TRGOVAKA KOLA Trg J. F.

Kennedyja 4

SEMINAR IZ POZNAVANJA ROBE

KONTEJNERI I KONTEJNERIZACIJA

Zagreb, 23. 4. 2013.

Sadraj
1. UVOD ................................................................................................................................ 1 2. OPENITO O TRANSPORTNIM TEHNOLOGIJAMA ....................................................... 2 2. KONTEJNERI................................................................................................................... 3 3. TEHNOLOGIJE TRANSPORTA KONTEJNEROM ............................................................ 6 Tehnologije kopnenog transporta kontejnera ..................................................................... 6 Tehnologija kopneno-rjenog transporta kontejnera .......................................................... 7 Tehnologija kopneno-pomorskog transporta kontejnera ..................................................... 7 Tehnologija kopneno-zranog transporta kontejnera.......................................................... 8 Tehnologija kopnenih kontejnerskih mostova ..................................................................... 8 4. OZNAAVANJE KONTEJNERA ....................................................................................... 8 5. PRIMJER IZ PRAKSE ........................................................ Error! Bookmark not defined. 6. ZAKLJUAK.....................................................................................................................10 7. LITERATURA ...................................................................................................................11 8. PRILOZI ...........................................................................................................................11

1. UVOD
U ovom radu obraena je tema kontejnera i kontejnerizacuje u sklopu suvremenih transportnih najvanije tehnologija. suvremene Suvremene tehnologije transportne transporta tehnologije navedene dijele se na

konvencionalne, kombinirane, intermodalne i izravne ili direktne prijevoze. Kao su: paletizacija, kontejnerizacija, i ostalo. Kontejneri kao to im i sama rije oznaava (contain sadravati) su transportne naprave za prijevoz robe. Ima ih jako puno vrsta (oko 20.000 tipova kontejnera), meutim ukratko dijelimo ih na male, srednje i velike s obzirom na zapremninu i nosivost. Roba se moe prenositi cestom, eljeznicom, morem, rijekom, posebnim mostovima, pa prema tome razlikujemo razliite tehnologije transporta kontejnerima. Svaka ima svoje prednosti i nedostatke. Svaki kontejner treba biti oznaen to znai da prema posebnim propisima o sigurnosti kontejnera iz 1972. godine koja je poznata i kao "tablica sigurnosti", pod nazivom CSC na svakom se kontejneru nalazi oznaka i sadri podatke o kontejneru i zemlji koja je izdala priznanje o sigurnosti. Takoer je vano da kontejner nije oteen to se mora kontrolirati.

2. OPENITO O TRANSPORTNIM TEHNOLOGIJAMA

Prije transporta, robu je potrebno pripremiti za prijevoz, odnosno upakirati u prikladnu transportnu ambalau. To je prilino zahtjevan i sloen posao. Pritom je potrebn o naglasiti da trokovi pakiranja mogu znatno utjecati na prijevozne trokove i prodajnu cijenu robe. Ukoliko je udjel ukupnih prijevoznih trokova u cijeni robe nii, roba je konkurentnija na tritu.1 Prema tome pakiranju robe je potrebno posvetiti posebnu panju. U 20. Stoljeu dolazi do razvoja suvremenih tehnologija transporta, a kao najvanije tehnologije navode se paletizacija, kontejnerizacija, Ro -Ro, Lo-Lo, Fo-Flo ili LASH, HUCKEPACK i BIMODALNA tehnologija. Sve te tehnologije mogu se primjenjivati u konvencionalnom ili unimodalnom transportu, kombiniranom

