PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

PENGENALAN Sistem pendidikan di Malaysia telah mengalami beberapa anjakan paradigma dalam usaha menyampaikan maklumat daripada pengajar kepada pelajar. Sekolah Bestari merupakan salah satu agenda penting dalam memartabatkan sistem pendidikan berkualiti kepada warga pelajar dan sekaligus dapat menonjolkan Malaysia sebagai pusat kecemerlangan pendidikan bertaraf dunia di rantau ini. Pada umumnya konsep sekolah bestari diperkenalkan untuk membolehkan pelajar menjadi lebih bermaklumat (informed),

mempunyai ilmu pengetahuan (knowledge) yang mantap dan kukuh, lebih berfikir (thoughtful) untuk menggalakkan budaya berfikir secara kritis dan kreatif dan lebih aktif mencari dan menguji ilmu serta menjalankan penyelidikan.

KAEDAH PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN Kaedah pengajaran adalah satu siri tindakan guru (cara) yang sistematik bertujuan untuk mencapai objektif pengajaran yang telah ditetapkan. Kaedah pengajaran juga merupakan usaha keseluruhan yang terdiri daripada prosedur yang tersusun berdasarkan pendekatan yang dipilih (Shahabuddin Hashim, Rohizani Yaakub dan Mohd. Zohir Ahmad, 2003:22). Kaedah pengajaran dan pembelajaran terkini yang dicadangkan dalam kertas kerja ini ialah teknologi proses.

TEKNOLOGI PROSES Teknologi proses dalam pengajaran dan pembelajaran boleh didefinisikan sebagai menggunakan teknologi sebagai satu proses untuk mencapai

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

pembelajaran yang efektif. Pengajaran yang direkabentuk berdasarkan definisi Galbraith (1967) ini akan menghasilkan tenaga yang cemerlang dengan mengaplikasikan pengetahuan saintifik bagi memperoleh sistem

pengajaran dan pembelajaran yang menyeluruh. Semua teknologi proses tertumpu kepada usaha memberi perluang latihan yang mencukupi. Konsep teknologi proses ini hampir menyamai konsep sistem pengoperasian Windows dalam komputer. Sistem pengoperasian ini mengandungi pakej peraturan dan undang-undang yang standard. Pengguna tidak perlu memikir dan mencipta tatacara bagi pemprosesan data.

Teknologi proses juga selaras dengan beberapa perspektif pembelajaran. Sebagai contoh perspektif behaviorisme mencadangkan agar individu belajar melalui apa yang dilakukan. Ini bermakna pembelajaran adalah satu proses yang membolehkan pelajar mencuba pelbagai tingkahlaku dan meyimpan apa yang diminati sahaja. Pereka bentuk mestilah sentiasa mencari kaedah supaya pelajar boleh mempelajari sesuatu. Perspektif kognitivisme pula mencadangkan bahawa pelajar seharusnya membina dan memperkayakan skema mental mereka apabila pemikiran mereka dihubungkait dengan ingatan, pengaplikasian konsep atau prinsip baru. Perspektif psikologi sosial pula menekankan kepentingan komunikasi antara perorangan sebagai asas sosial bagi memperoleh pengetahuan.

Teknologi proses disusun berdaarkan kehendak individu, baik untuk pengajaran kumpulan kecil mahupun untuk kumpulan besar. Bagi individu, teknologi proses melibatkan pengajaran terancang, pengajaran sistem

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

kendiri, program tutor dan pusat pembelajaran. Manakala bagi kumpulan kecil pula, teknologi proses melibatkan pembelajaran melalui kerjasama,

permainan, simulasi dan permainan simulasi. Teknologi proses bagi kumpulan besar menumpukan kepada pembelajaran kemahiran dan

pengajaran berprogram.

Pengajaran Terancang. Pengajaran terancang memerlukan pelajar menghabiskan masa mereka memperoleh pengetahuan atau memaparkan pengetahuan yang telah diajar. Pengajaran terancang merupakan teknik pedagogi utama yang dibangunkan oleh pakar teori Skinner sebagai aplikasi eksplisit tentang prinsip teori pembelajaran operan atau teori peneguhan. Oleh itu setiap pencapaian mestilah diikuti dengan peneguhan. Pengajaran terancang mengintegrasikan beberapa prinsip pembelajaran seperti: o Objektif tingkah laku yang perlu dicapai selepas pengajaran tamat o Unit dibahagikan kepada bingkai berurutan, setiap satu mewakili maklumat kecil. Satu item ujian yang memerlukan pelajar bertindak balas disertakan dan pelajar belajar secara kendiri. o Pelajar bergerak balas kepada soalan sambil mengikuti program tersebut. Jika dijawab dengan betul, pelajar diberi item yang seterusnya. Sebaliknya, jika salah, pelajar diberikan pemulihan dan diuji dalam bentuk yang berbeza sedikit.

