PENGHAKIMANOLEH: HAKIM RAIHAN ABD.

KARIM Pengenalan: Rayuan ini telah dibawa oleh pihak perayu dan pada kesimpulan hujahan yang diberikan; mereka telah membenarkan akibat secara langsung yang mana telah saya rujuk di dalam penghakiman ini. Satu ringkasan ringkas mengenai hujahan utama yang mana telah diguna pakai dalam keputusan mahkamah akan turut disampaikan. Sebab-sebab keputusan secara bertulis juga disertakan. Rayuan telah dibawa dari Mahkamah Tinggi dan ia adalah berkenaan perkara pokok yang sama. Walaupun perayu adalah berbeza dalam setiap rayuan, pihak responden adalah pihak yang sama. Oleh sebab ini, semasa rayuan dibuat semasa perbicaraan, telah diputuskan dengan kebenaran dari semua kaunsel sebelum mahkamah mendengar semua rayuan dari pihak perayu dalam setiap rayuan diikuti dengan mendengar hujahan balas dari kaunsel di pihak responden. Rayuan yang didengar, bukanlah mengikut seperti mana yang diusulkan, tetapi mengikut perkaitan dengan hujahan yang dibawa kedua-dua belah pihak di mahkamah bawahan. Kedua dua rayuan ini dibuat berdasarkan keputusan Mahkamah Tinggi dan rayuan ini adalah berkenaan perkara pokok yang sama. Pihak perayu dan responden bagi kes rayuan ini adalah pihak pihak yang sama. Rayuan adalah diperdengarkan dari pihak perayu terlebih dahulu diikuti oleh pihak responden. Rayuan didengar, bukan berdasarkan perkara lain yang dikemukakan, tetapi perlulah berdasarkan hujahan berdasarkan perkara pokok yang dibawa di mahkamah sebelum ini. Peguam Norizan membawa hujahan pertama di pihak perayu, diikuti oleh Peguam Azri Aizat yang membawa hujahan kedua pihak perayu. Diikuti oleh Peguam Nor Azlinda yang membawa hujahan pertama pihak responden dn kemudian diikuti oleh Peguam Athirah yang membawa hujahan kedua pihak responden. Perayu dalam membuat rayuan ini merupakan sekumpulan Orang Asli.

Latar belakang Di Mahkamah Tinggi, orang asli membawa tindakan meminta injuksi dikeluarkan kepada Syarikat dan Pengarah Alam Sekitar atas hujahan bahawa: 1. Kebenaran yang diberikan kepada syarikat oleh pihak berkuasa negeri adalah tidal ah kerana tidak mematuhi Undang-undang Persekutuan yang mengawasi aktiviti yang disebutkan dengan menghormati hak orang asli untuk meneliti Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling yang dikeluarkan defendan. Mahkamah Tinggi telah menolak hujahan mereka dengan mengusulkan: 1. Undang-undang yang bersesuaian untuk digunapakai dalam hal ini bukanlah Undang-undang Perekutuan tetapi Undang-undang Negeri jadi tiada perlanggaran dalam hal ini. 2. Pihak plaintif tidak mempunyai locus standi di dalam perkara ini sebagaimana mereka gagal menunjukkan mereka menderita sebarang kecederaan atau kerugian atas kesan daripada keputusan kerajaan untuk membina empayar itu.

