TABEL SINUS, COSINUS, DAN TANGEN

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
0.000
0.017
0.035
0.052
0.070
0.087
0.105
0.122
0.139
0.156
0.174
0.191
0.208
0.225
0.242
0.259
0.276
0.292
0.309
0.326
0.342
0.358
0.375
0.391
0.407
0.423
0.438
0.454
0.469
0.485
0.500
0.515
0.530
0.545
0.559
0.574
0.588
0.602
0.616
0.629
0.643
0.656
0.669
0.682
0.695
0.707

Page 1 of 2

cos
1.000
1.000
0.999
0.999
0.998
0.996
0.995
0.993
0.990
0.988
0.985
0.982
0.978
0.974
0.970
0.966
0.961
0.956
0.951
0.946
0.940
0.934
0.927
0.921
0.914
0.906
0.899
0.891
0.883
0.875
0.866
0.857
0.848
0.839
0.829
0.819
0.809
0.799
0.788
0.777
0.766
0.755
0.743
0.731
0.719
0.707

tan
0.000
0.017
0.035
0.052
0.070
0.087
0.105
0.123
0.141
0.158
0.176
0.194
0.213
0.231
0.249
0.268
0.287
0.306
0.325
0.344
0.364
0.384
0.404
0.424
0.445
0.466
0.488
0.510
0.532
0.554
0.577
0.601
0.625
0.649
0.675
0.700
0.727
0.754
0.781
0.810
0.839
0.869
0.900
0.933
0.966
1.000

45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
0.707
0.719
0.731
0.743
0.755
0.766
0.777
0.788
0.799
0.809
0.819
0.829
0.839
0.848
0.857
0.866
0.875
0.883
0.891
0.899
0.906
0.914
0.921
0.927
0.934
0.940
0.946
0.951
0.956
0.961
0.966
0.970
0.974
0.978
0.982
0.985
0.988
0.990
0.993
0.995
0.996
0.998
0.999
0.999
1.000
1.000

cos
0.707
0.695
0.682
0.669
0.656
0.643
0.629
0.616
0.602
0.588
0.574
0.559
0.545
0.530
0.515
0.500
0.485
0.469
0.454
0.438
0.423
0.407
0.391
0.375
0.358
0.342
0.326
0.309
0.292
0.276
0.259
0.242
0.225
0.208
0.191
0.174
0.156
0.139
0.122
0.105
0.087
0.070
0.052
0.035
0.017
0.000

tan
1.000
1.036
1.072
1.111
1.150
1.192
1.235
1.280
1.327
1.376
1.428
1.483
1.540
1.600
1.664
1.732
1.804
1.881
1.963
2.050
2.145
2.246
2.356
2.475
2.605
2.747
2.904
3.078
3.271
3.487
3.732
4.011
4.331
4.705
5.145
5.671
6.314
7.115
8.144
9.514
11.430
14.301
19.081
28.636
57.290
#####

90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
1.000
1.000
0.999
0.999
0.998
0.996
0.995
0.993
0.990
0.988
0.985
0.982
0.978
0.974
0.970
0.966
0.961
0.956
0.951
0.946
0.940
0.934
0.927
0.921
0.914
0.906
0.899
0.891
0.883
0.875
0.866
0.857
0.848
0.839
0.829
0.819
0.809
0.799
0.788
0.777
0.766
0.755
0.743
0.731
0.719
0.707

cos
0.000
-0.017
-0.035
-0.052
-0.070
-0.087
-0.105
-0.122
-0.139
-0.156
-0.174
-0.191
-0.208
-0.225
-0.242
-0.259
-0.276
-0.292
-0.309
-0.326
-0.342
-0.358
-0.375
-0.391
-0.407
-0.423
-0.438
-0.454
-0.469
-0.485
-0.500
-0.515
-0.530
-0.545
-0.559
-0.574
-0.588
-0.602
-0.616
-0.629
-0.643
-0.656
-0.669
-0.682
-0.695
-0.707

