con as nudanas cconnicas
ocradas na socicdadc. ncdida quc os
rogrcssos da nodcrna indusiria dcscnvolvian,
anliavan c arofundavan o aniagonisno dc
classc cnirc o caiial c o iralalIo, o odcr do
Esiado foi adquirindo cada vcz nais o caraicr dc
odcr nacional do caiial solrc o iralalIo, dc
fora ullica organizada ara a cscravizaao
social, dc naquina do dcsoiisno dc classc.
Dcois dc cada rcvoluao, quc assinala un asso
86
adianic na luia dc classcs, rcvcla-sc con iraos
cada vcz nais niidos o caraicr urancnic
rcrcssivo do odcr do Esiado. A rcvoluao dc
1830, ao iraduzir-sc na assagcn do govcrno das
naos dos laiifundiarios ara as naos dos
caiialisias, o quc fcz foi iransfcri-lo dos ininigos
nais rcnoios ara os ininigos nais dircios da
classc ocraria. Os lurgucscs rcullicanos, quc
sc aodcraran do odcr do Esiado cn nonc da
Fcvoluao dc Fcvcrciro, dclc fizcran uso ara as
naianas dc junIo, ara rovar classc ocraria
quc a Fcullica social" c a Fcullica quc
asscgura sua sulnissao social c ara convcnccr
a nassa nonarquica dos lurgucscs c
laiifundiarios quc odia cnircgar aos
rcullicanos" lurgucscs as inquiciacs c
cncargos do govcrno. Enircianio, dcois dc sua
rincira c Icroica faanIa dc junIo, os
rcullicanos lurgucscs iivcran quc assar das
rinciras linIas ara a rciaguarda do ariido da
ordcn", coalizao fornada or iodas as fracs c
faccs rivais da classc aroriadora, cn scu
aniagonisno, agora franco c nanifcsio, con a
classc roduiora. A forna nais adcquada ara
cssc govcrno or acs cra a Fcullica
arlancniar, con Lus Donaaric or rcsidcnic.
Foi cssc un rcginc dc franco icrrorisno dc classc
c dc insulio dclilcrado conira a vilc
nuliiiudc"(33}Sc a Fcullica arlancniar, cono
dizia M. TIicrs, cra a quc ncnos os dividia" (as
87
divcrsas fracs da classc doninanic}, alria cn
iroca un alisno cnirc cssa classc c o conjunio
da socicdadc quc sc siiuava fora dc suas
rcduzidas filciras. Sua uniao vinIa clininar as
rcsirics quc as discordias inunIan ao odcr
do Esiado sol rcgincs anicriorcs c, anic a
ancaa dc un isolancnio do rolciariado,
scrvian-sc do odcr csiaial, scn icdadc c con
osicniaao, cono dc una naquina nacional dc
gucrra do caiial conira o iralalIo. Mas cssa
cruzada ininicrruia conira as nassas
roduioras olrigava-os nao so a rcvcsiir o odcr
cccuiivo dc faculdadcs dc rcrcssao cada vcz
naiorcs, nas, ao ncsno icno, a dcsojar o scu
rorio laluaric arlancniar a Asscnllcia
Nacional un or un, dc iodos os scus ncios
dc dcfcsa conira o odcr cccuiivo. Aic quc csic,
na cssoa dc Lus Donaaric, dcu-lIcs un
oniac. O fruio naiural da Fcullica do ariido
da ordcn" foi o Scgundo Incrio.
O Incrio, icndo o golc dc Esiado or
ccriidao dc nascincnio, o sufragio univcrsal or
sanao c a csada or cciro, dcclarava aoiar-sc
nos canoncscs, anla nassa dc roduiorcs nao
cnvolvida dirciancnic na luia cnirc o caiial c o
iralalIo. Dizia quc salvava a classc ocraria
dcsiruindo o arlancniarisno c, con clc, a
dcscarada sulnissao do govcrno s classcs
ossuidoras. Dizia quc salvava as classcs
ossuidoras nanicndo dc c sua surcnacia
88
cconnica solrc a classc ocraria; c, finalncnic,
rcicndia unir iodas as classcs, ao rcssusciiar
ara iodos a quincra da gloria nacional. En
rcalidadc, cra a unica forna dc govcrno ossvcl,
nun noncnio cn quc a lurgucsia ja Iavia
crdido a caacidadc ara govcrnar o as c a
classc ocraria ainda nao a Iavia adquirido. O
Incrio foi aclanado dc un circno ao ouiro do
nundo cono o salvador da socicdadc. Sol sua
cgidc, a socicdadc lurgucsa livrc dc rcocuacs
oliicas, aiingiu un dcscnvolvincnio quc ncn
cla ncsna cscrava. Sua indusiria c scu
concrcio adquiriran roorcs giganicscas; a
cscculaao financcira rcalizou orgias
cosnooliias; a niscria das nassas rcssaliava
solrc a ulirajanic osicniaao dc un luo
suniuoso, falso c vil. O odcr csiaial, quc
aarcnicncnic fluiuava acina da socicdadc, cra
dc faio o scu naior cscandalo c o vivciro dc iodas
as suas corrucs. Sua odridao c a odridao da
socicdadc quc clc salvou, foran osias a nu cla
laioncia da Prussia, quc or sua vcz ardia cn
dcscjos dc irasladar cssc rcginc dc Paris ara
Dcrlin. O incrialisno(34} c a forna nais
rosiiiuda c, ao ncsno icno, a uliina forna
daquclc odcr csiaial quc a socicdadc lurgucsa
nasccnic Iavia concado a criar cono ncio ara
cnanciar-sc do fcudalisno c quc a socicdadc
lurgucsa adulia acalou iransfornando cn un
ncio ara a cscravizaao do iralalIo clo caiial.
89
Aniicsc dircia do Incrio cra a Conuna. O
lrado dc Fcullica social", con quc a Fcvoluao
dc Fcvcrciro foi anunciada clo rolciariado dc
Paris, nao crcssava nais quc o vago dcscjo dc
una Fcullica quc nao acalassc con a forna
nonarquica da doninaao dc classc, nas con a
roria doninaao dc classc. A Conuna cra a
forna osiiiva dcssa Fcullica.
Paris, scdc ccniral do vclIo odcr
govcrnancnial c, ao ncsno icno, laluaric
social da classc ocraria da Frana, lcvaniara-sc
cn arnas conira a icniaiiva dc TIicrs c dos
rurais" dc rcsiaurar c crciuar aquclc vclIo
odcr quc lIcs Iavia sido lcgado clo Incrio. E
sc Paris dc rcsisiir foi unicancnic orquc, cn
conscqucncia do asscdio, dcsfizcra o ccrciio,
sulsiiiuindo-o or una Cuarda Nacional, cujo
rincial coniingcnic cra fornado clos
ocrarios. Traia-sc agora dc iransfornar cssc faio
nuna insiiiuiao duradoura. Por isso, o rinciro
dccrcio da Conuna foi no scniido dc surinir o
ccrciio crnancnic c sulsiiiui-lo clo ovo
arnado.
A Conuna cra conosia dc consclIciros
nuniciais clciios or sufragio univcrsal nos
divcrsos disiriios da cidadc. Eran rcsonsavcis c
sulsiiiuvcis a qualqucr noncnio. A Conuna
dcvia scr, nao un orgao arlancniar, nas una
cororaao dc iralalIo, cccuiiva c lcgislaiiva ao
90
ncsno icno. En vcz dc coniinuar scndo un
insiruncnio do govcrno ccniral, a olcia foi
incdiaiancnic dcsojada dc suas airiluics
oliicas c convcriida nun insiruncnio da
Conuna, rcsonsavcl cranic cla c dcnissvcl a
qualqucr noncnio. O ncsno foi fciio cn rclaao
aos funcionarios dos dcnais ranos da
adninisiraao. A ariir dos ncnlros da
Conuna, iodos quc dcscncnIavan cargos
ullicos dcvian rccclcr salarios dc ocrarios. Os
inicrcsscs criados c as dcscsas dc rcrcscniaao
dos alios digniiarios do Esiado dcsaarcccran
con os rorios alios signaiarios. Os cargos
ullicos dciaran dc scr roricdadc rivada dos
icsias-dc-fcrro do govcrno ccniral. Nas naos da
Conuna conccnirou-sc nao so a adninisiraao
nunicial, nas ioda iniciaiiva ccrcida aic cniao
clo Esiado.
Una vcz surinidos o ccrciio crnancnic c
a olcia, quc cran os clcncnios da fora fsica
do aniigo govcrno, a Conuna csiava inacicnic
or dcsiruir a fora csiriiual dc rcrcssao, o
odcr dos adrcs", dccrciando a scaraao da
Igrcja do Esiado c a croriaao dc iodas as
Igrcjas cono cororacs ossuidoras. Os adrcs
foran dcvolvidos ao rciiro da vida rivada, a vivcr
dos olulos dos ficis, cono scus anicccssorcs, os
aosiolos. Todas as insiiiuics dc cnsino foran
alcrias graiuiiancnic ao ovo c ao ncsno icno
cnanciadas dc ioda inironissao da Igrcja c do
91
Esiado. Assin, nao soncnic sc unIa o cnsino
ao alcancc dc iodos, nas a roria cicncia sc
rcdinia dos cniravcs criados clos rcconcciios
dc classc c o odcr do govcrno.
Os funcionarios judiciais dcvian crdcr
aqucla fingida indccndcncia quc so scrvira ara
disfarar sua aljcia sulnissao aos succssivos
govcrnos, aos quais ian rcsiando
succssivancnic, c violando ianlcn
succssivancnic, o jurancnio dc fidclidadc. Assin
cono os dcnais funcionarios ullicos, os
nagisirados c juzcs dcvian scr funcionarios
clciivos, rcsonsavcis c dcnissvcis.
Cono c logico, a Conuna dc Paris Iavia dc
scrvir dc nodclo a iodos os grandcs ccniros
indusiriais da Frana. Una vcz csialclccido cn
Paris c nos ccniros sccundarios o rcginc
conunal, o aniigo govcrno ccniralizado icria quc
ccdcr lugar ianlcn nas rovncias ao govcrno
dos roduiorcs clos roduiorcs. No lrcvc csloo
dc organizaao nacional quc a Conuna nao icvc
icno dc dcscnvolvcr, diz-sc clarancnic quc a
Conuna dcvia scr a forna oliica inclusivc das
ncnorcs aldcias do as c quc nos disiriios rurais
o ccrciio crnancnic dcvia scr sulsiiiudo or
una nilcia oular, con un icno dc scrvio
ciraordinariancnic curio. As conunas rurais dc
cada disiriio adninisirarian scus assunios
colciivos or ncio dc una asscnllcia dc
92
dclcgados na caiial do disiriio corrcsondcnic c
cssas asscnllcias, or sua vcz, cnviarian
dcuiados dclcgaao nacional cn Paris,
cnicndcndo-sc quc iodos os dclcgados scrian
sulsiiiudos a qualqucr noncnio c
conronciidos con un nandaio incraiivo
(insirucs} dc scus clciiorcs. As oucas, nas
inorianics funcs quc rcsiavan ainda a un
govcrno ccniral nao sc surinirian, cono sc
dissc, falscando roosiiadancnic a vcrdadc,
nas scrao dcscncnIadas or agcnics conunais
c, orianio, csiriiancnic rcsonsavcis. Nao sc
iraiava dc dcsiruir a unidadc da naao, nas, ao
conirario, dc organiza-la ncdianic un rcginc
conunal, convcricndo-a nuna rcalidadc ao
dcsiruir o odcr csiaial, quc rcicndia scr a
cncarnaao daqucla unidadc, indccndcnic c
siiuado acina da roria naao, cn cujo coro
nao cra nais quc una ccrcsccncia arasiiaria.
Enquanio quc os orgaos urancnic rcrcssivos
do vclIo odcr csiaial dcvian scr anuiados,
suas funcs lcgiinas dcvian scr arrancadas a
una auioridadc quc usurava una osiao
rccnincnic solrc a roria socicdadc, ara
rcsiiiui-la aos scrvidorcs rcsonsavcis dcssa
socicdadc. En lugar dc dccidir una vcz, cada ircs
ou scis anos, quc ncnlros da classc doninanic
dcvcn rcrcscniar(35} c csnagar o ovo no
Parlancnio, o sufragio univcrsal dcvcria scrvir ao
ovo organizado cn conunas, do ncsno nodo
93
quc o sufragio individual scrvc aos aircs quc
rocuran ocrarios c adninisiradorcs ara scus
ncgocios. E c un faio crfciiancnic conIccido
quc ianio as conanIias cono os indivduos
quando sc iraia dc ncgocios, salcn gcralncnic
colocar cada Ioncn no lugar quc lIc calc c, sc
crran alguna vcz, rcaran o crro con rcsicza.