Hakim yang mendengar hujahan bagi perkara yang diusulkan telah menolak hujahan yang telah dikeluarkan oleh pihak perayu. Beliau juga telah membuat keputusan menyebelahi pihak responden. Penghakiman bagi pihak hakim boleh dilihat dalam kes di mahkamah sebelum ini. Responden pertama,Ekrim Holding Engineering Sdn. Bhd. telah diberikan satu projek besar di dalam negeri Sarawak iaitu membina empangan yang kedua terbesar di Asia Tenggara. Telah dinyatakan di dalam Ordinan Negeri bahawa tiada sekatan dalam apa-apa jua berkaitan dengan pembinaan empangan. Aka Kualiti Alam Sekeliling pula memerlukan satu salinan Penilaian kesan Kepada Alam Sekeliling. Laporan ini perlulah dikeluarkan kepada umum, yang mana akan menerima kesan daripada aktiviti berkenaan, Perayu,orang-orang ini mempunyai hak untuk membuat apa-apa perwakilan kepada kerajaan berkenaan projek berkenaan jka terdapat sebarang keraguan di pihak mereka. Ekrim telah meneruskan projek selepas semua pembersihan didapatkan dari pihak berkuasa berkenaan, Pejabat Tanah dan Kementerian Alam Sekeliling. Penilaian Kesan Kepada Kualiti ALam Sekeliling juga dikeluarkan tetapi tidak dikeluarkan kepada umum.

Perayu, orang asli telah mengadu bahawa mereka telah membuat aduan bahawa projek empangan yang akan dijalankan oleh pihak responden akan memberi kesan besar kepada tanah,takungan buatan dan kawasan tadahan air. Seluruh tanah yang akan terkesan daripada projek empangan itu adalah milik kerajaan negeri Sarawak. Selain daripada ini, tiada sebarang persengketaan. Walaupun telah dinyatakan secara jelas bahawa di dalam undang undang, tanah ini merupakan hak milik kerajaan negeri Sarawak, sekumpulan besar orang asli menjalankan aktiviti mereka di kawasan terbabit menurut undangundang adat. Pihak perayu terdiri daripada pelbagai kaum orang asli.Menjadi persoalan bahawa projek berkenaan akan memberi halangan kepada penghidupan dan cara hidup orang asli ini. Walaubagaimanapun, juga menjadi persoalan bahawa semua yang akan menerima kesan daripada projek berkenaan, segala permasalahan akan diselesaikan oleh kerajaan negeri. Segala hak nenek moyang dan adat akan ditafsirkan menurut Akta Tanah Sarawak, (Sarawak Bah. 81). Dalam kata lain, kerajaan negeri Sarawak akan menghalang penghidupan dan cara hidup kepada semua kawasan yang menerima akibat daripada projek berkenaan tertakluk pada undang-undang yang wujud di dalam negeri berkenaan.

Hujahan hujahan kaunsel Dalam kes seperti yang telah dibicarakan dalam mahkamah sebelum ini, perayu menyatakan bahawa kebenaran yang diberikan kepada syarikat oleh pihak berkuasa negeri adalah tidak sah kerana tidak mematuhi undang-undang persekutuan yang mengawasi aktiviti yang disebutkan dengan menghormati hak orang asli untuk meneliti Penilaian Kesan kepada Alam Sekeliling yang dikeluarkan responden. Walaubagaimanapun, Mahkamah Tinggi telah menolak hujahan mereka dengan menyatakan undang undang yang bersesuaian untuk digunapakai dalam hal ini bukanlah undang undang persekutuan tetapi undang undang negeri jadi tiada perlanggaran dalam hal ini. Mahkamah Tinggi juga menyatakan pihak plaintif tidak mempunyai locus standi di dalam hal ini sebagaimana mereka gagal menunjukkan mereka menderita sebarang kecederaan atau kerugian atas kesan daripada keputusan kerajaan untuk membina empangan itu. . Ekrim meneruskan projek pembinaan empangan tersebut setelah mendapat kebenaran daripada pihak yang sepatutnya, termasuk Pegawai Tanah dan Menteri Alam Sekitar. Penilaian Kesan kepada Alam Sekeliling telah dilakukan tetapi tidak dikemukakan kepada orang awam. Perintah injuksi yang dipohon oleh Perayu terhadap Responden dan Pengarah Alam Sekitar adalah tidak relevan kerana pihak Responden adalah bertindak mengikut undang-undang yang sepatutnya iaitu mengikut Ordinan tersebut. Seksyen 2 AKAS memberikan definisi mengenai alam sekeliling iaitu faktorfaktor fizikal bagi kawasan di sekeliling manusia termasuk tanah, air, udara, iklim, bunyi, bau, rasa, faktor biologi bagi binantang-binatang dan tumbuh-tumbuhan dan faktor-faktor sosial astetika. Ordinan tersebut juga memberikan definisi yang sama. Perkara 74 Perlembagaan Persekutuan dan dibaca bersekali dengan Jadual Kesembilan meletakkan tanah sebagai suatu perkara perundangan di bawah Senarai Negeri. Perkara 74(2) jelas sekali menyatakan bahawa Badan Perundangan Negeri boleh membuat undang-undang mengenai mana-mana perkara yang disebutkan di dalam Senarai Negeri atau Senarai Bersama. Parlimen jelas sekali tidak mempunyai kuasa terhadap projek ini kerana butir 11(b) Senarai Persekutuan ada menyatakan bahawa kerja-kerja Persekutuan dan kuasa, termasuk bekalan air, sungai dan terusan, kecuali yang kesemuanya terletak dalam satu Negeri... Projek pembinaan empangan ini adalah berkaitan dengan tanah dan sungai di Negeri Sarawak sahaja. Oleh itu, ini jelas menunjukkan bahawa Parlimen tidak mempunyai kuasa untuk campur tangan dalam projek tersebut.