tan
#####
-57.29
-28.64
-19.08
-14.30
-11.43
-9.514
-8.144
-7.115
-6.314
-5.671
-5.145
-4.705
-4.331
-4.011
-3.732
-3.487
-3.271
-3.078
-2.904
-2.747
-2.605
-2.475
-2.356
-2.246
-2.145
-2.050
-1.963
-1.881
-1.804
-1.732
-1.664
-1.600
-1.540
-1.483
-1.428
-1.376
-1.327
-1.280
-1.235
-1.192
-1.150
-1.111
-1.072
-1.036
-1.000

135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
0.707
0.695
0.682
0.669
0.656
0.643
0.629
0.616
0.602
0.588
0.574
0.559
0.545
0.530
0.515
0.500
0.485
0.469
0.454
0.438
0.423
0.407
0.391
0.375
0.358
0.342
0.326
0.309
0.292
0.276
0.259
0.242
0.225
0.208
0.191
0.174
0.156
0.139
0.122
0.105
0.087
0.070
0.052
0.035
0.017
0.000

cos
-0.707
-0.719
-0.731
-0.743
-0.755
-0.766
-0.777
-0.788
-0.799
-0.809
-0.819
-0.829
-0.839
-0.848
-0.857
-0.866
-0.875
-0.883
-0.891
-0.899
-0.906
-0.914
-0.921
-0.927
-0.934
-0.940
-0.946
-0.951
-0.956
-0.961
-0.966
-0.970
-0.974
-0.978
-0.982
-0.985
-0.988
-0.990
-0.993
-0.995
-0.996
-0.998
-0.999
-0.999
-1.000
-1.000

tan
-1.000
-0.966
-0.933
-0.900
-0.869
-0.839
-0.810
-0.781
-0.754
-0.727
-0.700
-0.675
-0.649
-0.625
-0.601
-0.577
-0.554
-0.532
-0.510
-0.488
-0.466
-0.445
-0.424
-0.404
-0.384
-0.364
-0.344
-0.325
-0.306
-0.287
-0.268
-0.249
-0.231
-0.213
-0.194
-0.176
-0.158
-0.141
-0.123
-0.105
-0.087
-0.070
-0.052
-0.035
-0.017
0.000

MGMP Fisika SMA Negeri 9 Kota Tangerang Selatan

http://mgmpfisikasma9.wordpress.com

TABEL SINUS, COSINUS, DAN TANGEN

180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
0.000
-0.017
-0.035
-0.052
-0.070
-0.087
-0.105
-0.122
-0.139
-0.156
-0.174
-0.191
-0.208
-0.225
-0.242
-0.259
-0.276
-0.292
-0.309
-0.326
-0.342
-0.358
-0.375
-0.391
-0.407
-0.423
-0.438
-0.454
-0.469
-0.485
-0.500
-0.515
-0.530
-0.545
-0.559
-0.574
-0.588
-0.602
-0.616
-0.629
-0.643
-0.656
-0.669
-0.682
-0.695
-0.707

cos
-1.000
-1.000
-0.999
-0.999
-0.998
-0.996
-0.995
-0.993
-0.990
-0.988
-0.985
-0.982
-0.978
-0.974
-0.970
-0.966
-0.961
-0.956
-0.951
-0.946
-0.940
-0.934
-0.927
-0.921
-0.914
-0.906
-0.899
-0.891
-0.883
-0.875
-0.866
-0.857
-0.848
-0.839
-0.829
-0.819
-0.809
-0.799
-0.788
-0.777
-0.766
-0.755
-0.743
-0.731
-0.719
-0.707

Page 2 of 2

tan
0.000
0.017
0.035
0.052
0.070
0.087
0.105
0.123
0.141
0.158
0.176
0.194
0.213
0.231
0.249
0.268
0.287
0.306
0.325
0.344
0.364
0.384
0.404
0.424
0.445
0.466
0.488
0.510
0.532
0.554
0.577
0.601
0.625
0.649
0.675
0.700
0.727
0.754
0.781
0.810
0.839
0.869
0.900
0.933
0.966
1.000

