Onafhankelijk departementsblad van het departement Rechtsgeleerdheid Universiteit Utrecht, nr 24.

2, winter 2013

Recht Kunst en Cultuur

Creativiteit als inspiratiebron

Ewoud Hondius Kunst en Recht: tien jaar in de aandacht Kunstmatige kinderporno Uitkomst of pervers?

mr. A.G. Moszkowicz Van het tableau geschrapt!

Voorwoord
Creativiteit
Een nieuw jaar is aangebroken en dat betekent ook weer een nieuwe Juncto in de schappen! Ditmaal met het thema Recht, Kunst en Cultuur. Een zeer breed thema dat ver van ons spreekwoordelijk juridische bed af lijkt te staan. Je kunt hierbij natuurlijk denken aan cabaret, muziek, beeldende kunst, film, boeken, dans, een bezoek aan een museum of het gaan naar een concert. Iets wat we waarschijnlijk allemaal wel eens gedaan hebben. Maar ligt het thema dan inderdaad zo ver weg van de juristenwereld? In de rubriek Naast je studie vind je daarom Bij de overheid rust tot nog toe een grote verantwoordelijkheid om kunst en cultuur te bevorderen. Zo worden er subsidies verleend ten behoeve van kunstenaars of kunstinstellingen, is de omstreden BTW-verhoging voor podium kunsten in 2011 van 6% naar 19% in 2012 weer teruggedraaid en konden kunstenaars tot 1 januari 2012 zelfs een speciale uitkering aan vragen (Wet werk en inkomen kunstenaars) om hun carrire op gang te laten komen. Ook privaatrechtelijk rijzen er veel vragen. Wat als je een vals exemplaar koopt? En wat als je daar later achter komt, nadat je er net 1.000.000,- voor hebt betaald. Wie wordt eigenaar van een gestolen kunstwerk en wanneer? Hoe worden deze werken beschermd en heeft een kunstenaar een absoluut recht van vrijheid van meningsuiting? De redactie heeft hard haar best gedaan om een kleurrijk palet aan artikels te schrijven omtrent dit thema. Uiteraard komt de recente kunstroof welke plaatsvond in oktober 2012 in Rotterdam aan bod en kom je te weten wanneer je je paddle al dan niet in de lucht moet steken bij een veilingkoop. Ewoud Hondius neemt ons in vogelvlucht mee de literatuur in, uit vijf verschillende stelsels over de afgelopen tien jaren met betrekking tot (beeldende) kunst en recht. Over de in opspraak geraakte Russische feministische punkbank Pussy Riot wordt de vraag gesteld of hun arrestatie tijdens de politieke protestactie tegen de herverkiezing van Lilach Zalait Hoofdredacteur 2012/2013 Namens de gehele redactie, Creativiteit en originaliteit onderscheiden je vaak van de massa en is niet alleen een voorrecht in de kunst- en cultuurwereld maar kan ook zeer handig zijn voor je toekomstige, al dan niet juridische, loopbaan. Denk jij deze eigenschappen te bezitten? Blader dan snl door naar pagina 64! Verder in deze Juncto kantoorspecials over Van Doorne en Simmons & Simmons (p.44), een interview met voormalig Juncto hoofdredacteur en politiek verslaggeefster bij Nu.nl, Lise Witteman (p.10). Daarnaast kun je lezen hoe ons oud-redactielid Tessa Schuitemaker het er van af brengt op lawschool in Washington (p.53). onder andere verslagen over activiteiten welke afgelopen semester hebben plaatsgevonden. Zo kun je lezen hoe het Juridisch Studenten Congres 2012 met als thema Crisis en Recht verlopen is (p.60) en hoe het UUMUN (Utrecht University Model United Nations) is vergaan in Cambridge. Tipje van de sluijer: de Utrechtse studenten hebben maar liefst 12 prijzen in de wacht gesleept! Verder zal de verjaardag van de JSVU, het negende lustrum, vanaf eind februari weer gevierd worden. Met als thema Lawsome zal het dit jaar groots aangepakt worden (p.56). Rechten studeren betekent natuurlijk net alleen in de boeken zitten. Utrechtse rechtenstudenten zijn maar wt creatief. De ene danst in zijn of haar vrije tijd, de ander staat op het toneel, zingt, speelt in een band, is DJ, schildert of schrijft gedichten. Om nog maar niet te spreken van de vele thema-verkleedfeestjes. Maar er is meer! president Poetin een gerechtvaardigde beperking van vrijheid van meningsuiting opleverde.

Voorwoord 1

Inhoud
Editie 24.2/ Winter 2013

Actualiteit
Redactiestelling p.5 Column Petra van Driel: Levenslust p.9 In de spotlight Lise Witteman p.10 De Flex-BV - p.13 Van het tableau geschrapt! p.16 Nieuws, Tips en Tricks p.18

Thema: Recht, Kunst en Cultuur

Waar gaat dat heen met die kunst? p.21 Column Inge van der Linden: Zesjescultuur p.25 Pussy Riot: Virgin Mary, redeem us of Putin p.27 Eenmaal, andermaal, verkocht: p.30 Kunstmatige kinderporno: uitkomst of pervers? p.35 Kunst en Recht: tien jaar in de aandacht p.30

Carrire
Colofon
Juncto is het onafhankelijke blad van het departement Rechtsgeleerdheid van de Uni versiteit Utrecht. Juncto wordt uitge geven door Juridische Studenten Vereniging te Utrecht en verschijnt vier maal per jaar in een oplage van 2000 exemplaren. Het blad is gratis verkrijgbaar in de onderwijs gebouwen en instituten van de faculteit, alsmede in de Onderwijswinkel Rechtsgeleerdheid.

Medewerkers aan dit nummer

Eva Bindels, Quirine Dechesne, Fenna Douwenga, Petra van Driel, Ewoud Hondius, Noortje Machiels en Maurits Rabbie

Druk
Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf, Barneveld Ingezonden stukken, alsmede bijdragen van de faculteit en de JSVU, vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten en/of te weigeren.

Kantoorspecial Van Doorne p.45 Kantoorspecial Simmons & Simmons p.48

Website
http://www.dejuncto.nl

Postadres
JSVU B.V. Jansveld 44, 3512 BH Utrecht

Auteursrecht
Juncto wordt mede mogelijk gemaakt door inkomsten uit advertenties, advertorials en kantorenspecials. Deze onderdelen vallen buiten de onafhankelijkheid van de redactie. Het copyright van de artikelen/fotos ligt bij de auteurs/fotografen. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder toestemming van de auteurs.

E-mail
Juncto@jsvu.nl Voor inlichtingen over adverteren kunt u contact opnemen met de Commissaris Extern van de jsvu: e bestuur@jsvu.nl t (030) 240 08 11 f (030) 236 74 75

Hoofdredacteur
Lilach Zalait

Eindredactie
Lilach Zalait

Naast je studie
Study abroad Tessa Schuitemaker - Lawschool in de VS p.53 UUMUN in Cambridge: work hard, play hard p.54 LAWSOME, het 9e lustrum der JSVU komt er aan! p.56 Het Eggens Applconcours p.58 Juridisch Studenten Congres 2012 Crisis & Recht p.60 Boek Sonja Ortmans Recht uit het hart p.62

Redactie
Marcel Ren Bamberg, Joukje Baur, Christaan Bos, Mark Devilee, Emma Dirksen, Tatjana Janssen, Lennart Jilesen,Yasemin Karadavut, Gwenn Korteweg, Inge van der Linden, Leroy Pinas, Mark Posthumus, Chaya Sikken

Raad van Advies

L. Esser, L. Beerthuizen, M. Devilee

Vormgeving
Studio Maaike Klijn, Breda

2 Onrechtmatige publicaties

Inhoudsopgave 3

Actualiteit
In de eerste rubriek kun je kennis maken met onze redactie leden. Ditmaal wordt besproken wat zij vinden van het feit dat mr. Moszkowicz uit zijn ambt is gezet. In de spotlight staat volledig in het teken van Lise Witteman, voormalig hoofdredacteur van de Juncto en politiek journalist bij Nu.nI. Daarnaast heeft Juncto handige tips en opmerkelijk juridisch nieuws voor je op een rij gezet op de pagina Nieuws, Tips en Tricks en uiteraard ook in deze Juncto de terugkerende column van Petra van Driel.
Redactiestelling p.5 Column Levenslust p.9 In de spotlight Lise Witteman p.10 De Flex-BV p.13 Van het tableau geschrapt! p.16 Nieuws, Tips en Tricks p.18

Redactieleden
Het zal niemand zijn ontgaan maar op 30 oktober j.l. heeft het onafhankelijk tuchtcollege van de advocatuur, de Raad van Discipline, beslist dat mr. A.M. Moszkowicz , indien de tuchtrechter in hoger beroep (Hof van Discipline) dit bekrachtigt, geschrapt wordt van het tableau met als gevolg dat hij het advocatenberoep niet meer mag uitoefenen. De toezichthouder, de deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten, klaagde over het op grote schaal overtreden van de beroepsregels voor contante betalingen en die voor bijscholing en jaarstukken.1 Schrapping is de zwaarste maatregel, die in 2012 tot nu toe acht keer is opgelegd. Ook in die gevallen ging het vaak om zaken als financile wanorde, slechte rechtsbijstand, niet verschijnen op zittingen, slechte communicatie, tegenwerken deken en gebrek aan inzicht of spijt. Toch gaat het om een zeer ingrijpende maatregel. Het is dan ook de vraag of deze maatregel wel proportioneel is ten opzichte van de gevolgen. Wat denken onze redactieleden hier van? Zij gaven hun reactie op de stelling: De maat regel van de Raad van Discipline om mr. Moszkowicz uit zijn ambt te zetten is passend en redelijk.

Marcel Ren Bamberg

Strafpleiten is een toneelstuk opvoeren en de regels kennen. Een ingewikkeld schouwspel waarin waarheid onderhevig is aan bewijsstukken en handige trucs van de advocaat. Moszckowicz is op dat toneel een uitblinker, zo dacht ik, maar het tegendeel is waar. Het is nooit een toneelstuk geweest. Moszkowicz toont ook buiten het talentvol, brallerig pleiten om een toneelstuk te willen spelen, met de minste vorm van realiteitsbesef. Financieel stinkt het. Dat ligt aan het systeem, niet

aan mij, vindt Mosz kowicz. Clinten worden niet door u maar door stagiairs verdedigd. Ik heb er 2000. Dan moeten ze maar niet met zovelen zijn, dat ligt niet aan mij. U laat zich al jaren niet bijscholen, tegen beloften in. Dat ligt aan een ernstig ziek familielid, niet aan mij. Regels kennen is een eerste stap.

Regels naleven is iets heel anders. Het is passend en redelijk om mr. Moszkowicz uit zijn ambt te zetten.

Joukje Baur
De zaak Moszkowicz was voor iedereen een schokkende zaak. Een bekende advocaat als

Het is hem louter verboden om het advocatenberoep nog uit te oefenen, waardoor andere juridische beroepen nog altijd binnen handbereik liggen. Gecasht is er bovendien al... Hebt u vooral geen medelijden. Mark Devilee
Redactieleden 5

Mr. Moszkowicz die door heel Nederland werd gezien als een gerespecteerde advocaat is uit zijn ambt gezet. Vind ik de maatregel passend? Mijns inziens was de maatregel van de Raad van discipline een passende maat regel. Juist omdat hij zo bekend is, was het van belang dat het tuchtcollege liet zien dat dit soort gedrag niet wordt geaccepteerd binnen de advocatuur. Mr. Moszkowicz vertoonde uitermate onacceptabel gedrag en moet zoals elkander persoon daar nu de consequenties van inzien. Helaas zal dit voor Mr. Moszkowicz betekenen dat hij zijn beroep niet meer zal kunnen uitoefenen.

zou hebben geschrapt van het tableau ,

op televisie, dat had hij maar eerder moeten bedenken.

en een sanctie lijkt passend. De tuchtrechter is met de maatregel echter sterk afgeweken van hetgeen de deken had geadviseerd. De maatregel is zodanig ingrijpend dat het door sommigen als onproportioneel wordt gezien. Ik meen persoonlijk echter dat, ongeacht de zeer ingrijpende gevolgen voor meneer Moszkowicz, de integriteit van de advocatuur boven alles gewaarborgd moet blijven. Gezien zijn eigen woorden en eerdere bestraffingen door de tuchtrechter lijkt het erop dat Bram Moszkowicz zijn fouten niet inziet en zijn voorbeeldfunctie als advocaat zijnde compleet veronachtzaamt. Ik vind de maatregel dan ook passend en redelijk.

Moszkowicz heeft het vertrouwen in de advocatuur van vooral zijn clinten geschonden, toch heeft hij in onze maatschappij een soort voorbeeldfunctie. Wanneer iemand zich niet aan de regels houdt zullen hiervoor consequenties gelden. Gwenn Korteweg
radvocaat heeft de Raad daarmee tegen zich in het harnas gejaagd. Hoewel ik denk dat de Raad van Discipline met de zaak-Moszkowicz een voorbeeld heeft willen stellen voor alle andere advocaten, en het de zwaarst mogelijke maatregel is, zijn er harde bewijzen gevonden en werden alle klachten gegrond verklaard. Afgaande op de uitspraak van de tuchtrechter lapte de BNer meerdere beroepsregels aan zijn laars. Er valt dus wel degelijk wat te zeggen voor deze zware straf. En is deze straf dan ook proportioneel? Ik denk het wel, omdat het net als het einde van de Mayakalender ook een sprookje is dat deze uitspraak voor Moszkowicz het einde van de wereld zal betekenen. Het is hem louter verboden om het advocatenberoep nog uit te oefenen, waardoor andere juridische beroepen nog altijd binnen handbereik liggen. Gecasht is er bovendien al.. Hebt u vooral geen medelijden.

dan zouden er vanuit politiek Den Haag gegarandeerd geluiden zijn gekomen, over dat de wanordelijkheden binnen de advocatuur aan banden moeten worden gelegd. Politiek Den Haag zou het toezicht op de advocatuur met wetgeving aan banden hebben gelegd en het toezicht op de advocatuur naar de raad voor de rechtspraak hebben overgeheveld. Hierdoor zou het niet meer aan de beroepsgroep zelf zijn om te bepalen wat de regels zijn en wie er geschorst wordt maar zou het in de handen van de raad voor de rechtspraak komen te liggen. Dit moest voorkomen worden.

Gwenn Korteweg
Moszkowicz is een advocaat, een advocaat weet beter dan menig mens dat hij zich aan de regels moet houden. Hij is natuurlijk naast advocaat ook een BN-er en staat bijna dagelijks in de belangstelling van de media. Moszkowicz heeft het vertrouwen in de advocatuur van vooral zijn clinten geschonden, toch heeft hij in onze maatschappij een soort voorbeeldfunctie. Wanneer iemand zich niet aan de regels houdt zullen hiervoor consequenties gelden. Ik acht het voorstel van de deken echter passender, volledige schrapping van het tableau is naar mijn mening een te zware maatregel. Moszkowicz moet wel op zijn vingers getikt worden. Mijns inziens is de uitspraak inzake de beledigingen door Moszkowicz van de raad van discipline passend. Kritiek op een rechter mag, maar beledigen is voor iedere advocaat uit den boze. Waarom zou Moszkowicz een uitzondering zijn?

Christiaan Bos
Eigenlijk heb ik mij ondanks alle nieuwsberichten en commotie rond Moskowicz onvoldoende verdiept in het hele gebeuren. Uiteraard is het een bijzonder ingrijpende maatregel, toch moet in het achterhoofd gehouden worden dat de beste man al over de vijftig is en hoogstwaarschijnlijk verre van krap bij kas zit. Ik denk dat het tuchtcollege hiermee vooral een statement heeft willen maken en wellicht anders was besloten over het lot van een jonge strafadvocaat met een bloeiende carrire in het vooruitzicht.

Emma Dirksen
Moszkowicz is weliswaar een bekende NLer en de bekendste Nederlandse advocaat, dit betekent niet dat er voor hem andere (minder strenge of strengere) maatstaven zouden moeten gelden. Ik denk dat we wat dat betreft ervan uit mogen gaan dat de Raad van Discipline Moszkowicz zaak heeft behandeld als ieder andere zaak, en anders is het aan het Hof van Discipline om dit recht te zetten. De klachten aan het adres van Moszkowicz lijken mij ernstig en kunnen inderdaad, na een zorgvuldige bestudering van de zaak, grond zijn voor schrapping van het tableau.

Yasemin Karadavut
De maatregel van de Raad van Discipline is een ingrijpende maatregel maar naar mijn mening wel terecht. In andere zaken waarbij (voor ons onbekende) advocaten uit hun ambt werden gezet waren de klachten vergelijkbaar met die van Moszokowicz en naar mijn mening mag dan hierin bij het bepalen van een strafmaatregel geen onderscheid worden gemaakt. Ja, de gevolgen zullen zeer ingrijpend zijn voor een gepassioneerde pleiter zoals Moszkowicz maar hij is een ervaren advocaat die had moeten weten wat voor gevolgen zijn daden kunnen hebben. Moszkowicz moet zich als advocaat naar mijn mening net als alle andere advocaten houden aan de beroepsregels en daarvoor mag geen onderscheid worden gemaakt nu hij als bekende strafpleiter in Nederland bekend staat. Dat hij niet verder wil gaan als jurist, zoals hij aangaf

Leroy Pinas
Allereerst vind ik het een ingrijpende maatregel om een advocaat van het tableau te schrappen. De consequenties zijn enorm. Vanuit welke hoek je het ook bekijkt, is het hoe dan ook een persoonlijk drama. Daarnaast moet er ook niet te licht worden gedacht over de clinten, die zich hebben beklaagd. Wat betreft de straf kan ik mij niet aan de indruk onttrekken dat de raad hiermee een voorbeeld heeft willen stellen. Daarnaast heeft ontegenzeggelijk de stugge proceshouding van Moskowicz meegespeeld. Al met al lijkt het me passender en redelijker om Bram

Inge van der Linden

Advocaten nemen een bijzondere positie in als bemiddelaar tussen het publiek en de rechterlijke macht. Het is cruciaal dat er vertrouwd kan worden op hun integriteit. Meneer Moszkowicz heeft dit vertrouwen ernstig geschaad

Mark Devilee
Dat Moszkowicz kwaad bloed heeft gezet bij de Raad van Discipline door niet te verschij nen op zijn eigen zitting staat wat mij betreft buiten kijf. Tegelijkertijd stelde hij in RTL Boulevard dat veel advocaten de in 2010 ingevoerde beroepsregels voor contante betalingen niet eens kennen, en vroeg hij zich openlijk af waarom haast geen enkele advocaat, maar uitgerekend hij wel wordt gecontroleerd op die beroepsregels. De glamou-

Lennart Jilesen
De Raad van Discipline wil met deze daad laten zien dat ze zelf in staat is om orde op zaken te stellen. Dit staat namelijk ter discussie in politiek Den Haag. Op het moment dat het onafhankelijk tuchtcollege van de advocatuur, de Raad van Discipline, mr. A. M. Moszkowicz niet

Al met al lijkt het me passender en redelijker om Bram Moszkowicz een lichtere straf op te leggen. Zeker in relatie tot andere beroepstakken, waar je wel heel wat moet hebben misdaan om een beroepsverbod opgelegd te krijgen. Leroy Pinas
Redactieleden 7

6 Redactieleden

Moszkowicz een lichtere straf op te leggen. Zeker in relatie tot andere beroeps takken, waar je wel heel wat moet hebben misdaan om een beroepsverbod opgelegd te krijgen.

Column Ik ben ervan overtuigd dat een advocaat - laat staan een topadvocaat als Bram Moszkowicz altijd de belangen van de clint voorop moet hebben staan. Als de ene na de andere klacht binnenkomt, ben je naar mijn mening die belangen allang uit het oog ver loren. Chaya Sikken

Levenslust
Tekst door Petra van Driel Zo nu en dan maak ik zulke gestoorde dingen mee, dat ik na afloop even in bomen moet klimmen of op een tafel moet dansen om weer normaal te worden. Zie hier een willekeurige avond in de Poema. Anders dan anders, was ik er meer dan op tijd en bovendien volledig nuchter. Enerzijds was dat handig, want voor mijn neus ging al gelijk iemand tegen de vlakte op de dansvloer. Anderzijds had ik liever minder helder gezien, want naast me stond iemand z hard uit de maat te dansen dat ik bijna ging meedoen. Het is al moeilijk genoeg. Omdat ik duidelijk dreigde te verzanden in onzin, ging ik alleen verder. Alleen verder gaan, kan ontzettend gezellig zijn, vind ik zelf. Als aardige mensen een gesprek aanknopen en niemand zijn best doet om aardig gevonden te worden, maar gewoon zichzelf is. Dan is daarmee alles goed voor de tijd dat het gesprek duurt. Ik ging naast een jong stel zitten. Zij studeert rechten, hij ook zoiets. Vergeten waar het echt om gaat, noemde ik mijn boek en verwees naar de Juncto. Toen ik zo oud was als die twee -gisteren ongeveervoelde ik me haast onsterfelijk.Voor altijd 21. Op goed geluk op zoek naar alles en ja, geluk. Recente gebeurtenissen echter, maken dat mijn beleving nu wel anders is. Tegengesteld. Zo kreeg mijn vader kanker, en nog een keer, maar dat terzijde. Het relativeert dingen; laat me realiseren. Dat van mijn boek vinden mensen meestal wel interessant, hoewel dat niet de reden is De jongen had zo zijn eigen idee over het verhaal. Het antwoord kwam in zijn vraag: Avonturen van een meisje dat denkt dat ze alles kan en alles kan krijgen wat ze wil? En dan erachter komt dat ze niet alles kan krijgen wat ze wil? Het klonk wel voor de hand liggend, dus liet ik het maar voor wat het was. Het was geen tijd voor moeilijke gesprekken. De clou was daarentegen, dat het meisje in het verhaal ontdekte dat ze alles al heeft. En dat is ook een kunst. van het bestaan ervan. Hoe fictie en soms ook non-fictie als in elkaar gevlochten tot n geworden zijn. Met als leidraad de avonturen van n meisje in het bijzonder, waarbij ik natuurlijk putte uit mijn eigen voorstellingen, wensen en warrigheid. Meer werk van Petra is te vinden op petravandriel.nl

Chaya Sikken
Ik ben ervan overtuigd dat een advocaat - laat staan een topadvocaat als Bram Moszkowicz altijd de belangen van de clint voorop moet hebben staan. Als de ene na de andere klacht binnenkomt, ben je naar mijn mening die belangen allang uit het oog verloren. Daarbij komt dat een advocaat een voorbeeldfunctie vervult en ik ben van mening dat wanneer iemand meerdere malen essentile beroeps regels schendt, diegene het op een gegeven moment niet meer verdient om het beroep van advocaat uit te oefenen. Bovendien vraag ik mij af of Mosz kowicz er zelf berhaupt nog wel waarde aan hecht en hij niet veel liever de bekende Nederlander uithangt. Helemaal met de stelling eens dus.

8 Redactieleden

Column 9

Actualiteit

Toen wij (Lilach en ik) op vrijdag 26 oktober jl. met haar afspraken in Grand Caf Quignon vreesden wij nog even dat Lise zou afzeggen. Het was een periode waarin de inkomens

gelukt zijn met de journalistiek, dan was ik wellicht alsnog de kant van het recht opgegaan. Een ander argument om rechten te doen, was voor Lise dat zij veel ruimte had om dingen naast haar studie te doen. Zoals het vicevoorzitterschap bij de Utrecht Debating Society. Tijdens mijn studie had ik qua vakken echt een pretpakket. Je kon toen geloof ik 4 stromingen kiezen. Ik volgde het algemene traject met veel vakken in de hoek van internationaal recht en rechtstheorie waarin de grondslagen van het recht duidelijk zichtbaar worden. Na het afronden van mijn bachelor heb ik een tussenjaar genomen. In dat jaar heb ik een zomer gewerkt bij De Vries Juristen, daar heb ik een jurisprudentiedatabase aangelegd over ontgrondingen. Het was verschrikkelijk saai, maar ja ik had een zwager wonen in Amerika en wilde graag de Amerikaanse verkiezingen bijwonen. Dus moest er geld in het laatje komen. Na het tussenjaar was ze n van de 15 gelukkigen die werden uitgekozen voor de master Journalistiek & Media aan de UvA. Indien dit niet was gelukt, was de master Rechtsfilosofie in Leiden een alternatief geweest. Op dat rechtsgebied kun je veel gebruik maken van je analytisch vermogen bij fundamentele

In de Spotlight Lise Witteman

Tekst door Leroy Pinas

afhankelijke zorgpremie nog niet op de kaart stond, maar de code radiostilte rond de onderhandelingen stond op het punt te worden doorbroken. Gelukkig bleek ons pessimisme overbodig.