transportu, intermodalnom transportu i izravnom ili direktnom transportu. Konvencionalni ili unimodalni transport je prijevoz robe (tereta) prijevoznim sredstvo samo jedne grane transporta. Kombinirani ili mjeoviti prijevoz je nain prijevoza robe u kojem sudjeluju najmanje dva razliita prijevozna sredstva iz dvije razliite prometne grane. Intermodalni (multimodalni) prijevoz je nain prijevoza robe u kojem se istodobno koriste dva razliita prijevozna sredstva, iz dviju razliitih prometnih grana, kod ega prvo transportno sredstvo s teretom postaje teret drugom transportnom sredstvu. Multimodalni transport je tehnologija kojom se u prijevozu robe istovremeno koriste dva suvremena i odgovarajua transportna sredstva pri emu prvo transportno sredstvo zajedno s teretom postaje teret za drugo transportno sredstvo, uz uvjet da se transportni proces odvija izmeu dvije drave. Izravni ili direktni (uzastopni) prijevoz podrazumijeva sudjelovanje vie prijevoznika na prijevoznom putu, iz jedne te iste prometne grane (npr. u eljeznikom i pomorskom prometu). (Brzak, 2009) Integralni transport odnosi se na upotrebu paleta, kontejnera i odreene mehanizacije u svim prometnim granama. Danas se veinom primjenjuju tehnologije u ijoj se realizaciji koriste razliita sredstva transporta pa su one nove, najprogresivnij transportne tehnologije. Smatra se da je integralni transport izuzetno vano postinue u posljednjim desetljeima.
1

Brzak, S. Transport, pedicija i osiguranje, Puko otvoreno uilite, Zagreb, 2009., str. 21.

Svi ti transporti mogu biti nacionalni i meunarodni. Transport direktno utjee na konkurentnu sposobnost privrede te na taj nain namee intenzivniji razvoj infrastrukture, transportnih sredstava i tehnologija.2 Integralni transport predstavlja jednu od najznaajnijih novina i dostignua u suvremenim transportnim tehnologijama u ijoj realizaciju sudjeluju razliita transportna sredstva.

2. KONTEJNERI
Kontejneri su posebne transportne naprave (sanduci, spremnici, posude i dr.) dovoljno vrste i otporne da mogu podnijeti viekratnu uporabu u prijevozu robe jednim ili vie prijevoznih sredstava, bez premjetanja ili prekrcaja tereta primjenom suvremenih ureaja rukovanja. Naziv kontejner potjee od engleske rijei container (contain sadravati) a znai sve ono to u sebi moe sadravati neto drugo. 3 Kontejneri svojim prostorom omoguuju okrupnajvanje jedinica tereta i bri prijevoz robe od proizvoaa do potroaa to smanjuje ukupne trokove vezane za prijev oz. Procjenjuje se da postoji velik broj tipova kontejnera. Mogu se nai izvori po kojima postoji oko 20.000 tipova kontejnera koji se mogu razlikovati po svojim specifinostima i obiljejima. Kontejneri se najee dijele prema namjeni i veliini. Prema namjeni moemo ih svrstati u dvije skupine: a) Univerzalne (za opu uporabu i za posebne namjene) b) Specijalne (za posebne vrste robe frigo kontejneri, cisterne, kontejneri za rasuti teret i dr.) Prema veliini tj. dimenziji i nosivosti kontejneri se dijele na: a) male b) srednje c) velike Mali kontejneri imaju zapremninu od 1 do 3 m3 i nosivost do 3 000 kg. Moemo ih svrstati u tri kategorije. U kategoriju A slobodnog volumena 1 do 1,2m3. U kategoriju B slobodnog volumena 1,2 do 2m3 i kategoriju C slobodnog volumena 2 do 3 m3. Najvie ih koristi eljeznica.

2 3

http://www.scribd.com/doc/21148561/Skripta-Integralni-Transport http://www.prometna-zona.com/skladisna_tehnika-002kontejneri.php