225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
-0.707
-0.719
-0.731
-0.743
-0.755
-0.766
-0.777
-0.788
-0.799
-0.809
-0.819
-0.829
-0.839
-0.848
-0.857
-0.866
-0.875
-0.883
-0.891
-0.899
-0.906
-0.914
-0.921
-0.927
-0.934
-0.940
-0.946
-0.951
-0.956
-0.961
-0.966
-0.970
-0.974
-0.978
-0.982
-0.985
-0.988
-0.990
-0.993
-0.995
-0.996
-0.998
-0.999
-0.999
-1.000
-1.000

cos
-0.707
-0.695
-0.682
-0.669
-0.656
-0.643
-0.629
-0.616
-0.602
-0.588
-0.574
-0.559
-0.545
-0.530
-0.515
-0.500
-0.485
-0.469
-0.454
-0.438
-0.423
-0.407
-0.391
-0.375
-0.358
-0.342
-0.326
-0.309
-0.292
-0.276
-0.259
-0.242
-0.225
-0.208
-0.191
-0.174
-0.156
-0.139
-0.122
-0.105
-0.087
-0.070
-0.052
-0.035
-0.017
0.000

tan
1.000
1.036
1.072
1.111
1.150
1.192
1.235
1.280
1.327
1.376
1.428
1.483
1.540
1.600
1.664
1.732
1.804
1.881
1.963
2.050
2.145
2.246
2.356
2.475
2.605
2.747
2.904
3.078
3.271
3.487
3.732
4.011
4.331
4.705
5.145
5.671
6.314
7.115
8.144
9.514
11.430
14.301
19.081
28.636
57.290
#####

270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
-1.000
-1.000
-0.999
-0.999
-0.998
-0.996
-0.995
-0.993
-0.990
-0.988
-0.985
-0.982
-0.978
-0.974
-0.970
-0.966
-0.961
-0.956
-0.951
-0.946
-0.940
-0.934
-0.927
-0.921
-0.914
-0.906
-0.899
-0.891
-0.883
-0.875
-0.866
-0.857
-0.848
-0.839
-0.829
-0.819
-0.809
-0.799
-0.788
-0.777
-0.766
-0.755
-0.743
-0.731
-0.719
-0.707

cos
0.000
0.017
0.035
0.052
0.070
0.087
0.105
0.122
0.139
0.156
0.174
0.191
0.208
0.225
0.242
0.259
0.276
0.292
0.309
0.326
0.342
0.358
0.375
0.391
0.407
0.423
0.438
0.454
0.469
0.485
0.500
0.515
0.530
0.545
0.559
0.574
0.588
0.602
0.616
0.629
0.643
0.656
0.669
0.682
0.695
0.707

tan
#####
-57.29
-28.64
-19.08
-14.30
-11.43
-9.514
-8.144
-7.115
-6.314
-5.671
-5.145
-4.705
-4.331
-4.011
-3.732
-3.487
-3.271
-3.078
-2.904
-2.747
-2.605
-2.475
-2.356
-2.246
-2.145
-2.050
-1.963
-1.881
-1.804
-1.732
-1.664
-1.600
-1.540
-1.483
-1.428
-1.376
-1.327
-1.280
-1.235
-1.192
-1.150
-1.111
-1.072
-1.036
-1.000