Tambahan pula, Perkara 95B(1)(a) menyatakan bahawa tambahan kepada Senarai 2 yang dinyatakan di dalam Jadual Kesembilan adalah sebahagian daripada Senarai Negeri dan bukannya Senarai Persekutuan atau Senarai Bersama. Butir 20 Senarai 2A menyatakan mengenai bekalan dan perkhidmatan air. Jadi ini jelas menunjukkan bahawa pembinaan empangan yang mana melibatkan bekalan dan perkhidmatan air adalah di bawah kuasa kerajaan Negeri. Selain itu, butir 2(a) dan 6(c) Senarai Negeri Jadual Kesembilan jelas menunjukkan bahawa tanah dan air adalah terletak di bawah kuasa kerajaan negeri. Butir 13 Senarai 3A juga jelas menyatakan bahawa bekalan kuasa air dan letrik yang dijanakuasakan oleh kuasa air adalah terletak di bawah kuasa kerajaan Negeri Sarawak. Projek empangan ini adalah di tanah dan sungai milik kerajaan Sarawak sepenuhnya. Peguam Athirah mewakili responden membawa hujahan kedua iaitu pihak perayu tidak mempunyai locus standi. Mereka gagal membuktikan bahawa mereka telah mengalami kecederaan atau kerosakan spesifik akibat daripada keputusan kerajaan untuk meneruskan pembinaan empangan tersebut. Di sini, kerajaan negeri Sarawak mempunyai hak untuk membuat keputusan meneruskan rancangan pembinaan empangan atau pembinaan apa-apa bangunan, di atas mana-mana tanah, di kawasan di dalam negeri Sarawak sendiri. Ini tertakluk di bawah Artikel 2 klausa (b) dan (d), Senarai Negeri, di bawah Jadual 9 Pelembagaan Persekutuan. Di bawah Artikel tersebut, kerajaan negeri mempunyai kuasa ke atas tanah kecuali bagi kawasan-kawasan di bawah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya. Tambahan pula, di bawah Artikel 13, hak ke atas harta benda, tiada sesiapa akan dirampas haknya melainkan dinyatakan di bawah undang-undang. Undang-undang juga akan menyediakan gantirugi yang secukupnya. Kaum peribumi mempunyai hak ke atas tanah-tanah di negeri Sarawak namun ianya telah dinyatakan di bawah undang-undang dan remedi yang sewajarnya diberikan adalah gantirugi bukannya perintah injuksi. Di bawah seksyen 34(A)(8), Akta Kualiti Persekitaran, jika ada sesiapa yang meneruskan projek tanpa persetujuan Direktor Jeneral adalah bersalah. Jika kesalahan itu tertakluk di bawah kesalahan jenayah, di mana adanya penalty dan bukan gantirugi, tiada individu yang berhak mengambil tindakan.

