Веда Балкхара

ÁÎÐÈÑ ÁÀËÊ
ÂÅÄÀ
ÁÀËÊÕÀÐÀ
ÑÌÎËßÍ
2001
© Áîðèñ Áàëê, àâòîð; e-mail: balkbg@yahoo.com
© Äèìèòúð Ãàéäàðîâ, êîðèöà, ïî èäåÿ íà Ïåòÿ Ãàéäàðîâà
ISBN 954-9948-16-1
ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ
Ñâåòúò íå å îò â÷åðà. ×îâåêúò ñúùî. Çà ãîëåìèÿ ñâÿò ÷îâåêúò
å ìàëúê, çà ìàëêèÿ ÷îâåê ñâåòúò å ãîëÿì. Òàêà å äíåñ. À êàê å áèëî
â÷åðà?
Èçâåñòíè ñà äóìèòå íà åãèïåòñêèÿ æðåö, èçðå÷åíè ïðåäè ìíîãî
ãîäèíè: Ñîëîíå, Ñîëîíå, âèå ãúðöèòå ñòå êàòî äåöà... Êàòî äåöà ñìå
è íèå äíåñ â ñðàâíåíèå ñ ìúäðîñòòà íà äðåâíèòå. Çâó÷è íåâåðîÿòíî íà
ôîíà íà äíåøíèòå íàó÷íè ïîñòèæåíèÿ è ïðîãðåñà, íî å òàêà. Ðàñòåì,
íî îùå íå ñìå äîðàñëè.
Çàùî íàïèñàõ òàçè êíèãà?
Òîâà å îïèò äà ñå îïèøå ãîëÿìàòà Èñòèíà çà ãîëÿìàòà Äåéñòâè-
òåëíîñò, òàêàâà, êàêâàòî å.
Òàçè Èñòèíà å â îñíîâàòà íà âñè÷êè çíà÷èìè äðåâíè è ñúâðåìåí-
íè ðåëèãèè, íà âñè÷êè çíà÷èìè äðåâíè ôèëîñîôñêè øêîëè, ÿâíè è
òàéíè ó÷åíèÿ. Òÿ å îñíîâàòà íà ìèðîãëåäà íà äðåâíèòå ìèñëèòåëè è
ñå å ðàæäàëà â óìîâåòå èì ïî ðàçëè÷íî âðåìå è íà ðàçëè÷íî ìÿñòî.
Íî ïîðàäè ðàâíèùåòî íà ðàçâèòèå íà îáùåñòâîòî è íåãîâèòå òâîð-
÷åñêè âúçìîæíîñòè êàòî öÿëî òîãàâà, òÿ íå å íàìèðàëà ïðàêòè÷åñêà
íàñî÷åíîñò, à îñòàâàëà çàòâîðåíà â ìàëêè îáùíîñòè, êîèòî ïðàâÿò âñè÷-
êî âúçìîæíî òÿ äà íå ñå èçãóáè, äà íå èç÷åçíå.
Â íàøå âðåìå áèòóâà ïîãðåøíîòî ñòàíîâèùå, ÷å âñè÷êî â äðåâ-
íèòå ïèñàíèÿ å ñêðèòî çàâîàëèðàíî, çà äà íå ñå ðàçêðèå Èñòèíàòà.
Âÿðíî å òúêìî îáðàòíîòî. Íî òúé êàòî Èñòèíàòà å àáñòðàêòíà, îãðîì-
íà è ñëîæíà, à ÷îâåøêèòå åçèêîâè, ñúîáùèòåëíè âúçìîæíîñòè íåñú-
âúðøåíè è îãðàíè÷åíè, íå å âúçìîæíî â îíîâà âðåìå òÿ äà ñå ïðåäàäå
ïî äðóã íà÷èí, îñâåí ÷ðåç ñèìâîëèêàòà, ñðàâíèòåëíèòå àñîöèàöèè è
õóäîæåñòâåíàòà îáñòîÿòåëñòâåíîñò. Ïðåïëåòåíî âñè÷êî òîâà, îáåìúò
íà ïèñàíèÿòà, îòäàëå÷åíîñòòà âúâ âðåìåòî, ðàçíîîáðàçèåòî íà æèâè è
èç÷åçíàëè êóëòóðè è øêîëè, êàêòî è ñïåöèôèêàòà íà îòäåëíèòå òâîð-
öè ïðàâÿò Èñòèíàòà â äðåâíèòå ïèñàíèÿ íåäîñòèæèìà.
Íî óñèëèÿòà íà äðåâíèòå íå ñà íàïðàçíè. Òå ñà óáåäåíè, ÷å ùå
íàñòúïè âðåìå îò íàøåòî ðàçâèòèå êîãàòî îáùåñòâîòî ùå å íà íóæíî-
òî ðàâíèùå, ñ íåîáõîäèìèòå çíàíèÿ, óìåíèÿ è âúçìîæíîñòè äà ïðè-
åìå è ïðèëîæè ãîëÿìàòà Èñòèíà çà ãîëÿìàòà Äåéñòâèòåëíîñò.
Èìàì îñíîâàíèÿ äà ìèñëÿ, ÷å äíåñ å âðåìåòî è òóê å ìÿñòîòî çà
òîâà.
Ùå áúäå æàëêî, àêî ãîëÿìàòà Èñòèíà îòíîâî îñòàíå íåðàçáðàíà
è ñå ïîêðèå ñ ïàòèíà íà çàáðàâàòà, çà äà ÷àêà äðóãî âðåìå è äðóãî
ìÿñòî.
Êíèãàòà ñúäúðæà äâà âàðèàíòà. Â ïúðâèÿ - Çàêîíúò, å ìèíàëî-
òî íà ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå, à Èñòèíàòà å îïèñàíà â ìèòè÷íî-ðåëèãè-
îçåí ñòèë. Âúâ âòîðèÿ - Ðàâíîâåñèåòî, å áúäåùåòî íà ÷îâåøêîòî
ïîçíàíèå, à Èñòèíàòà å îïèñàíà òàêàâà, êàêâàòî å.
Âêëþ÷åíè ñà è øåñò åñåòà ñ îáùî çàãëàâèå Äðåâíîòî ó÷åíèå è
áúëãàðèòå, îòíàñÿùè ñå äî áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ è íå ñàìî äî íåÿ. Òå
ñà èäåéíî ñâúðçàíè ñ êíèãàòà è âçàèìíî ñå äîïúëâàò è äîèçÿñíÿâàò.
4
ÄÐÅÂÍÎÒÎ Ó×ÅÍÈÅ
È ÁÚËÃÀÐÈÒÅ
ÄÐÅÂÍÎÒÎ Ó×ÅÍÈÅ È ÁÚËÃÀÐÈÒÅ - 1
Ìíîãî ñà íåèçâåñòíèòå â äðåâíàòà èñòîðèÿ íà áúëãàðèòå. Êúäå å
òÿõíàòà ïúðâà Ðîäèíà? Êúì êîé äóõîâåí è êóëòóðåí êðúã ñà ïðèíàä-
ëåæàëè? Êàêâè ïðåâðàòíîñòè ñà ïðåòúðïåëè?
Ñúâðåìåííèòå áúëãàðè ñà íàñëåäíèöè íà íàðîäè, ïðèíàäëåæàëè
êúì íàé-äðåâíèÿ äóõîâåí öåíòúð, â ðàéîíà íà ñðåäíîàçèàòñêèòå ïëà-
íèíè Õèíäîêóø, Ïàìèð, Òÿí Øàí è çàïàäíèòå Õèìàëàè. Ðàéîí, èç-
âåñòåí êàòî Ëþëêàòà íà íàðîäèòå. Äðåâíîòî ó÷åíèå, êúì êîåòî ñà
ïðèíàäëåæàëè íàøèòå ïðàîòöè, å â îñíîâàòà íà âñè÷êè çíà÷èìè äðåâ-
íè è ñúâðåìåííè ðåëèãèè, íà âñè÷êè äðåâíè ôèëîñîôñêè øêîëè, ÿâ-
íè è òàéíè ó÷åíèÿ.
ÒÐÈÒÅ ÕÎÄÀ
Òîâà ñà òðèòå ãîëåìè õîäà íà èñòîðèÿòà, îò êîèòî åäèíèÿò îùå íå
ñå å ñúñòîÿë, à ïúðâèÿò ñå ãóáè äàëå÷ íàçàä â èñòîðèÿòà. Íåãîâèòå
î÷åðòàíèÿ ñà ñèëíî ðàçìèòè îò âðåìåòî è ñúùåñòâóâàíåòî ìó ñå äîëà-
âÿ ñàìî ïî êîñâåí ïúò.
Âñå ïîâå÷å ñúâðåìåííè ó÷åíè, èçñëåäâàùè äðåâíèòå ó÷åíèÿ, ìè-
òîâå è ðåëèãèè, ñòèãàò äî èçâîäà, ÷å âñè÷êè âîäÿò íà÷àëîòî ñè îò åä-
íî, åäèíñòâåíî ó÷åíèå, ÷èèòî êîðåíè ñå ãóáÿò íàçàä â èñòîðèÿòà. Êóë-
òóðèòå, êîèòî äíåñ ñå îïðåäåëÿò êàòî àðèéñêà, ñåìèòñêà è òóðàíñêà,
èìàò îáùî íà÷àëî.
Ïúðâèÿò èñòîðè÷åñêè õîä ïðàâè îò ïîëó÷îâåêà ÷îâåê. Íàëàãà ñå
ìîðàëúò è äóõîâíîñòòà, à ìèðîãëåäúò ñå ðàçøèðÿâà è ïðàâè ÷îâåêà
÷àñò îò ãîëÿìàòà âñåëåíà. Ïîêàçâà ìó, ÷å ñâåòúò íå å ñàìî íåãîâàòà
ãîðà, äîëèíà, ïëàíèíà èëè ðåêà, à ìíîãî, ìíîãî ïî-ãîëÿìî è ñëîæíî
òâîðåíèå. Â òàçè ïîñîêà äðåâíèòå íàòðóïâàò áåçöåííè çíàíèÿ, êîèòî
ñå ïàçÿò, ïðåäàâàò è ðàçâèâàò îò ðàçëè÷íè ó÷åíèÿ è ðåëèãèè. Íî êîë-
êîòî ñâåòúò ñòàâà ïî-ãîëÿì è ñëîæåí â ïðåäñòàâèòå íà äðåâíèòå, òîë-
êîâà ïî-ìàëúê è íèùîæåí ñòàâà ÷îâåêúò, çàùîòî ñúùåñòâóâà ïî âîëÿ-
òà íà áîãîâåòå. Âñÿêî íåãîâî äåëî å ïî áîæèå áëàãîâîëåíèå, à íåùàñ-
òèÿòà ìó ñà íàêàçàíèå çà ãðåõîâåòå. Òàêà ÷îâåêúò ñòàâà ìàëúê è áåçñè-
ëåí äà ïðîìåíè íåðàäîñòíàòà ñè ñúäáà, çàùîòî å â ðúöåòå íà áîãîâåòå
7
è íàé-âå÷å â ðúöåòå íà òåõíèòå çåìíè íàìåñòíèöè - âëàäåòåëèòå è
æðåöèòå.
Íî âðåìåòî ìèíàâà è íàñåëåíèåòî ñå óâåëè÷àâà. Óâåëè÷àâàò ñå è
áîãîâåòå è òÿõíàòà âçèñêàòåëíîñò, à âëàñòíèöèòå ñòàâàò âñå ïî-àë÷íè,
âëàñòîëþéáèâè è áåç÷îâå÷íè. Ìîðàëúò èçáëåäíÿâà è ñå ïðåâðúùà â
ìàñêà.
Òîãàâà íàñòúïâà âðåìåòî çà âòîðèÿ èñòîðè÷åñêè õîä.
Äâà ñà ôàêòîðèòå, êîèòî äâèæàò ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ - èäåèòå
è ãëàäúò. Òîâà, êîåòî å îñòàâÿë ñëåä ñåáå ñè ãëàäúò, å äåòñêà èãðà â
ñðàâíåíèå ñ îïóñòîøåíèÿòà è æåðòâèòå îò áîðáàòà íà èäåèòå.
Ïåðèîäúò ìåæäó ïúðâèÿ è âòîðèÿ õîä íà èñòîðèÿòà å âðåìåòî íà
èäåàëèçìà. Îïîçíàâàíå íà âèñøàòà ìàòåðèÿ è íàäìàòåðèàëíèòå ñúù-
íîñòè íà âñåìèðà. Ïåðèîäúò ìåæäó âòîðèÿ è òðåòèÿ õîä å âðåìåòî íà
ìàòåðèàëèçìà.
Íîâàòà åðà çàïî÷âà îò âðåìåòî íà Àðèñòîòåë. Òîé å áàùàòà íà
ìàòåðèàëèçìà, à ñúâðåìåííèÿò ñâÿò æèâåå ñ íåãîâèòå èäåè è ïðåäïè-
ñàíèÿ. Òîãàâà ñå å ñúñòîÿëà è íàé-ñòðàøíàòà âîéíà â ÷îâåøêàòà èñòî-
ðèÿ - âîéíàòà íà Àðèñòîòåë ñðåùó öåëèÿ òîãàâàøåí öèâèëèçîâàí ñâÿò.
À ìàùàáíàòà íàêàçàòåëíà àêöèÿ å îñúùåñòâåíà îò ó÷åíèêà ìó, Âåëè-
êèÿ ðàçáîéíèê Àëåêñàíäúð Àðìàãåäîíñêè.
Ïàäàò Åãèïåò, Âàâèëîí è Ïåðñèÿ. Òîâà ñà ñàìî ãîëåìèòå, à ìàë-
êèòå îêîëî òÿõ ñà ïðåãàçåíè ïúòüîì. Îñòàâàò ñàìî Èíäèÿ è Êèòàé. Îò
ïîâàëåíèòå, êàòî äóõ, çíàíèÿ è ðåëèãèÿ íå ñå ñúâçåìà íèêîé, îñâåí
ìàòåðèàëèñòè÷íèÿò þäåèçúì.
Íî ìàòåðèàëèçìúò íå ñå âúçêà÷âà âåäíàãà è ëåñíî íà òðîíà
ñè, çàùîòî ñòàðèÿò ïîâàëåí è áîëåí èäåàëèçúì ñå ñúïðîòèâëÿâà è
ñå áîðè çà ñâîåòî ñúùåñòâóâàíå. Íà ïîìîù íà ìàòåðèàëèçìà èäâà
ñìúðòíèÿò ìó âðàã - ðåëèãèÿòà, â ëèöåòî íà ðîäåíèÿ ïî-ðàíî ìî-
íîòåèçúì, ÷èéòî îñíîâîïîëîæíèê å åãèïåòñêèÿò ôàðàîí Åõíàòîí.
Þäåèçìúò, õðèñòèÿíñòâîòî è èñëÿìúò èçèãðàâàò ñâîÿ ñìúðòåí òàíö
íà îãúíÿ è ìå÷à â ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ. Â èìåòî íà ÷îâåêîëþáèâè
áîãîâå è ïðîðîöè, ñúñ ñèëàòà íà áîãîëþáèâèòå èì ïîñëåäîâàòåëè
ñå óíèùîæàâàò èëè ïðèñâîÿâàò âñè÷êè äðåâíè çíàíèÿ è âÿðâàíèÿ,
ïîïàäíàëè ïî ïúòÿ èì. Ïðåâçåòè è óíèùîæåíè ñà õðàìîâåòå íà
÷óæäèòå áîãîâå - ñðåäèùà íà äðåâíàòà ìúäðîñò. Ïðåâçåò å è íàé-
âàæíèÿò õðàì - ÷îâåøêàòà äóøà. Òàêà ìðàêúò ñå ñãúñòÿâà äî íàñ-
òúïâàíå íà Ðåíåñàíñà.
Ìîíîòåèçìúò äèñöèïëèíèðà è íàñî÷âà ìèñëåíåòî íà ãîëåìè îá-
ùíîñòè â åäíà ïîñîêà. Êîëåêòèâíèòå óñèëèÿ äàâàò ðåçóëòàò è íàñòúï-
âà Ðåíåñàíñúò - ïîðåäíèÿò ñúþçíèê íà ìàòåðèàëèçìà.
Äîêàòî íîâèòå ðåëèãèè ðóøàò èäåàëèçìà íà ñòàðèÿ ñâÿò, Ðåíå-
ñàíñúò ãðàäè ìàòåðèàëèçìà íà íîâèÿ. Òîé âðúùà äîñòîéíñòâîòî íà
8
÷îâåêà. ×ðåç íàóêàòà ìó äîêàçâà, ÷å ìîæå äà îïîçíàâà òàéíèòå íà ïðè-
ðîäàòà è ñàì äà íàïðàâëÿâà ñîáñòâåíàòà ñè ñúäáà.
Âúïðåêè, ÷å ñà â åäèí îòáîð, íàóêàòà òðÿáâàøå äà âîäè áîðáà íà
æèâîò è ñìúðò çà îñâîáîæäàâàíåòî ñè îò ñìúðòíàòà õâàòêà íà ðåëèãè-
ÿòà è äíåñ çàåìà äîñòîéíîòî ñè ìÿñòî íà àâàíãàðä â îáùåñòâîòî. Òÿ
íàëîæè òâúðäî è óáåäèòåëíî ìàòåðèàëèçìà - çíàíèÿòà çà íèñøàòà ìà-
òåðèÿ.
Íî ìàõàëîòî íà èñòîðèÿòà äîñòèãíà äðóãàòà êðàéíîñò. Ìàòåðè-
àëèçìúò ñå èçðîäè â áåçäóõîâíîñò è ñåãà íà ñâîé ðåä äúðæè îáùåñò-
âîòî â æåëÿçíà õâàòêà. Åñòåñòâåíèÿò õîä íà âñÿêî ìàõàëî å èçâåñòåí.
Ùå ñå íàëîæè äà ñè âúðíåì öåííîñòèòå íà äðåâíèÿ èäåàëèçúì. Ïðåä-
ñòîè òðåòèÿò õîä - åäèíåíèåòî íà äðåâíèÿ èäåàëèçúì è ñúâðåìåííèÿ
ìàòåðèàëèçúì êàòî äâå ÷àñòè îò åäíî öÿëî. Èäåàëèçìúò - çíàíèÿòà çà
âèñøàòà ìàòåðèÿ, âúðõúò íà ïèðàìèäàòà è ìàòåðèàëèçìúò - çíàíèÿòà
çà íèñøàòà ìàòåðèÿ, îñíîâà íà ïèðàìèäàòà.
È íèå, áúëãàðèòå, ñëåäâàìå òîçè ïúò.

Âðåìåòî íà êíÿç Áîðèñ ² å ïðåâðàòíî â íàøàòà èñòîðèÿ. Ñ âîåííà
ñèëà ìó å íàëîæåí ìèð îò Âèçàíòèÿ ñ äâå âàæíè ïîñëåäñòâèÿ. Ïúðâî
- ñìÿíà íà áúëãàðñêàòà äóõîâíîñò. Îò ïðèíàäëåæíîñòòà íè êúì Äðåâ-
íîòî ó÷åíèå, ñ öåíòúð íÿêúäå â Àçèÿ, êúì õðèñòèÿíñòâîòî ñ öåíòúð â
Êîíñòàíòèíîïîë. È âòîðî - áúëãàðèòå ïðèåìàò ñëàâÿíñêèÿ åçèê çà êíè-
æîâåí. Òàêà íåóñåòíî ñå ïðîìåíÿ åòíîñà îò áúëãàðñêè â ñëàâÿíñêè.
Öåëòà å ÷ðåç õðèñòèÿíèçèðàíåòî ñè áúëãàðèòå çà äúëãî âðåìå äà
ñå ïîä÷èíÿò íà Êîíñòàíòèíîïîë, à ÷ðåç ñëàâÿíèçèðàíåòî íè äà ñå õðèñ-
òèÿíèçèðà ïî-ëåñíî ãîëÿìîòî ñåâåðíî ñëàâÿíñêî ìîðå.
Âèçàíòèÿ ïðàâè ôîðìàëíè îòñòúïêè, êîèòî íÿìàò èñòîðè÷åñêà
ñòîéíîñò, íî îñúùåñòâÿâà çàìèñúëà ñè ïî ñúùåñòâî - äà âëàäåå áúëãà-
ðèòå äóõîâíî ÷ðåç õðèñòèÿíñòâîòî è âñåëåíñêàòà ïàòðèàðøèÿ.
Íà÷èíúò òîâà äà ñå ïðåäîòâðàòè å äà áúäå óíèùîæåíà Âèçàíòèÿ
è Áúëãàðèÿ äà îñòàíå åäèíñòâåí çíà÷èì íàñëåäíèê íà èçòî÷íîòî ïðà-
âîñëàâèå â Åâðîïà. Ñèìåîí òðúãâà ïî òîçè ïúò, íî òîé ñå îêàçâà íåïî-
ñèëåí çà Áúëãàðèÿ â îíçè èñòîðè÷åñêè ìîìåíò è íåùàòà îñòàâàò ñïî-
ðåä çàìèñúëà íà Âèçàíòèÿ. Òàêà áúëãàðèòå ñòàíàõà ôëàãìàí íà ñëà-
âÿíñòâîòî. Òîâà å ïúðâîòî âðåìå ðàçäåëíî â íàøàòà èñòîðèÿ îòñàì
Äóíàâ.
Åòî êàêâî êàçâà ïîìàêúò Õàñèì îò ñåëî ×àâäàðëè, Ïàçàðäæèøêà
êààçà, îòíîñíî òåçè ñúáèòèÿ, ïðåäè ïîâå÷å îò ñòî è òðèäåñåò ãîäèíè.
Äåäî ìè êàçâàøå, ÷å òàêèâà êèòàïå èìàëî âñÿêî ñåëî â Äîñïàò,
äóð äà ñòàíàò êàóðå. Òîãàâà íàøèòå äóøìàíå, êàòî íàäâèëè íà íàøèòå
äåäîâå ñ âÿðàòà, êîåòî íèêàê ñè èíàê ñ ïóñàò èëè þíàñòâî íå ìîæåëè
äà äîñòèãíàò, çàôàíàëè äà ãîðÿò îíåçè ñòàðè êèòàïå, íàé-ñåòíå ñ òåõ-
9
íèé ìóðàôåò òîãàøíèé íàø öàð èçäàë áóþðóòèå, ÷å ëó ó êîãî ñå íà-
ìåðÿò îíåçè ñòàðè êèòàïå, øà ãó íàêàæå ñúñ ñìúðò. Òîãà åäíè ñå ïðî-
òèâèëè íà öàðñêàòà ïîâåëÿ, äóð è êàâãà óñòîðèëè, íî öàðÿò, ñïîìàãàí
îò äóøìàíèòå, íàäâèë õìè è ãè ðàçãîíèë. Êîèòî ïðåäïî÷åëè äà îñòà-
ÿò îòå÷åñòâîòî ñè, à íå âÿðàòà ñè, è òúé ñå ðàçïðúñíàëè ïî ôðåä çåìÿ-
òà, à äðóãè ñêðèøîì ñè ÷óâàëè ñòàðàòà âÿðà è êèòàïåòå; òîâà ãî ïðàâè-
ëè íàøèòå äóøìàíè, íå ÷å èìàëè ãàéëå íà íàøèòå äåäîâå, íî äà äîñ-
òèãíàò ñ âÿðàòà îíîâà, êîåòî ñ þíàñòâî íå ìîæåëè è äà ñå çàãóáè íà-
øèÿò èõòèáàð, ÷å ñè÷êî îò íàñ èçëåëî, íî ïàê øà äîéäå âðåìå, êîãàòî
íàøèòå äåäîâå ïàê øà ñè çåìàò ïúðâèÿò èõòèáàð, çàùî è Ãîñïîä êàáóë
íå ÷èíè
1
äà ñå òúïòàò òîëêî îíåçè, îò êîèòî âñè÷êî èçëåçëî íà çåìÿ-
òà.
Íàðîäúò, ÷ðåç áîãîìèëñòâîòî ïðàâè îïèò äà âúçðîäè èçêîííèòå
áúëãàðñêè äóõîâíè òðàäèöèè â ñú÷åòàíèå ñ íàé-äîáðîòî îò õðèñòèÿí-
ñòâîòî. Íî áîãîìèëñòâîòî å îáÿâåíî îò áúëãàðî-âèçàíòèéñêîòî õðèñ-
òèÿíñòâî çà åðåñ è å ïðåñëåäâàíî ñ âñè÷êè ñðåäñòâà äî óíèùîæåíèåòî
ìó êàòî äóõîâíî ó÷åíèå ïî íàøèòå çåìè. Íî çà ïî-ñèãóðíî Âèçàíòèÿ
çàâëàäÿâà Áúëãàðèÿ.
Çà ñèëàòà íà èäåèòå íà áîãîìèëñòâîòî å ïîêàçàòåëíî íåãîâîòî
ðàçïðîñòðàíåíèå â çàïàäíèòå çåìè íà Áàëêàíñêèÿ ïîëóîñòðîâ, ñåâåð-
íà Èòàëèÿ, þæíà Ôðàíöèÿ, à ïî-êúñíî è â Ãåðìàíèÿ. Íàâñÿêúäå å áè-
ëî æåñòîêî ïðåñëåäâàíî, à ïîñëåäîâàòåëèòå ìó áåçìèëîñòíî èçáèâà-
íè. Áîãîìèëñòâîòî ñòàâà îñíîâà è ïðè÷èíà çà ðåôîðìèçìà â Çàïàäíà
Åâðîïà.
Òâúðäå ïîêàçàòåëíè ñà äóìèòå îò ñòàðèííèÿ êàìåíåí íàäïèñ Áúë-
ãàðèòå íàïðàâèõà ìíîãî 2äîáðèíè íà õðèñòèÿíèòå è õðèñòèÿíèòå çàá-
ðàâèõà... Íî Áîã âèæäà.
À êîãàòî ïàòðèàðõ Åôòèìèé, ïðåãúðíàë èñõàèçìà çàìèñëÿ ðåôîð-
ìà â áúëãàðñêàòà öúðêâà, ñëó÷àéíî èëè íå ïðèñòèãà èñëÿìà ñúñ ñèëà-
òà íà òóðñêèÿ ÿòàãàí.
Îò òîãàâà áàâíî è ìåòîäè÷íî ñå óíèùîæàâà âñè÷êîòî, êîåòî å
âðúçêà ñúñ ñòàðàòà äóõîâíîñò, áèò è êóëòóðà íà áúëãàðèòå, äîêàòî äó-
ìàòà áúëãàðèí ñòàíà ïðàçíî ïîíÿòèå, à Áúëãàðèÿ õðèñòèÿíñêà äúðæà-
âà ñúñ ñëàâÿíñêà êóëòóðà.
Ïî-êúñíî êúì òîçè çàãîâîð ñå ïðèñúåäèíÿâàò Ðóñèÿ è Ñúðáèÿ. È
òàêà äî íàøè äíè, âêëþ÷èòåëíî è äíåñ.
Çàòîâà íàçâàíèåòî ïðàáúëãàðè çà íàñ å íåùî äàëå÷íî è íåÿñíî, à
ñúâðåìåííîòî áúëãàðèí áåçðîäíî è áåçäóõîâíî. Äíåñ íèå ñìå õîðà è
äúðæàâà ñàìî ñ íîâà êóëòóðà è èñòîðèÿ, ïðàâåíè, ïèñàíè è íàïðàâëÿ-
âàíè îòâúí. Íàøåòî õðèñòèÿíñòâî å âíåñåíî îòâúí è ñå óïðàâëÿâà îò-
âúí. Èñëÿìúò íè å âíåñåí îòâúí è ñå óïðàâëÿâà îòâúí. Âñè÷êè äðóãè
ìàëêè ðåëèãèîçíè îáùíîñòè ó íàñ ñå óïðàâëÿâàò îòâúí. Ðóñîôèëèòå,
10
ãåðìàíîôèëèòå è âñè÷êè äðóãè ôèëè ñå óïðàâëÿâàò îòâúí. Êîìóíèñ-
òè÷åñêàòà íè ïàðòèÿ âèíàãè ñå å óïðàâëÿâàëà îòâúí. Ïðîôàøèñòêèòå
íè ïàðòèè ñà ñå óïðàâëÿâàëè îòâúí. Äíåøíèòå äåìîêðàòè÷íè ñèëè ñå
óïðàâëÿâàò îòâúí. Ôèíàíñèòå íè ñå óïðàâëÿâàò îòâúí. Èêîíîìèêàòà
íè, âúíøíàòà íè òúðãîâèÿ ñå óïðàâëÿâàò îòâúí. Àðìèÿòà è íàóêàòà,
ñúùî. Äîðè è îðãàíèçèðàíàòà íè ïðåñòúïíîñò ñå óïðàâëÿâà îòâúí.
Åäâà ñåãà ðàçáèðàì çàùî íà ñòàðèòå ñðåáúðíè ìîíåòè îò öàðñêî
âðåìå ïèøå: Áîæå, ïàçè Áúëãàðèÿ.
Ïîñòàâåíà íà àâòîïèëîò, íàøàòà çíàåùà è íåçíàåùà íèùî ïî âúï-
ðîñà èíòåëèãåíöèÿ íàëèâà âîäà â ÷óæäàòà âîäåíèöà. Ìåëè è ñìèëà
ìàëêîòî îñòàíàëî èñòèíñêè áúëãàðñêî â áèòà, îáè÷àèòå è ãîâîðà íà
îáèêíîâåíèòå õîðà îò íàðîäà.
Òàêà îò âðåìåòî, êîãàòî õðèñòèÿíñòâîòî è ñëàâÿíñòâîòî, à ïî-
êúñíî è èñëÿìà, ñà íàëîæåíè ó íàñ ñ îãúí è ìå÷, äî äíåñ, è ñ ïî-
èçòúí÷åíè ñðåäñòâà ñå óíèùîæàâà è íàé-ìàëêàòà ñëåäà îò ïðèíàä-
ëåæíîñòòà íà áúëãàðèòå êúì Äðåâíîòî ó÷åíèå.
À äà íå áè ñëó÷àéíî äà ñå îïèòàìå äà ñå îòúðñèì îò ñëàâÿíñòâî-
òî è õðèñòèÿíñòâîòî è äà ñè âúðíåì ìèíàëîòî è èñòîðèÿòà, ïî ïúòÿ íà
íàøèòå òúðñåíèÿ íàçàä, íîâèòå ñòðåëî÷íèöè â áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ
ïðåìåñòâàò ñòðåëêàòà íà êîëîâîçà íè êúì õîðèçîíòèòå íà òþðêèçìà.
Ïðåäñòîè äà íè îáÿâàò çà ôëàãìàí è íà òþðêñêèòå íàðîäè.
Äíåñ, ÷ðåç íàëîæåíèòå ìîíîòåèçúì è ìàòåðèàëèçúì, ÷îâåøêàòà
ñúùíîñò å ïðèíèçåíà äî äâîéñòâåíîòî ïðîèçâîäèòåë - ïîòðåáèòåë,
äîêàòî âèñøåòî ó ÷îâåêà ñå ñâåæäà äî âÿðàòà ìó â íÿêàêúâ çåìåí èëè
íåáåñåí, æèâ èëè íåæèâ áîã, çàìåíèë Èñòèíàòà.
Íî îùå äðåâíèòå ñà êàçàëè: Íÿìà ðåëèãèÿ, ïî-âèñøà îò Èñòè-
íàòà.
Íàðîäúò, äúðæàâàòà, íàóêàòà, êîÿòî íàïðàâè ïúðâà òðåòèÿ õîä,
ùå áúäå èñòèíñêèÿò ôëàãìàí íà ÷îâå÷åñòâîòî.
1. Âåäà Ñëîâåíà, Îòâîðåíî îáùåñòâî, 1997, ISBN 954-520-108-8, òîì ²²,

ñòð. 433 äîëó.
2. Ìèëîø Ñèäîðîâ, Áëúãàðèÿíñòâîòî, 1997, ISBN 954-443-226-4, ñòð. 122
ãîðå.
11
íèíè Õèí äîêóø, Ïàìèð, Òÿí Øàí è çàïàäíèòå Õèìàëàè. Ðàéîí, èç-
Æèâîòúò íà íàðîäèòå îò òîçè ðåãèîí å áèë ïîä÷èíåí íà äâå íåùà
- íà äóõîâíèÿ öåíòúð è íà àäìèíèñòðàòèâíàòà åäèíèöà, êúì êîÿòî ñà
ïðèíàäëåæàëè. Òåçè äâà ôàêòîðà ñà èçêëþ÷èòåëíî âàæíè îò èñòîðè-
÷åñêà ãëåäíà òî÷êà çà èçÿñíÿâàíå íà äàäåíè ñúáèòèÿ. Â äðåâíîñòòà
äóõîâíîòî å ïðåîáëàäàâàëî íàä ìàòåðèàëíîòî, çàòîâà ïðèíàäëåæíîñ-
òòà êúì äóõîâíèÿ öåíòúð å äúëãîòðàéíà è òðóäíî ñå âëèÿå îò ïîëèòè-
÷åñêèòå è àäìèíèñòðàòèâíè ïðîìåíè, à ìíîãî ïëåìåíà è íàðîäè ñà ñå
ðúêîâîäèëè îò åäèí äóõîâåí öåíòúð. Òàêà å è äíåñ.
Îáîáùåíî ìîæå äà ñå êàæå, äâå ñà íåùàòà, êîèòî ñà íè çàâåùàëè
äðåâíèòå - ÷îâåøêàòà ïàìåò è ïèðàìèäèòå, à âðåìåòî å îòíåñëî âúð-
õîâåòå è íà äâåòå. Íî òå è äíåñ ïðîäúëæàâàò áëàãîðîäíîòî ñúðåâíîâà-
íèå ïîìåæäó ñè - êîå îò òÿõ ùå äîñòèãíå ïî-äàëå÷å âúâ âðåìåòî.
Â òîâà îáùî÷îâåøêî óñèëèå èìàò ñâîÿ äÿë è íàøèòå äåäè, îùå
îò íàé-äúëáîêà äðåâíîñò. Ðàçïèëåíè îò áóðíè ñúáèòèÿ è òèõè ñïëåò-
íè è çàãîâîðè òå íå ñà çàáðàâèëè ñâîèòå êîðåíè. Íå ñà èçîñòàâèëè
ñâîèòå îáè÷àè è âÿðâàíèÿ. Êúäåòî è äà ñå íàìèðàò, òå ñà îêàçâàëè
òðàéíî âëèÿíèå íà ñúñåäíèòå ïëåìåíà è íàðîäè è ñà âúçïðèåìàëè îò
òÿõ íîâîòî è ïîëîæèòåëíî âúâ âñè÷êè îáëàñòè íà æèâîòà.
Íî âðåìåòî âúðøè ñâîåòî. Áàâíî è óïîðèòî íàâÿâà ïÿñúêà íà çàáðà-
âàòà è çàñèïâà ñòúïêè è ïúòåêè, îñòàâåíè îò äåäèòå íè â áëèçêè è äàëå÷-
íè ìåñòà. Ñ áåçñïèðíèÿ õîä íà ãîäèíèòå èçòúíÿâà äî ñêúñâàíå íèøêàòà
íà ïàìåòòà, êîÿòî íè ñâúðçâà ïðåç âðåìåòî è ïðîñòðàíñòâîòî.
Ùå ïîçâîëèì ëè òÿ äà ñå ñêúñà?
12
Ïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà íà äåâåòíàäåñåòè âåê ñà çàïèñàíè áúë-
ãàðñêè íàðîäíè ïåñíè ñ íåèçâåñòíî äî òîãàâà íà íàóêàòà ñúäúðæàíèå,
êîåòî ïðåäèçâèêâà ïðîòèâîðå÷èâè îöåíêè è äîðè îòðè÷àíå íà òÿõíà-
òà àâòåíòè÷íîñò.
Ñàìèòå ïåñíè ñà ïîñëåäíîòî åõî îò õèëÿäîëåòíàòà äðåâíà äó-
õîâíîñò íà áúëãàðèòå, óëîâåíî ìèã ïðåäè äà çàãëúõíå îêîí÷àòåëíî îò
ïëàìåííèÿ ðîäîëþáåö Èâàí Ãîëîãàíîâ, à áîñíåíåöúò, ãîëåìèÿò áúë-
ãàðèí ïî äóõ Ñòåôàí Âåðêîâè÷, ãè ñúáèðà è èçäàâà â äâàòà òîìà íà
Âåäà Ñëîâåíà è ãè ïðåäñòàâÿ íà Åâðîïà.
Çà ìåí èñòèíñêîòî èìå íà ñáîðíèêà å Âåäà Áàëêàðà, íî ïî òàê-
òè÷åñêè ñúîáðàæåíèÿ Âåðêîâè÷ ãî å íàðåêúë Âåäà Ñëîâåíà. Òîâà å
ôîðìàëåí âúïðîñ, à ñúùåñòâåíî å ñúäúðæàíèåòî íà ïåñíèòå. À òî,
ñúäúðæàíèåòî èì, å êàòî ðàçáúðêàíî êúëáî îò ðàçíîöâåòíè íèøêè,
êîèòî îáúðêâàò èçñëåäîâàòåëèòå, êàòî ãè íàñî÷âàò â ðàçëè÷íè ïîñîêè
è èì ïðåäñòàâÿò íàøåòî ìèíàëî â ðàçëè÷íà öâåòîâà ãàìà.
Àêî òðúãíåì èç ëàáèðèíòà íà èñòîðèÿòà, ïî êîéòî íè âîäÿò ïåñ-
íèòå â ñáîðíèêà, íÿìà äà íè ñòèãíå âðåìåòî è ìÿñòîòî äà ïðîñëåäèì
âñè÷êè ïîñîêè, íî äâå îò íèøêèòå â êúëáîòî òðÿáâà äà ïðîñëåäèì
çàäúëæèòåëíî.
Â çàïèñàíèòå ïåñíè áèòóâàò ïîçíàòè è íåïîçíàòè ñèìâîëè, áî-
æåñòâà è ìèòîëîãè÷íè ïåðñîíàæè ñ àçèàòñêè ïðîèçõîä. Îò òÿõ ùå ïðîñ-
ëåäèì ñàìî åäèí ñèìâîë è åäíî íàçâàíèå.
Ñèìâîëúò å ïîçíàòèÿò íà âñè÷êè ñúâðåìåííèöè õèòëåðèñòêè ïîç-
äðàâ.
Öàðþ, öàðþ ãîñïîäàðþ,
ùî ñè ñåäíàë ôàô ñàðàå,
òà íè ôîäèø ôàô ãîðàòà,
äà ñè äèãíåø äåñíà ðîêà,
äà å äèãíåø íàâèñîêó,
íàâèñîêó íà íåáåòó, 1
Áîãà ñè ôàëüáà ôàëèø.
___
Áîæå ëå, Ñóðâà ëå,
Ñóðâà ëå è Ñóðèöà!
Äå ñè, Áîæå, íà íåáåòó,
ðóñíè, Áîæå, äåñíè éîêó,
äà ñè âèäèø äà ñè çðåéíåø.
Ôàëüáà òà ôàëè íàøå öàðå,
ïîäèãíàë ñè äåñíà ðîêà,
ïîäèãíàë å íàâèñîêó,
íàâèñîêó íà íåáåòó, 2
òà ñè òà ôàëüáà ôàëè.
13
___
Ùî ìè ñåäíàë Äèâà êðàëå,
äèãíàë ñè äåñíà ðîêà,
ñúñ ðîêà âà ôàëüáà ôàëè,
÷è ñòå ñëåëè óò íåáåòó,
äå ìè ñåäåò òðèìà Áîãà,
òà ñè ó÷èòå äó ìëàäè þíàöè, 3
äó ìëàäè þíàöè ìàëêè ìîìè,
Â äðåâíîñòòà âäèãàíåòî íà äÿñíàòà ðúêà êúì íåáåòî å ñèìâîëè-
çèðàëî âðúçêàòà íà âëàäåòåëÿ ñ Íåáåñíèòå áîãîâå. Îò òÿõ òîé å ïîëó-
÷èë âëàñòòà ñè. Îò òÿõ ïîëó÷àâà áëàãîâîëåíèå çà âñè÷êî, êîåòî èçâúð-
øâà, à äåëàòà ìó ñà â òÿõíî èìå. Êúì òÿõ å îòïðàâåíà è íåãîâàòà áëà-
ãîäàðíîñò. Òîâà å ñèìâîëúò çà åäèíåíèå ìåæäó áîãîâåòå è âëàäåòåëÿ.
Íî Àâðàì êàçà íà Ñîäîìñêèÿ öàð: Àç äèãíàõ ðúêàòà ñè ïðåä Ãîñ- 4
ïîäà, Âñåâèøíèÿ Áîã, Ñúçäàòåë íà íåáåòî è íà çåìÿòà, è ñå çàêëåõ...
Õèòëåðèñòèòå ñà çàèìñòâàëè ñâîÿòà ñèìâîëèêà îò äðåâíèòå àðèé-
öè è ñà âúçïðèåëè òðè îò ñèìâîëèòå çà îñíîâíè.
Ïðå÷óïåíèÿò êðúñò å ñ àçèàòñêè ïðîèçõîä è å èçâåñòåí îùå îò
äúëáîêà äðåâíîñò. È äíåñ å øèðîêî ðàçïðîñòðàíåí â Àçèÿ êàòî ðåëè-
ãèîçåí ñèìâîë íà áóäèçìà.
Îðåëúò ñ ðàçïåðåíè êðèëà å ñ àçèàòñêè ïðîèçõîä. Òîé å ñèìâîëúò
çà Àõóðà Ìàçäà â äðåâíîïåðñèéñêàòà ðåëèãèÿ ñ öåíòúð Ïåðñåïîëèñ.
Õèòëåðèñòêèÿò ïîçäðàâ å âçåò îò èòàëèàíñêèòå ôàøèñòè, à òå îò
ðèìñêèòå èìïåðàòîðè.
Êàê è êîãà ñå å ïîÿâèë òîçè ñèìâîë â ñúçíàíèåòî íà íàøèÿ íà-
ðîä?
Ïúðâàòà âúçìîæíîñò å îò âðåìåòî íà ðèìñêîòî âëàäè÷åñòâî íàä
Òðàêèÿ è Ìàêåäîíèÿ, îò êúäåòî ñà çàïèñàíèòå ïåñíè.
Âòîðà âúçìîæíîñò å íÿêîè îò ïëåìåíàòà äà ñà ñúæèòåëñòâàëè ïî
âðåìå íà ïðåñåëåíèåòî ñè äî Áàëêàíñêèÿ è Àïåíèíñêèÿ ïîëóîñòðîâ.
Òðåòàòà âúçìîæíîñò å è íà äâàòà ïîëóîñòðîâà ñèìâîëúò äà å ïðå-
íåñåí îò ìÿñòîòî, êúäåòî å âúçíèêíàë. Âåðîÿòíî íÿêúäå â Àçèÿ.
Âñå ïàê òóê îñòàâà ìÿñòî çà ñúìíåíèå è ñïîð, íî íàçâàíèåòî,
êîåòî ùå ðàçãëåäàìå ïî-äîëó, å íåîñïîðèìî.
Â åçèêà íè èìà äâå ñõîäíè äóìè ñ ðàçëè÷íî çíà÷åíèå. Ïúðâàòà å
àðàáèí, à íåéíèÿò ñìèñúë è ïðîèçõîä â áúëãàðñêèÿ åçèê ñà ÿñíè. Âòî-
ðàòà å àðàïèí. Ïðîèçõîäúò ù â áúëãàðñêèÿ åçèê å íåèçâåñòåí, à â ñúç-
íàíèåòî íà íàøèÿ íàðîä òÿ îçíà÷àâà ÷åðåí ÷îâåê. Òàêà ñå ïåå â íàðîä-
íàòà ïåñåí ×åð àðàïèí áÿë êîí ÿçäè...
Ïî÷òè ñúùàòà äóìà, ñúñ ñúùîòî çíà÷åíèå - ÷åðåí ÷îâåê, ñðåùà-
ìå è â ïåñíèòå îò Âåäà Ñëîâåíà.
14
Îùå ðå÷å Êàìÿíà íå îòðå÷å,
õàáåð ñè êðàëþ äîéäå,
÷è å íàâúðâèë ×èòàéñêà êðàëÿ
ïðåç òîÿ çåìÿ Õàðàïñêà,
ïðåç òîâà ìîðÿ ãóëÿìó;
ëþ óòäå ñè çàìèíå,
ñèòà çåìÿ ïóïëåíÿâà;
ùî å ìëàäó òà öúðíó çàðîáþâà.
Ðîáèíêè ñè öúðíè ðúêè êúðøåò,
öúðíè ðúêè êúðøåò ñîëçè ðîíåò,
÷è ñè òÿõíà çåìÿ óñòàâåò, 5
óò ìàéêà ñè ñà äÿëáà ðàçäèëàò.
___
Áîã äà áèå öàðíà Õàðàïèíå, 6
Öàðíà Õàðàïèíå Õàðàïñêàòà êðàëå,
___
Ðàçåäè ñà Õàðàïñêàòà êðàëå,
ðàçåäè ñà íàëþòè ñà,
òà ñè ïðàòè öàðíà Õàðàïèíå
7
äà ìè ñå÷å ìàëêè äåöà,
Òåçè ïåñíè ñà çàïèñàíè ïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà íà äåâåòíàäåñåòè
âåê, òàêà ÷å Ãîëîãàíîâ è Âåðêîâè÷ íÿìà îòêúäå äà çíàÿò çà äðåâíèÿ
ãðàä Õàðàïà, êîéòî áåøå ðàçêîïàí îò àðõåîëîçèòå â íà÷àëîòî íà äâà-
äåñåòè âåê â ñåâåðíèÿ èíäèéñêè ùàò Ïåíäæàá. Õàðàïà, Ìîõåíäæî
Äàðî è äðóãè ñåëèùà îò äîëèíàòà íà ðåêà Èíä ðàçêðèõà íà ó÷åíèòå îò
äâàäåñåòè âåê íåèçâåñòíà äî òîãàâà âèñîêîðàçâèòà äðåâíà öèâèëèçà-
öèÿ, êîÿòî íàðåêîõà êóëòóðàòà Õàðàïà. Òàçè öèâèëèçàöèÿ å áèëà â ðàç-
öâåò 2500 ãîäèíè ïðåäè íîâàòà åðà, êîåòî îçíà÷àâà, ÷å å ñúùåñòâóâàëà
ïîíå ïåòñòîòèí ãîäèíè ïðåäè òîâà. Çàëåçúò ù íàñòúïâà ñ íàõëóâàíåòî
íà àðèéñêèòå ïëåìåíà â äîëèíàòà íà Èíä. Ñàìèòå àðèéöè ñà çàïèñà-
ëè, ÷å òàì ñà çàâàðèëè òúìíè õîðà áåç íîñîâå.
À ñåãà äà íàäçúðíåì â êíèãàòà íà Ïåòúð Äîáðåâ Áúëãàðñêèòå
îãíèùà íà öèâèëèçàöèÿ â êàðòàòà íà -òà
Åâðàçèÿ. Òàì ã-í Äîáðåâ íè
çàïîçíàâà ñúñ ñòàðèíåí òåêñò îò 354 ãîäèíà, èçâåñòåí êàòî Àíîíè-
ìåí Õðîíîãðàô. Â íåãî ñà îïèñàíè âñå èçâåñòíè, çíà÷èìè è óâàæàâà-
íè íàðîäè è äúðæàâè, æèâåëè è ñúùåñòâóâàëè íÿêîãà â Àçèÿ. Ïîñëåä-
íè â ñïèñúêà ñà ïîñòàâåíè è áúëãàðèòå. Ã-í Äîáðåâ ïîñî÷âà òî÷íî
ìåñòàòà, êúäåòî ñà æèâåëè ñïîìåíàòèòå íàðîäè è êúäå ñà áèëè òåõíè-
òå äúðæàâè. Åòî êîìåíòàðúò ìó çà áúëãàðèòå.
È íàé-ïîñëå ñòðåëêàòà íà ìàðøðóòà îòñêà÷à ðÿçêî íà èçòîê, ñïî-
ìåíàâàéêè äîáðå èçâåñòíèòå ãèìíàñîôèñòè èëè íàãîìúäðåöè - ñðåä-
íîâåêîâíî íàçâàíèå íà ñúñåäíèòå ñ Ïåðñèÿ ñåâåðíè èíäèéöè è ïî-
15
ñïåöèàëíî íà èíäèéñêèòå áðàõìàíè. Äî òåçè èìåííî ãèìíàñîôèñòè
âúâ âòîðèÿ ñïèñúê íà Õðîíîãðàôà å ïîñòàâåíî êàòî çàâúðøåê íà òåê-
ñòà è èìåòî íà äðåâíèòå áúëãàðè.
Îñòàâÿì íà ÷èòàòåëÿ ñàì äà ïðîâåðè â èñòîðè÷åñêèòå êàðòè êîë-
êî å ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó Õàðàïà è ïîñî÷åíîòî îò ã-í Äîáðåâ ìÿñòî,
ñïîðåä Õðîíîãðàôà.
Åòî îò êúäå ñà â ñúçíàíèåòî íà áúëãàðñêèÿ íàðîä äðåâíèòå àçèàò-
ñêè ñèìâîëè, áîæåñòâà è ìèòîëîãè÷íè ïåðñîíàæè. Åòî êàê ïàìåòòà
íà áúëãàðñêèÿ íàðîä ñå èçðàâíÿâà ïî âðåìå ñ ïèðàìèäèòå è ñòàâàò
ÿñíè äóìèòå íà àêàäåìèê Äìèòðèé Ëèõà÷îâ Áúëãàðèÿ - äúðæàâà íà
äóõà.
Ïðåäñòîè íè äà íàó÷èì îùå ìíîãî çà äðåâíèòå áúëãàðè, êîèòî
íÿêîé óìåí ÷îâåê å íàðåêúë ïðàáúëãàðè. ×óâàì ãëàñîâå îò òóê - îò
òàì, äà ñå ìàõíå òîâà ïðà è çà ñúâðåìåííèòå è äðåâíèòå äà ñå óïîòðå-
áÿâà ñàìî áúëãàðè. Ïðèçíàâàì, è àç ìèñëåõ òàêà, íî...
Òîâà ïðà (ïúðâî) å íàé-âàæíîòî íåùî â áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ, à
òÿ íå å íÿêàêâè ñè 1300 ãîäèíè. Òîâà ïðà å âðàòàòà, ïðåç êîÿòî ñìå
ìèíàëè, êúäå äîáðîâîëíî, êúäå íàñèëà, è ñìå ñòàíàëè äíåøíèòå áúë-
ãàðè. Êàêâî èìà çàä òàçè âðàòà? Àç ñå îïèòâàì äà êàæà íåùî, íî òî å
êàïêà â ìîðåòî. Àêî ðàçáèåì è óíèùîæèì òàçè âðàòà, ùå çàõâúðëèì
öÿëàòà ñè äðåâíà èñòîðèÿ è ùå çàïðèëè÷àìå íà áåçïîìîùåí ñòàð ñêëå-
ðîòèê, êîéòî íÿìà ìèíàëî è ñ âñè÷êî ñå ñúãëàñÿâà.
Ñàìî äúðâî, êîåòî èìà äúëáîêè è çäðàâè êîðåíè, ìîæå äà èçðàñ-
òå âèñîêî è äà óñòîÿâà íà áóðèòå. Çàòîâà òðÿáâà äà ïàçèì òàçè âðàòà
ïðà çà òîçè íàø ïîòîìúê, êîéòî ùå ïîòúðñè è ùå íàìåðè êëþ÷à ù. Ùå
ÿ îòâîðè è ùå ìèíå ïðåç íåÿ, çà äà ñå îçîâå â äðóã ñâÿò, ïðåäè õèëÿäè
ãîäèíè, íà íàé-íåî÷àêâàíî ìÿñòî è ñ èçíåíàäà äà ïðî÷åòå Òàò òóàì
àñè - Òîâà ñè òè!
1. Âåäà Ñëîâåíà, Îòâîðåíî îáùåñòâî, 1997 ã., ISBN 954-520-108-8,

ñòð. 271, ïåñåí 14, ñòèõîâå 1-7.
2. Âåäà Ñëîâåíà, ñòð. 272, ïåñåí 15, ñòèõîâå 1-10.
4. Ñòàð çàâåò, Áèòèå, ãëàâà 14, ñòèõîâå 22 è 23.
16

ïðèíàäëåæàëè íàøèòå ïðàîòöè, å â îñíîâàòà íà âñè÷êè çíà÷èìè äðåâíè
è ñúâðåìåííè ðåëèãèè, íà âñè÷êè äðåâíè ôèëîñîôñêè øêîëè, ÿâíè è
òàéíè ó÷åíèÿ.
Áúëãàðñêèÿò çîäèàê è áúëãàðñêèÿò êàëåíäàð ñà íàé-ñúâúðøåíè-

òå â ñâåòà.
Â äâèæåíèåòî íà íåáåñíèòå òåëà è òÿõíîòî âçàèìíî ðàçïîëîæå-
íèå èìà öèêëè÷íà ïîâòàðÿåìîñò, ïåðèîäè ñ ðàçëè÷íà ïðîäúëæèòåë-
íîñò. Åäèí îò òÿõ, ñúñ ñúùåñòâåíî âëèÿíèå â ñëúí÷åâàòà ñèñòåìà, å
îáèêàëÿíåòî íà Þïèòåð îêîëî Ñëúíöåòî, ïðèáëèçèòåëíî çà 12 ãîäè-
íè. Þïèòåð, ñ äðåâíîáúëãàðñêîòî èìå ßíêóë, ïðè îáèêàëÿíåòî ñè îêî-
ëî Ñëúíöåòî ìó îêàçâà âëèÿíèå è ïðîìåíÿ íåãîâàòà àêòèâíîñò. À ïî-
âèøåíàòà ñëúí÷åâà àêòèâíîñò ïðîìåíÿ óñëîâèÿòà âúðõó çåìíàòà ïî-
âúðõíîñò è âëèÿå íà âñè÷êî, íàìèðàùî ñå òàì.
Çàòîâà äðåâíèòå ñà ñëåäåëè ìíîãî âíèìàòåëíî äâèæåíèåòî íà
ßíêóë îêîëî Ñëúíöåòî è íåãîâîòî ìåñòîïîëîæåíèå, çàùîòî âñÿêà ãî-
äèíà îò îáèêîëêàòà ìó èìà âëèÿíèå âúðõó Çåìÿòà ñúñ ñâîÿ õàðàêòå-
ðèñòèêà.
Òàêà å óñòàíîâåí äâàíàäåñåòãîäèøåí êàëåíäàðåí öèêúë, ñúîò-
âåòñòâàù íà åäíà þïèòåðîâà îáèêîëêà îêîëî Ñëúíöåòî.
Çà äà ìîæå òîçè öèêúë äà ñå ïîëçâà è îò íåïðîñâåòåíèòå õîðà, îò
ïðîñòîëþäèåòî, âñÿêà îò äâàíàäåñåòòå ãîäèíè å íàçîâàíà ñ èìåòî íà
ïîçíàòî îò áèòà èëè îáêðúæàâàùàòà ñðåäà æèâîòíî. Èìåíàòà íà æè-
âîòíèòå îò áúëãàðñêèÿ äâàíàäåñåòãîäèøåí öèêúë, ïîëçâàíè äî ïðåäè
ñòîòèíà ãîäèíè â Áúëãàðèÿ, ñà:
17
1. Ïëúõ 4. Çàåê 7. Êîí 10. Ïåòåë
2. Âîë 5. Âàðàí 8. Îâöà 11. Êó÷å
3. Áàðñ 6. Çìèÿ 9. Ìàéìóíà 12. Ñâèíÿ
1996 ã. áåøå ãîäèíà íà Ïëúõà.
Ñëåäâàùèÿò çíà÷èì çà íàñ ïåðèîä å ãîäèíàòà ñ íåéíèòå ñåçîíè, à
àñòðîëîãè÷íî òÿ å ðàçäåëåíà ïî ïîäîáèå íà äâàíàäåñåòãîäèøíèÿ þïè-
òåðîâ öèêúë íà äâàíàäåñåò ÷àñòè, ñ èìåíà íà æèâîòíè. Íî ñàìî ïî
ïîäîáèå, çàùîòî þïèòåðîâèÿò öèêúë íå å çîäèàê. Ãîäèøíèÿò öèêúë,
îáîçíà÷åí ñ äâàíàäåñåò æèâîòíè-ñèìâîëè å ìàëúê çîäèàê è å êîïèå
íà ãîëåìèÿ çîäèàê, êîéòî ñå îòíàñÿ çà ìàêðîïðîñòðàíñòâîòî è ìàê-
ðîâðåìåòî.
Èìà è îñåìñòåïåííî àñòðîëîãè÷íî ðàçäåëÿíå íà ãîäèíàòà - èç-
âåñòíàòà ñèñòåìà Èäçèí.
Ïðúâîòî, ãëàâíî óñëîâèå, íà êîåòî òðÿáâà äà îòãîâàðÿ çîäèàêúò,
å äà ñúîòâåòñòâà íà ÷åòèðèòå àñòðîíîìè÷åñêè òî÷êè - çèìíîòî è ëÿò-
íî ñëúíöåñòîåíå è ïðîëåòíîòî è åñåííî ðàâíîäåíñòâèå. Âòîðîòî óñ-
ëîâèå å òîé äà áúäå áëèçî äî ìàòåìàòè÷åñêîòî ñúâúðøåíñòâî çà íà÷à-
ëàòà, âúðõîâåòå è êðàèùàòà íà çîäèèòå è áðîÿò íà äíèòå â çîäèèòå
è â ñåçîíèòå, äîêîëêîòî çà òîâà ïîçâîëÿâà ïúðâîòî óñëîâèå.
Íàé-äðåâíèÿò àíàëîã íà áúëãàðñêèÿ äâàíàäåñåòñòåïåíåí ãîäè-
øåí çîäèàê å â äðåâíèÿ Øóìåð. Òàì çîäèÿòà Ñòðåëåö å íàðè÷àíà ñà-
ìî Ìóë-Ãóëà - Âåëèêàòà çîäèÿ, äîêàòî âñè÷êè îñòàíàëè èìàò ïî íÿ-
êîëêî èìåíà. Äðóã èçòî÷íèê íà ñâåäåíèÿ çà áúëãàðñêèÿ çîäèàê å Ñè-
ìåîíîâèÿò ñáîðíèê, èçíåñåí â äåñåòè âåê â Ðóñèÿ è èçâåñòåí äíåñ
êàòî Èçáîðíèê íà Ñâåòîñëàâ. Òàì å îïèñàí è íàðèñóâàí áúëãàðñêèÿò
çîäèàê ñ íà÷àëíà çîäèÿ Ñòðåëåö. Äðóã òàêúâ îáðàçåö â Åâðîïà íÿìà.
Íî áúëãàðñêèÿò çîäèàê å ïîëçâàí îò êîëîáðèòå è ïîñâåòåíèòå
âåëìîæè, à çà óäîáñòâî å áèë ñúçäàäåí çà îáùîíàðîäíà óïîòðåáà áúë-
ãàðñêèÿò ãðàæäàíñêè êàëåíäàð. Ëåñåí çà çàïîìíÿíå è áîðàâåíå ñ íå-
ãî, òîé è äî äíåñ å íàé-ñúâúðøåíèÿò, ñúçäàâàí íÿêîãà êàëåíäàð çà øè-
ðîêà ãðàæäàíñêà óïîòðåáà.
Áúëãàðñêèÿò çîäèàê, îñâåí ÷å å áèë ïîçíàò â Áúëãàðèÿ äî âðåìå-
òî íà Ñèìåîí, å ïðåíåñåí è â Èòàëèÿ îò Àëöåêîâèòå áúëãàðè, îò áîãî-
ìèëèòå èëè îò ïðåäèøíèòå ïðåñåëåíèÿ íà áúëãàðè íà Àïåíèíñêèÿ
ïîëóîñòðîâ. Òàì ïàïà Ãðèãîðèé ãî óñòàíîâÿâà êàòî îôèöèàëåí êàëåí-
äàð, ñ êîéòî ñâåòúò ñè ñëóæè äíåñ.
Åäèíñòâåíîòî, êîåòî å íàïðàâèë ïàïà Ãðèãîðèé, å áèëî äà èçìåñ-
òè íà÷àëîòî íà ñúâðåìåííèÿ êàëåíäàð äåñåò äíè ñëåä Êîëåäà â áúë-
ãàðñêèÿ çîäèàê è Íîâà ãîäèíà â áúëãàðñêèÿ êàëåíäàð, çà äà íå ñå îáåç-
ëè÷è ãîëåìèÿò õðèñòèÿíñêè ïðàçíèê Ðîæäåñòâî Õðèñòîâî.
Íî íàé-âåðîÿòíî å çíàåë è çà äåâåòòå Ìðúñíè äíè îò Êîëåäà - 22
äåêåìâðè äî 1 ÿíóàðè - Ñóðîâ äåí, äåíÿò íà íîâîòî ñëúíöå, îò áúëãàð-
18
ñêàòà öåëîãîäèøíà ïðàçíè÷íî-îáðÿäíà ñèñòåìà. Çàòîâà å ïîñòàâèë ñúâ-
ðåìåííàòà Íîâà ãîäèíà íà Ñóðîâ äåí (ñâåòëèÿ äåí), ñëåä Ìðúñíèòå
(÷åðíèòå) äíè.
Òóê ñà èçïîëçâàíè ñâåäåíèÿ îò êíèãàòà íà Ïåòúð Äîáðåâ Ïðåîò-
êðèâàíåòî íà áúëãàðñêèÿ êàëåíäàð, 1994, ÈÊÊ Ñëàâèêà-ÐÌ, ISBN
9548439077.
Ïðèëîæåíèÿ êúì Äðåâíîòî ó÷åíèå è áúëãàðèòå - 3

1. Áúëãàðñêèÿò çîäèàê
2. Áúëãàðñêèÿò êàëåíäàð
3. Ñðàâíèòåëíè òàáëèöè ìåæäó ñúâðåìåííèÿ Ãðèãîðèàíñêè êà-
ëåíäàð, Áúëãàðñêèÿ çîäèàê è Áúëãàðñêèÿ êàëåíäàð, çà îáèêíîâåíà è
âèñîêîñíà ãîäèíà.
Áúëãàðñêèÿò çîäèàê
Çîäèÿ íà÷àëî âðúõ êðàé áðîé íà äíèòå
1. Ñòðåëåö 7.12 22.12 6.1 31

2. Êîçèðîã 7.1 22.1 6.2 31
3. Âîäîëåé 7.2 21.2 6.3 28/29
4. Ðèáè 7.3 22.3 6.4 31
5. Îâåí 7.4 22.4 6.5 30
6. Òåëåö 7.5 22.5 6.6 31
7. Áëèçíàöè 7.6 22.6 6.7 30
8. Ðàê 7.7 22.6 6.8 31
9. Ëúâ 7.8 22.8 6.9 31
10. Äåâà 7.9 22.9 6.10 30
11. Âåçíè 7.10 22.10 6.11 31
12. Ñêîðïèîí 7.11 22.11 6.12 30
365/366
Ïðîëåò 7.2 22.3 6.5 89/90

Ëÿòî 7.5 22.6 6.8 92
Åñåí 7.8 22.9 6.11 92
Çèìà 7.11 22.12 6.2 92
365/366
Êîëåäà 22.12
19
Áúëãàðñêèÿò êàëåíäàð
Ìåñåö íà÷àëî êðàé áðîé íà äíèòå
1. Ïúðâè ìåñåö 23.12 22.1 31

2. Âòîðè ìåñåö 23.1 21.2 30 91
3. Òðåòè ìåñåö 22.2 23.3 30
4. ×åòâúðòè ìåñåö 24.3 23.4 31

5. Ïåòè ìåñåö 24.4 23.5 30 91
6. Øåñòè ìåñåö 24.5 22.6 30
7. Ñåäìè ìåñåö 23.6 23.7 31

8. Îñìè ìåñåö 24.7 22.8 30 91
9. Äåâåòè ìåñåö 23.8 21.9 30
10. Äåñåòè ìåñåö 22.9 22.10 31

11. Åäèíàäåñåòè ìåñåö 23.10 21.11 30 91
12. Äâàíàäåñåòè ìåñåö 22.11 21.12 30
364
Çàáåëåæèòåëíè äíè
Íîâà ãîäèíà - 22.12. Òðèñòà øåñòäåñåò è ïåòèÿ äåí îò ãîäèíàòà - íå-