Por ouiro lado, nada odia scr nais alIcio ao
csriio da Conuna do quc sulsiiiuir o sufragio
univcrsal or una invcsiidura Iicrarquica.
En gcral, as criacs Iisioricas
conlciancnic novas csiao dcsiinadas a scr
ionadas cono una rcroduao dc fornas vclIas,
c ncsno norias, da vida social, con as quais
odcn icr ccria scnclIana. Assin, cssa nova
Conuna, quc vcn dcsiruir o odcr csiaial
nodcrno, foi confundida con una rcroduao
das conunas ncdicvais, quc rcccdcran
incdiaiancnic cssc odcr csiaial c logo lIc
scrviran dc lasc. O rcginc conunal foi
crroncancnic considcrado cono una icniaiiva dc
fracionar nuna fcdcraao dc cqucnos Esiados,
cono sonIavan Monicsquicu c os girondinos,
aqucla unidadc das grandcs nacs quc, sc cn
suas origcns foi insiaurada cla violcncia, sc
convcricu nun odcroso faior da roduao
social. O aniagonisno cnirc a Conuna c o odcr
do Esiado icn sido arcscniado cono una forna
cagcrada da vclIa luia conira o cccssivo
ccniralisno. Circunsiancias cculiarcs odcn cn
94
ouiros ascs icr incdido o dcscnvolvincnio
classico da forna lurgucsa dc govcrno ao nodo
franccs c icr crniiido, cono na Inglaicrra,
conlciar na cidadc os grandcs orgaos ccnirais
do Esiado con asscnllcias aroquiais (ucstcs}
corronidas, consclIciros ncgocisias c fcrozcs
adninisiradorcs da lcncficcncia c, no cano,
con juizcs viriualncnic Icrcdiiarios. O rcginc
conunal icria dcvolvido ao organisno social
iodas as foras quc aic cniao vinIan scndo
alsorvidas clo Esiado arasiiario, quc sc nuirc
s cusias da socicdadc c frcia scu livrc
novincnio. Dasiaria cssc faio acnas ara dar
incio rcgcncraao da Frana. A lurgucsia
rovinciana da Frana via na Conuna una
icniaiiva ara rcsiaurar o rcdonnio quc cla
Iavia ccrcido solrc o cano sol Lus Fclic c
quc, sol Lus Naolcao, fora sulaniado clo
suosio rcdonnio do cano solrc a cidadc. En
rcalidadc, o rcginc conunal colocava os
roduiorcs do cano sol a dircao idcologica das
caiiais dc scus disiriios, ofcrcccndo-lIcs, nos
ocrarios da cidadc, os rcrcscnianics naiurais
dc scus inicrcsscs. A sinlcs cisicncia da
Conuna inlicava, cono algo cvidcnic, un
rcginc dc auiononia local, orcn ja nao cono
coniracso a un odcr csiaial, quc agora cra
sucrfluo. So na calca dc un Disnarcl quc,
quando nao csia nciido cn suas inirigas dc
sanguc c dc fcrro, gosia dc voliar sua aniiga
95
ocuaao, quc iao lcn corrcsondc a scu calilrc
ncnial, dc colalorador do KladdcradaiscI (o
PuncI dc Dcrlin}(36} so nuna calca cono
cssa odcria calcr o airiluir Conuna dc Paris
a asiraao dc rcroduzir aqucla caricaiura da
organizaao nunicial franccsa dc 1791, quc c a
organizaao nunicial da Prussia, ondc a
adninisiraao das cidadcs fica rclaiada ao
acl dc sinlcs cngrcnagcn sccundaria do
aarclIo olicial do Esiado russiano. A Conuna
convcricu nuna rcalidadc cssa alavra dc ordcn
das rcvolucs lurgucsas, quc c un. govcrno
laraio" ao dcsiruir os dois grandcs faiorcs dc
gasios. o ccrciio crnancnic c a lurocracia do
Esiado. Sua cisicncia ncsna rcssuunIa a
nao cisicncia da nonarquia quc, clo ncnos na
Euroa, c o aoio nornal c o disfarcc
indiscnsavcl da doninaao dc classc. A Conuna
doiou a Fcullica dc una lasc dc insiiiuics
rcalncnic dcnocraiicas. Mas ncn o govcrno
laraio" ncn a vcrdadcira Fcullica" consiiiuan
sua ncia final. Nao cran scnao scus corolarios.
A varicdadc dc inicrrciacs a quc icn sido
sulnciida a Conuna c a varicdadc dc inicrcsscs
quc a clican cn scu lcncfcio, dcnonsiran
quc cra una forna oliica crfciiancnic flcvcl,
difcrcnicncnic das fornas anicriorcs dc govcrno,
iodas clas fundancnialncnic rcrcssivas. Eis o
scu vcrdadciro scgrcdo. a Conuna cra,
csscncialncnic, un govcrno da classc ocraria,
96
fruio da luia da classc roduiora conira a classc
aroriadora, a forna oliica afinal dcscolcria
ara lcvar a calo a cnanciaao cconnica do
iralalIo.
Scn cssa uliina condiao, o rcginc conunal
icria sido una inossililidadc c una inosiura.
A doninaao oliica dos roduiorcs c
inconaivcl con a crciuaao dc sua
cscravidao social. A Conuna dcvia scrvir dc
alavanca ara ciirar os fundancnios
cconnicos solrc os quais sc aoia a cisicncia
das classcs c, or conscguinic, a doninaao dc
classc. Una vcz cnanciado o iralalIo, iodo
Ioncn sc convcric cn iralalIador, c o iralalIo
roduiivo dcia dc scr un airiluio dc classc.
un faio csiranIo. Acsar dc iudo o quc sc
falou c sc cscrcvcu, con iananIa rofusao,
duranic os uliinos scsscnia anos, a rcsciio da
cnanciaao do iralalIo, nal os ocrarios, nao
inoria ondc, ionan o rollcna cn suas naos,
volia dc logo a rcssoar ioda a frascologia
aologciica dos oria-vozcs da socicdadc aiual,
con os scus dois olos, o caiial c a cscravidao
assalariada (Iojc, o laiifundiario nao c nais do
quc o socio conandiiario do caiialisia}, cono sc
a socicdadc caiialisia sc acIassc ainda cn scu
nais uro csiado dc inoccncia virginal, con scus
aniagonisnos ainda cn gcrnc, con suas iluscs
ainda cncolcrias, con suas rosiiiudas
97
rcalidadcs ainda nao dcsnudadas. A Conuna
cclanan rcicndc alolir a roricdadc, lasc
dc ioda civilizaao! Sin, cavalIciros, a Conuna
rcicndia alolir cssa roricdadc dc classc quc
convcric o iralalIo dc nuiios na riqucza dc uns
oucos. A Conuna asirava croriaao dos
croriadorcs. Qucria fazcr da roricdadc
individual una rcalidadc, iransfornando os
ncios dc roduao, a icrra c o caiial, quc Iojc
sao fundancnialncnic ncios dc cscravizaao c
cloraao do iralalIo, cn sinlcs insiruncnios
dc iralalIo livrc c associado. Mas isso c o
conunisno, o irrcalizavcl" conunisno! Coniudo,
os indivduos das classcs doninanics lasianic
inicligcnics ara crcclcr a inossililidadc dc
crciuar o sisicna aiual c nao sao oucos
crigiran-sc nos aosiolos cnfadonIos c rolios
da roduao coocraiiva. Sc a roduao
coocraiiva for algo nais quc una inosiura c
un ardil; sc Ia dc sulsiiiuir o sisicna
caiialisia; sc as socicdadcs coocraiivas unidas
rcgularcn a roduao nacional scgundo un
lano conun, ionando-a sol scu conirolc c
ondo fin anarquia consianic c s convulscs
criodicas, conscqucncias incviiavcis da
roduao caiialisia quc scra isso, cavalIciros,
scnao conunisno, conunisno rcalizavcl"?
A classc ocraria nao cscrava da Conuna
ncnIun nilagrc. Os ocrarios nao icn ncnIuna
uioia ja ronia ara iniroduzir ar dccrci du
98
culc"(37} Salcn quc ara conscguir sua roria
cnanciaao, c con cla cssa forna sucrior dc
vida ara a qual icndc irrcsisiivclncnic a
socicdadc aiual, or scu rorio dcscnvolvincnio
cconnico, icrao quc cnfrcniar longas luias, ioda
una scric dc roccssos Iisioricos quc
iransfornarao as circunsiancias c os Ioncns.
Elcs nao icn quc rcalizar ncnIun idcal, nas
sinlcsncnic lilcriar os clcncnios da nova
socicdadc quc a vclIa socicdadc lurgucsa
agonizanic iraz cn scu scio. Plcnancnic
conscicnic dc sua nissao Iisiorica c
Icroicancnic dccidida a aiuar dc acordo con cla,
a classc ocraria odc sorrir dianic das
grossciras invcciivas dos lacaios da cna c do
aironaio rccIcado dc douirinas lurgucsas dc
lcncficcncia, quc dcrranan suas ignoranics
vulgaridadcs c suas faniasias scciarias con uni
ion sililino dc infalililidadc cicnifica.
Quando a Conuna dc Paris ionou cn suas
rorias naos a dircao da rcvoluao; quando,
cla rincira vcz na Iisioria, os sinlcs
ocrarios sc aircvcran a violar o nonoolio dc
govcrno dc scus sucriorcs naiurais" c, cn
circunsiancias ciraordinariancnic difccis,
rcalizaran scu iralalIo dc nodo nodcsio,
conscicnic c cficaz, con salarios o nais alio dos
quais rcrcscniava una quinia aric da sona
quc, scgundo una alia auioridadc cicnifica(38}, c
o vcncincnio nnino do sccrciario dc un
99
consclIo cscolar dc Londrcs, o vclIo nundo
coniorccu-sc cn convulscs dc raiva anic o
csciaculo da Dandcira VcrnclIa, snlolo da
Fcullica do TralalIo, ondcando solrc o Hicl
dc Villc.
No cnianio, cra cssa a rincira rcvoluao cn
quc a classc ocraria foi alcriancnic rcconIccida
cono a unica classc caaz dc iniciaiiva social,
inclusivc cla grandc nassa da classc ncdia
arisicnsc lojisias, aricsaos, concrcianics con
a unica cccao dos caiialisias ricos. A Conuna
os salvou, ncdianic una sagaz soluao da
crnancnic fonic dc discordias dcniro da roria
classc ncdia. o confliio cnirc crcdorcs c
dcvcdorcs(39} Esscs ncsnos clcncnios da classc
ncdia, dcois dc Iavcr colalorado no
csnagancnio da insurrciao ocraria dc junIo
dc 1848, foran sacrificados scn ccrinnia aos
scus crcdorcs cla Asscnllcia Consiiiuinic dc
cniao. Mas nao foi cssc o unico noiivo quc os
lcvou a ccrrar filciras cn iorno da classc ocraria.
Scniian quc iinIan dc cscolIcr cnirc a Conuna
c o Incrio, qualqucr quc fossc o roiulo sol o
qual csic rcssusciiassc. O Incrio arruinara-os
ccononicancnic, con sua dilaidaao da riqucza
ullica, con a cscoqucc financcira quc
foncniou c con o aoio rcsiado ccniralizaao
ariificialncnic acclcrada do caiial, quc
rcssuunIa a croriaao dc nuiios dos scus
cononcnics. Surinira-os oliiicancnic c os
100
cscandalizara noralncnic con suas orgias;
insuliara o scu voliarianisno ao cnircgar a
cducaao dc scus filIos aos ccs gnountns(40},
c sullcvara scu scniincnio nacional dc franccscs
ao lana-los rcciiiadancnic a una gucrra quc
so ofcrcccu una concnsaao ara os dcsasircs
causados. a qucda do Incrio. Con cfciio, logo
quc a alia locnia" lonaariisia c caiialisia
fugiu dc Paris, o auicniico ariido da ordcn da
classc ncdia surgiu sol a forna dc Uniao
Fcullicana", colocou-sc sol a landcira da
Conuna c s-sc a dcfcndc-la conira as
dcsfiguracs rcncdiiadas dc TIicrs. So o icno
dira sc a graiidao dcssa grandc nassa da classc
ncdia rcsisiira s duras rovas aiuais.
A Conuna iinIa ioda razao quando dizia aos
canoncscs. Nossa viioria c a vossa unica
cscrana."