Opleiding
Vanaf 2005 tot 2008 studeerde Lise rechten aan de Universiteit van Utrecht: Ik had eigenlijk altijd al de ambitie om de journalistiek in te gaan. Maar zoals jullie waarschijnlijk wel bekend is, staan de hogescholen voor journalistiek niet al te best aangeschreven. Om de beter bekend staande master Journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam te kunnen volgen moest ik echter wel eerst een bachelor halen in een ander vak. Geschiedenis had ik bijvoorbeeld ook voor kunnen kiezen, maar rechten ligt naar mijn mening redelijk in de lijn met journalistiek; Met een kritische blik leer je naar de maatschappij te kijken. Kijk, wij hebben met zn allen besloten dat we het zo regelen, maar in hoeverre is dat legitiem? Het recht beschrijft het fundament.Vanaf daar kun je verder kijken. Daarnaast speelde ook mee dat er veel juristen in mijn familie zijn. Mocht het niet

In deze rubriek In de spotlight laten wij je dit keer kennismaken met Lise Witteman, politiek verslaggever van de website Nu.nl. En dat is niet zonder reden. Zij is namelijk voormalig-hoofdredacteur van dit departementsbladblad (collegejaar: 2006-2007) en studeerde rechten aan de Universiteit van Utrecht. Voor ons genoeg redenen om haar te benaderen voor een interview.

Toen wij (Lilach en ik) op vrijdag 26 oktober jl. met haar afspraken in Grand Caf Quignon vreesden wij nog even dat Lise zou afzeggen. Het was een periode waarin de inkomensafhankelijke zorgpremie nog niet op de kaart stond, maar de code radiostilte rond de onderhandelingen stond op het punt te worden doorbroken. Gelukkig bleek ons pessimisme overbodig.

journalistiek; Met een kritische blik leer je naar de maatschappij te kijken. Kijk, wij hebben met zn allen besloten dat we het zo regelen, maar in hoeverre is dat legitiem? Het recht beschrijft het fundament.Vanaf daar kun je verder kijken. Daarnaast speelde ook mee dat er veel juristen in mijn familie zijn. Mocht het niet gelukt zijn met de journalistiek, dan was ik wellicht alsnog de kant van het recht opgegaan. Een ander argument om rechten te doen, was voor Lise dat zij veel ruimte had om dingen naast haar studie te doen. Zoals het vicevoorzitterschap bij de Utrecht Debating Society. Tijdens mijn studie had ik qua vakken echt een pretpakket. Je kon toen geloof ik 4 stro-

mingen kiezen. Ik volgde het algemene traject met veel vakken in de hoek van internationaal recht en rechtstheorie waarin de grondslagen van het recht duidelijk zichtbaar worden. Na het afronden van mijn bachelor heb ik een tussenjaar genomen. In dat jaar heb ik een zomer gewerkt bij De Vries Juristen, daar heb ik een jurisprudentiedatabase aangelegd over ontgrondingen. Het was verschrikkelijk saai, maar ja ik had een zwager wonen in Amerika en wilde graag de Amerikaanse verkiezingen bijwonen. Dus moest er geld in het laatje komen.

Opleiding
Vanaf 2005 tot 2008 studeerde Lise rechten aan de Universiteit van Utrecht: Ik had eigenlijk altijd al de ambitie om de journalistiek in te gaan. Maar zoals jullie waarschijnlijk wel bekend is, staan de hogescholen voor journalistiek niet al te best aangeschreven. Om de beter bekend staande master Journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam te kunnen volgen moest ik echter wel eerst een bachelor halen in een ander vak. Geschiedenis had ik bijvoorbeeld ook voor kunnen kiezen, maar rechten ligt naar mijn mening redelijk in de lijn met

Mocht het niet gelukt zijn met de jour nalistiek, dan was ik wellicht alsnog de kant van het recht opgegaan.
In de Spotlight met Lise Witteman 11

10 In de Spotlight met Lise Witteman

vraagstukken als schuld en boete. Uiteindelijk is de journaliste afgestudeerd met de scriptie Europa op papier. Hierin heeft zij onderzoek gedaan naar de berichtgeving over de Euro pese Unie, een logisch gevolg nadat ze bij rechten had geleerd hoeveel de Europese Unie in de melk te brokkelen heeft. Conclusie was dat de journalistieke controle tekortschoot, terwijl Brussel steeds meer zeggenschap kreeg over het wel en wee van de burgers.

Column Bij Nu.nl krijg ik de kans om zelf eigen verhalen te maken, waar ik goed kan gedijen. Het is geen verouderde, vast geroeste redactie. Op een moderne wijze brengen we nieuws.
veel aandacht en de kwestie heeft nog een vervolg gekregen bij de Raad voor de Journalistiek. Maar zelf vind ik verhalen die ik schreef over bijvoorbeeld overheden die zich te veel inlieten met lobbys interessanter, terwijl die natuurlijk minder aandacht hebben gekregen. Andere ervaring in Den Haag deed Lise op als stagiaire bij de Eerste Kamerfractie van D66. Daar kwam haar rechtenstudie goed van pas: De gedachte achter de Eerste Kamer is dat alle wetsvoorstellen op zijn merites worden beoordeeld. In praktijk stemmen de fracties echter 9 van de 10 keer hetzelfde als de Tweede Kamerfractie. Maar het was zeker een hele veelzijdige periode. D66 had destijds slechts twee senatoren waardoor ook voor een stagiaire als ik allerlei uiteenlopende wetsvoorstellen voorbij kwamen: van de Crisis en Herstelwet tot seks met dieren. Transparantie van het politieke beleid heeft Lise hoog in het vaandel staan. De Wet Openbaarheid van Bestuur vormt daarbij een belangrijk instrument. Zo spande zij recentelijk (tevergeefs) een kort geding aan tegen het Ministerie van Financin. Een half jaar gelden werd het Wandelgangen-akkoord afgesloten tussen VVD, CDA, D66, GroenLinks en de ChristenUnie. Het Ministerie wilde niet aan mijn WOB-verzoek voldoen om voor de verkiezingen inzage te geven in de opties en cijfers die tijdens de onderhandelingen op tafel hadden gelegen. Een recentelijk voorbeeld van een succesvol beroep op de WOB is een verhaal over Shell en de Nederlandse overheid. Uit stukken en correspondentie opgevraagd bij de ministeries van Buitenlandse Zaken en Economische zaken, bleek dat de overheid de multinational voornaNaast dat de bachelor Rechtsgeleerdheid de opstap was voor haar master, was de opleiding ook voor Lises huidige werk van toegevoegde waarde: Ik ben van mening dat mijn studie een goede basis is geweest voor de politieke verslaggeving. melijk beschermt, terwijl de oliemaatschappij voorwerp is van discussie over milieuvervuiling en corruptie in Nigeria. Tekst door Mark Devilee

Juncto
In het collegejaar 2006-2007 was Lise de hoofdredactrice van dit blad. Het kwam eigenlijk zomaar voorbij. De vacature was onderdeel zon JSVU-mailinglist en ik dacht ik probeer t gewoon, ook al was ik pas tweedejaars en vrij jong. Gedurende mijn jaar als hoofdredactrice hebben we de website gelanceerd. Hoewel het toen vooral een soort archief was. Ook was de onafhankelijkheid behouden een belangrijk doel. We hebben in het blad meer aandacht besteed aan de faculteit en het departement met een kritische blik gevolgd. Als voorbeeld kan ik daarbij noemen de houding van docenten, die uit zichzelf niet echt ondernemend zijn de kwaliteit van de studie op te krikken. Daarnaast hebben we ieder nummer interviews gedaan met politici, die rechten hadden gestudeerd. Naast deze studiegerelateerde rubrieken was er ook ruimte voor andere zaken: We hebben iets ludieks in het blad gebracht, zoals een doorlopende advocatensoap. Het juristenleven gaat immers om meer dan alleen wetten.

Hoe flex is de Flex BV?

Op 1 oktober 2012, net na de deadline van Juncto 24.1, was de invoering van de door ondernemend Nederland luid toegejuichte Wet vereenvoudiging en flexibilisering BV-Recht (hierna: Wet Flex BV) een feit. Uit recent onderzoek1 blijkt dat n op de vijf studenten tijdens of na de studie wil gaan ondernemen en dat UU-studenten de besloten vennootschap daarbij als meest ingezette juridische vorm kennen. Nu ons departement bij uitgave van deze Juncto ook nog eens om en nabij de duizend studenten telt die de Master Recht en onderneming volgen, werd het tijd dat Juncto eens polshoogte ging nemen.

Ambities
De parlementair verslaggever heeft nog wel een aantal to-do wensen op haar lijstje staan: In Amsterdam heb je bijvoorbeeld De Balie. Zoiets proberen we nu met een paar mensen ook in Utrecht te krijgen. Daarnaast wil ik me misschien ook nog ontwikkelen op het gebied van interviewen, al dan niet op tv. Je kunt Lise Witteman volgen op twitter via @LiseWitteman

In dit artikel wordt daarbij allereerst ingezoomd op de ratio van de Wet Flex BV.Vervolgens wordt stilgestaan bij de grootste gevolgen van de wet, waarna de houdbaarheid van het Besluit kwalificatie buitenlandse rechtsvormen - uiteraard met inachtneming van de met de invoering van de Wet Flex BV meegebrachte ontwikkelingen - wordt getoetst.

betrekking op de vele dwingende bepalingen die het BV-Recht kende. Deze dwingende bepalingen vormen belemmeringen voor de startende ondernemer. De Wet Flex BV heeft geprobeerd veel van deze dwingende bepalingen te versoepelen of te schrappen, waardoor de rechtspersoon BV aantrekkelijker en bereik baar moet worden voor meer ondernemers. NB:Voor de goede orde merk ik op dat de term Flex BV slechts verwijst naar de BV zoals we die nu kennen onder het flexibelere BV-recht. De Flex BV is geen nieuwe rechtsvorm; van een equivalent of een geheel ander type BV is derhalve geen sprake.

De ratio achter het verplichte startkapitaal was voorheen dat het zekerheid moest bieden aan schuldeisers van de BV. Echter, het heeft de ondernemer altijd vrij gestaan om handel te drijven met het gehele startkapitaal. Wanneer gedane investeringen na verloop van tijd waardeloos blijken, is het geld niet aanwezig in het bedrijf, en is de geboden zekerheid een illusie. De wetgever heeft gekozen tot afschaffing van het startkapitaal. Een bankaccount met daarop n eurocent is sinds 1 oktober 2012 voldoende. De reden tot deze afschaffing is overigens mijns inziens niet te verantwoorden door de materiele zekerheid voor de crediteuren te betwisten. Immers, een enkele wijziging in de destijds geldende regelgeving, waarmee de ondernemer zou worden verplicht om een gedeelte van het startkapitaal fysiek aanwezig te houden in zijn onderneming, zou de credi -

NU.nl
Sinds 2012 is Lise als politiek verslaggever in dienst van NU.nl, de nieuwswebsite die dagelijks zon 2,5 miljoen unieke bezoekers trekt, waarvoor zij actief is op het binnenhof. Bij Nu.nl krijg ik de kans om zelf eigen verhalen te maken, waar ik goed kan gedijen. Het is geen verouderde, vastgeroeste redactie. Op een moderne wijze brengen we nieuws. In politiek Den Haag had zij daarvoor al naam gemaakt. Zo was er in augustus 2011 een affaire rondom GroenLinks-kamerlid Mariko Peters. Lise schreef in HP/de Tijd over medeplichtigheid van de volksvertegenwoordiger aan ontvoering en een kwestie rond belangenverstrengeling. De zaak kreeg destijds

Ratio
Allereerst verdient het voor een goed begrip van de ingevoerde wijzigingen de aandacht waarom de Wet Flex BV is ingevoerd. Het antwoord moet worden gezocht vanuit een pragmatisch oogpunt. Er wordt met de vereenvoudiging en flexibilisering van het BV-recht namelijk tegemoet gekomen aan structurele geluiden en klachten van ondernemers uit de praktijk. De meest gehoorde klachten hadden

Gevolgen
Een voorbeeld van de in de vorige alinea genoemde dwingende bepalingen is de afschaffing van het startkapitaal van 18.000.

12 In de Spotlight

Hoe flex is de Flex BV? 13

teuren in n klap de gewenste zekerheid bieden. Er dient voor een begrip van de afschaffing van het startkapitaal daarom in mijn ogen veel meer aansluiting te worden gezocht bij de ratio van de invoering van de gehele Wet Flex BV: het voor meer ondernemers beter bereikbaar maken van de rechtspersoon BV. Deze breed uitgedragen gedachte van de over heid lijkt op het eerste gezicht logisch, vooruitstrevend, en dus ook gewenst. Maar is dit wel zo? Uit cijfers van de Global Entrepreneurship Monitor blijkt namelijk dat Nederland ook voor invoering van de wet al structureel behoorde tot de meest ondernemende landen van de wereld. In 2010 was bijvoorbeeld ruim 7% van alle Nederlanders actief binnen het ondernemerschap. Hiermee stond Nederland op de eerste plaats van Europa, en de vijfde plaats van de wereld. Toch wordt het ondernemerschap door de versoepeling van het BV-Recht alsmaar verder gestimuleerd. Wordt het starten van een onderneming daarmee niet te laagdrempelig? Wat voor ondernemers betreden allemaal de markt wanneer de hulp van externen bij het opzetten van een B.V. tot een minimum wordt teruggebracht? Ook omdat gedurende de behandeling van het wetsvoorstel te weinig inzicht is gegeven in de mogelijke risicos die de versoepeling van het BV-recht met zich mee brengt, zijn dit zeer relevante vragen, waar in mijn ogen serieus aandacht aan zou moeten worden geschonken. Een inmiddels evidente vraag voor het voortborduren op dit onderwerp is: op welke vlakken wordt het BV-recht nu eigenlijk versoepeld? Hier volgt een, overigens niet uitputtend bedoelde, opsomming van de meest relevante gevolgen :
2

directe invloed op de besluitvorming in de ven-

Flex BV, te weinig aandacht besteed aan de vragen of de laagdrempeligheid invloed heeft op de voorbereiding van de ondernemers en welke risicos dit verder met zich meebrengt. Het valt op dat de versoepelde wetgeving ook potentile valkuilen voor de ondernemer kent, zoals de sterkere crediteurenbescherming. Het Besluit kwalificatie buitenlandse rechts vormen, ten slotte, lijkt niet meer te voldoen, nu de Wet Flex BV het onderscheid tussen fiscale transparantie en non-transparantie aanzienlijk heeft vervaagd.
noten 1 Onderzoek verricht door UniPartners Tilburg en Frisse Blikken, september 2012 2 Eerste Kamer, vergaderjaar 20112012, 31 058, C 3 Besluit Staatssecretaris van Financin, 18-12-2004, nr. CPP2004/2730M, BNB 2005/88 4 J. Litjens, Aandelen zonder stem- of winstrecht: fiscale gevolgen?, Accountant Praktijk: fiscaal, juli/ augustus 2012, p.42-44 5 Memorie van toelichting bij het wetsvoorstel, nr. 7

De Wet Flex BV heeft geprobeerd veel van deze dwingende bepalingen te versoepelen of te schrappen, waardoor de rechtspersoon BV aantrekkelijker en bereikbaar moet worden voor meer ondernemers.
De blokkeringsregeling bestaat niet meer. Hierdoor ontstaat er onbeperkt ruimte om overdracht van aandelen aan derden (in plaats van aan de overige al aanwezige vennoten) al dan niet statutair te beperken. De mogelijkheden tot besluitvorming worden verruimd. Het wordt daarbij eenvoudiger om buiten de algemene vergadering van aandeelhouders om besluiten te nemen. Er ontstaat een veel sterkere crediteurenbescherming. Er volgen duidelijke aansprakelijkheidssancties tegen onzorgvuldige bestuurders, wanneer zij de insolvabiliteit van de vennootschap hebben veroorzaakt. Kortom, naast dat er minder hordes hoeven te worden genomen om een BV op te richten, krijgen de oprichters en aandeelhouders meer vrijheid in het vormgeven van hun BV. Deze inrichtingsvrijheid zal daarbij gepaard gaan met striktere verantwoordelijkheid jegens crediteuren en minderheidsaandeelhouders. In het licht van de verlaging van de opstartdrempels en de verhoging van de aansprakelijkheid is het van belang te zien dat de versoepeling van het BVrecht ook valkuilen met zich mee kan brengen. Echter, onder de nieuwe wetgeving zijn er situaties denkbaar waarbij aan al deze voorwaarden niet wordt voldaan. Zo kan nu door aanpassing van de statuten worden bepaald dat een of meer aandeelhouders naast de BV persoonlijk aansprakelijk zijn voor schulden van de BV, de zogenoemde inrichtingsvrijheid. Verder is de blokkeringsregel opgeheven, waardoor ook het tweede aanknopingspunt geen soelaas biedt. Ten slotte is het nu mogelijk om winstrechtloze of stemrechtloze aandelen uit te geven. Winstrechtloze aandelen komen voornamelijk voor in situaties van de familievennootschap, waarbij (n van) de ouders een (doorslaggevend) juridisch belang willen hebben, zonder verder enig economisch belang te ambiren4. Stemrechtloze aandelen komen bijvoorbeeld voor in werknemersparticipaties, waarbij in de winst wordt gedeeld, zonder dat Volgens het Besluit kwalificatie buitenlandse rechtsvormen , waarin toetsingscriteria zijn
3

nootschap nodig of wenselijk wordt geacht .

5

Door de nieuwe wetgeving komt de houdbaarheid van de kwalificatie van buitenlandse rechtsvormen flink op de tocht te staan. Immers, de aanknopingspunten van weleer zijn door de Flex BV onderuit gehaald. De minister heeft vermoedelijk om praktische redenen de non-transparantie uitgesproken over de Flex BV. Echter, na toetsing aan het voornoemde besluit moet worden geconcludeerd dat het enige wat volledig non-transparant is, het oordeel van de minister is.

Conclusie
dat de Flex BV fiscaal als non-transparant dient te worden gezien, zodat het blijft onderworpen aan de vennootschapsbelasting. Een tweede vraag is dan direct of dit wel logisch en terecht is. Met de invoering van de Wet Flex BV is het voor de startende ondernemer een stuk laagdrempeliger om een BV op te zetten. Er is, ten tijde van de behandeling van de Wet

geformuleerd ter kwalificatie van de (non-) transparantie van een buitenlandse rechtsvorm, zijn er aanknopingspunten voor fiscale nontransparantie aanwezig indien de participanten van de rechtsvorm niet-aansprakelijk zijn voor de schulden van die rechtsvorm, wanneer verder de aandelen van de BV niet vrijelijk overdraagbaar zijn en indien er aandelen (met winst- en met stemrecht) zijn verdeeld.

Toch wordt het ondernemerschap door de versoepeling van het BV-Recht alsmaar verder gestimuleerd. Wordt het starten van een onderneming daarmee niet te laagdrempelig?

De oprichting van de BV wordt eenvoudiger. De bankverklaring bij oprichting van een BV vervalt, evenals de accountantscontrole bij inbreng in natura. Ook het minimumkapitaal van 18.000 vervalt. De ondernemer krijgt meer inrichtingsvrijheid. Die vrijheid ziet zowel op de organen (bestuur, aandeelhoudersvergadering) als de statuten van de vennootschap. In de statuten (of aandeelhoudersovereenkomsten) kan er worden afgeweken van de wet, door bijvoorbeeld te bepalen dat er stemrechtloze of winstrechtloze aandelen worden uitgegeven.

Houdbaarheid besluit
Met de hiervoor opgesomde gevolgen komt de vraag op of de BV onder het nieuwe recht nu als transparant, dan wel als non-transparant dient te worden bestempeld. Dit is fiscaal van groot belang, onder meer omdat de belasting heffing of wel de ondernemer persoonlijk raakt (transparant), dan wel de vennootschap raakt (non-transparant). De minister heeft reeds in een vroeg stadium duidelijk gemaakt

14 Hoe flex is de Flex BV?

Hoe flex is de Flex BV? 15

Actualiteit

Van het tableau geschrapt!

Tekst door Emma Dirksen

Het enige wat Moszkowicz nu nog rest is het Hof van Discipline, tevens de laatste instantie, die opnieuw de klachten zal bestuderen. Hoe zal het Hof de betrekkelijk open norm van artikel 46 Advocatenwet interpreteren in deze zaak?
Artikel 46 voorziet ten eerste in een belangen behartiging voor de client; met hem of haar moet immers zorgvuldig worden omgesprongen. Ten tweede gaat het om de naleving van de verordeningen van de Orde van Advocaten. Tot slot is er plaats voor de vraag of het handelen van de advocaat onbetamelijk is. Om te bepalen wat onbetamelijk is, wordt rekening gehouden met de algemene gedragsregels die gelden voor advocaten.

sing en schrapping. Per 31 december 2011 waren in Nederland 16808 advocaten werkzaam. In 2011 werden in totaal 1121 klachten afgedaan door de Raad van Discipline, waarvan er 384 (deels) gegrond werden verklaard. De meesten van deze gegrond verklaarde klachten betroffen kleinere klachten. In tien gevallen besloot de Raad tot schrapping van de advocaat van het tableau; in 2010 was dit aantal zes.2 Met enige regelmaat wordt dus wel degelijk gebruik gemaakt van de mogelijkheid om een advocaat uit zijn ambt te zetten. Kennelijk is er dan, naar het oordeel van de Raad, sprake van een zodanig onbetamelijk gedrag van de betreffende advocaat, dat een dergelijk besluit gerechtvaardigd kan worden.Voorbeelden van zulk gedrag die geleid hebben tot schrapping van tableau zijn het verspreiden van vertrouwelijke informatie en grof bedrog jegens de clint (in die laatste zaak had de betreffende advocaat in vreemdelingenzaken bij zijn clinten de indruk gewekt dat hij door middel van een door hemzelf vervaardigd pasje hun rechtspositie had versterkt; hij ondernam verder echter niets voor deze clinten, maar verkreeg hiervoor wel inkomsten op zijn privrekening).3 Overigens beslist de Raad van Discipline geheel zelfstandig over de op te leggen sanctie; zo kon het dat de deken in de zaak van Moszkowicz slechts een schorsing eiste, maar de Raad tot een schrapping kwam. Het enige wat Moszkowicz nu nog rest is het

Onlangs werd mr. Bram Moszkowicz uit zijn ambt gezet. Hoe is men tot dit besluit gekomen? Welke normen hanteert de Raad van Discipline, het tucht college voor advocaten in Nederland?
Op 30 oktober jl. werd Moszkowicz van het tableau geschrapt door de Raad van Discipline. De verwijten van de deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten aan het adres van Moszkowicz hielden in dat hij stelselmatig grote hoeveelheden contant geld zou aannemen van clienten, zonder hiervan melding te maken bij de deken, dat hij niet zou voldoen aan de vereisten van onder andere bijscholing en jaarstukken en dat hij niet voldoende meegewerkt zou hebben aan het onderzoek naar de verschillende klachten tegen hem. Bovendien behandelde de Raad van Discipline ook klachten van een aantal clienten van Moszkowicz. Alle klachten tegen hem werden gegrond bevonden door de Raad.1 Deze uitspraak heeft als gevolg dat Moszkowicz het beroep van advocaat voor de rest van zijn leven niet meer mag uitoefenen; hoger beroep bij het Hof van Discipline staat evenwel nog open en Moszkowicz heeft aangekondigd dat hij inderdaad van deze voorziening gebruik zal gaan maken. Dat s lands bekendste advocaat uit zijn ambt werd gezet, was groot en landelijk nieuws. De advocaten zijn aan tuchtrechtspraak onder worpen ter zake van enig handelen of nalaten in strijd met de zorg die zij als advocaat behoAllereerst is de Advocatenwet en in het bijzonder artikel 46 van deze wet van belang; aan dit artikel toetst de Raad van Discipline. Het luidt als volgt: De gang van zaken roept tegelijkertijd ook vra gen op. Hoe vaak komt het voor dat een advocaat door de tuchtrechtspraak voor advocaten van het tableau geschrapt wordt? Aan andere vergelijkbare zaken wordt door de media immers weinig ruchtbaarheid gegeven. En wat zijn de normen die de Raad van Discipline hanteert, waaraan toetst zij? Wat is bovendien de rol van het Hof van Discipline in deze? ren te betrachten ten opzichte van degenen wier belangen zij als zodanig behartigen of behoren te behartigen, ter zake van inbreuken op de verordeningen van de Nederlandse orde en ter zake van enig handelen of nalaten dat een behoorlijk advocaat niet betaamt. Deze tuchtrechtspraak wordt uitgeoefend in eerste aanleg door de raden van discipline en in hoger beroep, tevens in hoogste ressort, door het hof van discipline.