315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360

o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

sin
-0.707
-0.695
-0.682
-0.669
-0.656
-0.643
-0.629
-0.616
-0.602
-0.588
-0.574
-0.559
-0.545
-0.530
-0.515
-0.500
-0.485
-0.469
-0.454
-0.438
-0.423
-0.407
-0.391
-0.375
-0.358
-0.342
-0.326
-0.309
-0.292
-0.276
-0.259
-0.242
-0.225
-0.208
-0.191
-0.174
-0.156
-0.139
-0.122
-0.105
-0.087
-0.070
-0.052
-0.035
-0.017
0.000

cos
0.707
0.719
0.731
0.743
0.755
0.766
0.777
0.788
0.799
0.809
0.819
0.829
0.839
0.848
0.857
0.866
0.875
0.883
0.891
0.899
0.906
0.914
0.921
0.927
0.934
0.940
0.946
0.951
0.956
0.961
0.966
0.970
0.974
0.978
0.982
0.985
0.988
0.990
0.993
0.995
0.996
0.998
0.999
0.999
1.000
1.000

tan
-1.000
-0.966
-0.933
-0.900
-0.869
-0.839
-0.810
-0.781
-0.754
-0.727
-0.700
-0.675
-0.649
-0.625
-0.601
-0.577
-0.554
-0.532
-0.510
-0.488
-0.466
-0.445
-0.424
-0.404
-0.384
-0.364
-0.344
-0.325
-0.306
-0.287
-0.268
-0.249
-0.231
-0.213
-0.194
-0.176
-0.158
-0.141
-0.123
-0.105
-0.087
-0.070
-0.052
-0.035
-0.017
0.000

MGMP Fisika SMA Negeri 9 Kota Tangerang Selatan

http://mgmpfisikasma9.wordpress.com

Teorema Pythagoras

Contoh Soal:
Hitunglah panjang sisi x yang belum diketahui, pada
segitiga siku-siku berikut ini :
Jawab :
x
(a)
x2 = 122 + 52
= 144 + 25
12
= 169
5
x = 169 = 13

Apabila diketahui panjang dua sisi segitiga siku-siku, maka panjang

sisi yang ketiga dapat dihitung dengan Teorema Pythagoras.
B

Teorema Pythagoras :

AB2 = AC2 + BC2

c

atau

Teorema Pythagoras

c2 = a2 + b2

Jawab :

(b)
C

432 = x2 + 192
x2 = 432 - 192
= 1849 361
= 1488
x = 1488 = 38,57460
38,57

x
19

43
1

Perbandingan Trigonometri

Perbandingan Trigonometri

Sinus, Cosinus dan Tangen

g
irin
im
sis
=
sa
nu
ote
hip

depan

Hubungan perbandingan trigonometri segitiga siku-siku pada

koordinat Cartesius ditunjukkan sbb. :
y

B(x,y)

sisi depan

sin = sisi miring

r
y

samping

sisi depan
BC
sin = sisi miring =
AB

sisi samping

cos = sisi miring

tan =

AC
AB

sisi samping

cos = sisi miring

x

BC
AC

Hubungan nilai sin dan besar sudut dapat dilihat pada tabel sinus
4

Perbandingan Trigonometri
y

csc =

1
sin

1
cot =
tan

1
y/

= 1 x r/ y =

r
y

Hubungan

B(x,y)

)
x

x
A

)
O

x
cos = r

sec kebalikan dari cos

sec = r
x

y
r

csc kebalikan dari sin

csc =

y
tan = x

cot kebalikan dari tan

x
cot = y

sin =

1
x
= y = 1 x x/ y =
/x
y

B(x,y)
r

antara cos, sin, dan tan

dengan sec, csc dan cot
adalah kebalikannya.

y
= x

Secan, Cosecan dan Cotangen (sec, csc dan cot)

Perbandingan secan, cosecan dan

cotangen tersebut adalah sbb. :
1
1
r
sec =
= x/ = 1 x r/x =
cos
x
r

x
= r

Catatan:

sisi depan
samping

Perbandingan Trigonometri
Perbandingan trigonometri selain sinus, cosinus
dan tangen ada perbandingan yang lain, yaitu
secan, cosecan dan cotangen.

sisi depan

tan = samping

y
= r

r
y
6

DENGAN PENDEKATAN

Y
F

Fy

Pendekatan
Trigonometri

VEKTOR KOMPONEN
DAN
RESULTAN BEBERAPA VEKTOR

Vektor
Komponen

Vektor Komponen
F adalah:
Fx dan Fy.