Dc iodas as ncniiras inculadas cn
VcrsalIcs c difundidas clos ilusircs ncrccnarios
da inrcnsa curocia, una das nais ircncndas
cra a dc quc os rurais" rcrcscniavan o
cancsinaio franccs. Inaginai o anor quc
scniirian os canoncscs da Frana clos
Ioncns a qucn, dcois dc 1815, foran olrigados
a agar un lilIao dc indcnizaao! Aos olIos do
canoncs da Frana, a sinlcs cisicncia dc
grandcs laiifundiarios ja c una usuraao dc
suas conquisias dc 1789. En 1848 a lurgucsia
101
gravou scu loic dc icrra con o inosio adicional
dc 45 ccniinos or franco, nas cniao o fazia cn
nonc da rcvoluao. Enquanio quc agora
foncniava una gucrra civil conira a rcvoluao,
ara lanar solrc os onlros dos canoncscs a
carga rincial dos cinco lilIcs dc indcnizaao
quc dcvia agar aos russianos. Dc ouiro lado, a
Conuna dcclarava, cn una dc suas rinciras
roclanacs, quc as dcscsas da gucrra dcvian
scr agas clos scus vcrdadciros rcsonsavcis. A
Conuna icria rcdinido o canoncs da
coniriluiao dc sanguc, icr-lIc-ia dado un
govcrno laraio, icria convcriido aos quc Iojc sao
scus vaniros o ialcliao, o advogado, o colcior
c ouiros digniiarios judiciais quc lIc sugan o
sanguc cn cnrcgados conunais
assalariados, clciios or clc c rcsonsavcis anic
clc. Tc-lo-ia lilcriado da iirania do guarda
florcsial, do gcndarnc c do rcfciio; o cnsino clo
ncsirc cscolar icria sulsiiiudo o
cnlruiccincnio clo cura. E o canoncs franccs
c, anics dc iudo, un Ioncn quc calcula. Elc
considcraria circnancnic razoavcl quc o
agancnio do adrc, cn vcz dc scr arrancado
dclc clo colrador dc inosios, dccndcssc
cclusivancnic dos scniincnios rcligiosos dos
aroquianos. Tais cran os grandcs lcncfcios quc
o rcginc da Conuna c so clc ofcrccia cono
coisa incdiaia aos canoncscs da Frana. Scria
sucrfluo, orianio, fazcr aqui un canc dciido
102
dos rollcnas nais conlcos, nais viiais, quc
so a Conuna cra caaz dc rcsolvcr c quc, ao
ncsno icno, csiava olrigada a rcsolvcr cn
favor dos canoncscs, a salcr. a dvida
Iioiccaria, quc csava cono una naldiao
solrc scu cdao dc icrra; o rolciariado do
cano, quc crcscia consianicncnic, c o roccsso
dc sua croriaao da icrra quc culiivava,
roccsso cada vcz nais acclcrado cn viriudc do
dcscnvolvincnio da agriculiura nodcrna c a
concorrcncia da roduao agrcola caiialisia.
O canoncs franccs clcgcu Lus Donaaric
rcsidcnic da Fcullica, nas o ariido da ordcn
criou o Incrio. O quc o canoncs franccs qucria
rcalncnic, concou clc ncsno a dcnonsirar cn
1849 c 1850, ao oor o scu alcaidc ao rcfciio do
govcrno, scu ncsirc cscolar ao adrc do govcrno
c sua roria cssoa ao gcndarnc do govcrno.
Todas as lcis ronulgadas clo ariido da ordcn
cn janciro c fcvcrciro dc 1850 foran dcscaradas
ncdidas dc rcrcssao conira o canoncs. O
canoncs cra lonaariisia orquc a grandc
rcvoluao, con iodos os lcncfcios quc clc Iavia
conquisiado, sc crsonificava ara clc cn
Naolcao. Mas cssa quincra, quc sc ia
csfunando raidancnic sol o Scgundo Incrio (c
quc cra, or naiurcza, coniraria aos rurais"},
cssc rcconcciio do assado, cono icria rcsisiido
clc ao aclo da Conuna aos inicrcsscs viiais c s
ncccssidadcs nais rcncnics dos canoncscs?
103
Os rurais" ial cra, cn rcalidadc, a sua
rincial rcocuaao salian quc ircs ncscs
dc livrc coniaio dc Paris da Conuna con as
rovncias lasiarian ara dcscncadcar una
sullcvaao gcral dc canoncscs; da sua rcssa
cn csialclcccr o lloqucio olicial dc Paris ara
incdir quc a cidcnia sc roagassc.
A Conuna cra, ois, a vcrdadcira
rcrcscniaao dc iodos os clcncnios saos da
socicdadc franccsa c, orianio, o govcrno
nacional auicniico. Mas, ao ncsno icno, cono
govcrno ocrario c cancao inircido da
cnanciaao do iralalIo, cra un govcrno
inicrnacional no lcno scniido da alavra. Anic
os olIos do ccrciio russiano, quc Iavia
ancado AlcnanIa duas rovncias franccsas, a
Conuna ancou Frana os ocrarios do nundo
iniciro.
O Scgundo Incrio fora o julilcu da iraaa
cosnooliia. os cscroqucs dc iodos os ascs
aicndcran rcssurosos ao scu aclo ara
ariiciar cn suas orgias c na ilIagcn do ovo
franccs. E ainda Iojc o lrao dirciio dc TIicrs c
Cancsco, o vclIaco aljcio, c scu lrao csqucrdo
Marlovsli, o csiao russo. A Conuna conccdcu a
iodos os csirangciros a Ionra dc norrcr or una
causa inorial. Enirc a gucrra cicrior, crdida
or sua iraiao, c a gucrra civil, foncniada or
sua consiraao con o invasor csirangciro, a
104
lurgucsia acIava icno ara dar rovas dc
airioiisno, organizando laiidas oliciais conira
os alcnacs rcsidcnics na Frana. A Conuna
noncou un ocrario alcnao scu ninisiro do
TralalIo. TIicrs, a lurgucsia, o Scgundo Incrio
Iavian cnganado consianicncnic a Polnia con
aaraiosas nanifcsiacs dc sinaiia, quando
cn rcalidadc a airaioavan aos inicrcsscs da
Fussia, aos quais rcsiavan os scrvios nais vis.
A Conuna Ionrou os Icroicos filIos da Polnia,
colocando-os frcnic dos dcfcnsorcs dc Paris. E,
ara narcar niiidancnic a nova cra Iisiorica quc
conscicnicncnic inaugurava, a Conuna, anic os
olIos dos conquisiadorcs russianos, dc un lado,
c do ccrciio lonaariisia conandado or
gcncrais lonaariisias, dc ouiro, jogou or icrra
aquclc snlolo giganicsco da gloria gucrrcira quc
cra a Coluna dc Vcndnc.
A grandc ncdida social da Conuna foi a sua
roria cisicncia, o scu iralalIo. Suas ncdidas
concrcias nao odian scnao crcssar a linIa dc
conduia dc un govcrno do ovo clo ovo. Enirc
clas figuran a aloliao do iralalIo noiurno ara
os adciros c a roiliao cnal da raiica
corrcnic cnirc os aircs dc rcduzir os salarios
inondo a scus ocrarios, sol os nais divcrsos
rcicios, roccsso cssc no qual o aironaio
rcunc as funcs dc lcgislador, juiz c agcnic
cccuiivo c, alcn disso, cnlolsa o dinIciro.
Ouira ncdida dcssc gcncro foi a cnircga s
105
organizacs ocrarias, sol rcscrva dc donnio,
dc iodas as oficinas c falricas fccIadas, ianio no
caso dc os aircs icrcn fugido, cono no caso dc
icrcn rcfcrido suscndcr o iralalIo.
As ncdidas financciras da Conuna, noiavcis
or sua Ialilidadc c nodcraao, iivcran dc
liniiar-sc ncccssariancnic ao quc cra conaivcl
con a siiuaao dc una cidadc siiiada. Tcndo cn
conia o lairocnio giganicsco dcscncadcado solrc
a cidadc dc Paris clas grandcs cnrcsas
financciras c os cnrciiciros dc olras sol a
iuicla dc Haussnann(41}, a Conuna icria iido
noiivos inconaravclncnic nclIorcs ara
confiscar scus lcns do quc Lus Donaaric ara
confiscar os da fanlia dc Orlcans. Os
HoIcnzollcrn c os oligarcas inglcscs, loa aric dc
cujos lcns rovinIa do saquc da Igrcja, ficaran
naiuralncnic cscandalizados quando a Conuna
rccolIcu acnas 8 nil nscros francos da
sccularizaao.
Enquanio o govcrno dc VcrsalIcs, assin quc
rcadquiriu un ouco dc anino c dc foras,
cnrcgava conira a Conuna as ncdidas nais
violcnias; cnquanio afogava a livrc nanifcsiaao
do cnsancnio or ioda a Frana, aic ao onio
dc roilir as asscnllcias dc dclcgados das
grandcs cidadcs; cnquanio sulnciia VcrsalIcs c
o rcsio da Frana a una csionagcn quc dciava
nos cuciros o Scgundo Incrio; cnquanio
106
qucinava or ncio dc scus gcndarncs
inquisidorcs iodos os jornais ullicados cn Paris
c violava ioda a corrcsondcncia quc roccdia da
caiial ou ariia dcla; cnquanio na Asscnllcia
Nacional as nais inidas icniaiivas dc avcniurar
una alavra cn favor dc Paris cran csnagadas
con alaridos quc nao sc ouvia ncn ncsno da
CIunIc ntouuuIc dc 1816; con a gucrra
sclvagcn dos vcrsalIcscs fora dc Paris c suas
icniaiivas dc corruao c consiraao, odcria a
Conuna, scn irair ignoniniosancnic sua causa,
conscrvar iodas as fornas c aarcncias dc
lilcralisno, cono sc govcrnassc cn icnos dc
iranquila az? Sc o govcrno da Conuna sc
asscnclIassc ao dc M. TIicrs, nao icria Iavido
nais razcs ara surinir cn Paris os jornais do
ariido da ordcn do quc ara surinir cn
VcrsalIcs os jornais da Conuna.
Era vcrdadcirancnic irriianic ara os
rurais" quc a incrcdula Conuna rcvclassc os
scgrcdos do convcnio dc Picus c da igrcja dc
Saini-Laurcni, rccisancnic no insianic cn quc
clcs rcconizavan o rciorno ao scio da Igrcja
cono o unico ncio dc salvar a Frana. E cra una
zonlaria ara M. TIicrs quc a Conuna
dcsiiiussc c rcndcssc os scus gcncrais ncnor
susciia dc ncgligcncia no cunrincnio do dcvcr,
quando clc fazia cIovcr grandcs cruzcs solrc os
gcncrais lonaariisias cono rcnio or sua
ncsiria na aric dc crdcr laialIas, assinalar
107
caiiulacs c funar lons cigarros cn
WilIclnsIIc. A culsao dc scu scio c a
dcicnao cla Conuna dc un dos scus ncnlros,
quc sc Iavia infilirado ncla sol nonc suosio c
quc, cn Lyon, fora rcso duranic scis dias or
una sinlcs falcncia, nao cra isso orvcniura un
dclilcrado insulio ao falsario Julcs Favrc, cniao
ainda ninisiro do Eicrior da Frana c quc
coniinuava vcndcndo o scu as a Disnarcl c
dando ordcns quclc inconaravcl govcrno da
Dclgica? A vcrdadc c quc a Conuna nao
rcicndia ossuir o don da infalililidadc, quc sc
airiluan scn cccao iodos os govcrnos do
vclIo iio.
En iodas as rcvolucs, ao lado dos
vcrdadciros rcvolucionarios, aarcccn Ioncns dc
ouira icncra. Alguns dclcs, solrcvivcnics dc
rcvolucs assadas, quc conscrvan sua dcvoao
or cla, scn visao do novincnio aiual, orcn
donos ainda dc sua influcncia solrc o ovo, or
sua rcconIccida Ionradcz c valcniia, ou
sinlcsncnic or fora da iradiao; ouiros sao
sinlcs cIarlaiacs quc, cn viriudc dc rcciir ano
aos ano as ncsnas oljurgaiorias csicrcoiiadas
conira o govcrno do dia, conscguiran fazcr-sc
assar or rcvolucionarios dc ura cca. Tanlcn
aos o 18 dc naro vicran iona Ioncns dcssc
iio, quc cn alguns casos conscguiran
dcscncnIar acis rccnincnics. Na ncdida
cn quc scu odcr o crniiia, dificuliaran a
108
vcrdadcira aao da classc ocraria, do ncsno
nodo quc ouiros dc sua csccic Iavian olsiado
o lcno dcscnvolvincnio dc iodas as rcvolucs
anicriorcs. Consiiiucn un nal incviiavcl; con o
icno sao afasiados; nas a Conuna nao dc
disor dcssc icno.