De Raad van Discipline (waarvan er vijf zijn; gevestigd in de plaatsen met een gerechtshof) behandelt een zaak wanneer een belang hebbende een klacht heeft ingediend bij de deken, en de deken deze klacht niet terzijde heeft gelegd. Het begrip belanghebbende is niet nader gedefinieerd in de wet; echter kan enkel de deken zelf klagen over zaken met een algemeen belang. De meest voorkomende maatregelen die de Raad oplegt zijn waarschuwing, berisping, (voorwaardelijke of onvoorwaardelijke) schor-

Hof van Discipline, tevens de laatste instantie, die opnieuw de klachten zal bestuderen. Hoe zal het Hof de betrekkelijk open norm van artikel 46 Advocatenwet interpreteren in deze zaak? Wordt ongetwijfeld vervolgd
noten 1 Zie http://www.raadvandiscipline.nl/site/16-Pers.php p. 10-12. 2 Zie http://www.raadvandiscipline.nl/site/15-Jaarverslagen.php 3 Zie http://www.raadvandiscipline.nl/site/15-Jaarverslagen.php

Hoe vaak komt het voor dat een advocaat door de tuchtrechtspraak voor advocaten van het tableau geschrapt wordt?

16 Van het tableau geschrapt

Van het tableau geschrapt 17

Actualiteit

Gratis kortingskaart NS voor langstudeerders: niet vergeten! En of twee vinkjes? Het nieuwe ziekmelden via WhatsApp
Een intercedente van het bedrijf Flexjob krijgt op 17 april 2012 onenigheid met haar werkgever en vertrekt een half uur vr het einde van haar werkdag naar huis. Ze laat aan haar werkgever weten dat ze het al een tijdje heeft gehad met deze baan en dat ze het hier gezien heeft en weggaat. De dag daarna meldt ze zich via een WhatApp-bericht ziek. Twee dagen laten ontvangt ze van haar werkgever: Hierbij bevestig ik het door u zelf genomen ontslag per 17 april 2012. Heeft de werkneemster nou onstslag genomen of niet? En heeft zij zich rechtsgeldig ziekgemeld via het WhatsAppbericht? In juni 2012 is de nieuwe regeling omtrent studenten OVs ingevoerd.Voorheen mocht je je OV gedurende 7 jaar lang gebruiken mits je nog studeerde. Sinds juni 2012 geldt dat je nog maar 5 jaar recht hebt op een studenten OV-kaart. Wat veel studenten vergeten is dat zij na deze termijn wl recht hebben op een gratis NS-kortingskaart voor een jaar en dat scheelt tch weer 40% per treinreis. Let wel: vraag deze zo snel mogelijk maar in ieder geval binnen 3 maanden nadat je je studentenreisproduct van je OV-kaart hebt afgehaald aan. Wat mag je met de gratis kortingskaart? - 1 jaar lang; - 40% korting op al je treinreizen doordeweeks na 09.00u; - in het weekend en in de zomermaanden juli en augustus geldt de korting de hele dag; - je kunt gewoon blijven reizen op saldo want je krijgt binnen 3 weken na aanvraag een nieuwe kaart opgestuurd.

Nieuws Tips & Tricks

Nieuwe wetgeving per 1 januari 2013
Sinds 1 januari 2010 gelden er twee vaste verandermomenten voor alle

De kantonrechter in Groningen vond in dit kort geding dat de ziekmelding inderdaad rechtsgeldig was. Uit de producties blijkt dat er naast het bericht twee vinkjes zijn geplaatst. Op grond hiervan kan zonder meer worden aangenomen dat het bericht succesvol is afgeleverd op het apparaat van de werkgever. Aldus de kantonrechter. Los van de vraag of deze wijze van communicatie de geigende weg is voor een ziekmelding, had de werkgever hieruit kunnen en ook moeten afleiden dat de werkneemster geen ontslag beoogde. Dus nee, de werkneemster heeft nooit ontslag beoogd ondanks haar uitlatingen. De rechter wees de werkgever op zijn onderzoeksplicht. En ja, de ziekmelding via WhatsApp was juridisch geldig. Lees de gehele zaak: Kantonrechter Groningen, 11 juni 2012, LJN: BY2140

iPad: computer of communicatie middel?

RTL heeft in 2010 al haar werknemers in vaste dienst een iPad cadeau gegeven. Althans, er waren geen nadere afspraken gemaakt tussen werkgever en werknemer over het gebruik van de iPad. Zo was er bijvoorbeeld geen verbod op privgebruik. In geschil was of de aanschafprijs van de iPad tot het loon van de werknemers moest worden gerekend. Aan de rechter werd de vraag voorgelegd wat een iPad nou precies is: a) Een computer, de verstrekking is dan alleen belastingvrij als de werknemer de iPad 90% of meer zakelijk gebruikt, of b) Een communicatiemiddel, niet zijnde een computer, de verstrekking is dan belastingvrij als het communicatiemiddel ten minste 10% zakelijk wordt gebruikt. Volgens de Rechtbank Haarlem is niet in geschil of de iPad geschikt is voor communicatie. Je kunt er namelijk mee bellen, e-mailen, twitteren etc., maar de iPad blijft een computer. Gelet op het formaat van de iPad en de vele andere gebruiksmogelijkheden die deze heeft, dient volgens de rechtbank de mondelinge communicatie dan ook niet te worden gezien als de centrale functie van de iPad.Tot nu toe dus nog pech voor RTL. Lees de gehele zaak : Rechtbank Haarlem 30 november 2012, LJN: BY4908

wetten en algemene maatregelen van bestuur: 1 januari en 1 juli. Welke nieuwe regels zijn er per 1 januari 2013 van kracht geworden? Juncto heeft een aantal wijzigingen voor je op een rij gezet.Voor het volledige overzicht ga je naar: overheid.nl of rijksoverheid.nl en als je altijd op de hoogte wilt blijven van wetswijzigingen en nieuwe regels kun je de NieuweWetten-app downloaden (voor Iphone en Android) Het aantal rechtbanken is verminderd van 19 naar 10. Accijnzen op alcohol en tabak zijn gestegen. AOW-leeftijd is omhoog gegaan naar 65 jaar + 1 maand. Tot 2018 wordt de ingangsdatum van de AOW-uitkering steeds met 1 of meerdere maanden verhoogd. Het bestuursprocesrecht is vereenvoudigd. Dit om zaken sneller en definitief af te doen. Eigen risico van de zorgverzekering is gestegen van 220,- naar 350, Er geldt een maximum voor topinkomens. Personen werkzaam in de (semi)publieke sector mogen niet meer verdienen dan 130 procent van het salaris van een minister. Dit ligt op 187.340 salaris plus onkosten en pensioenbijdrage, samen 228.599. Kinderen onder de 16 jaar met alcohol in hun bezit zijn strafbaar. De maximumontslagvergoeding van 75.000,- is ingevoerd. Toezicht op het notariaat is versterkt. Kandidaten voor benoeming tot notaris worden getoetst door de Commissie toegang notariaat en de notaris dient diensten te weigeren bij een vermoeden van dubieuze praktijken. Het minimumloon is iets gestegen. 25 regionale politiekorpsen hebben plaatsgemaakt voor n landelijk korps, de nationale politie. De rechter-commissaris heeft een grotere, meer controlerende, rol in het onderzoek in strafzaken. Vrije toegang tot internet is wettelijk vastgelegd. Het begrijp netneutraliteit is hiervoor opgenomen in de Telecommunicatiewet. Dit heeft als gevolg dat concurrerende internetdiensten en applicaties op je mobiele telefoon (Skype, WhatApp,Viber) niet door providers mogen worden vertraagd of geblokkeerd. De Wet Bestuur en Toezicht is in werking getreden. Naast het dualistische model (two-tier board) is het nu ook mogelijk om een one-tier board als bestuursmodel in te voeren.

Hoe vraag je de kaart aan?

Zorg voordat je de kaart aanvraagt dat je studentenreisproduct is stopgezet (hoe bekijk je via studentenreisproduct.nl) maar gooi je OV-kaart nog niet weg. Doe dit op tijd maar uiterlijk 5 werkdagen nadat je geen recht meer hebt op je studenten OV, anders bouw je bij DUO een schuld op van 97,- per halve kalendermaand. Maak een account aan op NS.nl (Mijn NS) en vraag je kortingskaart aan. Binnen 3 weken krijg je een nieuwe kaart thuisgestuurd waar je kortings op staat.

Gespot: UB UU: anoniem flirten in de bieb

Weg met alle commercile datingbureaus voor hogeropgeleiden want wij hebben UB Gespot. Het nieuwe blind-datingfenomeen bij de Nederlandse universiteiten. Voor wie er onder een steen gelegen heeft de afgelopen maanden: UB Gespot is een facebookpagina waar personen die zich aangemeld hebben voor deze pagina anonieme berichtjes kunnen achterlaten voor of over studenten die zich in de bibliotheek bevinden. Het begon een aantal maanden geleden in Utrecht maar vrijwel alle universiteiten in Nederland en zelfs een

aantal over de grens, hebben hun eigen UB Gespotpagina. Dus heb je die vlam schuin tegenover je nooit aan durven spreken, dan is dit je kans! Daarnaast is het alleen al hilarisch om de berichten voorbij te zien komen in je timeline. Als zijn het er soms wel erg veel. Wie het brein/de breinen achter deze pagina zijn is vooralsnog onbekend. Althans, als je even goed googled komen er wat Utrechtse namen voorbij, maar dat nemen we voor lief. Het blijft leuk om te gissen wie er achter de wintertrui zit. Meld je aan voor de facebookpagina via: UB UU GESPOT

18 Nieuws Tips & Tricks

Nieuws Tips & Tricks 19

Thema

Recht Kunst & Cultuur

Het thema van deze Juncto lijkt misschien wat ver van het spreekwoordelijke juridische bed te staan maar niets is minder waar. De redactie heeft haar best gedaan om een kleurrijk palet aan artikels omtrent dit thema te schrijven. Zo zal onder andere de recente kunstroof in Rotterdam besproken worden, het spraakmakende Pussy Riot en wordt de vraag gesteld of er nog steeds een zesjescultuur heerst onder de Utrechtse rechtenstudenten. In hoeverre is kunstmatige kinderporno een uitkomst voor pedofielen? Wil je meer weten over kunst en recht? In het artikel Kunst en Recht: tien jaar in de aandacht heeft Ewoud Hondius een uiteenzetting gegeven over een deel uit de omvangrijke literatuur dat dit onderwerp aangaat.
Waar gaat dat heen met die kunst? p.21 Column Inge van der Linden: Zesjescultuur p.25 Pussy Riot Virgin Mary, redeem us of Putin p.27 Eenmaal, andermaal, verkocht: het (on)recht rondom de veiling- en kunstkoop p.30 Kunstmatige kinderporno: uitkomst of pervers? p.35 Kunst en Recht: tien jaar in de aandacht p.30

Waar gaat dat heen met die kunst?

De kunstroof van Rotterdam: Wie is eigenaar van een gestolen kunstwerk?
Tekst door Gwenn Korteweg

Virtuele wereld
In de nacht van maandag 15 op dinsdag 16 oktober zijn uit de Kunsthal in Rotterdam zeven schilderijen gestolen. en van de grootste kunstroven van de afgelopen twee decennia. Onder de gestolen kunstwerken bevinden zich onder andere schilderijen van Picasso, Matisse en Monet, alle drie kunstwerken met een aanzienlijke waarde. De schilderijen zouden op een veiling tussen de 50 en 100 miljoen euro moeten opleveren. De inbraak was goed voorbereid, tot nog toe heeft de politie de dieven niet kunnen oppakken. Het bleek voor de dieven gemakkelijk om bij de Kunsthal in te breken, volgens sommigen t makkelijk. Mogelijk houdt de kunstroof ook verband met de recente drugsdeal van Antwerpen. Voor dieven is het uiterst moeilijk om ge stolen kunstwerken weer te verkopen, de schilderijen zijn vaak te bekend om op de markt op te duiken. Gestolen kunst, en vooral een schilderij van de kunstroof Rotterdam, is vrijwel onverkoopbaar. Het kan natuurlijk zijn dat de kunst in opdracht is gestolen, in dat geval komen de schilderijen ergens aan de muur te hangen en

komen deze niet snel meer boven water. Strafrechtelijk lijkt het eenvoudig om vast te stellen dat de kunstdieven strafbaar zijn voor diefstal onder verzwarende omstandigheden van artikel 311 van het wetboek van Strafrecht. Dit misdrijf kent een verjaringstermijn van 12 jaar. Deze termijn kan echter gestuit worden, waardoor de totale strafrechtelijke verjaringstermijn zelfs op kan lopen tot 24 jaar. De kans
1

Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie stelt dat het zo niet werkt.2 Bij de diefstal van de schilderijen van kunsthandel Noortman heeft de rechtbank beslist dat in die zaak van eigendomsverkrijging door verjaring geen sprake kan zijn, daarvoor zouden de dieven het bezit van de schilderijen verkregen moeten hebben.3 In het burgerlijk recht is verjaring opgenomen in een flink aantal artikelen. Als uitgangspunt geldt dat de bezitter van een roerende zaak na twintig jaren eigenaar wordt, ook als hij de zaak niet te goeder trouw verkreeg.4 Dit betekent echter niet dat de dief auto-

bestaat natuurlijk dat de dieven nooit gepakt worden. Hoe zit het in zon geval privaatrechtelijk? Wie is eigenaar van een gestolen kunstwerk wanneer het verhandeld wordt? Diefstal van kunst lijkt vaak voor te komen. Zo worden steeds vaker bronzen kunstwerken gestolen van gemeenten en is bijvoorbeeld niet lang geleden in het Griekse Olympia voor een fortuin aan kunst gestolen uit het Museum van de Geschiedenis van de Olympische Spelen in de Oudheid. Deze roof is inmiddels opgelost. In de Tweede Kamer zijn vragen gesteld naar aanleiding van de Rotterdamse Kunstroof. Gevreesd werd dat de dieven de kunst zouden verstoppen tot dat de roof zowel strafrechte lijk als civielrechtelijk verjaard zou zijn. Minister

matisch eigenaar wordt van een gestolen schilderij na dit 20 jaar in zijn bezit te hebben gehad.Volgens artikel 3:321 lid 1 onder f BW lopen de twintig jaren namelijk niet ten gunste van degene die het bestaan van zijn schuld opzettelijk verborgen houdt, zoals de kunstrover. Dit geldt zolang de dief voor de eigenaar zowel zijn identiteit als zijn buit verborgen houdt. Is de identiteit van de dief wel bij de eigenaar bekend, kan deze de verjaring stuiten.5 Bij Wet van 27 september 2012 is vastgesteld dat als de strafrechtelijke verjaring nog niet is

Waar gaat dat heen met die kunst? 21

ingetreden, ook de civielrechtelijke verjaring nog niet intreedt.

6

telijk voor de eigenaar verborgen houdt, geldt ook voor deze persoon artikel 3:321 lid 1 onder f BW. Er is dan in de meeste gevallen sprake van heling, waarvoor strafrechtelijk kan worden aangesproken.

Het aftellen van de verjaringstermijn begint pas wanneer het gestolen waar wordt opgemerkt. Een dief heeft dus altijd een probleem als hij zijn gestolen Monet op de kunstmarkt brengt. Maar voor de meeste gevallen geldt een speciale verjaringstermijn. In het geval van de Rotterdamse kunstroof is sprake van cultuurgoederen, de verjaring duurt dan, afhankelijk van het geval, 30 tot 75 jaar. Naar aanleiding van de kunstroof uit het Westfries Museum in Hoorn is discussie geweest over de verjaring van diefstal van kunst die geen beschermd cultuurbezit is. De dief kan tegenwoordig pas na 30, in plaats van 20, jaar eigenaar van het geroofde goed worden.7 Sommige Kamerleden zijn van mening dat de verjaring van diefstal van niet beschermde kunst nog verder opgerekt zou moeten worden, bijvoorbeeld tot 50 jaar. Eens gestolen blijft gestolen, het uitgangspunt moet zijn dat gestolen kunst teruggegeven wordt, stelde VVDer Jan Rijpstra. Normaal gesproken geldt artikel 3:86 BW voor bescherming tegen beschikkingsonbevoegdheid bij overdracht van roerende zaken. Wanneer de dief de gestolen zaak aan een verkrijger te goeder trouw verkoopt, kan de eigenaar de zaak gedurende 3 jaren van de verkrijger terugvorderen, tenzij de verkrijger de zaak in een winkel heeft gekocht.9 Van de uitzondering op de uitzondering op de uitzondering van artikel 3:86, lid 1 jo. artikel 3:86, lid 3, sub a BW zal in het geval van de kunstroof niet snel sprake zijn. Naast dit alles bestaat natuurlijk de onderzoeksplicht van de koper. Als jij ergens een Monet koopt, is het wel zo verstandig om na te gaan of het hier niet om een gestolen werk gaat. Een koper van een gestolen kunstwerk zal naar mijn idee dus niet snel te goeder trouw zijn. Er kan niet zomaar worden volstaan met het wettelijk vermoeden van art. 3:109 BW dat de bezitter wordt vermoed rechthebbende te zijn.
10 8

Het aftellen van de verjaringstermijn begint pas wanneer het gestolen waar wordt opgemerkt. Een dief heeft dus altijd een probleem als hij zijn gestolen Monet op de kunstmarkt brengt.
Museumkunst is beschermd cultuurbezit, de rechtsvordering tot opeising verjaart door verloop van vijf jaren na de aanvang van de dag waarop de plaats waar het cultuurgoed zich bevindt en de identiteit van de bezitter of houder bekend zijn geworden, en in elk geval door verloop van dertig jaren na de aanvang van de dag waarop een niet-rechthebbende bezitter van de zaak is geworden ex artikel 3:310b lid 1 BW.12 Dit geldt dus ook voor de kunstroof van Rotterdam. Duiken de gestolen kunstwerken later ergens in de EU op, dan is de verjaringstermijn zelfs 75 jaar. Als de Picasso dus in Spanje boven water komt duurt het wel even voordat de koper eigenaar wordt. In zon geval kan de Nederlandse Staat die Picasso terugvorderen, artikel 3:310b lid 2 BW. Hiervoor is ook een Europese Richtlijn gesteld.13 Deze langere termijnen gelden ook voor kunst in priv-bezit welke is aangemerkt als nationaal erfgoed. De Verenigde Staten hebben sinds 2007 ruim 2500 gestolen kunstvoorwerpen teruggegeven aan meer dan 23 landen en individuen. De verjaringstermijnen in de verschillende lidstaten van de Europese Unie lopen sterk uiteen, zowel de strafrechtelijke als de civielrechtelijke. In Duitsland, Belgi en Oostenrijk verjaart de vordering tot opeising in geval van gestolen zaken in dertig jaren. Weliswaar wordt de dief dan geen eigenaar, maar de zaak kan niet meer van hem of degene die de zaak van hem heeft verkregen, worden teruggevorderd.

Echter wanneer het om een cultuurgoed gaat moet de verkrijger te goeder trouw volgens artikel 3:86a lid 2 BW, ook na het verstrijken van deze 3 jaar, de zaak aan de eigenaar teruggeven. Is de verkrijger niet te goeder trouw, dan zal de verjaring in beginsel 20 jaar zijn.
11

Maar wanneer de verkrijger de kunst opzet-

De verjaringstermijnen in de ver schillende lidstaten van de Europese Unie lopen sterk uiteen, zowel de straf rechtelijke als de civielrechtelijke. In Duitsland, Belgi en Oostenrijk verjaart de vordering tot opeising in geval van gestolen zaken in dertig jaren. Weliswaar wordt de dief dan geen eigenaar, maar de zaak kan niet meer van hem of degene die de zaak van hem heeft verkregen, worden teruggevorderd.

In Itali verkrijgt de bezitter te kwader trouw van een roerende zaak door een bezit van twintig jaren de eigendom. Is het bezit door geweld of in het geheim verkregen, zoals in geval van diefstal, dan gaat de termijn pas na afloop van het geweld of de geheimhouding lopen. In Frankrijk is zowel de verkrijgende verjaring van roerende zaken als de verjaring van de revindicatie van dergelijke zaken geheel uitgesloten. Echter de verkrijger te goeder trouw wordt al na drie jaren vanaf de diefstal beschermd. In Engeland geldt iets soortgelijks. In Amerika is het nog lastiger, iedere staat heeft een andere regeling. Afgelopen juli zijn twee helers in Florida gearresteerd, zij probeerden een 10 jaar verloren Matisse te verkopen aan undercover FBI agenten. Al met al kan gezegd worden dat zowel in de Europese Unie als in de Verenigde Staten grote verschillen bestaan in de verjaring ten gunste

22 Waar gaat dat heen met die kunst?

Waar gaat dat heen met die kunst? 23

van een dief.Vaak wordt een dergelijke ver jaring op zichzelf niet onaanvaardbaar geacht. De oplossing wordt gezocht in een bepaling die meebrengt dat de termijn niet gaat lopen, zolang de dief zijn identiteit en de verblijfplaats van de zaak verborgen houdt, zoals ook in Nederland. Voormalig FBI agent Robert Wittman zegt dat dankzij internet de hele wereld in een mum van tijd op de hoogte van een diefstal is, dat maakt het moeilijker om dergelijke werken via de illegale handel snel te verkopen. Vrijwel iedereen is bekend met de kunstwerken van de Rotterdamse Kunstroof. Het probleem van de verjaring en goede trouw in deze zaak lijkt hierdoor niet heel groot. Ook na afloop van de verjaringstermijn loopt zowel de dief als de koper van de kunst risico op een strafvervolging wegens heling van de gestolen kunst. Zowel de dief als de verkrijger zijn naast dit alles aansprakelijk voor een onrechtmatige daad wegens het verborgen houden van de gestolen zaak, de schadevergoeding kan daarbij bestaan in de teruggave van de gestolen kunst aan de oorspronkelijke eigenaar14. De bestolene heeft vijf jaar de tijd om zijn eigendom via de rechter op te eisen, te rekenen vanaf het moment dat hij weet waar en tegen wie hij moet procederen - bijvoorbeeld wanneer een schilderij weer opduikt, omdat de dief het kunstwerk probeert te verkopen, ook al is de dief inmiddels al jaren eigenaar. Minister Ivo Opstelten stelt in zijn brief dat de dief noch de heler eigenaar wordt van de gestolen zaak, hij heeft daarom geen voornemens de regels met betrekking tot verjaring te wijzigen. Naar
15

Column Minister Ivo Opstelten stelt in zijn brief dat de dief noch de heler eigenaar wordt van de gestolen zaak, hij heeft daarom geen voornemens de regels met betrekking tot verjaring te wijzigen.
noten 1 Artikel 72 Sr 2 Minister van Veiligheid en Justitie, I. Opstelten, Antwoorden Kamervragen over de straf- en civielrechtelijke verjaringstermijnen bij diefstal in het algemeen en kunstroof in het bijzonder, 12 november 2012 3 Rechtbank Rotterdam 25 oktober 2012, LJN: BY1309 4 Artikel 3:105 jo. artikel 3:306 BW 5 Artikel 3:316 318 BW 6 Artikel 3:310 lid 4 BW, Wet van 27 september 2012, Stb. 2012, 454 7 J. Ramaer,Verjaring kunstroof naar 30 jaar, 30 april 2005,Volkskrant 8 Artikel 3:84 BW 9 Hoge Raad 14 november 1997, NJ 1998, 147, Uitslag/ Wolterink 10 Pitlo, Goederrecht, Hoofdstuk 5.1 11 Artikel 3:314 lid 2 jo. artikel 3:306 BW 12 Artikel 14a lid 2 van de Wet tot behoud van cultuurbezit 13 Richtlijn 93/7/EEG, artikel 7 betreffende de teruggave van cultuurgoederen die op onrechtmatige wijze buiten het grondgebied van een EG-lidstaat zijn gebracht 14 Artikel 6:103 BW 15 Minister van Veiligheid en Justitie, I. Opstelten, Antwoorden Kamervragen over de straf- en civielrechtelijke verjaringstermijnen bij diefstal in het algemeen en kunstroof in het bijzonder, 12 november 2012