îòáåëÿçàí â äðåâíîáúëãàðñêèÿ êàëåíäàð ñ ÷èñëî, à ñ ëè÷íî èìå
- ÈÍ, Èíèê, Èíèíàê, Èãíàæäåí.
Óðàâíèòåëåí äåí - 22.6. Ìåæäó øåñòèÿ è ñåäìèÿ ìåñö. Òðèñòà øåñ-
òäåñåò è øåñòèÿ äåí îò âèñîêîñíàòà ãîäèíà - íåîòáåëÿçàí â äðåâ-
íîáúëãàðñêèÿ êàëåíäàð ñ ÷èñëî, à ñ ëè÷íî èìå - ßÍ, ßíèê, ßíè-
íàê, Åíþâäåí.
Ïî Éîðäàí Âúë÷åâ è Ïåòúð Äîáðåâ
20
Îáèêíîâåíà ãîäèíà - 365 äíè
À - Ñúâðåìåíåí Ãðèãîðèàíñêè êàëåíäàð
Á - Äðåâåí áúëãàðñêè çîäèàê
Â - Äðåâåí áúëãàðñêè êàëåíäàð
21
22
23
Âèñîêîñíà ãîäèíà - 366 äíè
À - Ñúâðåìåíåí Ãðèãîðèàíñêè êàëåíäàð
Á - Äðåâåí áúëãàðñêè çîäèàê
Â - Äðåâåí áúëãàðñêè êàëåíäàð
24
25
È ÈÍ, Èíèê, Èíèíàê, Èãíàæäåí
Â ß ßÍ, ßíèê, ßíèíàê, Åíþâäåí
26
Îò êúäå, êàê è êîãà ñà ñå ïîÿâèëè â áúëãàðñêèÿ åçèê è íàðîäíèòå
îáè÷àè ìàðòåíèöàòà, Áàáà Ìàðòà è èìåòî íà ìåñåö Ìàðò?
Ïàðàìàðòõà - òîâà å ïúðâîîáðàçúò íà Áàáà Ìàðòà. Òåðìèí îò Äðåâ-
íîòî ó÷åíèå, áóêâàëíî îçíà÷àâàù êðàé íà ìúðòâîòî äèõàíèå. Òóê
ñòàâà âúïðîñ çà äèõàíèåòî íà Áðàõìà. Êîãàòî òîé èçäèøâà ñå ñúçäàâà
âñè÷êî è ñâåòúò ñå ðàçøèðÿâà, à êîãàòî âäèøâà, ñâåòúò ñå ñâèâà è âñè÷êî
ñå óíèùîæàâà. Òîâà å ìîäåë îò ìàêðîêîñìè÷åñêî åñòåñòâî, íî ñúùèÿò
ïðèíöèï å âàëèäåí è çà íàøèÿ ñâÿò, â ïî-ìàëêè ìàùàáè è ïî-îãðàíè-
÷åíî äåéñòâèå. Òîâà å êðúãîâðàòúò íà ãîäèíèòå, êîéòî öèêëè÷íî è áåç-
ñïèðíî ñå ïîâòàðÿ êàòî ìåòðè÷íà ïóëñàöèÿ.
Äíåñ ãîäèíàòà ñå ðàçäåëÿ íà ÷åòèðè ñåçîíà; ïðîëåò - ñúòâîðåíèå,
ëÿòî - ñúùåñòâóâàíå, åñåí - óíèùîæåíèå è çèìà - ïîêîé. Íî ñïîðåä
Äðåâíîòî ó÷åíèå ãîäèíàòà ñå ðàçäåëÿ ïî îùå äâà íà÷èíà. Ñïîðåä ïúð-
âèÿ òÿ ñå ðàçäåëÿ íà äâå ïîëóãîäèÿ: èçäèøâàíå - îò ñðåäàòà íà çèìàòà
äî ñðåäàòà íà ëÿòîòî è âäèøâàíå - îò ñðåäàòà íà ëÿòîòî äî ñðåäàòà íà
çèìàòà, à ñïîðåä âòîðèÿ íà ìúðòâî äèõàíèå - îò ñðåäàòà íà åñåíòà äî
ñðåäàòà íà ïðîëåòòà è æèâî äèõàíèå - îò ñðåäàòà íà ïðîëåòòà äî ñðå-
äàòà íà åñåíòà.
Ïðîëåòíèÿò ïðåõîäåí ïåðèîä ìåæäó çèìíîòî è ëÿòíîòî ïîëóãî-
äèå, ñïîðåä áúëãàðñêèÿ çîäèàê å îò 7 ìàðò äî 6 àïðèë. Òîâà èìåííî å
ïåðèîäúò Ïàðàìàðòõà - êðàé íà ìúðòâîòî äèõàíèå.
Äóìàòà ïàðà îçíà÷àâà êðàé, â êðàÿ. Ñúñ ñúùîòî çíà÷åíèå òÿ ñå
èçïîëçâà è äíåñ â ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè åçèê. Ïàðàïñèõîëîãèÿ, ïà-
27
ðàíîðìàëíè ÿâëåíèÿ è äð. Äíåñ ïàðà ñå òúëêóâà ïî-÷åñòî êàòî èçâúí,
îòâúä êðàÿ.
Äóìàòà ìàð îçíà÷àâà ñìúðò, ìúðòâî. Â áóäèçìà òîâà å èìåòî íà
áîãà íà ñìúðòòà Ìàðà (ì.ð.).
Åäèí îò ñåäåìòå âèñøè ïðèíöèïà â Õåïòàò îò Çîðîàñòðèçìà å
Àìåðåòåò - áåçñìúðòèå. Ïúðâàòà ãëàñíà À îçíà÷àâà îòðèöàíèåòî Íå, à
êîðåíúò íà äóìàòà, íîñåù íåéíèÿ ñìèñúë, å ìåð - ñìúðò.
Â áúëãàðñêèÿ åçèê ñúùåñòâóâà èçðàçúò Äà îìåðåòåéø äàíî, îò
òèïà íà Äà ïóêíåø äàíî è ×óìàòà äà òå òðúøíå. À ñúùî è äóìàòà
ìåðåøêè, ñ ïîäîáåí ñìèñúë.
Òîâà å ñìèñúëúò íà òåðìèíà Ïàðàìàðòõà, îò Äðåâíîòî ó÷åíèå.
Íî òåçè çíàíèÿ, ïî îáÿñíèìè ïðè÷èíè ñà îñòàâàëè âèíàãè â ìàëúê,
çàòâîðåí êðúã îò ïîñâåòåíè õîðà. Çà ìàñîâà óïîòðåáà ñå ðàçðàáîòâà,
íà ñúùàòà îñíîâà, â äðóãà ñâåòëèíà ïðàçíè÷íî-îáðÿäíà ñèñòåìà çà
áèòà è îáè÷àèòå íà íàðîäà.
Òàêà ìåñåöúò â êàëåíäàðà ñòàâà Ìàðò, ïåðèîäúò Ïàðàìàðòõà -
Áàáà Ìàðòà, à îòëè÷èòåëíèÿò ìó çíàê - ìàðòåíèöàòà. Ñàìàòà ìàðòå-
íèöà å ñèìâîë íà äâîéíñòâåíîñòòà íà áèòèåòî. Êàêòî æèâîòúò íîñè â
ñåáå ñè ñìúðòòà, òàêà è ñìúðòòà íîñè â ñåáå ñè æèâîòà. Ïåðèîäè÷íî
ïðåìèíàâàò îò åäèí â äðóã. Çàòîâà äâàòà öâÿòà ñà òàêà ïðåïëåòåíè â
ìàðòåíèöàòà. Áåëèÿò - ñèìâîë íà ñìúðòòà, íà ñúíÿ, ïîêîÿ è çèìàòà è
÷åðâåíèÿò - íà æèâîòà, áîäúðñòâàíåòî, äâèæåíèåòî è ëÿòîòî.
Â êíèãàòà Áúëãàðè, òþðêè, ñëàâÿíè îò Ïåòúð Äîáðåâ íàó÷àâà-
ìå, ÷å äî ïëàíèíàòà Òÿí Øàí, ïðè ðàçêîïêè íà ìîãèëà å íàìåðåíà
ñåäåìäåñåòñàíòèìåòðîâà îñòðîâúðõà øàïêà, çà êîÿòî íà ñòð. 108 ÷å-
òåì ... íÿêîãà êúì âúðõà ù å áèë ïðèêðåïåí åäèí îñîáåí ðåëèãèîçåí
ñèìâîë - òàêà íàðå÷åíèÿò ôàðí, èçîáðàçÿâàí êàòî îâåí ñ ìàðòåíèöà
íà âðàòà... ( íà èëþñòðàöèÿòà).
Çàùî îâåí ñ ìàðòåíèöà?
Ñïîðåä áúëãàðñêèÿ çîäèàê ïåðèîäúò Ïàðàìàðòõà ñúâïàäà ñúñ çî-
äèÿ Ðèáè, 7 ìàðò - 6 àïðèë. Îò 7 àïðèë äî 6 ìàé (Ãåðãüîâäåí) å çîäèÿ
Îâåí - ïúðâàòà çîäèÿ èçâúí ìúðòâîòî äèõàíèå, êîÿòî ïðåíàñÿ ñèìâîëà
íà ïðåðàæäàíåòî -
ìàðòåíèöàòà, ïî-íà-
òàòúê â êðúãîâðàòà
íà ãîäèíàòà.
Ìîæå áè òîâà å
â îñíîâàòà íà ïðè-
êàçêàòà çà ÷åðíèÿ è
áåëèÿ îâåí, êîèòî
ùå íè îòíåñàò íà
äîëíàòà èëè ãîðíàòà
28
çåìÿ, çà ìúðòâàòà è æèâàòà âîäà.
Íî àêî ïîãëåäíåì ïî-âíèìàòåëíî èëþñòðàöèÿòà íà îâåíà ñ ìàð-
òåíèöàòà, ùå çàáåëåæèì, ÷å òîâà íå å îâåí, à ìóôëîí. Òîâà íå ïðîìåíÿ
íèùî îò íàïèñàíîòî ïî-ãîðå, íî îçíà÷àâà, ÷å òàì, êúäåòî å áèòóâàëà
ìàðòåíèöàòà, ìóôëîíúò å áèë îáè÷àéíà ÷àñò îò îêîëíàòà ñðåäà.
Òîâà ñúùî ìîæå äà íè íàñî÷è îòêúäå ñìå äîøëè íèå, áúëãàðèòå -
õîðàòà ñ ìàðòåíèöèòå.
29
Îò êúäå èäâàò è êàêâî îçíà÷àâàò áúëãàðñêèòå âëàäåòåëñêè òèòëè
Öàð è Êàíà ñóáèãè?
Ñìèñúëúò íà òèòëàòà Öàð, îò äúëáîêà äðåâíîñò äî íàøè äíè å
ïðåòúðïÿë ñëåäíèòå ïðîìåíè:
1. Äóõîâåí âîäà÷.
2. Äóõîâåí âîæä è äúðæàâåí ãëàâà.
3. Äúðæàâåí ãëàâà.
Ïðåç ñúùèÿ ïåðèîä òèòëàòà Öàð å èçâåñòíà â ÷åòèðè âàðèàíòà:
Äæàð, Çàð, Ñàð è Öàð. Òîâà èçáðîÿâàíå íå å õðîíîëîãè÷íî.
Äæàð èäâà îò äæà, â íàçâàíèåòî äâèäæà - äâà ïúòè ðîäåí, ôèçè-
÷åñêè è äóõîâíî. Òîâà ïðîçâèùå ñå å äàâàëî íà èçêëþ÷èòåëíè ëè÷-
íîñòè èçìåæäó áðàõìàíèòå - äðåâíîèíäèéñêèòå ìúäðåöè. Âúçìîæíî
å ñ Äæàð äà ñà íàçîâàâàíè õîðà ñ ïî-îñîáåíè ñïîñîáíîñòè, êàòî äíåø-
íèòå åêñòðàñåíñè, ÿñíîâèäöè è äð. Äæàð, Äæàðìàí, Äæåðìàí å ñúèç-
ìåðèìî ñ Ìàõàòìà - ãîëÿì ìúäðåö. Òå ñà îñíîâàâàëè ñâîè ó÷åíèÿ è
ñâîè øêîëè, êúäåòî ñà îáó÷àâàëè ó÷åíèöèòå ñè. Èìàëè ñà ïîñëåäîâà-
òåëè â ðàçëè÷íè ïëåìåíà è íàðîäè è ñà áèëè òåõíè äóõîâíè âîäà÷è.
Êîãàòî Äæàð ñòàâà äúðæàâåí ãëàâà ñå íàðè÷à Ðàäæà è Ìàõàðàäæà.
Çàð îçíà÷àâà çâåçäîáðîåö, àñòðîëîã, ìàòåìàòèê, ëå÷èòåë, ìàã. Ñ äâå
äóìè âåëèê ìúäðåö. Òàêúâ å ÷îâåêúò ñ íåçíàéíî èìå îò äðåâíîèðàíñêîòî
ïëåìå ñïèòàìà, ÷èéòî áàùà å Ïóðóøàñïà. Íà ñâåòà òîé å èçâåñòåí êàòî
Çàðàòõóñòðà / Çàðàòóñòðà. Òîâà íå å íåãîâîòî ëè÷íî èìå, à ïðîçâèùå.
30
Çàðà + òõóñò / òóñò + ðà
Ìàãúò / æðåöúò íà âèøíèÿ áîã
(Òóê âèøíèÿ è áîã ñà óñëîâíè ïîíÿòèÿ. Äðåâíîòî ó÷åíèå Áàë-
êàðà íå å ðåëèãèÿ. Òóê äóìèòå òõóñò è ðà èìàò ñâîÿ îïðåäåëåí ñìè-
ñúë è òîé íå å ðåëèãèîçåí, à ïîíÿòèÿ îò êîñìîãîíèÿòà íà äðåâíèòå.)
Îò òóê ðàçáèðàìå çàùî äîðè è äíåñ îùå áúëãàðèòå, à è äðóãè
íàðîäè ïðè òúðæåñòâåíè ñëó÷àè âäèãàò âèñîêî ïúëíèòå ÷àøè çà òîñò
ñ íÿêàêâî ïîæåëàíèå (îò âèøíèÿ áîã).
Îò Çàð èäâàò äóìèòå çàðÿ, çàðåâî è çàð (çà èãðà), êîéòî â íà÷àëî-
òî å áèë èçïîëçâàí çà ïðåäñêàçàíèÿ.
Îò êíèãàòà Âåäà Ñëîâåíà íàó÷àâàìå çà áúëãàðñêèÿ ïðàçíèê Çà-
ðåâ äåí, îò êîéòî çàïî÷âà Çàðåâ ìåñåö è ÷å Çàðà îçíà÷àâà áèëàðèí,
êîéòî ãëåäà íà çâåçäèòå è ïîçíàâà êàêâî ùå áúäå. Çàðà å äóõîâåí
âîäà÷.
Ñàð å ñïîìåíàòà îò Ìèëîø Ñèäîðîâ â êíèãàòà ìó Áëúãàðèÿíñò-
âîòî. Èíòåðåñíî å, ÷å íà îñåòèíñêè ñàð îçíà÷àâà âîæä, öàð, à â åäèí
íàäïèñ íà õàí Êðóì å óïîòðåáåíà ñòàðîáúëãàðñêàòà äóìà ñàðàêò, âå-
ðîÿòíî ñúñ çíà÷åíèå öàðñòâî.
Ñàð ïðèñúñòâàè êàòî ñúñòàâêà â èìåíàòà íà íÿêîè îò ìåñîïîòàì-
ñêèòå öàðå è ïî ìîå ìíåíèå îçíà÷àâà öàð.
Ñàðãîí ² - 2637 - 2582 ã. ïð.í.å. øóìåðñêè öàð.

Ñàëìàíàñàð ² - 1280 - 1261 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Òèãëàòïàëàñàð ² - 1115 - 1093 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Ñàëìàíàñàð ²² - 1030 - 1019 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Òèãëàòïàëàñàð ²² - 966 - 934 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Ñàëìàíàñàð ²²² - 858 - 824 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Ñàëìàíàñàð ²V - 781 - 744 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Òèãëàòïàëàñàð ²²² - 745 - 727 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Ñàëìàíàñàð V - 726 - 722 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Ñàðãîí ²² - 721 - 705 ã. ïð.í.å. àñèðèéñêè öàð.
Íàáîïàëàñàð - 625 - 605 ã. ïð.í.å. âàâèëîíñêè öàð.
Êèàêñàð - 612 ã. ïð.í.å. ìèäèéñêè öàð.
(Ê.Â. Êåðàì, Áîãîâå, ãðîáíèöè, ó÷åíè, Áúëãàðñêè õóäîæíèê,

1988 ã., ñòð. 485-492.)
Ñàð å ñúñòàâíà ÷àñò è â äóìàòà Ñàðìàí, ñàðìàòè - öàðñêè ñêèòè.

Îò Çàð è Ñàð ïðîèçëèçàò ðèìñêîòî Öåçàð è âèçàíòèéñêîòî Êåñàð.
Êàòî äîêàçàòåëñòâî, ÷å Öàð îçíà÷àâà ïðåäè âñè÷êî äóõîâåí âî-
äà÷, à íå ñàìî è åäèíñòâåíî äúðæàâåí ãëàâà å è ñëåäíèÿò òåêñò îò
Åâàíãåëèå íà Ìàòåÿ, 2:1,2.
31
À êîãàòî ñå ðîäè Èñóñ
âúâ Âèòëååì Þäåéñêè,
â äíèòå íà öàð Èðîäà,
åòî, ìúäðåöè îò èçòîê
ïðèñòèãíàõà â Åðóñàëèì.
È êàçàõà: Ãäå å Þäåéñêèÿò öàð
êîéòî ñå å ðîäèë? çàùîòî
âèäÿõìå çâåçäàòà ìó íà èçòîê
è äîéäîõìå äà ìó ñå ïîêëîíèì.
Íàé-âåðîÿòíî áúëãàðñêîòî Öàð å âàðèàíò îò Ñàð, à çà äà ðàçáå-
ðåì êàêâî ñà âëàãàëè íàøèòå ïðåäöè â òàçè òèòëà å äîáðå äà öèòèðàì
òÿõ ñàìèòå îò Âåäà Ñëîâåíà, òîì âòîðè, èçäàäåí â Ïåòåðáóðã.
Çàòîâà áúëãàðèòå äî öàð Ñèìåîí íå ñà èìàëè Öàð, à Êàí. Çàùîòî

äóõîâíèÿò èì öåíòúð å îñòàíàë íÿêúäå â Àçèÿ. Îò òàì ñà íàïðàâëàâÿ-
íè äóõîâíî íàðîäèòå, íåçàâèñèìî îò ïðåñåëåíèåòî èì â áëèçêè èëè
äàëå÷íè ãåîãðàôñêè ðàüîíè. Íåçàâèñèìî îò ñúçäàâàíåòî è óíèùîæà-
âàíåòî íà äúðæàâèòå. À ïëåìåíàòà ñà èìàëè ñâîè äóõîâíè âîäà÷è.
Ïðè áúëãàðèòå òîâà ñà êîëîáúðà, çàðà è áàëàðà - áèëÿðà - áîëÿðà.
Åäâà êîãàòî ïðèåìàò íîâàòà ðåëèãèÿ - õðèñòèÿíñòâîòî è Ñèìåîí
ïðàâè âñè÷êî çà îòäåëÿíåòî íà áúëãàðñêàòà öúðêâà îò Êîíñòàíòèíî-
ïîë è òúé êàòî òîé å âëàäåòåë íå ñàìî íà áúëãàðè, íî è íà äðóãè ïëå-
32
ìåíà, òèòëàòà Öàð å çàìåíèëà Êàí è å ïðèçíàòà îò Âèçàíòèÿ.
Êàêâî îçíà÷àâà òèòëàòà Êàíà ñóáèãè, èçïîëçâàíà îò áúëãàðñêèòå
âëàäåòåëè ïðåäè Ñèìåîí?
Êàí, Êàíà â äðåâíîñòòà å çâó÷àëà Êõàí, Êõàíà, îòêúäåòî â íÿêîè
íàðîäè å Êàí, à ó äðóãè Õàí. Êàòî îòãëàñ îò òàçè ïðàáúëãàðñêà òèòëà â
Êàâêàç ñå ñðåùàò èìåíàòà Êõàí-Êõàíà è Êõàíè-Äàâëå, êàêòî ìîæåì
äà ïðî÷åòåì ó Ïåòúð Äîáðåâ.
Êõàí îçíà÷àâà òîâà, êîåòî íàøèòå âëàäåòåëè ñà íè îñòàâèëè êàòî
îïðåäåëåíèå çà ñåáå ñè, Âëàäåòåë îò Íåáåòî ïîñòàâåí.
Êõàí, ñïîðåä Äðåâíîòî ó÷åíèå, îçíà÷àâà ÷îâåêúò, ïðèçâàí äà âúä-
âîðè òàêúâ ïîðÿäúê â äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî, êîéòî äà îñèãóðè áëà-
ãîäåíñòâèå è ïðîñïåðèòåò.
Äóìàòà ñóáèãè ñå ñúñòîè îò äâå ÷àñòè, ñóá è èãè. Ñóá îçíà÷àâà
ïîä, äîëåí, íåùî âòîðè÷íî. Ñúñ ñúùîòî çíà÷åíèå ñå èçïîëçâà è äíåñ â
íÿêîè ñúâðåìåííè åçèöè, âêëþ÷èòåëíî è áúëãàðñêèÿ. Ñóáêîíòèíåíò,
ñóáïðîäóêò.
Äóìàòà èãè èäâà îò ñàíñêðèòñêîòî Èø - âëàñò, ãîñïîäàð, áîã. Òÿ
ñúùåñòâóâà è äíåñ â áúëãàðñêèÿ åçèê è îçíà÷àâà èãî, â Ïîä èãîòî.
Òÿ å ñúñòàâíà è íà äóìàòà èãóìåí - ïîäâëàñòåí ÷îâåê, ðàá áîæèé.
Îò êàçàíîòî äî òóê ñëåäâà, ÷å Êõàíà ñóáèãè îçíà÷àâà Âëàäåòåë,
îò Íåáåòî ïîñòàâåí è ïîäâëàñòåí íåìó, íà ïîëçó ðîäó.
Äðåâíèòå ñà áèëè íàÿñíî ñ ïîëîæåíèåòî íà ÷îâåêà â ìèðîçäàíè-
åòî, êúäåòî âñè÷êî å ïîäâëàñòíî íà Íåáåòî. Çàòîâà íà çåìÿòà íèêîé
æèâ ÷îâåê, ïúê ìàêàð è âëàäåòåë, íå ìîæå äà ñ÷èòà ñåáå ñè çà âñåâëàñ-
òåí, çà ïîñëåäíà èíñòàíöèÿ. À âîëÿòà íà Íåáåòî íàä õîðàòà è çåìíèòå
äåëà ìîæå äà ñå ðàç÷èòà è ïðåäñêàçâà ñàìî îò èçêëþ÷èòåëíè ëè÷íîñ-
òè - îïèòíè àñòðîëîçè â îïðåäåëåíè çà öåëòà ìåñòà. Òàêèâà ñà áèëè
Äæàðìàí, Ñàðìàí, Çàðà â Ïåðñèÿ, Ìàãà âúâ Âàâèëîí, Æðåöà â Åãèïåò
è Îðàêóëà â Åëàäà.
Êíÿç Áîðèñ ² íå å áèë ïîñâåòåí â õðèñòèÿíñêèòå òàéíñòâà è çàòî-
âà íå å èìàë ïðåòåíöèè êúì òèòëàòà Öàð. Íî ïðè ñâîåòî êðúùåíèå,
ïðèåìàéêè íîâàòà ðåëèãèÿ, ïðèåìà íîâî ëè÷íî èìå Ìèõàèë è íîâà
äúðæàâíè÷åñêà òèòëà - ïîñëàâÿí÷åíîòî êíÿç îò ñòàðàòà ñè òèòëà Êàíà
ñ(óáèãè). Íî íîâà å ñàìî ôîðìàòà, à ñúäúðæàíèåòî å ñúùîòî - Áîðèñ
îñòàâà äóõîâíî ïîä÷èíåí âëàäåòåë, òîçè ïúò íà Êîíñòàíòèíîïîë.
Ñòðåìåæúò íà Ñèìåîí êúì òèòëàòà Öàð íå å èçðàç íà âëàñòîëþ-
áèå, à äåéñòâèå ñïîðåä ïðàâèëàòà íà âèñøàòà ïîëèòèêà â îíèÿ âðåìå-
íà. Òîé å áèë íàÿñíî, ÷å äóõîâíàòà âðúçêà ñ Àçèÿ å ïî÷òè ïðåêúñíàòà
è å ïðèåë íîâàòà äóõîâíîñò, íî íå æåëàåë ÷óæäà äóõîâíà âëàñò, êîÿòî
ëåñíî ìîæå äà ñå ïðåâúðíå â ïîëèòè÷åñêà.
Èçó÷àâàéêè íàóêèòå â Êîíñòàíòèíîïîë, âåðîÿòíî å îâëàäÿë âúâ
âèñøà ñòåïåí è õðèñòèÿíñêèòå òàéíñòâà è äîãìè. Èíà÷å íå áè ïîæå-
33
ëàë íåîñíîâàòåëíî òèòëàòà Öàð çà áúëãàðñêèÿ ïðåñòîë è íå áè ÿ ïîëó-
÷èë îò Âèçàíòèÿ.
Íî íàìåðåíèÿòà è ïîñòèæåíèÿòà íà Áîðèñ è Ñèìåîí â òàçè ïîñî-
êà ñà åäíî, à âúçìîæíîñòèòå íà Áúëãàðèÿ ïðè ðàçåäèíåí åëèò è íàðîä,
ìåæäó ñòàðîòî è íîâîòî - äðóãî. Îñòàíàëîòî å èçâåñòíî îò Èñòîðèÿòà.
1. Ìèð÷à Åëèàäå, Èñòîðèÿ íà ðåëèãèîçíèòå âÿðâàíèÿ è èäåè, òîì ², 1997,

ÈÊ Õðèñòî Áîòåâ, ISBN 954-445-403-9.
2. Âåäà Ñëîâåíà, Îòâîðåíî îáùåñòâî, 1997, ISBN 954-520-108-8.
3. Ìèëîø Ñèäîðîâ, Áëúãàðèÿíñòâîòî, Áúëãàðñêè ïèñàòåë, 1997, ISBN 954-
443-326-4.
4. Ïåòúð Äîáðåâ, Èñòîðèÿ íà áúëãàðèòå: ïîòðåáíîñò îò íîâ ïîäõîä, ñáîð-
íèê, ïúðâà ÷àñò, ÎÔ Òàíãðà, 1998, ISBN 954-9717-06-2.
34
Îò êúäå èäâà è êàêâî îçíà÷àâà íàçâàíèåòî Áúëãàðè?
Íàøèòå íàé-äðåâíè ïðåäöè ñà íàçîâàâàëè ñåáå ñè òàêà â ÷åñò íà
äðåâíèÿ áîã Áàë, ÷èèòî ïîñëåäîâàòåëè ñà áèëè. Òîé å èçâåñòåí îùå è
êàòî Áåë, Ïàë, Áààë è Âààë.
Àêî ìè êàæàò, ÷å äðåâíèòå ñà èìàëè íåùî ïî-âèñøå è äîñòîéíî
çà ïî÷èò îò ñâîÿ áîã, àç ïðîñòî íÿìà äà ïîâÿðâàì.
Çàòîâà íàøèòå ïðåäöè ñà íàçîâàâàëè âñè÷êî ãîëÿìî è çíà÷èìî â
æèâîòà ñè ñ èìåòî íà ñâîÿ áîã Áàë, êàòî ñà çàïî÷íàëè ñúñ ñåáå ñè.
Íàçîâàëè ñà ãëàâíèÿ ñè ãðàä Áàëê / Áàëõ, äúðæàâèòå ñè Áàëõàðà, Áà-
(ë)êòðèÿ, Áåëóäæèñòàí, Áàëèñòàí, à íàðîäúò èì å èçâåñòåí îò äðåâíî-
èíäèéñêèòå ïèñìåíè èçòî÷íèöè êàòî áàëõèêè.
Äîðè è äíåñ èìåòî íà áîã Áàë å íåïðîìåíåíî â èìåòî íà áàëêà-
ðèòå îò Êàáàðäèíî - Áàëêàðèÿ â Êàâêàç, à íàøèòå ïðåêè ïðåäöè - àñ-
ïàðóõîâèòå áúëãàðè, ñà íàçîâàëè íàé-ãîëÿìàòà ïëàíèíà â çåìèòå íè
Áàëêàí. Çàòîâà â íàðîäíèòå ïåñíè ñå ïåå çà Áåëà áîãà.
Íî èäâàéêè â Åâðîïà, Áàë ñå ïðîìåíÿ, êîåòî ñå âèæäà îò íàçâà-
íèÿòà íà òðèòå åâðîïåéñêè Áúëãàðèè è íà ìíîãîòî åäíîèìåííè ãðà-
äîâå: Áåëãðàä, Áÿëãðàä, Áîëãðàä, Áóëãàð.
Ïîãëåäíàòî â òàçè ñâåòëèíà, íàøåòî èìå - áúëãàðè, å ðàâíîçíà÷-
íî íà áðàõìàíè, âèøíóèñòè, áóäèñòè, êðèøíàðè, éåõîâèñòè, õðèñòè-
ÿíè, ìîõàìåäàíè è äð., ò.å. ïîêëîííèöè è ïîñëåäîâàòåëè íà îïðåäå-
ëåí áîã, ïðîðîê èëè ìåñèÿ.
Çàòîâà â íàøàòà èñòîðèÿ èìà òîëêîâà ìíîãî áúëãàðñêè ïëåìåíà:
35
êó÷è áúëãàðè, êóïè áúëãàðè, ÷äàð áúëãàðè, ñàêàëèáè áúëãàðè, áóð-
äæàíè áúëãàðè, êóìàíè, ñêèòè, ñàðìàòè, îíîãîíäóðè, êóòðèãóðè è ò.í.
Êàêâî ñå çíàå îò èñòîðè÷åñêèòå èçòî÷íèöè è ñâåòè ïèñàíèÿ çà
Áàë?
Îò äðåâíè òåêñòîâå íàó÷àâàìå, ÷å áîã Âààë å ãëàâíîòî áîæåñòâî
â ïàíòåîíà íà óãàðèòñêàòà ðåëèãèÿ, â åäíîèìåííèÿ þæíîñèðèéñêè
ïðèñòàíèùåí ãðàä.
Âààë å åäèíñòâåíèÿò áîã, êîéòî âúïðåêè ÷å ñå ñìÿòà çà åäèí îò
ñèíîâåòå íà Åë (òúé êàòî ïîñëåäíèÿò å áàùàòà íà âñè÷êè áîãîâå), å
íàðå÷åí ñèí íà Äàãàí. Òîçè áîã, ÷èåòî èìå îçíà÷àâà çúðíî, å ïî÷è-
òàí ïðåç òðåòîòî õèëÿäîëåòèå ïð.í.å. â ðàéîíèòå íà Ãîðåí è Ñðåäåí
Åôðàò. Ïðè âñå òîâà Äàãàí íå èãðàå íèêàêâà ðîëÿ â ìèòîëîãè÷íèòå
òåêñòîâå íà Óãàðèò, êúäåòî Âààë å îñíîâíèÿò ïðîòàãîíèñò. 1
Íàðèöà-
òåëíîòî èìå áààë (ãîñïîäàð) ñòàâà íåãîâî ñîáñòâåíî.
À ïîä ëèíèÿ ïðåâîäà÷úò å äîáàâèë â îáÿñíèòåëíà áåëåæêà Âñúù-
íîñò ãúðöèòå íàðè÷àò áîãà Âààë. Â ñåìèòñêèòå âåðñèè òîé ñå ñðåùà
êàòî Áàëó èëè Áààë.
Àç áèõ äîáàâèë, ÷å ñúùîòî ñå îòíàñÿ è çà äðåâíèÿ ãðàä Áàáåë,
Áàáåëîí - Âàâèëîí.
Ãîðíèÿò öèòàò íè ïîñî÷è, ÷å áàùàòà íà Âààë, áîã Äàãàí, å áèòó-
âàë â Ãîðåí è Ñðåäåí Åôðàò. Äà ïðîâåðèì èìà ëè ñâåäåíèÿ îò Ìåñî-
ïîòàìèÿ çà áîã Áàë.
Øóìåð. Ïúðâà äèíàñòèÿ íà Êèø.
- Áà-ëè-èõ - ÷åòèðèíàäåñåòè âëàäåòåë, öàðóâàë 400 ãîäèíè.
Ïúðâà äèíàñòèÿ íà Óð. (îêîëî 3100 äî 2930 ã. ïð.í.å.)
- Áàëóëó - ÷åòâúðòè âëàäåòåë, öàðóâàë 36 ãîäèíè.
Âàâèëîíèÿ è Àñèðèÿ.
- Àøóðóáàëèò ² - àñèðèéñêè öàð îò Àøóð, 1880-1840 ã. ïð.í.å.
- Òèãëàòïàëàñàð ² - àñèðèéñêè öàð, 1115-1093 ã. ïð.í.å.
- Àøóðáåëêàëà - àñèðèéñêè öàð, 1085-1062 ã. ïð.í.å.
- Àøóðíàñèïàë ² - àñèðèéñêè öàð, 1049-1031 ã. ïð.í.å.
- Òèãëàòïàëàñàð ²² - àñèðèéñêè öàð, 966-934 ã. ïð.í.å.
- Àøóðíàñèïàë ²² - àñèðèéñêè öàð, 884-859 ã. ïð.í.å.
- Íàáóàïàëèäèí - âàâèëîíñêè öàð, 885-852 ã. ïð.í.å.
- Ìàðäóê-Áåëóñàòè - âàâèëîíñêè öàð, 851-826 ã. ïð.í.å.
- Ìàðäóê-Áàëàêñóèêáè - âàâèëîíñêè öàð, 827-815 ã. ïð.í.å.
- Òèãëàòïàëàñàð ²²² - àñèðèéñêè öàð, 745-727 ã. ïð.í.å.
- Ìåðîäàõáàëàäàí ²² - âàâèëîíñêè öàð, 721-710 ã. ïð.í.å.
- Àøóðáàíèïàë - àñèðèéñêè öàð, 668-626 ã. ïð.í.å.
- Àøóðóáàëèò ²² - àñèðèéñêèö àð, 611-606 ã. ïð.í.å.
- Áåëøàðóøóð (Áåëñàçàð)
2
- ñèí íà Íàáîíèä, ïîñëåäíèÿ âàâèëîí-
ñêè öàð, 539 ã. ïð.í.å.
36
Âúâ âñè÷êè òåçè èìåíà ïðèñúñòâà Áàë, Áåë èëè Ïàë.
À èçâåñòíèÿò àñèðèéñêè öàð Àøóðáàíèïàë å çàïîâÿäàë äà íàïè-
øàò âúðõó ãëèíåíà ïëî÷êà ñ êëèíîïèñ ñëåäíîòî: Êîéòî ñ êîâàðíà óìè-
ñúë çàëè÷è äîêóìåíò ñ ìîåòî èìå, óíèùîæè ãî èëè ãî ïðåíåñå íà äðó-
ãî ìÿñòî, íåêà íåãî ïðîêúëíå Íèíìàõ ïðåä Áåë è Ñàðàòåÿ,
3
íåêà óíè-
ùîæè íåãîâîòî èìå è íåãîâîòî ñåìå âúâ âñè÷êè çåìè.
Åòî è îùå åäíî ñâåäåíèå çà áîã Áàë, îò Âàâèëîí.
Áåðîç - ïðîçâèùå íà âàâèëîíñêè æðåö è èñòîðèê. Â ²²²
âåê ïð.í.å. ñèñòåìàòèçèðàë âàâèëîíñêàòà ðåëèãèÿ è èñòîðèÿ,
çàïèñâàéêè ãè íà ãðúöêè ïî âðåìåòî íà Àëåêñàíäúð Âåëèêè.
Ïðåïîäàâàë àñòðîëîãèÿ è âàâèëîíñêà ìàãèÿ. Ñïîðåä Áåðîç áîã
Áàë ðàçäåëèë 4Îìîðêà (ìðàêà êàòî ïðàñóáñòàíöèÿ) è å ñúçäàë
íåáå è çåìÿ.
À èìà ëè âðúçêà ìåæäó ìåñîïîòàìñêèÿ Áàë è õàíààíñêèÿ Âààë?
Òàêà è Ñàëèìñêèÿ öàð Ìåëõèñåäåê, êîéòî áåøå ñâåùå-
íèê íà Âñåâèøíèÿ Áîã, èçíåñå õëÿá è âèíî òà ãî áëàãîñëîâè,
êàçâàéêè: Áëàãîñëîâåí äà áúäå Àâðàì îò Âñåâèøíèÿ Áîã, Ñúç-
äàòåë íà íåáåòî è íà çåìÿòà; áëàãîñëîâåí è Âñåâèøíèÿ Áîã,
êîéòî ïðåäàäå íåïðèÿòåëèòå òè â òâîÿòà ðúêà. È Àâðàì ìó
äàäå äåñåòúê îò âñè÷êî.
À Ñîäîìñêèÿò öàð ðå÷å íà Àâðàìà: Äàé ìè ÷îâåöèòå, à
èìîòà çàäðúæ çà ñåáå ñè. Íî Àâðàì êàçà íà Ñîäîìñêèÿ öàð:
Àç äèãíàõ ðúêàòà ñè ïðåä Ãîñïîäà, Âñåâèøíèÿ
5
Áîã, Ñúçäàòåë
íà íåáåòî è íà çåìÿòà, è ñå çàêëåõ,...
Îò òóê ñå âèæäà, ÷å Àâðàì, äîøúë îò Óð, îò Øóìåð è Ñàëèìñêè-
ÿò öàð-ñâåùåíèê îò Õàíààí èìàò åäèí è ñúùè Áîã - Ñúçäàòåë íà íå-
áåòî è íà çåìÿòà. Âúïðåêè ÷å èìåòî íå å ñïîìåíàòî, áè áèëî ñòðàííî
òîé äà íå å áîã Áàë.
Îò âñè÷êî êàçàíî äî òóê åñòåñòâåíî âúçíèêâà âúïðîñúò Êîé èëè
êàêâî å áîã Áàë?
Â íàé-äúëáîêà äðåâíîñò íå å èìàëî ðåëèãèÿ â ñúâðåìåííèÿ ñìè-
ñúë, à òîâà, êîåòî äíåñ íàðè÷àìå ôèëîñîôèÿ, çà åëèòà è ìèòîëîãèÿ çà
íàðîäà - äâà ðàçëè÷íè ìèðîãëåäà. Åëèòúò å èçäèãíàë ñâîÿ äî íåäîïî-
äîçèðàíè çà ñúâðåìåííèêà âèñîòè â óìîçðèòåëíîòî îïîçíàâàíå íà
òàéíèòå íà Âñåìèðà.
Äíåñ öèâèëèçîâàíîòî îáùåñòâî å äîáðå ñìàçàíà è ðàáîòåùà ìà-
øèíà è äîñòèæåíèÿòà ìó ñå ïðèåìàò êàòî íåùî ðóòèííî, êàòî äàäå-
íîñò è íå îñúçíàâàìå, ÷å âñè÷êî äíåøíî ñòîè çäðàâî è íåïîêëàòèìî
âúðõó ïèëîíèòå, êîèòî äðåâíèòå ñà ïîëîæèëè â îêåàíà íà áåçñúçíà-
òåëíîòî, íà ìðàêà.
Ïðàãúò, ãðàíèöàòà, êîÿòî îòäåëÿ ÷îâåêà îò æèâîòíîòî, îò ìðàêà,
å îñúçíàâàíåòî íà çâóêà. Îò åäèí-åäèíñòâåí ãúðëåí çâóê, ÷ðåç àðòèêó-
37
ëàöèÿ ñå îáðàçóâàò äâàäåñåò è äâà îáðàáîòåíè, êóëòèâèðàíè çâóêà.
Òîâà å íà÷àëîòî íà ÷îâåêà, íà öèâèëèçàöèÿòà. Â íà÷àëîòî áå ñëîâîòî.
Ìúäðîñòòà íà äðåâíèòå å íåäîñòèæèìà, çàùîòî ñà ðàç÷èòàëè
Äåéñòâèòåëíîñòòà, à ìåòîäîëîãèÿòà èì å âçàèìñòâàíà îò Ïðèðîäàòà è
âñè÷êî â Äðåâíîòî ó÷åíèå å âçåòî îò òàì. Àêî ñëåä âðåìå ó÷åíèåòî ñå
âèäîèçìåíè èëè èçêðèâè, òúðñåùèÿò ïîòîìúê ùå îòêðèå èñòèíàòà â
îðèãèíàëà - â Ïðèðîäàòà. Äîðè è Äðåâíîòî ó÷åíèå äà ñå èçãóáè âúîá-
ùå, íîâèòå ìèñëèòåëè ùå ãî âúçðîäÿò, ðàç÷èòàéêè îðèãèíàëà - Äåéñ-
òâèòåëíîñòòà.
Òóê äðåâíèòå ïðèëàãàò ñâîÿòà æåëÿçíà ëîãèêà. Ùîì êóëòèâèðà-
íèòå çâóöè ñà íàé-íèñêîòî ðàâíèùå íà ÷îâåêà è öèâèëèçàöèÿòà, öÿëà-
òà èì ìúäðîñò òðÿáâà äà áúäå ïðåäàäåíà ÷ðåç çâóöèòå. Åëåìåíòàðíî,
íî íå ñúâñåì.
Â ñïîìåíàòèòå äâàäåñåò è äâà çâóêà äðåâíèòå âëàãàò äâàäåñåò è
äâåòå âèñøè ïîíÿòèÿ ñ íàé-îáù ñìèñúë è çíà÷åíèå â èçãðàæäàíåòî íà
Âñåìèðà.
×ðåç ñú÷åòàâàíå íà ñïîìåíàòèòå äâàäåñåò è äâà çâóêà - ïîíÿòèÿ,
ñå îáðàçóâàò ñðè÷êè è äóìè, îòãîâàðÿùè íà ïðèðîäíèÿ ìîäåë. Êîëêî-
òî ïî-êðàòêà å äóìàòà, òîëêîâà ïîíÿòèåòî å ïî-îáùî. Êîëêîòî äóìàòà
å ïî-äúëãà, òîëêîâà ïîíÿòèåòî å ïî-êîíêðåòíî è ÷àñòíî.
Íà ñúùèÿ ïðèíöèï ñà èçãðàäåíè äúðâîòî íà ïîçíàíèåòî è ðîäîñ-
ëîâíîòî äúðâî. Îáùîòî, îñíîâîïîëàãàùîòî å äîëó, à êîíêðåòíèòå è
÷àñòíèòå íåùà, ãîðå.
Çàòîâà çà íàñ, ñúâðåìåííèòå õîðà ñúñ çàïàäíà êóëòóðà è âúçïèòà-
íèå òàêèâà çâóêîñú÷åòàíèÿ çâó÷àò ñòðàííî, íåîáÿñíèìî è ñà ïî÷òè
íåïðîèçíîñèìè. Ïðèìåð çà òîâà å åçèêúò íà äðåâíèòå àðèéöè - ñàíñê-
ðèò.
Íî åëèòúò è èíòåëåêòúò ìó ñà ïðîìåíëèâà âåëè÷èíà è äðåâíèòå
ìúäðåöè âëàãàò òàçè îãðîìíà, âñåîáõâàòíà ñèñòåìà è â áèòà è ñúçíà-
íèåòî íà ïðîñòîñìúðòíèòå ïî âñè÷êè âúçìîæíè íà÷èíè, âúâ âñè÷êè
ñôåðè íà ÷îâåøêèÿ æèâîò. À ïî-êúñíî, êîãàòî ïðåîáðàçóâàò ìèòîëî-
ãèÿòà â ðåëèãèÿ è òÿ ñòàâà ãëàâíîòî îðúæèå íà ïîëèòèêàòà, âëàãàò â
íåéíèòå äîãìè ïðèíöèïè è ïîíÿòèÿ îò Äðåâíîòî ó÷åíèå.
Îùå â äúëáîêà äðåâíîñò, ñ ðàçäåëåíèåòî íà ïëåìåíà è íàðîäè
Äðåâíîòî ó÷åíèå ó âñÿêî îò òÿõ çàæèâÿâà ñàìîñòîÿòåëåí æèâîò. Òîâà
ñà èçâåñòíèòå Âåäèçúì â Èíäèÿ, Ìàçäåèçúì â Ïåðñèÿ, Äàîèçúì â Êè-
òàé, â Åãèïåò, â Øóìåð, Âàâèëîí, Àñèðèÿ, â Åëàäà. Òîâà ñà ãîëåìèòå è
èçâåñòíèòå, íî èìà è ìàëêè â ïî-ìàëêèòå ïëåìåíà è íàðîäè.
Ïî-êúñíî, êîãàòî ñòàâàò ðåëèãèè è îñîáåíî êîãàòî ñå ïîÿâÿâàò
íîâèòå ìîíîòåèñòè÷íè ðåëèãèè, íÿêîè îò òÿõ çàïî÷âàò íåïðèìèðèìà
áîðáà çà íàñëåäñòâîòî íà Äðåâíîòî ó÷åíèå, èìàéêè â ñåáå ñè ñàìî
÷àñòè îò íåãî.
38
À Èñòèíàòà íÿìà è íå ìîæå äà èìà ñòîïàíèí!
Íî íåêà ñå âúðíåì êúì èìåòî íà íàøèÿ áîã Áàë. ×ðåç ñïîìåíà-
òèÿ ïî-ãîðå íà÷èí íà çâóêîñú÷åòàíèå, â òîâà èìå äðåâíèòå íàøè ïðà-
îòöè ñà âëîæèëè åäíî îò íàé-âèñøèòå ïîíÿòèÿ â ñâîÿ ìîäåë çà ìèðîç-
äàíèåòî. Ïîíÿòèå, êîåòî íà íàøèÿ ñúâðåìåíåí åçèê áè ñúîòâåòñòâàëî
íà Ìúäðîñòòà íà Âñåìèðà, ïî êîÿòî ñå èçãðàæäà, ñúùåñòâóâà è îòìè-
ðà âñè÷êî âúâ Âñåëåíàòà, íà Âñåìèðíèÿ ïðèðîäåí çàêîí. Çàòîâà è íàç-
âàíèåòî áúëãàðèí â ñòàðè âðåìåíà å áèëî ñèíîíèì íà ìúäðåö.
Òóê å ìîìåíòúò äà ñå çàäàäå âúïðîñà Îò êúäå ìîæåì äà ÷åðïèì
ñâåäåíèÿ çà íàøàòà äðåâíîñò è çà ïðèíàäëåæíîñòòà íè êúì Äðåâíîòî
ó÷åíèå?
Àêî äíåñ áúëãàðèòå èìàò íÿêàêâî ñúêðîâèùå, òî íå å â òðåçîðà
íà ÁÍÁ, à â òðåçîðèòå íà Èíñòèòóòèòå ïî ôîëêëîð, åòíîãðàôèÿ è áúë-
ãàðñêè åçèê êúì ÁÀÍ. Òîâà ñà è ñêúïîöåííèòå êàìúíè, ðàçïèëåíè êà-
òî òîïîíèìèÿ íàâñÿêúäå, êúäåòî å èìàëî áúëãàðè. À ùî ñå îòíàñÿ äî
ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè åçèê îò ïîñëåäíèòå ñòî è äâàäåñåò ãîäèíè,
ïðîòèâíî íà ìíåíèåòî, ÷å â íåãî ñà îñòàíàëè ìàëêî äóìè îò äðåâíèÿ
åçèê íà áúëãàðèòå, ìîæå äà ñå êàæå, ÷å âðúçêàòà ìó ñ äðåâíîñòòà å
ïî÷òè íåïîêúòíàòà.
×ðåç èìåòî íà áîã Áàë ïðåîòêðèâàìå íå ñàìî êîðåíà íà ñîáñòâå-
íîòî ñè èìå, íî è çàãëàâèåòî íà ìíîãîòîìíàòà äðåâíà ñúêðîâèùíèöà
Áàëêàðà. Òÿ, çà ðàçëèêà îò Øàìáàëà è Êðèñòàëíàòà áèáëèîòåêà å ðå-
àëíîñò è âñå îùå ìîæå äà áúäå ïðî÷åòåíà. Çàïî÷íàõìå ñúñ çàãëàâè-
åòî.
1. Ìèð÷à Åëèàäå, Èñòîðèÿ íà ðåëèãèîçíèòå âÿðâàíèÿ è èäåè, òîì ïúðâè,

ÈÊ Õðèñòî Áîòåâ, 1997, ISBN 954-445-403-9, ñòð. 188.
2. Ê.Â. Êåðàì, Áîãîâå, ãðîáíèöè è ó÷åíè, Áúëãàðñêè õóäîæíèê, 1988,
ñòð. 255, ðèñ. 23.
3. Ê.Â. Êåðàì, Áîãîâå, ãðîáíèöè è ó÷åíè, Áúëãàðñêè õóäîæíèê, 1988,
ñòð. 483-492.
4. Ìèëîø Ñèäîðîâ, Áëúãàðèÿíñòâîòî, Áúëãàðñêè ïèñàòåë, 1997, ISBN
954-443-226-4, ñòð. 144.
5. Ñòàð çàâåò, Áèòèå, ãëàâà 14, ñòèõîâå 18-23.
39
40
ÇÀÊÎÍÚÒ
Çàêîíúò íå å ðåëèãèÿ, òîé å îñíîâàòà íà âñè÷êè ðåëèãèè!
Ìíîãî õîðà äíåñ ñà óáåäåíè è âÿðâàò â ñúùåñòâóâàíåòî íà âèñî-
êîðàçâèòà äðåâíà öèâèëèçàöèÿ.
Îò äúëáèíèòå íà èñòîðèÿòà äîñòèãàò äî íàñ ñâåäåíèÿ è çíàíèÿ ñ
íåîáÿñíèì ïðîèçõîä îò ãëåäíà òî÷êà íà ðàçâèòèåòî íà ÷îâåøêîòî îá-
ùåñòâî, ñïîðåä èñòîðè÷åñêàòà íàóêà. Òîâà ïðîòèâîðå÷èå ñìóùàâà, ïî-
ðàæäà ñúìíåíèÿ è ïîäòèêâà êúì ðàçìèñúë è òúðñåíå íà èñòèíàòà ïî
âúïðîñà.
Ñúùíîñòòà íà òàçè êíèãà å Ðàâíîâåñèåòî. Íàïèñàõ Çàêîíúò,
çà äà ïîêàæà, ÷å ñëîæíèÿò ìîäåë çà ñâåòà íå ìîæå äà ñå ïðåäàäå íà
ãîëÿì êðúã îò õîðà ïî íà÷èíà, ïî êîéòî ãî ðàçáèðà, ïàçè è ïðåäàâà
åëèòúò íà îáùåñòâîòî â äðåâíîñòòà è äíåñ. Âúçìîæíèòå íà÷èíè ñà
÷ðåç áèòà, êàëåíäàðà, ïðàçíèöèòå, ïðèêàçêèòå, ìèòîâåòå è ëåãåíäèòå,
ðåëèãèèòå.
Â Çàêîíúò ïèøå ñúùîòî, êàêâîòî è â Ðàâíîâåñèåòî. Òàêà ñà
ïîñòúïâàëè â äðåâíîñòòà. Äíåñ ïîçíàâàìå ìíîãî ìèòîâå, åïîñè, ôè-
ëîñîôñêè òðàêòàòè è ðåëèãèîçíè ïèñàíèÿ, íî íå çíàåì êàêúâ å òåõíè-
ÿò ïúðâîèçòî÷íèê. Ìîåòî ìíåíèå ïî âúïðîñà å èçëîæåíî â Ðàâíîâå-
ñèåòî.
Áèõ æåëàë ÷èòàòåëèòå äà âèäÿò â Çàêîíúò òðè íåùà.
Ïúðâî. ×å Èñòèíàòà, îïèñàíà â Ðàâíîâåñèåòî, å îïèñâàíà ñ äðó-
ãè ñðåäñòâà îùå â äðåâíîñòòà ïî ìíîãî è ðàçëè÷íè íà÷èíè.
Âòîðî. Äà âèäÿò åçèêà íà çâóöèòå, ñ êîèòî ñà çàêîäèðàíè äðåâíè-
òå çíàíèÿ. Àç íå çíàì êîé å òîçè åçèê. Ïðàêðèò, Ñàíñêðèò, åçèêúò íà
äðåâíèòå áúëãàðè - Áõàäæà èëè íÿêîé äðóã.
Òðåòî. Äà âèäÿò âðúçêàòà íà òîçè äðåâåí åçèê ñúñ ñúâðåìåííèÿ
áúëãàðñêè åçèê. Àêî ñïåöèàëèñòèòå ïî äðåâíè èçòî÷íè åçèöè â Áúë-
ãàðèÿ ñå ïîòðóäÿò è íàïðàâÿò ïúëåí ïàðàëåë ìåæäó äâàòà åçèêà, èç-
ïîëçâàéêè èäåÿòà îò Çàêîíúò, ðåçóëòàòúò ùå áúäå íåâåðîÿòåí. Òîãà-
âà öÿëàòà èñòèíà çà íàøàòà äðåâíîñò è ìúäðîñò ùå èçëÿçàò íàÿâå.
43
-1-
Âúâ Âñåìèðà íÿìà ìîðàë, åòèêà, ñúñòðàäàíèå è
ìèëîñò. Òàì èìà Çàêîí è ïðàâèëà è ñå ñëó÷âà âèíàãè
òîâà, êîåòî å ïðåäâèäåíî â Çàêîíà è ïðàâèëàòà. Áå-
çóñëîâíî.
Êàêâîòî òðÿáâà äà ñå ðîäè - ñå ðàæäà, êàêâî-
òî òðÿáâà äà ñúùåñòâóâà - ñúùåñòâóâà, êàêâîòî
òðÿáâà äà óìðå - óìèðà!
×îâåêî, çíàé, áúäè ìúäúð!
1. Òâîðåöúò å Íèùîòî, à Çàêîíúò å Âñè÷êî. Òâîðåíèåòî è