Quc naravilIosa foi, na vcrdadc, a nudana
ocrada cla Conuna cn Paris! Daqucla Paris
rosiiiuda clo Scgundo Incrio nada nais
rcsiava. Paris ja nao cra o cndcz-uous dc
laiifundiarios inglcscs, dos alscnicsias
irlandcscs, aniigos cscravisias c ncrccnarios
noric-ancricanos, c-roriciarios russos dc
scrvos c loiardos dc Valaquia. Ja nao Iavia
cadavcrcs no nccroicrio, ncn assalios noiurnos,
ncn sinlcs furios. Pcla rincira vcz dcsdc os
dias dc fcvcrciro dc 1848, odia-sc andar con
scgurana clas ruas dc Paris, c isso scn quc
cisiissc olcia dc ncnIuna csccic. Ja nao sc
ouvc falar dizia un ncnlro da Conuna dc
assassinaios, roulos c agrcsscs. Dir-sc-ia quc a
olcia lcvou consigo ara VcrsalIcs iodos os
scus anigos conscrvadorcs". As ncrcirizcs
Iavian cnconirado o rasiro dc scus roiciorcs,
fugiiivos Ioncns da fanlia, da rcligiao c,
solrciudo, da roricdadc. En scu lugar,
voliavan a aarcccr as auicniicas nulIcrcs dc
Paris, Icroicas, nolrcs c alncgadas cono as
nulIcrcs da aniiguidadc. Paris iralalIava c
cnsava, luiava c dava o scu sanguc; radianic no
109
cniusiasno dc sua iniciaiiva Iisiorica, dcdicada a
forjar una socicdadc nova, quasc sc csquccia dos
canilais quc iinIa s suas orias.
Frcnic a cssc nundo novo dc Paris csiava o
nundo vclIo dc VcrsalIcs aqucla asscnllcia
dc lcgiiinisias c orlcanisias, vaniros dc iodos os
rcgincs norios, avidos dc nuirir-sc dos dcsojos
da naao, con o scu ralo dc rcullicanos
anicdiluvianos, quc sancionavan con sua
rcscna na Asscnllcia o noiin dos cscravisias,
confiando a nanuicnao dc sua Fcullica
arlancniar vaidadc do scnil saliinlanco quc a
rcsidia c caricaiurando a rcvoluao dc 1789 con
suas rcunics dc cscciros no Jcu dc Paunc"(42}.
Assin cra cssa asscnllcia, rcrcscniaao dc iudo
o quc Iavia dc norio na Frana, so naniida con
una aarcncia dc vida graas aos salrcs dos
gcncrais dc Lus Donaaric. Paris ioda vcrdadc,
VcrsalIcs ioda ncniira, c una ncniira calada
da loca dc TIicrs.
Dou-lIcs a ninIa alavra, a quc janais
falici", dissc TIicrs a una conissao dc alcaidcs
do dcariancnio dc Scinc-ci-Oisc. Na Asscnllcia
Nacional afirnou quc c a Asscnllcia nais
livrcncnic clciia c nais lilcral quc ja cisiiu na
Frana". Dissc sua colorida soldadcsca quc c a
adniraao do nundo c o nclIor ccrciio quc a
Frana ja ossuiu". Dissc s rovncias quc o
lonlardcio dc Paris, quc clc rcalizou, c un niio.
110
sc foran fciios alguns iiros dc canIao, nao foi
clo ccrciio dc VcrsalIcs, nas or alguns
insurrccios, ara fazcr crcr quc luian, quando dc
faio nao sc aircvcn a aarcccr". Pouco dcois
dissc s rovncias quc a ariilIaria dc VcrsalIcs
nao lonlardcia Paris, nas sinlcsncnic a
canIoncia". Dcclarou ao arccliso dc Paris quc
as rcicnsas cccucs c rcrcsalias (!} airiludas
s iroas dc VcrsalIcs nao assan dc una
ncniira. Afirnou a Paris quc so anscia lilcriar-
vos dos Iorrvcis iiranos quc vos orincn" c quc
Paris da Conuna nao c, cn rcalidadc, nais quc
un unIado dc crininosos".
Paris dc M. TIicrs nao cra a vcrdadcira Paris
da vil nuliidao", nas una Paris faniasna, a
Paris dos unc cus(43}, Paris nasculina c
fcninina dos lulcvarcs, a Paris rica, caiialisia; a
Paris dourada, a Paris ociosa, quc agora corria
cn irocl ara VcrsalIcs, Saini-Dcnis, Fucil c
Saini-Ccrnain, con scus lacaios, scus cscroqucs,
sua locnia liicraria c suar ncrcirizcs. A Paris
ara a qual a gucrra civil nao cra scnao un
divcriido assaicno, a quc aconanIava as
laialIas or ncio dc linoculos, coniando os iiros
dc canIao c jurando or sua roria Ionra c a dc
suas rosiiiuias quc aquclc csciaculo cra nuiio
nclIor do quc os quc rcrcscniavan cn Poric-
Saini-Mariin. Ali, os quc caan cran norios dc
vcrdadc, os griios dos fcridos cran vcrdadciros
111
ianlcn c, alcn do nais, iudo cra iao
inicnsancnic Iisiorico!
Essa cra a Paris dc M. TIicrs, da ncsna
forna quc o nundo, dos cnigrados dc Collcna
cra a Frana do scnIor Calonnc.
112

IV
A rincira icniaiiva da consiraao dos
cscravisias ara suljugar Paris c conscguir sua
ocuaao clos russianos fracassou dianic da
ncgaiiva dc Disnarcl. A scgunda icniaiiva, a dc
18 dc naro, icrninou con a dcrroia do ccrciio
c a fuga do govcrno ara VcrsalIcs, ordcnando a
iodo o aarclIo adninisiraiivo quc alandonassc
scus osios c o aconanIassc na fuga. Mcdianic
a sinulaao dc ncgociacs con Paris, TIicrs
ganIou icno ara rcarar a gucrra conira cla.
Mas, ondc conscguir un ccrciio? Os rcsios dc
rcgincnios dc linIa cran cscassos cn nuncro c
inscguros quanio noral. Scu dcscscrado aclo
s rovncias ara quc vicsscn cn ajuda a
VcrsalIcs con suas guardas nacionais c scus
voluniarios foi rccIaado or conlcio. So a
DrcianIa nandou alguns cIouuns quc
conlaiian sol una landcira lranca, con un
coraao dc Jcsus cn ano lranco solrc o ciio a
rcunir a ioda rcssa una nalia variada,
conosia or narinIciros, soldados dc infaniaria
naval, zuavos oniifcios, gcndarncs dc Valcniin
c guardas nuniciais c csics dc Piciri. Mas
cssc ccrciio icria sido ridiculancnic incficaz scn
a incororaao dos risionciros dc gucrra
incriais quc Disnarcl foi cnircgando
arccladancnic cn quaniidadc quc lasiassc
113
ara nanicr viva a gucrra civil c conscrvar o
govcrno dc VcrsalIcs cn aljcia dccndcncia con
rclaao Prussia. Duranic a roria gucrra a
olcia dc VcrsalIcs iinIa quc vigiar o ccrciio
vcrsalIcs, cnquanio os gcndarncs cran
olrigados a arrasia-los luia, colocando-sc
scnrc nos osios dc crigo. Os forics quc
caran nao foran conquisiados, nas conrados.
O Icrosno dos fcdcrais convcnccu TIicrs dc quc
ara vcnccr a rcsisicncia dc Paris nao lasiavan o
scu gcnio csiraicgico ncn as laioncias dc quc
disunIa.
Enquanio isso, suas rclacs con as
rovncias iornavan-sc cada vcz nais difccis.
Nao cIcgava una so ncnsagcn dc adcsao ara
csiinular Tircs c os rurais". Muiio ao conirario,
dc ioda aric cIcgavan dclcgacs c ncnsagcns
cdindo, nun ion quc iinIa dc iudo ncnos dc
rcsciioso, a rcconciliaao con Paris solrc a lasc
do rcconIccincnio incquvoco da Fcullica, das
lilcrdadcs conunais c da dissoluao da
Asscnllcia Nacional, cujo nandaio ja cirara.
Essas ncnsagcns afluan cn ial nuncro quc cn
sua circular dc 23 dc alril aos rocuradorcs,
Dufaurc, ninisiro da Jusiia dc TIicrs, dava-lIcs
ordcn ara considcrar cono un crinc o aclo
conciliaao". Acsar disso, cn facc das
crscciivas dcscscradas quc sc alrian anic
sua cananIa niliiar, TIicrs dccidiu nudar dc
iaiica, ordcnando quc a 30 dc alril sc
114
rcalizasscn clcics nuniciais cn iodo o as,
solrc a lasc da nova lci nunicial diiada or clc
ncsno Asscnllcia Nacional. Uiilizando,
scgundo os casos, as inirigas dc scus rcfciios c
a iniinidaao olicial, csiava scguro dc quc o
rcsuliado da voiaao nas rovncias lIc crniiiria
ungir a Asscnllcia Nacional con aquclc odcr
noral quc janais iivcra, c olicr afinal das
rovncias a fora naicrial dc quc ncccssiiava
ara a conquisia dc Paris.
TIicrs rcocuou-sc dcsdc o rinciro
noncnio cn conlinar sua gucrra dc landidos
conira Paris glorificada cn scus rorios
lolciins, c as icniaiivas dc scus ninisiros ara
insiaurar dc un circno a ouiro da Frana o
rcinado do icrror, con una cqucna concdia dc
conciliaao, quc dcvcria scrvir-lIc ara nais dc
una finalidadc. Traiava-sc con isso dc cnganar
as rovncias, dc scduzir a classc ncdia dc Paris
c, solrciudo, dc ofcrcccr aos rcicnsos
rcullicanos da Asscnllcia Nacional a
ooriunidadc dc cscondcr sua iraiao conira
Paris or iras dc sua fc cn TIicrs. No dia 21 dc
naro, quando ainda nao coniava con un
ccrciio, TIicrs dcclarava dianic da Asscnllcia.
Haja o quc Iouvcr, janais cnviarci iroas conira
Paris". A 27 dc naro, inicrvcio nais una vcz
ara dcclarar. Dcarci-nc con a Fcullica cono
un faio consunado c csiou disosio firncncnic
a nanic-la". En vcrdadc, cn Lyon c MarsclIa(44}
115
csnagou a rcvoluao cn nonc da Fcullica,
cnquanio cn VcrsalIcs os uivos dc scus rurais"
alafavan a sinlcs rcfcrcncia ao scu nonc.
Dcois dcssa faanIa, rclaiou o faio
consunado" caicgoria dc faio Iioiciico. Os
rncics dc Orlcans, quc TIicrs Iavia afasiado
dc Dordcus or rccauao, odian agora fazcr
inirigas cn Drcu, o quc consiiiua flagranic
violaao da lci. As conccsscs ronciidas or
TIicrs, cn suas inicrninavcis convcrsacs con
os dclcgados dc Paris c das rovncias, cnlora
variasscn consianicncnic dc ion c dc cor,
scgundo o icno c as circunsiancias, rcduzian-
sc scnrc, no fundo, roncssa dc quc sua
vingana sc liniiaria ao gruo dc crininosos
cnvolvidos nos assassinaios dc Lcconic c
Clcncni TIonas"; lcn cnicndido, sol a condiao
dc quc Paris c a Frana acciiasscn scn rcscrvas
o scnIor TIicrs cono a nclIor das Fcullicas
ossvcis, cono clc Iavia fciio cn 1830 con Lus
Fclic. Mcsno cssas conccsscs, iinIan o
cuidado dc -las cn duvida airavcs dos
concniarios oficiais quc fazia or inicrncdio dc
scus ninisiros na Asscnllcia Nacional. E Iavia
Dufaurc ara agir. Dufaurc, vclIo advogado
orlcanisia, fora o odcr judiciario surcno dc
iodos os csiados dc siio, ianio agora, cn 1871,
sol TIicrs, cono cn 1839, sol Lus Fclic, c cn
1849, sol a rcsidcncia dc Lus Donaaric. No
crodo cn quc csicvc fora do ninisicrio, rcunira
116
una foriuna dcfcndcndo os lciios dos
caiialisias dc Paris c acunulara caiial oliico
dcnandando conira lcis conira clc ncsno
claloradas. Agora, nao conicnic cn fazcr con
quc a Asscnllcia Nacional voiassc a ioda rcssa
una scric dc lcis rcrcssivas quc, dcois da
qucda dc Paris, Iavcrian dc scrvir ara ciirar
os uliinos vcsigios das lilcrdadcs rcullicanas
na Frana, iraou dc anicnao o dcsiino quc Paris
icria dc crcorrcr, ao alrcviar as iraniiacs dos
irilunais dc gucrra, quc ainda lIc arccian
dcnasiado lcnios, c ao arcscniar una nova lci
draconiana dc dcoriaao. A rcvoluao dc 1848,
ao alolir a cna dc noric ara os dcliios
oliicos, sulsiiiuiu-a cla dcoriaao. Lus
Donaaric nao sc aircvcu, clo ncnos cn icoria,
a rcsialclcccr o rcginc da guilIoiina. E a
Asscnllcia dos rurais", quc ainda nao ousava
ncn insinuar quc os arisicnscs nao cran
rclcldcs, nas assassinos, nao icvc ouiro rcncdio
scnao liniiar-sc, na vingana quc rcarava
conira Paris, nova lci dc dcoriaao dc Dufaurc.