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

Kebaikan o Belajar kendiri. Individu belajar pada tahap kendiri pada masa dan tempat yang sesuai mengikut pilihan mereka. o Latihan dan maklum balas. Pengajaran ini memerlukan pelajar mengambil bahagian secara aktif dalam pembelajaran. Maklum balas bagi setiap percubaan perlu disediakan. o Kebolehpercayaan. Teknologi ini menyediakan format pembelajaran yang boleh dipercayai. Bahan pengajaran yang rutin boleh disediakan dalam bentuk bercetak dan sesiapa sahaja boleh mendapatinya dalam bentuk yang sama. o Keberkesanan. Banyak kajian telah dijalankan untuk membandingkan pengajaran terancang dengan pembelajaran konvensional. Hasil kajian telah menunjukkan bahawa pengajaran terancang lebih baik daripada cara-cara pengajaran lain.

Kekurangan o Reka bentuk program. Sesetengah reka bentuk bahan program adalah lemah dan bernilai rendah. o Meletihkan. Proses pengulangan pembelajaran menjadikanpelajar semakin bosan, khususnya bagi pelajar yang lemah. o Kurang interaksi sosial. Kebanyakan bahan program adalah bersifat individu. Kemahiran afektif dan antara perorangan kurang diberi tumpuan dalam pengajaran terancang.

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

Program Tutor Kaedah program tutor berstruktur memerlukan pelajar dan tutor melihat bahan pengajaran bersama-sama. Buku panduan tutor mengandungi jawapan kepada latihan; manakala buku panduan pelajar tidak mempunyai jawapan. Program tutor merupakan satu bentuk program bercabang, yakni pelajar yang cepat boleh dibiarkan melangkau kepada bahagian yang lain. Program tutor menggunakan elemen kecerdikan dan bukannya maklum balas secara ansuran seperti dalam program terancang.

Kebaikan o Pembelajaran kendiri. Program tutor juga mempunyai ciri-ciri individu seperti dalam pengajaran terancang. o Latihan dan maklum balas. Seperti dalam pengajaran terancang, program tutor memerlukan penglibatan pelajar dengan berterusan. o Kebolehpercayaan. Program tutor mempunyai kebolehpercayaan yang tinggi kerana pola pengajaran-pembelajaran diserta dengan satu set penduan pengajaran. o Keberkesanan. Keberkesanan progam tutor telah diuji melalui kajian penilaian yang dijalankan oleh Douglas Ellson.

Kekurangan o Tenaga buruh intensif. Program tutor bergantung kepada tutor sukarela. Di sekolah, tutor biasanya terdiri daripada rakan-rakan, pelajar tua, atau ibu bapa.

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

o Kos pembangunan. Kejayaan program tutor bergantung kepada reka bentuk panduan tutor dan untuk membangunkannya memerlukan banyak masa dan kemahiran.

Pengajaran Sistem Kendiri Pengajaran sistem kendiri yang dimaksudkan ialah sistem pengajaran kendiri yang baik dengan pola atau acuan untuk mengurus pengajaran. Program pengajaran ini berasal daripada program pembelejaran kemahiran yang berpendapat bahawa semua pelajar akan berjaya memperoleh kemahiran asas dalam tempoh masa dan latihan yang diperuntukkan. Dalam pembelajaran kemahiran, pelajar tidak akan dibenarkan untuk meneruskan unit berikutnya sehingga mereka telah menunjukkan kebolehan atau menmguasai penegetahuan dan kemahiran prasyaratnya terlebih dahulu. Perbezaan antara pembelajaran kemahiran dengan pengajaran sistem kendiri ialah, pengajaran kemahiran berpegang kepada konsep pembelajaran kendiri sebagai bentuk utama aktiviti pembelajaran.

Kebaikan o Belajar kendiri. Pelajar belajar mengikut tahap keupayann sendiri. Pelajar sendiri menentukan bila, apa, dan bagaimana mereka belajar. o Kecekapan. Pelajar tidak dibenarkan beralih ke unit lain yang lebih maju sehinggalah mereka menguasai prasyarat yang ditentukan. Kegagalan dalam pengajaran konvensional ialah kerana ia

membenarkan pelajar meneruskan pembelajaran walaupun tidak menguasai prasyarat.