Zesjescultuur of niet?
De mentaliteit van rechtenstudenten
Tekst door Inge van der Linden Al jaren wordt er gesproken van een zogenaamde zesjescultuur. Men zegt dat de scholieren en studenten van tegenwoordig minder gedreven zijn dan vroeger en zich tevreden stellen met matige cijfers. Een zes is voldoende, er wordt niet meer gestreefd naar het hoogst haalbare. Maar klopt dit beeld wel? Hoe zit dat voor rechtenstudenten? Heerst er een zesjescultuur binnen onze studie of valt het allemaal wel mee? Rechtsgeleerdheid heeft, vergeleken met andere studies, erg weinig contacturen. Hoewel er per week een groot aantal uren aan zelfstudie van je verwacht wordt, heeft lang niet iedereen dit nodig. Met een minimum aan inspanning kunnen de meeste studenten makkelijk een zesje halen. En een zes is prima toch? Zolang de studiepunten maar binnen komen. Naast studeren zijn er namelijk veel leukere dingen te bedenken om te doen. In je eerste jaar kom je aan in onze mooie Domstad waar elke avond wel ergens een feestje is, je woont voor het eerst op kamers en hebt geen ouders meer die zeuren dat je meer voor je studie moet doen. Je leert veel nieuwe mensen kennen, wordt misschien lid bij een studentenvereniging, de kroegen hebben geen sluitingstijd, borrels met gratis bier zijn van de orde van de dag, galas, festivals, huisweekends Genoeg excuses te bedenken om die boeken nog even een dagje dicht De studielast bij rechtsgeleerdheid mag dan wel laag zijn, dit wil niet zeggen dat rechten studenten alleen maar zuipen en feest vieren. Juist bij een zo populaire en relatief gemakkelijke studie, is het zaak om jezelf te onderscheiden van anderen. Bijna iedereen doet tegenwoordig wel een commissie bij een vereniging, een bijbaantje of vrijwilligerswerk is de normaalste zaak van de wereld, een halfjaar in het buitenland studeren is ontzettend populair, veel studenten doen bestuurservaring op bij te laten. Dit is de instelling van de gemiddelde beginnend rechtenstudent. Al tijdens het eerste jaar van de studie valt echter een aanzienlijk gedeelte van de studenten af, een gemotiveerdere en ambitieuzere groep achterlatend. Na anderhalf jaar hebben de meeste mensen wel hun draai gevonden in de nieuwe stad, waarop de nadruk meer op de studie komt te liggen. Een groot verschil in mentaliteit is bovendien te zien tussen bachelor- en masterstudenten. Waar tijdens de bachelor velen zich nog tevreden stellen met een cijfergemiddelde van een 6,5, uitzonderingen daargelaten, spelen cijfers tijdens de master een veel grotere rol. Het moment van afstuderen en solliciteren komt steeds dichterbij, wat ertoe leidt dat de meeste studenten de studie een stuk serieuzer nemen. Het lijkt erop dat het halen van hoge cijfers voor veel studenten niet meer de prioriteit is, maar is dit echt een probleem? Natuurlijk zou iedereen wel eens wat meer tijd in zijn studie kunnen stoppen, maar om nou te zeggen dat er sprake is van een zesjescultuur binnen de studie rechtsgeleerdheid, vind ik persoonlijk overdreven. Het negatieve beeld van de luie, ongemotiveerde student wordt door slechts een kleine groep naar buiten gedragen. Er zijn genoeg studenten die goede cijfers halen en ook nog veel andere dingen naast hun studie doen. Bovendien zou je je af kunnen vragen of er niet teveel nadruk gelegd wordt op cijfers. Sommige dingen leer je nu eenmaal niet uit een boek. een vereniging, tijdens de studie worden stages bij advocatenkantoren of andere bedrijven gelopen, etc. Studeren is niet de enige manier om jezelf te ontwikkelen. Dat dit er soms toe leidt dat er wat minder tijd overblijft om met je neus in de boeken te zitten, so be it.

mijn idee zijn de slachtoffers van de kunstroof hiermee voldoende beschermd. Wel denk ik dat voor kunstwerken die geen beschermd cultuurbezit zijn, zowel een langere termijn als strengere eisen voor onderzoeksplicht van de koper gesteld kunnen worden.

24 Waar gaat dat heen met die kunst?

Column 25

Thema

Virgin Mary, redeem us of Putin

Tekst door Yasemin Karadavut

Aanleiding
Op 21 februari 2012 traden drie leden van de band Pussy Riot, gekleed met gekleurde bivakmutsen, tijdens een kerkdienst op in het Christus de Verlosser Kathedraal in Moskou. In hun punkgebed Holy Shit bekritiseren de leden van Pussy Riot de nauwe banden die bestaan tussen president Poetin en de Russischeorthodoxe kerk . Het was een protestactie
1

Uitspraak
Drie leden van de punkband kregen in eerste instantie twee jaar werkstraf. Opvallend is dat de Russische orthodoxe Kerk om genade vroeg . Toch werd in hoger beroep de werk3

rechter oproepen tot oproer en ongehoorzaamheid.

Reacties
Over de hele wereld kwamen reacties op de uitspraak van de rechter. Premier Medvedev en kerkelijke autoriteiten lieten weten dat de drie vrouwen wat betreft hen konden worden vrijgelaten6. Ook EU-Buitenlandchef Catherine Ashton zette ernstige vraagtekens bij de rechtsgang in Rusland. Zij vindt niet alleen het vonnis van 2 jaar cel buitensporig maar ook zijn er berichten over mishandeling van de vrouwen tijdens het voorarrest. Ashton is van mening dat de uitspraak in strijd met Ruslands plicht is om de vrijheid van meningsuiting te waarborgen en had verwacht dat het vonnis in hoger beroep werd herzien7.Voormalig minister Uri Rosenthal van Buitenlandse zaken is teleurgesteld over de veroordeling van Pussy Riot en noemt de straf veel te hoog8.

straf voor 2 jaar bevestigd voor twee leden van de punkband. Het derde lid heeft een voorwaardelijke straf gekregen. Zij werd door bewakers verwijderd uit de kathedraal in Moskou nog voor de band begon aan het antipoetinlied. De andere twee vrouwen moeten hun straf helemaal uitzitten4. Zij overwegen dan ook om hun zaak aan het Europees Hof voor de Mensenrechten voor te leggen. Ook oordeelde de rechtbank dat alle internetsites waarop de filmpjes van Pussy Riot zijn te zien worden geblokkeerd . Reden voor de blok5

tegen de herverkiezing van President Poetin. Het optreden duurde nog geen minuut. De leden werden al gauw door de bewaking naar buiten gebracht. Het beeldmateriaal van het optreden in de kathedraal werd later gebruikt in een videoclip. Op 3 maart werden twee leden van Pussy Riot gearresteerd en beschuldigd van hooliganisme. Op 16 maart werd nog een derde lid gearresteerd, die eerder als getuige in de zaak was gehoord. De leden van Pussy Riot zelf betoogden dat hun lied een politieke aanklacht was en geen aanval op de godsdienst2.

kering van deze internetsites is dat in de clips uitspraken te horen en handelingen te zien zijn die gelovigen kunnen kwetsen, zo meent de rechter. Ook bevatten de clips volgens de

De leden van Pussy Riot zelf betoogden dat hun lied een politieke aanklacht was en geen aanval op de godsdienst

Wat zegt het EHRM?

Rusland is een verdragsstaat bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dit betekent dat Russische onderdanen zich kun-

Virgin Mary, redeem us of Putin 27

nen beroepen op dit bedrag. Het EVRM is in deze casus van belang omdat het de vrijheid van meningsuiting betreft. Het EVRM bepaalt dat een ieder recht heeft op een vrije meningsuiting9.Volgens het EHRM is de vrijheid van meningsuiting van onmisbaar belang bij het voeren van een volwaardig publiek debat over kwesties van algemeen belang, zonder welke een democratische, pluriforme en open samen leving niet goed denkbaar is.Vanwege deze rol biedt dit recht niet alleen bescherming wanneer denkbeelden instemmend worden ontvangen, maar ook als ze shock, offend, or disturb . Dit geldt ook voor het publiceren
10

Het enige wat de vrouwen van Pussy Riot deden was het bekritseren van president Poetin en de Russische orthodoxe kerk. Zij hebben niet opgeroepen tot geweld, haat of discriminatie tegen aanhangers van de kerk, tegen Poetin of Poetins politieke aanhangers. De verstoring door het optreden van Pussy Riot was minimaal. Het optreden kan provocerend worden genoemd maar er was zeker geen sprake van ernstige bedreiging voor het uitoefenen van het geloof voor de aanwezigen in de kerk .
14

Het Europese Hof van de Rechten van de Mens heeft herhaaldelijk gesteld dat de vrije meningsuiting ook geldt voor ideen die beledigend of aanstootgevend zijn. De beperking van de vrijheid van meningsuiting is dan ook niet rechtvaardig. Uitgaande van de feiten en de uitspraken van het Europees Hof van de Rechten van de Mens kan worden betoogd dat de leden van Pussy Riot ten onrechte zijn veroordeeld tot 2 jaar werkstraf door de Russische rechter. Ook het blokkeren van internetsites waarop de filmpjes van het optreden van Pussy Riot op te zien zijn valt hier onder.

van culturele en artistieke uitingen. Dit wil niet zeggen dat de vrijheid van meningsuiting onbeperkt is. De vrijheid van meningsuiting mag alleen worden beperkt indien de uiting aanzet tot haat of het gebruik van geweld propageert. In de context van religie behelst dit onder andere de plicht om zich te onthouden van uitingen die voor anderen nodeloos beledigend zijn11. Nodeloos houdt onder meer in dat de uiting geen bijdrage beoogt te leveren aan het publieke debat.

Gerechtvaardigde beperking van vrijheid van meningsuiting?

Op grond van artikel 10 lid 2 EVRM kan de vrijheid van meningsuiting worden beperkt. Alle beperkingen aan de vrijheid van menings uiting moeten beantwoorden aan de voorwaarden in lid 2. Ten eerste moet sprake zijn van een rechtsgrond in de nationale rechtsorde. Ten tweede moet een wettig doel bestaan en ten derde moet er een noodzaak zijn in de democratische samenleving om dit recht te beperken. De protesten van Pussy Riot waren over het algemeen gezegd vreedzaam. Hun boodschap kan voor sommige mensen als beledigd worden ervaren maar dit is geen gegronde reden om het recht op vrije meningsuiting te beperken12. Het recht op vrijheid van religie strekt zich namelijk niet zo ver uit dat religieuzen worden beschermd tegen belediging, kritiek of spot. Ook Amnesty International betoogt dat het optreden van de drie bandleden van Pussy Riot in de kathedraal geen criminele daad was volgens het internationaal recht noch volgens het Russische strafrecht13.

De protesten van Pussy Riot waren over het algemeen gezegd vreedzaam. Hun boodschap kan voor sommige mensen als beledigd worden ervaren maar dit is geen gegronde reden om het recht op vrije meningsuiting te beperken.

Hoe nu verder?
Het gewraakte optreden van Pussy Riot zorgde niet alleen voor veel opspraak in de media maar zorgde ook voor dat de Russische regering het kwetsen van religieuze gevoelens zwaarder wil bestraffen door het voortaan als misdrijf te bestempelen15.Volgens het bij het parlement ingediende wetsvoorstel kan een godslasteraar dan maximaal 3 jaar gevangenisstraf krijgen. Op het beschadigen van heiligdommen staat maximaal 5 jaar cel. Dit wetsvoorstel is betreurend. Ondanks dat de vrijheid van godsdienst een belangrijk grondrecht is mag aan het belang van de vrijheid van meningsuiting niet worden voorbijgegaan. De leden van Pussy Riot overwegen om naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens te gaan. Gezien de feiten en omstandigheden zou deze stap gunstig voor de twee bandleden uit kunnen pakken. Het zou zonde zijn wanneer zij deze kans niet benutten. Tot die tijd kunnen wij niets anders doen dan toekijken en de uitspraak van de Russische rechter betreuren.

noten 1 http://www.nu.nl/ muziek/2930437/rechterhandhaaft-straf-twee-ledenpussy-riot.html 2 http://www.nu.nl/muziek/2870660/pussy-riotwilde-niemand-beledigen. html 3 http://www.nu.nl/buitenland/2887446/orthodoxekerk-vergeeft-pussy-riot. html 4 http://www.nu.nl/ muziek/2930437/rechterhandhaaft-straf-twee-ledenpussy-riot.html 5 http://www.nu.nl/ muziek/2969889/sites-metvideoclips-pussy-riot-geblokkeerd-in-rusland.html 6 http://www.nu.nl/muziek/2907875/medvedevvrijlating-pussy-riot.html 7 http://www.europanu.nl/id/vj24nis38qz2/ nieuws/eu_twij-

felt_aan_eerlijk_proces_ pussy?ctx=vh6ukzb3nnt0 8 http://www.europa-nu. nl/id/vj24niryr9z1/nieuws/ rosenthal_veel_te_hoge_ straf_voor_pussy 9 Zie artikel 10 EVRM 10 Zie uitspraak EHRM, 7 december 1976, Handyside VK (appl. no. 5493/72), 49 11 Zie uitspraak EHRM, 20 september 1994, Otto-Preminger-Institut Oostenrijk (appl.no. 13470/87, NJ 1995, 366, m.nt. EJD) 49 12 http://www.amnesty.nl/ pussyriot 13 http://www.amnesty.nl/ pussyriot 14 http://www.amnesty.nl/ pussyriot 15 http://www.nu.nl/buitenland/2919097/rusland-wilgodslasteraars-zwaarderstraffen.html

Uitgaande van de feiten en de uitspraken van het Europees Hof van de Rechten van de Mens kan worden betoogd dat de leden van Pussy Riot ten onrechte zijn veroordeeld tot 2 jaar werkstraf door de Russische rechter.
Virgin Mary, redeem us of Putin 29

28 Virgin Mary, redeem us of Putin

Thema

deze volmachtgever dient te noemen binnen een redelijke termijn. Aan de hand van het tweede lid van ditzelfde artikel waarin is bepaald dat indien de naam van de volmachtgever

Wanprestatie
De koper die naderhand niet tevreden is met zijn aankoop en hier gegronde redenen toe heeft zal hier hoe dan ook iemand op willen aanspreken. Een gegronde reden kan zijn dat de omschrijving in de catalogus niet overeenkomt met hetgeen werkelijk is aangeschaft. Bijvoorbeeld: de koper denkt een kostbaar schilderij van een wereldberoemde kunstenaar te hebben bemachtigt, terwijl later blijkt dat het niet afkomstig is van deze wereldberoemde schilder, maar van n van zijn leerlingen. In dat geval zijn er voor de koper enkele gronden waarop hij zijn verhaal kan baseren.7 De teleurgestelde koper kan stellen dat er sprake is van wanprestatie en zich beroepen op de non- conformiteit. Het schilderij dat hij heeft gekocht beantwoordt immers niet aan de overeenkomst nu het, mede gelet op de aard van de zaak en de mededelingen die de verkoper over de zaak heeft gedaan, niet de eigenschappen bezit die hij op grond van de overeenkomst mocht verwachten.8 Hierbij kan de omschrijving in de catalogus van het veilinghuis worden opgevat als een mededeling van de verkoper , ongeacht of dit nu het veilinghuis of de inbrenger is. Een beroep op non-conformiteit blijkt in de praktijk nauwelijks kans van slagen te hebben, aangezien uit de jurispru-

Eenmaal, andermaal, verkocht

Het (on)recht rondom de veiling- en kunstkoop
Tekst door Chaya Sikken

niet binnen een redelijke termijn bekend wordt gemaakt, de gevolmachtigde geacht wordt de overeenkomst voor zichzelf te zijn aangegaankan worden betoogd dat een veilinghuis dat weigert de identiteit van de inbrenger te verklappen in eigen naam de koopovereenkomst heeft gesloten en dus zelf door de koper kan worden aangesproken indien zich problemen voordoen.5 In dit geval spreken we van middellijke vertegenwoordiging.
6

Stel je voor: je zit in de veilingzaal van een vooraanstaand veilinghuis en brengt door middel van het opsteken van een paddle een bod uit op het kunstwerk dat is gemaakt door een gerenommeerd kunstenaar.1 Voor je het weet hoor je de veilingmeester Eenmaal, andermaal, verkocht uitroepen, waarna hij met zijn hamer slaat en het aan jou toebehorende nummer uitspreekt: jij blijkt de hoogste bieder, dus het kunstwerk is van jou! Maar stel nu dat het kunstwerk achteraf toch niet helemaal aan de verwachtingen blijkt te voldoen, wie kun je hierop aanspreken en op welke grond?

Veilinghuizen zullen veelal de identiteit van de inbrenger uit privacyoverwegingen niet willen onthullen. Bovendien hebben zij doorgaans in hun algemene voorwaarden opgenomen dat zij geenszins verplicht zijn om de naam van de inbrenger openbaar te maken.

Vertegenwoordiging
Bij een veilingkoop zullen doorgaans drie partijen betrokken zijn: de inbrenger die het tot zijn eigendom behorende kunstwerk te koop aanbiedt, het veilinghuis dat het kunstwerk voor de inbrenger verkoopt en tot slot de koper. De koper is degene die door middel van het uitbrengen van het hoogste bod op de veiling het kunstwerk heeft gekocht. Maar met wie heeft deze koper nu eigenlijk een koopovereenkomst gesloten? Om deze vraag te beantwoorden is het van belang erachter te komen in welke hoedanigheid het veilinghuis de kunstwerken te koop

aanbiedt. Het gaat hier om de vraag of de veiling in naam van de inbrenger of in eigen naam handelt. In het eerstgenoemde geval is er sprake van onmiddellijke vertegenwoordiging waarbij het veilinghuis als vertegenwoordiger of tussenpersoon in naam van de principaal, de inbrenger, het kunstwerk verkoopt.2 Een vorm van onmiddellijke vertegenwoordiging is volmacht, artikel 3:60 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW). Bij volmacht is niet vereist dat de gevolmachtigde bij elke handeling de naam van zijn volmachtgever noemt. Of een rechtshandeling wordt verricht in de hoedanigheid van vertegenwoordiger is afhankelijk van hetgeen partijen over en weer

uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben afgeleid.3 Het is echter wel essentieel dat de vertegenwoordiger uiteindelijk laat weten voor wie hij handelt.Veilinghuizen zullen veelal de identiteit van de inbrenger uit privacyoverwegingen niet willen onthullen. Bovendien hebben zij doorgaans in hun algemene voorwaarden opgenomen dat zij geenszins verplicht zijn om de naam van de inbrenger openbaar te maken.4 Nu het hier geen traditionele volmacht in de zin van artikel 3:60 BW betreft, zou het mogelijk wel onder artikel 3:67 BW kunnen worden geschaard. Dit artikel bepaalt dat degene die een overeenkomst aangaat in naam van een nader te noemen volmachtgever, de naam van

30 Eenmaal, andermaal, verkocht

Eenmaal, andermaal, verkocht 31

dentie naar voren komt dat de omschrijving in de catalogus als een garantie moet kunnen worden beschouwd. 9 In een uitspraak van het gerechtshof te s-Hertogenbosch bijvoorbeeld, had een vordering tot ontbinding van de overeenkomst op grond van wanprestatie geen succes nu er geen garantie was gegeven voor de aanwezige eigenschappen, maar het slechts een beschrijving van de eigenschappen betrof. Een ander voorbeeld is de uitspraak
10

zacht uitgedrukt, in de maling genomen en vorderen vernietiging van de koopovereenkomst op grond van bedrog dan wel dwaling. De rechtbank gaat mee met de dwaling. Het hof oordeelt daarentegen dat hoewel er sprake is van wederzijdse dwaling, het afkomstig zijn uit de Grieks-Romeinse tijd een zodanig bijzondere eigenschap is dat niet kan worden gezegd dat het de zelfstandigheid van de zaak raakt oftewel dat deze eigenschap geen betrekking heeft op hetgeen partijen bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen hadden.13 De Hoge Raad verwerpt het cassatieberoep van de verkopers met de overweging dat iemand die zijn zaak verkoopt daarmee het risico loopt dat die zaak naderhand eigenschappen blijkt te bezitten waarvan hij zich ten tijde van de verkoop geen voorstelling had kunnen maken en dat daarom de dwaling naar verkeersopvatting voor zijn eigen rekening komt.
14

van de rechtbank Arnhem, waarin de rechter overwoog dat een beroep op non-conformiteit eventueel zou kunnen slagen in het geval de authenticiteit van het kunst onvoorwaardelijk was gegarandeerd. Daar voegt de rechtbank nog aan toe dat een dergelijke onvoorwaardelijke garantie omtrent de authenticiteit in principe niet kan worden gegeven indien het gaat om een kunstwerk uit de vorige eeuw en dat dit tevens in de kunsthandel een feit van algemene bekendheid is.11

Bij het zien van de woorden dwaling en koop van een kunstobject gaat er misschien bij de meeste rechtenstudenten een belletje rinkelen en doet hen dit denken aan het arrest Kantharos van Stevensweert
de waarde van een zaak, ongeacht of die zaak heel veel of juist helemaal niets waard blijkt te zijn. In het Kantharos-arrest heeft de Hoge Raad ook duidelijk gemaakt dat vernietiging wegens dwaling wel tot de mogelijkheden behoort, indien er omstandigheden zijn waarin de koper op de hoogte was van een bepaalde eigenschap en hier op grond van de eisen van de goede trouw verplicht was aan de verkoper mede deling van te doen.16 Hier ligt voor de rechtzoekende (ver)koper dus een kleine kans om zijn gelijk te halen. Toch zijn er ook onder dergelijke omstandigheden situaties denkbaar waarin de koper met lege handen achterblijft. Bijvoorbeeld in het geval het kunstobject is gekocht op een veiling en het veilinghuis elke vorm van aansprakelijkheid en schadevergoedingsverplichting of de mogelijkheid tot ontbinding bij wanprestatie heeft uitgesloten in de algemene voorwaarden. Eventueel kan de koper, mits dit een natuurlijk persoon is die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf, proberen zodanige bedingen te vernietigen op de grond dat zij onredelijk bezwarend zijn ex artikel 6:236 BW en 6:237 BW.17 Een professionele koper heeft vooralsnog pech, hoewel deze natuurlijk altijd de hoop mag houden dat hij zal worden beschermd door de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid. Dat de positie van de kunstkoper verre van sterk is, is wel gebleken. Mocht er berhaupt al duidelijkheid bestaan over wie de koper bij problemen kan aanspreken, dan nog is allernoten 1 Een paddle is een bordje met een nummer erop, waarmee kan worden geboden. 2 Jac. Hijma e.a, Rechtshandeling en overeenkomst (Studiereeks Burgerlijk Recht), Deventer: Kluwer 2010, p. 79. 3 HR 11 maart 1977, NJ 1977, 521 (Kribbebijter). 4 S.Y.Th. Meijer, Vertegenwoordiging voor nader te noemen meester?, WPNR 1999/6371, p. 693. 5 S.Y.Th. Meijer, Vertegenwoordiging voor nader te noemen meester?, WPNR 1999/6371, p. 695. 6 Jac. Hijma e.a, Rechtshandeling en overeenkomst (Studiereeks Burgerlijk Recht), Deventer: Kluwer 2010, p. 79. 7 R.W Polak, Veilinghuizen tussen recht en reputatie: aansprakelijkheid van het veilinghuis voor onjuiste omschrijvingen in de catalogus, in: R.J. Klomp & T.A. Schiphof (red.), Kunst onder de hamer. Juridische aspecten van de veilingkoop, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2009, p. 76. 8 Aldus artikel 7:17 lid 2 BW. 9 R.W Polak, Veilinghuizen tussen recht en reputatie: aansprakelijkheid van het veilinghuis voor onjuiste omschrijvingen in de catalogus, in: R.J. Klomp & T.A. Schiphof (red.), Kunst onder de hamer. Juridische aspecten van de veilingkoop, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2009, p. 77. 10 Hof s-Hertogenbosch 18 mei 1982, NJ 1983, 133, r.o. 9. 11 Rb. Arnhem 17 juli 1997, NJkort 1997, 79, r.o. 11. 12 HR 19 juni 1959, NJ 1960, 59. 13 M.M. van Rossum, Enige beschouwingen over kunstkoop, RMTh 1997, p. 356. Zie ook A.A.H.M. Gommers & M. Hiemstra, Het Kantharosproces, in: W.M.J. Bekkers & A.A.H.M. Gommers (red.) De Kantharos. Over recht en onrecht in de rechtspleging, Deventer: Kluwer 1998, p. 38. 14 M.M. van Rossum, Enige beschouwingen over kunstkoop, RMTh 1997, p. 357. 15 R.W Polak, Veilinghuizen tussen recht en reputatie: aansprakelijkheid van het veilinghuis voor onjuiste omschrijvingen in de catalogus, in: R.J. Klomp & T.A. Schiphof (red.), Kunst onder de hamer. Juridische aspecten van de veilingkoop, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2009, p. 81. 16 A.A.H.M. Gommers & M. Hiemstra, Het Kantharosproces, in: W.M.J. Bekkers & A.A.H.M. Gommers (red.) De Kantharos. Over recht en onrecht in de rechtspleging, Deventer: Kluwer 1998, p. 44. 17 P.L. Loeb, Algemene voorwaarden bij veilingen van kunst, in: R.J. Klomp & T.A. Schiphof (red.), Kunst onder de hamer. Juridische aspecten van de veilingkoop, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2009, p. 104.

eten gooien. De enthousiaste koper kan dus beter maar twee keer nadenken voordat hij zijn paddle in de lucht steekt.