Telah diperjelaskan serba ringkas mengenai hujahan yang dibawakan pihak responden yang dipersetujui oleh hakim di mahkamah sebelum ini. Sekarang saya membawakan serba ringkas hujahan kaunsel kaunsel yang mewakili perayu. Peguam Norizan membawa hujahan yang mana menyatakan undang-undang yang terpakai ialah undang-undang persekutuan. Maka, persetujuan kebenaran untuk memulakan projek empangan yang diterima oleh defendan pertama iaitu syarikat Ekrim Hydro Engineering Sdn. Bhd. daripada pihak berkuasa negeri adalah tidak sah. Perkara 74(1) menjelaskan kuasa parlimen di Malaysia untuk membuat undangundang hanya merangkumi Senarai Persekutuan dan Senarai Bersama dalam Jadual Kesembilan Perlembagaan Persekutuan. Antara bidang kuasanya iaitu perkara 11 (a), (b)dan (c) di dalam Senarai pesekutuan berkaitan dengan penghasilan, pembekalan dan pengedaran kuasa air serta elektrik dan kerjakerja untuk menghasilkan dan membekal kuasa dan tenaga. Dengan ini jelas menunjukkan bahawa projek pembinaan empangan oleh defendan adalah merupakan salah satu bidang kuasa di bawah undang-undang persekutuan. Di bawah undang-undang persekutuan terdapat akta mengenai peraturanperaturan dan garis panduan yang perlu dituruti untuk membolehkan satu empangan dibina. Akta tersebut ialah Akta Kualiti Alam sekeliling 1974 (AKAS).akta ini adalah berkuat kuasa terhadap semua negeri di Malaysia di bawah Syeksyen 1 ss 1. Syeksyen 34A memperuntukkan garis panduan untuk defendan pertama menjalankan projek hidroelektrik empangan. Pertama, pihak defendan perlu mendapatkan kelulusan Pengarah Alam Sekitar di mana pihak defendan gagal bahkan pihak defendan memperoleh kelulusan daripada Pejabat Tanah Negeri dan Kementerian Alam Sekitar di mana ia bukan sepertimana di bawah peruntukan s.34A(1). Kemudian pihak defendan perlu menyediakan satu laporan Penilaian Kesan kepada Alam Sekeliling (PKAS) kepada Ketua Pengarah tersebut dan harus disediakan untuk orang awam iaitu pihak plaintif. Walaubangaimanapun pihak defendan tidak menyediakan laporan PKAS tersebut terhadap plaintif walaupun laporan tersebut telah diperolehi. Tambahan lagi, melalui laporan PKAS orang awam perlu dijemput membuat komen ke atas projek empangan tersebut kepada panel kajian. Di sini pihak defendan sekali lagi gagal untuk mendapatkan komen dan berunding dengan orang awam mengenai laporan PKAS. Ini menunjukkan kemungkinan besar bahawa pihak defendan mempunyai motif jahat atau malafide di atas tindakan defendan tidak menyediakan laporan PKAS terhadap plaintif-plaintif. Oleh itu pihak defendan telah melanggar s.34 Akta Kualiti Alam Sekitar di bawah perundangan persekutuan.