Srednji kontejneri imaju zapremninu od 3 do 10 m3 i nosivost do 10.000 kg. Koriste se veinom u eljeznikom prometu. Razlika izmeu srednjih i velikih kontejnera kao da se smanjuje, ali njihov udio u brojanoj strukturi ukupnog prijevoza sada ne stagnira, to se ne moe uzeti kao trajnije obiljeje. Struktura srednjih kontejnera veoma je razliita i nalazi se u funkciji vrste robe kojoj su namijenjena. Praksa pokazuje da srednji kontejneri najee slue za prijevoz sirovina, minerala i specifinoga graevinskog materijala. Njihova je primjena i zastupljenost bila vea u zemljama istone Europe, osobito u bivem SSSR-u. U zemljama zapadne Europe takoer se koriste srednji kontejneri, a meu njima su najzastupljeniji tzv. pa kontejneri. Specifinost im se ogleda u tomu to su opremljeni ureajima za manipuliranje (kotaima) a i prijevoz tih kontejnera zahtijeva specijalne vagone koji omoguuju njihovo (specifino) "fiksiranje" - vezanje. Iako "pa" kontejneri nisu ranije odgovarali standardima (ISO International Organiization for Standardization), u novije se vrijeme sve vie uklapaju u standarde. U odnosu na male kontejnere, tehnologija prijevoza srednjih kontejnera ima specifina obiljeja, to e vjerojatno i utjecati na njihovo manje znaenje u budunosti. Veliki kontejneri imaju zapremninu veu od 10 m3 i nosivost do 30.000 kg. Veliki kontejneri (transkontejneri) se koriste u pomorskom i drugim granama prometa. Veliinu kontejnera propisala je (ranije spomenuta) Meunarodna organizacija za standardizaciju (ISO International Organization for Standardization), to je usvojila i Meunarodna eljeznika unija (UIC). Prema tim propisima razlikujemo etiri tipa kontejnera, i to: od 10, 20, 30, i 40 stopa duljine i od 8 stopa irine i visine (stopa = 305 mm).4 Uvjeti koje kontejneri moraju ispunjavati: 1. otpornost od udara za vrijeme transporta 2. otpornost kontejnera kod slaganja 3. oprema za manipuliranje i privrivanje kontejnera na transportnim sredstvima 4. otpornost kontejnera protiv naprezanja kod manipuliranja 5. unutranja nepropustljivost kontejnera. 5 Podjela kontejnera s obzirom na vrstu supstrata koji primaju, razlikuju se: 4 5

kontejneri za suhi teret izotermiki kontejneri kontejneri za rasute terete kontejneri za plinove

http://www.prometna-zona.com/skladisna_tehnika-002kontejneri.php http://sh.wikipedia.org/wiki/Integralni_transport

kontejneri za tekuine.6

Izotermiki kontejneri Za razliku od drugih kontejnera, izotermiki kontejneri imaju sloene stijene od termoizolacijskog materijala to omoguuje da se odre potrebni termoizolacijski uvjeti. Odravanje predviene temperature moe se postii vlastitom izolacijom uz izvorne vanjske utjecaje. U skupini izotermikih kontejnera razlikuju se: - toplinski izoliran kontejner koji ne zahtijeva rashlaivanje i/ili grijanje, - rashladni kontejner s potronim rashladnim medijem (led, plinovi - duik, ugljini dioksid) s regulacijom isparavanja ili bez ikakve regulacije, - rashladni kontejner s rashladnim strojem (rashladnim ureajem), - izotermiki kontejner koji ima stroj za grijanje i rashladni kontejner i kontejner s grijanjem, koji ima i rashladni ureaj i ureaj za grijanje.7 U rashladnim ureajima ne mogu se koristiti otrovni ili zapaljivi mediji. Rashladni ureaj kontejnera mora posjedovati: - zrano hlaenje, - mogunost odravanja minimalne temperature u unutranjosti kontejnera pri maksimalnoj vanjskoj temperaturi, u trajanju od najvie 18 sati u danu, - automatsko ukljuavanje, - otpornost na vanjske utjecaje uvjetovane dinamikom kretanja prijevoznog sredstva i dr. Kontejneri se mogu izraivati od drveta, metala, plstike i drugih materijala, a po konstrukciji mogu biti: klasini, sklapajui, samoiskrcavajui idr. Tara kontejnera kree se izmeu 15 i 20 % od ukupne brutomase.8

6 7

http://www.prometna-zona.com/skladisna_tehnika-002kontejneri.php http://www.prometna-zona.com/skladisna_tehnika-002kontejneri.php 8 Brzak, S. Transport, pedicija i osiguranje, Puko otvoreno uilite, Zagreb, 2009., str. 24.