Òâîðåíåòî ñà â Çàêîíà îò Òâîðåöà, à ñúòâîðåíîòî è ñúòâîðåíåòî ñà
îò ÷îâåêà ñïîðåä Çàêîíà.
2. Âñÿêî òâîå äåëî å äåëî ñïîðåä Çàêîíà. Àêî íå êðà÷èø íàï-
ðåä, ùå êðà÷èø íàçàä. Èçáîðúò å òâîé. Çàòîâà òúðñè è ó÷è Çàêîíà!
3. Âèæ, ñâåòúò å Åäíî. È òîâà Åäíî å Äâå. Ãîëÿìîòî å âúí, à
Ìàëêîòî âúòðå. Àêî èìàø î÷è, ùå âèäèø, íî òðÿáâà äúëãî äà
ãëåäàø.
4. Àêî ãëåäàø íàâúí, ùå âèäèø âñè÷êî, íî íÿìà äà âèäèø
Ãîëÿìîòî, ïîíåæå å ìíîãî áëèçî. Òîëêîâà áëèçî, ÷å å ÷àñò îò Ìàë-
êîòî.
5. À, àêî ãëåäàø íàâúòðå íÿìà äà âèäèø íèùî, çàùîòî òàì å
Ìàëêîòî, à òî å ìíîãî äàëå÷å. Òîëêîâà äàëå÷å, ÷å å ÷àñò îò Ãîëÿ-
ìîòî.
6. È àêî íå âèäèø, ÷å ñâåòúò å Åäíî, àêî íå âèäèø, ÷å ñâåòúò
å Äâå, òðÿáâà äà âèäèø, ÷å ñâåòúò å Òðè. Çàùîòî îò Òðè èäâà Âñè÷-
êî, à áåç Âñè÷êîòî íÿìà Çàêîí, çàùîòî Çàêîíúò å Âñè÷êî.
7. Ïúòÿò íà Âñè÷êî å êðúã. Íî êðúãúò íÿìà íà÷àëî, çàòîâà íÿ-
ìà è êðàé. Çàùîòî âñåêè êðàé å íà÷àëî è âñÿêî íà÷àëî å êðàé, êîãà-
òî ïúòÿò å êðúã.
8. Òîãàâà, ñúùåñòâóâà ñàìî Ïúòÿò - ãîëåìèÿò Ïúò. Âèäèì è
íåâèäèì, çíàåí è íåçíàåí, òîé å áåçíà÷àëåí, áåçêðàåí è âå÷åí.
9. Çàòâîðåíèÿò êðúã å áåçóìèå. Îòâîðåíèÿò âîäè â íóæíàòà
ïîñîêà - íàãîðå, íàäîëó, íàïðåä èëè íàçàä. È òîçè êðúã å Çîäèàê.
44
10. Êúëáî. Â êúëáîòî ìðàê.
Ñòóäúò ïðåãúðíàë òèøèíàòà,
â áëàæåíñòâî ñåíêèòå ëåòÿò.
Çàêîí! Áåç ñîáñòâåí ëèê,
â äâèæåíèåòî áåç ïðîìÿíà
íà âñè÷êî òå ñà îáðàçöè.
11. Ëú÷úò! Äîéäå ìèãúò.
Â íà÷àëîòî áå ñâåòëèíàòà.
Ñòðåëà êúì áåçäíàòà ëåòè.
Òàêà ïðîáóäåíà,
áåç çâóê, îò âå÷íàòà ïðè÷èíà,
òåòèâàòà â ëúêà òðåïòè.
12. Ãîðå, â ñèíåâàòà,
ìåæäó íåáåòî è çåìÿòà
å êîçèðîãúò åäíîðîã,
ãîòîâ äà äèðè áðîä
ïðåç ñëîãà ìåæäó äâàòà ñâÿòà -
ïðåç îãíåäèøàùèÿò Óð.
13. Âîäà, âîäà, âîäà
îò áåçäíàòà íàâðåä ïîòè÷à.
Äúáúò åäèí òàì ñòàâà äâà.
Ïîòîê îò ñâåòëèíà
è çâóê ïîñëåäâàë òîïëèíàòà
â áåçêðàÿ âå÷íî ùå ëåòÿò.
14. Â ìîðåòî - íåáîñâîä
òðèòå ùå ñå ñúáåðàò â åäíî.
Ùå ïëóâàò ðèáèòå âúâ êðúã.
Æèâîò. Â òîç êðúãîâðàò
ïðîñòðàíñòâîòî äîáèâà ôîðìè,
à âðåìåòî ùå ãè ìåíè.
15. Âîäà÷ íà äåâåòòå.
Âîäà ñúñ ìëÿêî ñå ïðåñè÷à
â íåáåòî - áÿëà ïåëåíà.
Ïîêðîâ êàòî äúãà
ëèöåòî ìàé÷èíî ïîêðèâà
ñ ìîðå çà âå÷íè âðåìåíà.
16. Ãðàíèò. Ñóðîâà òâúðä
èçïëóâà áàâíî â îêåàíà,
íà ïòèöèòå äà áúäå äîì.
Çåìÿ. Ñ ïå÷àëåí çâúí
ïîñëåäíèÿò îò òðèòå ñâÿòà
íàêðàÿ ùå ñå ïîÿâè.
45
17. Çåíèò. Òóê âñåêè ëèê
ïðåä îãëåäàëîòî çàñòàâà,
ãëàâà ñúñ ëàâúð îâåí÷àë.
Äâóëèê, òàêà ÷åñòèò
òóê èäâàùèÿò ñè îòèâà.
Ïðåäåë ïîñîêàòà ìåíè.
18. Òèõ ñïîìåí îòøóìÿë,
ïîâåëÿòà íåîòìåíèìà
ñåãà øåïòè: Íàçàä, íàçàä!.
Áåç çâóê, îò ÷åðåí ìðàê
êúì áåçäíàòà çîâå äåöàòà,
íà ìàéêàòà äàëå÷åí ãëàñ.
19. Ðàçäåë è êðúñòîïúò.
Ãîëåìèòå íå ùå ïðåìèíàò,
íà ìàëêèòå äîáúð èì ïúò.
Ñúäáàòà - ìåëíèöà,
áåç ìèëîñò âñè÷êî ðàçäðîáÿâà,
êàòî æåñòîêà, äèâà ïàñò.
20. Êðèëà ðàçïåðèëà,
äåöàòà ñâîè ïðèþòÿâà
äåâà ÷åðíà è áåçëèêà.
Âúâ ïîëóíîùåí ÷àñ
òÿ ñ ìðàêà òèõî ãè çàâèâà.
Â çàáðàâà ñ ñòóä ùå ãè ïðèñïè.
21. Âåçíè. Òîç ñòðàøåí ñúä,
äîáðî ëè - çëî ëè, ùå ïðåìåðè
îò äúëãèÿ òè çåìåí ïúò.
Íî, çíàé! Ñëåä èçãðåâà
â êîé êðúã îòíîâî ùå ïîåìåø
ðåøàâàë ñè åäèíñòâåí òè.
22. Ñåãà, òîâà å êðàé.
Ñëåä ìèã çàâúðòà ñå îòíîâî
Êîëåëîòî íà Çàêîíà.
Â÷åðà, äíåñ è óòðå,
âñå òàêà âúðòè ñå Çîäèàê
è ïàê Êúëáî. Â êúëáîòî ìðàê...
23. Òàêà Äèõàíèåòî ñòàâà êàìúê, êàìúêúò - ðàñòåíèå, ðàñòåíèåòî
- æèâîòíî, æèâîòíîòî - ÷îâåê, ÷îâåêúò - äóõ, à äóõúò - Íèùî.
24. Òîâà å Ïúòÿò - åäèíñòâåíèÿò Ïúò. Çàòîâà âñåêè ïúò å ÷àñò îò
Ïúòÿ è âñåêè æèâîò - ÷àñò îò Æèâîòà.
46
Åçèê ñâåùåí
íà ìîèòå äåäè...
-2-
Íèùîòî - Òâîðåöúò âúçäèãíà Çàêîíà íàä Õàîñà è ìó äàäå îò
íåãî äâå ðàçëè÷íè Íèùà.
À Çàêîíúò ïîâåëè: Òè - Ìàëêîòî è Òè - Ãîëÿìîòî, ñúòâîðåòå
Âñè÷êîòî!
Íî Òå, êàòî áÿõà ñëåïè, ãëóõè è áåç÷óâñòâåíè, íèòî ìîæåõà, íèòî
çíàåõà êàê äà ãî ñòîðÿò. Çàòîâà Çàêîíúò ãè çàõðàíè ñ Ëþáîâ, êàòî äàäå
è íà äâàìàòà ïîðàâíî. Òàêà Ìàëêîòî ñòàíà Òÿ, à Ãîëÿìîòî Òîé.
Íî Òÿ, ïîíåæå áåøå ìàëêà, ñå èçïúëíè è ïðåèçïúëíè ñ Ëþáîâ, à
íà Íåãî íåäîñòèãàøå. È êàòî íå çíàåõà êàêâî äà ñòîðÿò, Ëþáîâòà ãè
íàó÷è. Òîé îáãúðíà Òÿ îò âñè÷êè ñòðàíè, à Òÿ ñå ñêðè â ïðåäãðúäêàòà
ìó è çàïî÷íà Ëèëà - âå÷íàòà èãðà çà ëþáîâòà íà äðóãèÿ.
Çàòîâà ñå ïðèòèñêàõà åäèí êúì äðóã âñå ïî-ñèëíî è ïî-ñèëíî è
íå îñòàíà ìÿñòî ìåæäó òÿõ, êúäåòî äà ñúòâîðÿò Âñè÷êîòî, çàùîòî òàì
áåøå Ëþáîâòà.
Òîãàâà Çàêîíúò èì äàäå è Îìðàçàòà, à òÿ ãè îòáëúñíà äàëå÷å åäèí îò
äðóã è ùåøå äà ãè ðàçäåëè çàâèíàãè, àêî íå ãè ïðèâëè÷àøå Ëþáîâòà.
Ñåãà Òå ñå îáè÷àõà êîëêîòî òðÿáâà è ñå ìðàçåõà êîëêîòî òðÿáâà. Ñòîÿõà
íà ðàçñòîÿíèå åäèí îò äðóã, êîåòî Çàêîíúò èçïúëíè ñ îêåàí îò Îìàÿ - òàì
äà ñúòâîðÿò Âñè÷êîòî.
Åòî - êàçà È Çàêîíúò - íà òåáå äàâàì íàé-ãîëÿìàòà Òàéíà - Òàéíàòà
íà ñúòâîðåíèåòî. Çàòîâà è Òè ùå ñòàíåø Òàéíà. Íèêîé íå ùå âèäè ëèöå-
òî òè è íå ùå òå ïîçíàâà. Ùå ñè íåïðåâçåìàåìà êðåïîñò è íèêîé íå ùå
ìîæå äà èçëåçå îò íåÿ äîêàòî íå íàñòúïè Èçãðåâà è íå ùå âëåçå äîêàòî íå
íàñòúïè Çàëåçà.
Òè ùå äàâàø ñâåòëèíà, íî íå ùå ÿ âèäèø, çàùîòî ñè ìðàê. Îò òåá
ùå å äåíÿò ñëåä Èçãðåâà, íî Òè íå ùå ãî ïîçíàåø, çàùîòî ñè íîùòà ñëåä
Çàëåçà.
Òè ñè ñìúðòòà è æèâîòúò. Êîåòî å â òåá ùå å ìúðòâî, à â êîåòî ñè Òè
ùå å æèâî. Òè ñè Ìàðãà - ìúðòâàòà âîäà. Òè ñè îñíîâàòà è íà÷àëîòî íà
ïúòÿ. Îò òåá ùå èçëåçå Âñè÷êî, íî Òè ùå ñè âèíàãè íåïîðî÷íà è ÷èñòà.
Çâóêúò íà Òàéíàòà çà ñúòâîðåíèåòî å Ê. Îò íåÿ ùå å òâîÿòà ñèëà è
âëàñò íàä Âñè÷êîòî. Çâóêúò çà Àçúò â òåá å Ì, à çâóêúò çà òâîÿòà êðå-
ïîñò å Ó. ×èñëîòî òè å Íóëà.
À íà òåá - êàçà Çàêîíúò íà Ãîëÿìîòî - äàâàì Êëþ÷à íà æèâîòà. Òè ñè
47
Ñâàðãà - æèâàòà âîäà. Òè ñè ïúðâèÿò è ïîñëåäíèÿò äúõ è äóõúò ìåæäó
òÿõ. Òè ùå ñè âîëåí è ùå áúäåø íàâñÿêúäå îêîëî êðåïîñòòà, íî íèêîé íå
ùå òå âèäè, çàùîòî ùå å â òåá è ÷àñò îò òåá.
Òè ñè ïðîñâåòëåíèåòî è òâîé ùå å Íåáåñíèÿò ïðîñòîð, çàùîòî Òÿ
å îñíîâàòà, à Òè ñè âúðõúò. Òÿ å äâèæåíèåòî, à Òè ñè ïîêîÿò. Òÿ å
íà÷àëîòî, à Òè ñè êðàÿò íà ïúòÿ Îìàÿ.
Çâóêúò çà Âîëíîñòòà å Â, çà Íåáåñíîòî öàðñòâî Î, çà òâîåòî Àç
Ì, çà ïðîñâåòëåíèåòî Ñ, à çà Ïîêîÿ Í. Òâîåòî ÷èñëî å Íóëà.
Òàêà å áèëî, òàêà å è òàêà ùå áúäå âèíàãè, çàùîòî òàêúâ ñúì Àç -
Çàêîíúò. Êàêâîòî å â ìåí - òîâà å. È íèêîé íèêîãà íå ùå ìå íàðóøè.
Çâóêúò çà ìîÿòà Âîëÿ å Ä, à çà Ìúäðîñòòà è Çíàíèåòî â ìåí Á.
×èñëî Àç íÿìàì. À çâóêúò çà òîçè, êîéòî îòâàðÿ âñè÷êè âðàòè, å Ð.
Íåãîâè ñà âñè÷êè ÷èñëà.
Âèå, äâàìàòà ùå ñúòâîðèòå Âñè÷êîòî è ùå ñòå â íåãî. Çàòîâà è òî ùå
å êàòî âàñ. Çâóêúò ìó ùå å À è ùå áúäå Îìàÿ, à ÷èñëîòî ìó å Åäèíèöà.
Ñàìî ÷ðåç íåãî ñå ïðîÿâÿâàì Àç - Çàêîíúò.
Èìåòî âè å Îììàðêà è Àçúò ùå âè ñúáèðà è ðàçäåëÿ.
Íåùàòà íà Âñè÷êîòî ùå ñà áåçáðîé, íî ñúòâîðåíèòå ïîñëåäíè
ùå ñà êàòî âàñ è Âèå ùå ñòå â òÿõ.
Òè - Ìàëêîòî, ïîíåæå ñè äîëó, ùå áúäåø â äîëíàòà èì ÷àñò è òàì
ùå ïîñòàâèø Êà, à ïúòÿò êúì Êà è îò Êà å Îìàÿ. Çàòîâà ïîñëåäíèòå ùå
íàðåêàò òåçè ÌàéÊà, à òåá Âåëèêàòà Ìàéêà.
À òè - Ãîëÿìîòî, ïîíåæå ñè ãîðå, ùå áúäåø â ãîðíàòà èì ÷àñò. Òàì
ùå ïîñòàâèø ÎÌ. Òåçè, ïîñëåäíèòå ùå íàðåêàò ÎòÖà, ïîíåæå ñà ïîëó-
÷èëè ÎÌ îò Öàðÿ Íåáåñåí. À òåá ùå íàðåêàò Íåáåñíèÿ Îòåö.
Íà òÿõ ùå äàäåø êëþ÷à íà æèâîòà, ñ êîéòî ùå ìèíàâàò â îìàÿ ïúòÿ
êúì Êà è æèâîòúò ùå âëèçà â êðåïîñòòà ñ ïîìîùòà íà Ðà.
Êîãàòî äâàìà ïîñëåäíè ñúòâîðÿâàò, òå ñà â Îìàÿ, ïîä âëàñòòà íà
Òàéíàòà íà ñúòâîðåíèåòî è íà Àçà. À ñúòâîðåíîòî ùå å ÷àñò îò Àçà è ùå
å Ìàí.
ÏÎËîâèíàòà Ìàí ùå íîñÿò â ñåáå ñè Êà, à ïúòÿò íà Êà ïðåç Îìàÿ å
îò êðåïîñòòà äî Íåáåñíîòî öàðñòâî. Çàòîâà òå ùå ñå íàðè÷àò Óîìàí è ùå
ñà ÌàéÊà.
À êîãàòî ïîãëåæäàò â ñåáå ñè ùå ïðîïàäàò íàäîëó êúì êðåïîñòòà,
íàêúäåòî ãè òåãëè Êà.
Äðóãàòà ÏÎËîâèíà îò Ìàí ùå íîñÿò â ñåáå ñè Ïðîñâåòëåíèåòî â
Îìàÿ, ùå ñå íàðè÷àò Ìàíàñ è ùå ñà Îòöè.
Çàòîâà, êîãàòî ïîãëåæäàò â ñåáå ñè ùå ïîëèòàò íàãîðå, êúì Íåáåñ-
íîòî öàðñòâî, íàêúäåòî ãè òåãëè ÎÌ.
Îùå äúëãî ãîâîðè Çàêîíúò, à Òÿ è Òîé ñëóøàõà.
Íî, äîéäå ìèãúò. Çàêîíúò èçïðàòè ëú÷à Ê êúì Ìàëêîòî è êîãàòî òîé
ïðîíèêíà â íåÿ, Òÿ ñå ïðîìåíè. Âñè÷êàòà Îìðàçà êàòî çìèÿ ïðîïúëçÿ è
48
ñå îáâè îêîëî íåÿ, à ëèöåòî ù ñå âêàìåíè è ñòàíà ñòðàøíà è íåïðîáèâà-
åìà.
Ëþáîâòà îñòàíà ïðè íåãî è Òîé ÿ ïðåãúðíà ñèëíî, ñ öÿëàòà ñè
Ëþáîâ è íå âèæäàøå ñòðàøíîòî è êàìåííî ëèöå.
Òîãàâà Çàêîíúò ïðèçîâà òîçè, êîéòî îòâàðÿ âñè÷êè âðàòè è ìó
çàïîâÿäà: Îòâîðè âðàòèòå íà êðåïîñòòà!.
À òîçè, êàòî çíàåøå, ÷å òîâà å íàé-ÿêàòà êðåïîñò, ñúñ çäðàâè âðà-
òè âçå íàé-ìîùíàòà ñè ðàêîâèíà è êàòî ÿ íàäóâàøå ñ âñè÷êà ñèëà îáè-
êàëÿøå êðåïîñòòà.
Âñè÷êî çàòðåïåðà, íî êðåïîñòòà îñòàíà çàòâîðåíà. Îìðàçàòà ñúñ-
êàøå è ÿ âòâúðäÿâàøå âñå ïîâå÷å è ïîâå÷å, à îòâúí Ëþáîâòà êàðàøå
Ãîëÿìîòî âñå ïî-ñèëíî äà ÿ ïðåãðúùà.
Òîãàâà òîçè, êîéòî îòâàðÿ âñè÷êè âðàòè, ïîâèêà öÿëîòî ñè âîéí-
ñòâî è âñè÷êè íàäóâàõà ðàêîâèíèòå ñè ñ âñå ñèëà è îáèêàëÿõà êðåïîñ-
òòà.
À Òÿ ñå òðåñåøå è ñòðàøåí òúòåí áîáîòåøå è ñå óñèëâàøå â íåÿ,
äîêàòî íàêðàÿ âðàòèòå ù áàâíî ñå îòâîðèõà.
Êðåïîñòòà ñòàíà Óð.
Îòïðèùèõà ñå âñè÷êè èçâîðè íà áåçäíàòà è ïîòå÷å íàâúí ìúðòâà
âîäà îò ãîëÿìîòî ÷åðíî ìîðå - Ìàðèÿ.
Áóøóâàõà, ðåâÿõà ÷åðíè òàëàçè, ãîòîâè äà çàëåÿò âñè÷êî ñ Ìðàê.
Îòïóøèõà ñå è íåãîâèòå èçâîðè è ïîòå÷å æèâàòà âîäà.
Íî, Çàêîíúò çíàåøå, ÷å îáåçóìÿë - âàêõàí îò ëþáîâ Òîé ùå ðàç-
êúñà îáðú÷à íà íåéíàòà îìðàçà è ùå ãðàáè íåíàñèòíî òÿëîòî ù, ùå ãî
ïðèäúðïâà ñòðàñòíî êúì ñåáå ñè, çà äà ãî ïîãúëíå, à Òÿ, îñòàíàëà áåç-
ñèëíà, íå ùå ñå ñúïðîòèâëÿâà. Òîãàâà Îìàÿ ùå ñòàíå ñòðàøåí, óðàãà-
íåí îãíåí âèõúð - Âàäæäðà, êîéòî ùå èçïåïåëè âñè÷êî ïî ïúòÿ ñè.
Çàòîâà Çàêîíúò ïîñòàâè íà ãëàâàòà ù çëàòîñòðóéíà êîðîíà, çà ïðîñ-
ëàâà íà ñúòâîðåíèåòî è òàêà îáóçäà ñòðàøíèÿ îãíåí ïîðîé.
Íî îòâúòðå êîðîíàòà áåøå òðúíåí âåíåö, êîéòî ÿ áîäåøå è êàïêè
îò íåÿ èçòè÷àõà, à æèâàòà âîäà ãè îáâèâàøå ñ Ëþáîâ è òå ñèÿåõà â
Îìàÿ è ïëóâàõà â îêåàíà, âñå ïî-äàëå÷å è ïî-äàëå÷å îò èçâîðèòå, çà äà
èçâåñòÿâàò çà Èçãðåâà.
Ñåãà âñè÷êè âèæäàõà ñàìî áëåñòÿùîòî íîâî ëèöå íà Ìàéêàòà -
çåíèòà íà Íåâåñòàòà.
À ìàëêèòå ñâåòëè êàïêè áÿõà äåöàòà èì. Îò òÿõ Îìàÿ ùå èçâàÿ
Âñè÷êîòî.
Òàêà çàïî÷íà Ñúòâîðåíèåòî.
49
-3-
Îòíà÷àëî Âñè÷êî áåøå â Ìàðèÿ, íî êîãàòî ñå îòâîðèõà øåñòòå
âðàòè Õàðàïà, òî çàïî÷íà ïúòóâàíåòî ñè ïî ïúòÿ ïðåç Îìàÿ.
Çâóêúò çà ïúòÿ å Ï. Òîé ìèíàâà ïðåç âðàòèòå Ðà. Íà÷àëîòî ìó
Ïðà å ñëåä âðàòèòå íà êðåïîñòòà. Ïúòÿò ïðåç Îìàÿ å Ïðî, çàùîòî
âîäè êúì Íåáåñíîòî öàðñòâî, à êðàÿò íà ïúòÿ å â êðàÿ íà Îìàÿ è å
Ïàðà. Âñåîáùèòå ñïèðêè ïî ïúòÿ ïðåç Îìàÿ ñà Ïàí.
Çâóêúò çà Âñè÷êîòî å À è å íàâñÿêúäå ìåæäó çâóöèòå â Îìàÿ.
Òàêà ñå ïîñòðîÿâàò ñðè÷êè è äóìè çà âñè÷êè íåùà. Íî êîãàòî å ïðåä
òÿõ ãè îòðè÷à è çíà÷åíèåòî èì ñòàâà îáðàòíî.
Âñè÷êîòî â Îìàÿ å íà òðè êàòà. Ïúðâèÿò å Ñàòâà, âòîðèÿò Ñòðàí-
äæà, à òðåòèÿò Òàìà. Çâóêúò çà ïúðâèÿ å Ñ, çà âòîðèÿ Â, à çà òðåòèÿ
Ò.
Êîãàòî ïðåìèíà âðàòèòå íà Óð, Ìðàêúò ïðîèçâåäå Ñâåòëèíà. Òÿ
áåøå ïúðâà îò âñè÷êè íåùà è îñòàíà åäèíñòâåíà, çàùîòî ÷èñëîòî íà
Âñè÷êî å Åäíî.
Òîâà áëåñòÿùî è ñòðåìèòåëíî èçëèçàíå è ïîëåò íà Ñâåòëèíàòà â
Îìàÿ å Óðà - íà÷àëî íà îòèâàíåòî, à êðàÿò ìó å Àóðà - Óðàí.
Çâóêúò çà ïúòóâàíåòî å Õ. Òî ìèíàâà ïðåç âðàòèòå Ðà. Íà÷àëîòî
ìó å ñëåä âðàòèòå íà êðåïîñòòà. Ïúòóâàíåòî ïðåç Ñàòâà å Õ, à âúâ
ôîðìèòå íà Òàìà È. Ïðîìÿíàòà ÕÈ ñòàâà â Ñòðàíäæà, à âñåîáùè-
òå ñïèðàíèÿ ïðè ïúòóâàíåòî ñà Õàí.
Ñâåòëèíàòà â Îìàÿ å ïúðâîòî ñúòâîðåíî è ïðîÿâåíî íåùî. Îòèâà
êúì Òàìà è çàòîâà å Ñàò. Òÿ íîñè Âîëíîñòòà â Îìàÿ è çàòîâà å Ñàò-
âà. Îò íåÿ Îìàÿ ùå ñúòâîðè Âñè÷êîòî.
Òàêà Ñâåòëèíàòà çàïî÷íà ñâîåòî ïúòóâàíå, à âðàòèòå, ïðåç êîèòî
ìèíàâà, ñà Ñàõàðà.
Ñâåòëèíàòà è Òúìàòà, íàâñÿêúäå â Îìàÿ ñà â íåðàâíîâåñèå ïî-
ìåæäó ñè, êîåòî ïîñòîÿííî ñå ïðîìåíÿ, çàùîòî âðàòàòà ìåæäó òÿõ å
îòâîðåíà. Íåðàâíîâåñèåòî å Ñòðà, à ñòîéíîñòèòå ìó Ñòðàí. Òî å ïî
öåëèÿ ïúò ïðåç Îìàÿ è çàòîâà ïîñëåäíèòå ùå íàðåêàò ïúòÿ íà Âñè÷êî-
òî ïðåç Îìàÿ, Ïðîñòðàíñòâî.
Ïúòóâàíåòî ïðåç Ñàòâà å îòâåñíî, à ïðåç Òàìà âîäîðàâíî. Çàòîâà
ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó Ñâåòëèíàòà è Òúìàòà - Ñòðà, ùå ñå ïðîìåíÿ îò
Êà ñ ïîìîùòà íà Ðà è å Êðàñò - Êðúñò.
50
Êîãàòî Ñâåòëèíàòà èçïúëíè ãîðíèÿ êàò, ùå âëåçå â Ñòðàíäæà.
Òóê å ñëîãúò ìåæäó ãîðíèÿ êàò Ñ è äîëíèÿ êàò Ò, ñ âðàòàòà Ðà
ìåæäó òÿõ, ïðåç êîÿòî Âñè÷êî ùå ìèíå, ùå ñå óñòàíîâè Í è ïî Âî-
ëÿòà íà Çàêîíà Ä ùå ñå ïðîÿâè Æ â äîëíèÿ êàò íà Îìàÿ À.
Çâóêúò çà ïðîÿâëåíèåòî å Æ.
Ïúðâîòî ïðîÿâëåíèå â Îìàÿ å Ñàò, â Ñàòâà. Âòîðîòî å Äæà, â
Òàìà. Äâåòå ïðîÿâëåíèÿ ñà Ñàòàðäæà - âñè÷êî, êîåòî ñå ñúäúðæà â
Îìàÿ. Òàêà Îìàÿ äúðæè Âñè÷êî â ñâîÿ âëàñò, êàòî â åäíà ãîëÿìà äúð-
æàâà.
Äâåòå ïðîÿâëåíèÿ ñà ïðîìÿíà îò åäíî â äðóãî è ñà Äâèäæà - äâè-
æà - äâèæåíèå - ïúòóâàíåòî. Íåãî ïîñëåäíèòå ùå íàðåêàò Âðåìå. Òúé
êàòî ïúòóâàíåòî å â äâà êàòà è âðåìåíàòà ñà äâå. Ñâåòîâíî âðåìå Õà è
ìåñòíî âðåìå Õè. Çàòîâà âñÿêî íåùî èìà ñâîå âðåìå - ñâîå ïúòóâàíå.
Òàêà Ñâåòëèíàòà è Òúìàòà ñå óñòàíîâÿâàò îòäåëåíè â Îìàÿ, âñÿ-
êà â ñâîé êàò. Òîâà å Ñàòàíà.
Ñòðàíäæà å ïðîõîä, êúäåòî òîçè, êîéòî îòâàðÿ âñè÷êè âðàòè, ñòîè
íà ñòðàæà, çà äà íå ñå íàðóøàâà Çàêîíà è â äâåòå ïîñîêè. Òóê å âîäî-
âúðòåæúò Âàðâàðà, âúðòÿí îò Ìàíäàðà, êúäåòî ñòàâà ãîëÿìàòà ïðîìÿ-
íà - æåðòâîïðèíîøåíèåòî Ñàêàð, ïðè êîåòî Òàéíàòà íà ñúòâîðåíèåòî
ïðåòâîðÿâà Ñàìàð ñ ïîìîùòà íà Ðà. Òóê ñå èçâúðøâà Õèøâàðà - ïúòó-
âàíåòî ïðåìèíàâà âúâ ôîðìèòå, à Âîëíîñòòà ñå îãðàíè÷àâà.
Òóê Òàéíàòà íà ïðåòâîðåíèåòî Êà ïðàâè ôîðìèòå Øà, â êîèòî ñå
óñòàíîâÿâà Àçúò - Ìàí. Çâóêúò çà ôîðìèòå å Ø.
Èçëèçàéêè îò Õàðàïà, Ìðàêúò ñúòâîðè Ñâåòëèíàòà â Ñàòâà. Òóê,
â Òàìà, òîé ÿ çàòâîðè. Ôîðìèòå ñòàâàò çàòâîð êúäåòî å çàêðåïîñòåí
Àçúò. Òóê ïúòóâàíåòî ñòàâà Õè, ñúñòîÿíèåòî íà ïúòÿ ÕèÌà - êðèñòàë,
à Òàìà îáèòåë íà ôîðìèòå - Õèìàëàÿ, êúäåòî ñà âìåñòåíè âñè÷êè
ôîðìè - Õèìèÿ. Âñÿêà ôîðìà èìà ñâîÿ ðåøåòêà, â êîÿòî å çàòâîðåíà.
Âñÿêà ôîðìà èìà ñâîé Õèìí - íà÷èí íà óñòàíîâÿâàíå.
Çàòîâà â Ñòðàíäæà âñè÷êè îò äâàòà êàòà ñå ñðàæàâàò ïîìåæäó ñè,
çà äà ïðåîáðàçÿò äðóãèòå êàòî ñåáå ñè, à òå äà îñòàíàò îò ñâîÿòà ñòðàíà
íà Ñòðàíäæà.
Òîâà å Ìàõàáõàðàòà - ñëèçàíå íà Àçà è Ìúäðîñòòà â Òâúðäòà ñ
ïîìîùòà íà Ðà.
Òîâà å íåèçáåæíàòà âîéíà ìåæäó ïåòèìàòà áåçòåëåñíè, ïðåäâîæ-
äàíè îò Áõèìà è ñòî ïåòäåñåò è òðèìàòà òåëåñíè, ïðåäâîæäàíè îò
Áõèøìà.
Çàòîâà âñåêè ìèíàâàù ñòðàäà, à ñòðàäàíèåòî ðàæäà ñòðàõ. Ïúòó-
âàùèÿò ñå íàðè÷à ñòðàííèê è å õèø - õúø - ïðèíóäåí äà ïðåìèíå îò
äðóãàòà ñòðàíà. À Ñâåòëèíàòà, ïðåìèíàâàùà ïðåç Ñòðàíäæà, å çäðà÷.
Ñëåä Ñòðàíäæà Ñâåòëèíàòà è Òúìàòà ó ôîðìèòå ñà óñòàíîâèëè
ðàâíîâåñèå ïîìåæäó ñè è Ñòðàí ñòàâà Ñòàí, çàùîòî âðàòàòà ìåæäó
51
òÿõ å çàòâîðåíà.
Ïúòóâàíåòî ïðåç òðèòå êàòà å Äõàðìà - â êîé êàò äà îòèäå Àçúò
ïðè ïúòóâàíåòî ñè ïî Âîëÿòà íà Çàêîíà, ñ ïîìîùòà íà Ðà.
Ïî âîëÿòà íà Äõàðìà Âñè÷êî ùå ìèíå ïðåç Ñòðàíäæà è ùå ñòðà-
äà. Òîâà å íåèçáåæíî.
Äõàðìà íà Âñè÷êî ìîæå äà ïðîìåíè åäèíñòâåíî âñåìîãúùèÿò
Õèíäðà, êîéòî óïðàâëÿâà ïúòóâàíåòî â òðèòå êàòà è óñòàíîâÿâà ïî
Âîëÿòà íà Çàêîíà, ñ ïîìîùòà íà Ðà.
À êàê ùå ñå ïðåîáðàçè Àçúò îò Òàéíàòà íà ïðåòâîðåíèåòî, ñ ïî-
ìîùòà íà Ðà, âúòðå âúâ âñåêè êàò? - òîâà å Êàðìà. Òàçè ïðîìÿíà çàâè-
ñè îò Ñòðàí, óñèëèÿòà íà Àçà è íà ïîêîëåíèÿòà ïðåäè è ñëåä íåãî.
Ïúðâèÿò ïðåòâîðåí è óñòàíîâåí âúâ ôàðìà Àç, å ÊàÌàí - êàìåí -
êàìúê. Òîâà å íàé-òåæêîòî èçïèòàíèå çà Àçà - Ìàòõóðà - Ìàòóðà. Çàùîòî
å çàêðåïîñòåí ïðè ïúòóâàíåòî ñè â òâúðäòà íà Òàìà è å â íåâîëÿ.
Îò òóê òîé òðÿáâà äà ïîåìå îáðàòíèÿ ïúò è ñ ìíîãî óñèëèÿ è
ñòðàäàíèÿ äà ñè âúðíå Âîëíîñòòà.
52
-4-
Â Àâàëîêà âñè÷êè ñïÿõà. Áåøå îùå íîù. Äúëãà è ïðåäúëãà íîù â
Ïðàëàÿ - ïúðâàòà îáèòåë. Íîù áåç ñúíóâàíå è ñúíèùà, áåç ëóíà è çâåç-
äè. Òàì æèâååõà âñè÷êè çâóöè, íî áåøå òèõî. Òàì æèâååõà âñè÷êè
öâåòîâå, íî áåøå òúìíî. Òàì áÿõà è òîïëèòå ëàñêè, íî áåøå ñòóäåíî.
Âðàòèòå íà êðåïîñòòà áÿõà çàòâîðåíè çäðàâî îùå ñëåä Çàëåçà è
ùÿõà äà ñå îòâîðÿò êîãàòî íàñòúïè Èçãðåâà.
Àáðàõàì æèâååøå â òâúðäèíàòà Òàð Òàð, â ñðåäàòà íà Àâàëîêà,
çàåäíî ñ ìàéêà ñè Àâà Ìàðèÿ è áàùà ñè Àâà Òàðà.
Ñ íàñòúïâàíå íà óòðîòî âñè÷êè ñå ñúáóäèõà è çàïî÷íàõà ïðèãî-
òîâëåíèÿ, çàùîòî ñëåä Èçãðåâà æèòåëèòå íà Àâàëîêà ùÿõà äà íàïóñ-
íàò êðåïîñòòà è äà îñòàíàò ñàìî ñòàðöèòå è ñòðàæàòà.
Çà Àáðàõàì ðàäîñòòà áåøå äâîéíà. Ñ íàñòúïâàíå íà Èçãðåâà òîé
ùåøå äà ñå îæåíè çà ñâîÿòà èçáðàííèöà.
Äîéäå ìèãúò è òðúáà÷èòå îò êðåïîñòíàòà ñòðàæà èçâåñòèõà ñ òúð-
æåñòâåíèÿ õèìí íà èçãðåâà, ÷å âðàòèòå ñå îòâàðÿò.
Îáèòàòåëèòå íà êðåïîñòòà íàïóñêàõà Óð. Ìèíàâàéêè ïðåç âðàòèòå
Õàðàïà, òå ñå îòïðàâÿõà íà èçòîê, êúäåòî âñåêè ãî î÷àêâàøå íîâ æèâîò,
ïúëåí ñ íåèçâåñòíîñòè. Çàïî÷âàøå äúëãî è ïðåäúëãî ïúòóâàíå äî íàñ-
òúïâàíå íà Çàëåçà, êîãàòî âðàòèòå íà êðåïîñòòà ùÿõà äà ñå çàòâîðÿò îò-
íîâî.
Çàïî÷âàøå Ìàíâàíòàðà - óñòàíîâÿâàíå íà Àçà è Âîëíîñòòà â
Òâúðäòà.
Àáðàõàì íàïóñíà êðåïîñòòà ñ ëþáèìàòà ñè ñúïðóãà Ñàðà. À Ñàðà
áåøå íàé-êðàñèâàòà áóëêà. Áÿëîòî ù áóëî ñå ðàçâÿâàøå è îñâåòÿâàøå âñè÷-
êî íàîêîëî. Çàòîâà åäíè ÿ íàðè÷àõà Ñàðàñâàòè - Ñàðà áÿëàòà, Ñàðà ñâåò-
ëàòà, à äðóãè Ñâåòàñâàðà - áÿëà âîäà, ñâåòëà âîäà.
Ñâåòëèíàòà íà Ñàðàñâàòè îáëèâàøå öÿëàòà êðåïîñò è òîâà áåøå Õà-
ëàä - íà÷àëî íà ïúòóâàíåòî - êðúãîâðàò ïî Âîëÿòà íà Çàêîíà, çàùîòî çâó-
êúò çà êðúãîâðàòà å Ë. Ñòðåìèòåëíîòî ïúòóâàíå-êðúãîâðàò - Õàëà, à
ñúñòîÿíèåòî íà ïúòíèêà ïðè ïúòóâàíåòî-êðúãîâðàò - Õàë.
Òàêà Àáðàõàì íàïóñíà Óð Õàëäåéñêè è ñòàíà Áðàõìà. Çàïî÷íà äå-
íÿò íà Áðàõìà.
Ïúòóâàõà ïðåç áåçêðàéíàòà ðàâíà ïóñòîø Ñàòâà è íå çàáåëÿçâàõà
íèùî, íîñåíè îò êðèëàòà íà ìëàäîñòòà, à Âîëíîñòòà ãè îòíåñå áúðçî è
53
íåóñåòíî äî ìÿñòîòî, íàðå÷åíî Õàðàí - êðàé íà îòèâàíåòî.
Òóê Áðàõìà ðàçïúíà ñâîÿòà ñàòðà - øàòðà, è çàæèâÿõà äâàìàòà ñúñ
Ñàðà.
Ìíîãî øàòðè áÿõà ðàçïúíàòè íàîêîëî è âñè÷êè ñå òðóäåõà íå-
óìîðíî îò ñóòðèí äî âå÷åð è ïîëåòî ïîñòåïåííî ñå ïðåâðúùàøå â
öâåòóùè ãðàäèíè.
Ìèíà âðåìå è Ñàðà ðîäè ñèí. Íàðåêîõà ãî Ñàìàð - Ñâåòëèÿò Àç.
Òîâà áå Ìàíó - ÷åòèðèöâåòíèÿò. Ïðåäè íåãî áÿõà ðîäåíè ñàìî ïðîñò-
ðàíñòâîòî è âðåìåòî.
Êà ãî ñúòâîðè îò Ñàðà, à Áðàõìà ãî îæèâè ñ äúõà ñè, çàùîòî Äè-
õàíèåòî íà Áðàõìà å Âîëÿòà íà Çàêîíà è äóõúò íà Âñè÷êîòî - äóøàòà
íà Óð.
Ñàðà áåøå äîáðà ñòîïàíêà è ñå ãðèæåøå ìíîãî çà ñâîèòå ãðàäè-
íè. À òå áÿõà íàé-õóáàâèòå â öÿëîòî ïîëå. Âñè÷êî â òÿõ áåøå ñâåæî è
öâåòîâåòå ñå ïðåëèâàõà îò âèîëåòîâî äî ÷åðâåíî. Íî íàé-÷óäíîòî áå-
øå, ÷å âèñÿõà, áåç äà ñå îïèðàò íèêúäå.
Òîâà áå äåëî íà âñåìîãúùèÿò Õèíäðà. Òîé ïîñòàâÿ âñÿêî íåùî
íà îïðåäåëåíîòî ìó ìÿñòî. Òîé äâèæè âñè÷êî è óñòàíîâÿâà âñè÷êî.
Òîé äúðæåøå ãðàäèíèòå íà Ñàðà.
Âñè÷êè çíàåõà çà òåçè ãðàäèíè. Âñè÷êè ñå âúçõèùàâàõà íà êðà-
ñîòàòà èì è ãè íàðè÷àõà Âèñÿùèòå ãðàäèíè íà Ñàìàðàìàòà - ìàéêà-
òà íà Ñàìàð.
Íà èçòîê îò Õàðàí áåøå öåíòðàëíàòà, íàé-ãîëÿìàòà êðåïîñò â
öÿëîòî ïîëå. Äîéäå âðåìå è òàì äà íàñòúïè Èçãðåâúò è äà ñå îòâîðÿò
âðàòèòå. Òðúáà÷èòå îò íîùíàòà ñòðàæà íà êðåïîñòòà èçñâèðèõà õèì-
íà íà èçãðåâà è âðàòèòå áàâíî ñå îòâîðèõà. Êðåïîñòòà ñòàíà Óð.
Îãðîìíà áåøå ðàäîñòòà çà íàïóñêàùèòå êðåïîñòòà. Òÿõíîòî ìîù-
íî Óðà ñå ðàçíåñå èç öÿëîòî ïîëå. À êîãàòî îò êðåïîñòòà èçëåçå Ñàãà-
ðà, ïî-ìëàäàòà ñåñòðà íà Ñàðà è çàáëåñòÿ ñúñ ñâîÿ õàë, êðåïîñòòà ñòà-
íà Ñóð.
Àëà çà ïî-ìàëêèòå êðåïîñòè è çà âñè÷êè îò øàòðèòå â ïîëåòî,
òîâà Óðà îò Ñóð áåøå Óðàãàí, çàùîòî Óðàãà - ìîùíè òàëàçè áÿëà âîäà
èçòè÷àõà îò Ñóð è çàëèâàõà ïîëåòî.
À Ñàãàðà, íîñåíà îò õàëà, ñå îòïðàâè êúì ãðàäèíèòå íà Ñàðà.
Ìëàäà, áóéíà è íåîáóçäàíà, îïèÿíåíà îò Âîëíîñòòà è ðàäîñòòà îò
Èçãðåâà, òÿ íå çíàåøå ìÿðà çà ñâîÿòà ñèëà è ìîù. Áúðçàøå äà ñå ñðåùíå
ñúñ ñåñòðà ñè Ñàðà.
Óðàãàíúò ïðîäúëæàâàøå è Ãà - áÿëàòà âîäà, ñòàíà òîëêîâà ìíîãî, ÷å
çàïî÷íà äà ñå ñúáèðà â îãðîìíî ìîðå, êîåòî èçïúëâàøå ïîëåòî îêîëî
êðåïîñòèòå. Òîâà áåøå Ãàí - Áÿëîòî ìîðå, à çâóêúò çà âîäèòå å Ã.
Ñàãàðà áúðçàøå, à äúëãèòå ù êîñè äîêîñâàõà ïîâúðõíîñòòà íà
ìîðåòî è ñëåä íåÿ ñå ïîíåñîõà äâå îãðîìíè ïúëíîâîäíè áåëè ðåêè -
54
Ãàíãà è Äæàìàíà.
Ñàðà çíàåøå êàêâî î÷àêâà Óð è ãðàäèíèòå, àêî òå âðúõëåòÿò âúð-
õó òÿõ ñ öÿëàòà ñè ìîù. Çàòîâà ðàçïðîñòðÿ ñâåòëèòå ñè êîñè è ïîâè Óð
ñ óðàãàí - þðãàí. Êîãàòî ïîðîÿò âðúõëåòÿ, êîñèòå íà Ñàðà óêðîòèõà
âîäèòå è Ãàíãà è Äæàìàíà ïîòåêîõà ïîêðàé ãðàäèíèòå òèõè è ñïî-
êîéíè.
Íî Ñàðà íå óñïÿ äà ïîêðèå íàâñÿêúäå è òàì, êúäåòî ñå èçñèïà ïîðî-
ÿò, âñè÷êî ñå ïðåâúðíà â ïÿñúê. Êóïèùà ãîðåù ïÿñúê, êîéòî æàðêèÿò
âÿòúð ùå ðàçíàñÿ íàñàì-íàòàì ïðåç ãîäèíèòå. Çàòîâà íà ñåâåð è íà þã
ïðåç ãðàäèíèòå ìèíàâàò äâà ïîÿñà ñ ïóñòè ìåñòà, íàé-ãîëåìèòå îò êîèòî
ñà Ñàõàðà è Êàëàõàðà.
Ñðåùíàõà ñå Ñàðà è Ñàãàðà, ïîãîâîðèõà ñè, ïîðàäâàõà ñå åäíà íà
äðóãà è ñå ðàçäåëèõà. Íà òðúãâàíå Ñàãàðà êàçà: Áÿëàòà âîäà îò Ãàí, êî-
ÿòî å îêîëî Óð, äà áúäå òâîÿ. Òàêà òàçè ÷àñò îò Ãàí, êîÿòî áåøå îêîëî Óð,
ñòàíà Ãóí è ñëåäâàøå Ñàðà ïî ïúòÿ ù êúì êðåïîñòòà. Òóê â Ñàòâà ñå
íàðè÷à Ñàòâà Ãóí.
Äîéäå âðåìå äà ïðèáåðàò ðåêîëòàòà îò ñâîèòå ãðàäèíè è äà ïîåìàò
îáðàòíèÿ ïúò êúì Óð. Êîãàòî âñè÷êè áÿõà ãîòîâè Áðàõà êàçà: Îò äíåñ
òîâà ìÿñòî äà ñå íàðè÷à è Ñàðà, à ïúòÿò ïðåç Ñàòâà, Ñàðàí - ñâåòúë. Ìÿñ-
òîòî, êúäåòî áåøå ðàçïúíàòà øàòðàòà ìè, Ñàõàí - ñïèðêà íà ñâåòëèíàòà.
Äúëãî ïúòóâàõà ïðåç áÿëàòà âîäà è ñòèãíàõà â Ñòðàíäæà. Áðàõà
ðàçïúíà îòíîâî øàòðàòà ñè è çàæèâÿõà äâàìàòà ñúñ Ñàðà.
È òóê ïîëåòî ñêîðî ñå ïðåâúðíà â öâåòóùè ãðàäèíè, çàùîòî âî-
äàòà íà Ãóí ñëåäâàøå Ñàðà. Òóê òÿ ñå íàðè÷à Ñòðàíäæà Ãóí.
Ìèíà âðåìå è Ñàðà ðîäè äúùåðÿ. Íàðåêîõà ÿ Âàðà. Òÿ ðàñòåøå
áúðçî è åäèí äåí ïðîõîäè, à Áðàõà íàðå÷å ìÿñòîòî íà ïúðâàòà ù ñòúï-
êà Âàðâàðà.
Êîãàòî ïîðàñíà Âàðà ñòàíà ìíîãî êðàñèâà äåâîéêà. Íî íàé-êðàñèâè
áÿõà î÷èòå ù - íàé-êðàñèâèòå ñèíè î÷è. Çàòîâà âñè÷êè ÿ îáè÷àõà è ÿ íàðè-
÷àõà Íèëàâàðà - ñèíÿ âîäà. È êàêòî ñå ñëó÷âà ñ âñè÷êè äåâîéêè, Âàðà ñå
âëþáè è íå ñëåä äúëãî ñå îìúæè çà Äðàâà - ìàëêèÿò áðàò íà Õèíäðà è
Ðóäðà.
Íà ñâàòáåíîòî òúðæåñòâî Âàðà ïîëó÷è ïîäàðúê îò ìàéêà ñè áÿëàòà
âîäà íà Ãóí, êîÿòî å â Ñòðàíäæà, à Áðàõà êàçà: Áÿëàòà âîäà íà Ãóí, êîÿòî
å â Ñòðàíäæà, äà ñòàíå ñèíÿ è äà ñå íàðè÷à Íèë.
Äðàâà ïîëó÷è îò áðàòÿòà ñè âðåòåíîòî Ìàíäàðà, à îò Çàêîíà ïðàâî-
òî ñ íåãî äà äàðÿâà - äà äàâà è äà âçåìà Âîëíîñòòà íà Àçà.
Ñëåä ñâàòáàòà Âàðà è Äðàâà ðàçïúíàõà ñâîÿ ñàòðà â ìÿñòîòî Âàðâà-
ðà è çàæèâÿõà òàì.
Áÿëàòà âîäà íà Ãóí, êîÿòî áåøå â Ñòðàíäæà, ïîñèíÿ è çàïî÷íà äà ñå
âòè÷à êúì Âàðâàðà. Ñòàâàøå âñå ïîâå÷å è ïîâå÷å è Äðàâà çàâúðòÿ Ìàí-
äàðà. Òàêà ñå îáðàçóâà âîäîâúðòåæúò Âàðâàðà è âñè÷êè ìèíàâàùè ïðåç
55
Ñòðàíäæà áèâàõà óâëè÷àíè îò íåãî è äîâåæäàíè ïðè Äðàâà, çà äà èì ñå
îòíåìå èëè äàäå.
Ïúëíîâîäíèÿò Íèë ïîòå÷å êúì Ñðåäèçåìíî ìîðå. Âîäèòå ìó çàëÿ-
õà öÿëîòî ïîëå è ñòèãíàõà äî êðåïîñòíèòå ñòåíè è ùÿõà äà çàëåÿò Óð. À
òàì, âðàòèòå áÿõà îùå îòâîðåíè è èçëèçàùèòå, âèêàéêè Óðà, ñå ãìóðâàõà
âúâ âîäèòå, à ñëåä òÿõ èäâàõà îùå è îùå è òàêà îáðàçóâàõà îêîëî êðåïîñ-
òíèòå ñòåíè îãíåí âàë.
Âåëèêà áåøå òàçè áèòêà. Áèòêà ìåæäó Îãúíÿ è Âîäàòà, êîÿòî ïðî-
äúëæè òîëêîâà äúëãî, ÷å Îãúíÿò îòñëàáíà, à Âîäàòà ñå âòâúðäè è ìåæäó
òÿõ ñå îáðàçóâà Òâúðäòà. Òîâà áåøå ÊàÌàí.
Ñëåä òîâà âñè÷êè ñå ïðèãîòâèõà çà ïúò. Òðÿáâàøå äà ïðîäúëæàò
êúì Óð.
Ïðåäè äà òðúãíàò Áðàõà êàçà: Îò äíåñ òîâà ìÿñòî äà ñå íàðè÷à è
Âàðà, à ïúòÿò ïðåç Ñòðàíäæà Âàðàí - âîëåí. Ìÿñòîòî, êúäåòî áåøå ðàç-
ïúíàòà øàòðàòà ìè, Âàõàí - ñïèðêà íà âîäàòà.
Äúëãî ïúòóâàõà ïðåç ñèíÿòà âîäà è ñòèãíàõà Òàìà. Òîâà áåøå Êà-
ìàí. Áðàõà îòíîâî ðàçïúíà øàòðàòà ñè è çàæèâÿõà äâàìàòà ñúñ Ñàðà.
È òóê, êàêòî íàâñÿêúäå êúäåòî áÿõà, ïîëåòî ñå ïðåâúðíà â öâåòóùè
ãðàäèíè, çàùîòî è òóê äîñòèãàøå âîäàòà íà Ãóí, êîÿòî âå÷å ñå íàðè÷àøå
Òàìà Ãóí.
Ñàðà âñå îùå áåøå áÿëà è ñâåòëà è âñå îùå ÿ íàðè÷àõà Ñàðàñâàòè, à
ãîëÿìàòà ù ãðàäèíà íàðè÷àõà íàïðàâî Ñàðàñâàòè. Íî âðåìåòî ìèíàâàøå
è Ñàðà îñòàðÿ ñúâñåì è óìðÿ. Íÿìàøå âå÷å êîé äà ñå ãðèæè çà ãðàäèíàòà
ù è òÿ èçñúõíà è ñå ïðåâúðíà â ïóñòèíÿ.
Áðàõà îñòàíà ñàì è ñå ïðèãîòâè äà ïðîäúëæè ïúòóâàíåòî ñè äî Óð.
Ïðåäè äà òðúãíå òîé êàçà: Îò äíåñ òîâà ìÿñòî äà ñå íàðè÷à è Òàðà, à
ïúòÿò ïðåç Òàìà, Òàðàí - òâúðä. Ìÿñòîòî, êúäåòî áåøå ðàçïúíàòà øàòðà-
òà ìè, Òàõàí - ñïèðêà íà òâúðäòà, à ïóñòèíÿòà, êúäåòî áåøå ãðàäèíàòà
Ñàðàñâàòè, äà ñå íàðè÷à Òàð.
Äúëãî òúðñè Áðàõà ïúòÿ êúì Óð. Íàáëèæàâàøå Çàëåçúò è òðÿáâàøå
äà ñå ïðèáåðå â êðåïîñòòà. Íî íàêúäåòî è äà òðúãíåøå âñå åäíî è ñúùî -
êàìúíè, êàìúíè, ÷åðíè êàìúíè. Íÿìàøå íèòî ïúò, íèòî ïúòåêà.
Åäèí äåí, âúðâåéêè íà çàïàä, êàòî ïðåâàëè íåâèñîê õúëì âèäÿ Óð.
Áåøå æàëêà ðàçâàëèíà. Ïîðóòåíè, îáãîðåëè îò îãúíÿ è çàñèïâàíè îò ïî-
ðîÿ, êðåïîñòíèòå ù ñòåíè åäâà ñå ðàçëè÷àâàõà îò êàíàðèòå íàîêîëî. Çàòî-
âà Áðà ÿ íàðå÷å Óãàð. Âëåçå âúòðå è ñå îòïðàâè êúì Òàð Òàð. Îñíîâèòå íà
êóëàòà îùå ñòîÿõà, íî âñè÷êî áåøå âå÷å ñâúðøèëî.
Òîãàâà Ðà îòâîðè øèðîêî âðàòèòå è Á - ìèñúëòà ìèãîì îòëåòÿ è ñå
ñïðÿ â Áÿëîòî ìîðå Ãàí. Òàì Ðà îáúðíà âðàòèòå è ãè îòâîðè øèðîêî íà-
âúòðå. È ñòàíà êðåïîñòòà Ðó. Âå÷å íèêîé íå ìîæåøå äà èçëèçà, à ñàìî äà
âëèçà. Çàòîâà ñå ãðèæåøå Ðóäðà. Òîé ðóøåøå êàíàðèòå è ïðåñóøàâàøå
âîäèòå. Ñìèëàøå Âñè÷êî è ìó ñëàãàøå êðàé. Ñàìî òàêà òî ìîæåøå äà
56
ìèíå ïðåç âðàòèòå Ðó è äà ñòàíå Íèùî.
Ðóäðà èìàøå ïîìîùíèöè - Ìàðóòèòå, Ïðåäâîæäàíè îò Ìàðà, ïî
÷èÿòî çàïîâåä Ðó îòâàðÿ âðàòèòå è Àçúò íàïóñêà òÿëîòî. Òîâà å ñìàðò
- ñìúðò - èçòðèâàíå íà ïàìåòòà.
À Ðàçóìúò - Á ñïåøå äúëáîêî â ñðåäàòà íà êðåïîñòòà. Âñè÷êî
êàòî âëåçåøå âúòðå è òî çàñïèâàøå è ñòàâàøå Àâà - íåâîëíî, áåç âîëÿ.
À âúòðå áå ìðàê, ñòóä è òèøèíà.
Ñàìî âå÷íèÿò Ð ñòîåøå áóäåí è áåçäååí. Î÷àêâàøå ìèãà, êîãàòî
ëú÷úò Ê ùå ïðîíèêíå â êðåïîñòòà è äâàìàòà ùå ñòàíàò ÊàÐà - òâîðÿ-
ùîòî íà÷àëî è âñè÷êî ùå çàïî÷íå îòíà÷àëî.
57
-5-
Êà ïðîíèêíà â Ìàëêîòî. Òàì ÿ ïîñðåùíà Ðà è äâàìàòà îáðàçóâà-
õà ÊàÐà - òâîðÿùîòî íà÷àëî. Çàïî÷íà ñúòâîðåíèåòî, à ñ íåãî è Êàë -
êðúãîâðàòúò íà Êà. Èçëèçàíåòî è îòèâàíåòî å Êàëà, à âðúùàíåòî è
âëèçàíåòî Êàëè.
Ñëåä Èçãðåâà âñåìîãúùèÿò Õèíäðà íàñòðîè Íåáåñíàòà àðôà.
Åäèíñòâåí òîé ìîæå äà îïúíå áåçáðîéíèòå ù ñòðóíè, ñòèãàùè îò Óð
äî Óðàí. Ñ òàçè àðôà ÊàÐà ùå ñúòâîðè Âñè÷êîòî.
Çàïî÷íà Ãàíäõàðâà - ïðåòâîðÿâàíå íà Ãàí ïî Âîëÿòà íà Çàêî-
íà ñ ïîìîùòà íà Ðà è ïðîìÿíà íà Âîëíîñòòà. Çàïî÷íà íåáåñíàòà
ìóçèêà.
Çà âñÿêî íåùî îò Âñè÷êîòî èìà õèìí. Êà çíàå, à Ðà ìîæå è êîãà-
òî ìó äîéäå âðåìåòî òå èçñâèðâàò õèìíà çà íåùîòî è òî ñå ïðîÿâÿâà
íà îïðåäåëåíîòî ìó ìÿñòî â Îìàÿ.
Ïúðâà áå Ñâåòëèíàòà. Òÿ å Åäíî, íî òîâà Åäíî å Äâå, çàùîòî
âúòðå å Ìàëêîòî, à âúí Ãîëÿìîòî.
Îò Ñâåòëèíàòà ÊàÐà ùå ñúòâîðè Âñè÷êîòî è çàòîâà âñÿêî íåùî
èìà ñâîå ïðîñòðàíñòâî - ñâîé ïúò è ñâîå âðåìå - ñâîå ïúòóâàíå. Çàùî-
òî îñâåí ïúòÿ è ïúòóâàíåòî íÿìà íèùî äðóãî. Äðóãîòî å Îìàÿ.
Êà ñëåäâàøå îáùèÿ ðèòúì íà ïúòóâàíå, ïî îáùèÿ ïúò. Åäíî íåéíî
ñëèçàíå è èçêà÷âàíå å Êàëïà - ìàëúê êðúãîâðàò. Òàêà ñå ðåäóâàò Êàë-
ïà ñëåä Êàëïà, äîêàòî Êà îòíîâî âëåçå â Ìàëêîòî.
***
Èçãðåâúò íàñòúïè è â êðåïîñòòà Ñóð. Çàïî÷íà íåéíîòî âðåìå, à òÿ å
ãëàâíàòà êðåïîñò â öÿëîòî ïîëå è âñè÷êè ñà ù ïîä÷èíåíè.
Óïðàâèòåë íà Ñóð áå Êàëèíäà. È òîé êàòî âñåêè âëàäåòåë å õèòúð è
êîâàðåí äâóëè÷íèê, ãîòîâ íà âñè÷êî, çà äà çàäîâîëè âëàñòîëþáèåòî ñè è
äà ñè îñèãóðè áëÿñúê è îõîëñòâî. Àëà ïðåä ïîäàíèöèòå ñè òðÿáâàøå äà
ñå ïðåäñòàâÿ çà ìúäúð è ñïðàâåäëèâ âëàäåòåë, êîéòî ñå ãðèæè çà òÿõ êàòî
ðîäåí áàùà.
Òîé ðàçïðåäåëÿøå âñè÷êè áëàãà è ãè ðàçïðåäåëÿøå ñïðàâåä-
ëèâî - ïî ðàâíî. Ïîëîâèíàòà çà ñåáå ñè, ïîëîâèíàòà çà âñè÷êè îñ-
òàíàëè.
Êàêòî å ðåäíî çà âåëèê âëàäåòåë, Êàëèíäà ðàçïîëàãàøå ñ ïðîñòðàí-
58
ñòâîòî è âðåìåòî. Àëà çà ïîäàíèöèòå ìó íå ïîäîáàâà äà ïîëó÷àâàò òàêè-
âà âèñøè áëàãà. Çàòîâà èì äàâàøå ïðîñòðàíñòâî è âðåìå â ïî-íèñøà ôîð-
ìà. Îò äâå ïðàâåøå òðè. Îò ïðîñòðàíñòâîòî è âðåìåòî òîé ïðàâåøå ñâåò-
ëèíà, òîïëèíà è çâóê. Òÿõ ðàçäàâàøå íà ïîäàíèöèòå ñè. Íî è òÿõíîòî
ðàçäàâàøå ñïîðåä çàñëóãèòå èì êúì íåãî. Âçåìàøå îò åäíèòå è äàâàøå
íà äðóãèòå. Òåçè, êîèòî ìó ñëóæåõà âÿðíî è ãî âúçõâàëÿâàõà, ïîëó÷àâàõà
ïîâå÷å è áëàãîäåíñòâàõà, à îñòàíàëèòå èçíåìîãâàõà â íèùåòà.
Êîãàòî Õèíäðà íàó÷è çà òîâà, êàçà íà Êàëèíäà: Âñè÷êè, îò Ìàëêî-
òî äî Ãîëÿìîòî, ñà ïîäâëàñòíè íà Çàêîíà. Ñàìî òè âúðøèø ñâîåâîëèÿ.
Çàòîâà íàïèøè çàêîí, íà êîéòî äà ñå ïîä÷èíÿâàò âñè÷êè â ïîëåòî, âêëþ-
÷èòåëíî è òè. Íèêîé äà íå ìîæå äà ãî íàðóøàâà. À çà äà íå ãëåäàø ñàìî
êúì åäíè è äà çàãúðáâàø äðóãè, âñè÷êè ùå ñå âúðòèòå îêîëî ñåáå ñè, à òå
ùå îáèêàëÿò îêîëî òåá.
Äà áúäå âîëÿòà òè, Âñåìîãúùè - îòâúðíà Êàëèíäà è ñå ïîêëîíè
íèñêî, íèñêî, ÷àê äî çåìÿòà è íèêîé íå âèäÿ ëóêàâàòà ìó óñìèâêà.
Ñëåä âðåìå èç öÿëîòî ïîëå òðúãíàõà âåñòîíîñöè è èçâåñòÿâàõà íà
âñè÷êè, ÷å ìèëîñòèâèÿò è äîáðîäåòåëåí Êàëèíäà äàðÿâà ïîäàíèöèòå ñè
ñúñ çàêîí çà ðàçïðåäåëÿíå íà áëàãàòà, êîéòî íèêîé íå ùå ìîæå äà íàðó-
øè. Äîðè è ñàìèÿò òîé.
À â çàêîíà ïèøåøå:
1. Áëàãàòà íà Ñóð äà íå ñå ðàçäàâàò îò ðúêà â ðúêà, çàùîòî ðúöåòå ñà
îòâîðåíè çà âçåìàíå è ñâèòè çà äàâàíå. Çàòîâà áëàãàòà äà ëåòÿò îò Ñóð äî
âñè÷êè â ïîëåòî.
2. Ïðîñòðàíñòâîòî è âðåìåòî, êîèòî ïîëó÷èòå çà åäíà îáèêîëêà îêî-
ëî ìåí, äà å âèíàãè åäíàêâî - êîëêîòî å ïðåëåòÿëî äî âàñ è äà ñå íàðè÷à
Ëåòî.
3. Ïîëåòî äà ñå ðàçäåëè íà äâàíàäåñåò ÷àñòè è âñè÷êè ïîðåä äà çàñ-
òàâàò ïðåä ëèöåòî ìè, çà äà ïîëó÷àò ñâîåòî.
4. Ïîëó÷åíîòî äà å çà òðèäåñåò âàøè çàâúðòàíèÿ è ìàëêî îòãîðå.
Òîâà å çà êðåïîñòèòå, à çà âñè÷êè îò äîëíèÿ ñâÿò:
5. Åäíî çàâúðòàíå íà êðåïîñòòà äà ñå íàðè÷à Äåíîíîùèå.
6. Äåíîíîùèåòî äà ñå ðàçäåëè íà äâå - Äåí è Íîù.
7. Äåíÿò è Íîùòà äà ñå ðàçäåëÿò íà ïî äâàíàäåñåò ðàâíè ÷àñòè,
êîèòî äà ñå íàðè÷àò ÷àñîâå. È âñåêè äà çàñòàâà ñïîðåä ÷àñà íà ìÿñòîòî ñè
ïðåä ëèöåòî ìè, çà äà ïîëó÷è ñâîåòî.
Òîâà å çàêîíúò - äàðúò íà Êàëèíäà, êîéòî íàðåêîõà Êàëåíäàð è
íèêîé âå÷å íå ãî íàðóøàâà. Îò áëàãîäàðíîñò íàðåêîõà äåíîíîùèåòî
ñ íàé-äúëãàòà íîù è íàé-êðàòêèÿ äåí, Êàëèíäà - Êîëåäà è ãî ïðàçíó-
âàò â íåãîâà ÷åñò.
À êàëåíäàðà íà Ñàòâà ïîñëåäíèòå íàðåêîõà Çîäèàê. Åòî ãî:
59
Çîäèÿ íà÷àëî âðúõ êðàé áðîé íà äíèòå
1. Ñòðåëåö 7.12 22.12 6.1 31

2. Êîçèðîã 7.1 22.1 6.2 31
3. Âîäîëåé 7.2 21.2 6.3 28/29
4. Ðèáè 7.3 22.3 6.4 31
5. Îâåí 7.4 22.4 6.5 30
6. Òåëåö 7.5 22.5 6.6 31
7. Áëèçíàöè 7.6 22.6 6.7 30
8. Ðàê 7.7 22.6 6.8 31
9. Ëúâ 7.8 22.8 6.9 31
10. Äåâà 7.9 22.9 6.10 30
11. Âåçíè 7.10 22.10 6.11 31
12. Ñêîðïèîí 7.11 22.11 6.12 30
365/366
Ïðîëåò 7.2 22.3 6.5 89/90