Memandangkan kawasan hutan tersebut dihuni oleh beratus ahli pribumi iaitu pihak plaintif, projek pembinaan empangan tersebut akan menjejaskan kehidupan mereka seperti rumah dan tanah mereka akan terbinasa. Mereka akan menderita jauh lebih dan secara langsung berbanding dengan orang awam lain kerana tanah dan hutan bukan sahaja mata pencarian tetapi adalah kehidupan itu sendiri, yang merupakan asas kewujudan social, kebudayaan dan keagamaan mereka sebagai penduduk asal, adalah cukup sebagai justifikasi bahawa pihak plaintif mempunyai kepentingan mustahak supaya kedudukan undang-undang mereka diisytiharkan.dengan ini hak untuk mendapatkan sesalinan PKAS dan membuat komen terhadap projek hidroelektrik empangan oleh pihak plaintif adalah merupakan satu hak yang patut diberikan. Kes yang boleh menyokong ialah kes dari luar negara iaitu kes Commonwealth of Australia & Anor v. State of Tasmania & Ors . Isu utama kes ini ialah menentukan bidang kuasa perundangan sama ada persekutuan atau negeri dalam pembinaan empangan. Hakim-hakim di Mahkamah Tinggi Australia memuat keputusan bahawa perundangan yang patut diaplikasikan ialah perundangan persekutuan. Oleh itu seperti di dalam kes ini bidangkuasa yang patut diaplikasikan ialah perundangan persekutuan.

Isu isu Dalam memberi penghakiman saya,saya medapati perkaitan antara hujahan yang disamaikan oleh kedua dua pihak boleh dibahagikan kepada dua isu utama. (1) Pengaplikasian Akta Kualiti Alam Sekeliling1974 terhadap projek (2) Sama ada pihak perayu mempunyai locus standi dalam perkara ini. Isu pertama: Pengaplikasian Akta Kualiti Alam Sekeliling terhadap projek Saya bersetuju dengan apa yang telah diperjelaskan oleh Senior Kaunsel Azlinda di pihak responden yang menyatakan bahawa, pembinaan empangan mengikut Ordinan Sumber Asli 1949 (ordinan tersebut) bukan Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 (AKAS) seperti yang telah dikemukakan oleh pihak perayu. Saya mengambil perhatian bahawa, selepas pindaan (Perintah pindaan 1987)yang dikemukakan dilakukan terhadap AKAS, maka ia adalah tidak terpakai di sebarang projek di dalam negeri Sarawak. Seksyen 2 AKAS memberi pendefinisian yang menyatakan bahawa alam sekeliling sebagai faktor-faktor fizikal bagi kawasan di sekeliling manusia termasuk tanah, air, udara, iklim, bunyi, bau, rasa, faktor biologi bagi binatangbinatang dan tumbuh-tumbuhan dan faktor-faktor sosial astetika. Pendefinisian yang diberikan oleh ordinan tersebut adalah sama dengan AKAS. Perkara 74 Perlembagaan Persekutuan menyebut bahawa Badan Perundangan Negeri boleh membuat undang undang mengenai mana mana perkara yang disebutkan di dalam Senarai Negeri atau Senarai Bersama. Ini perlulah dibaca bersekali dengan Jadual Kesembilan yang meletakkan tanah di dalam kuasa kerajaan negeri. Perkara 74 (2) juga menunjukkan bahawa Badan Perundangan Negeri boleh membuat undang-undang mengenai mana-mana perkara yang disebutkan di dalam Senarai Negeri atau Senarai Bersama. Perkara 77 juga jelas menunjukkan bahawa Badan Perundangan Negeri adalah berkuasa membuat undang-undang mengenai apa apa perkara yang tidak disebutkan dalam mana-mana senarai yang dinyatakan dalam Jadual Kesembilan. Perkara 95B(1)(a) menyatakan bahawa tambahan kepada Senarai 2 yang dinyatakan di dalam Jadual Kesembilan adalah sebahagian daripada Senarai Negeri dan bukannya Senarai Persekutuan atau Senarai Bersama.