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

o Keberkesanan. Pengajaran sistem kendiri telah menghasilkan banyak kajian berbanding dengan pengajaran sistem kendiri yang berbentuk konvensional.

Kekurangan o Kos pembangunan. Memerlukan masa yang banyak dalam

perancangan dan pembangunan bahan sokongan kerana ia termasuk dalam kerangka kerja organisasi. Setiap kursus memerlukan satu set bahan kajian tersendiri dan ini mengambil masa yang lama untuk disediakan. o Komitmen behaviorisme. Pengajar yang mengikuti pengajaran sistem kendiri, mesti berupaya menyesuaikan diri dengan struktur

behaviorisme seperti menyatakan objektif yang hendak diapai dan menjanakan ujian berdasarkan objektif tersebut. o Disiplin kendiri. Kebebasan dalam pengajaran sistem kendiri boleh menjadi masalah kepada pelajar

Pembelajaran Koperatif Pembelajaran koperatif telah mendapat perhatian di dalam kedua-dua bentuk pendidikan formal dan tidak formal. Ini kerana kesedaran bahawa keadaan di luar bilik darjah memerlukan lebih banyak aktiviti kolaboratif yang

menggunakan kerja-kerja berpasukan dalam kehidupan seharian dan juga kesedaran tentang nilai interaksi sosial untuk menjadikan pembelajaran lebih bermakna. Isu pelajar bekerja dalam kumpulan yang kecil bukan menjadi isu yang utama. Tetapi yang lebih penting ialah tahap interaksi yang mendalam

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

dan bersepakat, bertukar idea dengan pelajar lain bagi meningkatkan mutu pembelajaran yang bermakna dan mengekalkannya. Ini juga akan

menggalakkan kemahiran berfikir dan interaksi antara perorangan.

Ada pelbagai format pembelajaran koperatif yang telah dilaksanakan dan diuji kesahannya oleh para penyelidik. Mereka membincangkannya sebagai teknologi proses kerana ia selari dengan definisi: menyediakan satu pola yang spesifik, menyampaikan dalam bentuk peraturan pengoperasian, tatacara, dan bahan; pola telah distrukturkan supaya ia boleh

diimplementasikan secara berjaya oleh guru pada pelbagai tahap; dan telah diuji kesahannya melalui proses pengujian.

Dua format yang menunjukkan contoh teknologi pembelajaran koperatif ialah; Model Pembelajaran Bersama Johnson and Johnson (1993) dan Pasukan Berbantukan Individualisasi Slavin (1985).

Johnson and Johnson telah mengenalpasti bahawa maklum balas tentang pencapaian seseorang, ialah mengetahui kelancaran pencapaiannya.

Seseorang itu sendiri yang menjadi faktor yang akan menentukan kejayaannya. Modl ini terdapat empat elemen asas, iaitu: o Saling bergantungan di antara satu dengan yang lain secara positif dengan slogan Kita akan tenggelam atau berenang bersama-sama o Interaksi bersemuka o Tanggungjawab individu o Mengajar di antara perorangan dan dalam kumpulan kecil

PENDEKATAN PROSES DALAM PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

Robert

Slavin

(1985)

telah

membangunkan

satu

format

lain

bagi

pembelajaran koperatif. Model Pasukan Berbantukan Individualisasi direka bentuk khususnya untuk mengelak masalah yang dihadapi oleh pengajaran yang berprogram secara individu. Fitur-fitur model ini termasuk membenarkan pelajar untuk meneruskan sendiri pembelajarannya secara berkesan dan cekap dengan tumpuan terhadap guru dikurangkan. Format ini termasuk pengajaran secara terus kepada kumpulan kecil, diikuti oleh pengajaran secara individu dengan menggunakan bahan berprogram dan teknik kajian pasukan. Model ini mengikut pola seperti berikut: o Kumpulan mengajar o Pembentukan pasukan o Bahan pengajaran kendiri o Kajian pasukan o Skor dan pengiktirafan pasukan

Aktiviti-aktiviti

pembelajaran

yang

dilaksanakan

melalui

pembelajaran

koperatif adalah seperti permainan, simulasi, permainan simulasi dan pembelajaran masteri.

Disediakan oleh: Ana Melissa binti Zainal Norazalina bt. Mohd. Ghazali Sazali bin Saidin

meliana79@yahoo.com shay510@yahoo.com sazliem3p@yahoo.com

21 24 Mei 2007 : Hotel Capitol, Kuala Lumpur.