Ëÿòî 7.5 22.6 6.8 92
Åñåí 7.8 22.9 6.11 92
Çèìà 7.11 22.12 6.2 92
365/366
Êîëåäà 22.12
60
-6-
Ñëåä ïëàäíå Êà çàïî÷íà äà ñúòâîðÿâà ïîñëåäíèÿ îò âñè÷êè ñúò-
âîðåíè - íàé-ñúâúðøåíîòî ñè òâîðåíèå.
Çà äà æèâåå, òî òðÿáâà äà ñå õðàíè, çàòîâà Êà íàïðàâè ïúðâî êî-
ðåìà è âñè÷êè êîðåìíè îðãàíè. Ïîäðåäè ãè âíèìàòåëíî â êîðåìà è ãè
ñâúðçà ñ òúíêà îáùà ìðåæà. À ñëúíöåòî çàëÿçâàøå íà õîðèçîíòà, îã-
ðîìíî, àëåíî-÷åðâåíî è Êà âçå ñíîï îò ïîñëåäíèòå ìó ëú÷è è ãè ïóñ-
íà äà òåêàò â ìðåæàòà. Êúì òÿõ ïðèáàâè ÷àñò îò ñåáå ñè è ÷àñò îò
Âîëíîñòòà. Òîãàâà Ðà îòâîðè âðàòàòà è æèâîòúò ïîòå÷å â ìðåæàòà.
Òîâà å Êàðâ - êðúâ.
Öâåòúò íà êðúâòà å îò ÷åðâåíîòî ñëúíöå. Îòâúí êîðåìúò ñúùî
ñòàíà ÷åðâåí, à äúëãèÿò ïúò íà õðàíàòà ïðåç êîðåìà å ÷åðâà.
Ïî âîëÿòà íà Çàêîíà êîðåìúò ñå ïðîÿâè. Êðúâòà çàïî÷íà ñâîåòî
âå÷íî âúòðåøíî äâèæåíèå è êîðåìúò, ïðèäîáèë âîëíîñò, çàïî÷íà äà
ñå äâèæè. Òîâà å äæèâà - æèâîò.
Æèâåé, õðàíè ñå è ñúçäàâàé ïîòîìñòâî - êàçà Êà è ïóñíà êîðå-
ìà äà èçïúëíè çàðúêàòà ù.
Îæèâÿë, òîé çàïî÷íà ëàêîìî äà ñå õðàíè è èçÿäå âñè÷êî, äî êî-
åòî äîñòèãàøå. Ñêîðî âå÷å íÿìàøå êðàé íåãî íèùî çà ÿäåíå, ñàìî
ñîáñòâåíèòå ìó ìðúñîòèè. Ñëåä êàòî ñå ïîÿâè è ïîòîìñòâîòî ìó, Êà
ðå÷å: Ùå òè íàïðàâÿ êðàêà, çà äà ñè òúðñèø õðàíà è äà íå ñòîèø â
íå÷èñòîòèèòå ñè. À ïúðâîòî òè ïîòîìñòâî ùå ñêðèÿ îò ëèöåòî íà çå-
ìÿòà, ïîíåæå íå å äîñòîéíî çà ëèêà ù. Â ïðúñòòà ùå ñå ðàæäàò, â ïðúñ-
òòà ùå æèâåÿò, ñ ïðúñò ùå ñå õðàíÿò è òàì ùå óìèðàò. À êîãàòî çàâàëè
äúæä, ùå èçëèçàò îò çåìÿòà, çà äà ñå èçìèÿò. Ïîñëåäíèòå ùå ãè íàðè÷àò
÷åðâåè.
Êîãàòî Êà íàïðàâè êðàêàòà íà êîðåìà, áåøå âå÷å ïîëóíîù è íÿ-
ìàøå íèêàêâà ñâåòëèíà. Çàòîâà îñòàíàõà ÷åðíè êàòî ìðàêà.
Îùå ùîì ïðîõîäèõà, òå ñå ùóðàõà íàñàì-íàòàì, áåç äà ñå èíòå-
ðåñóâàò îò ãëàäà íà êîðåìà è òîé åäâà ñìîãâàøå ïúòüîì äà ïîõàïíå
íåùî. Íå ñïèðàõà äâà ïúòè íà åäíî ìÿñòî è íå çíàåõà êúäå îòèâàò.
Çàòîâà Êà ðå÷å: Ïîíåæå íå çíàåòå íàêúäå âúðâèòå è êúäå îòèâàòå,
ïîòîìñòâîòî âè ùå ñå ñêèòà âå÷íî ïî çåìÿòà è íå ùå èìà ñâîé äîì.
Ïîñëåäíèòå ùå ãè íàðè÷àò ÷åðãàðè.
À íà òåá - êàçà Êà íà êîðåìà - ùå äàì äðóãî ïîòîìñòâî. È òî ùå å
61
ëàêîìî è íåíàñèòíî êàòî òåá, àëà íå ùå ìîæå äà âçåìà çà ñåáå ñè ïîâå-
÷å îò ìÿðêàòà, êîÿòî ùå ìó ïîñòàâÿ. Èçëèøíîòî ùå äàâà íà öÿëîòî
òÿëî.
Ïîíåæå êîðåìúò ñúâñåì èçãëàäíÿ, Êà çàïî÷íà äà ïðàâè ãúðäèòå
è ðúöåòå, çà äà ìîæå ñ òðóä äà ñè èçêàðâà ïðåõðàíàòà. Â ãúðäèòå ïîñ-
òàâè ñúðöåòî, à â íåãî æèâîòà íà öÿëîòî òÿëî.
Áåøå âå÷å óòðî. Ñëúíöåòî èçãðÿâàøå çëàòèñòî-æúëòî è òúðæåñò-
âåíî. Çàòîâà ãúðäèòå è ðúöåòå ñòàíàõà æúëòè. Ðúöåòå âåäíàãà ñå çàõ-
âàíàõà çà ðàáîòà, à ñúðöåòî äà ïîääúðæà è ðàçïðåäåëÿ æèâîòà.
Âúðõó êðàêàòà áåøå òåæåñòòà íà öÿëîòî òÿëî. Òå ãî íîñåõà áåçñ-
ïèðíî â ðàçëè÷íè ïîñîêè è ïîíàñÿõà ðàíèòå îò îñòðèòå êàìúíè. Êî-
ðåìúò áåøå âñå òàêà ëàêîì è íåíàñèòåí, àëà íå ïîëó÷àâàøå êîëêîòî
èñêà. Ðúöåòå ðàáîòåõà, íî íå êîëêîòî òðÿáâà. ×åñòî ïî÷èâàõà è îñòà-
âÿõà ïîâå÷å õðàíà çà ñåáå ñè. Ñúðöåòî, êàòî íå ïîëó÷àâàøå äîñòàòú÷-
íî êðúâ, çà äà ïîääúðæà æèâîòà íà òÿëîòî è òî îñòàâÿøå ïîâå÷êî çà
ñåáå ñè, êàòî ñå õâàëåøå: Àç ñúì íàé-âàæíîòî!. È òÿëîòî çàïî÷íà äà
ëèíåå. Çàòîâà Êà êàçà: Âàøèòå ïîòîìöè, ðúöå, ùå ðàáîòÿò íåïðåêúñ-
íàòî, çà äà õðàíÿò öÿëîòî òÿëî, íî íå ùå ïîçíàâàò âêóñà íà õðàíàòà,
çàùîòî ùå ÿ äàâàò äðóãèìó. Ñúäáàòà âè å òðóä. Âèå ùå èçãðàæäàòå,
âèå ùå ðóøèòå. Êîãàòî òÿëîòî å åäèííî, òðóäúò âè ùå å ðàäîñò, à êîãà-
òî íå å, ùå å íàêàçàíèå. À íà ñúðöåòî êàçà: Âñè÷êàòà êðúâ ùå ìèíà-
âà ïðåç òåá è ùå ÿ ðàçïðåäåëÿø ïî öÿëîòî òÿëî, àëà íå ùå ìîæåøå äà
îñòàâÿø çà ñåáå ñè. Ùå áúäåø ñêðèòî â ãúðäèòå è íèêîé íå ùå òå
âèæäà. Ñàìî êîéòî äîïðå óõî äî ãúðäèòå, ùå ÷óâà ãëàñà òè: Òóê ñúì,
òóê ñúì, òóê ñúì.
Òâîèòå ïîòîìöè, çàåäíî ñ òåçè íà ðúöåòå, ùå ðàçïðåäåëÿò áëàãà-
òà íà æèâîòà, çà äà å çäðàâî öÿëîòî òÿëî. À çà äà íå çàïî÷íåòå îòíîâî
äà âçåìàòå çà ñåáå ñè ïîâå÷å îòêîëêîòî âè å íóæíî è òÿëîòî äà áîëåäó-
âà, íàä âàñ ùå å ãëàâàòà. Âèå, òðèìàòà ñòå òðóï, çàùîòî ñòå âðåìåííè
è òëåííè. Òîâà, êîåòî å âå÷íî, ùå áúäå â ãëàâàòà.
È Êà ñúòâîðè ãëàâàòà. Äàäå ù ñåòèâà, çà äà âèæäà íàñòîÿùåòî.
Äàäå ù ïàìåò, çà äà ïîìíè ìèíàëîòî. Äàäå ù è ðàçóì, çà äà ïðåäâèæäà
áúäåùåòî. Íà íåÿ äà ñå ïîä÷èíÿâà öÿëîòî òÿëî è ñúðöåòî. Òÿ äà å îò-
ãîâîðíà çà âñè÷êî.
Áåøå âå÷å ïëàäíå. Ñëúíöåòî ñòîåøå â çåíèòà ñè áÿëî è íåâèäè-
ìî. Çàòîâà ãëàâàòà ñòàíà áÿëà, à ïàìåòòà è ðàçóìà íåâèäèìè.
Òàêà Àçúò áå óñòàíîâåí îêîëî êðåïîñòòà. Òîâà áåøå Ìàíó - ÷åòè-
ðèöâåòíèÿò.
***
Ìàíó áå ñàì. Íàîêîëî íÿìàøå íèêîé, êîéòî äà ïðèëè÷à íà íåãî.
Åäèíñòâåíî ñîáñòâåíàòà ìó ñÿíêà, êîÿòî ëåæåøå â êðàêàòà ìó è ãî
62
ñëåäâàøå ïîêîðíî íàâñÿêúäå. Òÿ íå ñå îòäåëÿøå îò íåãî íèòî çà ìèã è
òîé ñâèêíà ñ íåÿ è ñèëíî æåëàåøå òÿ äà ñå èçïðàâè è äà òðúãíàò çàåä-
íî. Æåëàíèåòî ìó ðàñòåøå è ñå ïðåâúðíà â ìúêà. Ïðåñòàíà äà ñå õðà-
íè è òÿëîòî ìó èçáëåäíÿ è ñòàíà ïðîçðà÷íî, äîêàòî íàêðàÿ òîé è ñÿí-
êàòà ìó åäâà ñå çàáåëÿçâàõà.
Òîãàâà Êà ñúáðà ñíîï ñëúí÷åâè ëú÷è. Íàïðàâè îò òÿõ åäèí è ãî
èçïðàòè âúðõó Ìàíó.
Êðàêàòà ìó âåäíàãà ïî÷åðíÿõà, íî ïðîïóñíàõà áÿëàòà ñâåòëèíà è
êðàêàòà íà ñÿíêàòà ñòàíàõà áåëè. Êîðåìúò ìó ïî÷åðâåíÿ, íî ïðîïóñíà
æúëòèÿ öâÿò è êîðåìà íà ñÿíêàòà ñòàíà æúëò. Ãúðäèòå íà Ìàíó ñúáðà-
õà æúëòèÿ öâÿò, à ÷åðâåíèÿ ïðîïóñíàõà è ãúðäèòå íà ñÿíêàòà ïî÷åðâå-
íÿõà. Îòíîâî ãðåéíà áÿëàòà ãëàâà íà Ìàíó. Òÿ íå ïðîïóñíà íèêàêâà
ñâåòëèíà è ãëàâàòà íà ñÿíêàòà îñòàíà ÷åðíà, à òîé ãëåäàøå ðàäîñòåí
÷åðíîòî ù ëèöå, ñ êîåòî áåøå ñâèêíàë è êîåòî òàêà ñèëíî æåëàåøå.
Ìàíó ñè âúðíà ïðåäèøíèÿ îáðàç, à ÷åðíàòà ìó ñÿíêà âñå òàêà
ëåæåøå íà çåìÿòà, àëà îò íåÿ ñå èçïðàâè äðóãàòà, ÷åòèðèöâåòíàòà è ñå
îáâè îêîëî íåãî â íåæíà ïðåãðúäêà. Òîé ñúùî ÿ ïðåãúðíà è ñå ñúåäè-
íèõà çàâèíàãè. Íå áåøå âå÷å ñàì è òÿ íå áåøå âå÷å ñÿíêà.
Ìàíó íàðå÷å íåæíàòà ïðåãðúäêà îêîëî ñåáå ñè Äóøà, çàùîòî áå-
øå äúùåðÿ íà Äóõà è ñåñòðà íà äðóãèòå äóøè.
Îò òîãàâà Ìàíó ïîçíà ðàäîñòòà è òúãàòà, ùàñòèåòî è ìúêàòà, áåç-
ïîêîéñòâîòî è íàäåæäàòà. Íå çíàåøå êàêâî ñòàâà ñ äðóãèòå äóøè, íî
÷óâñòâàøå ÷ðåç äóøàòà ñè. Êîãàòî òå ñòðàäàò è òîé ñòðàäàøå. Êîãàòî
ñå ðàäâàò è òîé ñå ðàäâàøå è çíàåøå, ÷å òîâà å îò äóøàòà ìó.
Äúëãî æèâÿõà äâàìà ñ áåëîíîãàòà â ðàäîñòè è ñêúðáè. Íàðîäèõà
ñè ìíîãî äåöà. È äåöàòà èì èìàõà ñâîè äåöà. Òàêà ìèíàõà ïîêîëåíèå
ñëåä ïîêîëåíèå è ñå ðàæäàõà âå÷å õîðà Ìàíóøè - ñ òåëà. Õîðà åäíîö-
âåòíè, êîèòî íå âèæäàõà äóøèòå ñè, íå çíàåõà çà òÿõ è íå ãè ïîçíàâà-
õà. Çàòîâà íå çíàåõà çàùî åäíè õîðà ñà ëîøè, à äðóãè äîáðè. Çàùî èìà
áåëè õîðà ñ ÷åðíè ìèñëè è ÷åðíè õîðà ñ áåëè ìèñëè.
À ÷îâåêúò èìà âúíøåí è âúòðåøåí öâÿò. È äâàòà ñà îò ñëúíöåòî,
íî äóøàòà ïðîïóñêà êúì ãëàâàòà òîçè èëè îíçè öâÿò. Âúíøíèÿò öâÿò
ñè å öâÿò è ñå âèæäà, àëà âúòðåøíèÿò å ðàçëè÷åí è íåâèäèì. Òîé å
Âàðíà - êîëêî âîëíîñò ñå å óñòàíîâèëà â ãëàâàòà íà ÷îâåêà ñ ïîìîùòà
íà Ðà.
Íà÷àëîòî íà Âàðíà å Êàâàðíà - ñúòâîðåíèåòî ù.
Êîãàòî äâàìà ïîñëåäíè ñúòâîðÿâàò â Îìàÿ è ñà â îáÿòèÿòà íà
Êàìà, àêî Ðà îòâîðè âðàòàòà, Êàìà ñòàâà Êàðìà è ïîñëåäíèòå ùå ïðå-
äàäàò ñâîèòå âàðíè íà ñúòâîðåíèÿ Ìàí.
Çàòîâà ïúðâàòà õðàíà íà íîâîðîäåíèÿ å êàðìà - êúðìà, à ïúðâàòà
êúðìà - êàëàñòðà. Íîâîðîäåíèÿò Ìàí ïîëó÷àâà îò íåÿ ïå÷àòà íà âðå-
ìåòî è ñòàâà êàëàñòðàí. Òîâà å Âàðíà. Òîâà å Êðúñòúò ìó. Çàòîâà íÿêîè
63
ùå èçîñòàâàò, à äðóãè ùå èçïðåâàðâàò âðåìåòî, â êîåòî æèâåÿò.
Âàðíàòà å ëè÷íà è ñå ïðåäàâà ïî íàñëåäñòâî.
Âñåêè òðÿáâà äà èçïúëíÿâà çàäúëæåíèÿòà ñè, ïðîèçòè÷àùè îò
ñîáñòâåíàòà ìó âàðíà. Ïî-äîáðå èçïúëíÿâàé ëîøî ñîáñâåíèòå ñè çà-
äúëæåíèÿ, îòêîëêîòî äà èçïúëíÿâàø äîáðå çàäúëæåíèÿòà íà äðóã, îò
äðóãà âàðíà. Çàùîòî âàðíàòà ñå ïîçíàâà ïî äåëàòà íà ÷îâåêà.
Òåçè, îò ÷åðíàòà âàðíà, ñà øóäðè è ñà ïîòîìöè íà êðàêàòà. Çàòîâà
ñà ñêèòíèöè è ÷åðíîðàáîòíèöè.
Òåçè, îò ÷åðâåíàòà âàðíà, ñà âàéøè è ñà ïîòîìöè íà êîðåìà. Çàòî-
âà ñà íåíàñèòíè è ÷ðåâîóãîäíèöè.
Òåçè, îò æúëòàòà âàðíà, ñà êñàòðèè è ñà ïîòîìöè íà ñúðöåòî è
ðúöåòå. Çàòîâà ñà ãîðäè è âëàñòîëþáöè.
À òåçè, îò áÿëàòà âàðíà, ñà áðàõìàíè. Òå ñà ïîòîìöè íà ãëàâàòà.
Çàòîâà ñà ñàìîòíè ìèñëèòåëè.
64
-7-
Àçúò íàïóñíà Óð è çàïî÷íà Ìàõàë - ïúòóâàíåòî-êðúãîâðàò.
Âñåìîãúùèÿò Õèíäðà ãî çàäâèæè è âñè÷êè ñëåäâàõà íåãîâèÿ ðè-
òúì, íåãîâèÿ ïúò. À òî, êàòî âñÿêî ìàõàëî, çàïî÷íà ñ ãîëåìèòå îòèâà-
íèÿ è âðúùàíèÿ, êîèòî ïîñòåïåííî îòñëàáâàò ïî ñèëà è íàìàëÿâàò ïî
ðàçñòîÿíèå, äîêàòî íàêðàÿ ìàõàëîòî ñïðå è íàñòúïè ïîêîÿò. Íî äîòî-
ãàâà ùå èìà ìíîãî ñëèçàíèÿ è ìíîãî êà÷âàíèÿ.
Ïúðâà áå Ñâåòëèíàòà. Ïî âîëÿòà íà Áðàõìà ÊàÐà ñúòâîðè îò íåÿ
Ñàìàð - Ñâåòëèÿò Àç. Òîâà áå Ìàíó - ÷åòèðèöâåòíèÿò. À íà íåãî ìó
ïðåäñòîåøå äúëãî ïúòóâàíå äî Óð è îáðàòíî, ñ òðè ñïóñêàíèÿ êúì
Àâà Òàðà ïðåç òðèòå ñâÿòà è øåñò èçäèãàíèÿ ïðåç Îìàÿ. Çàòîâà Áðàõ-
ìà çàïî÷íà äà ãî ó÷è íà âñè÷êî, êîåòî òðÿáâàøå äà çíàå. À òîé òðÿáâà-
øå äà çíàå âñè÷êî çà Âñè÷êîòî.
Êîãàòî ãîëÿìàòà êðåïîñò Ñóð îòâîðè âðàòè è Óðàãà çàëÿ öÿëîòî
ïîëå è ñå ñúáèðàøå â Ãàí, Áðàõìà ïîâèêà Ìàíó è ìó êàçà: Ñêîðî òóê
âñè÷êî ùå áúäå çàëÿòî îò áÿëàòà âîäà è òè íå ùå îöåëååø. Çàòîâà
ñòàíè ðèáà. È Ìàíó ñòàíà ðèáà è çàïëóâà íà âîëÿ â Ãàí.
Òîâà å Ìàíñà - ïúðâàòà ìó àâàòàðà.
Àëà êîëêîòî è äúëãî è áåçãðèæíî äà æèâÿ Ìàíó â Ãàí, âðåìåòî
ìèíàâàøå è âñè÷êî ñå ïðîìåíè. Ðîäè ñå ñåñòðà ìó Âàðà. Ïîðàñíà è ñå
îìúæè çà Äðàâà. À êîãàòî ñèíÿòà âîäà ñòàâàøå ìíîãî è Äðàâà òðÿáâà-
øå äà çàâúðòè Ìàíäàðà, Áðàõìà ïîâèêà îòíîâî Ìàíó è ìó êàçà: Ñêî-
ðî òóê âñè÷êî ùå áúäå çàëÿòî ñ âîäà è òè íå ùå îöåëååø. Çàòîâà, íàï-
ðàâè ñè êîðóá è êîãàòî äîéäå âîäàòà, çàòâîðè ñå â íåãî è ùå ñå ñïà-
ñèø. Äîñåãà æèâÿ â ãîðíèÿ ñâÿò. Ñåãà ùå ìèíåø ïðåç Ñòðàíäæà, ïðåç
Âàðâàðà, ùå áúäåø äàðåí îò Äðàâà è ùå ñëåçåø â äîëíèÿ ñâÿò. À äà-
ðúò òè ùå å òîçè:
Òè çíàåø âñè÷êî, íî êîéòî ìèíå ïðåç Ñòðàíäæà óìèðà, ðàçïúíàò
âúâ âñè÷êè ïîñîêè. Î÷àêâà ãî ñìúðò. Ùå çàáðàâèø ãîðíîòî è ùå ñè
ñïîìíÿø ñàìî äîëíîòî. Íî êîëêîòî ïî-íàäîëó ñëèçàø, ùå çàáðàâÿø è
íåãî, äîêàòî íàêðàÿ íå ùå ñè ñïîìíÿø íèùî, çàùîòî ñëèçàùèÿò çàá-
ðàâÿ, à êà÷âàùèÿò ñè ñïîìíÿ.
Íî çàùî? - ïîïèòà Ìàíó.
Äî ñåãà áåøå Åäíî, à â äîëíèÿ ñâÿò ùå ñòàíåø ìíîçèíà. Òàì ùå
ïîëó÷èø òÿëî è îò íåãî ùå ïðîèçëÿçàò âñè÷êè òåëà â äîëíèÿ ñâÿò è
65
âñÿêî ùå èìà ïðàâîòî äà ñè ñïîìíÿ, íî ñàìî àêî âúðâè íàãîðå.
Òâîåòî èìå å Ìàí è âñè÷êè òåëà äîëó ùå ñà ìàí. Òå ùå ñå ïðîìå-
íÿò è çàòîâà ùå ñà Õàðìàí - ïúòóâàùè àçîâå. Òåëàòà èì ùå ñå èçãðàæ-
äàò òÿëî îò òÿëî è çàòîâà åäíèòå ùå èçÿæäàò äðóãèòå, çàùîòî âñè÷êè
òå ñà Ìàíäæà - ïðîÿâåíè è óñòàíîâåíè àçîâå.
À òè ùå ñè âúâ âñè÷êè è ùå ñòðàäàø ñ âñè÷êè.
Íî çàùî? - ïîïèòà îòíîâî Ìàíó.
Êîãàòî çàïëóâàø âúâ âîäàòà è ñòèãíåø Ìàíäàðà â òåá ùå ñå
êðúñòîñàò ïúòèùàòà íà ãîðíèÿ è äîëíèÿ ñâÿò.
Äðàâà ùå èçòåãëÿ äâå íèøêè, åäíàòà îò ãîðíèÿ ñâÿò, à äðóãàòà îò
äîëíèÿ. Ùå ãè èçïðèäà ñ Ìàíäàðà â åäíà, êîÿòî ùå å çäðàâà è íåðàç-
ðóøèìà âðúçêà ìåæäó äâàòà ñâÿòà. Ùå ìèíàâà ïðåç Âñè÷êîòî è ïðåç
âñè÷êè è ùå å äúëáîêî ñêðèòà â òÿõ. Òå íå ùå çíàÿò çà íåÿ, íî òÿ ùå å
êëþ÷úò èì çà èçëèçàíå îò ëàáèðèíòà íà äîëíèÿ ñâÿò.
Íèøêàòà îò ãîðíèÿ ñâÿò å áÿëà, çàùîòî å Ñàòâà. Çà ãîðíèòå òÿ å
æèâîò, ñâåòëèíà, ìúäðîñò è ïîêîé, à çà äîëíèòå ñìúðò, ñâåòëèíà, ìúä-
ðîñò è ïîêîé.
Íèøêàòà îò äîëíèÿ ñâÿò å ÷åðâåíà, çàùîòî å êðúâ. Çà äîëíèòå òÿ
ùå å æèâîò, äâèæåíèå è ñòðàñòè, à çà ãîðíèòå ñìúðò è çàáðàâà.
Äâîéíàòà óñóêàíà íèøêà îò áÿëî è ÷åðâåíî å Ìàðèíêà - ìàðòå-
íèöà. Òîâà ùå ñè òè.
Íî çàùî? - ïîïèòà çà òðåòè ïúò Ìàíó.
Çàùîòî Àç ñúì Ìèñúëòà, à òè ñè ñëîâîòî. Àç ñúì Âîëÿòà, à òè
ñè ïîñëóøàíèåòî. Àç ñúì Ñâåòëèíàòà, à òè ñè ñÿíêàòà.
Òè ñè áÿëàòà íèøêà è èäâàø îò Ñàòâà, ÷àê îò Óðàí, à ñåãà ùå
ñòàíåø ÷åðâåíà è ùå ñëåçåø îò Ñòðàíäæà â Òàìà, ÷àê äî Óð.
Çà äà èìà â öÿëîòî ïîëå íà Óð Àñòðà - ðàâíîâåñèå. Çà äà ñà ðàâíè
âåçíèòå è äà å áëèçî ïîêîÿò. Çàùîòî êàêâîòî å ãîðå, òîâà ùå ñòàíå è
äîëó. Òàêà ùå áúäàò è ìàëêèòå, è ãîëåìèòå; è äîëíèòå, è ãîðíèòå -
âñè÷êè. Òàêà òè ùå ñè òè - Âñè÷êîòî.
Çàòîâà íàïðàâè ñè êîðóá, çà äà îöåëååø âúâ âîäàòà.
Êîãàòî âîäèòå çàïî÷íàõà äà ïðèèæäàò îò âñÿêúäå è äà ñå âòè÷àò
êúì Âàðâàðà, Ìàíó áåøå ãîòîâ äà ãè ïîñðåùíå. Áåøå ñè ïðèïîìíèë
çà ïîñëåäåí ïúò çà äîëíèÿ ñâÿò. Çà òðåâèòå è öâåòÿòà îò ïîëåòî, çà
äúðâåòàòà è õðàñòèòå â ãîðèòå è ãðàäèíèòå, çà ðèáèòå è âîäíèòå òâà-
ðè è ðàñòåíèÿ, çà æèâîòíèòå è ïòèöèòå îò ñóøàòà. Çà ìàëêèòå è ãîëå-
ìèòå, çà ìúæêèòå è æåíñêèòå. Òàêà òå áÿõà â íåãî è çà äà íå ãè ïîãóáè
Äðàâà â ïàìåòòà ìó, âëåçå â êîðóáà ñè è ñå çàòâîðè çäðàâî âúòðå.
À Âàðâàðà ãî çàâúðòÿ, äîâåäå ãî äî Ìàíäàðà è ñëåä êàòî Äðàâà ãî
äàðè, ïúëíîâîäíèÿò Íèë ãî ïðåíåñå êúì Ñðåäèçåìíî ìîðå.
Òîâà å Êóðìàí - êóðáàí - âòîðàòà ìó àâàòàðà.
Äúëãî ïëóâà Ìàíó ñðåä âîäèòå è íå çíàåøå êúäå ùå ñïðå. À âúí
66
ñòèõèèòå áóøóâàõà.
Òîâà áå Òàðàðàòà - ïðîÿâÿâàíå íà Òâúðäòà â Òàìà - ëþáîâíàòà
èãðà íà Âàðà è Äðàâà - âåëèêàòà áèòêà ìåæäó Îãúíÿ è Âîäàòà. Íàêðàÿ
è äâàìàòà ñå âòâúðäèõà è ìåæäó òÿõ ñå ïîÿâè Òâúðäòà è ãè ðàçäåëè.
Òîâà áå ÊàÌàí - òÿëîòî íà Àçà. Òàêà Ìàíó áåøå ðîäåí çà âòîðè
ïúò è ñòàíà äâèäæà - äâà ïúòè ðîäåí. Âåäíúæ äóõîì â Ñàòâà îò Ñàðà
è âòîðè ïúò òÿëîì â Òàìà îò Âàðà.
Íî ñåãà íÿêîè ãî íàðè÷àõà Êàíàðà - ÷îâåêúò Íàðà, ñúòâîðåí îò
Êà, à äðóãè Íàðàñèìõà - ÷îâåêîëúâ - ñôèíêñ, êàòî çíàåõà, ÷å âñè÷êî å
â êàìúêà è îò òàì ùå èçëÿçàò è ëúâúò, è ÷îâåêúò, è âñè÷êî, ùî å ïîä
íåáåòî.
Ñúùèÿò òîçè Íàðà ùå íàðîäè ãîëÿìî ïîòîìñòâî îò ñèíîâå, âíó-
öè è ïðàâíóöè è âñè÷êè òå ùå ñà íåãîâ íàðîä. Ìíîãî ùå ñà íàðîäèòå
ïî çåìÿòà è âñè÷êè ùå ñà ðîäåíè îò íåãî.
È ïîíåæå Íàðà áåøå ïðúâ è èìåòî ìå áóøå ïúðâî. Çàòîâà êîãàòî
ïîñëåäíèòå èìåíóâàò íåùî, òå ùå ãî íàðè÷àò. À êîãàòî íåùî ïðèäî-
áèâà âîëíîñò, òî ùå íàðàñòàâà - íàðàñòâà, ùå ðàñòå.
Íî ñåãà òîé áåøå ñàìî êàìúê - òðåòàòà, ïîñëåäíà àâàòàðà.
Äúëãî, ìíîãî äúëãî ñòîÿ â êàìúêà Àçúò. À òàì, òúìà íåïðîãëåä-
íà. Çàòâîð, èçâàÿí îò îãúí è âîäà, îò îãúí è âîäà ùå ñå îòâîðè.
Ñëåä âðåìå Êà ïîðúñè êàìúêà ñ ðàñà - ðîñà, è çàïî÷íà ïúòÿò íà
ëîòîñà.
Ìàíó íå ïîìíååøå íèùî çà ñâåòà. Áåøå çäðàâî ïðèòèñíàò îò âñè÷-
êè ñòðàíè è íå çíàåøå êúäå å ãîðå è êúäå äîëó. Íå ÷óâñòâàøå íèùî,
íî ïîìíåøå ñàìî, ÷å òîé å, ÷å ãî èìà è çàïî÷íà äà ñè ïîâòàðÿ: Àç
ñúì, àç ñúì, àç ñúì.
Òîâà áå äîñòàòú÷íî çà Ðà. Òîé ïîçíàâà âñè÷êè çâóöè è âñè÷êè
÷èñëà è äîëîâèë âåäíúæ òðåïåòà â êàìúêà, òîé ãî ïîäå è óñèëè, à âðå-
ìåòî ãî çàäúðæà äúëãî, äúëãî, äîêàòî îòâúí çàïî÷íàõà äà ñå îòðîíâàò
çðúíöå ïî çðúíöå ìàëêè ïåñú÷èíêè. Òðåïòåíåòî â êàìúêà ñå óñèëâà-
øå, à âúí ïÿñúêúò ñòàâàøå âñå ïîâå÷å è ïîâå÷å, à Êàðà è íåãî ðàçäðî-
áÿâàøå è ïðàâåøå íà ïðàõ, êîéòî âúâ âîäàòà ñòàâàøå íà êàë.
Âðåìåòî ìèíàâàøå, à êàëòà ñå òðóïàøå è ñå èçäèãàøå êúì ïî-
âúðõíîñòòà íà âîäàòà.
Òîâà áå Âàðàõà - ïúòóâàíå ïðåç âîäàòà. Ïúðâàòà îìàðà íà Ìàíó -
èçäèãàíå ïðåç Îìàÿ.
Òîãàâà Êà îðèñà çà âòîðè ïúò Ìàíó.
À êàëòà ñòàíà òîëêîâà ìíîãî, ÷å íàáëèæè ïîâúðõíîñòòà íà âîäà-
òà è äî íåÿ çàïî÷íàõà äà äîñòèãàò ñâåòëèíà è òîïëèíà. Ñâåòëèíàòà âñå
ïî-äúëãî îñâåòÿâàøå êàëòà, à òîïëèíàòà âñå ïîâå÷å ÿ çàòîïëÿøå.
Èçäèãíàëè ñå íàé-îòãîðå, íÿêîè ïðàøèíêè îò êàëòà ñè ñïîìíèõà çà
ñâåòëèíàòà è òîïëèíàòà, ïðèäîáèõà âîëíîñò è çàïî÷íàõà äà ñå äâèæàò.
67
Îòíà÷àëî òå ñå õðàíåõà ñ êàë, íî êîãàòî ñòàíàõà ïîâå÷å îò êàëòà,
çàïî÷íàõà äà ñå èçÿæäàò åäíè äðóãè. È êàòî íÿìàøå ñèãóðíîñò çà íè-
êîãî, òåçè îò åäèí âèä ñå ñòðóïâàõà íà åäíî ìÿñòî, çà äà ñå ïàçÿò è ïî-
ëåñíî äà ñè íàáàâÿò õðàíà. Åäíè îò òÿõ ñå ãðèæåõà çà åäíî, äðóãè çà
äðóãî è íåóñåòíî ñå ñâúðçàõà çäðàâî è íåðàçäåëèìî. Çàòâîðèõà ñå â
ñåáå ñè è òàì ïðåíàñÿõà è ïàçåõà õðàíàòà è âñè÷êî, êîåòî òðÿáâàøå äà
ñå ñêðèå îò âðàãà. Íî íÿêîè îñòàíàõà ñâúðçàíè ñ êàëòà è ñòàíàõà ðàñ-
òåíèÿ, à äðóãè ñå äâèæåõà ñâîáîäíî îò åäíî ìÿñòî íà äðóãî è ñòàíàõà
ðàçëè÷íè äðåáíè òâàðè.
Òîâà å Âàìàí - ïîäâèæíèÿò Àç. Äæóäæà - äæóäæå - âòîðàòà îìàðà
íà Ìàíó.
Äîéäå ðåä è çà òðåòàòà ðàñà. À êàëòà îòäîëó ïðîäúëæàâàøå äà ñå
óìíîæàâà è äà ñå èçäèãà è èçëåçå èçâúí âîäàòà. Èçñúõíà è ñòàíà ïðúñò,
çåìÿ è íà íåÿ èçðàñòîõà òðåâè, õðàñòè è ãîëåìè äúðâåòà, à ùîì èìà
êàêâî äà ñå ÿäå, ùå ñå íàìåðè êîé äà ãî ÿäå. È ñå ïîðîäèõà ãîëåìèòå
æèâîòíè. Ñòðàøíè è ãðóáè, çëè è áåç÷óâñòâåíè. Åäíè ÿäÿõà ðàñòåíè-
ÿòà, à äðóãè äðóãèòå æèâîòíè.
Òîâà å Ïàðàøó - èçâúíêðåïîñòíàòà ôîðìà - òðåòàòà îìàðà íà
Ìàíó.
Ïîñëåäâà ÷åòâúðòàòà ðàñà.
Òîãàâà ñå ñëó÷è òàêà, ÷å Õèíäðà ïàê ïðåìåñòè íåáåòî, à çåìÿòà
îò òúðñåíå ñå îáúðíà è âîäàòà çàëÿ ñóøàòà. Ñëúíöåòî çàïî÷íà äà èçã-
ðÿâà îò çàïàä è äà çàëÿçâà íà èçòîê. Íàðóøè ñå Êàëåíäàðúò è Êàëèíäà
âå÷å íå èçïðàùàøå áëàãà è ñòóä ñêîâà çåìÿòà. Ìíîãî æèâîòíè è ðàñ-
òåíèÿ èçìðÿõà è èç÷åçíàõà îò ëèöåòî ù çàâèíàãè, à ìàëêîòî, êîèòî
îñòàíàõà, ñå ñìàëèõà è ïðîìåíèõà, çà äà îöåëåÿò.
Ñëåä ìíîãî âðåìå Õèíäðà îòíîâî âúðíà íåáåòî è çåìÿòà ãî ïîñ-
ëåäâà, êàòî ñå îáúðíà, àëà íå ñå óñòàíîâè, à ñå ëþëååøå è ãîäèíèòå
ìèíàâàõà ïî äåñåò â åäíà. È òîãàâà, ïîíåæå çåìÿòà ñå çàòîïëÿøå, äîé-
äå âðåìå çà ïåòàòà ðàñà è ñå ïîÿâèõà áîçàéíèöèòå - ÷åòâúðòàòà îìàðà,
à ìåæäó òÿõ è ÷îâåêúò - ïåòàòà îìàðà.
Çà äà óñïîêîè è çàêðåïè çåìÿòà, Õèíäðà èçïðàòè ëóíàòà. Íà íåÿ
äà ñå ïîäïðå è äà ñïðå äà ñå êëàòè. Òîãàâà âîäàòà îòíîâî çàëÿ ñóøàòà
è ïîãèíàõà ìíîãî îò æèâîòíèòå è õîðàòà. Îñòàíàõà ñàìî òåçè ïî âè-
ñîêèòå ìåñòà.
È êàòî ñå ïðåãúðíàõà ñ ëóíàòà, çåìÿòà çàïî÷íà äà ñå óñïîêîÿâà, à
ãîäèíèòå ðàñòÿõà è îòíîâî ñòàíàõà ñïîðåä êàëåíäàðà.
Ùå ìèíå âðåìå äî øåñòàòà ðàñà. Äîòîãàâà õîðàòà ùå ñå ñúáóäÿò
è íÿêîè îò òÿõ ùå ñè ñïîìíÿò çà ãîðíèÿ ñâÿò, ùå âèæäàò ïðîñòðàíñò-
âîòî è âðåìåòî. Òîâà ùå ñà áðàõìàíèòå, äâèäæà íà ÷îâåøêèÿ ðîä.
À ñëåä øåñòîòî îðèñâàíå íà Êà, âîäåíè îò Ìàðèíêà òå ùå ìèíàò
îáðàòíî ïðåç Âàðâàðà. Äðàâà ùå ãè äàðè - ùå èì âúðíå ïàìåòòà, à
68
Âàðäàð ùå ãè îòíåñå êúì Áÿëîòî ìîðå.
Ùå ñòàíàò Äåâè, çàùîòî ñà äåâåòè.
Çâóêúò íà ïàìåòòà, ñúçíàíèåòî å Ç.
Çàòîâà ìúäðîñòòà íà äåâèòå å äåâèç, à ñèÿíèåòî íà èçãðåâà çîðà.
Çàòîâà âå÷åð ïîñëåäíèòå ïðàâÿò çàðÿ, çà äà ñè ñïîìíÿò è äà íå çàáðà-
âÿò, à òåõíèòå ìúäðåöè-çâåçäîáðîéöè ñå íàðè÷àò Çàðà. Çàòîâà èìàò
çíàìå è èñêàò äà çíàÿò.
À êîãàòî èçòå÷è è òîâà âðåìå, ïîñëåäíàòà êàëïà ùå ñâúðøè ñ Êàë-
êèí - êðúãîâðàòúò íà Êà ùå çàâúðøè è òÿ ùå âëåçå è ùå ñå óñòàíîâè â
Ìàëêîòî.
69
-8-
Ñëåä ïîòîïà ìàëêîòî îöåëåëè õîðà æèâååõà âèñîêî â ïëàíèíàòà, â
ëþëêàòà íà íàðîäèòå. Òåõåí öàð áå Ìàíó. Íàðè÷àõà ãî Õóìàí. Òîé áåøå
ïúðâèÿò áðàõìàí.
Èìàøå è äðóãè, ãðóáè è êîñìàòè ñúùåñòâà - ïîëóìàéìóíè, ïîëó÷î-
âåöè, íî òå ñëÿçîõà â ïîäíîæèåòî íà ïëàíèíàòà è ñå çàñåëèõà â ãîðèòå.
Òåõåí öàð áå Õàíóìàí.
Ìàíó ïîó÷àâàøå õîðàòà çà âñè÷êî, êîåòî ùå èì ïîìîãíå äà îöåëåÿò
è äà âúðâÿò íàïðåä. Íàó÷è ãè äà ñòðîÿò æèëèùà, äà îòãëåæäàò ðàñòåíèÿ è
æèâîòíè. Äà ñè ïðàâÿò äðåõè è äà ñè ïðèãîòâÿò õðàíà. Äàäå èì è çàíà-
ÿòèòå è çíàíèåòî çà ñâåòà èì äàäå. Íà âñåêè êîé êîëêîòî ìîæå äà ïðèåìå.
Çà äà èìà ðåä è ðàçáèðàòåëñòâî ìåæäó õîðàòà, Ìàíó íàïèñà çàêîíè.
Çàêîí çà æèâîòà è çàêîí çà óïðàâëåíèåòî.
Çàêîíúò çà æèâîòà å ëè÷åí, ïðèðîäåí çàêîí è ïîñòàíîâÿâà: Ïàçè
æèâîòà!
Ìàíó ñè ñïîìíè âðåìåòî, êîãàòî áåøå êàìúê. Êîãàòî áå îêîâàí çäðà-
âî è íå çíàåøå êúäå å ãîðå è êúäå äîëó. Êîãàòî ìó áå îòíåòà âîëíîñòòà è
íå ìîæåøå äà ïîìðúäíå. Áåøå íà êðà÷êà îò íåáèòèåòî è íå ïîìíåøå
íèùî äðóãî îñâåí òîâà, ÷å òîé å, ÷å ãî èìà è ñè ïîâòàðÿøå: Àç ñúì, àç
ñúì, àç ñúì. Çàòîâà ñåãà ïîñòàíîâè:
Àç ñúì! - Ïúðâî ïðàâî è çàäúëæåíèå íà âñåêè æèâîò å: Äà ñú-
ùåñòâóâà è äà ñå çàùèòàâà ñ âñè÷êè ñðåäñòâà è íà÷èíè.
Òîâà å ïðàâî íà òÿëîòî è å íåîñïîðèìî è íåîòìåíèìî ïðàâî.
Ìàíó ñè ñïîìíè îùå, êîãàòî æèâååõà ñ áåëîíîãàòà, ñ äåöà, âíóöè è
ïðàâíóöè è äâàìàòà ñå ãðèæåõà çà òÿõ, ïîíåæå áÿõà ìàëêè è áåççàùèòíè.
Òîé ãè çàêðèëÿøå, à òÿ ãè ïðèëàñêàâàøå. Òîé áåøå ñèãóðíîñòòà, òÿ ùàñ-
òèåòî, à òå áúäåùåòî. È ïîñòàíîâè:
Íèå ñìå! - Âòîðî ïðàâî è çàäúëæåíèå íà âñåêè å: Äà ñå ãðèæè è
äà çàùèòàâà ñ âñè÷êè ñðåäñòâà è íà÷èíè æèâîòà íà ñâîåòî ïîòîìñòâî!.
Òîâà å ïðàâî íà ÷óâñòâàòà è å íåîñïîðèìî è íåîòìåíèìî ïðàâî.
Ìàíó ñè ñïîìíè è çà âðåìåòî íà âàìàí. Êîãàòî íÿìàøå ñèãóðíîñò
çà íèêîãî è âàìàí îò åäèí âèä ñå ñòðóïâàõà íà åäíî ìÿñòî, çà äà ñå ïàçÿò
è ïî-ëåñíî äà ñè íàáàâÿò õðàíà. Åäíè ñå ãðèæåõà çà åäíî, äðóãè çà äðóãî
è íåóñåòíî ñå ñâúðçàõà çäðàâî è íåðàçäåëèìî. Çàòîâà Ìàíó ïîñòàíîâè:
Òå ñà! - Òðåòî ïðàâî è çàäúëæåíèå íà õîðàòà å: Âñè÷êè äà ñå
70
ãðèæàò çà âñè÷êè!.
Òîâà å çàäúëæåíèå íà ðàçóìà.
Íî òúé êàòî ïúðâî è âòîðî ïðàâî ïðîòèâîñòîÿò íà òðåòî, çà äà ñà â
ðàâíîâåñèå Ìàíó íàïèñà âòîðè çàêîí - çàêîí çà óïðàâëåíèåòî, êîéòî ïîñ-
òàíîâÿâà: Ïúðâî ïðàâî, çàåäíî ñ âòîðî ïðàâî äà ñà ðàâíè íà òðåòî ïðà-
âî!.
Ìàíó çíàåøå, ÷å õîðàòà ùå ñå ïðúñíàò ïî çåìÿòà è ùå ñå çàáðàâÿò.
Ùå çàáðàâÿò è íåãîâèòå ïîó÷åíèÿ. Ùå çàïî÷íàò äà ãîâîðÿò ìíîãî åçèöè
è íå ùå ñå ðàçáèðàò. Çàòîâà ùå âîþâàò ïîìåæäó ñè, ùå ñå îãðàáâàò è ùå
ñå óáèâàò, ïîíåæå íå ùå ñå ïîçíàâàò. À òîé çíàåøå, ÷å íà ÷îâåêà ìîæå äà
ìó ïîìîãíå ñàìî äðóã ÷îâåê, íî äîêàòî õîðàòà ãî ðàçáåðàò, ùå ìèíàò
õèëÿäè ãîäèíè.
Ìàíó ñè ñïîìíè âðåìåòî, êîãàòî áå ÷åòèðèöâåòåí. Ñïîìíè ñè è
çàðúêèòå íà Êà. Ïîãëåäíà íàïðåä â ïàìåòòà ñè è âèäÿ, ÷å õîðàòà ùå ñå
ðúêîâîäÿò ïúðâî îò Áðàõìàíèòå, êîèòî ïàçÿò ãîëÿìàòà Èñòèíà è èñêàò äà
ÿ ïðåäàäàò íà õîðàòà, íî òå íÿìàò ñèëè äà ÿ ïðèåìàò. Çàòîâà áðàõìàíèòå
ïîñòúïèõà ñ òÿõ êàòî ñ ìàëêè äåöà. Äàäîõà èì âÿðàòà. Òúé êàêòî ìàëêèòå
äåöà ñëÿïî âÿðâàò íà ñâîèòå ðîäèòåëè, òàêà è íåçíàåùèòå âÿðâàò íà áðàõ-
ìàíèòå. Âÿðàòà å çà íåóêèòå è çà äåöàòà. Íî äåöàòà íàó÷àâàò âñå ïîâå÷å è
ïîâå÷å, à óìåíèÿòà èì ðàñòàò. Çàïî÷âàò äà ñå ñïðàâÿò ñ ìíîãî íåùà ñàìè
è ó òÿõ ñå ðàæäà íàäåæäàòà, ÷å è òå ùå ñòàíàò êàòî ñâîèòå ðîäèòåëè. À
êîãàòî äîéäå ëþáîâòà òå íàèñòèíà ñòàâàò ðîäèòåëè. Çàä âñè÷êî òîâà ñòîè
ìúäðîñòòà íà ðîäèòåëèòå èì.
Ñúùîòî å è ñ õîðàòà. Äîêàòî ïîðàñíàò, áðàõìàíèòå âúâåæäàò ó÷åíè-
åòî íà Ìàíó â æèâîòà èì ïî âñè÷êè âúçìîæíè íà÷èíè, çà âñÿêà ÷îâåøêà
äåéíîñò. Òàêà òî ùå áúäå ïðåíàñÿíî ïðåç âåêîâåòå ïî öÿëàòà çåìÿ. Õîðà-
òà ìîæå è äà çàáðàâÿò çà íåãî, íî êîãàòî ñå ïîÿâè äâèäæà, òîé ùå ðàçáåðå
âñè÷êî. Òàêà çíàíèåòî íå ùå ñå èçãóáè.
À çà äà èìà ðàâíîâåñèå âúâ âòîðè çàêîí, êúì òðåòî ïðàâî íà ïúðâè
çàêîí òå ïðèáàâèõà Ìîðàëà.
Íî áðàõìàíè íå ñå ðàæäàò âñåêè äåí è ñëåä ïúðâèòå äîéäîõà âòîðè-
òå, à ñëåä òÿõ òðåòèòå, äîêàòî íàêðàÿ îñòàíàõà ëúæåìúäðåöèòå. Òå ïðî-
ìåíèõà çàêîíà. Òàì, êúäåòî ïèøåøå Ñèíúò íà áðàõìàíà ìîæå äà ñòàíå
áðàõìàí, òå íàïèñàõà Ñèíúò íà áðàõìàíà å áðàõìàí. Îêîâàõà âÿðàòà
è ñúçäàäîõà ðåëèãèÿòà, çà äà îñòàíàò õîðàòà âÿðâàùè è íåóêè, êàòî ìàë-
êèòå äåöà è äà ñå óïîâàâàò ñàìî íà òÿõíàòà ìúäðîñò. Òàêà íÿêîè íàðîäè
çàñïàõà çà äúëãî äúëáîê ñúí.
Íî äðóãè íå ñïÿõà, à ñå ó÷åõà è êîãàòî ïðè òÿõ íà âúðõà îñòàíàõà
ëúæåìúäðåöèòå, ñâàëèõà ãè îò òàì êñàòðèèòå è òå óïðàâëÿâàõà íàðîäèòå
ñè, ñïîðåä çàêîíèòå íà Ìàíó. À òàì ïèøå: Äà ñè êñàòðèé íå å ïðèâèëå-
ãèÿ, à çàäúëæåíèå!.
Çàòîâà âñè÷êè êñàòðèè îò êàñòàòà ñà â ñúðåâíîâàíèå ïîìåæäó ñè, à
71
ïðàâèëàòà ñà åäíàêâè çà âñè÷êè, óñòàíîâåíè îò çàêîíèòå íà Ìàíó, Ìîðà-
ëà è åñòåñòâåíèÿ ïîäáîð. Ïî-êàäúðíèòå è óñúðäíèòå óâåëè÷àâàò ñâîÿòà
âëàñò è âëàäåíèÿ, à íåêàäúðíèòå è íåìàðëèâèòå ãóáÿò âñè÷êî.
Çà äà èìà ðàâíîâåñèå âúâ âòîðè çàêîí, êúì òðåòî ïðàâî îò ïúðâè
çàêîí òå ïðèáàâèõà çàêîíèòå è ïàðèòå.
Íî è çàäúëæåíèåòî íà êñàòðèÿ òðóäíî ñå íîñè, à â çàêîíà ïèøå:
Äîëó âñè÷êè ñìå ðàâíè, ðàçëè÷èåòî å ãîðå. Çàòîâà äîëíèòå êàòî íå ìî-
æåõà äà ñòèãíàò ãîðíèòå, çàïî÷íàõà äà ñëóæàò íà íå÷èñòè ñòðàñòè è ïîä-
áóäè - ãîðäîñò, àë÷íîñò, ñëàâîëþáèå è áåççàêîíèå. Òàêà êñàòðèèòå ïîðó-
ãàõà çàêîíèòå íà Ìàíó è Ìîðàëà è ñëóæåõà ñàìî íà ïàðèòå. À òå ñà êàòî
îãúíÿ è âîäàòà - äîáðè ïîìîùíèöè, íî ëîøè ñòîïàíè. È ñå íàðóøè ðàâ-
íîâåñèåòî ïî âòîðè çàêîí â òåçè íàðîäè. Çàòîâà áÿõà êàòî áîëíè õîðà.
Íÿêîè óìðÿõà, à äðóãè ñå èçëåêóâàõà è îçäðàâÿõà.
Âàéøèòå ñâàëèõà îò âúðõà êñàòðèèòå è çàïî÷íàõà äà óïðàâëÿâàò òå.
Ïîïðàâèõà ãðåøêàòà èì, êàòî ðàçïðåäåëÿõà ïî-ñïðàâåäëèâî áëàãàòà ìåæ-
äó õîðàòà.
Çà óðàâíîâåñÿâàíå íà âòîðè çàêîí, êúì òðåòî ïðàâî îò ïúðâè çàêîí
òå ïðèáàâèõà ðàâíîâåñèåòî ìåæäó ïðîèçâîäñòâî, ðàçïðåäåëåíèå è ïîò-
ðåáëåíèå íà áëàãàòà.
Àëà è òå ñà õîðà è òå ñà ãðåøíè è êîãàòî íåðàâíîâåñèåòî ïî òðåòî
ïðàâî ñòàíà ìíîãî ãîëÿìî, íàðóøè ñå ðàâíîâåñèåòî âúâ âòîðè çàêîí è
òîãàâà íàòåæàõà ïúðâî è âòîðî ïðàâî è âëàñòòà áå çàãðàáåíà îò øóäðèòå.
Òîâà óñèëè îùå ïîâå÷å íåðàâíîâåñèåòî âúâ âòîðè çàêîí è íÿêîè îáùåñ-
òâà ñå ðàçáîëÿõà è óìðÿõà, à äðóãè ñå ëåêóâàõà äúëãî è ìú÷èòåëíî.
Íî âëàñòòà íà øóäðèòå íå å æúòâà, à ñåèòáà, ÷èÿòî æúòâà ùå å ñëåä
âðåìå.
Òå óíèùîæèõà ãðàíèöèòå ìåæäó êàñòèòå è òîâà å, êîåòî äîáàâèõà
êúì òðåòî ïðàâî îò ïúðâè çàêîí.
Æèâîòúò å áîðáà è óñèëèÿ çà ïîáåäà. Çàòîâà êîãàòî øóäðèòå ñå ñú-
ðåâíîâàâàò ïîìåæäó ñè, ñïîðåä çàêîíèòå íà Ìàíó è Ìîðàëà, ïå÷åëÿò òå,
ïå÷åëÿò è äðóãèòå, à òðåòî ïðàâî å â ðàâíîâåñèå.
Êîãàòî âàéøèòå ñå ñúðåâíîâàâàò ïîìåæäó ñè, ñïîðåä çàêîíèòå íà
Ìàíó è Ìîðàëà, ïå÷åëÿò òå, ïå÷åëÿò è äðóãèòå, à òðåòî ïðàâî å â ðàâíî-
âåñèå.
Êîãàòî êñàòðèèòå ñå ñúðåâíîâàâàò ïîìåæäó ñè, ñïîðåä çàêîíèòå íà
Ìàíó è Ìîðàëà, ïå÷åëÿò òå, ïå÷åëÿò è äðóãèòå, à òðåòî ïðàâî å â ðàâíî-
âåñèå.
Íî êîãàòî áðàõìàíèòå ñå ñúðåâíîâàâàò ïîìåæäó ñè, òåæêî è ãîðêî
íà íàðîäèòå. Òå íå ñà áðàõìàíè.
Ìàíó çíàåøå îùå, ÷å ïîñëåäíè ùå ïîðàñíàò íàðîäèòå îêîëî ëþë-
êàòà è îñîáåíî òèÿ, êîèòî ñà â íåÿ, äîðè è äà ñà íàé-ñòàðèòå íàðîäè íà
çåìÿòà, çàùîòî òàì ñúíÿò å íàé-ñëàäúê. À íàðîäèòå è òå ñà êàòî õîðàòà,
72
èçðàñòâàò íå ñ ãîäèíèòå, à ñ îòãîâîðíîñòèòå.
Îòòóê íàòàòúê èìà ñàìî åäèí ïúò. Âñè÷êè õîðà äà ñòàíàò åäèí íà-
ðîä. Çà òîâà òðÿáâà äà ãîâîðÿò åäèí åçèê, äà èìàò åäíè ïàðè è âÿðà - áåç
ðåëèãèÿ.
È àêî íÿêîé êàæå, ÷å âîäè íàðîäèòå ïî âåðíèÿ ïúò è íå íàïðàâè
ãîðíèòå òðè íåùà, òîé ëúæå. Äðóã ïúò íÿìà.
À âðåìåòî òå÷å è Õèíäðà îòíîâî ùå ïðåìåñòè íåáåòî.
Òîâà âèäÿ Ìàíó â ïàìåòòà ñè, íî ñåãà áå öàð Õóìàí è æèâååøå â
ïëàíèíàòà, ñðåä ìàëöèíàòà îöåëåëè îò ïîòîïà è ñå îïèòâàøå äà ãè íàó÷è
íà âñè÷êî.
À òå, õîðàòà, ñòàâàõà ìíîãî è ñå îòäåëèõà, âñåêè ñïîðåä ðîäà ñè, à
ðîäîâåòå â ïëåìåíà è çàïî÷íàõà äà ñå íàðè÷àò ñúñ ñâîè èìåíà. Åäíè âçå-
õà èìåíàòà íà ñòàðåèòå ñè, à äðóãè ñè âçåõà èìåíà îò ìúäðîñòòà çà ñâåòà,
íà êîÿòî ãè ó÷åøå Ìàíó. Íàðåêîõà ñå õèíäè íà Õèíäðà, äðàâèäà íà Äðà-
âà, ñàêà, õàçàðà, àâàðà, ñóðà, àñóðà è ïðî÷èå. À òåçè, êîèòî èçâúðøâàõà
Îìàðà è ñè ñïîìíÿõà çà ÎÌ ñà Àðà - èçäèãàùè ñå êúì ÎÌ.
Íî ïîíåæå ñå áÿõà âå÷å ðàçäåëèëè è çíàíèåòî ó òÿõ áåøå ðàçëè÷íî.
Åäíè ïîìíåõà è ðåâíèâî ïàçåõà öÿëîòî çíàíèå, à äðóãè ãî çàáðàâèõà.
Òðåòè íå óñïÿõà äà ñå íàó÷àò. Ìèíàëè ïðåç Ñòðàíäæà, òå áÿõà îùå â
ëîíîòî íà ñòðàñòòà è æåëàíèÿòà ãè òëàñêàõà â áåçóìíè äåëà, çàùîòî íå
ïîìíåõà è íå çíàåõà êîå å äîáðî è êîå çëî. È ïîíåæå áÿõà ìèíàëè ñêîðî
ïðåç Âàðâàðà, áÿõà âàðâàðè - õîðà áåç ïàìåò è èñòîðèÿ. Æèâååõà â òúìà è
ñå ëóòàõà ìåæäó Õóìàí è Õàíóìàí è íå çíàåõà êîìó äà ñëóæàò.
À åäèí ðîä îáðå÷å ñåáå ñè íà Áàë - êðúãîâðàòà íà ìúäðîñòòà è çíà-
íèåòî îò Çàêîíà. Ñ Áàë çàïî÷íàõà äà íàðè÷àò è ìúäðîñòòà è çíàíèåòî ó
õîðàòà. Ñëåä âðåìå íàçîâàõà ãëàâíèÿ ñè ãðàä Áàëêõ. Íàçîâàõà äúðæàâàòà
ñè Áàëêõàðà è òàêà ñòàíàõà Áàëêõàðè. È ñå ïðîñëàâè èìåòî èì íàäàëå÷å,
à ñëàâàòà èì ñå íîñåøå ïðåç âåêîâåòå, çàùîòî áÿõà òâúðäè â áîÿ è óñúð-
äíè â ìèðà. Ìíîãî íàðîäè îò òÿõ ñå ïîó÷èõà. È àêî íÿêîãà õàëúò èì
ïîìðúêíå, òî ùå å çàùîòî ñà çàáðàâèëè, ÷å ñà ïîòîìöè íà Áàë.
À êîãàòî õîðàòà ñòàíàõà ìíîãî è ëþëêàòà òÿñíà, ðàçñåëèõà ñå ïëå-
ìåíà è íàðîäè âúâ âñè÷êè ïîñîêè. È òîçè íàðîä ñå ðàçïèëÿ, íî êúäåòî
ìèíåøå, èìåíóâàøå ãðàäîâå è ïëàíèíè ñúñ ñâîåòî èìå. À êîãàòî ÷àñò îò
íåãî ïîå ñâîÿòà áëàãîñëîâåíà çåìÿ, çà äà ñå çíàå îò âñè÷êè è çàâèíàãè, ÷å
òîâà å òÿõíàòà çåìÿ, íàðåêîõà íàé-ãîëÿìàòà ïëàíèíà â çåìÿòà ñè Áàëêõàí.
Íî, êúñà å ÷îâåøêàòà ïàìåò, à ïúòóâàíåòî äúëãî è ñå èçãóáèõà ïî
ïúòÿ ìúäðîñòòà è çíàíèåòî è îñòàíàõà ñàìî ñïîìåíè íåÿñíè çà òÿõ è çà
îíåçè ñëàâíè âðåìåíà îò äåòñòâîòî íà íàðîäèòå.
73
-9-
Ìíîãî, ìíîãî îòäàâíà âèñîêî â ïëàíèíàòà æèâÿë åäèí ñòàðåö. Ñëà-
âàòà çà ìúäðîñòòà ìó ñå ðàçíåñëà ïî öåëèÿ ñâÿò. Èäâàëè õîðà îò âñè÷êè
êðàèùà. Êîé çà ñúâåò, êîé çà ëåê èëè áèëêà. Èäâàëè è ãîëåìöè, ïî âàæíè
äåëà. Âñåêè íîñåë ñâîÿ ïëàòà. Áåäíèÿò - áåäíà, áîãàòèÿò - áîãàòà. Íèêîãî
íå âðúùàë ñòàðåöúò, ñ âñè÷êè ðàçãîâàðÿë, íà âñåêè ïîìàãàë, àëà ïëàòà íå
âçåìàë. Ìîëåë âñåêè äà ìó äàäå êàïêà îò èçâîðà íà íåãîâîòî ñåëî èëè
ãðàä. ×óäåëè ñå õîðàòà, íî òàêàâà áèëà âîëÿòà ìó.
Äúëãî æèâÿë ñòàðåöúò, íî äîøëî âðåìå äà ñè òðúãâà îò áåëèÿ ñâÿò è
ïðàòèë äà ïîâèêàò òðèìàòà ìó ñèíà.
- Ñèíîâå ìîè. Äîéäå âðåìå äà îòèäà ïðè äåäèòå ñè, ïðè òåçè, îò
êîèòî ñúì ñå ó÷èë. Äúëãî æèâÿõ è ñúáèðàõ ÷îâåøêàòà ìúäðîñò îò âñè÷êè
êðàèùà íà ñâåòà. Ïðåäàâàì ÿ íà âàñ, à âèå ÿ ïðåäàéòå íà ñèíîâåòå ñè.
Âúðíåòå ÿ íà õîðàòà. Ñàìî òàêà, ñúáðàíà, òÿ ùå ãè âîäè êúì äîáðî.
Òîâà êàçàë ñòàðåöúò è ñå ñïîìèíàë.
Ïîãðåáàëè ãî áëèçî äî èçâîðà, òàì íà âèñîêîòî, ïîä âúðõà.
Çàåëè ñå ñèíîâåòå äà èçïúëíÿò çàðúêàòà íà áàùà ñè è âëåçëè â ïå-
ùåðàòà, êúäåòî ñòàðåöúò ñúáèðàë ìúäðîñòòà. Â ñðåäàòà, íà ãîëÿìà ìàñà
èìàëî øèðîêà è ïëèòêà òàâà, ïúëíà äî ãîðå ñ âîäà. Íà äúíîòî ù ïèøåëî
ñ ãîëåìè áóêâè, êàòî âåíåö Òîâà å ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå, à â äîëíàòà
÷àñò Ïî êàïêà å ñúáðàíî - ïî êàïêà äà ñå ðàçäàäå. Â ñðåäàòà áèëè
èçïèñàíè òðè êîëîíè ñ äóìè. Çàä òàâàòà èìàëî òðè äåáåëè, ñòàðè êîæåíè
ñâèòúêà. Ðàçâèëè åäèíèÿ è çà÷åëè:
Ïúðâàòà êàïêà å îò èçâîðà íà ñåëîòî íà Òàðåí, êîéòî ïðúâ, ïðåäè
ìíîãî ãîäèíè âúðçà êàìúê çà òîÿãàòà ñè è óáè åëåí òà íàõðàíè õîðàòà.
Âòîðàòà êàïêà å îò èçâîðà íà ñåëîòî íà Êàíî, êîéòî ïðúâ, ïðåäè
ìíîãî ãîäèíè, êàòî òúðêà äâå äúðâåòà çàïàëè îãúí è ñòîïëè õîðàòà.
Òðåòàòà êàïêà å îò èçâîðà íà ñåëîòî ïðè äâåòå åçåðà, ìåæäó ìîðåòî
è ïëàíèíàòà, êúäåòî ïðåäè ìíîãî ãîäèíè äâàìà áðàòÿ èçäúëáàõà äúðâî è
ïðåïëàâàõà åçåðîòî ñ íåãî.
Òàêà ÷åëè áðàòÿòà ìíîãî äíè è íîùè è êàòî ïðî÷åëè è òðèòå ñâèòú-
êà ñå çàìèñëèëè, êàê äà èçïúëíÿò çàðúêàòà.
Íåâúçìîæíî áèëî äà îòíåñàò òàâàòà ïðè õîðàòà, íàäîëó ïî ñòðúì-
íèòå ñêëîíîâå íà ïëàíèíàòà, áåç äà ðàçëåÿò è èçãóáÿò ïîçíàíèåòî. Ïúê è
òðèìàòà æèâååëè â ðàçëè÷íè ïîñîêè.
74
Åäèíèÿò îò òÿõ áèë ìåäíèêàð è ïðåäëîæèë:
- Ùå íàïðàâÿ îò òàâàòà òðè ïî-ìàëêè è äúëáîêè ñúäà. Ùå ïðåëååì â
òÿõ ïîçíàíèåòî è âñåêè ùå îòíåñå ïî åäèí ñúñ ñåáå ñè.
Âòîðèÿò áèë ïèñàð è ïðåäëîæèë:
- Àç ïúê ùå èçïèøà âúðõó ñúäîâåòå äóìèòå îò òàâàòà.
Òðåòèÿò áðàò áèë ñàìàðäæèÿ è ïðåäëîæèë:
- Àç ùå íàïðàâÿ òàêèâà ñàìàðè çà íàøèòå ìóëåòà, ÷å äà íîñÿò îò
åäíàòà ñòðàíà ñúäà ñ ïîçíàíèåòî, à îò äðóãàòà ñâèòúêà ñ ìúäðîñòòà.
Òîâà ðåøèëè áðàòÿòà è ñå çàõâàíàëè çà ðàáîòà. Ïúðâî ïèñàðÿò ïðå-
ïèñàë òî÷íî òåêñòîâåòå, ïîñëå ïðåñèïàëè âîäàòà â åäíà ãîëÿìà äåëâà.
Ìåäíèêàðÿò íàðÿçàë òàâàòà íà òðè ÷àñòè è çàïî÷íàë äà ïðàâè íîâèòå
ñúäîâå. Ñàìàðäæèÿòà îòñÿêúë íÿêîëêî äðúâ÷åòà, íàêîñèë ñóõà òðåâà, íà-
ðÿçàë êîæè è çàìàéñòîðèë ñàìàðèòå.
Êîãàòî ïúðâèÿò ñúä áèë ãîòîâ, ïèñàðÿò ãî âçåë è çàïî÷íàë äà ïðå-
ïèñâà âúðõó íåãî òåêñòà îò òàâàòà. Ïúðâî èçïèñàë ãîðíàòà ÷àñò íà âåíåöà
ñ ãîëåìèòå áóêâè Òîâà å ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå. Ñëåä òîâà ñå çàåë ñ
òðèòå êîëîíè îò äóìè, îò ñðåäàòà íà òàâàòà. Ïúðâàòà îò òÿõ ãëàñÿëà ñëåä-
íîòî:
Äóøàòà å áåçñìúðòíà!
Êîéòî âëàäåå äóøèòå íà õîðàòà,
òîé ùå âëàäåå ñâåòà!
Äóøà!
Âå÷åí äîì çà òåá Åôèðà,
äåòî âðåìåòî ëåòè.
Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðà,
ñàìî ìèñëè è ìå÷òè.
Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

íåðàçäåëíî äúëãè äíè.
Ñâåòëèíàòà îçàðèëà
äâå óñìèõíàòè î÷è.

îòìèíàâàò çåìíè äíè.
Ñâåòëèíà íå îçàðÿâà
äâå óãàñíàëè î÷è.
Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðàò,

Âå÷åí äîì çà òÿõ Åôèðà,
75
Òîâà èçïèñàë ïèñàðÿò, à îñòàíàëî ñúâñåì ìàëêî ìÿñòî, êîëêîòî äà
äîïèøå äîëíàòà ÷àñò îò âåíåöà, ñ ãîëåìèòå áóêâè Ïî êàïêà å ñúáðàíî -
ïî êàïêà äà ñå ðàçäàäå. Íÿìàëî êàê, äðóãèòå äâå êîëîíè ñ äóìè îñòàíà-
ëè çà âñåêè ñúä ïî åäíà.
Çàïî÷íàë è âòîðèÿ ñúä.
Òîâà å ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå.
Ðàçóìúò å áåçãðàíè÷åí!
Êîéòî âëàäåå ðàçóìà íà õîðàòà,
Ðàçóì!
Íÿìà ñëîã çà òåá â Åôèðà,
ðåäîì ñ âðåìåòî ëåòè.
Âñè÷êî â òåáå ñå ñúáèðà,
êàòî ìèñëè è ìå÷òè.



Ïî êàïêà å ñúáðàíî -
ïî êàïêà äà ñå ðàçäàäå.
Çà òðåòèÿ ñúä îñòàíàëà ïîñëåäíàòà êîëîíà, ñ äóìèòå:

Çëàòîòî å æúëòî è ñòóäåíî.
Êîéòî âëàäåå çëàòîòî íà ñâåòà,
òîé ùå âëàäåå õîðàòà!
Çëàòî!
Òî íå çíàå çà Åôèðà,
íèòî ìèñëè è ìå÷òè.
76
Â îáùî òÿëî ïðèêîâàâà,
íåðàçäåëíî äúëãè äíè,
ñâåòëèíàòà îçàðèëà
äâå íåâèæäàùè î÷è.