Butiran dari Jadual Kesembilan Butir 2(a) dan 6(a) Senarai Negeri Jadual Kesembilan juga memberikan tafsiran yang jelas menunjukkan bahawa tanah dan air adalah terletak di bawah kuasa kerajaan negeri. Ini dapat dilihat di bawah: (1) Butir 2(a) dalam Senarai II ( Senarai Negeri) yang mana menjelaskan tentang pembangunan tanah sebagai subjek (2) Butir 6(c) juga di dalam senarai II, yang mana subjek kepada Senarai Persekutuan, air ( termasuk bekalan air, sungai dan saliran) Saya meneliti bahawa parlimen tidak mempunyai kuasa untuk membincangkan mengenai projek di dalam kes ini. Hal ini jelas ditunjukkan didalam penafsiran terhadap Butir 11 (b) Senarai Persekutuan yang mana menyatakan Butir 11 (b) Senarai Pertama ( Senarai Persekutuan ) yang menyatakan : (11) Kerjakerja Persekutuan termasuk ( a ) . ( b ) bekalan air, sungai dan terusan, kecuali yang kesemuanya terletak dalam satu Negeri. Sekali lagi saya meneliti perkaitan antara Butir 13 Senarai IIIA yang dikemukakan oleh pihak responden yang mana menyatakan: Butir 13 Senarai IIIA ( Penambahan kepada Senarai Bersama untuk negeri Sabah dan Sarawak ) yang mana sabagai subjek legislatif: Penghasilan, pengagihan dan pembekalan kuasa air dan kuasa elektik yang dijanakan oleh air . Butir 20 Senarai IIA juga menjelaskan mengenai bekalan dan perkhidmatan air. Butir-butir yang diambil dari jadual kesembilan ini jelas membuktikan pembinaan empangan yang melibatkan bekalan dan perkhidmatan air adalah di bawah kuasa Negeri.

Setelah saya meneliti perkara yang bersangkut paut dengan permasalahan antara bidang kuasa Negeri dan bidang kuasa Persekutuan, perlulah diingat adalah Parlimen adalah tidak digalakkan melebihkan perkara berkaitan kuasa perlembagaan oleh sesebuah Negeri terhadap Persekutuan. Apabila mahkamah menafsirkan perkara berkaitan dengan aspek di dalam perundangan Persekutuan dan Negeri, sebrang perubahan yang dilakukan terhadap kuasa legislative perlulah dibaca bagi mengelakkan percanggahan antara kedua duanya. Seperti yang telah diperjelaskan oleh Gywer CJ dalam kes Re The Central Provinces & Berar Sales of Motor Spirit & Lubricants Taxation Act 1938 AIR 1939 FC 1: an endeavour must be made to solve it, as the Judicial Committee have said, by having recourse to the context and scheme of the Act, and a reconciliation attempted between two apparently conflicting jurisdictions.. Setelah melihat dengan teliti hujahan Senior Kaunsel Norizan bagi pihak perayu yang menyatakan bahawa Perkara 74(1) yang memberi kuasa kepada Parlimen untuk membuat undang-undang yang merangkumi Senarai Persekutuan dan Senarai Bersama dalam Jadual Kesembilan Perlembagaan Persekutuan, kerana Perkara 74 (1) yang dibawakan bersekali dengan Butir 11 (b) menunjukkan bahawa parlimen adalah tidak mempunyai kuasa terhadap projek ini. Selain itu, saya juga melihat pengaplikasian Seksyen 34 A AKAS yang mana memperuntukkan garis panduan untuk defendan pertama menjalankan projek empangan adalah tidak terpakai atas dasar undang-undang yang terpakai bagi pelaksanaan projek ini adalah undang undang negeri bukan undang undang persekutuan, seperti AKAS. Jadi, saya melihat bahawa perbuatan defendan pertama tidak mengeluarkan kepada orang awam laporan Penilaian Kesan kepada Kualiti Alam Sekeliling (PKAS) seperti yang diperuntukkan oleh Seksyen 34 (1) adalah relevan dan diterima kerana defendan tertakluk kepada ordinan tersebut, bukannya AKAS. Seperti yang dikemukakan oleh Senior Kaunsel Norizan, defendan gagal mendapatkan komen daripada orang awam mengenai laporan PKAS, namun saya melihat perbuatan beliau mengenepikan hal ini adalah diterima kerana sekali lagi defendan tidak tertakluk kepada AKAS.

Isu kedua: Sama ada pihak perayu mempunyai locus standi dalam perkara