3. TEHNOLOGIJE TRANSPORTA KONTEJNEROM

Kontejnerizacija je transportna tehnologija kojom se postie okrupnjavanje jedinica tereta kontejnerima, prijenosom suvremenih sredstava manipulacije. Kontejnerizacija je vezana za pojam transportnog lanca od proizvoaa do potroaa (prijevoz od vrata do vrata). Sustav kontejnerizacije se moe dobro kombinirati i dopunjavati s ostalim prijevoznim tehnologijama, a naroito paletizacijom.9

Tehnologije kopnenog transporta kontejnera

Osnovne tehnologije podrazumijevaju transport robe u kontejnerima izmeu mjesta otpreme i mjesta dopreme koritenjem kopnenih naina transporta. Elemente prijevoznog procesa ovih tehnologija obavljaju sredstva cestovnog i eljeznikog transporta. Postoje horizontalni i vertikalni naini pretovara kontejnera. Tehnologije definirane za ove grupe su tehnologija transporta malih, velikih i srednjih kontenera.10 Tehnologije transporta malih kontejnera: Mali kontejneri se koriste u javnom i industrijskom transportu. Prednosti su: 1. nisu potrebna velika ulaganja u infrastrukturu i specijalizovanu opremu 2. omoguava se prijevoz poiljki po sistemu od vrata do vrata 3. ostvaruje se uteda u ambalai u odnosu na pr ijevoz nekontejnerizirane robe 4. postoji mogunost da mali konte jneri budu u potpunosti prilagoeni zahtjevima robe koja se u njima prijevozi 5. uteda u manipulaciji u odnosu na komadnu robu Nedostaci: 1. ne postoji standardizacija grupe malih kontejnera 2. zahtjevi za pretovarnim radom su vei u odnosu na druge kontejnerske tehnologije Tehnologije transporta srednjih kontenera: Srednji kontejneri su najveu primjenu nali u kombiniranom cestovno-eljeznikom i eljeznikom transportu. Transport srednjih kontejnera se obavlja primjenom sljedeih tehnologija kopnenog transporta: 1. direktan prijevoz cestom 2. direktan prijevoz eljeznicom izmeu industrijskih kolosjeka 3. otprema cestom, prijevoz i dostava na industrijski kolosjek eljeznicom 4. otprema i prijevoz eljeznicom, doprema cestom 5. otprema i doprema cestom, prijevoz eljeznicom
9 10

Brzak, S. Transport, pedicija i osiguranje, Puko otvoreno uilite, Zagreb, 2009., str. 24. http://sh.wikipedia.org/wiki/Integralni_transport

Tehnologija transporta velikih kontejnera: Ova tehnologija se najee realizira prijevozom kontejnera eljeznicom izmeu kontejnerskih terminala i njihovom dostavom do korisnika cestom. Prijevoz kontejnera eljeznicom izmeu eljeznikocestovnih terminala se organizira: 1. zatvorenim blok-vagonima 2. grupama automobila koja se uvruju u teretne vagone 3. pojedinanim automobilima koji se uvruju u teretne vagone. Drugi nain dostave je pomou dizalica.

Tehnologija kopneno-rjenog transporta kontejnera

Kod ove tehnologije mjesto otpreme i dopreme robe se nalazi na kopnu. Brodovi mogu biti specijalizirani i u tom sluaju obino se koriste samohodni brodovi razliitog kapaciteta. Prednosti: 1. uteda u energiji 2. nii trokovi transporta 3. mogunost koritenja ve postojee infrastrukture i sredstava 4. bolja zatita ovjekove okoline. Slabosti se ogledaju u maloj frekvenciji otpreme kontejnera i maloj komercijalnoj brzini prijevoza.

Tehnologija kopneno-pomorskog transporta kontejnera

Brodovi specijalizovani za prijevoz kontejnera: 1. potpuno kontejnerski brodovi 2. djelomino kontejnerski brodovi 3. izmenjivi kontejnerski brodovi 4. kontejnerski brod prevozilac paleta 5. polukontejnerski brodovi. U ovoj tehnologiji najvaniju kariku transportnog lanca ine luki konte jnerski terminali gdje se obavlja nakupljanje, pretovar i priprema kontejnera. Infrastruktura lukih terminala: 1. saobraajnice i prostor za manipulaciju 2. otvorene skladine povrine 3. prostor za parkiranje cestovnih vozila sa odgovarajuom opremom 4. obalna pretovarna mehanizacija velike nosivosti i kapaciteta 5. ostala mehanizacija za rad u terminalu 6. odvozno dovozna vozila Kod realizacije ove tehnologije u pomorskom transportu es to se koriste i brodovi opremljeni za samostalnu manipulaciju kontejnera.