Ñâåòëèíà íå îçàðèëà

Ñëåä òîâà ïèñàðÿò íàïèñàë íà âñåêè áðàò îñòàíàëèòå äâà òåêñòà

íà êîæà è ñ òîâà ñè ñâúðøèë ðàáîòàòà. Ñàìàðäæèÿòà è òîé áèë ãîòîâ
ñúñ ñàìàðèòå. Ðåøèëè íà äðóãèÿ äåí äà ñè òðúãíàò è ëåãíàëè äà ïðå-
íîùóâàò.
Íà ñóòðèíòà â ðàííè çîðè îòèøëè íà ãðîáà íà áàùà ñè, äà ñå
ñáîãóâàò, à òàì áèëî îòðóïàíî ñ öâåòÿ. Íå ãî çàáðàâÿëè õîðàòà è ïðî-
äúëæàâàëè äà èäâàò íà ïîêëîíåíèå îò áëèçî è äàëå÷. Íÿìàëî ãî ìúä-
ðåöà äà ãè ïîñúâåòâà, íî òå ñå ïîêëàíÿëè ïðåä íàäãðîáíèÿ êàìúê è ñè
îòèâàëè ïî æèâî - ïî çäðàâî. Êàêòî ïî÷èòàëè ñòàðåöà ïðèæèâå, òàêà
ïî÷èòàëè ñåãà ïàìåòíàòà ïëî÷à ñ íàäïèñà:
Ïúðâî Íåáåòî - ïîñëå Çåìÿòà.
Ïúðâî íà íåáåòî - ïîñëå íà çåìÿòà.
Ïúðâî â íåáåòî - ïîñëå â çåìÿòà.
Ñâåùåíî áèëî òîâà ìÿñòî çà õîðàòà.
***
Ìèíàâàëè ãîäèíèòå. Íàñòúïèëè ðàçìèðíè âðåìåíà. Òó ãîëåìè ñó-
øè, òó íàâîäíåíèÿ. Òó ìîð ïî äîáèòúêà, òó ïî õîðàòà. À âîéíèòå - åäíà
ñëåä äðóãà. Áÿãàëè õîðàòà, òó îò åäíà áåäà, òó îò äðóãà. Öåëè íàðîäè.
Ïðåç ðåêè è ìîðåòà. Íå ãè ñïèðàëè íè ñòóäúò, íè æåãàòà. Íèòî âèñîêèòå
ïëàíèíè, íèòî ïóñòèíèòå.
Áðàòÿòà ïîâå÷å íå ñå âèäåëè, à ñèíîâåòå èì ñå ðàçïèëåëè ïî øèðî-
êèÿ ñâÿò. Ìèíàëè íÿêîëêî ïîêîëåíèÿ. Çàãóáèëè ñå, èç÷åçíàëè áåçâúçâ-
77
ðàòíî ñâèòúöèòå ñ ìúäðîñòòà, à ïîçíàíèåòî îòäàâíà ñå ðàçëÿëî. Îñòàíà-
ëè ñàìî òðèòå ñúäà, ïîêðèòè ñ ïàòèíà. Íî ñúäáàòà íàïðàâèëà òàêà, ÷å òå
ïàê äà ñå âúðíàò ïî ìåñòàòà, êúäåòî æèâåëè òðèìàòà áðàòÿ. È âñåêè äî÷à-
êàë ñâîÿ ÷àñ.
Ñëåä âîéíèòå è ðàçðóõàòà äîøúë ìèðúò. Õîðàòà çàïî÷íàëè äà ñòðî-
ÿò õóáàâè è çäðàâè êúùè. Ïîÿâèëè ñå ãîëåìè ñåëà è ãðàäîâå. Ðàçâèëè ñå
çàíàÿòèòå è òúðãîâèÿòà. Îòâîðèëè ó÷èëèùàòà è çàïî÷íàëè îòíîâî äà ñú-
áèðàò ïîçíàíèåòî. Ñòàðåéøèíèòå îáó÷àâàëè äåöàòà íà óì è ðàçóì.
Âåäíúæ åäèí áóäåí è ó÷åíîëþáèâ þíîøà äîíåñúë ïðè ñòàðåéøè-
íàòà î÷óêàí, ïðàøåí ìåäåí ñúä çà âîäà. Ðàçãëåäàë ãî ó÷èòåëÿò, íî íå
ðàçáðàë êàêâî ïèøå íà íåãî. Ñúáðàë âñè÷êè ñòàðåéøèíè è èì ïîêàçàë
ñúäà ñ íàäïèñà. Åäèí îò òÿõ íå áèë òóêàøåí è çíàåë íÿêîëêî åçèêà. Äàëè
ñúäà íà íåãî è òîé ãî ðàç÷åë.
Äóøàòà å áåçñìúðòíà!
Êîéòî âëàäåå äóøèòå íà õîðàòà,
Äóøà!
Âå÷åí äîì çà òåá Åôèðà,



Çàðàäâàëè ñå ñòàðåéøèíèòå, ÷å íà òÿõíîòî ñåëî ñå ïàäíàëà ÷åñòòà

78
äà ñå ñäîáèÿò ñ ïîçíàíèåòî, ñ ìúäðîñòòà íà äðåâíèòå. Çàïî÷íàëè äà òúë-
êóâàò íàäïèñà è äà ãî ïðèëàãàò êàòî ìåðèëî çà âñè÷êè äåëà íà õîðàòà îò
ñåëîòî. Òàêà ñå óñòàíîâèë äîáúð ïîðÿäúê è ðàáîòèòå âúðâåëè îò äîáðî
êúì äîáðî.
Â äîëèíàòà èìàëî äåñåòèíà ñåëà è ñêîðî âñè÷êè ñå îáåäèíèëè è
çàïî÷íàëè äà òúðãóâàò ñ áëèçêè è äàëå÷íè ñòðàíè. Ïîñòåïåííî êúì âëàñ-
òòà íà äîëèíàòà ïðåìèíàëè áëèçêèòå, à ïî-êúñíî è ïî-äàëå÷íè çàñåëè-
ùà. Âñè÷êè óñïåõè ñå ïðèïèñâàëè íà äðåâíèÿ íàäïèñ. Çàïî÷íàëè äà èä-
âàò íà ïîêëîíåíèå è çà ñúâåòè õîðà îò âñÿêúäå. Âñè÷êè íîñåëè äàðîâå è
äîëèíàòà ñòàâàëà âñå ïî-áîãàòà è ïî-áîãàòà, à ñòàðåéøèíèòå âå÷å íå ìî-
æåëè äà ÿ óïðàâëÿâàò. Ñúáðàëè ñå íà ñúâåò è ðåøèëè äà ïîâåðÿò óïðàâëå-
íèåòî íà þíîøàòà, êîéòî äîíåñúë ìåäíèÿ ñúä ñ íàäïèñà â ó÷èëèùå. Òîé
âúçìúæàë è áèë âå÷å åäèí îò íàé-ó÷åíèòå õîðà â äîëèíàòà. Çà ñåáå ñè
ðåøèëè äà îñòàíàò ñàìî ïàçèòåëè è òúëêóâàòåëè íà ìúäðèÿ íàäïèñ.
Íàñðî÷èëè òúðæåñòâåíèÿ äåí. Ñúáðàëè ñå õîðàòà îò äîëèíàòà.
Äîøëè è ïðàòåíèöè îò áëèçî è äàëå÷. Âëàäåòåëÿò áèë êîðîíîâàí îò
ñòàðåéøèíèòå, à ïðàâàòà ìó îáÿâåíè ïðåä íàðîäà.
Öàðÿò å ïðúâ ìåæäó âñè÷êè õîðà â öàðñòâîòî. Íåãîâàòà âîëÿ å
çàêîí çà ïîäàíèöèòå ìó. Íåãîâî ïðàâî è çàäúëæåíèå å äà ñå ãðèæè çà
æèâîòà è èìîòà íà õîðàòà.
Êîðîíàòà ñå íàñëåäÿâà îò ïúðâîðîäíèÿ ñèí íà öàðÿ.
Ñëåä îáðåäà ïî êîðîíîâàíåòî öàðÿò èçäàë ïúðâàòà ñè çàïîâåä.
Íàçíà÷àâàì ñúâåòà íà ñòàðåéøèíèòå çà ïàçèòåë è åäèíñòâåí òúë-
êóâàòåë íà ñâåùåíèÿ íàäïèñ, çàâåùàí íè îò íàøèòå äåäè. Òÿõíî ïðà-
âî è çàäúëæåíèå å äà ñå ãðèæàò çà äóøèòå íà õîðàòà.
Ñòàðåéøèíèòå îò ñúâåòà ñå íàçíà÷àâàò äîæèâîò è ñëåä ñìúðòòà
ñè ñå íàñëåäÿâàò îò íàé-äîáðèòå ñè ó÷åíèöè.
Ìúäðî öàðóâàë ïúðâèÿò öàð. Ðàçøèðèë è óêðåïèë äúðæàâàòà.
Ïîääúðæàë ñèëíà âîéñêà. Çà äà èìà ðåä â öàðñòâîòî, íàïèñàë çàêîíè
è ïîñòàâèë ñúäèè, äà ðåøàâàò ñïîðîâåòå ìåæäó õîðàòà. Çåìíèòå äåëà
âúðâåëè ìíîãî äîáðå. Ñëåä íåãî öàðóâàë ñèíúò ìó. Ïîñëå âíóêúò ìó.
Òàêà çà íÿêîëêî ïîêîëåíèÿ äúðæàâàòà ñòàíàëà ñèëíà è áëàãîäåíñòâà-
ùà.
Äóõîâíèòå äåëà è òå ñå ïðîìåíèëè. Ñòàðåéøèíèòå âå÷å ñå íàðè÷à-
ëè æðåöè è çà äà ìîãàò äà ïîìàãàò íà âñè÷êè õîðà, îáó÷èëè ìíîãî ó÷åíè-
öè è ãè èçïðàòèëè èç öÿëàòà ñòðàíà. Ïîñòðîèëè ìîëèòâåíè äîìîâå íàâ-
ñÿêúäå, çà äà ñå ìîëÿò õîðàòà çà ñâîèòå äóøè.
Âñè÷êè áëàãîïîëó÷èÿ â öàðñòâîòî ñå ïðèïèñâàëè íà ñâåùåíèÿ íàä-
ïèñ. Èäâàëè õîðà îò äðóãè ñòðàíè äà ñå çàïîçíàÿò ñ íîâîòî ó÷åíèå è
ñòàâàëè íåãîâè ïîñëåäîâàòåëè. À öàðåòå íà ñúñåäíèòå äúðæàâè ñàìè ãî
âúçïðèåìàëè è íàñàæäàëè, êàòî âèæäàëè ïîäåìà è ñèëàòà íà íîâîòî öàð-
ñòâî. Æðåöèòå è íà òÿõ ïîìàãàëè. Òàêà ñå ðàçøèðèëî âëèÿíèåòî èì âúð-
79
õó îãðîìíà òåðèòîðèÿ ñ áåçáðîéíî íàñåëåíèå.
Ñáúäíàëî ñå ïðåäñêàçàíèåòî â ñâåùåíèÿ íàäïèñ: Êîéòî âëàäåå äó-
øèòå íà õîðàòà, òîé ùå âëàäåå ñâåòà!.
Äúëãè ãîäèíè ïðîäúëæèëî òàêà. Ðàæäàëè ñå è óìèðàëè ìàëêè è
ãîëåìè äúðæàâè. Ñìåíÿëè ñå âëàäåòåëèòå è æðåöèòå, íî ó÷åíèåòî îñòà-
âàëî.
Àëà ñå íàìåðèëè â åäíà äàëå÷íà ñòðàíà ìúäðåöè, êîèòî ðàçáðàëè,
÷å ñèëàòà íå å â ñàìèÿ íàäïèñ, à â ñìèñúëà íà íåãîâèòå äóìè. Ñúçäàëè ñè
ñâîå ó÷åíèå, ñâîè æðåöè, ñâîè ìîëèòâåíè äîìîâå è çàâëàäåëè äóøèòå íà
õîðàòà â ñâîåòî è â ñúñåäíèòå öàðñòâà.
È â äðóãè ñòðàíè íàïðàâèëè òàêà. Îò òîãàâà, ìåæäó ðàçëè÷íèòå
ðåëèãèè ñå âîäè áîðáà çà äóøèòå íà õîðàòà, çàùîòî Êîéòî âëàäåå äóøè-
òå íà õîðàòà, òîé ùå âëàäåå ñâåòà. À Äóøàòà å áåçñìúðòíà!, çàòîâà è
âëàäè÷åñòâîòî ùå å âå÷íî.
È äî äíåñ å âñå òàêà.
Òîâà å èñòîðèÿòà íà ïúðâèÿ ñúä. À åòî êàêâî ñå ñëó÷èëî ñ âòîðèÿ.
Æèâÿëî ïðåäè ìíîãî, ìíîãî ãîäèíè åäíî ìàëêî ìîì÷å, êîåòî âñå
çàäàâàëî âúïðîñè. Çà âñè÷êî ïèòàëî. Îùå ùîì ñå ñúáóäåëî ñóòðèí è
çàïî÷âàëî.
- Ìàìî, çàùî äóõà âÿòúðúò?
- Âÿòúðúò ëè, ñèíêî? Âÿòúðúò å âåñòîíîñåö. Êîãàòî ïëàíèíàòà èñêà
äà êàæå íåùî íà ìîðåòî, òîé äóõâà îò ïëàíèíàòà êúì ìîðåòî. À êîãàòî
ìîðåòî èñêà äà ù îòãîâîðè, äóõà îò ìîðåòî êúì ïëàíèíàòà.
- À çà êàêâî ñè ãîâîðÿò ïëàíèíàòà è ìîðåòî?
- Ïëàíèíàòà è ìîðåòî ñà áðàò è ñåñòðà. Íå çíàÿ êîé ãè å ðàçäåëèë, íî
òå îùå ñå îáè÷àò è íå ìîãàò åäèí áåç äðóã. Çàòîâà ñè èçïðàùàò äóìèòå ïî
âÿòúðà, òàêà ðàçãîâàðÿò îò íåçàïîìíåíè âðåìåíà. Íå ìîãàò äà ñå çàáðà-
âÿò.
- Ìàìî, à çàùî...?
È ñëåäâàëè áåçêðàéíèòå äåòñêè Çàùî?.
Ìèíàëè ãîäèíè. Ìîì÷åòî ñòàíàëî þíîøà è áèë âñå òàêà ëþáîçíà-
òåëåí. Âåäíúæ ìàéêà ìó ãî èçïðàòèëà äî èçâîðà çà âîäà. Âëÿçúë òîé â
êèëåðà äà âçåìå ñòîìíèòå è çà ïðúâ ïúò çàáåëÿçàë íà åäíà îò ãðåäèòå íà
òàâàíà çàêà÷åí ñòàð, ïðàøåí è î÷óêàí ìåäåí ñúä. Îòêà÷èë ãî è çàáåëÿçàë
íàäïèñà íà íåãî. Çàíåñúë ãî íà ó÷èòåëÿ ñè, íî òîé íå óñïÿë äà ðàçáåðå
íèùî îò íàïèñàíîòî. Îòèøëè ïðè äðóã, ïî-ñòàð ó÷èòåë è òîé ãî ðàç÷åë.
Ðàçóìúò å áåçãðàíè÷åí!
Êîéòî âëàäåå ðàçóìà íà õîðàòà,
Ðàçóì!
Íÿìà ñëîã çà òåá â Åôèðà,
80
ðåäîì ñ âðåìåòî ëåòè.
Âñè÷êî â òåáå ñå ñúáèðà,
êàòî ìèñëè è ìå÷òè.



Çàðàäâàëè ñå ó÷èòåëèòå, ÷å íà òÿõíîòî ó÷èëèùå ñå ïàäíàëà ÷åñòòà

äà ñå ñäîáèÿò ñ ïîçíàíèåòî, ñ ìúäðîñòòà íà äðåâíèòå. Çàïî÷íàëè äà òúë-
êóâàò íàäïèñà è äà ãî ïðèëàãàò êàòî ìåðèëî çà âñè÷êè ñâîè äåëà. Ñúáè-
ðàëè ñå è ðàçìèøëÿâàëè. Ñàìè ñè çàäàâàëè âúïðîñè è ñàìè íàìèðàëè
îòãîâîðèòå. Íî âñåêè îòãîâîð ïîðàæäàë íÿêîëêî íîâè âúïðîñà è ó÷åíè-
òå ðàçáðàëè, ÷å æèâîòúò å áåçêðàéíà ïîñëåäîâàòåëíîñò îò âúïðîñè è îò-
ãîâîðè. Îò ïðè÷èíè è ñëåäñòâèÿ çà áåçáðîéíèòå âèäèìè è íåâèäèìè íå-
ùà, êîèòî íè çàîáèêàëÿò. Áåçíà÷àëíè è áåçêðàéíè íèøêè, îò åäèíèÿ êðàé
íà õîðèçîíòà äî äðóãèÿ, ïî âñè÷êè âúçìîæíè ïîñîêè. Íàïëàñòåíè åäíà
âúðõó äðóãà, òå îáðàçóâàò ïúñòðîöâåòíèÿ êèëèì íà íàøèÿ ñâÿò, ïî êîéòî
âúðâèì ìèëèîíè ãîäèíè.
Ïðî÷óëà ñå øêîëàòà ñúñ ñâîÿòà ìúäðîñò. Ìíîãî òàéíè çíàåëè ìúä-
ðåöèòå è ñ òîâà ïîêîðÿâàëè ðàçóìà íà õîðàòà. Âñè÷êè îòãîâîðè ó÷èòåëè-
òå ïðåäàâàëè íà ñâîèòå ó÷åíèöè, à òå ïúê íà ñâîèòå. Òàêà ñå íàòðóïâàëî
è óâåëè÷àâàëî ïîçíàíèåòî.
Èäâàëè ïîñëåäîâàòåëè îò âñè÷êè êðàèùà íà ñâåòà, çà äà èçó÷àò ïîç-
íàíèåòî. Êîãàòî ñå çàâðúùàëè â ñòðàíèòå ñè è òå ïðåäàâàëè ïîçíàíèåòî
íà ó÷åíèöèòå ñè. Íî êîëêîòî è äà ðàçïðîñòðàíÿâàëè ïîçíàíèåòî, òî íå
äîñòèãàëî äî âñè÷êè. À è íå âñè÷êè, äî êîèòî äîñòèãàëî, ãî ðàçáèðàëè.
Ïîâå÷åòî òàêà ñè è îñòàíàëè - ïðîñòîëþäèå. Ñàìî îòáðàíè áèëè ïðîñ-
81
âåòëåíè ñ ìúäðîñòòà íà îòäåëíèòå íàóêè. Çàòîâà îãíèùåòî íà ïîçíàíè-
åòî ïðèïëàìâàëî òó òóê, òó òàì. Íÿêúäå çàãàñâàëî áúðçî, äðóãàäå ïî-
áàâíî, íî âèíàãè îñòàâàëè æèâè âúãëåíè, êîèòî ñëåä âðåìå ñå ðàçïàëâà-
ëè îòíîâî.
Åäâà â íàøè äíè çàïî÷âà äà ñå ñáúäâà ïðåäñêàçàíèåòî â íàäïèñà:
Êîéòî âëàäåå ðàçóìà íà õîðàòà, òîé ùå âëàäåå ñâåòà.
Òîâà å èñòîðèÿòà íà âòîðèÿ ñúä, à åòî ñúäáàòà è íà òðåòèÿ.
Æèâåëè äâàìà áðàòÿ. Èìàëè ìàëêà íèâà è íÿêîëêî æèâîòíè è åäâà
ïðåæèâÿâàëè. Âåäíúæ ïî-ìàëêèÿò ðåøèë äà òðúãíå ïî ñâåòà äà ñè èçêàð-
âà ïðåõðàíàòà ñàì. Âçåë åäíî ìàãàðå, ìàëêî õðàíà è åäèí ìåäåí ñúä çà
âîäà. Ñåëîòî áèëî â ïëàíèíàòà, äàëå÷å îò ãîëåìèòå ãðàäîâå è îæèâåíèòå
ïúòèùà. Ïúòóâàë ìàëêèÿò áðàò íÿêîëêî äíè è ñòèãíàë äî ìÿñòîòî, êúäå-
òî æèâååë åäèí ìúäðåö. Èçâåñòåí áèë ó÷èòåëÿò è èäâàëè ó÷åíèöè äà ñå
ó÷àò îò íåãî íà ðàçëè÷íè íàóêè. Ïîìîëèë ñå ìîìúêúò äà ãî âçåìå ïðè
ñåáå ñè, äà ìó ïîìàãà â êúùíàòà ðàáîòà ñðåùó ïîäñëîí è õðàíà. Ñòàðå-
öúò ñå ñúãëàñèë.
Ðàáîòèë óñúðäíî íÿêîëêî ãîäèíè.
Ó÷åíèöè âå÷å èäâàëè ðÿäêî, çàùîòî ó÷èòåëÿò îñòàðÿë ìíîãî è ñåãà
ñå óïîâàâàë ñàìî íà ìëàäèÿ ñè ïîìîùíèê.
Åäíà âå÷åð ñòàðåöúò óñåòèë, ÷å èäâà êðàÿò ìó. Ïîâèêàë ìîìúêà è
êàçàë:
- Èäè, ñèíêî, çà âîäà, ãîðå íà èçâîðà, ïîä âúðõà. Çà ïîñëåäåí ïúò
èñêàì äà ñå íàïèÿ è äà ñè èçìèÿ î÷èòå ñ íàé-õóáàâàòà âîäà.
Âçåë ìîìúêúò ìåäíèÿ ñúä è äîíåñúë âîäà íà ñòàðåöà. Íàïèë ñå òîé,
èçìèë ñå è ñå çàãëåäàë â íàäïèñà âúðõó ñúäà. Íàäèãíàë ñå è ïîïèòàë:
- Îò êúäå èìàø òîçè ñúä? Çíàåø ëè êàêâî ïèøå íà íåãî?
- Íå, íå çíàì - îòãîâîðèë ìîìúêúò - îòêàêòî ñå ïîìíÿ âñå å áèë ó
íàñ, â êúùè, à ñåãà å ó ìåí.
Òúæíî ñå óñìèõíàë ñòàðèÿò ó÷èòåë.
- À àç öÿë æèâîò òúðñÿ òîçè íàäïèñ è åäâà ñåãà, íà ñìúðòíèÿ ìè
îäúð, òîé ñàì äîéäå ïðè ìåí.
Îùå êîãàòî áÿõ êàòî òåá ÷óõ õîðàòà äà ðàçêàçâàò åäíà ëåãåíäà çà
ãîëÿì ìúäðåö, êîéòî æèâÿë ïî òåçè ìåñòà. Êîãàòî óìðÿë, îñòàâèë öÿëàòà
ñè ìúäðîñò çàïèñàíà íÿêúäå, íî êúäå íèêîé íå çíàå. Êàçâàõà îùå, ÷å
êîéòî íàìåðè íàäïèñà, ùå ñòàíå íàé-áîãàòèÿò ÷îâåê è âñè÷êè ùå ìó
ñëóæàò. Òîãàâà ðåøèõ, ÷å òðÿáâà äà íàìåðÿ òîçè íàäïèñ. Íî ïðåäè òîâà
òðÿáâàøå äîáðå äà ñå èçó÷à, çà äà ìîãà äà ãî ðàç÷åòà êîãàòî ãî íàìåðÿ.
Ïîñëå äîéäîõ òóê, äà ãî òúðñÿ. Ïèòàõ õîðàòà, íî òå íå çíàåõà íèùî ïîâå-
÷å îò ìåí. Íàìåðèõ ñàìî åäíà ïëî÷à ñ íàäïèñ, ãîðå äî ëåêîâèòèÿ èçâîð,
ïîä âúðõà. Àëà íà íåÿ ïèøå ñàìî íÿêîëêî äóìè.
Ïúðâî Íåáåòî - ïîñëå Çåìÿòà.
Ïúðâî íà íåáåòî - ïîñëå íà çåìÿòà.
82
Ïúðâî â íåáåòî - ïîñëå â çåìÿòà.
À ñåãà, åòî ãî èñòèíñêèÿ íàäïèñ, àëà çà ìåí å âå÷å êúñíî. ×óé
êàêâî ïèøå òóê è ãî çàïèøè, çàùîòî âå÷å íèêîé íå çíàå äà ÷åòå òåçè
áóêâè.
Çëàòîòî å æúëòî è ñòóäåíî.
Êîéòî âëàäåå çëàòîòî íà ñâåòà,
òîé ùå âëàäåå õîðàòà!
Çëàòî!
Â îáùî òÿëî ïðèêîâàâà,

íåðàçäåëíî äúëãè äíè,
ñâåòëèíàòà îçàðèëà
äâå íåâèæäàùè î÷è.

Ñâåòëèíà íå îçàðèëà

Íå äîæèâÿë äà âèäè óòðîòî ñòàðåöúò. Ïî÷èíàë è îñòàâèë ìîìúêà
ñàì. À òîé íÿìàëî êúäå äà îòèäå. Ïúòíèöè ìó äîíåñîõà âåñòòà, ÷å
ìîð ïîãóáèë âñè÷êè â íåãîâîòî ñåëî. Íàçàä íå ìîæåë äà ñå âúðíå. È
òóê íå ìîæåë äà îñòàíå. Íàòîâàðèë íÿêîè íåùà íà ìàãàðåòî è ïîåë
íàäîëó, ïîêðàé áóéíàòà ðåêà.
Ñëåä âðåìå íà áðåãà íà ìîðåòî, òàì êúäåòî ñå âëèâà ãîëÿìàòà
ðåêà, ñå èçäèãíàë êðàñèâ ãðàä.
Íàé-ïî÷èòàí â íåãî áèë ðîäúò íà ìîì÷åòî îò ïëàíèíàòà, êîéòî
îò íÿêîëêî ïîêîëåíèÿ æèâååë òóê. Íàé-õóáàâèòå êúùè áèëè òåõíèòå.
Íàé-ìíîãî ñëóãè èìàëè ïàê òå. Íàé-ãîëåìèòå è áúðçîõîäíè êîðàáè
áèëè òåõíèòå. Ïëàâàëè íàãîðå ïî ðåêàòà è äàëå÷å â îòâúäìîðñêè çå-
ìè. Òåõíèòå êåðâàíè îò ìóëåòà è êàìèëè ïðåêîñÿâàëè ïëàíèíàòà è
83
ïóñòèíÿòà. Âñè÷êè ñòîêè è áîãàòñòâà ìèíàâàëè ïðåç òîçè ãðàä. Òàêà
áîãàòñòâîòî íà ðîäà ñòàâàëî âñå ïî-ãîëÿìî è ïî-ãîëÿìî.
Çà äà ïîääúðæàò òúðãîâèÿòà, òå èçïðàòèëè ñâîè õîðà, îò ðîäà â
äðóãè ãðàäîâå è äúðæàâè, ñ êîèòî òúðãóâàëè. È òàì õîðàòà îò ðîäà
ñòàâàëè íàé-áîãàòèòå. Òàêà ñå ðàçñåëèëè ïî öåëèÿ ñâÿò. Àêî åäèí èç-
ïàäíå â çàòðóäíåíèå, äðóãèòå ìó ïîìàãàëè è ñå èçïðàâÿë îòíîâî íà
êðàêà.
Çàïî÷íàëè äà èçïîëçâàò è äðóãè õîðà, èçâúí ðîäà. Çëàòîòî êóïó-
âàëî âñè÷êî. È äóøèòå, è ðàçóìà íà õîðàòà. Ïîä÷èíÿâàëî ãè íà âîëÿòà
íà ðîäà. Ñàìî ÷å çà òîâà íèêîé íå çíàåë. È æðåöèòå, è ìúäðåöèòå
èìàëè íóæäà îò çëàòî. È âñè÷êè âèæäàëè ñàìî çëàòîòî. Ñêîðî çàáðà-
âèëè èìåíàòà íà õîðàòà îò ðîäà. Çàáðàâèëè ëèöàòà èì.
Íà âñè÷êî áèëè ãîòîâè õîðàòà, ñàìî äà ñå ñäîáèÿò ñúñ çëàòî. Öå-
ëè äúðæàâè ïðîöúôòÿâàëè è çàïàäàëè, ñàìî çàùîòî èìàëî èëè íÿìà-
ëî çëàòî òàì. À êúäå äà îòèäå çëàòîòî è êàêâî äà íàïðàâè, ðåøàâàëè
åäèíñòâåíî õîðàòà îò ðîäà.
Ñáúäíàëî ñå è òîâà ïðåäñêàçàíèå Êîéòî âëàäåå çëàòîòî íà ñâå-
òà, òîé ùå âëàäåå õîðàòà!.
Òàêà å è äî äíåñ.
Äàëè ñëåä ìíîãî ãîäèíè òàçè èñòîðèÿ ùå èìà äðóã êðàé, íå çíàì.
Íåãî íÿêîé äðóã ùå òðÿáâà äà ãî äîïèøå.
84
ÐÀÂÍÎÂÅÑÈÅÒÎ
Ðàâíîâåñèåòî å ñúðöåâèíàòà íà òàçè êíèãà. Èäåèòå â íåãî ñà
àäðåñèðàíè êúì ó÷åíèòå îò åñòåñòâåíèòå íàóêè - ôèçèêà, àñòðîíî-
ìèÿ, ìàòåìàòèêà. Íî ñå íàäÿâàì, ÷å òå ùå ñà èíòåðåñíè çà âñè÷êè ÷è-
òàòåëè.
Äíåñ íåùàòà â íàóêàòà ñà òîëêîâà íåçðåëè, ÷å àç ñå ïèòàì çàùî
ó÷åíèòå íå âèæäàò ïðîñòèòå è ÿñíè íåùà, êîèòî èì ëèïñâàò, çà äà
èçãðàäÿò òî÷íèÿ ìîäåë íà ñâåòà. È ñè îòãîâàðÿì. Çàùîòî íå ñà ñâî-
áîäíîìèñëåùè õîðà. Îùå îò ó÷èëèùíàòà ñêàìåéêà, ïðåç óíèâåðñèòå-
òà è ñëåä òîâà ïî ðàáîòíèòå ìåñòà èì ñå âòúëïÿâàò ãîòîâè èñòèíè, îò
êîèòî çàâèñè òÿõíîòî áúäåùî ïîëîæåíèå â îáùåñòâîòî è íàóêàòà. Òî-
âà ðàçáèðà ñå ñå ïðàâè ñ íàé-äîáðè íàìåðåíèÿ, íî òî âñå ïàê å öåëåíà-
ñî÷åíî îôîðìÿíå íà ìèðîãëåäà, ìàíèïóëàöèÿ. Èçâúí îáðàçîâàíèåòî
è íàóêàòà å ñúùîòî - ñåìåéíîòî è ðåëèãèîçíî âúçïèòàíèå â ïîñëóøà-
íèå è ïîêîðíîñò.
À êîãàòî äîéäå çëàòíàòà ñðåäíà âúçðàñò, êîãàòî ÷îâåêúò âå÷å çíàå
è âñå îùå ìîæå, òîé å îêîâàí çäðàâî â îêîâèòå íà ëè÷íèÿ è îáùåñòâåí
àâòîðèòåò, êîèòî íå ìó ïîçâîëÿâàò äà ñå îòêëîíÿâà âñòðàíè.
Òàêà ãîäèíà ñëåä ãîäèíà, äîêàòî ñå ïîÿâè íÿêîÿ ëóäà ãëàâà, äå-
òî ùå òðúãíå ïðåç ïðîñîòî è ùå èçâèêà öàðÿò å ãîë.
À òîëêîâà å ïðîñòî. Çàáðàâÿø çà áîãîâåòå, çà õîðàòà, ñâàëÿø Ìà-
òåðèÿòà îò ïèåäåñòàëà, ðàçáèðàø, ÷å îáùåñòâåíèòå ïðàâèëà ñà ïðî-
ìåíëèâè âúâ âðåìåòî è îñòàâàø ñàì. Àç è îñòàíàëèÿò ñâÿò. Çàñòàâàø
ñðåùó íåãî è àêî èìàø î÷è, ùå âèäèø öÿëîòî ìó ñúâúðøåíñòâî è
âåëèêîëåïèå.
Êàêâî íå âèæäà ñúâðåìåííàòà íàóêà?
Òÿ íå âèæäà òîâà, êîåòî å îïèñàíî â òî÷êè 2.1 è 2.2 îò Ðàâíîâå-
ñèåòî. Òî îáåìà ïî-ìàëêî îò åäíà ìàøèíîïèñíà ñòðàíèöà, íî êàòî
èñòèíà ñòîè íà âúðõà íà ïèðàìèäàòà è ïîðàäè òîâà ñúâðåìåííàòà ïðåä-
ñòàâà çà ñâåòà òðÿáâà äà ñå ïðåðàçãëåäà, à ôàêòèòå äà ñå ïðåïîäðåäÿò.
Â íàøå âðåìå èìà ìíîãî íàóêè, à íÿêîè îò òÿõ è ïîäðàçäåëè.
Òîâà êàòî ìåòîäèêà å äîáðå, íî íà ïðàêòèêà ñâåòúò áåøå ðàçäåëåí ñïî-
ðåä ïðåäìåòà íà îòäåëíèòå íàóêè íà ãîëÿì è ìàëúê. Òàêà ñå ïîñòàâèõà
ãðàíèöè-ïðåãðàäè, êîèòî íå ìîãàò äà áúäàò ïðåîäîëåíè.
Âúâ ôèçèêàòà ñå áîðàâè ñ ÷åòèðè òèïà âçàèìîäåéñòâèÿ: ãðàâèòà-
öèîííî, ñèëíî (ÿäðåíî), ñëàáî è åëåêòðîìàãíèòíî. Îùå òóê ñå âèæäà
äî êàêâî âîäè íååñòåñòâåíîòî ðàçäåëåíèå íà ñâåòà íà îáåêòè. Â ãîëå-
87
ìèÿ ñâÿò èìà ãðàâèòàöèÿ, à â ìàëêèÿ - ÿäðåíè ñèëè.
Àç òâúðäÿ, ÷å ñèëèòå íà âçàèìîäåéñòâèå ñà äâå. Ñèëà íà ïðèòåã-
ëÿíå,êîÿòî å ðàâíîçíà÷íà íà ãðàâèòàöèÿòà è ÿäðåíèòå ñèëè è ñèëà íà
îòáëúñêâàíå, êîÿòî å ðàâíîçíà÷íà íà ñëàáèòå ñèëè. Åëåêòðîìàãíåòèç-
ìúò êàòî âèä âçàèìîäåéñòâèå íå å òîâà, êîåòî ñå ïðåäñòàâÿ îò ñúâðå-
ìåííàòà íàóêà, à íåùî äðóãî. À òîâà íåùî äðóãî å ñàìîòî âçàèìîäåé-
ñòâèå, äâèæåíèåòî, èçòè÷àíåòî è âòè÷àíåòî ïðè ðàçïàäà è ñèíòåçà.
Äî òóê òâúðäÿõ, ÷å ñâåòúò íå òðÿáâà äà ñå ðàçäåëÿ ñïîðåä ãîëåìè-
íàòà, êàêòî ïðàâè íàóêàòà, íî ñåãà ùå ñäîáàâÿ, ÷å ìàòåðèÿòà òðÿáâà äà
ñå ðàçäåëè íà äâå, êàêòî íå ïðàâè íàóêàòà, âúïðåêè ÷å èìà ôèçèêà íà
òâúðäîòî òÿëî è ôèçèêà íà åëåìåíòàðíèòå ÷àñòèöè.
Àç òâúðäÿ, ÷å ìàòåðèÿòà å íà äâå ðàâíèùà:
Âèñøà ìàòåðèÿ. Òîâà ñà åëåìåíòàðíèòå ÷àñòèöè, àòîìèòå, êîìå-
òèòå, ïëàíåòèòå, çâåçäèòå, ãàëàêòèêèòå è ò.í. Âñÿêà ñèñòåìà - êúëáî,
êîÿòî èìà ñîáñòâåíî ôèçè÷åñêî ÿäðî, çàùîòî âñè÷êè ôèçè÷åñêè ÿäðà
ñà åäíàêâè ïî ñúäúðæàíèå è ðàçëè÷íè ïî êîëè÷åñòâî è êà÷åñòâåíà
èçÿâà.
Íèñøà ìàòåðèÿ. Òîâà ñà ìàòåðèàëíèòå îáðàçóâàíèÿ áåç ñîáñòâå-
íî ÿäðî - ìîëåêóëèòå.
À íà íàóêàòà å èçâåñòíî, ÷å çàêîíèòå, âàëèäíè çà âèñøàòà ìàòå-
ðèÿ, íå ñà ïðèëîæèìè çà íèñøàòà è îáðàòíî.
Óíèâåðñèòåòè, èíñòèòóòè, ëàáîðàòîðèè ðàáîòÿò ïî êîíêðåòíè òå-
ìè è â ïîâå÷åòî ñëó÷àè óñïÿâàò äà ðàçðàáîòÿò êîíêðåòíèÿ ïðîáëåì
ïîäðîáíî è çàäúëáî÷åíî. Íàìèðàò íåãîâîòî ïðèëîæåíèå â æèâîòà èëè
ãî ñâúðçâàò ñ äðóã ïðîáëåì, íî â ìíîãî îò ñëó÷àèòå ðåøåíèòå âúïðî-
ñè îñòàâàò çàòâîðåíè â ñåáå ñè, êàòî ïàð÷å îò ïúçåë, áåç âðúçêà ñ äðó-
ãèòå ÷àñòè îò ïúçåëà è ãîëÿìàòà Äåéñòâèòåëíîñò.
Ìîäåëúò, êîéòî ïðåäëðàãàì, å ìîäåëúò, êàðòèíàòà-ìàéêà íà ïú-
çåëà. Òàì âñÿêî ïàð÷å îò ïúçåëà - ðåøåí ÷àñòåí íàó÷åí âúïðîñ, ùå
íàìåðè òî÷íîòî ñè ìÿñòî. Òîãàâà ùå çíàåì êàê èçãëåæäà Äåéñòâèòåë-
íîñòòà è êîè ñà ëèïñâàùèòå ÷àñòè îò ïúçåëà.
Ñïèðàì äî òóê.
88
Íà ôèëîñîôèòå íå ñòàíàõ ìèë,
íî âèäè áîã äàëè ñúì ñúãðåøèë.
Äà, íèùî ñúì è íèùî äíåñ íå ìè å ÿñíî,
äîðè íå çíàì çàùî ñúì ñå ðîäèë.
Îìàð Õàéÿì
1. Âå÷íèÿò ñïîð
1.1. Ïîçíàíèåòî
Çà äà áúäå îôîðìåí ñúâðåìåííèÿ ìèðîãëåä, ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå
å èçâúðâÿëî ñâîÿ äúëúã ïúò â áîðáà è ïðîòèâîïîñòàâÿíå íà èäåè è
ãëåäíè òî÷êè. Íåãîâèòå çàâîåâàíèÿ ñà ïëîä íà ìíîãî óñèëèÿ, íà ðàç-
ëè÷íè öèâèëèçàöèè è êóëòóðè.
Ñëåä ïåðèîäè íà âúçõîä å èçïàäàëî â çàñòîé. Ïîíÿêîãà äîðè è
âðúùàíå íàçàä, íî òúðñåíåòî íà Èñòèíàòà âèíàãè å áèëî ïúòåâîäíàòà
çâåçäà íà áóäíèòå ÷îâåøêè óìîâå. Ñúçíàíèåòî íåèçìåííî å îáîãàòÿ-
âàíî ñ íîâè èäåè è äîñòèæåíèÿ, âäúõíîâÿâàíè îò ñúâúðøåíàòà Äåéñ-
òâèòåëíîñò.
1.2. Èñòèíàòà
Òîâà å íåïðåêúñíàò ïðîöåñ íà ïðîìåíÿùî ñå ñúîòíîøåíèå ìåæ-
äó ñóáåêòèâíàòà Èñòèíà - íàøåòî ïîçíàíèå, è îáåêòèâíàòà Èñòèíà -
Äåéñòâèòåëíîñòòà.
×îâåøêèòå âúçìîæíîñòè çà ñåòèâíî âúçïðèåìàíå íà Äåéñòâè-
òåëíîñòòà ñà îãðàíè÷åíè â îïðåäåëåíè ãðàíèöè. Ïîñðåäñòâîì òåõíè-
÷åñêè ñðåäñòâà òå ñå ðàçøèðÿâàò çíà÷èòåëíî, íî è òå èìàò ñâîÿ ïðå-
äåë.
Ïúòÿò çà îïîçíàâàíå íà Äåéñòâèòåëíîñòòà îòâúä òîçè ïðåäåë ñà
ëîãèêàòà è âúîáðàæåíèåòî.
Ñóáåêòèâíàòà èñòèíà å âñè÷êî èìåíóâàíî è ñúùåñòâóâà òàì, äî
êúäåòî ñå ïðîñòèðà ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå. Íåùîòî ñúùåñòâóâà êàòî ïðî-
äúëæåíèå íà èñòèíàòà, òàì äî êúäåòî ñå ïðîñòèðà âúîáðàæåíèåòî. Îò
òàì íàòàòúê å öàðñòâîòî íà Íèùîòî.
Ïúðâîòî ñå ðàæäà îò âòîðîòî, à âòîðîòî îò òðåòîòî. Çàòîâà Íè-
ùîòî å èçâîðà è áúäåùåòî íà ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå.
89
1.3. Âå÷íèÿò ñïîð
Âå÷íèÿò ñïîð âúâ ôèëîñîôèÿòà å áîðáàòà ìåæäó èäåèòå íà èäå-
àëèçìà è ìàòåðèàëèçìà. Ïðèâúðæåíèöèòå íà Íèùîòî è Íåùîòî.
Òàêà ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå ñå ðàçäåëÿ íà äâå. Ïîçíàíèå çà Íåùî-
òî - òîâà, êîåòî ñìå îïîçíàëè è ïîçíàíèå çà Íèùîòî, êîåòî íå ïîçíà-
âàìå è íàðè÷àìå ñ ðàçëè÷íè èìåíà: Àïåéðîí, Ïðèðîäà, Áîã, Èäåÿ, Áè-
òèå, Ìàòåðèÿ è ò.í.
Ñóáåêòèâíîòî íàøå ïîçíàíèå ïîñòîÿííî ñå óâåëè÷àâà è íè ñå
ñòðóâà, ÷å äî èçðàâíÿâàíåòî ìó ñ îáåêòèâíàòà èñòèíà îñòàâà îùå åäíà
êðà÷êà. Ïî ïúòÿ ñè ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå å ïðàâèëî ïî ðàçëè÷íî âðåìå
ðàçëè÷íè êðà÷êè, ìàëêè è ãîëåìè. Íî âúïðåêè òîâà ðàçñòîÿíèåòî ìåæ-
äó ñóáåêòèâíàòà è îáåêòèâíàòà èñòèíà ñè îñòàâà è òî âåðîÿòíî íå å
ñàìî åäíà êðà÷êà, à çíà÷èòåëíî ïîâå÷å.
1.4. Ñâåòàòà òðîèöà îò ðåëèãèÿòà

Ðåëèãèÿòà èìà ñâîÿòà Ñâåòà òðîèöà - Îòöà è Ñèíà è Ñâåòàãî Äó-
õà. È êàãîòî ïîïèòàø Êàêâî å Áîã? òè ñå îòãîâàðÿ, ÷å Áîã å âñè÷êî
âèäèìî è íåâèäèìî, ÷å òîé å â òåá è èçâúí òåá è íàâñÿêúäå. Ñúùåñò-
âóâàë å âèíàãè è ùå ñúùåñòâóâà âå÷íî. È àêî ñå çàìèñëèø, ùå ñòèã-
íåø äî èçâîäà, ÷å èìà íåùî, êîåòî óïðàâëÿâà Äåéñòâèòåëíîñòòà è
òîâà íåùî ìîæå äà ñå íàðå÷å âñÿêàê, âêëþ÷èòåëíî è Áîã. Íî àêî ñå
óñúìíèø è ïîèñêàø óáåäèòåëíè äîêàçàòåëñòâà, ÷å Ñâåòàòà òðîèöà îò
ðåëèãèÿòà äåéñòâèòåëíî ñúùåñòâóâà è å òàêàâà, êàêâàòî íè ÿ ïðåäñòà-
âÿò, ùå ïîëó÷èø åäèíñòâåíèÿ äîâîä - âÿðâàé, òàêà å!
1.5. Ñâåòàòà òðîèöà îò ôèçèêàòà

Íàóêàòà è òÿ ñè èìà ñâîÿòà ñâåòà òðîèöà - Ìàòåðèÿ, Ïðîñòðàíñò-
âî è Âðåìå. È êîãàòî ïîïèòàø Êàêâî å Ìàòåðèÿ? òè ñå îòãîâàðÿ, ÷å
òÿ å âñè÷êî âèäèìî è íåâèäèìî, çàùîòî îñâåí íåÿ íå ñúùåñòâóâà íè-
ùî äðóãî. ×å òÿ å â òåá è èçâúí òåá è íàâñÿêúäå. Ñúùåñòâóâàëà å âèíà-
ãè è ùå ñúùåñòâóâà âå÷íî. È àêî ñå çàìèñëèø, ùå ñòèãíåø äî èçâîäà,
÷å èìà íåùî, êîåòî å Äåéñòâèòåëíîñòòà è òîâà íåùî ìîæå äà ñå íàðå-
÷å âñÿêàê, âêëþ÷èòåëíî è Ìàòåðèÿ. Íî àêî ñå óñúìíèø è ïîèñêàø
óáåäèòåëíè äîêàçàòåëñòâà, ÷å ñâåòàòà òðîèöà îò ôèçèêàòà äåéñòâè-
òåëíî ñúùåñòâóâà è å òàêàâà, êàêâàòî íè ÿ ïðåäñòàâÿò, ùå ïîëó÷èø
åäèíñòâåíèÿ äîâîä - âÿðâàé, òàêà å!
1.6. Ìåðêèòå äíåñ

Íî ùîì îñíîâíàòà êàòåãîðèÿ âúâ ôèçèêàòà - Ìàòåðèÿòà, íå å äîñ-
òàòú÷íî äîáðå èçñëåäâàíà è îïîçíàòà, çà äà ù ñå äàäå íÿêàêâî îïðåäå-
90
ëåíèå, òîãàâà êàê ñòîè âúïðîñúò ñ ìåðêèòå â íàóêàòà? Ñ êàêâî ìåðèì
äíåñ?
Òîâà å èçâåñòíî, íî äíåøíèòå îñíîâíè ìåðêè ñà íè çàâåùàíè îò
íàøèòå ïðåäøåñòâåíèöè îùå â äðåâíîñòòà. Òàêà, êàêòî íà äåöàòà ñå
äàâàò èãðà÷êè çàìåñòèòåëè, êàòî äúðâåíîòî êîí÷å è ïàðöàëåíàòà êóê-
ëà, çà äà ñå ïîäãîòâÿò çà âðåìåòî, êîãàòî ùå óçðåÿò è ùå ìîãàò äà
îáóçäàâàò èñòèíñêè êîí è äà ñå ãðèæàò çà ñâîåòî äåòå.
Íèå ñìå ïðåä çðåëîñòåí èçïèò. Èëè ùå îñòàíåì â äåòñòâîòî, èëè
ùå íàïðàâèì ðåøèòåëíàòà êðà÷êà, äíåñ.
1.7. Óñëîâèÿ
Àêî ïðèåìåì óñëîâèåòî, ÷å âñÿêà ñèñòåìà å àáñîëþòíà, òîâà çíà-
÷è, ÷å âñÿêà ñèñòåìà ìîæå äà áúäå ìÿðêà. Òîãàâà, ïîðàäè ìíîæåñòâî-
òî îò ñèñòåìè, ìîæåùè äà áúäàò ìÿðêà, íå ìîæå äà ñå èçâåäå îò Äåéñ-
òâèòåëíîñòòà îáùîâàëèäíà ìÿðêà, ïðàâèëî, çàêîí.
Àêî ïðèåìåì óñëîâèåòî, ÷å âñÿêà ñèñòåìà å îòíîñèòåëíà, òîâà
çíà÷è, ÷å íÿìà ñèñòåìà, êîÿòî ìîæå äà áúäå ìÿðêà. Òîãàâà, ïîðàäè
îòñúñòâèå íà ñèñòåìà, ìîæåùà äà áúäå ìÿðêà ñðåä ìíîæåñòâîòî îò
ñèñòåìè, íå ìîæå äà ñå èçâåäå îò Äåéñòâèòåëíîñòòà îáùîâàëèäíà ìÿð-
êà, ïðàâèëî, çàêîí.
Îò òåçè äâà èçâîäà ñëåäâà, ÷å â Äåéñòâèòåëíîñòòà òðÿáâà äà èìà
íåùî àáñîëþòíî, ìîæåùî äà áúäå ìÿðêà çà âñè÷êè îñòàíàëè íåùà.
1.8. Ïúò ïðåç ôèëîñîôèÿòà

Òóê ïúòÿò êúì èñòèíàòà òðÿáâà äà ìèíå ïðåç ôèëîñîôèÿòà. È
äíåñ èìà ôèëîñîôèÿ, çàùîòî èìà ôèëîñîôè,íî â äðåâíîñòòà å èìàëî
Ôèëîñîôè, çàùîòî å èìàëî Ôèëîñîôèÿ.
Ìîíèçìúò, Ìîíîòåèçìúò å ïðîãðåñèâåí çà îïðåäåëåí ïåðèîä îò
îáùåñòâåíîòî ðàçâèòèå è ÷îâåøêîòî ìèñëåíå. Ñëåä òîâà ñòàâà áåçñ-
ìèñëåíî óïîðñòâîòî è â êðàéíà ñìåòêà ïðå÷êà.
Òîé äèñöèïëèíèðà îáùåñòâîòî è íàñî÷âà ÷îâåøêîòî ìèñëåíå â
åäíà ïîñîêà è öåëòà ñòàâà îáùà. Êîëåêòèâíèòå óñèëèÿ ãàðàíòèðàò óñ-
ïåõà è ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå äíåñ å äîñòèãíàëî ñâîèòå âúðõîâå, íî ñà-
ìî â îáëàñòòà íà ïëóðàëèçìà - ìíîãîîáðàçèåòî â ïðèðîäàòà. Çàä òåçè
çíàíèÿ çåéâà íåïðåîäîëèìàòà ïðîïàñò ìåæäó òÿõ è Åäèííîòî íà÷àëî.
Òî ñè îñòàâà íåäîñòèæèìî è íåîáÿñíèìî, çàùîòî ìåæäó Åäèííîòî
íà÷àëî è Ìíîãîîáðàçèåòî ñòîè Äóàëèçìúò.
Öåëòà íà òàçè êíèãà å äà õâúðëè ìîñò íàä ïðîïàñòòà è äà èçÿñíè
ñúùíîñòòà íà Äóàëèçìà â Äåéñòâèòåëíîñòòà. Çà öåëòà ùå ïîëçâàìå
çàêîíà çà åäèíñòâî è áîðáà íà ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå. Íî ùîì ãîâî-
ðèì çà ïðîòèâîïîëîæíîñòè, òåðìèíúò òðÿáâà äà áúäå çàìåíåí ñ äâó-
91
åäèíñòâî. Òàêà çàêîíúò ùå ñòàíå Çàêîí çà äâóåäèíñòâî è áîðáà íà ïðî-
òèâîïîëîæíîñòèòå.
1.9. Òðóäíîñòèòå
Äî òóê äîáðå, íî ñåãà çàïî÷âàò òðóäíîñòèòå. Çà ìåí è çà âàñ. Àç
òðÿáâà äà îáÿñíÿ íåîáÿñíèìîòî òàêà, ÷å âèå, ÷åòåéêè íàïèñàíîòî, äà
äîñòèãíåòå íåäîñòèæèìîòî.
Íåùàòà, ïðîöåñèòå è ÿâëåíèÿòà, êîèòî ïðåäñòîè äà îïèøà, ñà èçâúí
îáõâàòà íà ñúâðåìåííàòà àêàäåìè÷íà íàóêà, êîÿòî ðàáîòè íà ïðèíöèïà
Îêî äà âèäè, ðúêà äà ïèïíå. Òîâà å ìàòåðèàëèçúì. Îòíåñåí êúì ÷î-
âåøêèÿ ïðîãðåñ, êàòî òåîðèÿ è ïðàêòèêà, òîé å Äà, íî êàòî äîãìà å
Íå. Ïîðàäè òîâà çà ñúæàëåíèå íàóêàòà îùå íå å äîñòèãíàëà äî òåçè
îáëàñòè íà Äåéñòâèòåëíîñòòà è íÿìà òåðìèíîëîãèÿ çà òÿõ.
Íàëàãà ñå ïî ïðèíóäà äà ïîëçâàì íîâà òåðìèíîëîãèÿ. Òÿ òðÿáâà
äà áúäå äîñòàòú÷íî òî÷íà, çà äà îòðàçè íàïúëíî íîâèòå èäåè è äîñòà-
òú÷íî ÿñíà, çà äà áúäàò ðàçáðàíè òå. Ùå ãî íàïðàâÿ íå îò ñàìîíàäå-
ÿíîñò, à îò óáåäåíîñòòà ìè âúâ âàøàòà ñïîñîáíîñò äà îòäåëÿòå çúðíî-
òî îò ïëÿâàòà.
92
È òàêà, íàïðåä!
2. Ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå
2.1. Íà÷àëîòî è êðàÿò
Â Äåéñòâèòåëíîñòòà èìà ñàìî åäíî àáñîëþòíî ìÿñòî è òîâà å
öåíòúðúò. Òàêîâà å òâúðäåíèåòî íà ïèòàãîðåéöèòå. È íà íåãî ïðîòè-
âîñòîè åäèíñòâåíî êðàÿò.
Èçðàçúò Öåíòúðúò è êðàÿò - òîâà å ïðåäåëúò å ñú÷åòàíèå îò
äðóãè äâà èçðàçà.
Ïúðâèÿò, Öåíòúðúò è ñôåðàòà (ïåðèôåðèÿòà) - òîâà å ïðåäåëúò, å
ñâúðçàí ñ ïðîñòðàíñòâîòî, êàòî ôîðìà íà ìàòåðèÿòà è ìîæå äà èìà ñàìî
îãðàíè÷åíî çíà÷åíèå, ñâåäåíî äî òðèãîíîìåòðè÷íàòà ôèãóðà êúëáî.
Âòîðèÿò èçðàç, Íà÷àëîòî è êðàÿò - òîâà å ïðåäåëúò, å ôèëîñîô-
ñêî îáîáùåíèå ñ íàé-îáùî çíà÷åíèå è îò íåãî íå å âúçìîæíî äà ñå
äîñòèãíå äî åäèíè÷íîòî, êàòî íåãîâ ôîðìàëíîìàòåðèàëåí îáðàçåö.
Òàêà îñòàâåí, òîçè èçðàç çâó÷è êàòî êðàñèâà ôðàçà, êàêòî ìíîãî äðóãè
äîñòèãíàëè äî íàñ îò äðåâíîñòòà è îñòàíàëè íåðàçáðàíè.
Çàòîâà èçðàçúò Öåíòúðúò è êðàÿò - òîâà å ïðåäåëúò, å èçêëþ÷è-
òåëíî òî÷íî çàïèñàí. Öåíòúðúò å îáÿâåí çà àáñîëþòíî ìÿñòî è ïîÿñ-
íåí ÷ðåç êðàÿ, êîéòî íå å òîëêîâà èçðàç çà ïðîòèâîñòîÿíå íà öåíòúðà,
à çà äîîêà÷åñòâÿâàíå íà öåíòúðà êàòî åäèíñòâåíî íà÷àëî.
2.2. Ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå
Íèùîòî å ñúùíîñòòà è ñúäúðæàíèåòî íà Äåéñòâèòåëíîñòòà, à
Ìúäðîñòòà å íàïðàâèëà îò íåãî äâå ïðîòèâîïîëîæíîñòè, áåç äà ïðî-
ìåíÿ êà÷åñòâàòà ìó. Ïðîìåíèëà å ñàìî ãîëåìèíàòà. Åäíà ÷àñò îò Íè-
ùîòî å ñòàíàëà áåçêðàéíî ìàëêà, à äðóãà áåçêðàéíî ãîëÿìà. È äâåòå
èìàò ñòðåìåæ äà îñòàíàò òàêèâà è ñèëà äà ãî íàïðàâÿò. È àêî ñåãà
ïðèëîæèì Çàêîíà çà äâóåäèíñòâî è áîðáà íà ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå,
íåçàâèñèìî äàëè ùå ñå ïðåãúðíàò ñ ëþáîâ çà äâóåäèíñòâî, èëè ùå ñå
õâàíàò â ñìúðòîíîñíà ñõâàòêà çà áîðáà, ðåçóëòàòúò ùå å âñå åäèí è
ñúù. Ïðîñòðàíñòâåíîòî èì ðàçïîëîæåíèå åäíà ñïðÿìî
1
äðóãà ìîæå äà2
áúäå ñàìî åäíî åäèíñòâåíî - Ìàëêîòî â öåíòúðà , à Ãîëÿìîòî â êðàÿ
93
íà êúëáîòî.
Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî - òîâà ñà ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå.
2.3. Ïúðâè÷íà ñèñòåìà
Â ïðîöåñà íà âçàèìîäåéñòâèå Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî ùå çàåìàò áåç-
áðîé íåðàâíîâåñíè ñúñòîÿíèÿ ïîìåæäó ñè, êîèòî ùå ñå èçðàçÿâàò â
ðàçëè÷íè ìàòåðèàëíè ôîðìè, âñÿêà îò êîèòî ùå èìà ñâîÿ õàðàêòåðèñ-
òèêà.
Çà äà îòäåëèì ïúðâîíà÷àëíîòî ñúñòîÿíèå íà ïîêîé ìåæäó Ìàë-
êîòî è Ãîëÿìîòî, îò ñàìèÿ ïðîöåñ âçàèìîäåéñòâèå, èçðàçÿâàù ñå â
äâóåäèíñòâî è áîðáà íà ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå è ôîðìèòå, îáðàçóâà-
ùè ñå ïðè òîâà âçàèìîäåéñòâèå, ùå ãî íàðå÷åì Ïúðâè÷íà ñèñòåìà.
Ïúðâè÷íà ñèñòåìà - Âñè÷êî â Äåéñòâèòåëíîñòòà ñå ñúñòîè è
èçãðàæäà îò Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî.
2.4. Ôðîíò
Çàêîíúò çà äâóåäèíñòâî è áîðáà íà ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå ïðåä-
ïîëàãà âå÷íîäåéñòâèåòî íà äâóåäèíñòâîòî è áîðáàòà è íåâúçìîæíîñò
çà äîáðîâîëíî ñúåäèíåíèå íà ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå ïðè òÿõíîòî äâó-
åäèíñòâî èëè ïðèíóäèòåëíî îáñåáâàíå íà åäíàòà îò äðóãàòà ïðè òÿõ-
íàòà áîðáà, çàùîòî òîâà áè ïðåêðàòèëî äåéñòâèåòî íà ñàìèÿ çàêîí.
Çàòîâà ùå ïðèåìåì, ÷å ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå ñàìî ñè âçàèìîäåéñò-
âàò, áåç äà ìîãàò äà ñå ñúåäèíÿò èëè ðàçäàëå÷àò.
Íî è ïðè äâóåäèíñòâîòî, è ïðè áîðáàòà Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî
òðÿáâà äà èìàò íÿêàêâà äîïèðíà òî÷êà. Ïî-òî÷íî ïðèáëèæàâàùî-
îòäàëå÷àâàùà ìåæäà íà íåïðÿêî âçàèìîäåéñòâèå. Ìÿñòîòî, êúäåòî ñå
îñúùåñòâÿâà òîâà âçàèìîäåéñòâèå, ùå íàðè÷àìå Ôðîíò.
Ôðîíò - Ìåæäà íà âçàèìîäåéñòâèå, ãðàíèöà ìåæäó Ìàëêîòî è
Ãîëÿìîòî.
Ôðîíòúò å âîäîðàçäåëúò â Äåéñòâèòåëíîñòòà.
2.5. Ìåñòàòà íà Ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå

Ñåãà âå÷å ìîæåì äà êàæåì, ÷å:
Ìàëêîòî å ñàìî â öåíòúðà, çàä Ôðîíòà è íèêîãà íå ãî ïðåìèíàâà.
Ãîëÿìîòî å íàâñÿêúäå â Äåéñòâèòåëíîñòòà, ñàìî íå è â Ìàëêîòî.
Òî ïðåìèíàâà áåçïðåïÿòñòâåíî ïðåç âñè÷êî, ñàìî íå è ïðåç Ôðîíòà.
2.6. Äâåòå ñèëè

Íåêà äà ïîñòàâèì îïðåäåëåíî êîëè÷åñòâî Ìàëêî íÿêúäå â ìåæ-
äóçâåçäíîòî ïðîñòðàíñòâî. Îò êàçàíîòî ïðåäè òîâà çíàåì, ÷å Ìàëêî-
òî è Ãîëÿìîòî ñè âçàèìîäåéñòâàò êàòî ñå ñòðåìÿò êúì äâóåäèíñòâî.
94
Çàòîâà Ìàëêîòî ùå ðàçøèðÿâà ñôåðè÷íî ñâîåòî âëèÿíèå êúì Ãîëÿìî-
òî, ñúîáðàçíî ñâîåòî êîëè÷åñòâî. Òúé êàòî ðàçøèðÿâàùàòà ñå ñôåðà
óâåëè÷àâà îáåìà ñè ìíîãîêðàòíî, à êîëè÷åñòâîòî Ìàëêî å îãðàíè÷å-
íî, ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íà Ìàëêîòî íà îïðåäåëåíî ðàçñòîÿíèå îò
öåíòúðà ùå áúäå ïðèíóäåíà äà ñïðå ðàçøèðåíèåòî ñè. Íà òîâà ìÿñòî
ùå ñå îáðàçóâà ôðîíò.
Ñèëà íà ïðèòåãëÿíå - Ïðîñòðàíñòâåíî äåéñòâèå íà Ìàëêîòî çà
çàïàçâàíå è âúçñòàíîâÿâàíå íà ñâîÿòà öÿëîñò è âòè÷àíå â öåíòúðà. Óñ-
òàíîâÿâà ñå ñ âúçíèêâàíå íà Ìàëêîâ öåíòúð.
Òÿ å ðàâíîçíà÷íà íà ñúâðåìåííèòå ïîíÿòèÿ ãðàâèòàöèîííî è ÿä-
ðåíî âçàèìîäåéñòâèå è äåéñòâà îòâúí íàâúòðå, êúì ôðîíòà.
Ñèëà íà îòáëúñêâàíå - Ïðîñòðàíñòâåíî äåéñòâèå íà Ãîëÿìîòî
çà ðàçäðîáÿâàíå è ðàçäåëÿíå íà Ìàëêîòî è îòäàëå÷àâàíåòî ìó îò öåí-
òúðà.
Òÿ å ðàâíîçíà÷íà íà ñúâðåìåííîòî ïîíÿòèå ñëàáî âçàèìîäåéñò-
âèå è äåéñòâà íàâúí îò ôðîíòà.
2.7. Âòîðè÷íè ñèñòåìè

Â íà÷àëîòî, ÷ðåç âëèÿíèåòî íà ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå Ìàëêîòî ùå
çàÿâè è îñúùåñòâè ñâîÿ ñôåðà íà ïðèòåãëÿíå. Òÿ ùå ñúâïàäà ñúñ ñôå-
ðàòà íà îòáëúñêâàíå íà Ãîëÿìîòî. Òàì ùå ñå îáðàçóâà ôðîíò, êúäåòî
Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî ùå óñòàíîâÿò íÿêàêâî ðàâíîâåñèå ïîìåæäó ñè.
Òî ùå ñå ïðîìåíÿ è ôðîíòúò ùå îòñòúïâà êúì öåíòúðà. Ïðè÷èíàòà çà
òîâà å, ÷å Ãîëÿìîòî îòêúñâà ÷àñòè îò Ìàëêîòî è òî íàìàëÿâà.
Êàêâî ñòàâà çàä ôðîíòà íå çíàåì, íî êàêâî ñòàâà îòñàì ôðîíòà
çíàåì - ñúçäàâà ñå âñè÷êî, êîåòî íè çàîáèêàëÿ - Ìàòåðèÿòà.
Âåäíàãà òðÿáâà äà îòáåëåæèì, ÷å ïî ñúäúðæàíèå ìàòåðèÿòà íå å
åäíîðîäíà, à äâóðîäíà. Íå å åäèííà, à äâóåäèííà - ñúñòàâåíà îò Ìàë-
êî è Ãîëÿìî.
Âòîðè÷íà ñèñòåìà - Îòíîñèòåëíî ñòàáèëíà ñàìîñòîÿòåëíà ÷àñò
îò Ïúðâè÷íàòà ñèñòåìà, ñúñ ñîáñòâåí öåíòúð - ÿäðî. Âñÿêà Âòîðè÷íà
ñèñòåìà èìà Ôðîíò è Ñôåðà íà ðàâíîâåñèå.
Òóê òðÿáâà äà îòáåëåæèì îùå, ÷å è ïî ôîðìà ìàòåðèÿòà íå å åä-
íîîáðàçíà, à íà äâå ðàâíèùà, âèñøà è íèñøà. Âèñøà ìàòåðèÿ ñà Âòî-
ðè÷íèòå ñèñòåìè îò ìèêðî äî ìàêðî.
Çàêîíèòå çà âèñøàòà ìàòåðèÿ ñà ðàçëè÷íè îò òåçè çà íèñøàòà.
2.8. Ñôåðà íà ðàâíîâåñèå