Sol iodas cssas circunsiancias, TIicrs nao icria
odido coniinuar rcrcscniando sua concdia dc
conciliaao, sc cssa concdia nao Iouvcssc
arrancado, cono clc rorio qucria, griios dc
raiva cnirc os rurais", cujas calcas runinanics
nao odian conrccndcr a farsa, ncn iudo o quc
farsa cigia cn Iiocrisia, icrgivcrsaao c
dilacs.
117
En facc da inincncia das clcics nuniciais
dc 30 dc alril, no dia 27 TIicrs rcrcscniou una
dc suas grandcs ccnas conciliaiorias. En ncio a
una iorrcnic dc rciorica scniincnial, cclanou
da iriluna da Asscnllcia. A unica consiraao
cisicnic conira a Fcullica c a dc Paris, quc nos
olriga a dcrranar o sanguc franccs. Nao nc
cansarci dc rcciir. quc aquclas naos solicn as
arnas infancs quc cnunIan c o casiigo sc
dcicra incdiaiancnic or un aio dc az do qual
so un cqucno nuncro dc crininosos ficara
ccludo " E cono os rurais" o inicrroncsscn
violcniancnic, rclicou. Dizci-nc, scnIorcs, vos
sulico, sc csiou crrado. Dclorais rcalncnic quc
cu diga aqui scrcn uns crininosos un cqucno
gruo? Nao c una fclicidadc cn ncio s nossas
dcsgraas, quc os Ioncns caazcs dc vcricr o
sanguc dc Clcncni TIonas c do gcncral Lccoinic
nao scrian nais quc unas oucas ccccs?"
Coniudo, a Frana fcz-sc nuda quclcs
discursos quc TIicrs acrcdiiava scrcn un canio
dc scrcia arlancniar. Dos 700 nil consclIciros
nuniciais clciios nos 25 nil nunicios quc a
Frana ainda conscrvava. os lcgiiinisias,
orlcanisias c lonaariisias coligados nao
oliivcran scnao 8 nil. As difcrcnics voiacs
sulcncniarcs iroucran rcsuliados ainda nais
Iosiis. Dcssc nodo, cn lugar dc olicr das
rovncias a fora naicrial dc quc ianio
ncccssiiava, a Asscnllcia crdia aic o scu uliino
118
iiulo dc fora noral. o dc scr crcssao do
sufragio univcrsal da naao. Para arrcnaiar a
dcrroia, os ajuniancnios rcccn-clciios
ancaaran alcriancnic a Asscnllcia
usuradora dc VcrsalIcs con a convocaao dc
una conira-Asscnllcia cn Dordcus.
CIcgara afinal ara Disnarcl o iao cscrado
noncnio dc lanar-sc aao dccisiva. Ordcnou
crcnioriancnic a TIicrs quc cnviassc a
Francori lcnioicnciarios ara assinar
dcfiniiivancnic a az. Olcdcccndo con
Iunildadc ao cIanado do scu scnIor, TIicrs sc
arcssou a cnviar scu ficl Julcs Favrc, assisiido
or Poycr-Qucriicr. Poycr-Qucriicr, cnincnic"
fiandciro dc algodao dc Foucn, fcrvoroso c aic
scrvil ariidario do Scgundo Incrio, janais
Iavia dcscolcrio ncsic ncnIuna falIa, cccio o
iraiado concrcial con a Inglaicrra, rcjudicial ao
scu rorio ncgocio. Mal sc insialara cn Dordcus,
cono ninisiro da Fazcnda dc TIicrs, dcnunciou
cssc ncfasio" iraiado, sugcriu sua incdiaia
rcvogaao c icvc aic o dcscarancnio dc icniar,
cnlora cn vao (nao lcvou cn conia Disnarcl cn
scus calculos} o ronio rcsialclccincnio das
aniigas iarifas roiccionisias conira a Alsacia,
ondc, scgundo clc, nao cisiia o olsiaculo dc
ncnIun iraiado inicrnacional anicrior. Essc
Ioncn, quc via na conira-rcvoluao un ncio dc
rclaiar os salarios cn Foucn, c na cnircga
Prussia das rovncias franccsas un ncio ara
119
najorar os rcos dc scus ariigos na Frana
nao cra cssc Ioncn rcdcsiinado ara scr
cscolIido or TIicrs, cn sua uliina c fulninanic
iraiao, cono digno auiliar dc Julcs Favrc?
cIcgada a Francfori dcssa nagnfica
arclIa dc lcnioicnciarios, o lruial Disnarcl
os rccclcu con csic dilcna caicgorico. Ou a
rcsiauraao do Incrio ou a acciiaao scn
rcscrvas dc ninIas condics dc az!" Enirc
cssas condics figura a dc rcduzir os razos
ara o agancnio da indcnizaao dc gucrra c a
rorrogaao da ocuaao dos forics dc Paris clas
iroas russianas cnquanio Disnarcl nao
csiivcssc saiisfciio con o csiado dc coisas
rcinanic na Frana. Dcssa nancira, cra a Prussia
rcconIccida cono o arliiro surcno da oliica
inicrna franccsa. En iroca disso, ofcrccia
lilcriar, ara quc cicrninassc Paris, o ccrciio
lonaariisia quc naniinIa risionciro c rcsiar-
lIc o aoio dircio das iroas do incrador
CuilIcrnc. Cono cnIor dc sua loa fc, accdia
cn quc o agancnio da rincira aric da
indcnizaao fossc sulordinado acificaao" dc
Paris. dcsncccssario dizcr quc TIicrs c scus
lcnioicnciarios lanaran-sc avidancnic solrc
cssc raio. O iraiado dc az foi or clcs firnado a
10 dc naio, scndo raiificado cla Asscnllcia dc
VcrsalIcs a 18 do ncsno ncs.
120
No inicrvalo cnirc a conclusao da az c a
cIcgada das iroas lonaariisias, TIicrs sc
acrcdiiou olrigado a rcionar sua concdia dc
conciliaao, ianio nais orquc os rcullicanos,
scus insiruncnios, csiavan ncccssiiando
dcscscradancnic dc un rcicio quc lIcs
crniiissc fccIar os olIos aos rcaraiivos da
carnificina dc Paris. Ainda a 8 dc naio rcsondia
a una conissao dc conciliadorcs cqucno-
lurgucscs. Logo quc os insurrccios sc dccidan a
caiiular, as orias dc Paris sc alrirao dc ar cn
ar, duranic una scnana, ara iodos, con a
unica cccao dos assassinos dos gcncrais
Clcncni TIonas c Lcconic".
Poucos dias dcois, inicrclado
cncrgicancnic clos rurais" accrca dcssas
roncssas, ncgou-sc a dar qualqucr csccic dc
clicaao, nas scn dciar dc fazcr csia alusao
significaiiva.
Digo-vos quc Ia cnirc vos Ioncns
inacicnics, cssoas quc icn dcnasiada rcssa.
Aguardai oiio dias, ao fin dos quais o crigo icra
assado c a iarcfa csiara aliura dc vossa
valcniia c caacidadc." Assin quc Mac-MaIon
dc garaniir-lIc quc dcniro cn ouco odcria
cnirar cn Paris, TIicrs dcclarou Asscnllcia
quc cniraria cn Paris con a lci na nao c cigiria
una uniao conlcia ara os niscravcis quc
Iavian sacrificado vidas dc soldados c dcsirudo
121
nonuncnios ullicos". Ao aroinar-sc o
noncnio dccisivo, dissc Asscnllcia. Scrci
inlacavcl!"; a Paris, quc cla csiava condcnada; c
a scus landidos lonaariisias, quc iinIan caria
lranca ara vingar-sc dc Paris cono lcn
cnicndcsscn. Por uliino, quando, a 21 dc naio,
a iraiao alriu as orias da cidadc ara o gcncral
Douay, TIicrs dc rcvclar, no dia 22, aos
rurais", o oljciivo" dc sua concdia dc
rcconciliaao, quc ianio sc Iavian olsiinado cn
nao conrccndcr. Dissc-vos Ia oucos dias quc
nos csiavanos aroinando dc nossos oljciivos;
Iojc, vcnIo dizcr-vos quc o oljciivo foi alcanado.
O iriunfo da ordcn, da jusiia c da civilizaao foi
conscguido or fin!"
Assin cra. A civilizaao c a jusiia da ordcn
lurgucsa aarcccn cn iodo o scu sinisiro
cslcndor ondc qucr quc os cscravos c os arias
dcssa ordcn ouscn rclclar-sc conira os scus
scnIorcs. En iais noncnios, cssa civilizaao c
cssa jusiia nosiran o quc sao. sclvagcria scn
nascara c vingana scn lci. Cada nova crisc quc
sc roduz na luia dc classcs cnirc os roduiorcs
c os aroriadorcs faz rcssaliar cssc faio con
naior clarcza. Mcsno as airocidadcs conciidas
cla lurgucsia cn junIo dc 1848 cnalidcccn
dianic da infania indcscriivcl dc 1871. O
Icrosno alncgado con quc a oulaao
Ioncns, nulIcrcs c crianas luiou duranic
oiio dias dcsdc a cnirada dos vcrsalIcscs na
122
cidadc rcflcic a grandcza dc sua causa, do ncsno
nodo quc as faanIas infcrnais da soldadcsca
rcflcicn o csriio inaio dcssa civilizaao da qual
c cla o lrao vingador c ncrccnario. Cloriosa
civilizaao cssa, cujo grandc rollcna consisic
cn salcr cono dcsrcndcr-sc dos nonics dc
cadavcrcs fciios or cla, dcois dc ccssada a
laialIa!
Para cnconirar un aralclo con a conduia dc
TIicrs c scus cacs dc fila c ncccssario rcnoniar
aos icnos dc Sila c dos iriunviraios ronanos. As
ncsnas naianas cn nassa a sanguc frio; o
ncsno dcsdcn, na naiana, cla idadc c o sco;
o ncsno sisicna dc ioriurar os risionciros, as
ncsnas roscrics, nas agora dc ioda una
classc; a ncsna caa sclvagcn dos cIcfcs na
clandcsiinidadc, a fin dc quc ncnIun cscac; as
ncsnas dclacs dc ininigos oliicos c cssoais;
a ncsna indifcrcna dianic do nassacrc dc
cssoas alIcias luia. Nao Ia scnao una
difcrcna. os ronanos nao disunIan dc
nciralIadoras ara dcsacIar cn nassa os
roscriios c nao agian con a lci na nao" ncn
con o lrado dc civilizaao" nos lalios.
Aos csscs Iorrorcs, volicnos as visias ara
ouira facc, ainda nais rcugnanic, dcssa
civilizaao lurgucsa, ial cono sua roria
inrcnsa a dcscrcvc.
123
Enquanio ao longc cscrcvc o
corrcsondcnic arisicnsc dc un jornal
conscrvador dc Londrcs ouvcn-sc disaros
csarsos c cnirc as iunlas do ccniicrio dc Pcrc-
LacIaisc agonizan infclizcs fcridos alandonados;
cnquanio 6 nil insurrcios aicrrados vagan nuna
agonia dc dcscscro no lalirinio das caiacunlas
c clas ruas sc vccn ainda infclizcs arrasiados
ara scr alaiidos clas nciralIadoras, iorna-sc
rcvolianic vcr os cafcs cIcios dc dcvoios do
alsinio, do lilIar c do donino, vcr cono as
nulIcrcs viciadas circulan clos lulcvarcs c
ouvir cono o csirciio das lacanais nos
rcscrvados dos rcsiauranic ricos iurvan o
silcncio da noiic." O scnIor Edouard Hcrvc
cscrcvc no Jounu dc Pus, diario dc VcrsalIcs
surinido cla Conuna. O nodo cono a
oulaao dc Paris (!} nanifcsiou onicn sua
saiisfaao cra nais do quc frvolo, c icncnos quc
isso sc agravc con o icno. Paris arcscnia
agora o ar dc un dia dc fcsias, lancniavclncnic
ouco adcquado. Sc nao quiscrnos quc nos
cIancn dc arisicnscs da dccadcncia"
dcvcrcnos r fin a ial csiado dc coisas." E, cn
coniinuaao, ciia a assagcn dc Taciio.