Hoewel het in de Kantharos-zaak ging om verkopersdwaling, geldt voor kopersdwaling eveneens dat een beroep op dwaling niet snel door de rechter wordt gehonoreerd. Zo kreeg een koper die in 1944 voor een aanzienlijk bedrag een schilderij had gekocht en op basis van twee deskundigenverklaringen ervan uitging dat het schilderij was geschilderd door kunstenaar Hercules Seghers, wat naar latere deskundigenverklaringen niet het geval bleek te zijn, van zowel het hof als de Hoge Raad te horen dat hij er niet op had mogen vertrouwen dat een deskundigenoordeel door de jaren heen niet zou wijzigen.
15

Dwaling
Nu een beroep op wanprestatie gedoemd is te mislukken, kan dan wellicht een vordering op grond van dwaling uitkomst bieden? Bij het zien van de woorden dwaling en koop van een kunstobject gaat er misschien bij de meeste rechtenstudenten een belletje rinkelen en doet hen dit denken aan het arrest Kantharos van Stevensweert.12 Deze zaak komt op het volgende neer. In 1943 wordt bij de Maas in Stevensweert een, naar het lijkt, doodgewone beker opgegraven. De beker wordt doorverkocht en gelegateerd waarna de eigenaars hem laten onderzoeken door enkele deskundigen die verondersteld worden verstand van zaken te hebben. Deskundige Van Baaren schakelt de hulp in van goede bekende, edelsmid Brom. Brom heeft altijd volgehouden niets van de werkelijke waarde van de beker te hebben vermoed op het moment dat hij hem in handen kreeg.Van Baaren blijkt zeer genteresseerd in de beker en koopt hem voor 125 gulden, waarbij hij opvallend genoeg op naam van Brom komt te staan. Enige tijd nadat de koopovereenkomst is gesloten besluit Brom toch nog eens goed naar de beker te kijken en ontdekt hierbij tot zijn verbazing dat de beker afstamt uit de Grieks-Romeinse tijd. De beker blijkt zeer kostbaar en heel wat meer waard dan het schamele bedrag waarvoor het is verkocht. De verkopers voelen zich,

Een beroep op non-conformiteit blijkt in de praktijk nauwelijks kans van slagen te hebben, aangezien uit de jurisprudentie naar voren komt dat de omschrijving in de catalogus als een garantie moet kunnen worden beschouwd
Algemene voorwaarden
Uit bovengenoemde arresten kan worden opgemaakt dat een beroep op dwaling niet snel zal slagen indien er is gedwaald omtrent

minst zeker of zijn rechtsvordering zal slagen. En zelfs als er een kans op succes is, is het goed mogelijk dat de algemene voorwaarden die veilinghuizen hanteren alsnog roet in het

32 Eenmaal, andermaal, verkocht

Eenmaal, andermaal, verkocht 33

Thema
Winnaar Gouden Zandloper: snelste groeier 2008 2012

Kunstmatige kinderporno: uitkomst of pervers?

Tekst door Marcel Ren Bamberg Kielhalen en ogen uitsteken!. Zonder proces levend verbranden!. Het is de gemiddelde reactie onder een nieuwsbericht over pedo seksuelen en pedofilie. De opwinding is, vaak terecht, heftig. Het was daarom geen gemakke lijke boodschap die seksuoloog Erik van Beek kwam verkondigen in oktober van dit jaar. Geef pedofielen het recht om te kijken naar kunst-kinderporno, zo luidde zijn controver sile oproep in onder andere Trouw1 en DWDD . Beelden die levensecht zijn, maar
2

Huidige wetgeving
Kinderporno is strafbaar. De huidige wetgeving die kinderporno in Nederland verbiedt, bestaat sinds de jaren 80. Art. 240b Sr. ziet op het verbod van (onder andere) het bezit van afbeeldingen van seksuele gedragingen door minderjarigen.

2. Met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde categorie wordt gestraft degene die van het plegen van een van de misdrijven, omschreven in het eerste lid, een beroep of een gewoonte maakt. Bij de invoering van het Nederlands verbod

In het huidige Wetboek van Strafrecht wordt dit verbod geregeld in art. 240b: 1. Met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie wordt gestraft degene die een afbeelding of een gegevensdrager, bevattende een afbeelding - van een seksuele gedraging, waarbij iemand die kennelijk de leeftijd van achttien jaar nog niet heeft bereikt, is betrokken of schijnbaar is betrokken, verspreidt, aanbiedt, openlijk tentoonstelt, vervaardigt, invoert, doorvoert, uitvoert, verwerft, in bezit heeft of zich door middel van een geautomatiseerd werk of met gebruikmaking van een communicatiedienst de toegang daartoe verschaft.

op kinderporno stond een gevangenisstraf van hooguit drie maanden op het bezit, het verspreiden, enz. enz. enz., van kinderporno. Inmiddels is de straf die hierop staat verhoogd naar een maximum van vier of acht jaren gevangenisstraf. Veel pornografisch materiaal wordt tegenwoordig niet meer van het internet wordt gedownload en wordt opgeslagen op een computer, maar direct van een website wordt afgespeeld. Daarom werd in 2007 bij een Europees verdrag naast het bezit, ook het herhaaldelijk en doelbewust bezoeken van websites waarop dergelijk materiaal te vinden is strafbaar gesteld3.

Link up.
Vind je het een spannende uitdaging om hechte relaties op te bouwen met gerenommeerde, internationale clinten? Wil je de grenzen van je praktijkgebied verleggen naar een breed spectrum van sectoren? Heb je het talent, inzicht n de energie om de meest complexe transacties succesvol af te ronden? Link dan met Linklaters! Wij zijn een wereldwijd, toonaangevend kantoor met advocaten, notarissen en fiscalisten. We zijn altijd op zoek naar jong toptalent. Dus als jij carrire wilt maken in een open en toegankelijke omgeving, waarin pragmatisme en vernieuwend denken centraal staan, bekijk dan onze stagemogelijkheden en vacatures op www.linklatersgraduates.nl
Delicious Flickr Twitter Retweet

waarvoor geen kinderen worden misbruikt. Het gevoelsmatig uiterst smakeloze plan stond direct garant voor discussie. Bedreigingen, steunbetuigingen en woede gingen richting alles en iedereen die iets over pedofilie te zeggen had. Met computers geproduceerde beelden zouden de drang om naar echte kinderporno te kijken moeten kunnen indammen, zo bedacht Van Beek. Sterker nog: het voorkomt kindermisbruik. Kunstmatige kinderporno: verwerpelijk en pervers, of een oplossing voor de onrusten van pedofielen?

Facebook

MySpace

StumbleUpon

Digg

Kunstmatige kinderporno 35

Slash Dot

Mixx

Skype

Technorati

Het voorstel van Van Beek

Het legaliseren van niet van echt te onder scheiden nepbeelden van misbruik van kinderen. Het klinkt op het eerste gezicht als een misselijkmakend voorstel. Kinderporno, iets wat terecht verboden is, verwerpelijk en obsceen, zo goed mogelijk door kustenaars na laten maken en beschikbaar stellen voor pedofielen die worstelen met hun seksuele behoeften, gebeurt echter al jaren. Zoals echte kinderporno een markt heeft, zo heeft kunstporno dat ook. Zo levensecht, dat de kunstmatige variant van echt niet meer te onderscheiden is.

echter enkel om pedoseksuelen, die zich dus daadwerkelijk schuldig maken aan seks met minderjarigen. Het aantal Nederlanders met pedofiele gevoelens is veel groter, maar lastig vast te stellen. Naar schatting kent onze bevolking een percentage van 1% aan pedofielen5. Dat zou in Nederland betekenen dat het gaat om 160.000 personen. Daarvan is slechts een heel klein deel uitgesproken over zijn of haar geaardheid. Het grootste gedeelte van de mannen en vrouwen die op kinderen vallen zien hun eigen geaardheid daarmee dus als probleem en verzwijgt deze. wel of niet mag worden behandeld met de Pedofilie is taboe, wordt niet door de samen kunstporno. leving getolereerd en daarom massaal opgekropt. Omdat we pedoseksualiteit zien als iets verwerpelijk is dat niet vreemd, maar het opkroppen van deze gevoelens is iets wat op den duur tot excessen leiden kan. Dat stelt oud misdaadverslaggever Peter R. de Vries, die daarom voor het legaliseren van kunstporno pleit: Er is sprake van een probleem. Ik heb in mijn vak meegemaakt dat dit enorm uit de hand liep. Mensen lopen met opgekropte gevoelens rond en moeten alles in het geniep, stiekem doen. En als het dan een keer gebeurde, nadat het lange tijd was weggedrukt, dan ging het ook goed fout. Dat heeft letterlijk de levens van kinderen gekost. De Vries
6

porno blijkt dat mannen zich daadwerkelijk

Met computers geproduceerde beelden zouden de drang om naar echte kinderporno te kijken moeten kunnen indammen, zo bedacht Van Beek. Sterker nog: het voorkomt kindermisbruik.
materiaal uit de laatste categorie, waarbij het product dus volledig van de computer komt. Er is echter een grote behoefte aan echte voorbeeldporno bij de makers van de kunstporno.Voor opsporingsambtenaren is het niet te zien of virtuele porno is gebaseerd op echte porno.
7

anders gedragen door het regelmatig bekijken van porno9. Het gaat dan zowel om de omgang met de vrouw in bed, alsook daarbuiten (seksuele intimidatie op het werk). Waarom zou dat effect niet ook gelden na het bekijken van kinderporno, al is het kunst? Behandeling van pedofielen die aanvoelen problemen te krijgen zichzelf in bedwang te houden, zou volgens de in oktober aangezwengelde discussie het beste gebeuren door gericht ingezet kunstmatig pornografisch materiaal. Door de huidige interpretatie van artikel 240b uit het Wetboek van Strafrecht is dit zonder wetswijziging onmogelijk.Voor het legaliseren van virtuele kinderporno, om als behandeling te gebruiken voor een selectie van bij specialisten aan te laten kloppen pedofielen, is een wetswijziging nodig die uitzonderingen stelt op het verbod op bezit, verspreiden, etc. etc. etc., van kinderporno of materiaal wat daar sterk op lijkt. Wetenschappers zijn er niet over uit wat het effect ervan zal zijn op kindermisbruik. De samenleving lijkt nog niet de erkenning op te kunnen brengen voor pedofilie als geaardheid die nodig is om dergelijk virtueel pornografisch materiaal voor een selectieve groep te legaliseren. Politiek Den Haag lijkt eerder te pleiten voor een verdergaand verbod op met computers gemanipuleerd materiaal Kunstmatige kinderporno? Of het pervers is laat ik aan u als lezer. Een uitkomst is het voorlopig zeker niet.
noten 1 Virtuele kinderporno als remedie, Trouw, 29 oktober 2012 http:// www.trouw.nl/tr/nl/4516/ Gezondheid/article/detail/3339011/2012/10/29/ Virtuele-pedoporno-alsremedie.dhtml 2 Erik van Beek en Peter R. de Vries: virtuele kinderporno, DWDD, 31 oktober 2012 http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/188641 3 Verdrag (CETS nr. 197) van de Raad van Europa (16 mei 2005) tegen mensenhandel, http:// conventions.coe.int/Treaty/ Commun/QueVoulezVous. asp?NT=197&CM=1&DF=&CL=ENG 4 Cijfers Seksueel-geweld. nl, 2008 5 Cijfers StopKinderSex, 2008 6 Erik van Beek en Peter R. de Vries: virtuele kinderporno, DWDD, 31 oktober 2012 http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/188641 7 PROTECT Act of 2003 8 Kamer wil verbod op kinderporno in Second Life, NRC, 21 februari 2007 http://vorige.nrc.nl/thema_ archief_oud/nieuws_im/ article1772100.ece 9 Morality, Riverside Drive NY, http://mentalhealthlibrary.info/library/porn/ pornlds/pornldsauthor/ links/victorcline/porneffect. htm#Acting

Al sinds het begin van deze eeuw bestaat de mogelijkheid om computerbeelden zo goed te laten lijken, dat kinderporno kan worden gemaakt zonder dat daarvoor kinderen worden misbruikt. Technologie staat steeds minder in de weg. We zijn nog net niet zo ver dat een PS3-game van echt niet te onderscheiden is, maar hoe lang duurt dat nog? Virtuele kinderporno is al tien jaar in opkomst en zou volgens de betogers een uitkomst kunnen bieden. Het biedt pedofielen een legale uitkomst. Het voorkomt excessen van pedofielen. Het voorkomt dat misbruik van kinderen noodzakelijk is voor de productie van kinderporno. Het verkrimpt de markt voor kinderporno door een groeiend aanbod van schoon materiaal.

Illegaal of legaal?
Met de opkomst van kunstporno, is de interpretatie van het woord afbeelding in art. 240b Sr. is door de jaren heen flink opgerekt. Al in 2002 namen verschillende landen, waaronder Nederland en de Verenigde Staten , maatregelen om ook virtuele kinderporno te verbieden. Waar het in origine enkel ging om echte fotos en films waarin minderjarigen voorkomen, worden met afbeelding inmiddels ook bedoeld beelden die echt lijken te zijn, maar dat feitelijk niet zijn. Het gaat hier om virtuele beelden, die door de computer van echt niet van echt te onderscheiden zijn. Omdat ook voor opsporingsambtenaren en uiteindelijk de rechter in de toekomst de virtuele kinderpornografie niet meer te onderscheiden zal zijn, ligt het voor de hand dat aan deze interpretatie zonder wetswijziging niets verandert en virtuele kinderporno illegaal blijft. Enige kans van slagen van het voorstel van seksuoloog Van Beek en anderen is dus een wetswijziging. Zelfs met het legaliseren van bepaalde vormen van kunstporno wordt echter nog niet duidelijk of hiermee een probleem wordt opgelost. Virtuele kinderporno bestaat uit pornografisch materiaal dat wordt geproduceerd zonder de directe deelname van kinderen in het productieproces. Het gaat dan bijvoorbeeld om professioneel bewerkte fotos van echte kinderen, om pornografisch materiaal van volwassenen wat professioneel bewerkt wordt om er uit te zien als kinderporno of volledig met een computer ontworpen beeldmateriaal. In het voorstel van gaat het met name om

De Nederlandse en Amerikaanse waardering van legaal vs. illegaal is overigens nog mild, in vergelijking met die in het buitenland. We stellen enkel niet van echt te onderscheiden gemanipuleerd materiaal gelijk aan daadwerkelijke kinderporno. Iets wat significant anders is in de nog veel strengere wetgeving van bijvoorbeeld Duitsland en Australi, waar ieder beeld dat doet denken aan een seksuele handeling door een minderjarige strafbaar is. Het verschil wordt duidelijk zichtbaar wanneer het gaat om reality gaming. Toen in 2007 bekend werd dat minderjarige spelers van de game Second Life hun characters in de virtuele wereld Second Life lieten gebruiken door characters van volwassen spelers, riep de Tweede Kamer massaal om een verbod8. In Nederland is zoiets bij wet echter nog altijd toegestaan, omdat de afbeeldingen van echt te onderscheiden zouden zijn.

en anderen betuigen in verschillende media steun aan Van Beeks voorstel tot legaliseren van kunstporno, waarin dus geen kinderen worden misbruikt.Volgens De Vries is het van belang dat het niet vrij verkrijgbaar is en dus aan streng toezicht onderhevig is of iemand

Pedofiele neigingen en kunstporno

Jaarlijks behandelt het OM ongeveer 2050 tot 2350 zaken die draaien om seksueel misbruik van minderjarigen . Hierbij gaat het
4

Slot
Wetenschappers zijn er niet over uit wat het legaliseren van door kunstenaars nagemaakte kinderporno zal zijn. Er zijn weinig onderzoeken die uitkomst bieden, maar de argumenten voor en tegen worden wel gebaseerd op mogelijke effecten. Zo zou volgens sommigen de behoefte aan het betasten van minder jarigen juist kunnen worden gestimuleerd door het zien van voorbeelden in afbeeldingen. Uit verschillende onderzoeken over reguliere

36 Kunstmatige kinderporno

Kunstmatige kinderporno 37

Thema

oproep: Kunst spreekt de emoties aan, en doet dat krachtiger dan magistraten of gevangenispersoneel. Kunstzinnige projecten, sociaalartistieke initiatieven... ze zijn nodig als brood!.

2007 geresulteerd in een bundel: De regelen der kunst III8.Vier onderwerpen komen in dit boek aan de orde. In de eerste plaats - het fungeerde op 4 mei 2006 als zijn inaugurele rede op een TPR-leerstoel aan de KU Leuven - werpt Schrage de vraag op wat kunst is. Hij doet een poging tot beantwoording aan de hand van enige vermakelijke casusposities. Zoals die van de Weense kunstenaarsgroep Gelitin, die tot afgrijzen van de plaatselijke notabelen voor de opening van de Salzburger Festspiele een Arc de Triomphe had ontworpen, welke bestond uit twee zuilen met als afsluiting een vleeskleurige man van zes meter uit wiens onderbuik een stevig gevormde zuil stak, waaruit een forse waterstraal spoot welke werd opgevangen in de mond van het beeld. Of van de Zwitsers-Roemeense kunstenaar Daniel Spoerri, die een tableau-pige in het verkeer bracht, dat het werk bleek van een elfjarige jongen en dat door de kunstenaar slechts van zijn handtekening was voorzien. Slaagt Schrage in zijn poging om het wezen van kunst bloot te leggen? Nee, dat is niet het geval. Wel kan de door hem bijeengebrachte casustiek bijdragen tot het vinden van een oplossing voor concrete gevallen . Op 27 november 2010 werd het prachtig gerenoveerde Dordrechts Museum weer opengesteld voor het publiek. Pronkstuk van de collectie is Jan van Goyens Gezicht op Dordrecht. Enige tijd leek het museum het zonder dit schilderij te moeten stellen, want het maakte deel uit van de Goudstikker collectie. Die werd aan de rechtmatige erfgenamen gerestitueerd. Dankzij enige gulle geldschieters kon het schilderij gelukkig worden teruggekocht en hangt het weer in volle glorie in het museum. De teruggave van roofkunst is in ons land een hot item. Goudstikker, de Koenigs collectie9 - door de nazis geroofde kunst is de eerste casuspositie die ons hierbij te binnen schiet. Maar wie even verder denkt, zal zich ook de teruggave van cultuurgoederen die in de koloniale periode naar het westen zijn gehaald (Elgin Marbles) herinneren. Iets minder bekend in ons land zijn de acties tot restitutie van cultuurgoederen van Indianen en andere oorspronkelijke bewoners. De bundel voor de Amsterdamse IE-expert Egbert Dommering bevat een opstel over kunst: Frank

Tien jaar in de aandacht

Tekst door Ewoud Hondius

3. Frankrijk: de affaire Poussin

Wie kunst en rechtnoemt, zal daarbij vaak in eerste instantie aan dwaling bij de aan- en verkoop denken. Een bekend arrest betreft een schilderij van de Fransman Nicolas Poussin. Het betreft hier net als bij onze Kantharos een geval van verkopersdwaling. De familie Saint-Arroman had al generaties een schilderij in de familie, waarvan beweerd werd dat het een Poussin was. Totdat een gewiekste galeriehouder de Saint-Arromans ervan wist te overtuigen dat dit niet het geval was. De familie verkocht het schilderij voor nog geen 400. Toen de nieuwe eigenaar het wilde verkopen, maakte het nationaal museum het

1. Inleiding
Soms hangt een onderwerp in de lucht. Overal springen auteurs er op in. Zon onder werp is al enige jaren kunst en recht. Uit vele landen bereikten ons de afgelopen jaren publicaties over dit onderwerp.Vijf stelsels wil ik in deze bijdrage belichten: (2) Belgi, (3) Frankrijk, (4) Nederland, (5) Duitsland en (6) Zwitserland1. Ik beperk mij tot beeldende kunst. Dans, film, muziek en andere kunstuitingen zijn goed voor een afzonderlijke bijdrage en blijven daarom in dit overzicht buiten beschouwing. Doel van deze bijdrage is een idee te geven van een klein deel van de omvangrijke literatuur over kunst en recht. Een deelthema hierbinnen dat nog weinig aandacht heeft gekregen2 maar daar komt binnenkort ongetwijfeld verandering in is dat van subsidiring van kunst. Een ander deelthema staat daarentegen juist centraal in de belangstelling en dat is het auteursrecht. Daaraan is zoveel aandacht gegeven, dat ik het hier eveneens niet zal behandelen. Hetzelfde geldt voor kunstveilingen3.

Kunst en strafrecht is de titel van het verrassende opstel van Jolle Rozie. Verrassend omdat het opstel niet alleen over vervalsers en oplichters gaat, maar ook een taak voor de kunst ziet bij de rentegratie van de gedetineerde in de samenleving.
namige bundel waarin de actuele beeldende kunst centraal staat . Het boek opent met een
4

Louvre gebruik van het wettelijk voorkooprecht en de familie kwam achter haar vergissing. Na veel juridisch getouwtrek kregen de Saint-Arromans het schilderij uiteindelijk weer terug, waarna ze het verkochten voor ruim 1.200 000 .
6

Het Poussin-arrest is zo beroemd, dat Walter Van Gerven het opnam in zijn reeks standaard arresten op het gebied van het Europees contractenrecht7.

4. Nederland: dat kan mijn kleine broertje ook

De Amsterdamse emeritus hoogleraar Eltjo Schrage heeft iets met kunst: hij afficheert

schenking en vererving van kunstverzamelingen (p. 73-94), Alos Van Oevelen over de rechtsverhouding tussen beeldend kunstenaar en galeriehouder (p. 115-135: meer aandacht voor de juridische aspecten is gewenst) en Hendrik Vanhees over de Europese volgrecht-richtlijn voor het sociaal en het fiscaal statuut van de beeldend kunstenaar. Kunst en strafrecht is de titel van het ver rassende opstel van Jolle Rozie (p. 27-54). Verrassend omdat het opstel niet - alleen over vervalsers en oplichters gaat, maar ook een taak voor de kunst ziet bij de rentegratie van de gedetineerde in de samenleving. Met instemming citeert de auteur de volgende
5

zich zelfs als oud-hoogleraar kunstrecht (aan de KU Leuven). Het Amsterdamse advocatenkantoor Russell is hierin gespecialiseerd. De twee hebben elkaar gevonden en dat heeft in

verhandeling van Jan Velaers over De kunstvrijheid als vrijheid van meningsuiting en de grenzen ervan (p. 1-25). Het eindigt met een verhandeling van Karel Rimanque over het wezen der kunst (p. 375-388). De auteur ziet wel iets in de oplossing van het UNESCOverdrag van 1970, waarin kunst als cultuurgoed wordt bestempeld. Tussen deze twee bijdragen vinden we opstellen van Vincent Sagaert over de handel in kunstvoorwerpen (p. 55-72, met aandacht voor de veroordeling door het Hof te Straatsburg van de uitoefening van een voorkooprecht door de Italiaanse staat op het schilderij Portret van een jonge boer van Vincent van Gogh), Renate Barbaix over de

(p. 349-373).Voorts is er ruimschoots aandacht

2. Belgi: kunst bij rentegratie van gedetineerden

Antwerpen is een van de eerste universiteiten, waar het onderwerp kunst en recht met het boek van Karel Rimanque (1985) tot een publicatie heeft geleid. Tweentwintig jaar nadien verscheen onder redactie van Frederik Swennen die dit jaar op een TPR-leerstoel aan onze faculteit verbonden is - een gelijk-

Of van de Zwitsers-Roemeense kunstenaar Daniel Spoerri, die een tableaupige in het verkeer bracht, dat het werk bleek van een elfjarige jongen en dat door de kunstenaar slechts van zijn handtekening was voorzien.