Tehnologija kopneno-zranog transporta kontejnera

Kod ove tehnologije na najduem dijelu puta kontejneri se prijevoze sredstvima zranog prometa. Najee se realizira u kombinaciji sa cestovnim transportom. Pretovarne operacije sa kontejnerima na zranim lukama su utovar i istovar iz aviona i manipuliranje sa kontejnerom u avionu i manipulacije sa kontejnerom od izlaska iz aviona. U ovoj tehnologiji je postotak direktnih pretovara mnogo vei nego kod ostalih.

Tehnologija kopnenih kontejnerskih mostova

Organiziranjem kopnenog mosta za prijevoz kontejnera omoguava se ne samo skraenje vremena transporta, ve su mogue i utede u trokovima transporta. Kopneni most se formira organiziranjem kopnenih putova transporta tako da je omoguen prihvat kontejnera na jednom kraju, njihov brz prijevoz i predaja, odnosno utovar na brod u luci koja predstavlja drugi kraj kopnenog mosta. Osnovne karakteristike ove tehnologije su efikasnost i sinkronizacija aktivnosti. Posljedice koje izaziva ovakva koncepcija: 1. smanjenje znaaja nekih pomorskih puteva 2. promjene u znaaju postojeih i razvoj novih pomorskih luka 3. poveanje ulaganja u modernizaciju kopnene saobraajne infrastrukture 4. smanjenje obujma skladitenja robe u toku transporta 5. ope unaprjeenje tehnologija transporta kontejnera.

4. OZNAAVANJE KONTEJNERA
Prema konvenciji IMCO (Konvencija o osnivanju Meuvladine pomorske

savjetodavne organizacije) o sigurnosti kontejnera iz 1972. godine koja je poznata i kao "tablica sigurnosti", pod nazivom CSC na svakom se kontejneru nalazi oznaka i sadri podatke o: - nazivu zemlje koja je izdala priznanje o sigurnosti, - datumu izrade kontejnera, - identifikacijskom broju, - najveoj brutoteini i - doputenoj teini pri slaganju.11 Uz te podatke na kontejneru su i dopunske oznake kao:
11

http://www.prometna-zona.com/skladisna_tehnika-002kontejneri.php

- naziv zemlje kojoj pripada kontejner, oznaka vlasnika kontejnera, - posebne oznake koje za vlastitu evidenciju postavlja vlasnik, - kontejneri se u Hrvatskoj mogu popravljati samo u ovlatenim poduzeima. Pod jakim oteenjem kontejnera podrazumijeva se: - deformacija na veoj povrini vanjskih dijelova - strana kontejnera, pukotine ili lom na podu u unutranjosti, - savijanje ili lom uzdunih nosaa, - savijanje ili lom kutnih stijena - ukrepa i elnih nosaa i adaptera, savijanje ili pukotine dijelova poda u predjelu utovara gdje se zahvaa vilicom viliara, - oteenje brave na vratima i ostala vea oteenja. Uz to su vea su oteenja u izotermikih kontejnera sljedea: - oteenja toplinske izolacije ili rashladnih ureaja, poremeena nepropusnost i oteenje drenae, neispravnost sredstava za kontrolu. Uz tank kontejnera, moraju se kontrolirati i specifina oteenja.

6. ZAKLJUAK
Suvremene tehnologije prijevoza robe kao to je kontejnerizacija vane su za prijevoz robe na nacionalnoj i meunarodnoj razini. Kontejneri su se razvijali prema potrebama prijevoza robe, pa su postajali sve vei. Omoguavanje prijevoza robe je jako vaan za gospodarstvo jedne zemlje, a u radu je napominjeno kako se razvojem sredstava za transport razvijaju i ceste, eljeznica, zrani, pomorski i rijeni promet. Sve je podreeno brzoj i kvalitetnoj dostavi odreene robe. Suvremene tehnologije prijevoza e se sigurno i dalje mijenjati prema potrebama a sve kako bi roba bila to konkurentnija na tritu.

10

7. LITERATURA
Udbenik: Brzak, S. Transport, pedicija i osiguranje, Puko otvoreno uilite, Zagreb, 2009.

Internetske stranice: http://www.prometna-zona.com/skladisna_tehnika-002kontejneri.php http://sh.wikipedia.org/wiki/Integralni_transport http://www.scribd.com/doc/21148561/Skripta-Integralni-Transport

8. PRILOZI

Slika 1. Kontejner od 20 stopa

Slika 2. Istovar kontejnera iz broda

11