Êîãàòî ôðîíòúò îòñòúïâà êúì öåíòúðà, ñ íåãî ñå äâèæè è ñôåðà-
òà íà îòáëúñêâàíå. Òàêà ñôåðàòà íà ïðèòåãëÿíå îñòàâà îòâúí, à ñôåðà-
òà íà îòáëúñêâàíå ïðåìèíàâà îòâúòðå, çàåäíî ñ ôðîíòà.
95
Ïðîñòðàíñòâîòî ìåæäó òÿõ ùå áúäå ïîä âëèÿíèå íà ðåçóëòàòíàòà
ñèëà îò ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íà Ìàëêîòî è ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå íà
Ãîëÿìîòî.
Â òîâà ïðîñòðàíñòâî ñå ïîäðåæäàò âñè÷êè ñèñòåìè, ñúîáðàçíî
ñîáñòâåíîòî ñè ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå è âúíøíîòî ðàâíîâåñíî âúç-
äåéñòâèå êàòî ñå ñòðåìÿò äà çàñòàíàò èëè çàñòàâàò â ðàâíîâåñíî ïîëî-
æåíèå ñïðÿìî ñèñòåìàòà-öåíòúð.
Ñôåðà íà ðàâíîâåñèå - Ïðîñòðàíñòâîòî ìåæäó ñôåðàòà íà ïðè-
òåãëÿíå íà Ìàëêîòî è ñôåðàòà íà îòáëúñêâàíå íà Ãîëÿìîòî.
Òÿ òðÿáâà äà ñå ðàçáèðà ïî-ñêîðî êàòî ñôåðà íà âëèÿíèå, çàùîòî
çà ñèñòåìèòå îò âèñøàòà ìàòåðèÿ íåéíàòà ôîðìà å ñôåðà è äèñê, à çà
íèñøàòà ñëåäâà ôîðìàòà íà òÿëîòî.
2.9. Ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå

Ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå - Ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå ìåæ-
äó Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è Ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå â ðàâíîâåñíàòà ñôåðà
íà âñÿêà ñèñòåìà.
2.10. Âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå

Âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèe - Ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå ìåæäó
Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è Ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå â Ñôåðàòà íà ðàâíî-
âåñèå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð.
2.11. Ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå

Ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå - Ìÿñòîòî â Ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà
ñèñòåìàòà-öåíòúð, êúäåòî çàñòàâà Âòîðè÷íàòà ñèñòåìà, êàòî ñëåäñò-
âèå îò ñúïîñòàâÿíåòî íà Ñîáñòâåíîòî ù ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå ñ Âúíø-
íîòî ðàâíîâåñíî âçàèìîäåéñòâèå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð.
2.12. Ðàâíîâåñíî ðàçñòîÿíèå

Ðàâíîâåñíî ðàçñòîÿíèå - Ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó ñèñòåìàòà-öåí-
1. Òåðìèíúò öåíòúð å ðàâíîçíà÷åí íà ôèçè÷åñêî ÿäðî. Âñè÷êè ÿäðà ñà

åäíàêâè ïî ñúäúðæàíèå è ðàçëè÷íè ïî êîëè÷åñòâî è êà÷åñòâåíà èçÿâà.
2. Òåðìèíúò êðàé ñúîòâåòñòâà íà êîñìè÷åñêèÿ âàêóóì â ìåæäóçâåçäíîòî
ïðîñòðàíñòâî.
96
òúð è Âòîðè÷íàòà ñèñòåìà, êúäåòî íàïðåãíàòîñòòà ìåæäó òÿõ å íóëà.
3. Åòàïè â ðàçâèòèåòî íà íåáåñíèòå òåëà

3.1. Íåáåñíî òÿëî ñ îáù ôðîíò
Òàêîâà å òî, êîãàòî Ìàëêîòî å â öÿëàòà ñè ãîëåìèíà, à ðàçìåðèòå
íà ôðîíòà ñà íàé-ãîëåìè. Âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó Ìàëêîòî è Ãîëÿ-
ìîòî å ñëàáî è áàâíî. Ñôåðàòà íà ïðèòåãëÿíå ïî÷òè ñúâïàäà ñúñ ñôå-
ðàòà íà îòáëúñêâàíå è ôðîíòà. Âòîðè÷íèòå ñèñòåìè, èçëú÷åíè ïðè
ôðîíòà, ñà ëú÷è.
Òîçè åòàï å íåçàáåëåæèì çà ÷îâåøêîòî îêî. (Èë. 1.)
3.2. Çàâúðòàíå íà ñèñòåìèòå

Âòîðè÷íà ñèñòåìà, íàìèðàùà ñå â ðàâíîâåñíàòà ñôåðà íà ñèñòå-
ìàòà-öåíòúð, ùå ñå çàâúðòè îêîëî îñòà ñè êàêòî ñèñòåìàòà-öåíòúð è
ùå çàïî÷íå äà îáèêàëÿ îêîëî íåÿ â ñúùàòà ïîñîêà.
Ñèñòåìèòå ñå èçãðàæäàò îòâúí íàâúòðå, îò ãîðå íà äîëó è ñå çà-
âúðòàò îùå â íà÷àëîòî íà ñâîåòî èçãðàæäàíå. Çàâúðòà ñå ïúðâî ñôåðà-
òà íà ðàâíîâåñèå, à ñëåä òîâà òÿ çàâúðòà è âúðòè öåíòúðà. Äâèãàòåëÿò
Èë. 1 Èë. 2
97
íå å îñòà, à ïåðèôåðèÿòà.
Çàâúðòàíåòî å ñëåäñòâèå îò ðàçëè÷íàòà ñêîðîñò è ñèëà, êîÿòî ïðè-
ëàãà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð ïðè ñâîåòî âúðòåíå âúðõó
ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà âòîðè÷íàòà ñèñòåìà. Ïî-òî÷íî ðàçëè÷íà çà áëèç-
êèÿ è äàëå÷íèÿ ù êðàé, ñïðÿìî öåíòúðà íà ñèñòåìàòà-öåíòúð. (Èë. 2.)
Ïðè òîâà ñè âúðòåíå ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà âòîðè÷íàòà ñèñòå-
ìà ïðèäîáèâà äèñêîîáðàçíà ôîðìà.
3.3. Íåáåñíî òÿëî ñ òèõ ôðîíò

Ïðè íåãî ôðîíòúò å îòñòúïèë êúì öåíòúðà. Ìàëêîòî å íàìàëÿëî.
Âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî å çàñèëåíî è ïî-èí-
òåíçèâíî.
Ïîðàäè ïðîìÿíà íà ñîáñòâåíîòî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå íà ðàçã-
ëåæäàíàòà ñèñòåìà, êîÿòî çà èçëú÷åíèòå îò íåÿ âòîðè÷íè ñèñòåìè å
ñèñòåìà-öåíòúð, à ñîáñâåíîòî ù ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå çà òÿõ å âúíø-
íî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå è ïîñòîÿííîòî óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ íà âòî-
ðè÷íèòå ñèñòåìè â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå, òå ùå ñå ãðóïèðàò è ïðîìå-
íÿò ïî ñìèñúëà íà ôèëîñîôñêèÿ çàêîí Êîëè÷åñòâåíèòå íàòðóïâàíèÿ
âîäÿò äî êà÷åñòâåíè èçìåíåíèÿ. Â áëèçîñò äî ôðîíòà ëú÷èòå ùå ñå
ãðóïèðàò â åëåìåíòàðíè ÷àñòèöè è ëåêè àòîìè.
Ðàâíîâåñíàòà ñôåðà ùå äîáèå âèäèìà äèñêîîáðàçíà ôîðìà, à íàé-
èíòåíçèâíàòà ù ÷àñò ùå áúäå åêâàòîðèàëíèÿò ïîÿñ.
Ñòðàíè÷íèÿò íàáëþäàòåë ùå âèäè ïðúñòåíîîáðàçíà ñâåòåùà ìúã-
ëÿâèíà. (Èë. 3 è 5.)
3.4. Åòàïè íà ñâåòëèí-

íîòî èçëú÷âàíå ïðè ðàç-
âèòèåòî íà íåáåñíèòå òå-
ëà
Ñâåòëèííîòî èçëú÷âàíå íà
íåáåñíîòî òÿëî çàïî÷âà îò ïîëþ-
ñèòå, (Èë. 4.) Ñëåä òîâà å íàé-èí-
òåíçèâíî â åêâàòîðèàëíèÿ ïîÿñ.
(Èë. 5.) Íà èëþñòðàöèÿ 6 å ñèñ-
òåìà íà åòàï íàïðåäíàë òèõ
ôðîíò. Ñèñòåìàòà å íåñèìåòðè÷-
íà ïîðàäè âëèÿíèåòî íà äðóãà ãî-
ëÿìà ñèñòåìà îò ñòðàíàòà íà íå-
äîðàçâèòèÿ òðîïèê.
Èë. 3
98
Ïðè îòâîðåíèÿ ôðîíò ñâåòâà öÿëàòà ñôåðà è íàêðàÿ â åòàïà íà çàò-
âîðåíèÿ ôðîíò èçãàñâàò ïîñëåäíè ïîëþñèòå. Òîâà ñà ïîëÿðíèòå ñèÿíèÿ.
3.5. Íåáåñíî òÿëî ñ îòâîðåí ôðîíò
Ôðîíòúò ñå å ïðèäâèæèë êúì öåíòúðà. Ìàëêîòî å íàìàëÿëî. Âçà-
èìîäåéñòâèåòî ìåæäó Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî å ñèëíî è èíòåíçèâíî.
Òóê â áëèçîñò äî ôðîíòà ñå îáðàçóâàò è ãàçîâå.
Ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó ñôåðàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñôåðàòà íà îòáëúñ-
êâàíå ïðè íåáåñ-
íî òÿëî ñ îòâîðåí
ôðîíò å íàé-ãî-
ëÿìî. Ôîðìàòà
íà ôðîíòà å ñôå-
ðè÷íà, (Èë. 7.)
Ñòðàíè÷íè-
ÿò íàáëþäàòåë ùå
âèäè ñëúíöåòî.
Èë. 4
3.6. Òðåòè÷íè ñèñòåìè
Ïðè îòâîðåíèÿ ôðîíò,
ìåæäó ïðîèçâåäåíèòå âòîðè÷íè
ñèñòåìè ñå îñúùåñòâÿâà ïî-èí-
òåíçèâíî ãðóïèðàíå.
Òðåòè÷íè ñèñòåìè - Ãðó-
ïèðàíå íà Âòîðè÷íèòå ñèñòåìè
â îòíîñèòåëíî òðàéíè îáðàçóâà-
íèÿ, ÷ðåç âçàèìîäåéñòâèåòî íà
Ñîáñòâåíèòå èì ðàâíîâåñíè
ñúñòîÿíèÿ. Òå íÿìàò öåíòúð.
Âñÿêà Òðåòè÷íà ñèñòåìà èìà
Èë. 5
Ñôåðà íà ðàâíîâåñèå.
Òîâà ñà ìîëåêóëèòå - íèñ-
øàòà ìàòåðèÿ.
3.7. Íåáåñíî òÿëî ñúñ

çàòâîðåí ôðîíò
Ôðîíòúò å îòñòúïèë êúì
öåíòúðà è å ïîêðèò ñ òâúðäà îá-
âèâêà îò òðåòè÷íè ñèñòåìè.
Èë. 6 Ìàëêîòî å íàìàëÿëî. Ðàçñòîÿíè-
99
åòî ìåæäó ñôåðàòà íà ïðèòåã-
ëÿíå è ñôåðàòà íà îòáëúñêâàíå
å íàìàëÿëî. Âçàèìîäåéñòâèåòî
ìåæäó Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî å
îòñëàáíàëî.
Òâúðäàòà îáâèâêà çàäúðæà
èçëú÷åíèòå âòîðè÷íè ñèñòåìè
ïîä ñåáå ñè è òå ñå ãðóïèðàò â
ëåêè è òåæêè åëåìåíòè.
Ïðè íåáåñíî òÿëî ñúñ çàò-
âîðåí ôðîíò å íàé-ÿñíî èçðà-
çåíî îòâåñíîòî ïîäðåæäàíå íà
ñèñòåìèòå â ñôåðàòà íà ðàâíî-
âåñèå. Òåæêèòå åëåìåíòè â
Èë. 7
òâúðäàòà îáâèâêà, ñëåä òÿõ
òå÷íîñòè, ãàçîâå è ò.í. Òóê, â
ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå, ìîãàò äà ñå ðàçãðàíè÷àò è îòäåëíè ïëàñòî-
âå íà ïîäðåæäàíå íà ñèñòåìèòå, ñúîòâåòñòâàùè íà àòîìíîòî èì
òåãëî è àãðåãàòíî ñúñòîÿíèå. (Èë. 8.)
Ñòðàíè÷íèÿò íàáëþäàòåë ùå âèäè çåìÿòà.
3.8. Ðàçâèòèå íà íåáåñíî òÿëî ñúñ çàòâîðåí ôðîíò

Íåáåñíîòî òÿëî ñúñ çàòâîðåí ôðîíò èìà ñâîèòå åòàïè íà ðàçâè-
òèå â çàâèñèìîñò îò òîâà êîëêî äúëáîêî êúì öåíòúðà ñå å ïðèäâèæèë
ôðîíòúò. Â Ñëúí÷åâàòà ñèñòåìà å â ñëåäíàòà ïîñëåäîâàòåëíîñò: Þïè-
òåð, Çåìÿòà, Ëóíàòà, àñòåðîèäèòå ìåæäó Ìàðñ è Þïèòåð è íàêðàÿ
ïðúñòåíèòå íà Ñàòóðí.
Èë. 8
100
4. Äâèæåíèåòî
×àñò îò ìàòåðèÿòà, â òîâà ÷èñëî è íèå - õîðàòà, ñúùåñòâóâàìå â
ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð Çåìÿ. Çàòîâà å óìåñòíî
äà ðàçãëåäàìå âúçíèêâàíåòî íà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå è ïîäðåæäàíå-
òî íà ñèñòåìèòå â íåÿ.
4.1. Äâóåäèíñòâî
Ñúâðåìåííîòî ñòàíîâèùå çà åäèííàòà è íåäåëèìà ìàòåðèÿ å èç-
âåñòíî, íî ñïîðåä ïîñòðîåíèÿ òóê ìîäåë, ìàòåðèÿòà êàòî ñàìîñòîÿòåë-
íà ñúñòàâêà íà ñâåòà íå ñúùåñòâóâà. Òÿ å äâóåäèíñòâî íà Ìàëêîòî è
Ãîëÿìîòî, à Äâóåäèíñòâîòî å îãðàíè÷åíî â ïúòÿ íà Ìàëêîòî îò öåí-
òúðà êúì êðàÿ, ïðåç ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå.
4.2. Èçòè÷àíå
Ìàòåðèÿòà å äâóåäèíñòâî, äâóåäèíñòâîòî - ïúò. À ïúòóâàíåòî íà
Ìàëêîòî îò öåíòúðà êúì êðàÿ, ïðåç ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå å íåïðå-
êúñíàòîòî äâèæåíèå, ñúäúðæàùî ñå â çíàìåíèòîòî õåðàêëèòîâî Ïàí-
òà ðåé.
Âñè÷êî òå÷å å íå ñàìî âåëèê ôèëîñîôñêè ïðèíöèï, íî è åäèí-
ñòâåíîòî, îñíîâíî, âúòðåøíîìàòåðèàëíî äâèæåíèå â Äåéñòâèòåëíîñ-
òòà, ðàçëè÷íî îò âúíøíîôîðìàëíîòî ïðåìåñòâàíå.
Èçòè÷àíå - Ïðåíàñÿíå íà Ìàëêîòî îò Ãîëÿìîòî ïðåç Äâóåäèíñò-
âîòî. Âêëþ÷âà ðàæäàíåòî, æèâîòà è îòìèðàíåòî íà ìàòåðèÿòà. Òî èìà
ïîñîêà è áúðçèíà.
Èçòè÷àíåòî å ðàâíîçíà÷íî íà ñúâðåìåííîòî ïîíÿòèå Åíåðãèÿ.
4.3. Áúðçèíà
Áúðçèíà - Ñêîðîñò íà èçòè÷àíåòî è âòè÷àíåòî.
Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå çàáàâÿ áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå, à ñèëàòà íà
îòáëúñêâàíå ÿ óñêîðÿâà. Êîãàòî ðàçëèêàòà ìåæäó ñèëàòà íà ïðèòåãëÿ-
íå è ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå å íóëà, òî è áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå ùå å
íóëà. Êîãàòî ðàçëèêàòà ìåæäó ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñèëàòà íà îòá-
ëúñêâàíå å íàé-ãîëÿìà, òî è áúðçèíàòà íà èçòè÷àíåòî ùå å íàé-ãîëÿìà.
101
4.4. Íàïðåãíàòîñò
Íàïðåãíàòîñò - Ðàçëèêàòà, íåðàâíîâåñèåòî ìåæäó ñèëàòà íà ïðè-
òåãëÿíå è ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå.
Áúðçèíàòà å ïðîïîðöèîíàëíà íà íàïðåãíàòîñòòà.
4.5. Åëåêòðîìàãíåòèçúì
Ñúâðåìåííîòî ïîíÿòèå åëåêòðîìàãíåòèçúì å èçòè÷àíå, óðàâíî-
âåñÿâàíå íà íàïðåãíàòîñòòà. Åëåêòðè÷åñòâîòî ïðåç òåæêè ñèñòåìè, à
ìàãíåòèçìà ïðåç ëåêè.
4.6. Èçòè÷àíåòî ïðè âúçíèêâàíå, ðàçâèòèå è îòìèðà-

íå íà åäíà âòîðè÷íà ñèñòåìà
Â íà÷àëîòî íà âúçíèêâàíå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð ñôåðàòà íà ïðè-
òåãëÿíå è ñôåðàòà íà îòáëúñêâàíå ïî÷òè ñè ñúâïàäàò. Ðàçñòîÿíèåòî
ìåæäó òÿõ å ïî÷òè íóëà, íàïðåãíàòîñòòà ñúùî è ïîðàäè òîâà èçòè÷à-
íå ïî÷òè íÿìà. Ïîñòåïåííî òîâà ïî÷òè íóëåâî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå
ñå ïðîìåíÿ. Ôðîíòúò èçëú÷âà âòîðè÷íè ñèñòåìè ñàìî â íàé-âèñîêèòå
÷àñòè îò åëåêòðîìàãíèòíèÿ ñïåêòúð è çàåäíî ñúñ ñôåðàòà íà îòáëúñê-
âàíå ñå ïðèäâèæâàò êúì öåíòúðà è âëèçàò ïîä ñôåðàòà íà ïðèòåãëÿíå.
Âòîðè÷íèòå ñèñòåìè ñå äâèæàò íàâúí îò ôðîíòà, ïðåç îáðàçóâàëàòà
ñå òúíêà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå. Òîâà å åäíî áàâíî èçòè÷àíå.
Êîãàòî ñèñòåìàòà íàâëåçå âúâ ôàçà òèõ ôðîíò, ðàçñòîÿíèåòî ìåæ-
äó ñôåðàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñôåðàòà íà îòáëúñêâàíå ñå å óâåëè÷èëî.
Íàïðåãíàòîñòòà ñúùî. Ïîðàäè òîâà ñå óâåëè÷àâà êîëè÷åñòâîòî èçëú-
÷åíè âòîðè÷íè ñèñòåìè. Òå ñè âçàèìîäåéñòâàò âñå ïî-÷åñòî è ïî-èí-
òåíçèâíî è áëèçî äî ôðîíòà ñå ãðóïèðàò â ïî-òåæêè ñèñòåìè, ñòîÿùè
ïî-íèñêî â åëåêòðîìàãíèòíèÿ ñïåêòúð.
Ïðè îòâîðåíèÿ ôðîíò íàïðåãíàòîñòòà è ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó äâå-
òå ñôåðè ñà íàé-ãîëåìè, çàòîâà èçòè÷àíåòî å íàé-áúðçî. Ñèñòåìèòå,
êîèòî ñå ãðóïèðàò áëèçî äî ôðîíòà, ñà â ñúîòâåòíîòî ìÿñòî íà åëåêò-
ðîìàãíèòíèÿ ñïåêòúð.
Ïðè çàòâîðåíèÿ ôðîíò ñôåðàòà íà ïðèòåãëÿíå ñå ïðèáëèæàâà êúì
öåíòúðà è ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó íåÿ è ñôåðàòà íà îòáëúñêâàíå å íàìà-
ëÿëî. Íàïðåãíàòîñòòà ñúùî, ñ êîåòî íàìàëÿâà è áúðçèíàòà íà èçòè÷à-
íå. Âòîðè÷íèòå ñèñòåìè, êîèòî ñà ñå ãðóïèðàëè, ñà â íèñêàòà ÷àñò íà
åëåêòðîìàãíèòíèÿ ñïåêòúð.
Êîãàòî êîëè÷åñòâîòî Ìàëêî íàìàëåå, íàìàëÿâà è èçòè÷àíåòî îò
ñèñòåìàòà-öåíòúð êúì ðàâíîâåñíàòà ñôåðà. Òîãàâà ñèñòåìèòå, ïîäðå-
äåíè â íåÿ, çàïî÷âàò äà ñå ðàçãðàæäàò îò ãîðå íà äîëó è äà ñå èçëú÷âàò
102
íàâúí, ïî ðåäà, ïî êîéòî ñà ñå ãðóïèðàëè.
Â öåíòúðà, êîãàòî êîëè÷åñòâîòî Ìàëêî ñòàíå íóëà, äâåòå ñôåðè
ùå ñå ñëåÿò â íóëà, íàïðåãíàòîñòòà ñúùî è èçòè÷àíåòî ùå ïðèêëþ÷è.
103
5. Çàêîí íà èäåèòå
Ïðè ðàçëè÷íî ðàçñòîÿíèå íà ôðîíòà îò öåíòúðà ñå ãðóïèðàò ðàç-
ëè÷íè âòîðè÷íè ñèñòåìè â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå è ñå ïðåîáðàçóâàò
îò åäíà â äðóãà. Òîâà íå ñòàâà ïðîèçâîëíî è ñëó÷àéíî, à ïî îïðåäåëå-
íè çàêîíîìåðíîñòè, ïðàâèëà.
5.1. Ïðè÷èíà è ñëåäñòâèå

Êàòî ïðèìåð ìîæå äà ñå äàäå ïðè÷èííîñëåäñòâåíàòà âåðèãà, ïðî-
íèêíàëà âñè÷êè ðàâíèùà íà ìàòåðèÿòà, çà êîÿòî ãîâîðÿò Çåíîí è ñòî-
èöèòå.
Åäíà íåïðîìåíÿùà ñå ïðè÷èíà, ñúñòîÿùà ñå îò 10 óñëîâèÿ, âèíà-
ãè ùå èìà åäíî è ñúùî ñëåäñòâèå. Àêî óñëîâèÿòà ñòàíàò 11, òîâà âå÷å
å äðóãà ïðè÷èíà è ñëåäñòâèåòî ùå å ðàçëè÷íî îò ïúðâîòî.
Â òîçè ïðèìåð ñòàâà âúïðîñ çà îñåçàåìè íåùà, êîèòî, êàêòî òâúð-
äÿò ñòîèöèòå, ñå óïðàâëÿâàò èëè ïðåäøåñòâàò îò íåìàòåðèàëåí îáðà-
çåö íà ñâåòà, êîéòî òå íàðè÷àò ñúäáà.
Çà ñúùîòî ãîâîðè è Ïëàòîí è íåãîâèòå ïîñëåäîâàòåëè. Òå òâúð-
äÿò, ÷å èäåèòå ïðåáèâàâàò â ïðèðîäàòà êàòî îáðàçöè, à îñòàíàëèòå íå-
ùà ñà ñõîäíè ñ òÿõ è ñà òåõíè ïîäîáèÿ.
Àêî íÿêîé ó÷åí îòêðèå íîâ ïðèðîäåí çàêîí, òî çíà÷è ëè òîâà, ÷å
ïðåäè íå å ñúùåñòâóâàë è äåéñòâàë. Òîâà ñå îòíàñÿ çà öÿëîòî ÷îâåøêî
ïîçíàíèå è âúïðîñúò ñå ñâåæäà äî ïðàâèëíàòà îöåíêà íà îáåêòèâíîòî
ñúùåñòâóâàíå îò ñóáåêòèâíîòî ìó âúçïðèåìàíå.
5.2. Çàêîí íà èäåèòå

Çàêîí íà èäåèòå - Ïúðâîïðè÷èíà è îáðàçåö çà âúçíèêâàíå, ñúùåñ-
òâóâàíå è îòìèðàíå íà âñè÷êî â Äåéñòâèòåëíîñòòà.
Çàêîíúò íà èäåèòå å çíàíèåòî, ìúäðîñòòà íà ñâåòà, ïî ÷èèòî ïðàâè-
ëà ñå èçâúðøâà âñè÷êî â Äåéñòâèòåëíîñòòà, à ÷îâåøêîòî ñúçíàíèå å îò-
ðàæåíèå, îïîçíàâàíå, ðàç÷èòàíå íà Çàêîíà íà èäåèòå, èäåÿ ïî èäåÿ, ïðà-
âèëî ïî ïðàâèëî, çàêîí ïî çàêîí, ÷ðåç ìàòåðèàëíèòå èì èçÿâè îò ïðè÷èí-
íîñëåäñòâåíàòà âåðèãà.
Âñÿêà íàøà ïðåäñòàâà å îòðàæåíèå íà ÷àñò îò Äåéñòâèòåëíîñòòà.
104
Çàòîâà îáîñîáÿâàíåòî íà îòäåëíè ÷àñòè îò ïîçíàíèåòî òðÿáâà äà ãî ïîä-
ïîìàãàò îáùî, êàòî öÿëî, à íå äà ñå ïðåâðúùàò â çàòâîðåíà ñèñòåìà è
ìîíîïîë.
×îâåøêîòî ïîçíàíèå å ðàç÷èòàíå íà Äåéñâèòåëíîñòòà è íàòðóïâà-
íå íà ñâåäåíèÿ. Öåëòà å òî äà ñå óâåëè÷àâà êîëè÷åñòâåíî è èçÿñíÿâà êà-
÷åñòâåíî, äîêàòî ñòàíå ïúëíî è òî÷íî îòðàæåíèå íà Äåéñòâèòåëíîñòòà.
Êàêâà äðóãà, ïî-äîñòîéíà öåë ìîæå äà èìà ÷îâåøêèÿò æèâîò.
5.3. Æèâîò
Èäåèòå ñà ïúðâîîáðàçè, ïúðâîïðè÷èíè, íà êîèòî ñúîòâåòñòâàò
ìàòåðèàëíèòå ôîðìè, à ñàìîòî ñúùåñòâóâàíå íà ìàòåðèàëíèòå ôîðìè
å íàðå÷åíî æèâîò.
Æèâîò - Ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè íà Äâóåäèíñòâîòî, îáîñîáåíè âúâ
Âòîðè÷íè èëè Òðåòè÷íè ñèñòåìè è áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå ïðåç òÿõ,
îáóñëîâåíè îò Çàêîíà íà èäåèòå.
5.4. Ðàæäàíå è îòìèðàíå íà ñèñòåìèòå

Âòîðè÷íèòå ñèñòåìè, êîèòî ñå èçëú÷âàò ïðè ôðîíòà, ñà ñàìî åäèí
åäèíñòâåí âèä è ñà íàé-ìàëêèòå ãðàäèâíè ÷àñòèöè íà ìàòåðèÿòà. Â
ðàçëè÷íèòå åòàïè îò ðàçâèòèåòî íà ñèñòåìàòà-öåíòúð òå ñå ãðóïèðàò
âúâ âñå ïî-òåæêè ñèñòåìè äîêàòî èçãðàäÿò ïúðâî âèñøàòà, à ïîñëå è
íèñøàòà ìàòåðèÿ.
Êîãàòî çàïî÷íå îáðàòíèÿò ïðîöåñ, ðàçãðàæäàíåòî, îò ãîðå íàäî-
ëó, îñâîáîäåíèòå íàé-ìàëêè âòîðè÷íè ñèñòåìè ñå èçëú÷âàò â îáùîòî
êîñìè÷åñêî ïðîñòðàíñòâî. Òàì îáåìúò èì ñå ðàçøèðÿâà, à ñîáñòâåíè-
òå èì ðàâíîâåñíè ñúñòîÿíèÿ äîñòèãàò ìèíèìàëíèòå ñòîéíîñòè, ïðè
êîèòî ñèñòåìàòà ìîæå äà ñúùåñòâóâà. Âçàèìîäåéñòâèåòî ïîìåæäó èì
å ñëàáî, à äâèæåíèÿòà áàâíè, áëèçêè äî ïîêîÿ è íå ñëåäâàò îáùà ïî-
ñîêà íà âòè÷àíå èëè èçòè÷àíå.
Àêî êîñìîñ îçíà÷àâà ðåä, ò.å. âñè÷êî, çà êîåòî ãîâîðèõìå äîñåãà,
òî ñúñòîÿíèåòî íà âòîðè÷íèòå ñèñòåìè è âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó òÿõ
â îáùîòî êîñìè÷åñêî ïðîñòðàíñòâî å ñúñòîÿíèåòî Õàîñ. Îòñúñòâèå
íà ðåä, ëèïñà íà àáñîëþòíîòî íà÷àëî, íà öåíòúðà, íà ÿäðîòî.
Ñúñòîÿíèåòî Õàîñ å áëèçî äî àáñîëþòíèÿ ïîêîé, ïðè êîéòî âñè÷-
êè ñòîéíîñòè ñà íóëà. Ïðîñòðàíñòâîòî, âðåìåòî, ôîðìèòå è âçàèìî-
äåéñòâèåòî èç÷åçâàò. Íÿìà äâèæåíèå, çàùîòî íÿìà íà êàêâî è êúì êàê-
âî. Íÿìà îò êúäå è íàêúäå. Íåâúçìîæíà å íèêàêâà îòëèêà íà íåùî îò
äðóãî íåùî, ïîðàäè êîåòî íÿìà äâå. Äâóåäèíñòâîòî ñòàâà åäèíñòâî.
Ìíîæåñòâîòî ñòàâà åäíî, à Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî ñå ñëèâàò â íåèçðàçè-
ìîòî Íèùî. Òîâà å ïîêîÿò.
105
5.5. Ñâåòëèíà, òîïëèíà, çâóê
Íàé-ìàëêèòå âòîðè÷íè ñèñòåìè - íàé-ìàëêèòå ôîðìè íà Äâóåäèí-
ñòâîòî, ïðè èçòè÷àíåòî ïðåìèíàâàò ïðåç òðè ïîñëåäîâàòåëíè êà÷åñò-
âåíè ïðîìåíè, âñëåäñòâèå îò ïðîìÿíàòà íà ñîáñòâåíîòî èì ðàâíîâåñ-
íî ñúñòîÿíèå. Òîâà èçìåíåíèå ñå èçðàçÿâà êàòî íèçõîäÿùî äâèæåíèå
â åëåêòðîìàãíèòíèÿ ñïåêòúð. Òðèòå êà÷åñòâà ñà ñâåòëèíà, òîïëèíà è
çâóê. Çàòîâà ñèñòåìèòå ñå ðàçëè÷àâàò ñïîðåä ñúäúðæàíèåòî è èçãðàæ-
äàíåòî ñè íà ïðîâîäíèöè è èçîëàòîðè íà ñâåòëèíàòà, òîïëèíàòà è çâó-
êà.
106
6. Ñåòèâà
6.1. Ñåòèâà
Æèâàòà ìàòåðèÿ è íàé-âå÷å æèâîòèíñêèÿò ñâÿò å äàðåí îò ïðèðî-
äàòà ñúñ ñåòèâà, çà äà îò÷èòà íàëè÷èåòî è êîëè÷åñòâîòî íà âñÿêî îò
òðèòå êà÷åñòâà íà íàé-ìàëêèòå ôîðìè ïðè èçòè÷àíåòî èì ïðåç äâó-
åäèíñòâîòî. Äà ãè ñúïîñòàâÿ ñúñ ñîáñòâåíèòå ñè æèòåéñêè ñòîéíîñòè
è äà ðåàãèðà íà âúçìîæíè îïàñíîñòè.
Çà äà îáìåíÿ ñâåäåíèÿ ñ îñòàíàëàòà ÷àñò îò Äåéñòâèòåëíîñòòà,
÷îâåêúò èìà ñåäåì ïðîçîðåöà êúì ñâåòà. Ñàìî ÷ðåç òÿõ òîé ñå ñúîá-
ùàâà ñ Äåéñòâèòåëíîñòòà. ×îâåê, íà êîãîòî å çàòâîðåí äîðè è åäèí îò
ïðîçîðöèòå, íå áè ìîãúë äà ñå ñïðàâè áåç ïîìîùòà íà äðóãèòå.
6.2. Ñåòèâà çà ôèçè÷åñêè âåëè÷èíè

Äîêàòî óñåùàíåòî çà òîïëèíà, âúçïðèåìàíåòî íà çâóêà è ñâåòëè-
íàòà ñà ÿñíè, òî âúïðîñúò çà íàïðåãíàòîñòòà è èçòè÷àíåòî èëè ñ äðóãè
äóìè óñåùàíåòî çà íàëè÷èå è èçìåíåíèå íà åëåêòðîìàãíåòèçìà ñå ñâúð-
çâà ñ øåñòîòî ÷óâñòâî, êîåòî å ðàçâèòî â ðàçëè÷íà ñòåïåí, êàêòî ó
õîðàòà, òàêà è â æèâîòíèòå, ñ óãîâîðêàòà, ÷å æèâîòíèòå â îïðåäåëåíè
ñëó÷àè ñà îáëàãîäåòåëñòâàíè. Òîâà ñå âèæäà â ìàñîâèòå ìèãðàöèè è
îòëè÷íîòî ÷óâñòâî çà îðèåíòàöèÿ.
Ñ òèÿ ÷åòèðè ñåòèâà ïðèðîäàòà íè å íàïðàâèëà ñúïðè÷àñòíè êúì
òîâà, êîåòî ñòàâà â íàé-ãîëåìè ìàùàáè âúâ âñåëåíàòà. Ñ òÿõ íèå ñå
îðèåíòèðàìå â ïðîöåñà íà èçòè÷àíå ïðåç äâóåäèíñòâîòî, çà òðèòå êà-
÷åñòâà, çà íàïðåãíàòîñòòà è áúðçèíàòà ìó.
Íèå èìàìå íóæäà îò òÿõ çà íàøåòî ñúùåñòâóâàíå, êàòî ãè âúçï-
ðèåìàìå îòâúí è îòäàâàìå íàâúí, èçïîëçâàéêè â ñåáå ñè ñàìî åäíà
÷àñò, êàòî ñå ñòðåìèì äà ïîääúðæàìå íåîáõîäèìîòî ðàâíîâåñèå êàêòî
âúòðå â íàñ, òàêà è ìåæäó íàñ è îáêðúæàâàùàòà íè ñðåäà.
Òîâà ñà ñåòèâà çà ôèçè÷åñêè âåëè÷èíè - âòîðè÷íèòå ñèñòåìè.
6.3. Ñåòèâà çà õèìè÷åñêè âåëè÷èíè

Äðóãèòå äâå ñåòèâà, âêóñúò è îáîíÿíèåòî íè ñëóæàò äà ñå îðèåí-
òèðàìå êúì âúíøíàòà ñðåäà, ñïðÿìî òðåòè÷íèòå ñèñòåìè, çà ïðèåìà-
íå íà õðàíà è ïðè äèøàíåòî, êîèòî ñå âúçïðèåìàò îòâúí è ñå èçïîëç-
107
âàò âúòðå â íàøèÿ îðãàíèçúì, êàòî ñå ïðåðàáîòâàò.
Òåçè ñåòèâà îò÷èòàò õèìè÷åñêè âåëè÷èíè - òðåòè÷íèòå ñèñòåìè.
6.4. Óñúâúðøåíñòâàíå íà ôîðìèòå

Ïðè âçàèìîäåéñòâèåòî ñè íèñøàòà è âèñøàòà ìàòåðèÿ îáðàçóâàò
âñå ïî-ñëîæíè è ðàçíîîáðàçíè ôîðìè. Òÿõíîòî ðàçâèòèå è óñúâúð-
øåíñòâàíå ìîæå äà ñå îáîáùè è îáÿñíè åäèíñòâåíî ñ ïðîöåñà íà îò-
âàðÿíå íà ñåäåìòå ïðîçîðåöà êúì ñâåòà. Ïðåç ðàçëè÷íèòå åòàïè îò
èçãðàæäàíåòî è ïðåîáðàçóâàíåòî íà ìàòåðèàëíèòå ôîðìè ñå îòâàðÿò
ïîñëåäîâàòåëíî ðàçëè÷åí áðîé ïðîçîðöè. Îñâåí òîâà âñåêè ïðîçîðåö
å îòâîðåí â ðàçëè÷íà ñòåïåí çà ðàçëè÷íèòå ôîðìè.
Êàêòî òâúðäÿò äðåâíèòå Äèõàíèåòî ñòàâà êàìúê, êàìúêúò - ðàñ-
òåíèå, ðàñòåíèåòî - æèâîòíî, æèâîòíîòî - ÷îâåê, ÷îâåêúò - äóõ, à äó-
õúò - Íèùî.
6.5. ×îâåêúò
Àêî òðÿáâà äà êàæåì êàêâî å ÷îâåêúò, íÿìà äà ñãðåøèì, àêî êà-
æåì: ×îâåê - òîâà å íåãîâèÿò óì.
Óìúò å ñåäìèÿò ïðîçîðåö, ïðèîáùàâàù íè êúì âúðõîâíàòà öåë
íà ñúùåñòâóâàíåòî íà ìàòåðèàëíèòå ôîðìè. Ñàìî òîé ìîæå äà ñúõðà-
íÿâà ñâåäåíèÿòà, èäâàùè îò äðóãèòå ïðîçîðöè, äà ãè ïðåöåíÿâà è èçã-
ðàæäà êàðòèíàòà íà Äåéñòâèòåëíîñòòà. Çàòîâà å âàæíî íå ñàìî êîëêî
ùå ñà îòâîðåíè øåñòòå ïðîçîðåöà, çà äà èäâàò äî óìà äîñòîâåðíè ñâå-
äåíèÿ, íî è êîëêî å îòâîðåí ñåäìèÿò ïðîçîðåö êúì Çàêîíà íà èäåèòå è
êàêâà ÷àñò îò Çàêîíà ñå âèæäà îò íàøèÿ óì.
Îò êàçàíîòî äî òóê è åäèí áåãúë ïîãëåä âúðõó ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå
ùå íè ñòàíå ÿñíî, ÷å íàøèÿò ñåäìè ïðîçîðåö å â ïðîöåñ íà îòâàðÿíå. Íî
è äðóãî å áåçñïîðíî, ÷å îò âñè÷êè ïîçíàòè íàì ìàòåðèàëíè ôîðìè ÷î-
âåêò å äîñòèãíàë íàé-ãîëÿìà âèñîòà â ïðîöåñà íà óñúâúðøåíñòâàíå.
×îâåêúò, êàòî íèñøà ìàòåðèÿ, å òðåòè÷íà ñèñòåìà ñúñ ñïåöèôè÷íà
ôîðìà - íàøåòî òÿëî. È òî, êàòî âñÿêà òðåòè÷íà ñèñòåìà, èìà ñôåðà íà
ðàâíîâåñèå è òÿ å òîâà, êîåòî äíåñ íàóêàòà íàðè÷à áèîïîëå, à ðåëèãèÿòà
äóøà.
Íàøàòà ðàâíîâåñíà ñôåðà å â ïîñòîÿíåí äîñåã ñ ðàâíîâåñíèòå ñôå-
ðè íà îñòàíàëèòå ñèñòåìè è ñå âëèÿå îò òÿõ. Òÿ ñå âëèÿå è îò ïðîìÿíàòà â
çåìíàòà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå. Òÿ ïúðâà îòêëèêâà íà èçìåíåíèåòî íà âúíø-
íîòî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå, êîåòî ìîæå äà å áëàãîïðèÿòíî èëè íåáëà-
ãîïðèÿòíî çà íàøèòå æèçíåíè ñòîéíîñòè. Îò òîâà, ÷ðåç ñôåðàòà íè íà
ðàâíîâåñèå, ó íàñ ùå ñå ïîðîäÿò îïðåäåëåíè òåæíåíèÿ, êîèòî íèå íàðè-
÷àìå ÷óâñòâà.
Òðåòàòà ÷àñò îò ÷îâåêà å íåãîâèÿò óì. Îñâåí òîâà, êîåòî âå÷å êàçàõ
108
çà óìà, ùå ïðèáàâÿ è ñëåäíîòî.
×îâåøêèÿò óì å îòâîðåí êúì îáåêòèâíîòî çíàíèå â ðàçëè÷íà ñòå-
ïåí çà øåñòòå ñåòèâà. Êîãàòî å îòâîðåí êúì çíàíèåòî çà ñâåòëèíàòà, ÷î-
âåêúò å õóäîæíèê. Êîãàòî å îòâîðåí çà çâóêà, òîé å äîáúð ìóçèêàíò. Èìà
èçêëþ÷èòåëíî ÷óâñòâèòåëíè õîðà çà àðîìàòà è âêóñà. Òå ñà îòëè÷íè äå-
ãóñòàòîðè. Òåçè ñúñ øåñòîòî ÷óâñòâî ñà ÿñíîâèäöè, åêñòðàñåíñè. À òåçè
ñ ðàâíîïîñòàâåíî, ïîâèøåíî óñåùàíå çà ïîâå÷å ñåòèâà ñà äîáðè àíàëè-
òèöè.
109
7. Âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâåòå ñèëè
Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå ñà óñòàíîâèëè îïðå-
äåëåíî ðàâíîâåñèå íà Çåìÿòà è òî ìîæå äà ñå çàïàçè ñàìî àêî ñå ïðîìåíÿ
â ñúâñåì òåñíè ãðàíèöè. Àêî íå ìó ñå âúçäåéñòâà îòâúí, òîâà ðàâíîâåñíî
ñúñòîÿíèå ùå îñòàíå óñòîé÷èâî è ùå ñå èçìåíÿ ïî ðàçïèñàíèå. Àêî
îáà÷å ïîä âúíøíî âëèÿíèå íàñòúïè ïðîìÿíà, ïî-ãîëÿìà îò äîïóñòèìèòå
ãðàíèöè, ðàâíîâåñèåòî ñå ïðîìåíÿ è òîâà íîâî ñúñòîÿíèå íà ñèëèòå ìî-
æå äà ñå îêàæå ïàãóáíî àêî íå çà ïëàíåòàòà, òî çà æèâîòèíñêèÿ è ðàñòè-
òåëåí ñâÿò íà íåÿ ñúñ ñèãóðíîñò.
Òåðìèíúò ðàâíîâåñèå, êîéòî áåøå èçïîëçâàí ïî-ãîðå è íà ìíîãî
äðóãè ìåñòà ñúñ ñúùèÿ ñìèñúë, îçíà÷àâà óñòîé÷èâî íåðàâíîâåñèå. Òå-
çè óñòîé÷èâè íåðàâíîâåñèÿ íàâñÿêúäå â Äåéñòâèòåëíîñòòà ñà â ìíîãî
òåñíè ãðàíèöè, ñ ìàëêè ñòîéíîñòè. Âñÿêà ðÿçêà ïðîìÿíà èëè ïðîìÿíà ñ
ãîëåìè ñòîéíîñòè å êàòàñòðîôàëíà.
7.1. Âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâåòå ñèëè

Âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñèëàòà íà îòá-
ëúñêâàíå ïðè ôðîíòà è â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà ñèñòåìà-öåíòúð, ñ
ïîñîêà èçòè÷àíå - îò ôðîíòà êúì êðàÿ.
1. Ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå ïðè ôðîíòà è â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå
å âèíàãè ïî-ãîëÿìà îò ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå.
2. Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå ñúîòâåòñòâà íà êîëè÷åñòâîòî Ìàëêî â
öåíòúðà.
3. Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íàìàëÿâà îò ôðîíòà êúì êðàÿ.
4. Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íàìàëÿâà îò êðàÿ êúì öåíòúðà, ñúîòâåò-
íî ñ íàìàëÿâàíå íà êîëè÷åñòâîòî Ìàëêî.
5. Äâà ìàëêîâè öåíòúðà ñå ïðèâëè÷àò.
6. Âòîðè÷íèòå ñèñòåìè îò ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà ñèñòåìàòà-
öåíòúð óñèëâàò ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå ñ ïðèòåãëÿíåòî íà ñîáñòâåíèòå
ñè ìàëêîâè öåíòðîâå êúì ãîëåìèÿ ìàëêîâ öåíòúð. Òàêà èçòè÷àíåòî ñå
çàáàâÿ, à ïëàñòîâåòå â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå èçòúíÿâàò.
7. Êîãàòî ñè âçàèìîäåéñâàò äâå ñèñòåìè-öåíòúð, âòîðè÷íèòå ñèñ-
òåìè â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå ñúùî ñå ïðèâëè÷àò ñ äðóãàòà ñèñòåìà-
öåíòúð. Òàêà ñå íàìàëÿâà ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íà ñîáñòâåíèÿ ãîëÿì
ìàëêîâ öåíòúð. Ñ òîâà ñå ïðåäèçâèêâà íîâî âúíøíî ðàâíîâåñíî âúç-
110
äåéñòâèå çà âòîðè÷íèòå ñèñòåìè â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå è òå ñå ñòðå-
ìÿò äà çàåìàò íîâîòî ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå, êàòî ñå îòäàëå÷àâàò îò
öåíòúðà. Èçòè÷àíåòî ñå óñèëâà, à ïëàñòîâåòå íàäåáåëÿâàò.
8. Âñÿêà ÷àñò îò Ìàëêîòî, îòêúñíàòà ïðè ôðîíòà, ñòàâà ñàìîñòî-
ÿòåëíà âòîðè÷íà ñèñòåìà ñïðÿìî ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå, à ñúñ ñèëàòà
íà ïðèòåãëÿíå íà ïîðàæäàùîòî ÿ Ìàëêî ùå ñè âçàèìîäåéñòâàò ïî
ïðàâèëàòà çà âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâå ñèñòåìè.
7.2. Òðåòîòî äâèæåíèå

Â 3.2 ñå êàçâà, ÷å ôîðìàòà íà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå å äèñêîîá-
ðàçíà. Òàêàâà å òÿ ïðè ãàëàêòèêàòà, ïðè Ñëúí÷åâàòà ñèñòåìà, ïðè çâåç-
äèòå è ïðè ïëàíåòèòå, êîåòî ñå âèæäà íàé-äîáðå ïðè Ñàòóðí. (Èë. 9.)
Äèñêîîáðàçíàòà ôîðìà íà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå å ïðè÷èíà çà
òðåòîòî äâèæåíèå íà âòîðè÷íèòå ñèñòåìè. Îñâåí âúðòåíå îêîëî ñîá-
ñòâåíàòà ñè îñ ïî åêâàòîðà è
îáèêàëÿíå îêîëî ñèñòåìàòà-
öåíòúð, âòîðè÷íèòå ñèñòåìè
èçâúðøâàò è òðåòî äâèæå-
íèå. Âúðòåíå îêîëî ñîáñòâå-
íèÿ ñè öåíòúð ïî ìåðèäèàíà.
Ðàâíîâåñíàòà ñôåðà íà
åäíà âòîðè÷íà ñèñòåìà ïðè
âçàèìîäåéñòâèåòî ù ñ äðóãà
âòîðè÷íà ñèñòåìà òðÿáâà äà
ñå ðàçãëåæäà êàòî îòíîñèòåë-
íî ñàìîñòîÿòåëíî îáðàçóâà-
Èë. 9
íèå ñïðÿìî ñîáñòâåíèÿ öåí-
òúð.
Ñöåïëåíèåòî ìåæäó ìàëêîâèÿ öåíòúð è ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå å
ïðîïîðöèîíàëíî íà íàïðåãíàòîñòòà íà ñèñòåìàòà.
Äà ðàçãëåäàìå âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó äâå íåáåñíè òåëà è ïîñ-
ëåäñòâèÿòà îò òîâà. Ïî-ãîëÿìîòî å À, à ïî-ìàëêîòî Á. Á ìîæå äà çàåìà
ñïðÿìî À äâå êðàéíî ðàçëè÷àâàùè ñå ïîçèöèè. (Èë. 10.)
Ïðè ïîçèöèÿ 1 îñòà íà âúðòåíå å â íàé-óñòîé÷èâîòî ñè ïîëîæå-
íèå ñïðÿìî âúçäåéñòâèåòî
íà À, à äèñêúò íà ñôåðàòà íà
ðàâíîâåñèå å â íàé-íåóñ-
òîé÷èâîòî ñè ïîëîæåíèå
ñïðÿìî âúçäåéñòâèåòî íà À.
Ïðè ïîçèöèÿ 2 îñòà íà
Èë. 10 âúðòåíå å â íàé-íåóñòîé÷è-
111
âîòî ñè ïîëîæåíèå ñïðÿìî âúçäåéñòâèåòî íà À, à äèñêúò íà ñôåðàòà
íà ðàâíîâåñèå å â íàé-óñòîé÷èâîòî ñè ïîëîæåíèå ñïðÿìî âúçäåéñòâè-
åòî íà À.
Òåçè äâå ïðîòèâíè ïî óñòîé÷èâîñò ïîëîæåíèÿ íà îñòà è äèñêà íà
Á ñïðÿìî âúçäåéñòâèåòî íà À ñà ïðè÷èíà çà êðúãîâîòî âúðòåíå íà Á
îêîëî ñîáñòâåíèÿ ñè öåíòúð ïî ìåðèäèàíà.
Ñêîðîñòòà íà âúðòåíå îêîëî ñîáñòâåíèÿ öåíòúð ïî ìåðèäèàíà
ïðè âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâå âòîðè÷íè ñèñòåìè å:
1. Ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçëèêàòà îò ñèëèòå íà ïðèòåãëÿíå íà äâåòå
ñèñòåìè.
2. Ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçëèêàòà îò ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñèëà-
òà íà îòáëúñêâàíå âúòðå â ñèñòåìèòå.
3. Îáðàòíî ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó äâåòå ñèñòåìè.
Ãîëÿìîòî ðàçíîîáðàçèå ïðè âçàèìîäåéñòâèÿòà íà ðàçëè÷íèòå âòî-
ðè÷íè ñèñòåìè ìîæå äà ñå îãðàíè÷è îò ïîëîæåíèÿòà, êîãàòî äèñêúò
íà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå å êàòî ïëàòíî íà ÿõòà ïðè áóðÿ â îêåàíà è íå
ðÿäêî âîäè äî ïàãóáíè ïîñëåäèöè ïðè èçáóõâàíåòî íà íîâèòå è ñâðúõ-
íîâèòå çâåçäè è ñòàáèëèçèðàùàòà ðîëÿ íà ìàõîâèê.
Â Ñëúí÷åâàòà ñèñòåìà Óðàí, Âåíåðà è Ëóíàòà ñà ïîòâúðæäåíèå
íà êàçàíîòî ïî-ãîðå. Ùî ñå îòíàñÿ äî Çåìÿòà, ñòàáèëèçèðàùàòà ðîëÿ
íà ìàõîâèê ñå óñèëâà îò ïðèñúñòâèåòî íà Ëóíàòà â ñôåðàòà íà ðàâíî-
âåñèå íà Çåìÿòà, à òðåòîòî äâèæåíèå å ïðè÷èíà äà íå ñúâïàäàò ìàã-
íèòíèÿò ïîëþñ è îñòà. Òî ïðîìåíÿ êëèìàòà.
7.3. ×åñòîòà
Òðåòîòî äâèæåíèå ïðè âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó äâå âòîðè÷íè
ñèñòåìè å ðàâíîçíà÷íî íà ïîíÿòèåòî ÷åñòîòà îò ñúâðåìåííàòà ôèçè-
êà. Òî å â ñúîòâåòñòâèå ñ êîðïóñêóëÿðíî-âúëíîâèÿ äóàëèçúì. Ìàëêî-
âèÿò öåíòúð íà âòîðè÷íàòà ñèñòåìà å ñ ïðàâîëèíåéíî äâèæåíèå, à ñôå-
ðàòà íà ðàâíîâåñèå ïðè òðåòîòî äâèæåíèå èçâúðøâà êðúãîâî äâèæå-
íèå îêîëî öåíòúðà ñè ïî ìåðèäèàíà, êîåòî ïðè ïîñòúïàòåëíîòî äâè-
æåíèå íà ìàëêîâèÿ öåíòúð å ñïèðàëíî, à ïîãëåäíàòî îòñòðàíè èçã-
ëåæäà âúëíîîáðàçíî.
7.4. Âñåìèðíàòà õàðìîíèÿ

Àêî èìà íÿêàêúâ íà÷èí äà ñå îáÿñíè êàê Çàêîíúò íà èäåèòå ñå îñú-
ùåñòâÿâà â ìàòåðèÿòà è èçãðàæäà öÿëîòî ìíîãîîáðàçèå íà íàøèÿ ñâÿò,
òî òîâà å ÷ðåç ÷åñòîòàòà, âñåìèðíàòà ñèñòåìà îò òðåïòåíèÿ (òðåòè äâèæå-
íèÿ), êîèòî ñå çàðàæäàò, óñèëâàò è çàòèõâàò ïî ñòðîãè è íåíàðóøèìè
ïðàâèëà. Ñú÷åòàíèåòî íà ÷åñòîòèòå ñå âèæäà ïðè ñâåòëèíàòà è ÷óâà ïðè
çâóêà â ìóçèêàòà. Òåîðåòèöèòå ïî ôèçè÷åñêàòà ÷àñò íà ìóçèêàòà çíàÿò
112
êàê ñå èçãðàæäàò ÷åñòîòíî àêîðäèòå. Çàïî÷âàéêè îò íàé-íèñêèÿ ìó òîí,
òîé ñå èçãðàæäà îò íÿêîëêî äåéñòâèòåëíî èçâëå÷åíè îò ìóçèêàëíèÿ èíñ-
òðóìåíò òîíîâå, íî çàåäíî ñ òÿõ çàçâó÷àâàò è ìíîæåñòâî îáåðòîíîâå âúâ
âèñî÷èíà. Âñåêè íîâ òîí, ïðèáàâåí èëè îòíåò îò àêîðäà, ïðîìåíÿ öÿëàòà
çâó÷àùà ðåäîì ñ òÿõ ñèñòåìà îò îáåðòîíîâå.
×ðåç ñåäåì îñíîâíè òîíà èëè äâàíàäåñåò ïîëóòîíà, ðàçïîëîæåíè
íà îêòàâîâè ðàâíèùà, ñå èçãðàæäàò íåèçáðîèìè çâóêîñú÷åòàíèÿ. Âñÿêà
ôîðìà èìà ñâîÿ ñèñòåìà íà òðåïòåíèÿ, óñòàíîâèìà ÷ðåç ðåçîíàíñà è àêî
òå ñå íàðóøàò, òÿ ìîæå äà ñå âèäîèçìåíè èëè ðàçðóøè.
Ñâåòëèíàòà ñúùî èìà ñåäåì îñíîâíè öâÿòà è ñâîÿ ñâåòëèíåí ñïåê-
òúð. Ñúùî êàòî àêîðäèòå â ìóçèêàòà è ñú÷åòàíèÿòà îò öâåòîâåòå ñà íåèç-
áðîèìè.
Òàêà ñâåòëèíàòà, çâóêúò è òîïëèíàòà îáðàçóâàò âñåìèðíàòà õàðìî-
íèÿ.
113
8. Çåìÿ, Ëóíà, Ñëúíöå
8.1. Ñëúí÷åâà àêòèâíîñò
Èçâåñòíî å, ÷å íà ñëúíöåòî ïåðèîäè÷íî ñå ïîÿâÿâàò òúìíè ïåòíà.
(Èë. 11.) Òîâà, êîåòî å èçâåñòíî çà òÿõ å, ÷å ñå ïîÿâÿâàò íà îêîëî 30° îò
ñëúí÷åâèÿ åêâàòîð, îáèêàëÿò îêîëî îñòà è ïðèáëèæàâàéêè êúì åêâàòîðà
íà 6° äî 8° îò íåãî èç÷åçâàò. Â îáëàñòòà îêîëî òÿõ ñå íàáëþäàâà ñèëíà
ìàãíèòíà àêòèâíîñò. Òàçè ïðîìÿíà íà ñëúí÷åâàòà àêòèâíîñò èìà ñèëíî-
îñåçàåìè ïîñëåäèöè è òóê, íà çåìÿòà.
Ïîÿâàòà íà ïåòíà âúðõó
ñëúíöåòî ñòàâà ïîä âúíøíî
âëèÿíèå íà Þïèòåð, ñàì èëè
â ñú÷åòàíèå ñ äðóãè ïëàíåòè.
Ìàëêîâèòå öåíòðîâå íà
äâåòå íåáåñíè òåëà ñå ïðèâ-
ëè÷àò è ñå ñòðåìÿò åäèí êúì
äðóã. Êúì äðóãèÿ ìàëêîâ öåí-
òúð ñå ïðèâëè÷àò è âòîðè÷-
íèòå ñèñòåìè îò ñôåðàòà íà
Èë. 11 ðàâíîâåñèå íà ñëúíöåòî. Òî-
âà íàìàëÿâà ñèëàòà íà ïðè-
òåãëÿíå íà ìàëêîâèÿ ìó öåíòúð. Èçòè÷àíåòî ñå óñèëâà, à ïëàñòîâåòå íà-
äåáåëÿâàò. Ïîðàäè òåçè äâå äåéñòâèÿ íà ðàçñòîÿíèå îêîëî 30° îò åêâàòî-
ðà, â îòäåëíè îãðàíè÷åíè îáëàñòè, ñëúí÷åâàòà îáâèâêà ïðè ôðîíòà ñå
îòâàðÿ è ñå îáðàçóâàò ÷àñòè îò ôðîíòà áåç ïîêðèòèå îò âòîðè÷íè è òðå-
òè÷íè ñèñòåìè. Â ñàìîòî ïåòíî ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå å ïî-ìàëêà îò öÿ-
ëîñòíèÿ ñëúí÷åâ ôîí. Òàì èçòè÷àíåòî å ïî-áúðçî, îòêîëêîòî â îñòàíàëà-
òà ïëîù íà ñëúí÷åâàòà ïîâúðõíîñò. Èìåííî òîâà óñêîðåíî èçòè÷àíå íå
ïåòíàòà îêàçâà ñúùåñòâåíî âëèÿíèå âúðõó çåìÿòà.
8.2. Çåìÿ - Ñëúíöå

Çåìÿòà ñå íàìèðà â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà ñëúíöåòî è å ÷àñò îò
íåÿ. Êîãàòî ñëúíöåòî å àêòèâíî, íåãîâàòà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå óâåëè÷àâà
äåáåëèíàòà íà ïëàñòîâåòå ñè è çåìÿòà ñå îêàçâà ïîä âëèÿíèå íà ðàçëè÷íî
îò íîðìàëíîòî âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå, êîåòî èçêðèâÿâà, ñìà÷-
êâà çåìíàòà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå îòêúì ñëúíöåòî, êàòî îòäåëíèòå ù ïëàñ-
114
òîâå èçòúíÿâàò è ñå ïðèáëèæàâàò åäèí êúì äðóã, à îòêúì îáðàòíàòà ñòðà-
íà íà çåìÿòà ðàçòÿãà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå è óäåáåëÿâà ïëàñòîâåòå ù.
Èë. 12
Íàé-îñåçàåìî ñå çàáåëÿçâà òîâà âúâ âòîðèÿ è òðåòèÿ ïîÿñ íà çåìíà-
òà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå, ò.å. âúâ âîäàòà è âúâ âúçäóõà. Çà ñèñòåìèòå â
ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà çåìÿòà íàñòúïâà ìîìåíò íà ñðàâíÿâàíå íà
ñòîéíîñòèòå íà ñîáñòâåíèÿ èì æèâîò ñ íîâèòå ñòîéíîñòè, íàëîæåíè èì
ïðèíóäèòåëíî. Çà ñèñòåìè ñ øèðîêè ãðàíèöè íà æèòåéñêè ñòîéíîñòè
òîâà îêàçâà ìàëêî âëèÿíèå, íî çà ñèñòåìèòå ñ òåñíè ãðàíèöè íà æèòåéñ-
êèòå ñòîéíîñòè, íîâîòî ñúîòíîøåíèå èìà ñúùåñòâåíè ïîñëåäèöè.Íÿêîé
æèâîòèíñêè ïðåäñòàâèòåëè ùå íàìàëåÿò, äðóãè ùå èç÷åçíàò. Íÿêîè ùå
ñå óâåëè÷àò, à ìîãàò äà ñå ïîÿâÿò è íîâè èëè âèäîèçìåíåíè. Íà ÷îâåêà
òîâà ñúùî îêàçâà âëèÿíèå.
8.3. Çåìÿ - Ëóíà - Ñëúíöå

Êîãàòî çåìÿòà å ìåæäó ñëúíöåòî è ëóíàòà, çåìíàòà ñôåðà íà ðàâíî-
âåñèå å ñìà÷êàíà îòêúì ñëúíöåòî è ðàçïúíàòà îòêúì ëóíàòà, ïîä âúç-
äåéñòâèåòî íà ñëúí÷åâàòà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå. Êúì òîâà ñå ïðèáàâÿ è
ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íà ëóíàòà ñ âòîðè÷íèòå è òðåòè÷íèòå ñèñòåìè îò
ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà çåìÿòà, îòêúì ëóíàòà. Òàêà ïëàñòîâåòå íàäåáå-
ëÿâàò îùå ïîâå÷å â ïîñîêà êúì ëóíàòà, êàòî ñå ïðîìåíÿò ñòîéíîñòèòå íà
ñôåðàòà â òàçè ÷àñò íà çåìÿòà è âòîðè÷íèòå è òðåòè÷íè ñèñòåìè ãè ñëåä-
âàò. (Èë. 13.) Òàêà ñå îáðàçóâàò ïðèëèâèòå è îòëèâèòå. Òîâà èìà âëèÿíèå
è âúðõó ðàñòèòåëíèÿ è æèâîòèíñêèÿ ñâÿò.
Àêî ãîëÿìî òÿëî ïðåìèíå áëèçî äî çåìÿòà, òî ùå ïðåäèçâèêà îã-
ðîìíà ïðèëèâíà âúëíà, ñëåäâàùà ïúòÿ íà òÿëîòî ïîêðàé çåìÿòà.
Èë. 13
115
9. Ñëåäñòâèÿ îò âëèÿíèåòî íà ñëúíöåòî âúðõó çåìÿòà
Â 8.2 å îïèñàíî êðàòêîòðàéíîòî âúçäåéñòâèå íà ñëúí÷åâàòà àê-
òèâíîñò âúðõó çåìÿòà, íî èìà è äúëãîòðàéíî, êîåòî íå å ñâúðçàíî ñà-
ìî ñ àêòèâíîñòòà íà ñëúíöåòî, à ñ íàêëîíà íà çåìíàòà îñ è îáèêàëÿíå-
òî íà çåìÿòà îêîëî ñëúíöåòî.
Ïðè ïðîëåòíîòî è åñåííîòî ðàâíîäåíñòâèå ñëúí÷åâèòå ëú÷è ïàäàò
ïîä ïðàâ úãúë êúì åêâàòîðà. Íî âúïðåêè ÷å òîâà ñòàâà äâà ïúòè ïðåç
ãîäèíàòà, òàì íÿìà òðàéíè ñëåäè îò ñëúí÷åâîòî âëèÿíèå. Äúëæè ñå íà
òîâà, ÷å áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå å íàé-ãîëÿìà â åêâàòîðèàëíèÿ êðúã, à îò-
òàì è íà ôîðìàòà íà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà çåìÿòà. Èìåííî òàçè àê-
òèâíîñò íà çåìíîòî èçòè÷àíå ñå ïðîòèâîïîñòàâÿ óñïåøíî íà ñëúí÷åâîòî
è ïðåäîòâðàòÿâà íåáëàãîïðèÿòíîòî ìó âëèÿíèå â åêâàòîðèàëíèÿ ïîÿñ.
9.1. Ïóñòèíèòå
Ïî äðóã íà÷èí ñòîÿò íåùàòà ïðè òðîïèöèòå. Âúïðåêè ÷å òîâà
ïîëîæåíèå å ñàìî âåäíúæ ãîäèøíî, çà ñåâåðíèÿ è þæíèÿ òðîïèê, ïîñ-
ëåäñòâèÿòà òàì ñà òâúðäå íåáëàãîïðèÿòíè.
Òúé êàòî îáëàñòòà îò ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà çåìÿòà ñ íàé-àê-
òèâíî èçòè÷àíå íå ïðîñòèðà ñâîåòî âëèÿíèå íàä òðîïèöèòå, òî ðàçëè-
êèòå â ðàâíîâåñíèòå ñòîéíîñòè â ïîÿñèòå íà òðîïèöèòå ïðåç ëÿòîòî è
çèìàòà è îñîáåíî ìåæäó äåíÿ è íîùòà ñà íàé-ãîëåìè îò öÿëàòà çåìíà
ïîâúðõíîñò. Êúì òÿõ ñå ïðèáàâÿò è ïåðèîäèòå íà ñëúí÷åâà àêòèâíîñò,
êîãàòî ðàçëèêèòå ñà îñîáåíî ãîëåìè.
Òåçè äâå ïðè÷èíè - ãîëåìèòå ðàçëè÷èÿ íà ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè
è ÷åñòàòà ñìÿíà íà òåõíèòå êðàéíè ñúñòîÿíèÿ ïðàâÿò òåçè îáëàñòè
íåáëàãîïðèÿòíè çà ñúùåñòâóâàíå íà ãîëÿì áðîé âòîðè÷íè è òðåòè÷íè
ñèñòåìè, ÷èéòî æèâîò å ñ ïî-òåñíè ñòîéíîñòíè ðàçëèêè. (Èë. 14.)
Çàòîâà îò 10° äî 40° ñåâåðíî è þæíî îò åêâàòîðà èìà äâà ïóñòèí-
íè ïîÿñà, êîèòî îáèêàëÿò öÿëîòî çåìíî êúëáî, ïðåç âñè÷êè êîíòèíåí-
òè. Àêî ïðîñëåäèì ïî ãëîáóñà, â ïîñîêà çàïàä - èçòîê â þæíîòî ïîëó-
êúëáî, êàòî çàïî÷íåì îò Þæíà Àìåðèêà, ùå çàáåëåæèì ñëåäíîòî.
Â ×èëè å ïóñòèíÿòà Àòàêàìà. Èçòî÷íî îò Àíäèòå ñà ïàìïàñèòå.
Ïðåìèíàâàìå â Àôðèêà. Òàì ñà Íàìèáèéñêàòà ïóñòèíÿ è Êàëàõàðè.
Ïðåìèíàâàìå â Àâñòðàëèÿ. Òàì ïî-ãîëÿìàòà çàïàäíà ÷àñò å ïóñòèíÿ.
116
Â ñåâåðíîòî ïîëóêúëáî ñà ïóñòèíèòå íà Ìåêñèêî è þæíèòå ÷àñ-
òè íà ÑÀÙ. Ïðåìèíàâàìå â Àôðèêà. Òàì å âåëèêàòà Ñàõàðà. Â Åâðî-
ïà, þæíèòå ÷àñòè íà Ïèðèíåéñêèÿ, Àïåíèíñêèÿ è Áàëêàíñêèÿ ïîëó-
îñòðîâ, êàêòî è îñòðîâèòå â Ñðåäèçåìíî ìîðå. Â Àçèÿ: þæíà Ìàëà
Àçèÿ, Áëèçêèÿ èçòîê, Àðàáñêèÿ ïîëóîñòðîâ, Ñðåäíèÿ èçòîê, Èíäèéñ-
êèÿ ïîëóîñòðîâ.
Îò Êàñïèéñêî ìîðå çàïî÷âà ðàçêëîíåíèå îò 35° äî 50° ñåâåðíà
øèðèíà è äîñòèãà Òèõèÿ îêåàí, êàòî çàîáèêàëÿ íà ñåâåð ãîëåìèòå àçè-
àòñêè ïëàíèíè Õèíäîêóø, Ïàìèð è Õèìàëàèòå. Òàì ñà ïóñòèíèòå Êà-
ðàêóì, Êúçúëêóì, Òàêëàìàêàí è Ãîáè.
Èë. 14
9.2. Ãðàíèöè â àòìîñôåðàòà