Enircianio, na nanIa scguinic daqucla
Iorrvcl laialIa c ncsno anics dc icrninar,
Fona, dcgradada c corronida, concou a
cIafurdar-sc dc ial nodo na lana da
voluiuosidadc quc dcsirua o scu coro c
124
nancIava a sua alna. uI ocu ct uuncu,
uI Iuncu onucquc (aqui, conlaics c fcridas;
ali, lalncarios c fcsiins}." O scnIor Hcrvc so sc
csquccc dc csclarcccr quc a oulaao dc Paris"
dc quc clc fala c, cclusivancnic, a oulaao dc
Paris do scnIor TIicrs. os unc-cus quc
voliavan cn irocl dc VcrsalIcs, Saini-Dcnis,
Fucil c Saini-Ccrnain, a Paris da dccadcncia".
En cada un dc scus iriunfos sangrcnios
solrc os alncgados aladinos dc una socicdadc
nova c nclIor, cssa infanc civilizaao, lascada
na cscravizaao do iralalIo, afoga os gcnidos dc
suas viinas nun clanor sclvagcn dc calunias,
quc cnconiran cco cn iodo o nundo. Os cacs dc
fila da ordcn" logo iransfornan cn un infcrno
a scrcna Paris ocraria da Conuna. E quc
dcnonsira cssa ircncnda nudana nas ncnics
lurgucsas dc iodos os ascs? Dcnonsira,
sinlcsncnic, quc a Conuna sc anoiinou conira
a civilizaao. O ovo dc Paris, cIcio dc
cniusiasno, norrc cla Conuna cn quaniidadc
nao igualada or ncnIuna laialIa da Iisioria.
Quc dcnonsira isso? Dcnonsira, sinlcsncnic,
quc a Conuna nao cra o govcrno rorio do ovo,
nas a usuraao do odcr or un gruo dc
crininosos. As nulIcrcs dc Paris dao
alcgrcncnic as suas vidas nas larricadas c
dianic dos cloics dc fuzilancnio. Quc
dcnonsira isso? Dcnonsira, sinlcsncnic, quc o
dcnnio da Conuna convcricu-sc cn Mcgcras c
125
Hccaics. A nodcraao da Conuna duranic os
dois ncscs dc scu donnio indisuiado so sc
iguala ao Icrosno da sua dcfcsa. Quc dcnonsira
isso? Dcnonsira, sinlcsncnic, quc duranic
varios ncscs a Conuna oculiou cuidadosancnic
sol una nascara dc nodcraao c Iunanidadc a
scdc dc sanguc dc scus insiinios saianicos, ara
dar-lIc rcdca solia no noncnio dc sua agonia.
No insianic do Icroico Iolocausio dc si
ncsna, Paris ocraria cnvolvcu cn cIanas
cdifcios c nonuncnios. Quando os
cscravizadorcs do rolciariado csquaricjan scu
coro vivo, nao dcvcn alrigar a cscrana dc
rciornar cn iriunfo aos nuros iniacios dc suas
casas. O govcrno dc VcrsalIcs lrada.
Inccndiarios!" c sussurra cssa alavra dc ordcn
a iodos os scus agcnics, ncsno na aldcia nais
rcnoia, ara quc acosscn os scus ininigos, or
ioda aric, cono inccndiarios rofissionais. A
lurgucsia do nundo iniciro, quc assisic con
conlaccncia a cssa naiana cn nassa dcois
da luia, ircnc dc Iorror anic a rofanaao do
ladrilIo c do iijolo.
Quando os govcrnos dao auiorizaao dc
Esiado aos scus narinIciros ara naiar,
qucinar c dcsiruir", dao ou nao caria lranca aos
inccndiarios? Quando as iroas lriianicas aician
fogo alcgrcncnic no Caiiolio dc WasIingion ou
no alacio dc vcrao do Incrador da CIina, sao
126
ou nao inccndiarias? Quando os russianos, nao
or noiivos niliiarcs, nas or ncro csriio dc
vingana, fazcn ardcr con a ajuda do cirolco
ovoacs iniciras cono CIaicaudun c inuncras
aldcias, sao ou nao inccndiarios? Quando TIicrs
lonlardcia Paris duranic scis scnanas, sol o
rcicio dc quc so qucr aiingir con o fogo as
casas Ialiiadas, c ou nao inccndiario? Na gucrra,
o fogo c una arna iao lcgiina quanio qualqucr
ouira. Os cdifcios ocuados clo ininigo sao
lonlardcados ara inccndia-los. E sc os scus
dcfcnsorcs sc vccn olrigados a cvacua-los, clcs
rorios os inccndcian ara cviiar quc os
aiacanics sc aoicn nclcs. Scr asio das cIanas
icn sido scnrc o dcsiino iniludvcl dos cdifcios
quc sc siiuan na frcnic dc conlaic dc iodos os
ccrciios rcgularcs do nundo. Mas cis quc na
gucrra dos cscravizados conira os cscravizadorcs
a unica gucrra jusiificada da Iisioria cssc
arguncnio ja nao c valido, cn alsoluio! A
Conuna scrviu-sc do fogo ura c cclusivancnic
cono un ncio dc dcfcsa. Uiilizou-o ara susiar o
avano das iroas dc VcrsalIcs or aquclas
avcnidas anlas c rcias quc Haussnann alrira
crcssancnic ara o fogo da ariilIaria;
cnrcgou-o ara colrir a rciirada, do ncsno
nodo quc os vcrsalIcscs, ao avanar,
cnrcgaran suas granadas quc dcsiruran, clo
ncnos, ianios cdifcios cono o fogo da Conuna.
Ainda nao sc salc ao ccrio quc cdifcios foran
127
inccndiados clos dcfcnsorcs c quais o foran
clos aiacanics. E os rorios dcfcnsorcs nao
rccorrcran ao fogo scnao dcois quc as iroas
vcrsalIcsas dcran incio naiana cn nassa dc
risionciros. Adcnais, a Conuna Iavia
anunciado, Ia nuiio icno, quc, conclida ao
circno, sc cnicrraria cnirc as runas dc Paris c
faria dcsia caiial una scgunda Moscou. Coisa
quc o govcrno da dcfcsa Iavia ianlcn ronciido
fazcr, claro quc so cono disfarcc ara cncolrir a
sua iraiao. TrocIu rcarara o cirolco
ncccssario ara cssa cvcniualidadc. Salia a
Conuna quc aos scus ininigos nao inoriavan
as vidas do ovo dc Paris, nas quc cn iroca lIcs
inoriavan nuiio os cdifcios arisicnscs dc sua
roricdadc. Por ouiro lado, TIicrs ja fizcra salcr
quc scria inlacavcl cn sua vingana. Mal viu dc
un lado o scu ccrciio cn ordcn dc laialIa c, do
ouiro lado, os russianos fccIando a sada,
cclanou. Scrci incoravcl! O casiigo scra
conlcio c a jusiia scvcra!" Sc os aios dos
ocrarios dc Paris foran dc vandalisno, cra o
vandalisno da dcfcsa dcscscrada, nao un
vandalisno dc iriunfo, cono aquclc dc quc os
crisiaos dcran rova ao dcsiruir os icsouros
arisiicos, rcalncnic incsiinavcis, da aniiguidadc
aga. Mas inclusivc cssc vandalisno foi
jusiificado clos Iisioriadorcs cono un acidcnic
incviiavcl c rclaiivancnic insignificanic, cn
conaraao con aqucla luia iiianica cnirc una
128
socicdadc nova quc surgia c una socicdadc vclIa
quc sc arruinava. E ainda ncnos sc arccia ao
vandalisno dc un Haussnann, quc arrasou
Paris Iisiorica ara dar lugar Paris dos ociosos.
Mas, c a cccuao cla Conuna dos 64
rcfcns, con o arccliso dc Paris frcnic? A
lurgucsia c scu ccrciio rcsialclcccran cn
junIo dc 1848 un cosiunc quc Iavia
dcsaarccido Ia nuiio icno das raiicas da
gucrra. o dc fuzilar os risionciros indcfcsos.
Dcsdc cniao, cssc cosiunc lruial vcn
cnconirando a adcsao nais ou ncnos csiriia dc
iodos os csnagadorcs dc conocs oularcs na
Euroa c na ndia, dcnonsirando con isso quc
consiiiui un vcrdadciro rogrcsso da
civilizaao". Por sua vcz, os russianos
rcsialclcccran na Frana a raiica dc fazcr
rcfcns. cssoas inoccnics, a qucn sc olrigava a
rcsondcr con suas vidas clos aios dc ouiros.
Quando TIicrs, cono vinos, s cn raiica,
dcsdc o rinciro noncnio do confliio, o Iunano
cosiunc dc fuzilar os fcdcrais risionciros, a
Conuna viu-sc forada a rccorrcr, ara roicgcr
suas vidas, ao Ialiio russiano dc fazcr rcfcns.
Eran rcus rcsonsavcis, rcciidas vczcs, clos
inccssanics fuzilancnios dc risionciros fciios
clos vcrsalIcscs. Qucn odcria coniinuar
garaniindo suas vidas aos a carnificina con quc
os rciorianos dc Mac-MaIon(45} cclclraran sua
cnirada cn Paris? Dcvia convcricr-sc ianlcn
129
nuna lurla a uliina garaniia os rcfcns
conira a dcscnfrcada fcrocidadc dos govcrnos
lurgucscs? O vcrdadciro assassino do arccliso
Dardoy c TIicrs. A Conuna ros rciicradas
vczcs a iroca do arccliso c dc inuncros
saccrdoics or un unico risionciro, Dlanqui, quc
TIicrs naniinIa cniao cn suas garras. E TIicrs
ncgou-sc olsiinadancnic. Salia quc con Dlanqui
dava a Conuna una calca c quc o arccliso
scrviria nclIor aos scus fins cono un cadavcr.
TIicrs agia aqui scgundo o rcccdcnic dc
Cavaignac. Porvcniura, cn junIo dc 1848,
Cavaignac c scus Ioncns da ordcn nao Iavian
lanado griios dc Iorror, csiignaiizando os
insurrcios cono assassinos do arccliso Affrc? E
clcs salian crfciiancnic quc o arccliso fora
fuzilado clas iroas do ariido da ordcn.
Jacqucnci, vigario gcral do arccliso, quc
assisiira sua cccuao, infornara-o
incdiaiancnic aos o ocorrido.
Todo cssc coro dc calunias quc o ariido da
ordcn, cn suas orgias dc sanguc, janais dcia
dc lcvaniar conira suas viinas, dcnonsira
acnas quc o lurgucs dos nossos dias sc
considcra o lcgiino Icrdciro do aniigo scnIor
fcudal, ara qucn iodas as arnas cran loas
conira os lclcus, cnquanio quc cn naos dcsics
ioda arna consiiiua or si so un crinc.
130
A consiraao da classc doninanic ara
csnagar a rcvoluao or ncio dc una gucrra civil
aoiada no aironaio do invasor csirangciro
consiraao quc icnos aconanIado dcsdc o 4
dc scicnlro aic a cnirada dos rciorianos dc
Mac-MaIon cla oria dc Saini-Cloudc
culninou na carnificina dc Paris. Disnarcl
dclciia-sc anic as runas dc Paris, nas quais viu
ialvcz o rinciro asso daqucla dcsiruiao gcral
das grandcs cidadcs quc fora scu sonIo dourado
quando nao cra scnao un sinlcs rural" na
CIanlrc inirouvallc russiana dc 1849. Dclciia-
sc dianic dos cadavcrcs do rolciariado dc Paris.
Para clc isso nao c soncnic o cicrnnio da
rcvoluao; c ianlcn o aniquilancnio da Frana,
quc agora fica dccaiiada dc faio, c or olra do
rorio govcrno franccs. Con a sucrficialidadc
quc caracicriza iodos os csiadisias aforiunados,
nao vc scnao o asccio cicrior dcssc fornidavcl
aconiccincnio Iisiorico. Quando ofcrcccu a
Iisioria o csciaculo dc un conquisiador quc
coroava scu iriunfo convcricndo-sc, ja nao no
gcndarnc, nas no sicario do govcrno vcncido?
Nao Iavia gucrras cnirc a Prussia c o govcrno dc
Paris. Pclo conirario, a Conuna Iavia concordado
con as condics dc az, c a Prussia sc dcclarara
ncuira. A Prussia, orianio, nao cra lcligcranic.
DcscncnIou o acl dc un csadacIin; dc un
csadacIin covardc, ois nao arrosiava ncnIun
crigo dc alugucl, orquc sc csiiulara dc
131
anicnao quc o agancnio dc 500 nilIcs iinios
dc sanguc nao scria fciio scnao dcois da qucda
dc Paris. Fcvclava-sc finalncnic, dcssc nodo, o
vcrdadciro caraicr da gucrra, daqucla gucrra
nandada cla Providcncia cono casiigo da nia
c corronida Frana cla noral c icdosa
AlcnanIa. E cssa violaao scn rcccdcnic do
dirciio das nacs, inclusivc na inicrrciaao dos
jurisias do vclIo nundo, cn vcz dc lcvaniar os
govcrnos civilizados" da Euroa ara dcclarar
fora da lci inicrnacional o vil govcrno russiano,
sinlcs insiruncnio do govcrno dc S.