38 Tien jaar in de aandacht

Tien jaar in de aandacht 39

Kuitenbrouwer schreef over Oorlogskunst: de moreel-beleidsmatige aanpak, waarin hij de Goudstikker-zaak en de opmaat daartoe de zaak-Gutmann - analyseert . In ons land is
10

2009) toevertrouwd. Bij terugkeer leek het er verdacht veel op dat de restaurateur het doek met een verfroller had overgeschilderd. Dat leidde tot een flinke rel. Tegenover de vordering van het Stedelijk Museum stond de eis van Goldreyer tot vergoeding van EURO 100 miljoen vanwege beschadiging van zijn reputatie. Dat leidde tot een schikking waaraan Goldreyer zijn fee van ruim 350 000 plus $ 170 000 aan schikkingskosten overhield .
13

Strafrechtelijke aspecten van kunst komen in het licht van zijn kunstzinnige gaven niet onverwacht - aan de orde in twee bijdragen in de bundel Constante waarden die bij gelegenheid van zijn afscheid werd aangeboden aan de Utrechtse hoogleraar Constantijn Kelk16. Frans Koenraadt vergelijkt de kunstvervalsing door de eerder vermelde Han van Meegeren (de Emmasgangers) met de moedwillige vernieling van vijftig kunstwerken (waaronder drie Rembrandts) in Duitsland door HansJoachim B. Hoewel de zaken sterk verschillen, zijn er ook overeenkomsten: beider optreden heeft zowel nationaal als internationaal veel aandacht gekregen, terwijl de daders in een relatief isolement leefden en zich miskend voelden (p. 615-625). Tom Schalken bespreekt de EHRM-zaak Vereinigung Bildender Knstler c. Oostenrijk. Hierin zegevierde de vrijheid van artistieke expressie. Schalken wijst er op dat dit kantje boord was: de stemverhouding in het Hof was vier tegen drie17.

het enerzijds de restitutiecommissie, voorafgegaan door de Commissie herkomst gezocht (commissie-Ekkart), die zich met adviezen aan de minister van cultuur over het al dan niet teruggeven bezighoudt. Anderzijds zijn er processen voor de rechter, getuige de recente publicaties hierover van Wouter Veraart en Laurens Winkel, alsmede van Herman Schoordijk . Rechtsherstel is ook het thema van het tweede deel van het boek van Schrage. Deze schetst de lotgevallen van Goudstikkers schilderijen die gedurende de oorlog in Duitse handen waren gevallen en vervolgens voor een deel in het Bonnefanten museum te Maastricht waren beland. Uiteindelijk bepaalde de Nederlandse regering dat vrijwel alle schilderijen aan de erfgenamen moesten worden gerestitueerd. Ook de vijf schilderijen van Gustav Klimt moesten volgens een beslissing van het Oostenrijkse Oberste Gericht aan de erfgenaam worden teruggegeven. In hoofdstuk 3 komt het in veler ogen centrale thema - echt of vals - aan bod . Iemand koopt
11

Twee themas blijven bij Schrage on(der)belicht: de eigendom van kunstwerken en de strafrechtelijke kant. Goederenrechtelijke aspecten komen aan de orde in de door Ars Aequi bekroonde Utrechtse master-scriptie van Pia Lokin14 en in een bijdrage van Tessa Leese in de Groninger opmerkingen en mededelingen van 2006. Daarin analyseert deze laatste Romeinse schilderkunst op andermans paneel: Wie wordt eigenaar van de tabula picta? (p. 113-130). Volgens de ene school was dat de schilder, volgens de andere de eigenaar van het paneel. Het is verleidelijk om deze strijd te herleiden naar die tussen Proculiani en Sabiniani, maar daar is in dit geval geen reden toe. Die strijd is overigens wel het thema, waar de auteur haar proefschrift aan wil wijden. Zij komt tot de conclusie dat het hier geschetste vraagstuk geen theoretisch, maar een praktijkprobleem was. Gaius deed nog niet veel meer dan het probleem signaleren; Paulus liet beide kanten zien en Justinianus tenslotte kwam met een oplossing: de schilder wordt eigenaar, immers ridiculum est (...) picturam (...) in accessionem vilissimae tabulae cedere (p. 120) . Dat is ge15

5. Duitsland: intermuseaal leenverkeer

Fiscaal recht maakt meer dan de helft uit van een Duitse bundel over kunst en recht onder redactie van Klaus Ebling en Marcel Schulze18. Na een algemene inleiding en een beschouwing over de internationale aspecten van de hand van de tweede redacteur, volgt een onderdeel over de kunstenaar en zijn werk, onderverdeeld in opstellen over eigendom en bezit van Kurt Siehr (p. 47-54), auteursrecht van Wilhelm Nordemann (p. 54-94) en de sociale verzekering van Marcel Schulze (p. 94-103). Een goed geschreven onderdeel is dat over Kulturgterschutz van Kurt Siehr (p. 104150). Dit wordt gevolgd door het onderdeel Kunstvermarktung met beschouwingen over de auteursrechtelijke visie van Gernot Schulze (p. 151-197) en over leenverkeer (p. 198-241) en expertise (p. 242-245) van Kirchmaier. Het boek wordt afgesloten met een heel dik hoofdstuk van de eerste redacteur (p. 247500) en een aanzienlijk dunner hoofdstuk van Rsken, beide over belastingrecht (p. 501-519). Dit boek heeft een geheel andere benadering dan dat van Schrage. Het is vooral op de uitvoerend kunstenaar gericht en lijkt daarmee meer op de Belgische bundel.Vandaar dat een Kantharos-zaak weinig aandacht krijgt. Het is evenmin de eerste Duitse bundel over

een beeld van Rodin dat met behulp van de originele mal, maar vele jaren na diens overlijden, is gegoten. Echt of vals? De naam Han van Meegeren kan in mijn familie nog tot grote woede leiden: voor een van zijn Vermeer-ver valsingen gebruikte hij een doek van de schilder Abraham Hondius. Echt of vals? Anders dan men zou menen, zijn het de Duitsers die in deze zaken een afwijkende lijn hebben ontwikkeld. Bij de verkopersdwaling komt onze kantharos van Stevensweert12 nog altijd een ereplaats toe, samen met de Duitse Ming-zaak en de in nr. 3 genoemde Poussin-affaire. Het vierde hoofdstuk gaat over de rechtspositie van de restaurateur. In ons land kwam deze in het bijzonder aan het licht in de zaak Goldreyer/gemeente Amsterdam. Het ging daar om de restauratie van Barnett Newmans Whos afraid of Red,Yellow and Blue III. Dat doek was in 1986 door een vandaal aan stukken gesneden en voor herstel aan de Newyorkse restaurateur Goldreyer (1927-

De naam Han van Meegeren kan in mijn familie nog tot grote woede leiden: voor een van zijn Vermeer-vervalsingen gebruikte hij een doek van de schilder Abraham Hondius. Echt of vals?
kunst en recht. Enkele jaren geleden (2004) verscheen van Haimo Schack Kunst und Recht terwijl Erik Jayme er bijna een heel oeuvre aan heeft gewijd.
20

proces tot teruggave van dit beweerdelijk tegen het einde van de tweede wereldoorlog van zijn familie geroofde bezit. Het Landgericht Kln wijst de vordering af (IPRax 1996, 419), evenals nadien het Bundesverfassungsgericht (IPRax 1998, 482) en het Europese Hof voor de rechten van de mens (42527/98). Om aan verwikkelingen als deze - de auteur geeft nog meer voorbeelden - te ontkomen, heeft de Duitse wetgever in 20 van het Gesetz zum Schutz des deutschen Kulturgutes gegen Abwanderung aan de overheid de bevoegdheid gegeven een teruggaafgarantie van geleende kunstvoorwerpen te geven. Deze wet betreft de omzetting van een Europese richtlijn, maar het genoemde wetsartikel is eigen Duitse vinding. De bepaling is in de ogen van de auteur geldig, ook tegenover aanspraken van buitenlandse overheden.

ruststellend voor de erven van Karel Appel, die immers in zijn jonge jaren vanwege chronisch geldgebrek ook verf stal om zijn kunstwerken mee te schilderen.

Isabel Khl schreef een monografie over intermuseaal leenverkeer21, wat tevens het thema is van een bijdrage in de feestbundel voor Peter Badura22. Bernard Kempen schrijft hierin over Internationaler Kulturgteraustausch: Die Bedeutung der Rechtsverbindlichen Rckgabezusage (p. 1079-1097). De uitwisseling van kunstschatten is van onschatbare waarde voor het opzetten van tentoonstellingen. Toch zijn daar ook gevaren aan verbonden. In 1991 toonde het Wallraff-Richartz museum te Keulen een uit Tsjechi geleend schilderij van de Nederlandse schilder Pieter van Laer. De vorst van Liechtenstein begint vervolgens een

Slaagt Schrage in zijn poging om het wezen van kunst bloot te leggen? Nee, dat is niet het geval. Wel kan de door hem bijeengebrachte casustiek bijdragen tot het vinden van een oplossing voor concrete gevallen

40 Tien jaar in de aandacht

Tien jaar in de aandacht 41

6. Zwitserland: restitutie van cultuurgoederen

Niet alleen in ons land, maar ook elders leeft het thema van geroofde kunst, getuige het Baseler Habilitationsschrift van Beat Schnenberger23. Toen deze als griffier verbonden was aan het gerecht van Basel-Stadt, kreeg hij te maken met het dossier van Kandinskys Improvisation X. Dat inspireerde hem tot het schrijven van dit boek en het vormt ook het begin van de beschrijving van een aantal groepen gevallen. Kandinkys schilderij was in 1926 door de moeder van eiser uitgeleend aan het provinciale museum te Hannover. De moeder emigreerde naar de Sowjet-Unie en het schilderij kwam als entartete Kunst in handen van een kunsthandelaar te Basel. Deze verkocht het aan een andere kunsthandelaar die het schilderij schonk aan het door hem opgerichte Beyeler museum, waar de Kandinsky het pronkstuk van de collectie is. De zaak eindigde met een schikking die ertoe leidde dat het schilderij in het museum bleef hangen. Na een schets van een aantal andere zaken en een analyse van de kenmerken hiervan geeft de auteur een overzicht van mogelijke rechtsvorderingen.Vervolgens bespreekt hij verweermiddelen tegen vorderingen tot teruggave, zoals ontbreken of verlies van eigendom, verjaring, publiekrecht, bescherming van bezitters te goeder trouw, exportverboden en immuniteiten. Hij besluit zijn studie met een overzicht van nieuwe ontwikkelingen en internationale instrumenten zoals de Haagse Conventie van 1954, de Europese richtlijn van 1993 en de UNESCO Conventie van 1970. Hij voorziet nog geen einde aan de beweging tot versterking van het recht op teruggave.

noten 1 Ik maak hierbij gebruik van eerdere boekaankondigingen in NTBR. 2 Zie evenwel Inge van der Vlies, Jan Kabel, Nathalie Idsenga, Kunst, recht en beleid, Den Haag: Boom, 2009, 231 p. 3 Zie R. Klomp en T.A. Schiphof, Kunst onder de hamer/Juridische aspecten van veilingkoop, Den Haag: Boom, 2009. 4 Frederik Swennen (red.), Kunst en recht, Antwerpen: Intersentia, 2007, 388 p. 5 Richtlijn 2001/84/EG, waarover R.J.Q. Klomp, Volgrecht/Het recht van de kunstenaar bij doorverkoop van zijn werk, Amstelveen: De Lex, 2008. 6 Zie voor de diverse vindplaatsen Muriel FabreMagnan, Les obligations, Paris: Presses Universitaires de France, 2004, p. 273 e.v. 7 Hugh Beale et al. (red.), Cases, materials and text on contract law, tweede druk, Oxford: Hart, 2010, p. 476. 8 E.J.H. Schrage, De regelen der kunst III, Amsterdam: Russell Advocaten, 2007, 152 p. 9 Wie geen toegang heeft tot de Russell-bundel kan dit onderdeel ook raadplegen in E.J.H. Schrage, Dat kan mijn kleine broertje ook! Over het onderscheidend vermogen van het begrip kunst in het recht, TPR 2005, p. 1147-1179 10 Nico van Eijk en Bernd Hugenholtz (red.), Dommering-bundel/Opstellen over informatierecht aangeboden aan prof. mr E.J. Dommering, Amsterdam: Cramwinckel, 2008, p. 211-220. 11 Zie daarover ook Ren Klomp,Valse kunst en het privaatrecht, en Constantijn Kelk,Valse kunst en het strafrecht, Nijmegen, 2011. 12 Zie daarover de mooie Wijn & Stael-bundel van W.M.J. Bekkers en A.A.H.M.

Gommers (red.), De kantharos/Over recht en onecht in de rechtspleging, Deventer: Kluwer, 1998, 142 p. 13 Google: Goldreyer Stedelijk Museum (5 november 2012). 14 Pia Lokin, De huwelijksnacht van Tobias en Sarah, een Salomonsoordeel?, Ars Aequi 2008, p. 187-195. 15 In: J.H.A. Lokin en anderen (red.), Magazijn voor leerstellige rechtsvergelijking op historische grondslag/Groninger opmerkingen en mededelingen 2006, Groningen: Chimaira, 2006, p. 113-130 p. 16 A.A. Franken, M. de Langen, M. Moerings (red.), Constante waarden/ Liber amicorum prof. mr. Constantijn Kelk, Den Haag: Boom, 2008, 683 p. 17 P. 635-647. 18 Klaus Ebling, Marcel Schulze (red.), Kunstrecht, Mnchen: Beck, 2007, 536 p. 19 Haimo Schack, Kunst und Recht, Kln: Heymann, 2004, 381 p. 20 Erik Jayme, Gesammelte Schriften, Heidelberg: C.F. Mller, Band I: Nationales Kunstwerk und Internationales Privatrecht, 1999. 21 Isabel Khl, Der internationale Leihverkehr der Museen, Kln: Heymann, 2004, 163 p. 22 Michael Brenner, Peter M. Huber, Markus Mstl (red.), Der Staat des Grundgesetzes - Kontinuitt und Wandel/Festschrift fr Peter Badura zum siebzigsten Geburtstag, Tbingen: Mohr, 2004, 1283 p. 23 Beat Schnenberger, The restitution of cultural assets/Causes of action obstacles to restitution developments, Habilitationsschrift Basel 2008, Bern : Stmpfli, 2009, 270 p.

persoonlijke ontwikkeling

BrauW Je eigen BuSineSS cOurSe: de uitslag

Het BUitenlAnD

21 t/m 24 februari 2013

BUsiness cAsUAl

trAnsActieprAktijk

lAnDHUis

een spreker van De Brauw

10 - 20 studenten

60% inHoUD...

...en 40% FUn

Dineren Bij een pArtner tHUis

Jullie worden bedankt!

Zeilen

Wij dachten: we laten studenten zelf een business course samenstellen. Scheelt ons een hoop werk en jullie hebben een ideale business course. Wekenlang hebben we gezocht naar een landhuis in het buitenland met een club in de buurt. Hadden we er eindelijk n gevonden, bleek dat je in de buurt niet kan zeilen. Wel bowlen, maar ja, dat willen jullie niet. Ook bleek de partner bij wie jullie zo graag willen dineren zon 582 kilometer verderop te wonen. Je begrijpt: we zijn er nog niet helemaal uit. Het enige wat we nu weten is dat we naar het buitenland gaan en dat we overnachten in een landhuis. Meer details maken we binnenkort via de site bekend. Je kunt je overigens wel al inschrijven. Dat raden we sowieso aan, want het wordt hoe dan ook een business course die je niet wilt missen. brauwjeeigenbusinesscourse.nl

42 Tien jaar in de aandacht

Carrire

Carrire
Dit nummer is Juncto op bezoek geweest bij Van Doorne en Simmons & Simmons. Wil je binnenkort stage lopen of ben je op zoek naar een baan? Misschien zijn deze kantoren dan wat voor jou!
Kantoorspecial Van Doorne p.45 Kantoorspecial Simmons & Simmons p.48

Van Doorne
Tekst door Christiaan Bos en Lennart Jilesen Het Amsterdamse kantoor telt circa 270 mede werkers. Naast een grote en hoogwaardige transactiepraktijk heeft ons kantoor een toonaangevende procespraktijk en een notariaat. Tevens treden wij op als rijksadvocaat voor het Ministerie van Financin en de Belastingdienst. Onder het genot van een kop koffie te midden van een moderne vergaderzaal beginnen wij het interview met Anneloes van Uhm, advocaatstagiaire bij Van Doorne. Anneloes van Uhm heeft haar studententijd doorgebracht in Utrecht en zowel haar Bachelor als ook de Master Privaatrecht aan de Universiteit van Utrecht afgerond. Momenteel is zij ruim een jaar werkzaam als advocaat-stagiaire op de sectie Banking and Finance bij Van Doorne. De sfeer is volgens Anneloes erg belangrijk en kan veelal doorslaggevend zijn bij de keuze voor een bepaald kantoor. Ze beschrijft Van Doorne niet als formeel. Er bestaat geen enorme afstand tussen partners en junioren, al wordt er wel van je verwacht eerst zelf te hebben nagedacht voordat je met een vraag komt aankloppen. Van Doorne biedt je als WO student de gelegenheid om een stage van twee maanden te lopen Om een optimaal beeld te geven van onze werkwijze, word je bij een medewerker op de kamer geplaatst. Je houdt je bezig met het voorbereiden van onder meer rechtszittingen en processtukken. Je woont besprekingen en zittingen zoveel mogelijk bij en je loopt mee in de advocatuur echt iets voor je is. Bovendien kun je jouw eventuele keuze voor een bepaald kantoor en rechtsgebied hierna beter onderbouwen bij toekomstige sollicitaties.

Jezelf ontwikkelen
Binnen Van Doorne zijn er verscheidene opleidingsmogelijkheden. Zo is het kantoor aangesloten bij de Law Firm School.Dit is niet alleen erg leerzaam maar het is ook leuk om ervaringen uit te wisselen met advocaat-stagiaires van andere kantoren en goed voor je (juridische) netwerk. Anneloes vult aan: als je net begint, dan geeft het echt een kick om te zien hoeveel je kan leren in zon korte tijd zowel bij de Law Firm School als in de praktijk. Er komen ambitieuze advo caat-stagiaires van meerdere kantoren en men krijgt onderwijs van toonaangevende sprekers, waaronder hoogleraren en ervaren advocaten. Daarnaast biedt Van Doorne ook inhoudelijke cursussen aan, zoals Legal English of trainingen op het gebied van onderhandelen. Los van deze specifieke opleidingen en cursussen moet in het achterhoofd worden gehouden dat een kantoor als Van Doorne een enorme hoeveelheid kennis en knowhow in dienst heeft, waardoor je in feite nooit uitgeleerd bent. Bovendien worden iedere dinsdag de nieuwste zaken besproken tijdens de jurisprudentie-lunches.

Een gemiddelde werkdag bij Van Doorne

Mijn gemiddelde werkdag is moeilijk te omschrijven. Rond 9 uur begin ik de dag met een kop koffie en neem ik mijn e-mail door. Mede aan de hand hiervan stel ik een lijstje met prioriteiten op. Echter, een dag bij Van Doorne loopt nooit zoals ik het gepland had. Dit maakt het werk afwisselend en uitdagend. Iedere dag is weer anders. Op haar afdeling Banking and Finance houdt zij zich met name bezig met financieringstransacties en financile herstructureringen. Zij heeft het hier erg naar haar zin en komt veel in aanraking met het goederenrecht en dan meer specifiek het zekerheidsrecht. Daarnaast houdt zij zich ook bezig met financile toezichtwetgeving. Europese regelgeving passeert hierbij onontkomelijk ook de revue.

Mogelijkheden voor studenten

De praktijk verschilt heel erg van de theorie en ze raadt daarom iedere student aan stage te gaan lopen. Een stage is de beste manier om praktijkervaring op te doen en er achter te komen of

Van Doorne 45

kort gedingen. Als stagiaire draai je dus volledig mee en ben je uiteraard ook welkom op de jurisprudentie lunches, vrijdagmiddagborrels en andere kantooractiviteiten die gedurende deze twee maanden plaatsvinden. Ook is het mogelijk te solliciteren naar een juridisch assistentschap. Als juridisch assistent werk je 1 of 2 dagen per week voor een periode van minimaal 3 maanden bij een praktijkgroep en verricht je verschillende juridische ondersteunende werkzaamheden. Het betreft hier veelal studenten die al een stage hebben gelopen, al is dit geen vereiste om te solliciteren.

Van Doorne biedt het beste van twee werelden. Het is een kantoor met zowel nationale als internationale clinten in het bedrijfsleven, de non profitsector en de overheid.
notarissen mee met de zuid-as run en de dam tot dam loop. Er vindt ieder jaar een zomerfeest, kerstfeest en skivakantie plaats. Daarnaast is het mogelijk om deel te nemen aan kantoorhockey of voetbal. Ook wordt er voor alle stagiaires en medewerkers jaarlijkse een weekend georganiseerd.Voor ultieme ontspanning kan men zijn of haar toevlucht vinden op de eerste etage, waar zich een uiterst authentiek bruin caf huisvest te midden van Van Doornes moderne interieur. Mocht je verdere vragen hebben? Dan kunnen jullie altijd een email sturen: nelissen@vandoorne.com. Kijk voor meer informatie over Van Doorne op www.werkenbijvandoorne.nl.

Carrire

Do you see the world like we do?

Simmons & Simmons
Tekst door Gwenn Korteweg en Yasemin Karadavut

Het beste van beide

Van Doorne biedt het beste van twee werelden. Het is een kantoor met zowel nationale als inter nationale clinten in het bedrijfsleven, de non-profitsector en de overheid. Naast juridisch uitdagende zaken weet het kantoor het overzicht te bewaren om zo een prettige en persoonlijke werksfeer te creren. Binnen het kantoor zelf worden dan ook regelmatig in teamverband activiteiten georganiseerd. Zo doen er altijd verschillende advocaten en

Op een sneeuwachtige maandag begin december reisden wij af naar de Zuidas. Op het kantoor van Simmons & Simmons werden we gastvrij ontvangen door recruiter Willemijn van Bekkum. Zij gaf ons de nodige informatie.
Simmons & Simmons is een internationaal kantoor. In Londen werken 450 advocaten, op het Nederlandse kantoor 80 advocaten, (kanididaat-)notarissen en fiscalisten. Hiernaast zijn er vestigingen in Azi, het Midden Oosten en de rest van Europa. Hoewel de omvang van het kantoor op de Zuidas relatief klein is, doet Simmons & Simmons wel grote internationale zaken, waar onder de Samsung zaak.Van oorsprong is Simmons & Simmons een Nederlands kantoor dat in 2002 is gefuseerd met het Engelse kantoor. De sfeer die er hangt is een lekker Hollandse nuchterheid. Maar we zijn natuurlijk een internationaal kantoor en we proberen dan ook veel van onze medewerkers de kans te geven om in het buitenland ervaring op te doen, aldus Willemijn. De praktijk van Simmons & Simmons bestaat voor 50 procent uit litigation en 50 procent uit transacties. Ook is er een samenwerking met een rechtsbijstandsverzekeraar voor advocaatstagiaires om proceservaring op te doen. De sfeer op het kantoor is informeel, dat komt voort uit de Nederlandse roots. Bijna alle partners zitten met een advocaat-stagaire of Doordat de belangen in die zaken kleiner zijn, heb je binnen een paar dagen dat je hier werkt al je eigen zaak met je eigen verantwoordelijkheid. Dit natuurlijk wel onder supervisie van een ervaren advocaat De praktijkgroepen zijn heel divers. Naast Dispute Resolution, is Simmons & Simmons sterk in Financial Markets en Corporate M&A. Willemijn licht toe dat een student-stage bij Simmons & Simmons duurt in beginsel twee maanden. De mogelijkheid om als werkstudent aan de slag te gaan is beperkt en hangt af van de praktijkgroep. Dit bieden we bijvoormedewerker op de kamer. We hebben elke vrijdag een informele borrel op kantoor en iedere laatste donderdag van de maand een georganiseerde borrel waarbij iedereen aanhaakt. Dat is altijd heel gezellig, iedereen kent elkaar doordat je met circa 80 personen bent.