Ñ ïðàâî çåìíàòà àòìîñôåðà å íàðè÷àíà ïîíÿêîãà âúçäóøåí îêåàí. Â
íåÿ èìà ðàçãðàíè÷èòåëíè ïëàñòîâå, êîèòî ïîñòîÿííî ñå âúëíóâàò êàòî
âîäíèÿ îêåàí è èìàò ñâîèòå ïðèëèâè è îòëèâè, êàòî íåãî. Íàëè÷èåòî íà
òàêèâà ïëàñòîâå ñå ïîòâúðæäàâà îò ðàäèîñôåðàòà, êîÿòî îòðàçÿâà ðàäè-
îâúëíèòå. Èçâåñòíî å, ÷å äåíåì òÿ ñëèçà ïî-íèñêî, à ïðåç íîùòà ñå âäèãà
âèñîêî. Çàòîâà èçëú÷âàíèÿòà íà íÿêîè ðàäèîïðåäàâàòåëè ñå ïðèåìàò äîáðå
ïðåç íîùòà, à ïðåç äåíÿ çàãëúõâàò.
Âñè÷êè ñèñòåìè èìàò îïðåäåëåíî ðàçñòîÿíèå â îòâåñíà ïîñîêà â
ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå, äî êîåòî ìîãàò äà ñå îòäàëå÷àò îò ôðîíòà íà ñèñ-
òåìàòà-öåíòúð è äà îñòàíàò â ðàìêèòå íà ñâîèòå æèçíåíè ñòîéíîñòè, äà
íå ñå ðàçðóøàò è ïðåîáðàçóâàò.
9.3. Êðúãîâðàò íà âîäàòà

Áðîÿò è ñâîéñòâàòà íà ïîâå÷å îò îòêðèòèòå õèìè÷íè åëåìåíòè å
117
èçâåñòåí, à õèìè÷åñêèòå ñúåäèíåíèÿ ñà áåçáðîé, ñ ìíîãî è ðàçëè÷íè
ñâîéñòâà. Íî àêî ìåæäó òÿõ èìà íåùî èçêëþ÷èòåëíî, êîåòî ìîæåì äà
íàðå÷åì ÷óäî, òîâà å âîäàòà.
Âîäàòà ñå ñúñòîè îò äâà õèìè÷åñêè åëåìåíòà è äâóåäèíñòâîòî - ìà-
òåðèÿòà ñå ñúñòîè îò äâå ñúñòàâêè. Âîäàòà èçâúðøâà ñâîÿ Êðúãîâðàò íà
âîäàòà â ïðèðîäàòà, èçó÷àâàí â äîëíèòå êëàñîâå. Òîé å óìàëåí ìîäåë íà
ãîëåìèÿ êðúãîâðàò íà äâóåäèíñòâîòî â Äåéñòâèòåëíîñòòà.
Èìà ãðàíèöè â àòìîñôåðàòà, äî êúäåòî ìîãàò äà äîñòèãàò âîäíèòå
ïàðè. Äîñòèãàéêè äî òåçè ãðàíèöè, òå ñïèðàò. Íî ïðè âúëíåíèåòî íà âúç-
äóøíèÿ îêåàí ïîíÿêîãà òåçè ãðàíèöè ðÿçêî ñëèçàò íàäîëó. Òàêà ãîëåìè
êîëè÷åñòâà âîäíè ïàðè îñòàâàò íàä äîïóñòèìàòà íîðìàëíà ãðàíèöà è
ïîïàäàò â êðèòè÷íà çîíà, îò êúäåòî òðÿáâà èëè äà ñå ïðåîáðàçóâàò, èëè
äà ñå âúðíàò ïîä íîðìàëíàòà ãðàíèöà íà ñúùåñòâóâàíåòî ñè.
9.4. Ñèíòåçúò
Àêî ñå ïðèåìå óñëîâèåòî, ÷å âîäàòà, èçïàðÿâàéêè ñå, ñå ðàçïàäà,
ðàçäðîáÿâà, îòäåëÿ ñâåòëèíà, òîïëèíà è çâóê, óâåëè÷àâà îáåìà ñè è òàêà,
ïðîìåíÿéêè ñîáñòâåíîòî ñè ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå, ñå èçäèãà äî ãðàíè-
öèòå íà ñâîåòî ñúùåñòâóâàíå â àòìîñôåðàòà. Òÿ èçìèíàâà íå ñàìî ïúò-
ðàçñòîÿíèå, à ïðåäè âñè÷êî ïúò-ñúñòîÿíèå.
Ïîïàäàéêè â êðèòè÷íàòà çîíà, òÿ ùå å ïîä íîâî, ðàçëè÷íî âúíøíî
ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå. Íåìîæåéêè äà ïðîìåíè íåãî, âîäàòà ùå òðÿáâà
äà ïðîìåíè ñîáñòâåíîòî ñè ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå, ò.å. ùå èçìèíå ïúò-
ñúñòîÿíèå, çà äà èçìèíå è ïúò-ðàçñòîÿíèå è òàêà äà èçëåçå îò çîíàòà íà
íåáëàãîïðèÿòíîòî âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå. Ùå çàïî÷íå îáðàò-
íèÿò ïðîöåñ íà èçïàðÿâàíåòî - âòå÷íÿâàíå, âëåäåíÿâàíå ò.å ñèíòåç.
Êîëêî èíòåíçèâåí ùå å ñèíòåçúò çàâèñè îò òîâà êîëêî ñà ñå ðàç-
ìèíàëè ïúðâîíà÷àëíàòà ãðàíèöà, îñòàíàëà îòãîðå è êðèòè÷íîòî ðàâ-
íèùå, ñëÿçëî ïîä íåÿ. Êàêâî ñòàâà âñúùíîñò ïðè ñèíòåçà?
Ïúðâîíà÷àëíàòà ãðàíèöà â àòìîñôåðàòà, äî êîÿòî äîñòèãàò âîä-
íèòå ïàðè, å ðàâíîâåñíîòî èì ïîëîæåíèå ñïðÿìî çåìÿòà. Êîãàòî ïðè-
íóäèòåëíî òàçè ãðàíèöà ñëåçå íàäîëó è âîäíèòå ïàðè ñå îêàæàò â êðè-
òè÷íàòà çîíà, òîâà çíà÷è îùå, ÷å òå ñà çàäìèíàëè ðàâíîâåñíîòî ñè
ïîëîæåíèå ñïðÿìî çåìÿòà è ùå çàïî÷íå äà èì äåéñòâà ñèëàòà íà ïðè-
òåãëÿíå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð, çà äà ãè ïðèäâèæè äî ìÿñòîòî íà íîâîòî
èì ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå. Òîâà ùå óñèëè äåéñòâèåòî è íà ñîáñòâåíè-
òå èì ñèëè íà ïðèòåãëÿíå è ïîä âúçäåéñòâèåòî íà ïðîìåíÿùèòå ñå
ñîáñòâåíè ðàâíîâåñíè ñúñòîÿíèÿ ùå çàïî÷íàò äà ïðèåìàò ñâåòëèíà,
òîïëèíà è çâóê, ùå íàìàëÿâàò îáåìà ñè è ùå ñå ãðóïèðàò.
9.5. Âèäîâå âàëåæè

118
Èìà çíà÷åíèå íà êàêâà ãåîãðàôñêà øèðèíà ùå ñå ñëó÷è òîâà, òúé
êàòî ïëàñòîâåòå ïðè åêâàòîðà ñà íàé-äåáåëè, à ïðè ïîëþñèòå íàé-òúí-
êè. Àêî òîâà ñå ñëó÷è â îáëàñò ñ ãîëÿìà ãåîãðàôñêà øèðèíà, íà ñåâåð
èëè þã, ðàçìèíàâàíåòî íà ïúðâîíà÷àëíàòà ãðàíèöà è êðèòè÷íîòî ðàâ-
íèùå ùå å ìàëêî êàòî ðàçñòîÿíèå, íî ãîëÿìî êàòî ñòîéíîñò. Ñèíòåçúò
òàì ùå å ìíîãî áúðç è âîäàòà ùå êðèñòàëèçèðà, ùå âàëè ñíÿã.
Àêî òîâà ñå ñëó÷è â óìåðåíèòå øèðèíè è ðàçìèíàâàíåòî å ìàëêî,
ùå âàëè ñëàá äúæä. Àêî ðàçìèíàâàíåòî å ãîëÿìî, ùå âàëè ïðîëèâåí
äúæä, à àêî å îñîáåíî ãîëÿìî, ùå âàëè ãðàä. Ñèëíî èçðàçåíî òàêîâà
ÿâëåíèå îáèêíîâåíî ñå ñëó÷âà ïðåç ïðîäúëæèòåëíèòå ëåòíè æåãè.
9.6. Îáðàçóâàíå íà îáëàöèòå

Ïðåäè îáÿä â àòìîñôåðàòà ñå íàòðóïâàò ãîëåìè êîëè÷åñòâà ïàðà
è ãðàíèöàòà ñå âäèãà âèñîêî. Êúì îáÿä, êîãàòî ñëúíöåòî å íàé-âèñîêî
è èçëú÷âàíåòî ìó íàé-ñèëíî, ñëúí÷åâàòà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå ñìà÷ê-
âà çåìíàòà. Òàêà êðèòè÷íîòî ðàâíèùå ñëèçà ìíîãî ïîä ïúðâîíà÷àëíà-
òà ãðàíèöà, îñòàâÿéêè íàä ñåáå ñè ãîëÿìî êîëè÷åñòâî ïàðà. Òîãàâà
çàïî÷íà ñèíòåçúò è îáèêíîâåíî ñëåä îáÿä âàëè ãðàä.
Êîãàòî çàïî÷íå ñèíòåçúò, â îêîëíîñòèòå å Òèõî, êàòî ïðåä áó-
ðÿ. Ãðàäîíîñíèòå îáëàöè ñà îëîâíîñèâè, òúìíè, à â áëèçîñò äî îáëè-
êà å ñòóäåíî. Òîâà ñà ñëåäñòâèÿ îò ñèíòåçà.
9.7. Ìúëíèÿòà
Ïðè ñèíòåçà êðèòè÷íàòà çîíà å ñ ïîíèæåíî íàëÿãàíå, ïîíèæåíà
òåìïåðàòóðà è ïîíèæåí åëåêòðè÷åñêè ïîòåíöèàë. Àêî îáèêíîâåíî çå-
ìÿòà å ìèíóñ, à àòìîñôåðàòà ïëþñ, ñåãà îáëàêúò ñå îáîñîáÿâà êàòî
ìèíóñ ñïðÿìî çåìíàòà ïîâúðõíîñò è îêîëíàòà ñðåäà è ïðèòåãëÿéêè ñå
ñúñ çåìíèÿ ìàëêîâ öåíòúð, òîé ñëèçà íèñêî íàä çåìÿòà. Òàêà ñå ñúçäà-
âàò óñëîâèÿ çà ìúëíèè, êàòî íà÷èí çà óðàâíîâåñÿâàíå ìåæäó íàïðåã-
íàòîñòòà íà îáëàêà è îêîëíîñòòà. Ìúëíèÿòà å èçòè÷àíå, ìèãíîâåíî
ðàçïàäàíå, ïðè êîåòî ñå îòäåëÿò ñâåòëèíà, òîïëèíà è çâóê. Ïîñîêàòà
íà èçòè÷àíå å îò ìèíóñ êúì ïëþñ.
Ïîíÿêîãà, ïðè ñèëíà áóðÿ è ìíîãî ìúëíèè íà îãðàíè÷åíà ïëîù,
ñòàâà òàêà, ÷å åäíà ìúëíèÿ, çàïî÷íàëà ñ íÿêîëêî ðàçêëîíåíèÿ, êúì
îáåêòè ñ ðàçëè÷åí ïîòåíöèàë, åäíî îò òÿõ ñå óðàâíîâåñÿâà ÷ðåç äðó-
ãèòå ïðåäè äà äîñòèãíå öåëòà ñè è ñå îáîñîáÿâà êàòî êúëáî - âòîðè÷íà
ñèñòåìà ñ îòâîðåí ôðîíò. Òúé êàòî òå ñà ñèëíî íàïðåãíàòè ñèñòåìè,
òÿ å íåóñòîé÷èâà êúì îêîëíàòà ñðåäà è ñå óíèùîæàâà ïðè äîïèð, ÷ðåç
âçðèâ.
Òîâà ñà êúëáîâèäíèòå ìúëíèè.
119
9.8. Ñìåð÷úò
Òúé êàòî ñèíòåçúò çàïî÷âà ïúðâî â ñàìàòà êðèòè÷íà çîíà è îêîëî
íåÿ âîäîðàâíî ùå ñå îáðàçóâà âúðòåëèâî âòè÷àíå çà çàäîâîëÿâàíå íà
ñèíòåçà. Òîâà å öèêëîí. Êîãàòî îáëàñòòà, îò êîÿòî ïðèåìà âîäíè ïàðè,
âúâ âîäîðàâíà ïëîñêîñò ñòàíå ìíîãî øèðîêà, ùå ñå îñúùåñòâè ïðî-
áèâ íàäîëó êúì ïîâúðõíîñòòà íà çåìÿòà è ùå âñìóêâà îò òàì âñè÷êî
ïî ïúòÿ ñè. Ùå ñå îáðàçóâà ñìåð÷. Ñèëàòà íà âñìóêâàíå íà êðèòè÷íà-
òà çîíà ùå å òàêàâà, ÷å ãîðå ùå ñòàíå äîëó, à äîëó - ãîðå. Òàêà êàêòî íà
çåìÿòà ñå îáðàçóâà âîäîâúðòåæ íàä äóïêà è âîäàòà, âúðòåéêè ñå ïîòú-
âà íàäîëó, òàêà â ñëó÷àÿ ñúñ ñìåð÷à âñè÷êî ñå âúðòè è ïîòúâà íàãîðå.
120
10. Âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâå âòîðè÷íè ñèñòåìè
10.1. Ñêîðîñò
Ïðè âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâå âòîðè÷íè ñèñòåìè ñà âúçìîæíè
äâà âèäà ñëåäñòâèÿ: âúòðåøíîìàòåðèàëíè è âúíøíîôîðìàëíè.
Âúòðåøíîìàòåðèàëíè ñà ïðîìåíèòå íà ïîñîêàòà è áúðçèíàòà íà
èçòè÷àíåòî è âòè÷àíåòî.
Âúíøíîôîðìàëíèòå ñëåäñòâèÿ ñà òðè:
1. Îñúùåñòâÿâàíå íà òðåòîòî äâèæåíèå.
2. Óñòàíîâåíî ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå.
3. Èçìåíåíèå íà ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó òÿõ ïðè óñòàíîâÿâàíå â ðàâ-
íîâåñíî ïîëîæåíèå.
Äâèæåíèåòî êúì ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå ñòàâà ñ ðàçëè÷íà ñêî-
ðîñò.
Ñêîðîñò - Ñëåäñòâèå îò âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó äâå Âòîðè÷íè
ñèñòåìè ïðè óñòàíîâÿâàíåòî èì â Ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå.
Òÿ å:
1. Ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçëèêàòà íà ñèëèòå íà ïðèòåãëÿíå íà äâåòå
ñèñòåìè.
2. Ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçëèêàòà îò ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñèëà-
òà íà îòáëúñêâàíå âúòðå â ñèñòåìèòå.
3. Ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçñòîÿíèåòî îò ìÿñòîòî íà ðàâíîâåñíîòî
ïîëîæåíèå ìåæäó äâåòå ñèñòåìè è ìÿñòîòî íà âúçíèêâàíå íà âçàèìî-
äåéñòâèåòî.
10.2. Ñâåòëèíåí ëú÷

Àêî ñâåòëèíåí ëú÷ áúäå íàñî÷åí êúì êðàÿ íà ñëúíöåòî, òîé ùå áúäå
îòáëúñíàò è ùå ñå îòêëîíè ïîêðàé íåãî. (Èë. 15.)
Äà âçåìåì îò ñâåòëèííèÿ ëú÷ ñàìî åäíà ÷àñòèöà ñâåòëèíà (ôîòîí) è
äà ïðîñëåäèì íåéíèÿ ïúò.
Ïðè ïðèáëèæàâàíå íà ôîòîíà äî ñëúíöåòî ùå çàïî÷íàò äà ñå ñú-
ïîñòàâÿò äâå ñêîðîñòè ñ ðàçëè÷íà ñòîéíîñò è ïîñîêà. Åäíàòà å äåéñòâè-
òåëíàòà ñêîðîñò íà ôîòîíà, à äðóãàòà å ïîòåíöèàëíà è å ñëåäñòâèå îò
âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó ôîòîíà è ñëúíöåòî ïî óñëîâèÿòà çà ñêîðîñòòà,
10.1.
121
Â òî÷êà 1 ôîòîíúò ùå ïîïàäíå â íîâî âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñ-
òâèå, êîåòî ùå ñå óñèëâà ïðè äâèæåíèåòî íà ôîòîíà äî òî÷êà 5. Òîâà å ïî
óñëîâèå ïúðâî çà ñêîðîñòòà. Îò òóê ïî óñëîâèå âòîðî åäèíñòâåíî å âúç-
ìîæíî ôîòîíúò äà íàìàëè ñîáñòâåíîòî ñè ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå è òîâà
ñòàâà îò òî÷êà 1 äî òî÷êà 5. Òàêà íàñòúïâà ïðîìÿíà è ïî óñëîâèå òðåòî -
ïðèáëèæàâà ñå ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå íà ôîòîíà ñïðÿìî ñëúíöåòî. Â
ñëåäñòâèå îò äåéñòâèåòî íà òðèòå óñëîâèÿ çà ñêîðîñòòà è ïðîòèâîïîñòà-
âÿíåòî íà äâåòå ñêîðîñòè, îò òî÷êà 1 äî òî÷êà 5 ôîòîíúò ùå ïðîìåíÿ
ïîñîêàòà íà äâèæåíèåòî ñè.
Îò òî÷êà 5 âñè÷êè ñòîéíîñòè, ñêîðîñòòà è ïîñîêàòà íà ôðîíòà, ñè-
ëàòà íà îòáëúñêâàíå è ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íà ñëúíöåòî ñà â òàêîâà ñú-
îòíîøåíèå, ÷å ôîòîíúò âëèçà â îðáèòà è ñòàâà ñïúòíèê íà ñëúíöåòî îò
òî÷êà 5 äî òî÷êà 7.
Îò òî÷êà 1 äî òî÷êà 5 äâåòå ñêîðîñòè ñè ïðîòèâîäåéñòâàò. Îò òî÷êà
5 äî òî÷êà 7 ñà â íåïðîìåíÿùî ñå ñúîòíîøåíèå, à ñëåä òî÷êà 7 äâåòå
ñêîðîñòè ùå ñè ñúäåéñòâàò è ôîòîíúò ùå ñå îòïðàâè â ïðîñòðàíñòâîòî.
Ôîòîíèòå ñà ñ ðàçëè÷íî ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå, ñúîòâåò-
íî è ñ ðàçëè÷íè ñêîðîñòè. Îñåçàåìî òîâà ñå èçÿâÿâà ÷ðåç öâåòíèÿ ñïåê-
òúð. Âèîëåòîâàòà ñâåòëèíà å ñ íàé-âèñîêî ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòî-
ÿíèå è ïîðàäè òîâà ùå áúäå îòêëîíåíà íàé-ìíîãî ïîêðàé ñëúíöåòî. Òàêà
íèçõîäÿùî ùå ñå ïîäðåäÿò âñè÷êè îñíîâíè öâåòîâå. Íàé-íèñêî ùå å ÷åð-
âåíèÿò öâÿò, çàùîòî å ñ íàé-íèñêî ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå.
Èë. 15
122
10.3. Çâåçäà è êîìåòà
Êîìåòàòà å âòîðè÷íà ñèñòåìà ñ îòâîðåí ôðîíò. Àêî, íàâëèçàéêè
â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà çâåçäàòà ïðåìèíå ñôåðàòà íà ðàâíîâåñíî-
òî ñè ïîëîæåíèå ñïðÿìî çâåçäàòà, ùå ñòàíå íåèí ñïúòíèê. Íàêëîíúò
è ôîðìàòà íà îðáèòàòà íà êîìåòàòà ùå çàâèñÿò îò úãúëà, ïðè êîéòî òÿ
ïðåñè÷à ñôåðàòà íà ðàâíîâåñíîòî ñè ïîëîæåíèå.
Ïîñëåäâàùàòà ïðîìÿíà íà îðáèòàòà íà êîìåòàòà ùå ñå îáóñëàâÿ
îò ïðàâèëàòà çà ñêîðîñòòà ïðè âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâå ñèñòåìè.
Îðáèòàòà íà êîìåòàòà ñå ðàçäåëÿ íà äâå ÷àñòè: âúòðå â îêðúæ-
íîñòòà íà ðàâíîâåñíîòî ù ïîëîæåíèå è âúí îò íåÿ.
Ðàâíîâåñíàòà ñòîéíîñò, íàïðåãíàòîñòòà íà êîìåòàòà ñïðÿìî çâåç-
äàòà, êîãàòî å â ðàâíîâåñíîòî ñè ïîëîæåíèå, å íóëà. Â ïåðèõåëèÿ òÿ
ùå å -Õ, à â àôåëèÿ +Õ. Ìåòðè÷-
íî ðàçñòîÿíèÿòà 0-Õ è 0+Õ ùå ñà
ðàçëè÷íè è â îïðåäåëåíà çàâèñè-
ìîñò.
Ïðè äâèæåíèåòî ñè ïî îð-
áèòà êîìåòàòà ùå ñå ïðèáëèæàâà
ìíîãî áëèçî è ùå ñå îòäàëå÷àâà
íà ãîëÿìî ðàçñòîÿíèå îò çâåçäà-
òà. Ïîðàäè òîâà íà íåÿ ùå ñå çà-
áåëÿçâàò çíà÷èòåëíè èçìåíåíèÿ.
Ïðè ïðèáëèæàâàíåòî ù êúì çâåç-
äàòà âçàèìîäåéñòâèåòî èì ùå ñå
èçìåíÿ êàêòî ìåæäó çåìÿòà è
ñëúíöåòî ïðè ïîâèøàâàíå íà íå-
ãîâàòà àêòèâíîñò, 8.2. Ïî ñúùàòà
çàêîíîìåðíîñò ùå ñå èçìåíÿ è
òÿõíîòî âçàèìîäåéñòâèå âúòðå â
îêðúæíîñòòà íà ðàâíîâåñíîòî èì
ïîëîæåíèå.
ßðêèòå êîìåòè èìàò çâåçäîîáðàçíà ãëàâà à,

îáõâàíàòà îò èñêðÿùî õàëî - êîìà á, è äúëãà
ïðîçðà÷íà îïàøêà â. Öÿëàòà êîìåòà å
ïîòîïåíà â ðàçðåäåí îáëàê îò âîäîðîä ã,
êîéòî íå ñå âèæäà ïðè íàáëþäåíèÿ îò
çåìíàòà ïîâúðõíîñò.
Èë. 17 Èë. 16
123
Äâàòà ìàëêîâè öåíòúðà ùå ñå ïðèâëè÷àò. Ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå
íà êîìåòàòà ùå ïîïàäíå ïîä âëèÿíèå íà ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà
çâåçäàòà, ïðè êîåòî ïðåäíàòà ÷àñò íà êîìåòíàòà ñôåðà íà ðàâíîâåñèå,
îòêúì çâåçäàòà ùå ñå ñìà÷êà, à çàäíàòà ùå ñå ðàçòåãëè. Ïðè ïðèáëè-
æàâàíåòî íà êîìåòàòà êúì çâåçäàòà òîâà âçàèìîäåéñòâèå ùå ñå óñèë-
âà. Èçòè÷àíåòî îò êîìåòàòà ñúùî ùå ñå óñèëâà è ïîðàäè òîâà çàä êî-
ìåòàòà ùå ñå îáðàçóâà íàñî÷åíà ñòðóÿ íà èçòè÷àíå - îïàøêàòà íà êî-
ìåòàòà. (Èë. 16.)
Íåçàâèñèìî îò äâèæåíèåòî íà êîìåòàòà ñïðÿìî çâåçäàòà, ïîñî-
êàòà íà èçòè÷àíå îò íåÿ ùå ñúâïàäà ñ ïîñîêàòà íà èçòè÷àíå îò çâåçäà-
òà. Ïîðàäè òîâà, íåçàâèñèìî äàëè êîìåòàòà ñå ïðèáëèæàâà èëè îòäà-
ëå÷àâà îò çâåçäàòà, îïàøêàòà ù ùå áúäå íàñî÷åíà âèíàãè íàâúí îò çâåç-
äàòà. (Èë. 17.) Ïðè îòäàëå÷àâàíå íà êîìåòàòà îò çâåçäàòà ùå ñå íàáëþ-
äàâà çàáàâÿíå íà èçòè÷àíåòî.
10.4. Äâå çâåçäè

Ïðè âçàèìîäåéñòâèåòî íà äâå åäíàêâè ñèñòåìè òå ùå îáèêàëÿò
îêîëî îáù öåíòúð, îïèñâàéêè îêðúæíîñò ñ ðàäèóñ, ðàâåí íà ïîëîâè-
íàòà îò ðàâíîâåñíîòî ðàçñòîÿíèå ìåæäó òÿõ. (Èë. 18.)
Àêî çàïàçèì åäíàòà ñèñòåìà íåïðîìåíåíà, à äðóãàòà íàìàëèì, òå
ùå îïèñâàò äâå ðàçëè÷íè îêðúæíîñòè îêîëî îáù öåíòúð, íà ðàçñòî-
ÿíèÿ, îáðàòíîïðîïîðöèîíàëíè íà ðàäèóñèòå íà ñèñòåìèòå, êàòî îð-
áèòàòà íà ãîëÿìàòà ùå å âïèñàíà â îðáèòàòà íà ìàëêàòà. (Èë. 19.)
Èë. 18 Èë. 19
Êîãàòî ðàçëèêàòà ìåæäó ñèñòåìèòå å ìíîãî ãîëÿìà, òàêà ÷å îá-
ùèÿò öåíòúð íà âúðòåíå ñúâïàäíå ñ êðàéíàòà òî÷êà îò ðàäèóñà íà ãî-
ëÿìàòà ñèñòåìà, òÿ ùå îáèêàëÿ îêîëî òî÷êà îò ñâîÿòà ïîâúðõíîñò, à
îðáèòàòà íà ìàëêàòà ùå ñå îòäàëå÷è. (Èë. 20.)
Àêî ðàçëèêàòà ìåæäó ñèñòåìèòå ïðîäúëæè äà ðàñòå, ãîëÿìàòà ùå
ñå âúðòè îêîëî òî÷êà îò ñâîÿ ðàäèóñ, äîêàòî öåíòúðúò íà ñèñòåìàòà
ñúâïàäíå ñ îáùèÿ öåíòúð íà âúðòåíå. (Èë. 21.)
124
Èë. 20
Èë. 21
10.5. Êðèòè÷íî ðàçñòîÿíèå

Âñè÷êè ñïúòíèêîâè îáùíîñòè èìàò êðèòè÷íî ðàçñòîÿíèå ïîìåæ-
äó ñè. Àêî òî áúäå ïðåìèíàòî, çà ïî-ìàëêàòà ñèñòåìà ùå íàñòúïÿò
ïàãóáíè ïîñëåäèöè.
Ðåçêè è çíà÷èòåëíè ïðîìåíè ìîãàò äà íàñòúïÿò ñàìî ÷ðåç ïðè-
íóäèòåëíî âúçäåéñòâèå îòâúí.
10.6. Ñâðúõíîâè çâåçäè

Åäíî îò íàé-âïå÷àòëÿâàùèòå ÿâëåíèÿ âúâ Âñåëåíàòà å èçáóõâà-
íåòî íà ñâðúõíîâè çâåçäè. Â èñòîðè÷åñêèòå õðîíèêè èìà îïèñàíè òà-
êèâà ÿâëåíèÿ, à ñúâðåìåííàòà íàóêà å óñòàíîâèëà ìåñòîïîëîæåíèåòî
íà íÿêîè îò òÿõ.
Ñúâðåìåííàòà íàóêà å óñòàíîâèëà îùå, ÷å èçáóõâàíåòî íà íîâè è
ñâðúõíîâè çâåçäè ñòàâà â ñèñòåìè îò äâå èëè íÿêîëêî çâåçäè.
Âñÿêà ñèñòåìà îò çâåçäè å óñòàíîâèëà íÿêàêâî ðàâíîâåñíî ïîëî-
æåíèå ìåæäó ñâîèòå ÷ëåíîâå. Àêî îáèêàëÿò îêîëî åäíà îò òÿõ, òÿ ùå
áúäå çà äðóãèòå ñèñòåìà-öåíòúð. Àêî çâåçäèòå-ñïúòíèöè îáèêàëÿò â
åäíà ïëîñêîñò, ïåðèîäè÷íî íÿêîÿ îò òÿõ ùå çàñòàâà ìåæäó ñèñòåìàòà-
öåíòúð è äðóãàòà çâåçäà-ñïúòíèê. (Èë. 22.)
Òîãàâà âúðõó çâåçäàòà Á ùå ñå óïðàæíÿâà ñèëíî âúçäåéñòâèå.
Îáèêíîâåíî âòîðè÷íèòå ñèñòåìè èìàò åëèïòè÷íè îðáèòè è òîâà å ïðåä-
125
Èë. 22
ïîñòàâêà â åäíî òàêîâà ïîëîæåíèå, ïîðàäè äèñêîîáðàçíàòà ñè ñôåðà
íà ðàâíîâåñèå Á äà èçâúðøè òðåòîòî äâèæåíèå è äà ñå îáúðíå ñ ïîëþ-
ñèòå ñè êúì À è Â. (Èë. 23.)
Èë. 23
Çàñòàâàéêè â òîâà ïîëîæåíèå, êðèòè÷íîòî ðàçñòîÿíèå ìåæäó À è Á
ùå ñå ïðåìåñòè çàä Á. Òàêà ïîä çàñèëåíîòî âúçäåéñòâèå íà À è âúíøíèÿ
ñïúòíèê Â, ïîòúðïåâøàòà çâåçäà Á íå ùå ìîæå äà çàäúðæè ñîáñòâåíàòà
ñè ñôåðà íà ðàâíîâåñèå è òÿ ùå áúäå èçäóõàíà â ïîñîêà êúì Â. Â òîçè
ìîìåíò ùå ñå ïîëó÷è ãîëÿìà ðàçëèêà ìåæäó ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñè-
ëàòà íà îòáëúñêâàíå íà çâåçäàòà Á. Ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå ùå íàìàëåå.
Áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå ùå ñå óâåëè÷è ðÿçêî, à òîâà íà ïðàêòèêà å âçðèâ,
êîéòî ùå ïðîäúëæè, íàìàëÿâàéêè, äî óñòàíîâÿâàíå íà íîâî ñîáñòâåíî
ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå íà Á, ñïðÿìî âúíøíîòî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå
íà À è óñòàíîâÿâàíå â íîâî ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå ñïðÿìî À.
10.7. Áÿëî äæóäæå

Íîâîòî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå íà çâåçäàòà Á ùå áúäå èçêóñòâåíî
ñúçäàäåíî, íåñòàíäàðòíî - áÿëî äæóäæå.
Ðàçëèêàòà ìåæäó ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå ùå
áúäå ìàëêà, à èçòè÷àíåòî ñëàáî è ñðàâíèìî ñ èçòè÷àíåòî ïðè òèõèÿ ôðîíò
íà íîðìàëíî ðàçâèâàùà ñå çâåçäà.
Òîâà íåñúîòâåòñòâèå ìåæäó íàïðåãíàòîñòòà íà áÿëîòî äæóäæå è
126
ñïåêòúðà íà èçëú÷âàíåòî ìó, ñúïîñòàâåíè ñúñ ñúùàòà íàïðåãíàòîñò è ñú-
ùèÿ ñïåêòúð íà èçëú÷âàíå íà ìíîãî ïî-ãîëÿìà çâåçäà, â ðàçâèòèå íà åòàï
òèõ ôðîíò, ñúçäàâà îáúðêâàùîòî âïå÷àòëåíèå çà ãîëÿìà ïëúòíîñò íà áÿ-
ëîòî äæóäæå.
Ñïåêòðàëíîòî èçëú÷âàíå íå ñúîòâåòñòâà íà ìàñàòà, à íà íàïðåãíà-
òîñòòà.
10.8. Áúðçèíà íà èçòè÷àíå

Íà ñúâðåìåííàòà íàóêà å èçâåñòíî, ÷å ñëåä èçáóõâàíå íà ñâðúõíîâè
çâåçäè çàêëþ÷èòåëíèÿò åòàï å â òðè âàðèàíòà:
1. Áÿëî äæóäæå.
2. Íåóòðîííà çâåçäà.
3. ×åðíà äóïêà.
Çà âúçíèêâàíå íà åäíà îò òðèòå ðàçíîâèäíîñòè îò çíà÷åíèå å èçõîä-
íîòî ïîëîæåíèå íà ñâðúõíîâàòà. Âçðèâúò ìîæå äà áúäå èçêëþ÷èòåëíî
ìîùåí è íå òîëêîâà ñèëåí. Ðàçìåðèòå íà âçðèâà ùå çàâèñÿò îò áúðçèíàòà
íà èçòè÷àíåòî.
Áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå ïðè âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâåòå ñèñòåìè
å:
1. Ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçëèêàòà îò ñèëèòå íà ïðèòåãëÿíå íà äâåòå
ñèñòåìè.
2. Ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçëèêàòà îò ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è ñèëàòà
íà îòáëúñêâàíå âúòðå â ñèñòåìèòå.
3. Îáðàòíî ïðîïîðöèîíàëíà íà ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó äâåòå ñèñòå-
ìè.
Òåçè òðè òî÷êè ñúâïàäàò èçöÿëî ñ ïðàâèëàòà çà îñúùåñòâÿâàíå
íà òðåòîòî äâèæåíèå ïðè âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâå ñèñòåìè, 7.2. Ïðî-
òèâîðå÷èå íÿìà. Èçòè÷àíåòî å íåïðåêúñíàòî âúòðåøíîìàòåðèàëíî äâè-
æåíèå, îòíàñÿùî ñå äî ñúäúðæàíèåòî è íåãîâàòà êà÷åñòâåíà ïðîìÿíà,
à ñêîðîñòòà íà âúðòåíå ïî ìåðèäèàíà å âúíøíî ôîðìàëíî, ìåõàíè÷íî
äâèæåíèå, îòíàñÿùî ñå äî èçìåíåíèå íà ïîçèöèÿòà íà ôîðìàòà ñïðÿ-
ìî äðóãè ôîðìè.
10.9. Íåóòðîííà çâåçäà

Àêî ïðè èçáóõâàíå íà ñâðúõíîâà áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå å ïî-
ãîëÿìà îò òàçè, ïðè êîÿòî ñå îáðàçóâà áÿëî äæóäæå, ùå ñå îáðàçóâà
íåóòðîííà çâåçäà. Ïðè íåÿ ðàçëèêàòà ìåæäó ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è
ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå å îùå ïî-ìàëêà è èçòè÷àíåòî ñúîòâåòñòâà íà
òîâà â íàé-ðàííèÿ ñòàäèé îò ðàçâèòèåòî íà åäíà çâåçäà - ñ îáù ôðîíò.
Èçòè÷àíåòî ùå å ìíîãî áàâíî. Òîâà ñúçäàâà âïå÷àòëåíèå çà îùå ïî-
ãîëÿìà ïëúòíîñò è ãðàâèòàöèÿ.
127
10.10. ×åðíà äóïêà
Àêî áúðçèíàòà íà èçòè÷àíå å èçêëþ÷èòåëíî ãîëÿìà, òîãàâà òðÿá-
âà äà ñå îáðàçóâà ÷åðíà äóïêà.
Ïðè íåÿ ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå å ñòàíàëà ïî-ãîëÿìà îò ñèëàòà íà
îòáëúñêâàíå è òå âå÷å íå ñà êðúñòîñàíè, ò.å. ñôåðàòà íà ïðèòåãëÿíå å
îòâúòðå, à ñôåðàòà íà îòáëúñêâàíå îòâúí. Ïðîìåíèëà ñå å è ïîñîêàòà
íà äâèæåíèå, èçòè÷àíåòî å ñòàíàëî âòè÷àíå è â ÷åðíàòà äóïêà ñå âòè-
÷àò íàé-ìàëêèòå ôîðìè íà äâóåäèíñòâî - ñâåòëèíà, òîïëèíà è çâóê.
Òîâà ñúçäàâà âïå÷àòëåíèå çà îãðîìíà ãðàâèòàöèÿ è ïëúòíîñò.
Ïðè ÷åðíàòà äóïêà ïðîòèâîïîëîæíîñòòà Ìàëêî ñå çàðåæäà è àêó-
ìóëèðà â ñåáå ñè ÿäðàòà íà íàé-ìàëêèòå âòîðè÷íè ñèñòåìè è òàêà íà-
ðàñòâà äîêàòî ñúîòíîøåíèåòî íà ñèëèòå ñ Ãîëÿìîòî ñå ïðîìåíÿò è
çàïî÷íå èçòè÷àíåòî.
Âòè÷àíåòî íå å ïðèîðèòåò íà ãîðåîïèñàíàòà ÷åðíà äóïêà. Ïðè
íåÿ òî å ïîïðàâèòåëåí èçïèò. Èñòèíñêîòî, ïúðâîíà÷àëíî âòè÷àíå ñòà-
âà â îáùîòî ïðîñòðàíñòâî, êúäåòî å äîñòàòú÷íî â íåèçâåñòíî êîëè-
÷åñòâî âòîðè÷íè ñèñòåìè îò õàîñà, Ìàëêîòî äà ñå îêàæå â ïðåâåñ è äà
çàïî÷íå ñèíòåç è ñëèâàíå íà ÿäðàòà. Òîâà å ìíîãî áàâåí, òèõ è íåçàáå-
ëåæèì ïðîöåñ. Òîé å âúçìîæåí, çàùîòî ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå íà Ãî-
ëÿìîòî å ðåàêöèÿ íà ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íà Ìàëêîòî. Çàòîâà â íà÷à-
ëîòî ïúðâàòà èíåðòíî ùå ñëåäâà âòîðàòà äî äîñòèãàíå íà îïðåäåëåíî
ïðåâðàòíî ñúîòíîøåíèå ìåæäó òÿõ.
Öåëèÿò òîçè ïðîöåñ å îïèñàí â äðåâíîñòòà ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:
Â íà÷àëîòî ñúùåñòâóâàë ñàìî âå÷íèÿò, áåçãðàíè÷åí è òúìåí Õà-
îñ. Â íåãî ñå êðèåë èçâîðúò íà æèâîòà íà ñâåòà. Âñè÷êî âúçíèêíàëî îò
áåçãðàíè÷íèÿ Õàîñ - öåëèÿò ñâÿò è áåçñìúðòíèòå áîãîâå. Îò Õàîñà
ïðîèçëÿçëà è áîãèíÿòà Çåìÿ - Ãåÿ.
128
11. Îïèòè
11.1. Çàêîíèòå â íàóêàòà
Â ñúâðåìåííàòà íàóêà å ìåðîäàâíî ñòàíîâèùåòî, ÷å â Äåéñòâè-
òåëíîñòòà ñúùåñòâóâà ñàìî åäíà ñèëà, ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå - ãðàâè-
òàöèÿòà. Òàêà å ñïîðåä çàêîíà çà âñåìèðíîòî ïðèòåãëÿíå.
Òîçè è äðóãè çàêîíè ñà èçâåäåíè, äîêàçàíè è ïîääúðæàíè ñ îïè-
òè è òåîðåòè÷íè ðàçðàáîòêè, îòíàñÿùè ñå ñàìî çà íèñøàòà ìàòåðèÿ.
Çàòîâà îòíåñåíè êúì âèñøàòà ìàòåðèÿ òå ñà íåïðèëîæèìè.
11.2. Âóëêàíè è çåìåòðåñåíèÿ

Ïîä çåìíàòà êîðà èìà îáëàñò ñ ïîâèøåíî íàëÿãàíå, êîåòî å íàñî-
÷åíî íàâúí îò ôðîíòà è å ñëåäñòâèå îò íåñúîòâåòñòâèåòî ìåæäó êîëè-
÷åñòâîòî ïðîèçâåäåíà ìàòåðèÿ è îãðàíè÷åíîòî ïðîñòðàíñòâî, â êîåòî
ìîæå äà ñå ðàçïîëîæè òÿ. Îãðàíè÷åíî îò òâúðäàòà çåìíà îáâèâêà.
Ïîäçåìíîòî íàëÿãàíå å åäíà îò ïðè÷èíèòå çà èçðèãâàíå íà âóë-
êàíèòå. Òî å è åäíà îò ïðè÷èíèòå çà ðàçìåñòâàíå íà çåìíèòå ïëàñòîâå.
Äðóãà ïðè÷èíà çà çåìåòðåñåíèÿòà å îáðàçóâàíåòî íà ïåòíà ïî çåì-
íèÿ ôðîíò. Òàêèâà êàòî ñëúí÷åâèòå ïåòíà. Ïðè÷èíàòà å îïèñàíà â 8.1.
Çåìíèòå ïåòíà ïî ôðîíòà íå ñå ðàçâèâàò êàòî ñëúí÷åâèòå ïîðàäè îãðàíè-
÷åíèåòî íà çåìíàòà îáâèâêà. Íàãëåäíî òîâà ìîæå äà ñå îïèøå òàêà. Âúç-
íèêâàíåòî è ðàçâèòèåòî íà ïåòíî âúðõó çåìíèÿ ôðîíò ñòàâà òî÷íî è îá-
ðàòíî â îòâåñíà ïîñîêà êàòî ñëåäñòâèåòî îò ïàäàíå íà êàïêà âîäà âúðõó
ãëàäêà âîäíà ïîâúðõíîñò. À åäíàêâèÿò, òî÷åí è íåîáðàòåí îáðàçåö ùå ñå
èçÿâè âúðõó çåìíàòà è âîäíàòà ïîâúðõíîñò â îêåàíà.
Òàì, êúäåòî ïîä âúíøíî âëèÿíèå âúçíèêâà ïåòíîòî, ïîêðèâêàòà
íà ôðîíòà ùå ñå ïðîáèå íàãîðå è ñëåä òîâà êàòî ñëåäñòâèå ðÿçêî ùå
ïàäíå íàäîëó äî âäëúáâàíå íà ôðîíòà. Òðåòîòî äåéñòâèå å êîíöåíò-
ðè÷íî ðàçøèðåíèå íà âäëúáíàòà âúëíà ñ ïî-ñëàáà ñèëà íà ïðèòåãëÿíå.
Ïî ïîâúðõíîñòòà íà îêåàíà è íà ñóøàòà ùå ñå èçâúðøè îáðàòíî-
òî íà òîâà ïðè ôðîíòà è òðåòîòî äåéñòâèå ùå å êîíöåíòðè÷íî ðàçøè-
ðÿâàùà ñå âîäíà âúëíà, êàòî ñëåäñòâèå îò óñêîðåíîòî èçòè÷àíå îò äâè-
æåùàòà ñå ïîä íåÿ êîíöåíòðè÷íà âúëíà ñ ïîíèæåíà ñèëà íà ïðèòåãëÿ-
íå. Òîâà å öóíàìè.
Âúçìîæíî å ïðîöåñúò äà íå ïðîòå÷å íåïðåìåííî ïî òîçè íà÷èí.
Ìîæå äà íÿìà êîíöåíòðè÷íè êðúãîâå è ïåòíîòî äà íå ñå çàòâîðè âåä-
129
íàãà. Ñúùåñòâóâà âúçìîæíîñò îïèñàíîòî òóê äà ñúâïàäíå ñ îïèñàíî-
òî â 9.8. Òîãàâà íàä ïåòíîòî â îòâåñíà ïîñîêà ùå ñå îáðàçóâà ñòúëá
ñúñ ñèëíî ïðîìåíåíè ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè, ïðåìèíàâàù ïðåç çåì-
íàòà êîðà, õèäðîñôåðà è àòìîñôåðà. Çà ñèñòåìèòå, ïîïàäíàëè â òîçè
ñòúëá, âúíøíîòî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå ùå ñå ïðîìåíè ðÿçêî è çà
íÿêîè îò òÿõ òîâà ùå ñå îêàæå ñ îïàñíè èëè ïàãóáíè ïîñëåäèöè.
11.3. Îáåì
Äâóåäèíñòâîòî - Ìàòåðèÿòà å ñëåäñòâèå îò âçàèìîäåéñòâèåòî
ìåæäó Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî.
Îáåìúò å ôîðìàòà íà äâóåäèíñòâîòî è èìà îòâåñíî è âîäîðàâíî
èçìåðåíèå.
Âúçäóõúò, êîéòî âäóõâàìå â áàëîíà, å ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå. Òîé
ðàçøèðÿâà îáåìà íà áàëîíà è ðàçäàëå÷àâà íåãîâèòå òî÷êè. Åëàñòè÷-
íàòà îáâèâêà íà áàëîíà å ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå. Òÿ íàìàëÿâà îáåìà íà
áàëîíà è ñáëèæàâà íåãîâèòå òî÷êè.
Çà äà ìîæå îòâåñíî äåéñòâàùàòà ñèëà íà îòáëúñêâàíå äà ðàçøè-
ðè îáåìà, òðÿáâà äà ïðåâèøàâà âîäîðàâíî äåéñòâàùàòà ñèëà íà ïðè-
òåãëÿíå. Çà äà ìîæå âîäîðàâíî äåéñòâàùàòà ñèëà íà ïðèòåãëÿíå äà
ñâèå îáåìà, òðÿáâà äà ïðåâèøàâà îòâåñíî äåéñòâàùàòà ñèëà íà îòá-
ëúñêâàíå.
Îòâåñíî äåéñòâàùàòà ñèëà íà îòáëúñêâàíå âîäè äî èçòè÷àíå, ðàç-
ïàä, à âîäîðàâíî äåéñòâàùàòà ñèëà íà ïðèòåãëÿíå âîäè äî âòè÷àíå,
ñèíòåç.
Îáåìúò å èçðàç íà ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå è
ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå âúâ âòîðè÷íèòå è òðåòè÷íè ñèñòåìè.
Îáåìúò å ìÿðêà çà êà÷åñòâîòî íà äâóåäèíñòâîòî ïðè âñÿêî íåãî-
âî ñúñòîÿíèå â íåïðåêúñíàòèÿ ïðîöåñ íà èçòè÷àíå.
Îáåìúò, êàòî ìÿðêà å ñúîòíîøåíèåòî íà åäèíèöà îáåì êúì òå-
æåñòòà íà âåùåñòâîòî, çàòâîðåíî â òîçè îáåì.
Îáåìúò, êàòî ÷àñòíî ïðîñòðàíñòâî çà îòäåëíà ñèñòåìà, å ïðîìåí-
ëèâî, ôîðìàëíî èçìåðåíèå è å ñëåäñòâèå îò ñúïîñòàâÿíåòî íà ñîáñò-
âåíîòî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå íà ñèñòåìàòà ñ âúíøíîòî ðàâíîâåñíî
âúçäåéñòâèå.
Òàçè çàâèñèìîñò îáóñëàâÿ è ðàâíîâåñíîòî ðàçñòîÿíèå ìåæäó äâå
ñèñòåìè, íà êîåòî ìàëêàòà ñå óñòàíîâÿâà â ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå â
îòâåñíà ïîñîêà, â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð.
Òàêà ñèñòåìèòå, ïîäðåäåíè â ñôåðàòà íà ðàâíîâåñèå íà ñèñòåìà-
òà-öåíòúð, ùå ñà îòäîëó òåæêèòå ñèñòåìè, ñ ìàëúê îáåì, à îòãîðå ëå-
êèòå, ñ ãîëÿì îáåì.
Àêî çàòâîðåí âúçäóõ ñ íàëÿãàíå, ðàâíî íà òîâà ïðè ìîðñêîòî ðàâ-
130
íèùå, áúäå ïðåíåñåí íà ðàçëè÷íè ìåñòà â îòâåñíà ïîñîêà, òîé ùå ñå
ñòðåìè äà èçìåíè îáåìà ñè äî ñúîòâåòñòâàù íà íîâîòî âúíøíî ðàâíî-
âåñíî âúçäåéñòâèå.
11.4. Îïèòè
Àêî ïîòîïèì ïîäâîäíèöà äúëáîêî â îêåàíà, âúçäóõúò â íåÿ ùå ñå
ñòðåìè äà äîñòèãíå îáåìà, ñúîòâåòñòâàù íà íåãîâîòî ñîáñòâåíî ðàâ-
íîâåñíî ñúñòîÿíèå çà òîâà ðàâíèùå íà âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñò-
âèå è ùå ñå ñòðåìè äà ñìà÷êà ïîäâîäíèöàòà íàâúòðå, çà äà ñå ñâèå.
Àêî èçâåäåì âèñîêî â îêîëîçåìíîòî ïðîñòðàíñòâî ðàêåòà, âúçäó-
õúò â íåÿ ùå ñå ñòðåìè äà äîñòèãíå îáåìà, ñúîòâåòñòâàù íà ñîáñòâå-
íîòî ìó ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå çà òîâà ðàâíèùå íà âúíøíîòî ðàâíî-
âåñíî âúçäåéñòâèå è ùå ñå ñòðåìè äà ïðúñíå ðàêåòàòà íàâúí, çà äà ñå
ðàçøèðè.
Ðàçáèðà ñå, ïî îáÿñíèìè ïðè÷èíè íèùî òàêîâà íå ñå ñëó÷âà íèòî
ñ ïîäâîäíèöàòà, íèòî ñ ðàêåòàòà. Íî àêî çàìåíèì òåçè ïðåâîçíè ñðåä-
ñòâà ñ äîñòàòú÷íî çäðàâà, åëàñòè÷íà è íåïðîçðà÷íà ñôåðà è ïîñòàâèì
â íåÿ íàáëþäàòåë, òîé ùå çàáåëåæè ìíîãî ÿñíî ïðîìÿíàòà íà îáåìà
íà ñôåðàòà è ñ òîâà ùå ìîæå äà îïðåäåëÿ êúäå ñå íàìèðà îòâåñíî îò
öåíòúðà íà ñèñòåìàòà-öåíòúð. Àêî ñúùàòà ñôåðà ñå äâèæè âîäîðàâíî,
ò.å. ïî îðáèòà, â íåÿ íÿìà äà íàñòúïè ïðîìÿíà íà îáåìà. (Èë. 24.)
Èë. 24
131
11.5. Åñòåñòâåíî äâèæåíèå â îòâåñíà ïîñîêà
Íåêà äà íàïðàâèì îùå íÿêîëêî îïèòà ñ åëàñòè÷íàòà ñôåðà.
Äà ïðåäïîëîæèì, ÷å òÿ èìà ðàçìåðèòå è êà÷åñòâàòà íà ÷àñòèöà
ñâåòëèíà (ùå ÿ íàðè÷àìå ôîòîí) è ÿ ïîñòàâèì áëèçî äî ôðîíòà, òàì,
êúäåòî ñå ðàæäà ôîòîíúò. Ïîä âúçäåéñòâèåòî íà ñèëàòà íà îòáëúñêâà-
íå ñôåðàòà ùå ñå îòïðàâè ñúñ ñêîðîñòòà íà ñâåòëèíàòà êúì ìÿñòîòî íà
ñâîåòî ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå ñïðÿìî çâåçäàòà. Îñâåí ïðîìÿíà íà îáå-
ìà ñè, òÿ ùå ïðåòúðïè è ïðîìÿíà íà ôîðìàòà. (Èë. 25.)
Èë. 25
Ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå ùå âúçäåéñòâà íà ñôåðàòà ÷ðåç ïðåäíèÿ ù
êðàé, êàòî òåãëåùà ñèëà. Â áëèçîñò äî çâåçäàòà, êúäåòî ðàçëèêàòà ìåæäó
ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð è ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå å
íàé-ãîëÿìà, ôîðìàòà íà ñôåðàòà ùå ñòàíå ñèëíî óäúëæåíà â ïîñîêà
íà äâèæåíèåòî. Ïðè ïðèáëèæàâàíå äî ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå ðàç-
ëèêàòà ìåæäó äâåòå ñèëè ùå íàìàëÿâà è ôîðìàòà íà ñôåðàòà ùå ñå
ïðèáëèæàâà êúì ñôåðè÷íàòà. Ïðè äîñòèãàíå íà ðàâíîâåñíîòî ïîëî-
æåíèå, ðàçëèêàòà ìåæäó ñîáñòâåíîòî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå íà ñôå-
ðàòà è âúíøíîòî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå íà ñèñòåìàòà-öåíòúð ùå å
íóëà, óñêîðåíèåòî ñúùî, à ôîðìàòà ùå å ñôåðè÷íà.
Ñëåä îòìèíàâàíå íà ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå ñèëàòà íà ïðèòåãëÿ-
íå ùå ñòàâà âñå ïî-ãîëÿìà îò ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå è ñêîðîñòòà íà ñôå-
ðàòà ùå ñå çàáàâÿ, êàòî ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå ùå ù äåéñòâà îòçàä, êàòî
çàäúðæàùà ñèëà è ôîðìàòà íà ñôåðàòà ùå çàïî÷íå äà ñå óäúëæàâà.
Ñ ïðèáëèæàâàíå íà ðàçñòîÿíèå, ðàâíî íà ðàçñòîÿíèåòî îò ôðîíòà
äî ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå, ñêîðîñòòà ùå íàìàëÿâà è ôîðìàòà ùå ñå
óäúëæè êàêòî â íà÷àëîòî íà ïúòÿ. Íà ðàâíî ðàçñòîÿíèå ñ òîâà îò ñòàðòà
äî ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå, ò.å. íà ôèíàëà, ñêîðîñòòà ùå ñòàíå íóëà è
ôîðìàòà ùå å ñôåðè÷íà.
Ñëåä òîâà ñôåðàòà ùå ïîåìå îáðàòíèÿ ïúò è ùå ïîâòîðè ñúùèòå
èçìåíåíèÿ íà ôîðìàòà, îáðàòíè íà îáåìà.
132
Àêî ïîâòîðèì òîçè îïèò ñúñ ñïèðàëîâèäíà ïðóæèíà, â öåíòúðà íà
êîÿòî äà çàêðåïèì ñôåðàòà, à äâèæåíèåòî å ïðàâîëèíåéíî è îòâåñíî ñïðÿ-
ìî çâåçäàòà, êàòî íà ñòàðòà è ôèíàëà ñå äîñòèãàò ñúîòâåòñòâàùèòå èì
ðàçëèêè, â äâåòå êðàéíè òî÷êè íà ïúòÿ âúâ ôîðìàòà íà ñôåðàòà ùå íàñ-
òúïâàò ðåçêè ïðîìåíè. Îò êðàéíî óäúëæåíà ôîðìà, çà êðàòêî âðåìå ïðåç
ñôåðè÷íà è îòíîâî â êðàéíî óäúëæåíà ïðè ïîåìàíå íà îáðàòíèÿ ïúò.
(Èë. 26.)
Òåçè ðåçêè ïðîìåíè è ãîëåìè íàòîâàðâàíèÿ ìîãàò äà ñå îêàæàò ïà-
ãóáíè çà ñôåðàòà. Çàòîâà ïðèðîäàòà ñ ïðèñúùàòà ñè ìúäðîñò å ðåøèëà è
òîçè âúïðîñ, êàòî êúì îòâåñíîòî äâèæåíèå å ïðèáàâèëà è âîäîðàâíî - ïî
îðáèòà è ïî òîçè íà÷èí äîñòèãàíåòî íà êðàéíèòå ñòîéíîñòè â ïåðèõåëèÿ
è àôåëèÿ ñòàâà çàáàâåíî, à ïðîìÿíàòà âúâ ôîðìàòà íà ñôåðàòà ïëàâíî è
áåç ñúòðåñåíèÿ. (Èë. 27.)
Èë. 26
11.6. ×åðâåíî ïðå-

ìåñòâàíå è âèîëåòîâî
îòìåñòâàíå
Íàëè÷èåòî íà ÷åðâå-
íî ïðåìåñòâàíå å ïðèçíàê,
÷å ôîòîíúò å ïðåìèíàë
Èë. 27 ïðåç ðàâíîâåñíîòî ñè ïî-
ëîæåíèå ñïðÿìî èçëú÷âà-
ùàòà ãî ñèñòåìà è ñå çàáàâÿ.
Íàëè÷èåòî íà âèîëåòîâî îòìåñòâàíå å ïðèçíàê, ÷å ôîòîíúò îùå
íå å äîñòèãíàë ðàâíîâåñíîòî ñè ïîëîæåíèå ñïðÿìî èçëú÷âàùàòà ãî
ñèñòåìà è ñå óñêîðÿâà. (Èë. 25.)
11.7. Èçêóñòâåíî äâèæåíèå â îòâåñíà ïîñîêà