Pcicrslurgo, lcva-os unicancnic a crguniar sc
as oucas viinas quc conscguircn cscaar do
dulo cordao fornado cn iorno dc Paris nao
dcvcrao scr cnircgucs ianlcn ao govcrno dc
VcrsalIcs!
O faio incdiio dc quc, na nais ircncnda
gucrra dos icnos nodcrnos, o ccrciio vcnccdor
c o ccrciio vcncido confraicrnizcn na naiana
conun do rolciariado, nao rcrcscnia, cono
cnsa Disnarl, o csnagancnio dcfiniiivo da
nova socicdadc quc avana, nas o
dcsnoronancnio conlcio da socicdadc
lurgucsa. A cnrcsa nais Icroica dc quc c ainda
caaz a vclIa socicdadc c a gucrra nacional. E
fica rovado agora quc c cla una ura
nisiificaao dos govcrnos, dcsiinada a rciardar a
luia dc classcs, c da qual sc rcscindc logo quc
cssa luia cclodc sol a forna dc gucrra civil. A
132
doninaao dc classc ja nao odc scr disfarada
sol o unifornc nacional; iodos os govcrnos
nacionais sao un so conira o rolciariado!
Aos o doningo dc Pcniccosics dc 1871 ja
nao odc Iavcr az ncn ircgua acciiavcl cnirc os
ocrarios da Frana c os quc sc arorian dos
fruios dc scu iralalIo. O unIo dc fcrro da
soldadcsca ncrccnaria odcra sulncicr duranic
ccrio icno cssas duas classcs, nas a luia
voliara a cclodir nuiias vczcs, cn roorcs
scnrc crcsccnics. Nao odc Iavcr duvida solrc
qucn scra afinal o vcnccdor. sc os oucos quc
vivcn do iralalIo alIcio ou a incnsa naioria quc
iralalIa. E a classc ocraria franccsa nao c
scnao a vanguarda do rolciariado nodcrno.
Ao ncsno icno cn quc conrovan, assin,
dianic dc Paris, o caraicr inicrnacional dc sua
doninaao dc classc, os govcrnos da Euroa
invcsicn conira a Associaao Inicrnacional dos
TralalIadorcs a conira-organizaao
inicrnacional do iralalIo facc consiraao
cosnooliia do caiial cono a fonic rincial
dc iodos csscs dcsasircs. TIicrs dcnunciou-a
cono dcsoia do iralalIo quc rcicndc scr scu
lilcriador. Picard dcicrninou quc fosscn
ronidas iodas as ligacs cnirc os
inicrnacionais franccscs c os do csirangciro. O
condc dc Jaulcri, una nunia quc foi cunlicc
dc TIicrs cn 1835, dcclara quc o cicrnnio da
133
Inicrnacional c o grandc rollcna dc iodos os
govcrnos civilizados. Os rurais" urran conira
cla, c a inrcnsa curocia adcrc unanincncnic
ao coro. Un Ionrado cscriior franccs,
inicirancnic alIcio nossa Associaao, crinc-
sc nos scguinics icrnos. Os ncnlros do Coniic
Ccniral da Cuarda Nacional, assin cono a naior
aric dos ncnlros da Conuna, sao as calcas
nais aiivas, inicligcnics c cncrgicas da
Associaao Inicrnacional dos TralalIadorcs...
Honcns alsoluiancnic Ionrados, inicligcnics,
sinccros, alncgados, uros c fanaiicos no lon
scniido da alavra." Naiuralncnic o csriio
lurgucs inludo dc olicialisno, cncara a
Associaao Inicrnacional dos TralalIadorcs cono
una csccic dc consiraao sccrcia con un
organisno ccniral quc, dc quando cn vcz, ordcna
closcs cn difcrcnics ascs. Na rcalidadc,
nossa Associaao nao c nais quc a ligaao
inicrnacional cnirc os ocrarios nais avanados
dos divcrsos ascs do nundo civilizado. Ondc
qucr quc a luia dc classcs adquira ccria
consisicncia, scjan quais forcn as fornas c as
condics cn quc o faio aconica, c logico quc os
ncnlros dc nossa Associaao aarcan na
vanguarda. O solo dc ondc lroia a nossa
Associaao c a roria socicdadc nodcrna. nao c
ossvcl cicrnina-la, or naior quc scja a
carnificina. Para fazc-lo, os govcrnos icrian quc
cicrninar o dcsoiisno do caiial solrc o
134
iralalIo, lasc dc sua roria cisicncia
arasiiaria.
Paris dos ocrarios, con sua Conuna, scra
cicrnancnic caliada cono o oria-landcira
glorioso dc una nova socicdadc. Scus nariircs
icn scu saniuario no grandc coraao da classc
ocraria. Quanio a scus cicrninadorcs, a
Iisioria ja os cravou ara scnrc nun
clourinIo, do qual iodas as rcccs dc scus
clcrigos nao conscguirao rcdini-los.
Londrcs, 30 dc naio dc 1871.
135

Apndices
I
A coluna dc risionciros dcicvc-sc na
avcnida UlricI c foi disosia cn quairo ou cinco
filciras, na calada, con a frcnic ara a rua. O
gcncral Marqucs dc Callifci c scu csiado-naior
dcsccran dos cavalos c dcran incio a una
inscao, da csqucrda ara a dirciia. O gcncral
andava lcniancnic, olscrvando as filas; dc vcz
cn quando dciinIa-sc, iocava no onlro dc un
risionciro, ou o cIanava con un novincnio dc
calca no caso dc sc acIar nas filciras dc iras.
Na naioria das vczcs, os cscolIidos or cssc
roccsso cran, scn nuiias considcracs,
colocados no ncio da rua, ondc cn scguida
fornavan una coluna aric... A ossililidadc
dc crro cra, cvidcnicncnic, considcravcl. Un
oficial noniado aoniou ao gcncral Callifci un
Ioncn c una nulIcr cono culados dc algun
crinc. A nulIcr saiu corrcndo da fila, s-sc dc
joclIos c, con os lraos alcrios, roclanou sua
inoccncia cn icrnos rofundancnic
conovcdorcs. O gcncral, con a fisiononia
inassvcl c scn novcr-sc, rcsondcu. Madanc,
conIco iodos os icairos dc Paris; sua concdia
nao nc inrcssiona; c dcsncccssaria a concdia"
(cc n'csi as la lcinc dc joucr la concdic"}.
136
Aquclc dia cra ouco convcnicnic ara una
cssoa qualqucr scr nais alia, nais suja, nais
lina, nais vclIa ou nais fcia quc scus vizinIos.
Un Ioncn con o nariz quclrado dcscriou
ninIa aicnao, c cn scguida conrccndi quc
dcvia quclc dcialIc o vcr-sc logo lilcriado dc
nosso valc dc lagrinas. . Foran assin
cscolIidos nais dc ccn; dcsiacou-sc un cloiao
dc fuzilancnio c a coluna coniinuou a sua
narcIa, dciando airas os condcnados. Poucos
ninuios dcois, iniciava-sc s nossas cosias un
fogo inicrniicnic, quc durou nais dc un quario
dc Iora. Era a cccuao daquclcs dcsgraados,
assin sunariancnic condcnados."
(Corrcsondcnic do Du Ncus cn Paris, 8 dc
junIo}
Essc Callifci, o rufiao dc sua roria nulIcr,
iao conIccida clas cscandalosas cilics quc
fazia dc scu coro nas lacanais do Scgundo
Incrio", cra conIccido duranic a gucrra con o
nonc dc Alfcrcs Pisiola" franccs.
O Tcns(46}, quc c un jornal rudcnic c
ouco dado ao scnsacionalisno, rclaia una
Iisioria icnclrosa dc cssoas nal cccuiadas c
cnicrradas ainda con vida. Na raa dc Saini-
Jacqucs-la-DoucIicrc foran cnicrradas inuncras
cssoas, algunas das quais acnas
sucrficialncnic. Duranic o dia, o rudo das ruas
cn agiiaao incdia dc ouvir, nas no silcncio da
137
noiic os noradorcs das casas roinas
dcscriaran ouvindo gcnidos alafados c, cla
nanIa, via-sc clcvando-sc do cIao una nao
crisada. En conscqucncia disso, dcu-sc ordcn
ara dcscnicrrar os cadavcrcs... Nao icnIo a
ncnor duvida dc quc nuiios fcridos foran
cnicrrados ainda con vida. Ha un caso clo qual
osso rcsondcr cssoalncnic. No dia 24 dc naio
foi fuzilado Druncl con sua ananic no aiio dc
una casa da raa Vcndnc, ondc ficaran
csicndidos os scus coros aic iardc do dia 27.
Quando, or fin, vicran rciirar os cadavcrcs,
viran quc a nulIcr ainda vivia, scndo lcvada
nuna anlulancia. Enlora icnIa rccclido quairo
lalas, ja csia fora dc crigo." (Corrcsondcnic do
Eucnng Stundud cn Paris, 8 dc junIo}
138

II
No Tincs dc Londrcs(47}, no dia 13 dc junIo,
aarcccu a scguinic caria.
Ao dircior dc Tincs.
Prczado scnIor,
A 6 dc junIo dc 1871, M. Julcs Favrc cnviou
una circular a iodos os govcrnos da Euroa,
cdindo-lIcs una crscguiao dc noric conira a
Associaao Inicrnacional dos TralalIadorcs.
Algunas olscrvacs acnas lasiarao ara dar a
conIcccr o caraicr dcssc docuncnio.
Na iniroduao dc nossos Esiaiuios, dcclara-
sc quc a Inicrnacional foi fundada a 28 dc
scicnlro dc 1864 nuna asscnllcia ullica
rcalizada cn Si-Mariin's Hall, Longacrcs,
Londrcs. Por noiivos quc lIc sao cssoais, Julcs
Favrc daia a sua origcn no ano dc 1862.
Prcicndcndo clicar os nossos rincios,
dcclara ciiar scu (da Inicrnacional} folIcio dc 25
dc naro dc 1869". E quc ciia clc? O folIcio dc
una Associaao quc nao c a Inicrnacional. Essc
iio dc nanolras clc ja uiilizava quando cra
ainda un advogado lasianic jovcn c dcfcndia o
jornal arisicnsc Nutonu conira a acusaao dc
calunia lcvaniada or Calci. Sinulava cniao lcr
139
ciiacs dos folIcios dc Calci, quando cn
rcalidadc o quc lia cran aragrafos dc scu
rorio icio. Mas ial ccdicnic foi
dcsnascarado na roria scssao do irilunal c, sc
Calci nao Iouvcssc sido iao indulgcnic, Favrc
icria sido culso do Colcgio dc Advogados dc
Paris. Dc iodos os docuncnios quc clc ciia cono
docuncnios da Inicrnacional, ncnIun so
cricncc Inicrnacional. Assin, afirna. A
Aliana dcclara-sc aicia dissc o ConsclIo Ccral
consiiiudo cn Londrcs, cn julIo dc 1869." O
ConsclIo Ccral janais ullicou scnclIanic
docuncnio. Ao conirario, ullicou un quc
anulava os csiaiuios dc consiiiuiao da Aliana"
a Aliana da dcnocracia socialisia" dc Ccnclra
ciiados or Julcs Favrc.
En ioda a sua circular, quc rcicndc scr
arcialncnic dirigida ianlcn conira o Incrio,
Julcs Favrc, ara aiacar a Inicrnacional, nao faz
scnao rcciir as falulas oliciais dos
rocuradorcs do Incrio. Falulas iao indigcnics
quc vcn alaio anic os rorios irilunais
lonaariisias.
salido quc o ConsclIo Ccral da
Inicrnacional cn scus dois nanifcsios (dc julIo c
dc scicnlro do ano assado} solrc a gucrra dc
cniao, dcnunciava os lanos dc conquisia da
Prussia conira a Frana. Dcois disso, M.
Fciilingcr, sccrciario ariicular dc Julcs Favrc,
140
dirigiu-sc (cn vao, naiuralncnic} a alguns
ncnlros do ConsclIo Ccral ara quc o ConsclIo
rcarassc una nanifcsiaao aniilisnarcliana c
a favor do govcrno da dcfcsa nacional. Pcdia-lIcs
cncarccidancnic nao fazcr a ncnor alusao
Fcullica. Os rcaraiivos ara una
nanifcsiaao quando sc cscrava a cIcgada dc
Julcs Favrc a Londrcs foran fciios ccriancnic
con a nclIor inicnao conira a voniadc do
ConsclIo Ccral, quc cn scu nanifcsio dc
scicnlro rcvinc clarancnic os iralalIadorcs dc
Paris conira Favrc c scus colcgas.