De sfeer op het kantoor is informeel, dat komt voort uit de Nederlandse roots. Bijna alle partners zitten met een advocaat-stagaire of medewerker op de kamer
Simmons & Simmons 47

46 Van Doorne

Bas: De Samsung/Apple-zaak is niet de grootste zaak die Simmons & Simmons heeft gehad, maar qua media aandacht is het wel de grootste zaak die het meest nadrukkelijk het profiel van de afdeling heeft vormgegeven.
We vinden jouw ontwikkeling en opleiding heel belangrijk. Als advocaat-stagiaire bij Simmons & Simmons neem je deel aan de Law Firm School, een opleiding voor advocaatstagiaires die verdieping biedt naast de reguliere opleiding van de Nederlandse Orde van Advocaten. Het eerste half jaar ga je al voor een paar dagen naar Londen om kennis te maken met je internationale collegas.
Bas Berghuis

Voorafgaand aan het interview deelde Bas Berghuis van Woortman mede dat Samsung zelf geen uitspraken doet over lopende zaken, dus dat hij als advocaat van Samsung daar ook geen uitspraken over kan doen.

ook in Engeland meegeholpen. Hij heeft een tijdje in Londen gewoond en was onderdeel van het IP team daar. Het is leuk om in andere jurisdicties te kijken en werk te verrichten waar dat gedaan moet worden. Laurens: Ja, het scheelt de clint enorm in tijd en kosten en inhoudelijk is de zaak niet anders. De uitleg van de rechter kan soms iets anders zijn maar daar heb je je Engelse collegas voor.

Wie zijn de advocaten die Samsung vertegenwoordigen in Nederland?

Laurens is medewerker en werkzaam bij Simmons & Simmons op de afdeling Intellectual Property. Binnen de Samsung-zaak richt hij zich op de vormgeving. Hierbij kun je denken aan het uiterlijk van telefoons en tablets. Laurens heeft in Maastricht gestudeerd en is afgestudeerd op Internationaal en Europees recht. Bas is partner en richt zich voornamelijk op de technologie. Bas heeft gestudeerd in Nijmegen en is afgestudeerd op Europees recht.

Wat kunnen jullie ons vertellen over de Samsung en Apple zaak?

Bas: De Samsung/Apple-zaak is niet de grootste zaak die Simmons & Simmons heeft gehad, maar qua media aandacht is het wel de grootste zaak die het meest nadrukkelijk het profiel van de afdeling heeft vormgegeven. Met name one-liners worden breed uitgemeten op internet.Veel van onze zaken hebben betrekking op farmacie. Toch een minder hip onderwerp. De media geeft in de nieuwsberichten de uitspraken van de rechtbank vaak volledig verkeerd weer. De procedure is begonnen in juni 2011 met een dagvaarding van Apple. Uiteindelijk werd alles afgewezen door de rechter op 1 oudere variant van Android na. Gelijk de dag na het vonnis stond er in de krant: Samsung is Apple kopie. Op deze manier wordt Samsung door het grote publiek toch gezien als een Koreaanse copycat. In het begin van de zaak ging het voor Apple redelijk goed.

Waarom hebben jullie gekozen voor Simmons en Simmons?

Laurens: Ik was voordat ik bij Simmons & Simmons werkte student-stagiair bij Simmons & Simmons. Dit kantoor trekt mij aan omdat het een vrij jong kantoor is en een erg goede sfeer hangt. Bas: Simmons & Simmons bood mij de mogelijkheid om de afdeling Intellectuel Property op te zetten en uit te breiden op de manier zoals ik dat voor me zag. Alle medewerkers op deze afdeling die zich bezig houden met octrooirecht hebben een technische achtergrond. Dit vind je bij geen enkel ander kantoor, en dat is wat onze afdeling uniek maakt in de kwaliteit van dienstverlening. Binnen dit kantoor is naast aandacht voor je werk als advocaat veel aandacht voor jezelf als persoon en je opleiding. Simmons & Simmons is heel internationaal. In de Samsung-zaak heeft Laurens bijvoorbeeld

Ook bij een student-stage proberen we beeld soms aan na een goede student-stage. Als een stage van twee maanden je niet goed uit komt, kan er gekeken worden naar een stage op maat. Alles is te overleggen, maar er moet natuurlijk wel plek zijn binnen de praktijkgroep van jouw keuze. Bij Simmons & Simmons wordt proactiviteit verwacht, je moet zelfstandig zijn en overal binnen durven lopen. Laat zien wie je bent, vraag dus ook aan partners om werk, ook al is die drempel wellicht wat hoger! Tip: Wees voorbereid voor een sollicitatie, je moet weten waarom je ergens wilt werken. Op het CV kijk ik onder andere naar buiten landervaring, juridische interesse tijdens je studie en of je actief bent geweest in je stu dententijd. Daarnaast zijn Master cijfers en het cijfer voor je scriptie belangrijk. In de bachelor moet een stijgende lijn te zien zijn. Het gaat er vooral om dat je laat zien welke vakken je interessant vindt. Je hoeft heus niet alles te hebben, we kijken ook naar de student achter de papieren. We kijken naar wie jij bent, het totaalpakket, dus wees jezelf. Tip: Als je wilt solliciteren, bel dan van te voren met de recruiter of kom een keertje langs zodat ze je al eens gezien hebben! studenten zo goed mogelijk te begeleiden. Je krijgt een evaluatie, tips en aan het eind van de stageperiode uiteraard een beoordeling. Daarnaast mag je natuurlijk mee met uitjes.

The Arbitration Challenge

Op 3 en 11 april 2013 organiseert Simmons & Simmons The Arbitration Challenge. Je kunt kiezen tussen de twee verschillende dagen.Van te voren krijg je een aantal stukken die je dient voor te bereiden. Aan het einde van de dag pleit in het Nederlands voor echte arbiters. Van beide dagen worden de drie beste deel nemers geselecteerd. Deze zes studenten mogen terug komen om deel te nemen aan een training Engels pleiten en schrijven. Daarna zul je met zn zessen n een aantal advocaten een dag naar Londen gaan, waar je voor Engelse partners een arbitrage zal gaan doen. Dit allemaal binnen twee maanden!

De Apple vs. Samsung-zaak

In de vorige editie van de Juncto (red: 24.1) werd al aandacht geschonken aan de Apple vs. Samsung-zaak. Simmons & Simmons vertegenwoordigt Samsung in Nederland. Wij inter viewden advocaten Mr. Bas Berghuis van Woortman en Mr. Laurens Kamp.

Binnen dit kantoor is naast aandacht voor je werk als advocaat veel aandacht voor jezelf als persoon en je opleiding. Simmons & Simmons is heel inter nationaal.
Laurens Kamp

48 Simmons & Simmons

Simmons & Simmons 49

Over het algemeen biedt de wetgeving van vele landen, ook in Nederland, de mogelijkheid om als IP-houder je rechten vrij hardhandig te handhaven. Naar mate de tijd vordert komen de uitspraken meer in het voordeel van Samsung. Bijvoorbeeld in het vonnis van de Engelse rechter van juni 2012 zei de rechter dat de vormgeving van de Apple producten niet zo uniek is, maar dat het een al langer bestaande familie van producten is. Je moet als advocaat duidelijk maken waar het over gaat. Apple is bekend en heeft een waanzinnig marktaandeel. Maar dit wil niet zeggen dat ze het alleenrecht hebben. Natuurlijk lijken verschillende producten op elkaar, en het is onze taak om te schetsen wat de achtergrond is, dan pas kan je de dingen in de juiste context plaatsen.

Hoelang denken jullie dat Apple en Samsung elkaar nog met rechtszaken zullen bestoken?
Bas: Ik had aanvankelijk het idee dat het best snel zou kunnen aflopen. Tot 5 jaar geleden werden binnen octrooiland eigenlijk hoofdzakelijk rechtszaken over de farmacie gevoerd. Binnen de farmacie worden namelijk zelden of nooit licenties gegeven aan concurrenten. In de elektronica zit dat anders.Vroeger kon je niet met je Nederlandse telefoon bellen in Japan. Tegenwoordig is er 1 wereldwijd systeem voor mobiel bellen. Daarvoor moet dus overal dezelfde technologie worden gebruikt. Het is nieuw dat ze in de elektronicasector proce deren tot een uitspraak van de rechter. Laurens: Misschien komt dat ook doordat in de elektronicasector producten zich minder onderscheiden op technisch gebied, en er meer geconcurreerd wordt op vormgeving. Bas: Dat is deels waar, maar je moet niet vergeten dat er altijd speciale technische features blijven die fabrikant eigen zijn ook die zijn belangrijk in de concurrentiestrijd.

zorgen dat het goed gecordineerd wordt. Rechters willen weten hoe het zit, er moet een consistent verhaal zijn. Ons rechtssysteem is gebaseerd op dat de advocaat alle informatie naar waarheid en volledigheid moet geven en daar houden wij ons graag aan

Wat valt er op aan de uitspraak in de Verenigde Staten op 24 augustus 2012?

Bas: De uitspraak komt niet als een verrassing. De Nederlandse rechter doet over een uitspraak over 1 octrooirecht twee maanden. De jury in de Verenigde Staten doet daar drie dagen over voor ongeveer 20 octrooien. Gelukkig wordt deze interessante manier van rechtspreken niet gevolgd in Europa. De zaak tussen Apple en Samsung loopt in ongeveer 15 landen en overal is een genuanceerder beeld te zien.

Tot slot, willen jullie nog iets kwijt?

Bas: Er zijn bijna geen zaken over Nederlandse octrooien. Het is een wereldwijde markt en bijna niemand wil zijn producten alleen in Nederland verkopen. Als partij moet je in alle landen hetzelfde verhaal vertellen. Wanneer dit niet gebeurt, komt dat de geloofwaardigheid van je argumenten niet ten goede. Je moet

50 Simmons & Simmons

Naast je studie

Naast je studie
Studeren is belangrijk maar daarnaast bestaan er een hoop leuke nevenactiviteiten die je naast je studie kunt uitoefenen. In deze rubriek vertelt Tessa Schuitemaker hoe het studeren in de VS er aan toe gaat, kun je zien hoe het UUMUN in Cambridge is vergaan en zal duidelijk worden waarom pleiten cht wel leuk is.
Study abroad Tessa Schuitemaker - Lawschool in de VS p.53 UUMUN in Cambridge: work hard, play hard p.54 LAWSOME, het 9e lustrum der JSVU komt er aan! p.56 Het Eggens Applconcours p.58 Juridisch Studenten Congres 2012 Crisis & Recht p.60 Boek Sonja Ortmans Recht uit het hart p.62

Study abroad
Lawschool in de VS
Tekst door Tessa Schuitemaker Absolute stilte dankzij oordopjes uitgereikt door de universiteit. Mensen die in pyjamas of sloffen door de rechtenbibliotheek ijsberen. De geur van kantinevoedsel en koffie welke achter laptops en boeken worden geconsumeerd en een gespannen sfeer waar een enkeling die ligt te slapen in zijn cubicle geen last van schijnt te hebben. Welkom bij examenweek aan de American University Washington College of Law waar ik een Master International Law aan het volgen ben. Het concept van examens maken wordt hier duidelijk naar een heel ander niveau getild dan wij in Nederland gewend zijn. Reparatietoetsen zijn niet aan de orde dus moet er geknald worden.Verwacht daarbij overigens niet met een uur of twee drie verlost te zijn van de examenterreur. Examens komen net als de Amerikanen in alle soorten en maten. Zo heb je in-class exams van een uur of drie tot zes waarbij al dan niet notities mogen worden gebruikt. Daarentegen kun je ook n van de ongelukkige zielen zijn die een 24-uurs of zelfs een 72-uurs tentamen voor zijn kiezen krijgt. Slapen is tijdens laatstgenoemde examens over het algemeen zeer gering aan de orde, wat de merkwaardige taferelen in de bibliotheek verklaart. Terugkijkend op mijn afgelopen semester hier zijn mij meerdere verschillen tussen het studeren van rechten in Nederland en in de Verenigde Staten opgevallen. Waar in Nederland vrijwel elke rechtenstudent de opmerking je wist zeker niet wat je anders moest studeren? naar zijn hoofd geslingerd heeft gekregen wanneer de studiekeuze onderwerp van gesprek is, in de VS dwingt de status van rechtenstudent status en respect af. Daarbij is een rechtenstudie hier ook een zeer weloverwogen keuze gelet op het torenhoge collegegeld waarmee je per semester over de brug dient te komen. Wanneer je beseft hoeveel geld je per vak betaalt dan zorg je sowieso dat je goed voorbereid in de les zit en dat je een dikke A haalt voor je vakken. Maar voor datzelfde collegegeld wordt dan ook wel zeer goed gezorgd voor de studenten. Een uitstekende sportschool, regelmatig gratis lunches ter gelegenheid van lezingen of andere bijeenkomsten en daarbij wordt niets ongemoeid gelaten om studenten van stress te ontdoen. Zo zijn er bijvoorbeeld al eens masseurs naar de school gehaald om pijnlijke schouders te ontlasten of hebben puppys menigeen doen smelten en al hun deadline-zorgen (tijdelijk) doen vergeten. Niet alleen het collegegeld speelt een rol bij de motivatie van studenten om te nerden alsof hun leven ervan af hangt, ook de onderlinge concurrentie is hierbij van belang. Ieder werkt hier voor zich en hoe slechter jij je examen maakt hoe voordeliger dit is voor een ander om hoger in de ranking te komen van de respectievelijke klas, hoe hoger de GPA en hoe groter de kans van slagen op de arbeidsmarkt. Want daar zijn studenten hier ook al uitgebreid mee bezig tijdens de studie. Zou je in Nederland worden uitgelachen als je met een visitekaartje aan komt zetten waar je status als aankomend afgestudeerde staat verkondigd, hier is het de normaalste zaak om te netwerken en met dat oogmerk altijd een paar visitekaartjes bij je te hebben, ook als je je diploma nog niet op zak hebt. Wat opzich niet gek is in een stad als Washington D.C.: de metropool van de internationale politiek en diplomatiek waar gemiddeld 1 op de 10 mensen een beroep in de juridische sector beoefend. Voor nu kijk ik met weemoed terug op het afgelopen semester en tevens op mijn studietijd in Nederland. Ik heb zojuist mijn 24-uurs tentamen afgerond en heb zowaar mijn bed nog gezien binnen dat tijdspan, al met al niet slecht. Ondanks alles kijk ik uit naar het aankomende semester, want uiteraard valt er zoveel meer te halen uit dit verblijf in Washington D.C. dan academische verrijking. Halloween, Thanksgiving, de verkiezingen, trips naar nabijgelegen steden (New York!), het ontmoeten van mensen van over heel de wereld en het leren kennen van een andere cultuur opzich. Nu eerst een welverdiende vakantie om mij vol goede moed te gaan storten op mijn laatste semester in de stad van mijn American dream.

Study abroad 53

Naast je studie
Dat er naast serieuze debatsessies ook nog ruimte was voor wat minder formele activiteiten, werd duidelijk tijdens de MUN Club Night. Nikki Dekker (ULC)- Best delegate in UNDP Rens Geerse (B&O, REBO) - Distinguished delegate in European Union Machiel van Stralen (University College) Honourable Mention in Historical Quirine Dechesne (NWI, Geo) - Honourable Mention in IMF Jens van Straalen (ULC) - Honourable Mention in Crisis Victor van Campen (ULC) - Honourable Mention in WIPO Lotte Lijnzaad (Gender Studies, GW)Op dag twee van de conferentie werden de deelnemers uitgenodigd voor een formeel diner, dat plaatsvond in de monumentale grote zalen van de universiteit. De vergelijking met de Harry Potter dining hall bleek hier niet te misstaan: aan lange tafels zaten de studenten per comit bij elkaar en werd het vijfgangen Tekst door Petra van Driel diner geserveerd. Na drie dagen speechen, onderhandelen Honourable Mention in Security Council Remy Middelhoff (Liberal Arts & Sciences, GW)- Honourable Mention in WHO

UUMUN in Cambridge
Work hard, play hard
Eind november 2012 toog de delegatie van UUMUN (Utrecht University Model United Nations) naar Cambridge, om daar deel te nemen aan de prestigieuze Cambridge University International Model United Nations. Hierbij sleepten de Utrechtse studenten maar liefst twaalf prijzen in de wacht; een recordaantal voor UUMUN in Cambridge.

Het motto work hard, play hard werd hier ten volle nageleefd door zowel de deelnemers als de debatleiders en andere leden van de organisatie, die bestond uit Cambridge studenten. Maar zelfs tijdens de Club Night bleek er geen einde te komen aan het lobby-en; met name op het dakterras van de club werd er gretig verder onderhandeld.

en debatteren kwam er een einde aan Cambridge University International Model United Nations XXVIII. De conferentie werd in stijl afgesloten met een Closing Ceremony, waarbij de UUMUN-delegatie maar liefst twaalf prijzen wist te behalen. De red delegation was hiermee van alle delegaties de meest succesvolle; de maandenlange trainingen bleken hun vruchten te hebben afgeworpen. Na het avontuur in Cambridge, gaat de huidige

Na maandenlange intensieve voorbereidingen konden de ambitieuze studenten van UUMUN hun opgedane vaardigheden in de praktijk brengen tijdens de MUN-conferentie op de befaamde Britse universiteit. Wereldwijd wordt er een aantal van deze conferenties georgani seerd, die bestaan uit een simulatie van de Verenigde Naties. Tijdens een intensief debat dat een aantal dagen duurt, wordt elke lidstaat vertegenwoordigd door studenten vanuit alle delen van de wereld. In Cambridge toonden bijvoorbeeld delegaties uit zowel Oxford, New York als Tokyo zich present. Gedurende de conferentie buigen de deel nemers zich over internationale vraagstukken binnen verschillende comits zoals de Veiligheidsraad, het Internationaal Monetair Fonds en het Internationaal Gerechtshof. Binnen

de comits wordt een aantal actuele onderwerpen behandeld, zoals de huidige situatie in Syri, de vermeende dreiging van nucleaire wapens in Iran, en immigratie binnen de Europese Unie. Doel hierbij is om de positie van het land dat je vertegenwoordigt zo realistisch mogelijk te representeren. Zoals n van de debatleiders in Cambridge verkondigde: As of this moment, you are no longer an individual, but will speak on behalf of your country. Zeker bij politiek gevoelige kwesties leidt dit geregeld tot verhitte discussies, waarbij de grootste uitdaging blijkt om tot een consensus te komen in de vorm van een resolutie, een oplossing voor het desbetreffende probleem. Na te zijn aangekomen in de historische uni versiteitsstad Cambridge, was de Utrechtse delegatie voornamelijk te vinden in de gewel-

ven van de University Library. Hier werd hard gewerkt aan inhoudelijke voorbereidingen en wervelende speeches, om goed beslagen ten ijs te komen tijdens de conferentie. Na een paar dagen de sfeer van het studentenleven in Cambridge geproefd te hebben, kon het echte werk beginnen. Enkele dagen lang werd er in verschillende colleges zoals het Churchill en Magdalene College, intensief gedebatteerd binnen de verschillende comits. Dit gebeurde niet alleen tijdens formele sessies, maar ook tijdens informeel debat, waarbij de deelnemers onderling konden lobbyen en onderhandelen. De studenten van UUMUN onderscheidden zich door hun karakteristieke rode outfits; een gegeven dat hen bij andere deelnemers van de conferentie de bijnaam the red delegation opleverde.

delegatie van UUMUN hard aan de slag om zich voor te bereiden op de volgende uitdaging: de Harvard National Model United Nations. In februari 2013 zullen de UUMUN-studenten richting Boston vertrekken om daar wederom de Universiteit Utrecht te vertegenwoordigen. Op naar Harvard! Voor het laatste nieuws zie www.uumun.nl.

Hartelijke felicitaties aan de prijswinnaars:

Joske Graat (Strafrecht, REBO) - Best delegate in ICJ Pieter van Slobbe (ULC) - Best delegate in European Union Sophie Reddering (Rechtsgeleerdheid, REBO)Best delegate in WIPO Albert Faber (Geschiedenis, GW) - Beste delegate in Crisis

54 UUMUN in Cambridge

UUMUN in Cambridge 55

Naast je studie

Even voorstellen: de lustrum commissie

Als voorzitter Eva Bindels, een tikkeltje chaotisch maar erop gebrand dat het een prachtig

het lustrum. Later zal er een symposium voor de Utrechtse rechtenstudenten plaatsvinden georganiseerd door de Symposiumcommissie. Deze commissie organiseert een aantal keer per jaar een symposium, uiteenlopend van een groot traditioneel symposium tot een kleinschalig interactief symposium. Daarnaast vindt er tot vreugde van de sportievelingen onder ons ook een sportactiviteit voor alle leden plaats. Als afsluiter van het lustrum is er een commissiediner en natuurlijk een groots gala voor alle studenten! Wil jij de details weten van alle activiteiten? Houd ons in de gaten op www. jsvu.nl/lustrum en de lustrumfacebook. Hier zullen we jullie op de hoogte houden van alle activiteiten, themas en inschrijfdeadlines. We hopen jullie allemaal mogen te verwelkomen op het om er samen een onvergetelijk 9e lustrum van te maken. Zorg dat je er bij bent!

wijsheid en gezelligheid voor de Utrechtse rechtenstudent brengt. Wij willen het 45e bestuur van harte feliciteren met het aanbreken van dit bijzondere jaar. 45 jaar aan herinneringen die de JSVU hebben gevormd tot wat zij nu is: LAWSOME! Namens de Lustrumcommissie der JSVU, Eva Bindels

LAWSOME
Het 9e lustrum der JSVU komt er aan!
Tekst door Eva Bindels Al sinds 1968 weet de JSVU een gevoel van saamhorigheid onder de rechtenstudenten te creren. Door de jaren heen heeft de JSVU zich ontwikkeld tot een grote vereniging met talloze herinneringen. Met ingang van 2013 is een extra bijzonder jaar aangebroken, namelijk het 9e lustrumjaar van de JSVU! Dat moet natuurlijk gevierd worden.Van 25 februari t/m 7 maart vindt het lustrum plaats in de vorm van verschillende activiteiten. Als groep van zes studenten werden wij in Beste Rechtenstudent, Je studententijd, dat is de mooiste tijd van je leven! Voor een groot deel van de Utrechtse rechtenstudenten vormt de JSVU een bijzondere bijdrage aan deze uitzinnige tijd. Met ruim 3000 leden is de JSVU n van de grootste studieverenigingen in Nederland. Deze vereniging is gevestigd op Jansveld 44 in hartje Utrecht. Wie op een doordeweekse dag het pand van de JSVU binnen loopt, treft daar een gezellige bedrijvigheid aan. Het bestuur loopt rond of zit in de bestuurskamer, commissies vergaderen en werken in de commissiekamers en studenten staan in de rij voor boeken en samenvattingen in de studiewinkel. Zowel studiegerelateerde als sociale activiteiten zijn aan de orde van de dag. Meer dan 100 commissieleden zetten zich actief in voor het bestaan en voortbestaan van de vereniging. De activiteiten zitten bijna altijd vol en de borrels en feesten zijn drukbezocht. februari 2012 bij elkaar gezet met de opdracht om het lustrum van de JSVU te organiseren. Het was voor ons een waar genoegen dat wij hiervoor waren uitgekozen, maar tegelijk een enorme uitdaging! Diezelfde maand nog stond onze eerste vergadering gepland. Samen met de lustrumbegeleiders uit het bestuur Guus Nieuwenhuijzen Kruseman en Ilja Vlkers begonnen we de vergadering in commissiekamer 1. De lustrumcommissie was geboren. Een beetje zenuwachtig lachend keek iedereen elkaar aan.Voorzichtig bespraken we wat we gingen doen het komende jaar en wat ons allemaal te wachten zou staan. De visie voor 2013 bleek voor iedereen hetzelfde te zijn: een awesome 9e lustrum neerzetten voor de Utrechtse rechtenstudenten. Slechts een paar vergaderingen en borrels later zaten we bij elkaar in diezelfde commissiekamer als een hechte groep die bereid was de handen uit de mouwen te steken.

lustrum wordt. Ze is de jongste van het stel maar nooit bang om streng te zijn. Secretaris Tess van der Linden lijkt onschuldig, maar neemt nooit een blad voor haar mond. Ze staat bekend om haar sterke input en de perfect uitgewerkte notulen van iedere vergadering. Anne Fleur Krijthe hoor je al van verre aankomen door haar schaterende lach. Als Penningmeester is bewaakt zij onze schatkist en moet ze af en toe lastige beslissingen nemen. Dan onze Commissaris Sponsoring Max Verbaken, onze enige echte man. Een beetje een dromer tijdens de vergaderingen, maar altijd bereid om zich in te zetten! Stan one of the girls van Andel is Commisaris Promotie en altijd in voor gezelligheid. Hij staat sterk in zijn schoenen en denkt graag out of the box. Niet te vergeten is Inge van der Linden, Commissaris Locaties & Activiteiten. Deze drukbezette dame neemt haar taken altijd serieus. Ook houdt zij wel van een drankje en mist ze daarom geen enkel feestje! Omdat een lustrum natuurlijk maar n keer in de vijf jaar plaatsvindt, willen wij niets liever dan dat dit een geweldige ervaring wordt in een combinatie van studiegerelateerde en feestelijke activiteiten.