Fx

Besar vektor
komponen.
Fx = F.cos
Fy = F.sin

TRIGONOMETRI
7

Kwadran II

Kwadran I
Y

Pendekatan
Trigonometri

Sinus positif

90o 90o

sin positif

Semua positif
Hubungan antara
besar sudut (), jarijari (r), komponen x,
dan komponen y.

r
90o 90o

360o

Kwadran III
Tangen positif

Kwadran I
Y

Sinus sin =y/r

Cosinus cos=x/r
Tangen tan=y/x

sem positif
F

Fy

Pendekatan
Trigonometri

Kwadran II

Fx = F.cos

Fx

Fy = F.sin

Kwadran IV

Kwadran III

Kwadran IV

Cosinus positif

tan positif

cos positif

Pendekatan
Trigonometri

sin positif

Kwadran I

Kwadran II

sem positif

sin positif

Fx

Fx = F.cos

F.(-cos(180o-))
F.(-cos )

Fy = F.sin
F.sin(180o-)

tan positif

F.(-cos(-180o))
F.(-cos )

Fx

Fy = F.sin
F.(-sin(-180o))

F.sin
Kwadran III

sem positif

Fx = F.cos

Fy

Kwadran I
Y

Pendekatan
Trigonometri

Kwadran II

10

Fy

F.(-sin )

Kwadran IV

Kwadran III

Kwadran IV

cos positif

tan positif

cos positif

11

12

Kwadran II

Kwadran I
Y

sin positif

Sudut Istimewa

sem positif

Pendekatan
Trigonometri

F.cos(360o-)
F.cos

Fx

Fy = F.sin
F.(-sin(360o-))

0o

30o

45o

60o

90o

sin

1/ 0
2

1/ 1
2

1/ 2
2

1/ 3
2

1/ 4
2

cos

1/ 4
2

1/ 3
2

1/ 2
2

1/ 1
2

1/ 0
2

tan

sin/

F.(-sin )

Fy

Kwadran III

Pendekatan
Trigonometri

Fx = F.cos

Untuk besar sudut yang lain

Kwadran IV

tan positif

(0o

cos

s/d 360o) lihat pada tabel !

cos positif
13

Y
FR

Fy

Pendekatan
Trigonometri

Vektor Komponen FR.

adalah Fx dan Fy.
Resultan Vektor
Komponen Fx dan Fy
adalah FR.

Fx

Besarnya:
FR2 = Fx2+Fy2

Resultan
Beberapa
Vektor
Pendekatan
Trigonometri

Resultan
Vektor

14

Resultan dari

F2

Besar FR.

FR2 = Fx2+ Fy2

F3

FR = Fx2+Fy2

vektor F1, F2, F3, dan

F4 adalah FR.

F1

FR = Fx2+ Fy2
Besar Fx dan Fy.

F4

Fx=F1x+F2x+F3x+F4x
Fy=F1y+F2y+F3y+F4y

15

F4

Diketahui:

F1

FR = Fx2+ Fy2
Arah FR :

Perhatikan gambar di
samping!

Besar FR :
F1

F2

F3

Contoh Soal

Ingat!

tan = Fy / Fx
= . derajat
(lihat tabel)

Pendekatan
Trigonometri

Pendekatan
Trigonometri

Arah
Resultan
Vektor

16

F2

17

Hitunglah:
a.Komponen masing-

F3

Jadi arah FR =
derajat terhadap
sumbu X positif.

F1=20 N, F2=25 N
F3=30 N, F4=40 N,
sedangkan besar
sudutnya =60o,
=30o, j=45o, =60o.

F4

masing vektor.
b.Besar Fx.
c.Besar Fy.
d.Besar FR
e.Arah FR

18