Quc diria Julcs Favrc sc, or scu iurno, o
ConsclIo Ccral da Inicrnacional cnviassc una
circular solrc Julcs Favrc a iodos os govcrnos da
Euroa, cIanando-lIcs a aicnao ara os
docuncnios ullicados cn Paris clo falccido sr.
Millicrc?
Scnrc scu, JOHN HALES, Sccrciario do
ConsclIo Ccral da Associaao Inicrnacional dos
TralalIadorcs. Londrcs, 12 dc junIo dc 1871."
Nun ariigo solrc A Associaao Inicrnacional
c scus fins", o Scctuto dc Londrcs (24 dc junIo},
cono icdoso dcnuncianic quc c, icn, cnirc
ouiras Ialilidadcs dcssc iio, a dc ciiar, cnlora
nais anlancnic quc Favrc, o ncncionado
docuncnio da Aliana" cono sc fossc da
Inicrnacional. E isso, onzc dias aos a ullicaao
141
no Tncs da rciificaao acina. Isso nao nos
surrccndc. Ja Frcdcrico o Crandc dizia quc dc
iodos os jcsuias os iorcs sao os roicsianics.
Escriio or K.Mar cn alril/naio dc 1871 c arovado cn 30 dc
naio cn scssao do ConsclIo Ccral da Associaao Inicrnacional
dos TralalIadorcs. Pullicado cla rincira vcz, ncssc ncsno
ano, cn Londrcs, cn folIcio. Sinuliancancnic. foi ullicado cn
alcnao c franccs, O icio alcnao, rcdigido or F.Engcls c con
una iniroduao sua, foi ullicado cn cdiao aric, cn Dcrlin,
1891. Pullica-sc scgundo a cdiao soviciica dc 1951, dc acordo
con o icio do folIcio inglcs dc 1871, coicjado con a cdiao
alcna dc 1881. Traduzido do csanIol, confroniando-sc con a
iraduao franccsa (`Edtons Socucs} dc 1946.
142

NOTAS
1. Cucrra conira Naolcao I dc 1813 a 1815.
2. Dcnagogos. con csic nonc as auioridadcs
govcrnancniais alcnacs dcsignavan os
rcrcscnianics das idcias lilcrais c dcnocraiicas
dc 1820 a 1840. En 1819, foi criada una
conissao csccial ara invcsiigar ancaas dos
dcnagogos" cn iodos os Esiados alcnacs. (Lu
Gucu Cuc cn Funcc, Paris, 1946, diiions
Socialcs, ag. 9}
3. Lcgiiinisias, lonaariisias, orlcanisias.
4. A 2 dc scicnlro dc 1270, o ccrciio
franccs foi dcrroiado cn Scdan fciio risionciro
con o incrador. Naolcao III foi inicrnado cn
WilIcrnsIIc crio dc Casscl.
5. Possililisno. icndcncia do novincnio
ocrario franccs nos fins do scculo XIX.
6. Plclisciio organizado or Naolcao III cn
naio dc 1870 ara icsiar" a aiiiudc das nassas
oularcs dianic do Incrio. As qucsics
sulnciidas ao lclisciio csiavan colocadas dc
ial nancira quc sc iornava inossvcl dcsarovar
a oliica dc Naolcao III scn sc ronunciar ao
ncsno icno conira iodas as rcfornas
dcnocraiicas. As sccs franccsas da I
143
Inicrnacional dcnunciaran cssa nanolra
dcnagogica c aconsclIaran iodos os scus
ncnlros a sc alsicrcn dc voiar.
7. A 19 dc julIo dc 1870 icvc incio a gucrra
franco-russiana.
8. Jornal rcullicano dc csqucrda, fundado
or CIarlcs Dclccluzc cn 1868. Foi ullicado aic
janciro dc 1871.
9. Jornal rcullicano dc csqucrda ullicado
cn Paris or Hcnri FocIcfori, dc dczcnlro dc
1869 aic 9 dc scicnlro dc 1870. (N. da F.}
10. Vcja-sc o volunc 1 das OIus EscoIdus
dc Mux c Engcs, Ediiorial Viioria, ag. 268, 1a.
cdiao, 1966, ou ag. 242 na 2a. cdiao, 1961.
(N. da Ed. Drasil.}
11. A laialIa dc Sadowa (Docnia} foi o
conlaic dccisivo na gucrra ausiro-russiana dc
1866, quc icrninou con a viioria da Prussia
solrc a usiria. (N. da F.}
12. A 4 dc scicnlro dc 1870 foi roclanada a
Fcullica na Frana, consiiiuindo-sc un novo
govcrno, o cIanado Covcrno da Dcfcsa
Nacional". (N. da F.}
13. A Paz dc Tilsii foi assinada cn 1807 cnirc
a Frana c a Fussia, dcois da ioial dcrroia da
Prussia clas iroas dc Naolcao I. (N. da F.}
144
14. Mar rcfcrc-sc aqui ao asccnso nacional
das nassas na Frana, cn 1792, quando luiavan
conira os ccrciios da conira-rcvoluao. Elc
advcric conira a iransosiao nccanica da
alavra dc ordcn a Pairia cn Pcrigo" no quadro
da gucrra franco-russiana. Daicr-sc conira os
russianos cn rovciio da lurgucsia scra una
loucura". (Engcls} (N. da Ed. Dras., rcroduzida
na iraduao franccsa.}
15. Nas clcics rcsidcncia (10 dc
dczcnlro dc 1848} Lus Donaaric clora os
scniincnios rcacionarios dos canoncscs
franccscs; os canoncscs dcran-lIc scus voios
lcnlrando Lus Donaaric, a cujo nonc ligavan,
or cngano, as conquisias da grandc Fcvoluao
Franccsa. (N. da Ed. Dras., rcroduzida da
iraduao franccsa}
16. Fcfcrc-sc aqui grandc cananIa dc
concios a favor do rcconIccincnio da Fcullica
Franccsa, quc sc dcscnvolvcu na Inglaicrra cnirc
os ocrarios, or iniciaiiva dc Mar c do ConsclIo
Ccral da I Inicrnacional. (N. da F.}
17. Duranic a gucrra civil na Ancrica do
Noric (1861/1865} cnirc os Esiados indusiriais
do Noric c os Esiados agrarios c cscravisias do
Sul, a inrcnsa lurgucsa da Inglaicrra saiu cn
dcfcsa do Sul, isio c, cn dcfcsa do rcginc
cscravisia. (N. da F.}
145
18. Jounu Occ dc u HcuIquc Funusc
(Diario Oficial da Fcullica Franccsa}, orgao do
govcrno da Conuna, ullicado cn Paris, dc 19
dc narco a 24 dc naio dc 1871. (N. da F.}
19. Caiiuladorcs. (N. da F.}
20. En lugar dc Joc Millcr, a cdiao alcna
diz Karl Vogi, c a cdiao franccsa Falsiaff. Joc
Millcr. conIccido aior inglcs do scculo XVIII. Karl
Vogi. dcnocraia lurgucs alcnao quc sc
convcricu cn agcnic dc Naolcao III. Falsiaff.
crsonagcn fanfarrao c avcniurciro das olras
dranaiicas dc SIalcscarc. (N. da F.}
21. Na Inglaicrra c frcqucnic dar-sc aos
dclinqucnics conuns, aos cunrir a naior aric
da condcnaao, una liccna quc inoria na
lilcrdadc sol vigilancia olicial. Essas liccnas
sao cIanadas tcIct-o-cuuc c scus oriadorcs
sao conIccidos con o nonc dc tcIct-o-cuuc-
ncn. (Noia da cdiao alcna dc 1871}
22. Aclido dc Fcrnando II, rci das Duas
Sicilias. (N. da F.}
23. En alril dc 1849 as iroas franccsas
foran nandadas ara a Iialia a fin dc csnagar a
rcvoluao iialiana. O lonlardcio dc Fona
rcvolucionaria cra una violaao cscandalosa da
Consiiiuiao franccsa, na qual sc dizia quc a
Fcullica nao cnrcgaria janais o scu odcr
146
ara orinir a lilcrdadc dc ncnIun ouiro ovo.
(N. da F.}
24. Miralcau-nosca. (N. da F.}
25. Aludc-sc ao csnagancnio da insurrciao
do rolciariado dc Paris cn junIo dc 1848. (N. da
F.}
26. Pcrsonagcn dc una concdia dc Molicrc,
quc cncarna o iio do cqucno laiifundiario
oliuso c liniiado. (N. da F.}
27. A Asscnllcia Nacional quc insialou suas
scsscs a 12 dc fcvcrciro dc 1871 cn Dordcus cra
fornada cn sua incnsa naioria or nonarquicos
(450 cn 750 dcuiados}, quc fundancnialncnic
rcrcscniavan os inicrcsscs dos laiifundiarios c
das canadas rcacionarias da cidadc c do cano.
Da scu nonc dc Asscnllcia rural" ou
Parlancnio dc laiifundiarios". (N. da F.}
28. SIylocl. iio dc agioia do drana dc
SIalcscarc O Mccudo dc Vcnczu. (N. da F.}
29. Caiial da Cuiana Franccsa, na Ancrica
do Sul. rcsdio c lugar dc dcoriaao. (N. da F.}
30. Fina-flor. (N. da E.}
31. Vcja-sc a ag. 102 do rcscnic volunc (N.
da F.}
147
32. A Asscnllcia dclilcra lacidancnic (N.
da F.}
33. Vil nuliidao. (N. da E.}
34. O icrno incrialisno" c aqui cnrcgado
or Mar ara dcsignar o rcginc lonaariisia dc
Incrio" dc Lus Naolcao. (N. da E. Dras.}
35. O icio inglcs diz. nisrcrcscni, isio c,
rcrcscniar nal", con o scniido dc irair. (N. da
Ed. Dras.}
36. KuddcudutscI, rcvisia sairica alcna,
fundada cn Dcrlin cn 1848. PuncI, rcvisia
sairica quc sc concou a ullicar cn Londrcs
cn 1841 (N.da F.}
37. Por dccrcio do ovo. (N.da F.}
38. Fcfcrc-sc ao rofcssor Hulcy. (Noia da
cdiao alcna dc 1871}
39. A 18 dc alril, a Conuna ullicou un
dccrcio rorrogando or ircs anos o agancnio
das dvidas. (N. da F.}
40. Fradcs ignoranics. (N. da F.}
41. O larao dc Haussnann foi, duranic o
Scgundo Incrio, rcfciio do dcariancnio do
Scna, isio c, da cidadc dc Paris. Fcalizou una
scric dc olras ara nodificar o lano dc Paris,
148
con o fin dc faciliiar a luia conira as
insurrcics dos ocrarios. (Noia ara a iraduao
russa ullicada sol a dircao dc V.I.Lcnin}
42. Froniao ondc a Asscnllcia Nacional
adoiou sua cclclrc dccisao. (Noia da cdiao
alcna dc 1871}
43. Aodo con quc o ovo cIanava aos quc
fugian dc Paris asscdiada (N. da F.}
44. Pouco dcois dc 18 dc narco dc 1871
cclodiran cn Lyon c MarsclIa novincnios
rcvolucionarios cujo fin cra roclanar a
Conuna. Anlos os novincnios foran
csnagados clo govcrno dc TIicrs. (N. da F.}
45. CIana-sc aqui rciorianos" ao ccrciio
dos vcrsalIcscs. (N. da F.}
46. Influcnic diario lurgucs ullicado cn
Paris dc 1861 aic 1943. (N. da F.}
47. Influcnic jornal inglcs fundado cn 1788.
Enirc 1870 c 1880 sua oricniaao cra lilcral. (N.
da F}
149


Tcio. |Coniriluiao cnviada or c-nail or Nclson JaIr Carcia
(njaIraiinci.con.lr} Vcrsao clcirnica disonvcl cn
Iii.//www.jaIr.org|
Esia FoclciEdiion c dc inicira rcsonsalilidadc c iniciaiiva dc
cloolsTcoCon |Iii.//www.icoionio.org/clools| c Tcoionio
Sincs |icoionioicoionio.org|. Foi rcarada a ariir dc vcrsao
clcirnica cnviada or Nclson JaIr Carcia (Iii.//www.jaIr.org}.
Todo conicudo original foi rcscrvado c, iodos os crcdiios
idcniificados, ncncionados c cliciiados. Auiorizado o uso c
rcroduao acnas ara fins cducacionais. Todos os dirciios dc
vcrsao ara FoclciEdiiion rcnunciados.
RocketEdItIon
setembro de 1999
www.ebooksbrasII.com

1999 Fidcndo Casiigai Morcs
Verso para eBook
eBooksBrasII.com

__________________
Scicnlro 1999

Vcrsao ara df c cDoolLilris
Fcvcrciro 2005

150
Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS
dircio na fonic.
www.cloolslrasil.con

You might also like