Programma van het IXe Lustrum der JSVU 25 februari t/m 7 maart 2013
25/2 Evenement & Lustrumreceptie 27/2 Activiteit commissieleden & Feest 1/3 Praktijkdag 2/3 Alumnidag 4/3 Symposium 6/3 Sportactiviteit voor alle leden 7/3 Commissiediner & Gala Met het vieren van het 9e lustrum zullen we stilstaan bij het feit dat de JSVU al sinds 1968

Thema en activiteiten:
Het thema voor het 9e lustrum luidt dan ook: LAWSOME! Dit woord drukt voor ons uit wat wij willen bereiken met dit lustrum. In samenwerking met het bestuur en een aantal commissies staat de JSVU anderhalve week lang volledig op zijn kop! Op maandag 25 februari trappen we het lustrum af met een evenement. Ongeveer vier keer per jaar organiseert de Evenementencommissie een activiteit voor alle leden en zo ook een evenement voor het lustrum. Op diezelfde dag zal in de avond een lustrumreceptie als feestelijke start van het lustrum plaatsvinden. Tevens zal er een avontuurlijke activiteit voor commissieleden zijn en in de avond aansluitend een spetterend feest voor alle studenten! Daarna organiseert de Praktijkdagcommissie een praktijkdag in lustrumeditie bij een advocatenkantoor. Ook een alumnidag mag aan dit lustrum niet ontbreken, waar oude bekenden elkaar ontmoeten om herinneringen op te halen en te genieten van

Het thema voor het 9e lustrum luidt dan ook: LAWSOME! Dit woord drukt voor ons uit wat wij willen bereiken met dit lustrum. In samenwerking met het bestuur en een aantal commissies staat de JSVU anderhalve week lang volledig op zijn kop!

56 Lawsome

Lawsome 57

Naast je studie

media gedomineerde, maatschappij lijkt het zelfs steeds voornamer te worden om je boodschap goed voor het voetlicht te brengen. In het universitair onderwijs neemt het pleiten

het goede antwoord nooit meer vergeten. Mocht het goede antwoord op bovenstaande vraag je niet gelijk te binnen schieten: geen probleem. Het hoger beroep kent namelijk geheel eigen spelregels. De eiser in een zaak wordt bijvoorbeeld appellant genoemd en de gedaagde gentimeerde. Hoewel dat laatste onder invloed van de wedstrijdstress enkele keren getransformeerd werd tot gentimideerde. Deze partijen wisselen de processtukken uit waarin zij hun bezwaren tegen het vonnis van de rechtbank uiteenzetten; de memories van grieven en antwoord en eventueel een memorie van grieven en antwoord in incidenteel appl. Hoe deze processtukken worden geformuleerd luistert heel nauw. Het is in beginsel niet toegestaan om tijdens het pleidooi punten aan te voeren die niet in de memories genoemd zijn. Dit is de zogenaamde twee conclusie-regel van de Hoge Raad, die het grievenstelsel tot een gevaarlijk leerstuk maakt voor advocaten. Zo werden de teams die tijdens het pleidooi nieuwe gronden aanvoerden voor het vorderen van schadevergoeding op de vingers getikt. Het vergeten van een petitum, de laatste conclusie van een processtuk, is meestal geen probleem zolang uit de rest van het processtuk maar blijkt wat je wilt bereiken. Wederom: als je het leest niet zo spannend, maar wel als je er midden in je pleidooi naar gevraagd wordt door n van de juryleden. Met het stellen van vragen, dagen de juryleden bij een pleitwedstrijd de deelnemers uit. Daarom worden voor iedere wedstrijd bekende praktijkjuristen benaderd die feeling hebben met het onderwerp van de casus. Zo waren bij het Applconcours juryleden aanwezig die veel inzicht hebben in de procedure in hoger beroep; vier raadsheren van het Hof den Haag en Alfred Hammerstein, raadsheer bij de Hoge Raad en bewerker van het Asser-deel over hoger beroep. Ook waren er advocaten die veel procederen in hoger beroep, zoals landsadvocaat Bert-Jan Houtzagers, en hoogleraren, zoals professor Ivo Giesen. Omdat de casus over afgebroken onderhandelingen ging, waren ook enkele experts op dit leerstuk aanwezig; Marcel Ruygvoorn, die op het onderwerp gepromoveerd is, en Bart Groen, de cassatieadvocaat die dertig jaar geleden met het arrest Plas/Valburg voor baanbrekende jurisprudentie zorgde. Een

leuk onderdeel van de dag was een spontane discussie die tussen de juryleden ontstond over de vraag hoe rechters nu precies met dit leerstuk dienen om te gaan. De gezamenlijke jury benoemde de pleiters van vereniging Diephuis uit Groningen tot winnaars van het Applconcours. Op www.pleitwedstrijd. nl is een verslag te vinden en kunnen de fotos worden bekeken. Ook is het mogelijk om daar de casus te downloaden.

Het Eggens Nationaal Applconcours

Gentimeerde, waarom heeft u geen petitum bij uw Memorie van Antwoord gevoegd?
Tekst door Fenna Douwenga Op 9 november 2012 vond in het Gerechtshof s-Gravenhage de eerste Nederlandse pleitwedstrijd plaats die zich richt op de procedure in hoger beroep: het Eggens Nationaal Applconcours (hierna: Applconcours). Het Gerechtshof trad op als gastheer als onderdeel van hun nieuwe beleid, om de werkzaamheden van de rechterlijke macht zo veel mogelijk inzichtelijk te maken voor studenten.Voor de deelnemers aan de wedstrijd was het pleiten in een applprocedure een mooie kans om kennis te maken met deze kant van de praktijk, die tijdens de opleiding weinig aan bod komt. In dit artikel wordt aan de hand van de wedstrijd een korte introductie gegeven over pleitwedstrijden in het algemeen, gevolgd door een overzicht van enkele verschillen tussen de procedure in hoger beroep met die in eerste aanleg. Alle pleitwedstrijden zijn er op gericht om de deelnemers de kans te bieden hun juridische overtuigingskracht te vergroten. De deelnemers worden door een jury beoordeeld op hun juridische kennis en de wijze waarop zij hun pleidooien houden. Natuurlijk heeft elke pleitwedstrijd een competitie-element, maar de kans om te oefenen met pleiten is minstens even belangrijk. Het belang van het goed kunnen pleiten werd nogmaals benadrukt door mr. Andr Zander, bestuurslid en sectorvoorzitter Civiel van het Gerechtshof s-Gravenhage: Het is een belangrijk onderdeel binnen het juridische proces. Het maken van een goed onderbouwd en beargumenteerd, en bij voorkeur boeiend, betoog is eveneens een belangrijke academische vaardigheid. De oude Grieken zagen het belang van een goede redevoering al in. Sindsdien is dit niet veranderd. Binnen de huidige, door de

sinds enkele jaren een bescheiden plaats in. Zo wordt er gepleit binnen het kader van sommige vakken en worden door veel rechtenfaculteiten oefenrechtbanken gehouden. Ook heeft iedere universiteit tegenwoordig een eigen pleitgenootschap. Hun leden oefenen met pleiten aan de hand van casus en doen mee aan onderlinge pleitwedstrijden. Normaliter wordt bij alle pleitwedstrijden een rechtszaak in eerste aanleg nagespeeld. Door een procedure in hoger beroep na te spelen, brengt het Applconcours hier verandering in. Hiernaast probeert de wedstrijd dicht bij de rechtspraktijk te blijven. In plaats van een casus van 1 2 A4, krijgen de deelnemende teams van tevoren een heel procesdossier. Daarin is het vonnis van de rechtbank opgenomen waartegen beroep wordt ingesteld en de door de advocaten uitgewisselde stukken. Hieruit halen de deelnemers de relevante feiten om de zaak van hun clint te bepleiten. In casu gaat het over twee bedrijven, die geen overeenstemming kunnen bereiken over het al dan niet tot stand komen van een overeenkomst. Daarop heeft het ene bedrijf het andere aangesproken om de kosten te vergoeden die hij in het kader van de onderhandelingen had gemaakt. Tegen dit vonnis van de rechtbank kwamen beide partijen in hoger beroep. Het ene bedrijf omdat de rechtbank een kostenvergoeding heeft toegewezen, het andere omdat de kostenvergoeding niet kostendekkend was. In de verschillende processtukken zaten ook procesrechtelijke valkuilen verstopt. Immers is het toepassen van procesrechtelijke vragen een goede manier om de stof tot leven te brengen, omdat procesrecht niet altijd tot de verbeelding spreekt wanneer je er over leest in een boek. Zo werd n van de deelnemers door een jurylid gevraagd wat de gevolgen waren van het feit dat de gentimeerde in de memorie van antwoord geen petitum had opgenomen. Het antwoord op een vraag niet weten als deze gesteld wordt door een werkgroepdocent is n ding, maar als het een bekende partner van een groot advocatenkantoor is, wordt het toch een ander verhaal. De studenten in de zaal zullen

58 Eggens Applconcours

Eggens Applconcours 59

Naast je studie

Juridisch Studenten Congres 2012: Crisis & Recht

names onder voorwaarden moet worden Tekst door Noortje Machiels en Maurits Rabbie toegestaan. Prof. Schenk eindigde zijn presentatie met een open eind wat betreft de vraag hoe positief onze economische toekomst eruit ziet. De Franse president Francois Hollande heeft aangekondigd dat het einde van financile crisis dan nu eindelijk in zicht is, dit zou het gevolg zijn van de juiste beslissingen genomen door de Europese Unie.Veel vertrouwen dus in deze gemeenschap, mits bepaalde actiepunten worden vervult. Maar wat zijn precies deze actiepunten? Hoe is deze financile crisis ontstaan en hoe komen we er weer uit? Dit zijn voor de econoom misschien makkelijkere vragen dan voor de gemiddelde jurist maar het blijft voor vele van ons nog een abstract begrip.Verder bevat de financile crisis ook veel juridische aspecten in de vorm van nieuwe wetten en regelgeving die gemaakt worden om deze crisis tegen te gaan en een nieuwe crisis te voorkomen. Dit is natuurlijk voor de aankomende jurist erg interessant. Hoog tijd dus om hier een congres aan te wijden, tijd voor het jaarlijkse Juridische Studenten Congres georganiseerd door de JSVU met dit jaar het thema: Crisis & Recht. Na maandenlange voorbereiding was het dan eindelijk zover: vrijdag 23 november vond het congres plaats in het oude stadspand Silverijn in het centrum van Utrecht. De dag werd geopend door twee inspirerende sprekers: Hoogleraar Economische Wetenschappen aan de Universiteit Utrecht Hans Schenk en Paul Kuipers, partner bij Linklaters. Prof. Schenk betoogde in zijn inleiding dat economische theorien ook de basis vormen van twee belangrijke juridische pijlers van het overheidsbeleid; namelijk het Concentratietoezicht en de Dertiende Richtlijn (Overnamerichtlijn). Deze hebben beide direct dan wel indirect bijgedragen aan het ontstaan van de grote financile crisis van 2007-2008. Prof. Schenk liet zien dat nieuwe economische inzichten leiden tot de conclusie dat het huidige concentratietoezicht drastisch moet worden herzien en dat bescherming tegen overNa de introductie van het thema werden er gedurende de dag verschillende workshops gegeven met betrekking tot dit thema. Deze werden verzorgd door verschillende advocatenkantoren, de Rabobank en andere sprekers met expertise op dit gebied. Hier een kleine greep uit het brede aanbod workshops: Kienhuis Hoving Advocaten en Notarissen belichtten de rol van de curator in crisis tijd. De Rabobank was ook aanwezig en liet de crisis zien vanuit het perspectief van de bedrijfsjurist en hoe deze verschilt van die van een advocaat. Hier kwam ook de Griekse schuldencrisis aan bod. Een workshop die hier mooi op aansloot was de workshop Crisis & EU verzorgd door Europarlementarir Wim van de Camp.Verder verzorgde hoogleraar Bedrijfsfinancieel recht aan de Universiteit Utrecht Wilco Oostwouder een workshop met als onderwerp de zin en onzin van bonussen in de financile sector, een zeer omstreden onderwerp in tijden van de financile crisis. Het congres werd afgesloten met een debat geleid door Wim van de Camp. Hierbij werden verschillende stellingen met betrekking tot de crisis voorgelegd aan de studenten en deze konden aangeven of ze het met de stelling eens of oneens waren. Je moest echter wel kunnen aangeven waarom je dit standpunt had ingenomen want Wim van de Camp pakte er genadeloos studenten uit het publiek tussen uit om hun standpunt te verdedigen. Er werd dus wel een actieve inzet van de studenten vereist tijdens dit debat. Na het debat werd er afgesloten met een borrel waarin je nog even met iedereen kon spreken en nog je dringende vragen kon stellen aan de sprekers van het congres waar je eerder niet aan toe was gekomen. Al met al een zeer geslaagde en leerzame dag!

Hoe is deze financile crisis ontstaan en hoe komen we er weer uit? Dit zijn voor de econoom misschien makkelijkere vragen dan voor de gemiddelde jurist maar het blijft voor vele van ons nog een abstract begrip.

60 Crisis & Recht

Crisis & Recht 61

Naast je studie

van de holistische advocatuur en oprichter van de International Alliance of Holistic Lawyers. Op zoek naar een nieuwe manier van geschillenbeslechting. Ik vond van alles! Van eekhoorn-

op te lossen waar deze zijn ontstaan. Er wordt aandacht besteed aan mogelijke oorzaken van conflicten en studenten worden geschoold in vaardigheden zoals: empathisch luisteren, communicatie, creativiteit en het ontwerpen van systemen om conflicten te voorkomen. Imagination has arrived Mooi toch? En zo zijn er nog veel meer initiatieven en vernieuwingen, die samen een frisse wind vormen door het juridische landschap. Start je eigen magische zoektocht en laat deze wind ook jouw zeilen opbollen. Come aboard! Mr. Sonja Ortmans Boek: Recht uit het hart. Een zoektocht naar holisme en compassie in het recht. Te bestellen bij elke boekhandel en o.a. www.bol.com. ISBN: 9789077770702 Sneak Preview: Mission possible Sonja Ortmans People share their land This is why we all have strived So please now take my hand So in this secret mission I want you all to know I have this joyous vision All f our eyes will glow

Recht uit het hart

Tekst door Sonja Ortmans Het moet een kleine twintig jaar geleden geweest zijn. Ik was scheidsrechter in een juniorenwedstrijd bij hockeyclub de Kraaien. Mijn ervaring als scheidsrechter was non-existent en bestond uit wat theoretische kennis. Jemig, wat ging alles snel, daar was geen slow-motion bij. Ja, bal tegen voet, shoot, in de strafcirkel. Prrrrrt, ik floot. Maar, shit, van wie was die voet? Een, twee, drie in godsnaam dan maar. Mijn twee armen gingen naar voren, strafcorner. Een zwaar gepikeerd meisjesteam als gevolg. Oeps, verkeerd gegokt. Mond houden, zei de coach van het gepikeerde team tegen zijn meiden. Hij zag mij en zag dat ik eehm, niet zo veel ervaring had. Ik hoorde geen woord meer van de meiden en de strafcorner werd genomen. Gelukkig geen doelpunt. Er waren geen boze ouders, geen boze spelers, geen boze wie dan ook. Er werd gewoon verder gespeeld. Een spelletje, toch??? Ben die coach met tegenwoordigheid van geest wel dankbaar! Als coach wil je natuurlijk winnen, maar wat is winnen? En ga je voor de korte termijn, of voor de lange termijn winst? Deze coach had zich bij mij kunnen beklagen en deze wedstrijd naar zijn hand kunnen zetten, vol voor de korte termijn winst. In mijn ogen deed hij iets veel waardevollers voor zijn spelers. Hij leerde ze om een tegenslag te incasseren, boven hun emotionele reactie uit te stijgen en waardig verder te knokken voor de winst. Hij werkte aan de vaardigheden van zijn spelers, waar zij Tijdens mijn rechtenstudie van 1994 tot 2000 op de Universiteit van Amsterdam, heb ik veel geleerd. Over erfdienstbaarheid, eenvoudige vrijwaring in burgerlijke zaken, conversie en goeder trouw. Over akte van splitsing, depot van merken, heling, hoger beroep en natuurlijk constitutum possesorium! En nog zo veel meer. Maar vaardigheden? Na mijn studie en diverse banen, waaronder advocaat, pakte ik mijn knapzak en toog naar de Verenigde Staten. En wel naar de advocaat Bill van Zyverden, grondlegger op de lange termijn profijt van zouden hebben. Ook in het leven, dat vaak geen spelletje is. Er s onrechtvaardigheid en er zjn conflicten. In de toekomst zullen jullie, de studenten van nu, mensen bijstaan bij deze conflicten, of dit nu als advocaat, rechter, mediator of in het bedrijfsleven is. Hoe je dit doet, daarin heb je een keuze. Ga je voor de korte termijn winst of ga je dit doen met behulp van menselijke vaardigheden? Communicatie, empathie, rust, wijsheid etc.. In het bedrijfsleven wordt er veel aandacht besteed aan het aanleren van deze vaardigheden aan medewerkers, met alle voor de hand liggende voordelen van dien.

tjes die op mijn raam tikten, tot advocaten die spraken over restorative justice (herstelrecht). Een echte bruine beer op de weg en het inzicht dat ik geen denkbeeldige beren meer op de weg wilde zien. Een labyrint, Eckhart Tolle, piraten en zelfs Hugh Grant had er iets mee te maken. Hoe zal ik het uitleggen.niet te doen in n artikeltje, maar heus je kunt er alles over lezen in mijn boek Recht uit het hart. Een zoektocht naar holisme en compassie in het recht. Kort gezegd vond ik magie, die ik een beetje was kwijtgeraakt tijdens mijn studie en in mijn juridische banen. Een magie die je in kabouters en de goede fee doet geloven. Als sterrenstof op een donkere nacht. Of een hofnar die je lid wilt maken van the twinkling eyes club. Iets waar je zon onmiskenbaar Joepie-gevoel van krijgt. Ik neem even pauze en klik facebook open. Ik zie een foto van twee jongens die naast elkaar zitten en elkaars hand vasthouden. Hun gezicht verbergen ze in hun andere hand / arm. Huilen ze? Schamen ze zich? Er staan allemaal jonge mensen omheen. Dit staat erbij: these guys were found fighting inside the school. As a punishment for fighting, they were given a choice.The options? Suspension or holding hands for an hour. Ja, precies, dat bedoel ik!!! Ik krijg er kippenvel van. Het gebeurde deze week op een high school in Arizona en op het nieuws wordt er kennelijk nog steeds over gepraat. Blijkbaar was de directeur van de school door het bestuur van de school op deze gang van zaken aangesproken. Als reactie daarop zijn alle leerlingen, in hun vrije tijd, hand in hand om de school heen gaan staan om de directeur te ondersteunen. Deze directeur was als die hockeycoach. En het heeft een naam. Het heet creatieve geschillenbeslechting en wordt zelfs onderwezen op de universiteit. En wel op de California Western School of Law. Deze universiteit heeft een centrum voor creatieve geschillenbeslechting (Center for Creative Problem Solving). Dit centrum ontwikkelt een curriculum, onderzoek en projecten om studenten en advocaten op te leiden in methodes om conflicten, waar mogelijk, te voorkomen en creatief de conflicten

Im on a secret mission Dont want them to know To follow my intuition Please, I need to grow Im in my office cubical Figuring out a way I sense, Im getting ludical But they want me to stay My heart is almost bursting Dont want them to know I need to quench my thirsting Oh please, let me go The angels are yet coming I see them everywhere In my ears theyre humming Know youre free, so dare But Im afraid theyll stop me In every way they can The angels sing, now dont flee They are your fellow man So then, take them with you Someone needs to start You can guide them threw How to follow the heart

Kort gezegd vond ik magie, die ik een beetje was kwijtgeraakt tijdens mijn studie en in mijn juridische banen.

62 Recht uit het hart

Recht uit het hart 63

Juncto zoekt nieuwe (web) redactieleden!

Juncto is al 24 jaar het onafhankelijke blad van het departement Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. Juncto verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 2000 exemplaren. Het blad is gratis verkrijgbaar in alle onderwijsgebouwen en instituten van de faculteit, alsmede de Onderwijswinkel Rechtsgeleerdheid.Via onze website www.juncto.nl zijn oudere nummers van de Juncto te raadplegen. Rechten studeren is meer dan alleen met je neus in de boeken zitten. De wereld buiten het wetboek is ontzettend groot en juist in die wereld leer je het belang van de wetten kennen. Juncto probeert een beeld te schetsen van die wereld waarin studenten hun kwaliteiten kunnen ontplooien en probeert tevens een blik te werpen op de toekomst van deze studenten. Carriremogelijkheden worden nader belicht, maar ook ontwikkelingen binnen de universiteit worden niet vergeten. Achter gronden van juridisch relevante nieuwsfeiten worden onderzocht en meningen worden verkondigd. Kortom, Juncto is een veelzijdig blad waarbij de kritische rechtenstudent zijn hart kan ophalen. Ben jij die enthousiaste en nieuwsgierige rechtenstudent die wij zoeken? Lijkt het jou leuk om een bijdrage te leveren aan n van de grootste juridische faculteitsbladen van Nederland? Stuur dan een e-mail naar juncto@jsvu.nl met daarin je motivatie en je CV. Indien je verder nog vragen hebt kun je altijd contact opnemen met hoofdredacteur Lilach Zalait via bovenstaand e-mailadres. Wij bieden jou een leuke ervaring naast je studie en een manier om je kennis nog verder te verbreden en te verdiepen.Verder worden er workshops en borrels georganiseerd dus leer je ook je mede-redactie leden kennen! Ben jij dat creatieve talent dat in de toekomst een leuke bijdrage aan de website gaat leveren? Als webredactielid ben je geheel vrij in de keuze wat je doet. Eigen inbreng wordt zeer gewaardeerd.Verder denk je actief mee over de verdere ontwikkelingen en inhoud van de website.

Redactie
De redactie bestaat uit enthousiaste en nieuwsgierige rechtenstudenten die beschikken over een gezonde dosis zelfvertrouwen en creativiteit en zijn niet bang om zich ergens in vast te bijten. Daarnaast beheerst je de Nederlandse taal uitstekend en heb je bij voorkeur enige ervaring met het schrijven van teksten. Het behaald hebben van je kernvakken is een pr. We verwachten dat je vier keer per jaar een bijdrage aan Juncto levert door middel van n of meerdere kwalitatief goede artikelen. In principe ben je geheel vrij in de keuze en inhoud van de artikelen, zolang het past binnen de doelstellingen van Juncto.Verder zal je zo nu en dan op pad gaan voor een interview, denk je actief mee over de inhoud en vorm geving van Juncto en werk je mee aan het promoten van Juncto.

Webredactie
Wij zijn hard bezig om de nieuwe website te verwezenlijken en hiervoor zijn wij op zoek naar mensen die zich hier inhoudelijk mee bezig willen houden. We zoeken hiervoor onder andere bloggers, columnisten, fotografen etc. etc.

64 Juncto zoekt nieuwe (web)redactieleden!