À ñåãà äà íàïðàâèì îïèò ñúñ ñôåðà, ïî-ãîëÿìà îò ôîòîíà, êîÿòî
íå ìîæå äà áúäå óñêîðåíà îò ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå äî ñêîðîñòòà íà
ñâåòëèíàòà. Çàòîâà íà ñôåðàòà ùå ïîñòàâèì äâà äâèãàòåëÿ, ñïîñîáíè
íà òîâà óñêîðåíèå. Åäèíèÿò îòçàä çà óñêîðÿâàíå, à äðóãèÿò îòïðåä, çà
133
çàáàâÿíå. Ïðîãðàìàòà íà äâèãàòåëèòå ùå áúäå òàêàâà, ÷å äà ïîâòîðè
òî÷íî ñêîðîñòèòå ïðè óñêîðÿâàíå è çàáàâÿíå ïî öåëèÿ ïúò, êàêòî ïðè
11.5. (Èë. 28.)
Èë. 28
Ñèëàòà íà óñêîðåíèå â íà÷àëîòî ùå áúäå áóòàùà è íàé-ãîëÿìà, çà
äà èçâåäå ñôåðàòà îò ïîêîé è ôîðìàòà ù ùå ñòàíå ñèëíî ñïëåñíàòà ïî
ïîñîêà íà äâèæåíèåòî. Ñ ïðèáëèæàâàíå äî ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå
äâèãàòåëÿò ùå ïðèäàâà ïî-ìàëêî óñêîðåíèå è ôîðìàòà ùå ñå ïðèáëè-
æè äî ñôåðè÷íàòà. Ñ äîñòèãàíå íà ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå äâèãàòå-
ëÿò ùå ñå èçêëþ÷è è ôîðìàòà íà ñôåðàòà ùå ñòàíå ñôåðè÷íà. Ñëåä
ïðåìèíàâàíå ïðåç ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå ùå ñå âêëþ÷è ïðåäíèÿò
äâèãàòåë ñúñ ñïèðàùà ñèëà è ôîðìàòà íà ñôåðàòà ùå ñòàíå ëåêî ñïëåñ-
íàòà. Ñ äîáëèæàâàíå äî ôèíàëà äâèãàòåëÿò ùå óñèëè çàáàâÿíåòî è
ôîðìàòà ùå ñòàíå ñèëíî ñïëåñíàòà. Çà äà ïîåìå îáðàòíèÿ ïúò, ñôåðà-
òà ùå ïðåòúðïè ñúùèòå òåæêè ïðîìåíè íà ôîðìàòà. Ïðîìÿíàòà íà
îáåìà ùå áúäå ñúùàòà, êàêòî ïðè 11.5.
Ïðèìåð 11.5. ñå îòíàñÿ çà âèñøàòà ìàòåðèÿ - âòîðè÷íèòå ñèñòå-
ìè, à ïðèìåð 11.7 çà íèñøàòà ìàòåðèÿ - òðåòè÷íèòå ñèñòåìè.
134
12. Îáîáùåíèÿ
12.1. Îñíîâíè êàòåãîðèè è ïîíÿòèÿ
12.1.1. Çàêîí íà èäåèòå
Òîâà å åäèííîòî íà÷àëî - ìîíèçìúò.
Íå ïîäëåæè íà îòäåëíî, ñàìîñòîÿòåëíî èçñëåäâàíå, òúé êàòî ñ
íåãî ñå å çàíèìàâàë âîëþ-íåâîëþ âñåêè æèâ ÷îâåê. Òîâà å öåëòà íà
íåãîâèÿ æèâîò. Òàêà å äîñòèãíàòî ðàâíèùåòî íà ñúâðåìåííîòî ÷îâåøêî
ïîçíàíèå.
Çà Çàêîíà íà èäåèòå ìîæå äà ñå êàæå, ÷å âñè÷êî ñúùåñòâóâàëî,
ñúùåñòâóâàùî è ùåñúùåñòâóâàùî å ñòàâàëî, ñòàâà è ùå ñòàâà ïî ãî-
òîâè èäåéíè îáðàçöè, ñúùåñòâóâàëè, ñúùåñòâóâàùè è ùåñúùåñòâó-
âàùè âå÷íî.
12.1.2. Ìàòåìàòèêà
Ìàòåìàòèêàòà çà âèñøàòà ìàòåðèÿ å ðàçëè÷íà îò ìàòåìàòèêàòà çà
íèñøàòà ìàòåðèÿ.
12.1.2.1. Íóëà
Åäèíñòâåíàòà äóìà, ñ êîÿòî ìîæå äà ñå íàçîâå íåïðîÿâåíàòà ÷àñò
îò Çàêîíà íà èäåèòå, å Íèùî, ò.å. âñè÷êî íåïðîÿâåíî, à ñàìèòå èäåè
èëè îáðàçöè ìîãàò äà ñå èçðàçÿò ñ íóëè. Ñàìî òàì, êúäåòî èìà íóëà,
ìîæå äà ñå ïîÿâè ÷èñëîòî íà ïðîÿâåíàòà ÷àñò îò Çàêîíà íà èäåèòå -
Ìàòåðèÿòà.
Ùîì ñïîìåíàõìå íóëà, òîâà âå÷å å ìàòåìàòèêà, à ìàòåìàòèêàòà å
âåëèêà íàóêà è å èçðàç íà ñúîòíîøåíèåòî íà ñèëèòå â Äåéñòâèòåëíîñ-
òòà.
12.1.2.2. Åäèíèöà
Íî çà äà èìà ìàòåìàòèêà, îñâåí íóëàòà òðÿáâà äà èìà è ÷èñëà.
Îêàçâà ñå îáà÷å, ÷å â Äåéñòâèòåëíîñòòà íÿìà äðóãî ÷èñëî, îñâåí åäè-
íèöàòà è ÷å òÿ å ìÿðêàòà çà ïðîÿâåíîòî. ×å íÿìà ïî-ìàëêî, íèòî ïî-
ãîëÿìî ÷èñëî îò åäèíèöàòà, à áðîÿò íà åäèíèöèòå êîèòî ìîãàò äà ñå
ïðîÿâÿò îò åäíà íóëà å äåâåò.
12.1.2.3. Äåñåòè÷íà òî÷êà
Àêî ïðèåìåì, ÷å ìàòåðèÿòà å ãðàäèðàíå íà ñèñòåìèòå - ìàëêèòå
èçãðàæäàò ãîëåìè, òå îùå ïî-ãîëåìè è ò.í. è àêî òîâà ãðàäèðàíå å èç-
135
ðàçè ñ ÷èñëåíà âåðèãà,îòãîâàðÿùà íà êîëè÷åñòâåíîòî ãðàäèðàíå â Äåéñ-
òâèòåëíîñòòà, ùå ñå ïîëó÷è áåçêðàéíà ïîñëåäîâàòåëíîñò îò ÷èñëà, â
êîÿòî âñÿêî ñúïîñòàâÿíå è ñúèçìåðèìîñò íà ðàçëè÷íèòå ïî ãîëåìèíà
ñèñòåìè ùå áúäå ìíîãî òðóäíî è äîðè íåâúçìîæíî.
Òîãàâà íèå ïîñòàâÿìå äåñåòè÷íàòà òî÷êà íÿêúäå âúâ âåðèãàòà îò
÷èñëà è òàêà îáÿâÿâàìå åäèíèöàòà â ëÿâî îò íåÿ çà ìåðíà åäèíèöà.
12.1.3. Ïúðâè÷íà ñèñòåìà
Òÿ å äâîéíîòî íà÷àëî - Äóàëèçìúò.
Ïúðâè÷íàòà ñèñòåìà å ïîñðåäíèê ìåæäó Çàêîíà íà èäåèòå è ïðî-
ÿâåíàòà Ìàòåðèÿ.
Òÿ å åäíîâðåìåííî ñòðîèòåëíèÿò ìàòåðèàë, èçðàçåí ñ óñòàíîâÿ-
âàíå íà ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè íà äâóåäèíñòâîòî è ñòðîèòåë, ÷èéòî
èçðàç å äâèæåíèåòî ïðè ïðîÿâàòà è ïðîìÿíàòà íà ðàâíîâåñíèòå
ñòîéíîñòè.
12.1.4. Ôðîíò
Ôðîíòúò å ïîñðåäíèê ìåæäó Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî, êàòî ãè ñäâî-
ÿâà è ðàçäâîÿâà. Òàì ñòàâà ïðîÿâëåíèåòî, ÷ðåç ñäâîÿâàíåòî íà äâåòå
ñèëè, êàòî ñå ïðîÿâÿâàò íàé-ìàëêèòå âòîðè÷íè ñèñòåìè, êîãàòî ïîñî-
êàòà íà äâèæåíèå å èçòè÷àíå è ñå ðàçäâîÿâàò, êîãàòî ïîñîêàòà íà äâè-
æåíèå å âòè÷àíå.
Ôðîíòúò âèíàãè è íàâñÿêúäå å íåíàðóøèì, íåïðåêúñíàò è áåçê-
ðàåí.
12.1.5. Äâåòå ñèëè
Íà ñèëàòà íà ïðèòåãëÿíå, êàêòî ÿ íàðè÷àõìå äîñåãà, ùå äàäåì
ñîáñòâåíî èìå Ðàâ. Òîâà å êîðåíúò íà äóìè êàòî: ðàâíî, ðàâíèíà, âî-
äîðàâíî, ðàâíèùå è äð.
Îò èìåòî íà ñèëàòà Ðàâ ùå ïðîèçëÿçàò: ïîñîêà Ðàâ, íàïðàâëåíèå
Ðàâ, èçìåðåíèå Ðàâ è ïëîñêîñò Ðàâ.
Ïîñîêà Ðàâ å ïîñîêàòà îò êðàÿ êúì öåíòúðà.
Íàïðàâëåíèå Ðàâ å ïîêàçàíî íà èëþñòðàöèÿ 29.
Èçìåðåíèå Ðàâ å áåçêðàéíî ìàëêîòî.
Ïëîñêîñòòà Ðàâ å îáðàçóâàíà îò âñè÷êè òî÷êè íà ðàâíîâåñíîòî
ïîëîæåíèå âúâ âñè÷êè ïîñîêè îò öåíòúðà. Òîâà å ñôåðà.
Ñèëàòà íà îòáëúñêâàíå, êàêòî ÿ íàðè÷àõìå äîñåãà, ùå ïîëó÷è
ñîáñòâåíî èìå Âåñ. Òîâà å êîðåíúò íà äóìè êàòî: îòâåñ, îòâåñíî, ïðî-
âåñåí, âèñè, âèñîòà, âèñî÷èíà, âèñø è äð.
Îò èìåòî íà ñèëàòà Âåñ ùå ïðîèçëÿçàò: ïîñîêà Âåñ, íàïðàâëå-
íèå Âåñ, èçìåðåíèå Âåñ è ïëîñêîñò Âåñ.
Ïîñîêà Âåñ å ïîñîêàòà îò öåíòúðà êúì êðàÿ.
Íàïðàâëåíèå Âåñ å ïîêàçàíî íà èëþñòðàöèÿ 30.
136
Èçìåðåíèå Âåñ å áåçêðàéíî ãîëÿìîòî.
Ïëîñêîñòòà Âåñ å îáðàçóâàíà îò âñè÷êè òî÷êè äî ðàâíîâåñíîòî
ïîëîæåíèå-îðáèòà âúâ âñè÷êè ïîñîêè îò öåíòúðà. Òîâà å êðúã.
Èë. 29 Èë. 30
Êîãàòî ïîñîêàòà íà äâèæåíèåòî å âòè÷àíå, äâèæåùàòà ñèëà å Ðàâ,

à öåëòà íà Ðàâ â áîðáàòà å âòè÷àíå íà Ìàëêîòî îò êðàÿ â öåíòúðà è
ðàçäâîÿâàíå íà ñèëèòå.
Êîãàòî ïîñîêàòà íà äâèæåíèåòî å èçòè÷àíå, äâèæåùàòà ñèëà å
Âåñ, à öåëòà íà Âåñ â áîðáàòà å èçòè÷àíå íà Ìàëêîòî îò öåíòúðà êúì
êðàÿ è ñäâîÿâàíå íà ñèëèòå.
À ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó Ðàâ è Âåñ åñòåñòâåíî ùå ñå íàðå÷å Ðàâ-
íîÂåñèå. (Èë. 31.)
12.1.6. Äâèæåíèå
Äâèæåíèåòî å áîðáà çà óðàâíîâåñÿâàíå èëè íàäìîùèå ìåæäó
äâåòå ñèëè. Òî èìà ïîñî-
êà è áúðçèíà.
Åäíàòà ïîñîêà íà
äâèæåíèåòî å èçòè÷àíå îò
ôðîíòà è ñäâîÿâàíå íà ñè-
ëèòå, à äðóãàòà å âòè÷àíå
êúì öåíòúðà è ðàçäâîÿâà-
íå íà ñèëèòå.
Áúðçèíàòà å ñëåäñò-
âèå îò íàïðåãíàòîñòòà, à
íàïðåãíàòîñòòà å ðàçëèêà-
òà, íåðàâíîâåñèåòî ìåæäó
Ðàâ è Âåñ.
Èë. 31
137
12.1.7. Ìåðêè çà äâèæåíèåòî
Èçðàç è ìÿðêà, ñúîòâåòñòâàùà íà áúðçèíàòà íà ðàâíîâåñíîòî äâè-
æåíèå, å åëåêòðîìàãíåòèçìúò.
Èçðàç è ìÿðêà çà ïðîìÿíà íà ðàâíîâåñíèòå ñòîéíîñòè íà ñèñòå-
ìèòå, êàòî ñëåäñòâèå îò ðàâíîâåñíîòî äâèæåíèå â òÿõ ñà ñâåòëèíàòà,
òîïëèíàòà è çâóêúò çà âòîðè÷íèòå ñèñòåìè è ìèðèñúò è âêóñúò çà òðå-
òè÷íèòå ñèñòåìè.
Ðàâíîâåñíîòî äâèæåíèå å ïðîìÿíà íà ðàâíîâåñíèòå ñòîéíîñòè
îò áåçêðàéíî ìàëêîòî äî áåçêðàéíî ãîëÿìîòî èëè îáðàòíî. Òî å îñ-
íîâíîòî äâèæåíèå â Äåéñòâèòåëíîñòòà, îòíàñÿùî ñå äî âúòðåøíà ïðî-
ìÿíà íà ñúäúðæàíèåòî, ðàçëè÷íî îò âúíøíîòî ìåõàíè÷íî äâèæåíèå
ïðåìåñòâàíå, îòíàñÿùî ñå äî ïðîìÿíà íà ïîëîæåíèåòî íà ôîðìàòà â
ïðîñòðàíñòâîòî.
12.1.8. Âòîðè÷íè ñèñòåìè
Òå ñà âèñøàòà ìàòåðèÿ è ñà ðàçïîëîæåíè íà ðàçëè÷íè êîëè÷åñòâåíè
ðàâíèùà. Âòîðè÷íè ñèñòåìè ñà: ëú÷èòå, åëåìåíòàðíèòå ÷àñòèöè, àòîìè-
òå, çâåçäèòå, êîìåòèòå è ïëàíåòèòå, Ñëúí÷åâàòà è äðóãèòå çâåçäíè ñèñòå-
ìè, ãàëàêòèêèòå. Âñè÷êè ñèñòåìè, êîèòî èìàò öåíòúð - ÿäðî.
12.1.9. Ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè
Âñè÷êè èäåè îò Çàêîíà íà èäåèòå ñà äâîéíè, åäíàêâè íóëåâè ìðå-
æè, ïî åäíà çà âñÿêà ñèëà, ðàçäåëåíè îò ôðîíòà è ñà îáðàçöè íà ìàòåðè-
àëíèòå ôîðìè.
Âñÿêà ñðåùóïîëîæíà äâîéêà îò íóëè, ñëåä ïðîÿâÿâàíåòî ñè å âòî-
ðè÷íà ñèñòåìà è ÷èñëîâèÿò ñáîð îò ðàâíîâåñíèòå ñòîéíîñòè íà äâåòå
ñèëè â íåÿ å ðàâåí íà 10.
ÐÀÂ 9:1 8:2 7:3 6:4 5:5 4:6 3:7 2:8 1:9 ÂÅÑ
Òîâà ñà äåâåòòå ñòåïåíè çà ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó äâåòå ñèëè - ðàâ-
íîâåñíèòå ñòîéíîñòè íà æèâîòà, çà âñÿêà ñèñòåìà.
Èçâúí òåçè ñòîéíîñòè ñèñòåìàòà ùå ïðåñòàíå äà ñúùåñòâóâà è ùå
ñå ïðåîáðàçóâà. Àêî å â íàïðàâëåíèå Ðàâ, ùå ñå ñëåÿò ñ äðóãà (äðóãè)
ñèñòåìè è ùå îáðàçóâàò íîâà, ïî-òåæêà. Àêî å â íàïðàâëåíèå Âåñ, ùå
ïîðîäè íÿêîëêî íîâè, ïî-ëåêè.
ÐÂ - 19 Êîëè÷åñòâåíîòî ñúîòíîøåíèå ìåæäó äâåòå ñèëè îò ðàâ-
ÐÂ - 28 íîâåñíèòå ñòîéíîñòè ìîæå äà ñå çàïèøå ñ äâóöèôðåíè ÷èñëà,
ÐÂ - 37 êàòî 19, 28 è 37 ñà ãàçîâî àãðåãàòíî ñúñòîÿíèå íà ñèñòåìèòå,
ÐÂ - 46 46, 55 è 64 ñà òå÷íîòî àãðåãàòíî ñúñòîÿíèå, à 73, 82 è 91 ñà
ÐÂ - 55 òâúðäîòî àãðåãàòíî ñúñòîÿíèå íà ñèñòåìèòå.
138
ÐÂ - 64 Êîãàòî ñèñòåìàòà-öåíòúð ïðîèçâåæäà íàé-ìàëêèòå âòî-
ÐÂ - 73 ðè÷íè ñèñòåìè, òå ñà âèíàãè â ãàçîâî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå,
ÐÂ - 82 çàïî÷âàéêè îò ÐÂ - 19. Ñëåä òîâà, ïîäðåæäàéêè ñå â ðàâíîâåñ-
ÐÂ - 91 íàòà ù ñôåðà ÷àñò îò òÿõ ïðåìèíàâàò â òå÷íî ñúñòîÿíèå, çàïî÷-
âàéêè îò ÐÂ - 46. Ïîñëåäíè ñå óñòàíîâÿâàò ðàâíîâåñíèòå
ñòîéíîñòè çà òâúðäòà.
Äåâåòòå ñòåïåíè çà ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó ðàâíîâåñíèòå ñòîéíîñ-
òè íà âòîðè÷íèòå ñèñòåìè ñà ðàâíîçíà÷íè íà ñúâðåìåííîòî ïîíÿòèå åíåð-
ãåòè÷íè íèâà íà ñèñòåìèòå.
Ïîíÿòèåòî ãàçîâî ñúñòîÿíèå, èçïîëçâàíî òóê, âêëþ÷âà ãàçîâå, åëå-
ìåíòàðíè ÷àñòèöè è ëú÷è.
Ðàâíîâåñíèòå ñòîéíîñòè ñà ìÿðêàòà çà çðåëîñò íà ÷îâåøêîòî îá-
ùåñòâî. Êîãàòî òî çàïî÷íå äà ãè îò÷èòà â øèðîêèÿ èì ñïåêòúð, íèå ùå
íàâëåçåì â íîâà åðà íà ÷îâåøêîòî ïîçíàíèå è âúçìîæíîñòè.
12.1.10. Òðåòè÷íè ñèñòåìè
Îáðàçóâàò ñå îò âòîðè÷íèòå ñèñòåìè ïîä âúçäåéñòâèåòî íà ñîáñòâå-
íèòå ñè ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè, êîãàòî âúíøíîòî ðàâíîâåñíî âúçäåéñò-
âèå ñòàíå ïî-ìàëêî îò òÿõ.
Òå ñà íèñøàòà ìàòåðèÿ.
12.2. Ïèðàìèäàòà. Ñðàâíåíèåòî
Èë. 32
139
Àêî ãîâîðèì çà ãðàäàöèÿ íà Äåéñòâèòåëíîñòòà, èìàùà ñâîÿ âðúõ è
îñíîâà è àêî èñêàìå äà ÿ èçðàçèì ñèìâîëè÷íî, íàé-óñïåøíî òîâà ìîæå
äà ñòàíå ÷ðåç ïèðàìèäàòà. Íåêà ÷ðåç íåÿ äà ãðàäèðàìå Äåéñòâèòåëíîñò-
òà, òàêà êàêòî áåøå ðàçãëåäàíà äî òóê. (Èë. 32.)
Äà ñúïîñòàâèì ñúâðåìåííèòå íàóêè ñ âåëè÷èíèòå îò îáðàçåöà çà
Äåéñòâèòåëíîñòòà, îïèñàí òóê, êàòî èìàìå ïðåäâèä, ÷å ñúîòíîøåíèåòî
ìåæäó ãîëÿìîòî - öÿëîòî è ìàëêîòî - ñúñòàâêèòå ìó, íàäîëó ïî ðåäîâåòå
íà ïèðàìèäàòà ñå ïðîìåíÿ, êàòî ãîëÿìîòî ñå óìàëÿâà, à ìàëêîòî ñå óãî-
ëåìÿâà.
Ðàâíîâåñèåòî Ñúâðåìåííà íàóêà
Ïúðâè ðåä
Ãîëÿìî - Çàêîí íà èäåèòå
Ìàëêî - 1. Èäåèòå îò Çàêîíà
Âòîðè ðåä
Ãîëÿìî - Ïúðâè÷íà ñèñòåìà
Ìàëêî - 2. Ðàâ
3. Âåñ
Òðåòè ðåä
Ãîëÿìî - Âòîðè÷íà ñèñòåìà Ôèçèêà
Ìàëêî - 4. Ñâåòëèíà
5. Òîïëèíà
6. Çâóê
×åòâúðòè ðåä
Ãîëÿìî - Òðåòè÷íà ñèñòåìà Õèìèÿ
Ìàëêî - 7. Àòîì - s
8. Àòîì - p
9. Àòîì - d
10. Àòîì - f
Ïåòè ðåä
Ãîëÿìî - Ðàñòåíèå Áîòàíèêà
Ìàëêî - 11, 12, 13, 14, 15
Øåñòè ðåä
Ãîëÿìî - Æèâîòíî Çîîëîãèÿ
Ìàëêî - 16, 17, 18, 19, 20, 21
Ñåäìè ðåä
140
12.3. Ðàçâèòèå è óñúâúðøåíñòâàíå íà ìàòåðèÿòà
Íà èëþñòðàöèÿ 32 å ïîêàçàí îáðàçåöúò çà èçðàæäàíå è ðàçâèòèå
íà åäíà âòîðè÷íà ñèñòåìà-öåíòúð - Çåìÿòà.
Íîìåð åäíî å Çàêîíúò íà èäåèòå, êîéòî óïðàâëÿâà ñòðîåæà.
Íîìåðà äâå è òðè ñà Ìàëêîòî è Ãîëÿìîòî è òåõíèòå ñèëè Ðàâ è
Âåñ. ×ðåç ïîñðåäíè÷åñòâîòî íà ôðîíòà òå ñúçäàâàò íàé-ìàëêèòå âòî-
ðè÷íè ñèñòåìè ñúñ ñîáñòâåíè ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè ÐÂ - 19, êîèòî
íà îïðåäåëåíî ðàçñòîÿíèå îò ôðîíòà è ïðè îïðåäåëåíî âúíøíî ðàâ-
íîâåñíî âúçäåéñâèå ïðîìåíÿò ñîáñòâåíèòå ñè ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè
â òðè ðàçëè÷íè àãðåãàòíè ñúñòîÿíèÿ. Òå ñúîòâåòñòâàò íà íîìåðà 4, 5 è
6 îò òðåòè ðåä íà ïèðàìèäàòà. Òîâà ñà êà÷åñòâàòà èì ñâåòëèíà, òîïëè-
íà è çâóê.
Ïðè íàìàëÿâàíå è äîñòèãàíå íà îïðåäåëåíè ñòîéíîñòè íà âúíø-
íîòî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå, òå ùå èçãðàäÿò ïî-ãîëåìè âòîðè÷íè ñèñ-
òåìè - àòîìèòå, ÷ðåç ñëåäíèòå ñú÷åòàíèÿ ïîìåæäó ñè: 4-5, 4-6, 5-6, 4-
5-6. Òîâà ñà ÷åòèðèòå îñíîâíè îòëèêè íà àòîìèòå.
Ñúùîòî ñå ïîâòàðÿ è ñ àòîìèòå, êàòî òå ñå ãðóïèðàò â òðåòè÷íè
ñèñòåìè - ìîëåêóëèòå, ÷ðåç ñëåäíèòå ñú÷åòàíèÿ ïîìåæäó ñè: 7-8-9, 7-
8-10, 7-9-10, 8-9-10, 7-8-9-10. Òîâà ñà ïåòòå îñíîâíè ðàçëèêè â ðàñòå-
íèÿòà.
Òðåòè÷íèòå ñèñòåìè èçãðàæäàò è æèâîòíèòå ïî ñëåäíèòå ñú÷å-
òàíèÿ ïîìåæäó ñè: 11-12-13-14, 11-12-13-15, 11-12-14-15, 11-13-14-
15, 12-13-14-15, 11-12-13-14-15. Òîâà ñà øåñòòå îñíîâíè ðàçëèêè ïðè
æèâîòíèòå.
12.3.1. Îñíîâíè ïúòèùà íà åâîëþöèÿòà
Âúçìîæíîñòèòå çà õîðèçîíòàëíè êîìáèíàöèè íà âñÿêî ðàâíèùå
ñà ìíîãîáðîéíè è òå îáóñëàâÿò ìíîãîîáðàçèåòî îò àòîìè, õèìè÷åñêè
ñúåäèíåíèÿ, ðàñòåíèÿ è æèâîòíè.
Íî âúçìîæíîñòèòå çà âåðòèêàëíî ðàçâèòèå íà ìàòåðèÿòà ñà îã-
ðàíè÷åíè è ñà êîäèðàíè â ñèñòåìèòå. Êëþ÷úò çà òÿõíîòî àêòèâèðàíå
å ïðîìÿíàòà íà âúíøíîòî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå.
Íà èëþñòðàöèÿ 33 ñà ïîñî÷åíè îñíîâíèòå ïúòèùà çà åâîëþöèÿ
íà ìàòåðèÿòà âúâ âåðòèêàëíà ïîñîêà.
Â òàáëèöà 1 ñà íàíåñåíè âñè÷êè âúçìîæíè ïðåõîäè âúâ âåð-
òèêàëíà ïîñîêà ñëåä òðåòè ðåä îò ïèðàìèäàòà.
141
Èë. 33
142
Òàáëèöà 1
1 4, 7, 11, 16 6 4, 7, 12, 16 11 4, 7, 13, 16 16 4, 7, 15, 17

2 4, 7, 11, 17 7 4, 7, 12, 17 12 4, 7, 13, 17 17 4, 7, 15, 18
3 4, 7, 11, 18 8 4, 7, 12, 18 13 4, 7, 13, 19 18 4, 7, 15, 19
4 4, 7, 11, 19 9 4, 7, 12, 20 14 4, 7, 13, 20 19 4, 7, 15, 20
5 4, 7, 11, 21 10 4, 7, 12, 21 15 4, 7, 13, 21 20 4, 7, 15, 21
21 4, 8, 11, 16 26 4, 8, 12, 16 31 4, 8, 14, 16 36 4, 8, 15, 17

22 4, 8, 11, 17 27 4, 8, 12, 17 32 4, 8, 14, 18 37 4, 8, 15, 18
23 4, 8, 11, 18 28 4, 8, 12, 18 33 4, 8, 14, 19 38 4, 8, 15, 19
24 4, 8, 11, 19 29 4, 8, 12, 20 34 4, 8, 14, 20 39 4, 8, 15, 20
25 4, 8, 11, 21 30 4, 8, 12, 21 35 4, 8, 14, 21 40 4, 8, 15, 21
41 4, 10, 12, 16 46 4, 10, 13, 16 51 4, 10, 14, 16 56 4, 10, 15, 17

42 4, 10, 12, 17 47 4, 10, 13, 17 52 4, 10, 14, 18 57 4, 10, 15, 18
43 4, 10, 12, 18 48 4, 10, 13, 19 53 4, 10, 14, 19 58 4, 10, 15, 19
44 4, 10, 12, 20 49 4, 10, 13, 20 54 4, 10, 14, 20 59 4, 10, 15, 20
45 4, 10, 12, 21 50 4, 10, 13, 21 55 4, 10, 14, 21 60 4, 10, 15, 21
61 5, 7, 11, 16 66 5, 7, 12, 16 71 5, 7, 13, 16 76 5, 7, 15, 17

62 5, 7, 11, 17 67 5, 7, 12, 17 72 5, 7, 13, 17 77 5, 7, 15, 18
63 5, 7, 11, 18 68 5, 7, 12, 18 73 5, 7, 13, 19 78 5, 7, 15, 19
64 5, 7, 11, 19 69 5, 7, 12, 20 74 5, 7, 13, 20 79 5, 7, 15, 20
65 5, 7, 11, 21 70 5, 7, 12, 21 75 5, 7, 13, 21 80 5, 7, 15, 21
81 5, 9, 11, 16 86 5, 9, 13, 16 91 5, 9, 14, 16 96 5, 9, 15, 17

82 5, 9, 11, 17 87 5, 9, 13, 17 92 5, 9, 14, 18 97 5, 9, 15, 18
83 5, 9, 11, 18 88 5, 9, 13, 19 93 5, 9, 14, 19 98 5, 9, 15, 19
84 5, 9, 11, 19 89 5, 9, 13, 20 94 5, 9, 14, 20 99 5, 9, 15, 20
85 5, 9, 11, 21 90 5, 9, 13, 21 95 5, 9, 14, 21 100 5, 9, 15, 21
101 5, 10, 12, 16 106 5, 10, 13, 16 111 5, 10, 14, 16 116 5, 10, 15, 17
102 5, 10, 12, 17 107 5, 10, 13, 17 112 5, 10, 14, 18 117 5, 10, 15, 18
103 5, 10, 12, 18 108 5, 10, 13, 19 113 5, 10, 14, 19 118 5, 10, 15, 19
104 5, 10, 12, 20 109 5, 10, 13, 20 114 5, 10, 14, 20 119 5, 10, 15, 20
105 5, 10, 12, 21 110 5, 10, 13, 21 115 5, 10, 14, 21 120 5, 10, 15, 21
143
121 6, 8, 11, 16 126 6, 8, 12, 16 131 6, 8, 14, 16 136 6, 8, 15, 17
122 6, 8, 11, 17 127 6, 8, 12, 17 132 6, 8, 14, 18 137 6, 8, 15, 18
123 6, 8, 11, 18 128 6, 8, 12, 18 133 6, 8, 14, 19 138 6, 8, 15, 19
124 6, 8, 11, 19 129 6, 8, 12, 20 134 6, 8, 14, 20 139 6, 8, 15, 20
125 6, 8, 11, 21 130 6, 8, 12, 21 135 6, 8, 14, 21 140 6, 8, 15, 21
141 6, 9, 11, 16 146 6, 9, 13, 16 151 6, 9, 14, 16 156 6, 9, 15, 17

142 6, 9, 11, 17 147 6, 9, 13, 17 152 6, 9, 14, 18 157 6, 9, 15, 18
143 6, 9, 11, 18 148 6, 9, 13, 19 153 6, 9, 14, 19 158 6, 9, 15, 19
144 6, 9, 11, 19 149 6, 9, 13, 20 154 6, 9, 14, 20 159 6, 9, 15, 20
145 6, 9, 11, 21 150 6, 9, 13, 21 155 6, 9, 14, 21 160 6, 9, 15, 21
161 6, 10, 12, 16 166 6, 10, 13, 16 171 6, 10, 14, 16 176 6, 10, 15, 17
162 6, 10, 12, 17 167 6, 10, 13, 17 172 6, 10, 14, 18 177 6, 10, 15, 18
163 6, 10, 12, 18 168 6, 10, 13, 19 173 6, 10, 14, 19 178 6, 10, 15, 19
164 6, 10, 12, 20 169 6, 10, 13, 20 174 6, 10, 14, 20 179 6, 10, 15, 20
165 6, 10, 12, 21 170 6, 10, 13, 21 175 6, 10, 14, 21 180 6, 10, 15, 21
12.3.2. Èçãðàæäàíå íà âèñøàòà ìàòåðèÿ

Âèñøàòà ìàòåðèÿ ñå èçãðàæäà îòâúí íàâúòðå, êàòî â öåíòúðà å
íàé-ãîëÿìàòà ñèñòåìà, ñèñòåìàòà-öåíòúð. Îêîëî íåÿ ñà ðàçïîëîæåíè
ïî-ëåêè âòîðè÷íè ñèñòåìè, à íàé-îòâúí ñà íàé-ìàëêèòå âòîðè÷íè ñèñ-
òåìè.
Òîâà å ïëàíåòàðåí ìîäåë. (Èë. 34.)
12.3.3. Èçãðàæäàíå íà íèñøàòà ìàòåðèÿ
Íèñøàòà ìàòåðèÿ íÿìà öåíòúð è ñå èçãðàæäà îáðàòíî íà âèñøà-
òà. Íàé-îòâúòðå ñà àòîìèòå, êîèòî èçãðàæäàò ìîëåêóëèòå. Òå èçãðàæ-
äàò êëåòêèòå, à òå ñòðóêòóðè è ñèñòåìè, îò êîèòî å èçãðàäåíî òÿëîòî.
Íà òàáëèöà 2 å ïîêàçàíî ãðóïèðàíåòî íà ñèñòåìèòå è èçãðàæäàíå
íà íèñøàòà ìàòåðèÿ, íàäîëó ïî ðåäîâåòå íà ïèðàìèäàòà, çàïî÷âàéêè
îò òðåòè ðåä.
144
Òàáëèöà 2
145
146
147
Èë. 34
12.4. Ïðîñòðàíñòâîòî
12.4.1. Ìåðêè îò ìîäåëà çà ðàâíîâåñèåòî
Âñè÷êè îñíîâíè êàòåãîðèè, ïîíÿòèÿ è ìåðêè çà âèñøàòà ìàòåðèÿ
òðÿáâà äà èìàò ïúðâîîáðàç â Äåéñòâèòåëíîñòòà è äà ñà âçåòè îò òàì.
Òîâà ñå îòíàñÿ è çà ìàòåìàòèêàòà. Àêî ëèïñâà ïúðâîîáðàçúò èëè å íå-
èçâåñòåí, òÿ ùå îñòàíå ñàìî èíòåðåñíî çàíèìàíèå âúðõó áåëèÿ ëèñò.
Îñíîâíà ãðàäèâíà ÷àñò â Äåéñòâèòåëíîñòòà å âòîðè÷íàòà ñèñòå-
ìà. Ïðè ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå ÐÂ - 19, ôîðìàòà ù å íàé-
áëèçêà äî ñúâúðøåíîòî êúëáî. Ïðè ïðîìÿíà íà ÐÂ êúì Ðàâ ôîðìàòà
ñå ïðîìåíÿ â äèñêîîáðàçíà è ñå ïðèáëèæàâà äî êðúãà.
Ñëåäîâàòåëíî òðÿáâà äà ïðèåìåì, ÷å ôîðìàòà íà âòîðè÷íàòà ñèñ-
òåìà å êúëáî è å îñíîâíàòà ôîðìà â Äåéñòâèòåëíîñòòà, îò êîÿòî ñà
148
èçãðàäåíè âñè÷êè âòîðè÷íè è òðåòè÷íè ñèñòåìè, à ôîðìèòå íà òðå-
òè÷íèòå ñèñòåìè ñà íåîãðàíè÷åíè ïî áðîé è âèä.
Òúé êàòî êúëáîòî - ôîðìàòà, å ñëåäñòâèåòî, ïðè÷èíàòà ñà ðàâíî-
âåñíèòå ñòîéíîñòè íà äâóåäèíñòâîòî è òúé êàòî òå ñà çàêîíîìåðíî
ñâúðçàíè â ïðè÷èííîñëåäñòâåíà âðúçêà ïîìåæäó ñè, ÐÂ ñòîéíîñòèòå,
êàòî ìÿðêà çà äâóåäèíñòâîòî â ñèñòåìàòà, ñà è ìÿðêà çà ôîðìàòà - ðàç-
ìåðèòå íà êúëáîòî.
Ñîáñòâåíèÿò æèâîò íà ñèñòåìàòà - ÐÂ ñòîéíîñòèòå ñà â ðàìêèòå
îò 19 äî 91. Çà ñàìàòà ñèñòåìà, êàòî ñîáñòâåíà, ëè÷íà ñòîéíîñò ïî-
âèñîêà îò ÐÂ - 19 å â êà÷åñòâåíî îòíîøåíèå ñìúðò, à â êîëè÷åñòâåíî
áåçêðàéíî ãîëÿìî èëè èçìåðåíèå Âåñ. Ñòîéíîñò, ïî-íèñêà îò ÐÂ - 91,
å â êà÷åñòâåíî îòíîøåíèå ñìúðò, à â êîëè÷åñòâåíî áåçêðàéíî ìàëêî
èëè èçìåðåíèå Ðàâ. Íî çà äâóåäèíñòâîòî - ìàòåðèÿòà êàòî öÿëî òå ñà
ãðàíèöèòå çà ïðåîáðàçóâàíå íà âòîðè÷íàòà ñèñòåìà â äðóãà èëè â äðó-
ãè, íà íîâî êîëè÷åñòâåíî ðàâíèùå èëè èçìåðåíèå.
Â òàáëèöà 3 ñà èçðàçåíè óñëîâíî ÐÂ ñòîéíîñòèòå çà åäíà âòîðè÷-
íà ñèñòåìà, êàòî ÷àñò îò ðàçâèòèåòî è ïðîìÿíàòà íà ÐÂ ñòîéíîñòèòå â
ðàçëè÷íèòå ïîñëåäîâàòåëíè èçìåðåíèÿ.
Îò ôîðìóëàòà çà îáåì íà êúëáî âèæäàìå, ÷å ðàçñòîÿíèÿòà îò öåí-
òúðà íà êúëáîòî ñå èçìåðâàò ñ ìÿðêà íà òðåòà ñòåïåí. Ñúùîòî å è âúâ
ôîðìóëàòà çà ïúðíâà êîñìè÷åñêà ñêîðîñò, êîãàòî èçñòðåëÿíîòî òÿëî
òðÿáâà äà ñòàíå ñïúòíèê íà Çåìÿòà, ò.å. ÷àñò îò ðàâíîâåñíàòà ù ñôåðà,
ò.å. ÷àñò îò êúëáîòî.
Êîãàòî èçìåðâàìå ðàçñòîÿíèå ìåæäó äâå âòîðè÷íè ñèñòåìè, òî
ñå èçìåðâà ñ ìÿðêà íà âòîðà ñòåïåí. Òîâà ñå âèæäà îò ôîðìóëàòà çà
ëèöå íà êðúã, îò ôîðìóëàòà çà âòîðà è òðåòà êîñìè÷åñêà ñêîðîñò, êàê-
òî è îò çàêîíèòå íà Íþòîí çà ãðàâèòàöèÿòà è íà Êóëîí çà åëåêòðîñòà-
òè÷íîòî âçàèìîäåéñòâèå.
Ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó òðåòè÷íèòå ñèñòåìè ñå èçìåðâà ñ ìÿðêà áåç
ñòåïåíåí ïîêàçàòåë.
Àêî å âÿðíî, ÷å èçðàçúò êâàäðàòóðà íà êðúãà å äîøúë îò äðåâ-
íîñòòà, à ñúâðåìåííàòà íàóêà íå å îòêðèëà ìàòåìàòè÷åñêîòî ìó ïîò-
âúðæäåíèå, êâàäðàòóðà íà êðúãà ìîæå äà îçíà÷àâà ñàìî åäíî, ÷å ðàçñ-
òîÿíèåòî îò öåíòúðà íà êðúãà äî íÿêîÿ íåãîâà òî÷êà, ñïîðåä ìîäåëà îò
òàçè êíèãà íå å ïðàâà ëèíèÿ, à êðúã, àêî ðàçñòîÿíèåòî ñå èçìåðâà íå ñ
ìåòðè, êîèòî ñà ìÿðêî çà òðåòè÷íèòå ñèñòåìè, à ñ ÐÂ ñòîéíîñòè, êî-
èòî ñà ìÿðêà çà ðàçñòîÿíèå îò öåíòúðà âúâ âñè÷êè ïîñîêè íà êðúãà,
ïðè âòîðè÷íèòå ñèñòåìè, êúäåòî ðàäèóñúò å ðàâíîâåñíîòî ðàçñòîÿíèå.
Îêðúæíîñòòà, êàòî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå çà ðàâíîâåñíîòî ïîëî-
æåíèå-îðáèòà, ïðè âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó äâå âòîðè÷íè ñèñòåìè, å
ïúðâîîáðàçúò íà âñè÷êè îêðúæíîñòè.
Ùîì èìà êâàäðàòóðà íà êðúãà, òðÿáâà äà èìà è êóáàòóðà íà êúë-
149
áîòî, ò.å. ðàçñòîÿíèåòî îò öåíòúðà äî òî÷êà îò êúëáîòî íå å ïðàâà ëè-
íèÿ, à ñôåðà, àêî ìÿðêàòà íå å ìåòúð, à ÐÂ ñòîéíîñòè, êîèòî ñà ìÿðêà
çà ðàçñòîÿíèå â êúëáîòî íà âòîðè÷íàòà ñèñòåìà, îò öåíòúðà âúâ âñè÷-
êè ïîñîêè.
Òàáëèöà 3
Èçìåðåíèå Âåñ
Çà åäèíè÷íà âòîðè÷íà ñèñòåìà Îáùî çà ìàòåðèÿòà

3 3
10 = 1000 10
... Ïúðâî èçìåðåíèå
3
82 = 551368
3 3
1 91 = 753571
3 3 6
10 = 1000 100 = 1000000 10
3
19 = 6859
3
28 = 21952
3
37 = 50653
3
46 = 107456
3
55 = 166375 Âòîðî èçìåðåíèå
3
64 = 268144
3
78 = 389017
3
82 = 551368
3 3
1 91 = 753571
3 3 9
10 = 1000 100 = 1000000 10
3
19 = 6859
3
28 = 21952 Òðåòî èçìåðåíèå
...
3 3
1 91 = 753571
3 3 12
10 = 1000 100 = 1000000 10
×åòâúðòî èçìåðåíèå
Èçìåðåíèå Ðàâ
150
12.4.2. Òî÷êà, ïðàâà, ðàâíèíà
Îò ãåîìåòðèÿòà íàó÷àâàìå, ÷å òî÷êàòà, ïðàâàòà è ðàâíèíàòà ñà
ïúðâè÷íè ïîíÿòèÿ çà íåÿ, íî òàêà, êàêòî ãè òúëêóâà ñúâðåìåííàòà íà-
óêà, òå ñà áåç ïúðâîîáðàç îò Äåéñòâèòåëíîñòòà. Ïðèìåð çà òîâà å òîçè
öèòàò îò ó÷åáíèêà ïî àñòðîíîìèÿ.
Ìîäåëèòå, ñ êîèòî ðàáîòè íàóêàòà, ÷åñòî ñà òîëêîâà àáñòðàêò-
íè, ÷å íÿìàò àíàëîã â ñàìàòà ïðèðîäà. Òèïè÷åí ïðèìåð å ìàòåìàòè-
÷åñêàòà òî÷êà - òÿ íÿìà íèòî äúëæèíà, íèòî âèñî÷èíà, íèòî øèðî÷è-
íà.
Àáñòðàêòíàòà òî÷êà, êàêòî å íàðå÷åíà ïî-íàòàòúê â òåêñòà, å èç-
ïîëçâàíà ïðè ðàçëè÷íè àñòðîíîìè÷åñêè èç÷èñëåíèÿ è òå ñà äàâàëè
òî÷íè ðåçóëòàòè, ïðîâåðåíè â êîñìîíàâòèêàòà.
Ùîì ðåçóëòàòèòå ñà âåðíè, òîâà îçíà÷àâà, ÷å àáñòðàêòíàòà òî÷êà
íå å áåç ïúðâîîáðàç â Äåéñòâèòåëíîñòòà. Òÿ íå ìîæå äà áúäå àáñòðàê-
òíî õðóìâàíå áåç àíàëîã â ïðèðîäàòà, à ñàìî íåïîçíàòî íàì è íå-
óëîâèìî çà íàøèòå ñåòèâà íåùî. Åòî çàùî ìàòåìàòè÷åñêàòà òî÷êà íÿ-
ìà äúëæèíà, âèñî÷èíà è øèðî÷èíà, çàùîòî å äåéñòâèòåëíî ñúùåñòâó-
âàùà âòîðè÷íà ñèñòåìà â èçìåðåíèå íà ìàòåðèÿòà, çà êîåòî íèå íÿìà-
ìå ìåðêè.
Îñâåí òîâà ïîíÿòèåòî àáñòðàêòíîñò ñúäúðæà è âåðîÿòíîñò, ïðåä-
ïîëîæåíèå, õèïîòåçà â òúðñåíåòî íà èñòèíñêèÿ îáðàçåö.
Ïúðâîîáðàçúò íà ìàòåìàòè÷åñêàòà òî÷êà å ôîðìàòà íà âòîðè÷íà
ñèñòåìà - êúëáî, ñ ðàçìåðè ÐÂ ñòîéíîñòè îò ñëåäâàùîòî ìàòåðèàëíî
èçìåðåíèå êúì Ðàâ.
Öåíòúðúò íà êúëáîòî å íàé-îòäàëå÷åíàòà îò ñôåðàòà ìó âúòðåø-
íà òî÷êà.
Ðàäóèñúò íà êúëáîòî å ðàçñòîÿíèåòî îò èçìåðåíèåòî Ðàâ äî èç-
ìåðåíèåòî Âåñ, çà ñîáñòâåíîòî ìàòåðèàëíî ðàâíèùå íà âòîðè÷íàòà
ñèñòåìà, ò.å. îò öåíòúðà äî êðàÿ, äî ñôåðàòà íà êúëáîòî.
Ðàâíèíàòà å ñôåðà èëè ÷àñò îò íåÿ, ñúåäèíÿâàùà âñè÷êè òî÷êè ñ
åäíàêâè ÐÂ ñòîéíîñòè îò öåíòúðà íà êúëáîòî äî ðàâíîâåñíîòî èì ïî-
ëîæåíèå, âúâ âñè÷êè ïîñîêè.
Âèñèíàòà å êðúã èëè ÷àñò îò íåãî, ñúåäèíÿâàù âñè÷êè òî÷êè ñ
ðàçëè÷íè ÐÂ ñòîéíîñòè, îò öåíòúðà äî ðàâíîâåñíîòî ïîëîæåíèå-îð-
áèòà ìåæäó äâå âòîðè÷íè ñèñòåìè, âúâ âñè÷êè ïîñîêè.
Îò êàçàíîòî äî òóê ñòàâà ÿñíî, ÷å òðÿáâà äà ñå ðàçãðàíè÷è ñìèñú-
ëúò íà ñåãà èçïîëçâàíèòå òî÷êà, ïðàâà è ðàâíèíà, èçìåðâàíè ñ ìåòðè è
ïðèëîæèìè ñàìî çà òðåòè÷íèòå ñèñòåìè - íèñøàòà ìàòåðèÿ, îò ñìè-
ñúëà çà öåíòúð, ðàäèóñ è ñôåðà íà âòîðè÷íèòå ñèñòåìè - âèñøàòà ìà-
òåðèÿ, êîèòî ñå èçìåðâàò ñ ÐÂ ñòîéíîñòè è òðÿáâà äà ñà îñíîâíè ïîíÿ-
òèÿ.
151
ßñíî äà ñå ðàçãðàíè÷àò ìÿðêàòà çà ñúñòîÿíèå ÐÂ ñòîéíîñòèòå è
äíåøíàòà ìÿðêà çà ðàçñòîÿíèå - ìåòúðúò, çàùîòî ÐÂ ñòîéíîñòèòå ñà
ìÿðêà çà ïðè÷èíàòà, à ìåòúðúò çà ñëåäñòâèåòî.
12.5. Âðåìåòî
Âðåìåòî è äâèæåíèåòî ñà ðàâíîçíà÷íè è àêî ïðèðàâíèì è òåõíè-
òå îñíîâíè õàðàêòåðèñòèêè, ùå ñå ïîëó÷è ñëåäíîòî.
Èìà äâà âèäà äâèæåíèå, âúòðåøíîìàòåðèàëíî è âúíøíîôîðìàë-
íî. Ñëåäîâàòåëíî òðÿáâà äà èìà è äâà âèäà âðåìå. Âðåìå çà âèñøàòà
ìàòåðèÿ è âðåìå çà íèñøàòà ìàòåðèÿ.
Äâå âúíøíîôîðìàëíè âðåìåíà ñå èçìåðâàò ñ íàøèÿ êàëåíäàð.
Âúòðåøíîìàòåðèàëíîòî äâèæåíèå èìà äâå ïîñîêè - èçòè÷àíå è
âòè÷àíå îò öåíòúðà êúì êðàÿ è îò êðàÿ êúì öåíòúðà. Ñëåäîâàòåëíî è
âúòðåøíîìàòåðèàëíîòî âðåìå èìà äâå ïîñîêè - ïðàâà è îáðàòíà.
Âúòðåøíîìàòåðèàëíîòî äâèæåíèå îñâåí ïîñîêà èìà è ïðîìåí-
ëèâà áúðçèíà. Ñëåäîâàòåëíî è âúòðåøíîìàòåðèàëíîòî âðåìå èìà ïðî-
ìåíëèâà áúðçèíà.
Âúòðåøíîìàòåðèàëíîòî äâèæåíèå îñâåí äâå ïîñîêè è ïðîìåí-
ëèâà áúðçèíà ìîæå è äà ñïðå, êîãàòî ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå ñà â àáñî-
ëþòíî ðàâíîâåñèå. Ñëåäîâàòåëíî è âúòðåøíîìàòåðèàëíîòî âðåìå ìî-
æå äà èç÷åçâà, äà ñòàâà ïîêîé.
Âðåìåòî çà âèñøàòà ìàòåðèÿ ñå èçìåðâà ñ ïðîìÿíàòà íà ÐÂ
ñòîéíîñòèòå, à âðåìåòî çà íèñøàòà ìàòåðèÿ å ôîðìàëíî âðåìå - êà-
ëåíäàðà.
12.6. Êðúãîâðàòúò â Äåéñòâèòåëíîñòòà.

Â Äåéñòâèòåëíîñòòà íàä âñè÷êî å Çàêîíúò íà èäåèòå - Âåäà Áàë-
êõàðà, à êðúãîâðàòúò ñå èçâúðøâà â ÷åòèðè åòàïà.
Ïúðâè åòàï. Äâåòå ïðîòèâîïîëîæíîñòè ñà â Õàîñà. Ðàâ è Âåñ ñà
â ðàâíîâåñèå. Ïðîñòðàíñòâîòî è âðåìåòî íå ñúùåñòâóâàò. Àóðà Âåäà.
Âòîðè åòàï. Äâåòå ïðîòèâîïîëîæíîñòè ñå ðàçãðàíè÷àâàò. Ðàâ ïðå-
âèøàâà Âåñ. Ìàëêîòî ñå âòè÷à îò êðàÿ â öåíòúðà. Ïðîñòðàíñòâîòî ñå
ñâèâà, à âðåìåòî òå÷å îáðàòíî. Àäõàðìà Âåäà.
Òðåòè åòàï. Äâåòå ïðîòèâîïîëîæíîñòè ñà ðàçãðàíè÷åíè íà ñâî-
èòå ìåñòà - â öåíòúðà è â êðàÿ. Ðàâ è Âåñ ñà â ðàâíîâåñèå. Ïðîñòðàíñ-
òâîòî è âðåìåòî íå ñúùåñòâóâàò. Ðèãàí Âåäà.
×åòâúðòè åòàï. Äâåòå ïðîòèâîïîëîæíîñòè ñå îáåäèíÿâàò. Âåñ ïðå-
âèøàâà Ðàâ. Ìàëêîòî èçòè÷à îò öåíòúðà êúì êðàÿ. Ïðîñòðàíñòâîòî ñå
ðàçøèðÿâà, à âðåìåòî òå÷å â ïðàâà ïîñîêà. Ñàìàð Âåäà.
Äíåñ Çåìÿòà å â ÷åòâúðòè åòàï.
152
ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ
ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ .......................................................................................... 3
ÄÐÅÂÍÎÒÎ Ó×ÅÍÈÅ È ÁÚËÃÀÐÈÒÅ ............................................ 5
ÄÐÅÂÍÎÒÎ Ó×ÅÍÈÅ È ÁÚËÃÀÐÈÒÅ - 1 ...................................... 7

ÄÐÅÂÍÎÒÎ Ó×ÅÍÈÅ È ÁÚËÃÀÐÈÒÅ - 2 .................................... 12
ÇÀÊÎÍÚÒ ............................................................................................. 41
- 1 - ..................................................................................................... 44
- 2 - ..................................................................................................... 47
- 3 - ..................................................................................................... 50
- 4 - ..................................................................................................... 53
- 5 - ..................................................................................................... 58
- 6 - ..................................................................................................... 61
- 7 - ..................................................................................................... 65
- 8 - ..................................................................................................... 70
- 9 - ..................................................................................................... 74
ÐÀÂÍÎÂÅÑÈÅÒÎ ............................................................................... 85
1. Âå÷íèÿò ñïîð ................................................................................ 89

1.1. Ïîçíàíèåòî ........................................................................... 89
1.2. Èñòèíàòà ............................................................................... 89
1.3. Âå÷íèÿò ñïîð ........................................................................ 90
1.4. Ñâåòàòà òðîèöà îò ðåëèãèÿòà .............................................. 90
1.5. Ñâåòàòà òðîèöà îò ôèçèêàòà ............................................... 90
1.6. Ìåðêèòå äíåñ ....................................................................... 90
1.7. Óñëîâèÿ ................................................................................. 91
1.8. Ïúò ïðåç ôèëîñîôèÿòà ........................................................ 91
1.9. Òðóäíîñòèòå .......................................................................... 92
153
2. Ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå ................................................................ 93
2.1. Íà÷àëîòî è êðàÿò .................................................................. 93

2.2. Ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå ........................................................ 93
2.3. Ïúðâè÷íà ñèñòåìà ................................................................ 94
2.4. Ôðîíò .................................................................................... 94
2.5. Ìåñòàòà íà Ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå .................................... 94
2.6. Äâåòå ñèëè ............................................................................ 94
2.7. Âòîðè÷íè ñèñòåìè ............................................................... 95
2.8. Ñôåðà íà ðàâíîâåñèå ........................................................... 95
2.9. Ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå ...................................... 96
2.10. Âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå .................................... 96
2.11. Ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå ...................................................... 96
2.12. Ðàâíîâåñíî ðàçñòîÿíèå...................................................... 96
3. Åòàïè â ðàçâèòèåòî íà íåáåñíèòå òåëà ...................................... 97

3.1. Íåáåñíî òÿëî ñ îáù ôðîíò ................................................. 97
3.2. Çàâúðòàíå íà ñèñòåìèòå ...................................................... 97
3.3. Íåáåñíî òÿëî ñ òèõ ôðîíò ................................................... 98
3.4. Åòàïè íà ñâåòëèííîòî èçëú÷âàíå ïðè ðàçâèòèåòî íà
íåáåñíèòå òåëà ..................................................................... 98
3.5. Íåáåñíî òÿëî ñ îòâîðåí ôðîíò ........................................... 99
3.6. Òðåòè÷íè ñèñòåìè ................................................................ 99
3.7. Íåáåñíî òÿëî ñúñ çàòâîðåí ôðîíò ...................................... 99
3.8. Ðàçâèòèå íà íåáåñíî òÿëî ñúñ çàòâîðåí ôðîíò ............... 100
4. Äâèæåíèåòî ................................................................................ 101

4.1. Äâóåäèíñòâî ....................................................................... 101
4.2. Èçòè÷àíå ............................................................................. 101
4.3. Áúðçèíà ............................................................................... 101
4.4. Íàïðåãíàòîñò ...................................................................... 102
4.5. Åëåêòðîìàãíåòèçúì ........................................................... 102
4.6. Èçòè÷àíåòî ïðè âúçíèêâàíå, ðàçâèòèå è îòìèðàíå
íà åäíà âòîðè÷íà ñèñòåìà ................................................. 102
5. Çàêîí íà èäåèòå .......................................................................... 104

5.1. Ïðè÷èíà è ñëåäñòâèå ......................................................... 104
5.2. Çàêîí íà èäåèòå .................................................................. 104
5.3. Æèâîò .................................................................................. 105
154
5.4. Ðàæäàíå è îòìèðàíå íà ñèñòåìèòå ................................... 105
5.5. Ñâåòëèíà, òîïëèíà, çâóê .................................................... 106
6. Ñåòèâà .......................................................................................... 107

6.1. Ñåòèâà ................................................................................. 107
6.2. Ñåòèâà çà ôèçè÷åñêè âåëè÷èíè ........................................ 107
6.3. Ñåòèâà çà õèìè÷åñêè âåëè÷èíè ........................................ 107
6.4. Óñúâúðøåíñòâàíå íà ôîðìèòå .......................................... 108
6.5. ×îâåêúò ............................................................................... 108
7. Âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâåòå ñèëè .......................................... 110

7.1. Âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâåòå ñèëè ................................. 110
7.2. Òðåòîòî äâèæåíèå .............................................................. 111
7.3. ×åñòîòà ................................................................................ 112
7.4. Âñåìèðíàòà õàðìîíèÿ ....................................................... 112
8. Çåìÿ, Ëóíà, Ñëúíöå .................................................................... 114

8.1. Ñëúí÷åâà àêòèâíîñò .......................................................... 114
8.2. Çåìÿ - Ñëúíöå ..................................................................... 114
8.3. Çåìÿ - Ëóíà - Ñëúíöå ......................................................... 115
9. Ñëåäñòâèÿ îò âëèÿíèåòî íà ñëúíöåòî âúðõó çåìÿòà ............... 116

9.1. Ïóñòèíèòå ........................................................................... 116
9.2. Ãðàíèöè â àòìîñôåðàòà ..................................................... 117
9.3. Êðúãîâðàò íà âîäàòà .......................................................... 117
9.4. Ñèíòåçúò ............................................................................. 118
9.5. Âèäîâå âàëåæè ................................................................... 118
9.6. Îáðàçóâàíå íà îáëàöèòå .................................................... 119
9.7. Ìúëíèÿòà ............................................................................ 119
9.8. Ñìåð÷úò ............................................................................... 120
10. Âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó äâå âòîðè÷íè ñèñòåìè .................... 121

10.1. Ñêîðîñò ............................................................................. 121
10.2. Ñâåòëèíåí ëú÷ .................................................................. 121
10.3. Çâåçäà è êîìåòà ................................................................ 123
10.4. Äâå çâåçäè ......................................................................... 124
10.5. Êðèòè÷íî ðàçñòîÿíèå ...................................................... 125
10.6. Ñâðúõíîâè çâåçäè ............................................................ 125
155
10.7. Áÿëî äæóäæå ..................................................................... 126
10.8. Áúðçèíà íà èçòè÷àíå ........................................................ 127
10.9. Íåóòðîííà çâåçäà ............................................................. 127
10.10. ×åðíà äóïêà .................................................................... 128
11. Îïèòè ......................................................................................... 129

11.1. Çàêîíèòå â íàóêàòà ........................................................... 129
11.2. Âóëêàíè è çåìåòðåñåíèÿ ................................................. 129
11.3. Îáåì .................................................................................. 130
11.4. Îïèòè ................................................................................ 131
11.5. Åñòåñòâåíî äâèæåíèå â îòâåñíà ïîñîêà ........................ 132
11.6. ×åðâåíî ïðåìåñòâàíå è âèîëåòîâî îòìåñòâàíå ............ 133
11.7. Èçêóñòâåíî äâèæåíèå â îòâåñíà ïîñîêà ........................ 133
12. Îáîáùåíèÿ ............................................................................... 135

12.1. Îñíîâíè êàòåãîðèè è ïîíÿòèÿ ........................................ 135
12.1.1. Çàêîí íà èäåèòå ............................................................. 135
12.1.2. Ìàòåìàòèêà .................................................................... 135
12.1.2.1. Íóëà ............................................................................. 135
12.1.2.2. Åäèíèöà ...................................................................... 135
12.1.2.3. Äåñåòè÷íà òî÷êà ......................................................... 135
12.1.3. Ïúðâè÷íà ñèñòåìà......................................................... 136
12.1.4. Ôðîíò ............................................................................. 136
12.1.5. Äâåòå ñèëè ..................................................................... 136
12.1.6. Äâèæåíèå ....................................................................... 137
12.1.7. Ìåðêè çà äâèæåíèåòî ................................................... 138
12.1.8. Âòîðè÷íè ñèñòåìè ........................................................ 138
12.1.9. Ðàâíîâåñíè ñòîéíîñòè ................................................. 138
12.1.10. Òðåòè÷íè ñèñòåìè ....................................................... 139
12.2. Ïèðàìèäàòà. Ñðàâíåíèåòî .............................................. 139
12.3. Ðàçâèòèå è óñúâúðøåíñòâàíå íà ìàòåðèÿòà .................. 141
12.3.1. Îñíîâíè ïúòèùà íà åâîëþöèÿòà ................................ 141
12.3.2. Èçãðàæäàíå íà âèñøàòà ìàòåðèÿ ................................ 144
12.3.3. Èçãðàæäàíå íà íèñøàòà ìàòåðèÿ ................................ 144
12.4. Ïðîñòðàíñòâîòî................................................................ 148
12.4.1. Ìåðêè îò ìîäåëà çà ðàâíîâåñèåòî .............................. 148
12.4.2. Òî÷êà, ïðàâà, ðàâíèíà ................................................... 151
12.5. Âðåìåòî ............................................................................. 152
12.6. Êðúãîâðàòúò â Äåéñòâèòåëíîñòòà. ................................. 152
156
ÁÎÐÈÑ ÁÀËÊ
ÂÅÄÀ ÁÀËÊÕÀÐÀ
Áúëãàðñêà, ² èçäàíèå
Êîðåêòîð:
Ïåòÿ Ãàéäàðîâà
Êîìïþòúðåí íàáîð:
Åâà Ãåîðãèåâà
Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà:
Ïðèíòà-ÊÎÌ ÎÎÄ - Ñìîëÿí
Èçäàòåëñêè êîëè: 9,82

Ïå÷àòíè êîëè: 19,625
Òèðàæ: 500
Ïå÷àò:
Ïðèíòà-ÊÎÌ ÎÎÄ - Ñìîëÿí

Веда Балкхара

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Веда Балкхара

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÁÎÐÈÑ ÁÀËÊ

È íèå, áúëãàðèòå, ñëåäâàìå òîçè ïúò.

1. Âåäà Ñëîâåíà, Îòâîðåíî îáùåñòâî, 1997, ISBN 954-520-108-8, òîì ²²,

1. Âåäà Ñëîâåíà, Îòâîðåíî îáùåñòâî, 1997 ã., ISBN 954-520-108-8,

Ñúâðåìåííèòå áúëãàðè ñà íàñëåäíèöè íà íàðîäè, ïðèíàäëåæàëè

Áúëãàðñêèÿò çîäèàê è áúëãàðñêèÿò êàëåíäàð ñà íàé-ñúâúðøåíè-

Ïðèëîæåíèÿ êúì Äðåâíîòî ó÷åíèå è áúëãàðèòå - 3

1. Ñòðåëåö 7.12 22.12 6.1 31

Ïðîëåò 7.2 22.3 6.5 89/90

1. Ïúðâè ìåñåö 23.12 22.1 31

4. ×åòâúðòè ìåñåö 24.3 23.4 31

7. Ñåäìè ìåñåö 23.6 23.7 31

10. Äåñåòè ìåñåö 22.9 22.10 31

Íîâà ãîäèíà - 22.12. Òðèñòà øåñòäåñåò è ïåòèÿ äåí îò ãîäèíàòà - íå-

Ïî Éîðäàí Âúë÷åâ è Ïåòúð Äîáðåâ

Ñàðãîí ² - 2637 - 2582 ã. ïð.í.å. øóìåðñêè öàð.

(Ê.Â. Êåðàì, Áîãîâå, ãðîáíèöè, ó÷åíè, Áúëãàðñêè õóäîæíèê,

Ñàð å ñúñòàâíà ÷àñò è â äóìàòà Ñàðìàí, ñàðìàòè - öàðñêè ñêèòè.

Çàòîâà áúëãàðèòå äî öàð Ñèìåîí íå ñà èìàëè Öàð, à Êàí. Çàùîòî

1. Ìèð÷à Åëèàäå, Èñòîðèÿ íà ðåëèãèîçíèòå âÿðâàíèÿ è èäåè, òîì ², 1997,

1. Ìèð÷à Åëèàäå, Èñòîðèÿ íà ðåëèãèîçíèòå âÿðâàíèÿ è èäåè, òîì ïúðâè,

1. Òâîðåöúò å Íèùîòî, à Çàêîíúò å Âñè÷êî. Òâîðåíèåòî è

1. Ñòðåëåö 7.12 22.12 6.1 31

Ïðîëåò 7.2 22.3 6.5 89/90

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðàò,

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðàò,

Çà òðåòèÿ ñúä îñòàíàëà ïîñëåäíàòà êîëîíà, ñ äóìèòå:

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðà,

Ñëåä òîâà ïèñàðÿò íàïèñàë íà âñåêè áðàò îñòàíàëèòå äâà òåêñòà

Ñâåùåíî áèëî òîâà ìÿñòî çà õîðàòà.

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðàò,

Çàðàäâàëè ñå ñòàðåéøèíèòå, ÷å íà òÿõíîòî ñåëî ñå ïàäíàëà ÷åñòòà

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðàò,

Çàðàäâàëè ñå ó÷èòåëèòå, ÷å íà òÿõíîòî ó÷èëèùå ñå ïàäíàëà ÷åñòòà

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàâà,

Â îáùî òÿëî ïðèêîâàíè,

Íÿìà ïðèñòàí äà íàìèðà,

1.4. Ñâåòàòà òðîèöà îò ðåëèãèÿòà

1.5. Ñâåòàòà òðîèöà îò ôèçèêàòà

1.6. Ìåðêèòå äíåñ

1.8. Ïúò ïðåç ôèëîñîôèÿòà

2.5. Ìåñòàòà íà Ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå

2.6. Äâåòå ñèëè

2.7. Âòîðè÷íè ñèñòåìè

2.8. Ñôåðà íà ðàâíîâåñèå

2.9. Ñîáñòâåíî ðàâíîâåñíî ñúñòîÿíèå

2.10. Âúíøíî ðàâíîâåñíî âúçäåéñòâèå

2.11. Ðàâíîâåñíî ïîëîæåíèå

2.12. Ðàâíîâåñíî ðàçñòîÿíèå

1. Òåðìèíúò öåíòúð å ðàâíîçíà÷åí íà ôèçè÷åñêî ÿäðî. Âñè÷êè ÿäðà ñà

3. Åòàïè â ðàçâèòèåòî íà íåáåñíèòå òåëà

3.2. Çàâúðòàíå íà ñèñòåìèòå

3.3. Íåáåñíî òÿëî ñ òèõ ôðîíò

3.4. Åòàïè íà ñâåòëèí-

3.7. Íåáåñíî òÿëî ñúñ

1. Âåäà Ñëîâåíà, Îòâîðåíî îáùåñòâî, 1997, ISBN 954-520-108-8, òîì ²²,

1. Âåäà Ñëîâåíà, Îòâîðåíî îáùåñòâî, 1997 ã., ISBN 954-520-108-8,

Ïðèëîæåíèÿ êúì Äðåâíîòî ó÷åíèå è áúëãàðèòå - 3

Ñàðãîí ² - 2637 - 2582 ã. ïð.í.å. øóìåðñêè öàð.

(Ê.Â. Êåðàì, Áîãîâå, ãðîáíèöè, ó÷åíè, Áúëãàðñêè õóäîæíèê,

1. Ìèð÷à Åëèàäå, Èñòîðèÿ íà ðåëèãèîçíèòå âÿðâàíèÿ è èäåè, òîì ², 1997,

1. Ìèð÷à Åëèàäå, Èñòîðèÿ íà ðåëèãèîçíèòå âÿðâàíèÿ è èäåè, òîì ïúðâè,

1. Òåðìèíúò öåíòúð å ðàâíîçíà÷åí íà ôèçè÷åñêî ÿäðî. Âñè÷êè ÿäðà ñà