Struktur dan organisasi sel

Struktur dan fungsi sel

1. Sel adalah unit asas kehidupan. 2. Sel terdiri daripada membran plasma yang menyelaputi protoplasma (nukleus dan sitoplasma). 3. Sitoplasma mengandungi banyak organel (organ pada sel).

Struktur dan fungsi sel

4. Organe1 adalah struktur khas yang diselaputi membran dan menjalankan fungsi tertentu. 5. Rajah di bawah menunjukkan struktur satu sel haiwan dan satu sel tumbuhan yang dilihat melalui mikroskop elektron.

Sitoplasma mitokondrion Membran plasma Ribosom Jalinan endoplasma halus

nukleus

Sentriol Jasad golgi Sel haiwan

Jalinan endoplasma kasar

Lisosom

Jalinan endoplasma halus

Nukleus
Jalinan Endoplasma kasar

vakuol

mitokondrion
Jasad golgi

Sitoplasma
Membran plasma Dinding sel

Kloroplas

Sel Tumbuhan

Membran plasma

Lisosom

sitoplasma

Membran plasma

Jalinan endoplasma kasar

Sentriol

Jalinan endoplasma halus

Ribosom

Jasad golgi

Nukleus

kloroplas

vakuol

Ribosom

ORGANEL
Di dalam sitoplasma sel, terdapat beberapa jenis organel iaitu struktur sel yang melakukan sesuatu fungsi khusus. Contoh organel sel ialah nukleus, mitokondria, kloroplas, vakuol, ribosom dan jasad Golgi. Sesetengah organel sel seperti ribosom dan jasad Golgi hanya kelihatan apabila dilihat di bawah mikroskop elektron.

Komponen Sel BUKAN ORGANEL

Komponen Sel Membran sel

Struktur Membran separa telap yang nipis

Fungsi Mengawal pergerakan bahan-bahan masuk dan keluar daripada sel

Dinding sel ( pada tumbuhan)

Sitoplasma

Lapisan selulosa (karbohidrat) yang tebal, telap sepenuhnya. Mempunyai liang-liang seni yang membenarkan pergerakan bebas bahan antara bahagian luar dan dalam sel. Bahan seperti jeli yang mengandungi organel.

Mengekalkan bentuk sel Memberikan sokongan

*Medium bagi tindak balas kimia * Membekalkan bahan yang diperlukan oleh organel

Komponen Sel

Komponen Sel

Struktur

Fungsi

Berbentuk sfera.

-berbentuk sfera. - Terdapat pada permukaan jalinan endoplasma kasar - Atau wujud secara bebas pada dalam sitoplasma.

Komponen Sel

Komponen Sel

Struktur

Fungsi

Jalinan endoplasma licin Tapak bagi penyahtoksikan dadah dan racun.

Komponen Sel

Komponen Sel

Struktur

Fungsi

- Proses

Terlibat dalam respirasi sel. membebaskan tenaga bila bahan makanan seperti glukosa dioksidakan dengan bantuan enzim. Tenaga yang dibebaskan disimpan dalam bentuk molekul ATP (adenosina trifosfat) & sedia digunakan oleh sel.

Komponen Sel

Komponen Sel

Struktur

Fungsi
Sebagai pusat memproses, membungkus & mengangkut bahan seperti karbohidrat, protein, fosfolipid dan glikoprotein. Membungkus rembesan dalam bentuk vesikel, untuk dirembeskan ke luar.

Komponen Sel

Komponen Sel

Struktur

Fungsi

Perbandingan sel haiwan & tumbuhan

PERSAMAAN

Kedua-duanya mempunyai membran plasma, sitoplasma, nukleus, mitokondrion, jasad Golgi dan jalinan endoplasma

Perbandingan sel haiwan & tumbuhan

PERBEZAAN SEL TUMBUHAN

SEL HAIWAN

1. Tidak mempunyai bentuk tetap 2. Tidak mempunyai dinding sel 3. Tidak mempunyai kloroplas 4. Tiada vakuol, jika hadir, vakuol adalah kecil dan sedikit

1. mempunyai bentuk tetap 2. Mempunyai dinding sel 3. Mempunyai kloroplas yang mengandungi klorofil 4. Mempunyai vakuol yang besar di dalam sel yang matang 5. Karbohidrat disimpan dalam bentuk kanji 6. Tidak mempunyai sentriol

5. Karbohidrat disimpan dalam bentuk glikogen.

6. Mempunyai sentriol

PERBEZAAN
Sel haiwan Bentuk sel tidak tetap Perbezaan BENTUK Sel tumbuhan Bentuk sel tetap

Tidak mempunyai dinding sel

Tidak mempunyai kloroplas

DINDING SEL

Mempunyai dinding sel selulosa

Mempunyai kloroplas dengan pigmen klorofil di dalamnya Mempunyai vakuol bersaiz besar Dalam bentuk kanji

KLOROPLAS

Tiada vakuol / jika ada kecil

VAKUOL

Dalam bentuk glikogen GRANUL SIMPANAN

Mempunyai sentriol

SENTRIOL

Tidak mempunyai sentriol

HUBUNGAN ANTARA KEPADATAN ORGANEL DAN FUNGSI KHUSUS SEL

Sel-sel berlainan dalam badan menjalankan fungsi berlainan. Misalnya, sel saraf berfungsi membawa impuls saraf dan sel darah merah berfungsi mengangkut oksigen. Oleh kerana fungsi yang dijalankan oleh sel-sel ini berbeza, sesetengah sel mempunyai banyak bilangan organel tertentu.

Jenis sel

Fungsi Memerlukan banyak tenaga untuk berenang ke arah uterus dan tiub Falopio semasa persenyawaan

Organel terlibat

Sel sperma

Sel otot penerbangan serangga & burung

Sel meristem

Mitokondria (melalui tindakan enzim respirasi dan pengoksidaan makanan dlm mitokondria, banyak tenaga yang disimpan dalam molekul ATP Mengecut dan dapat dijanakan. Molekul ATP meregang untuk merupakan sumber tenaga utama membantu pergerakan dalam sel. Molekul ini mempunyai dan penerbangan ikatan fosfat yang bertenaga tinggi dan pemecahan ikatan ini Menjana tenaga bagi membekalkan tenaga yang pembahagian dibebaskan dengan serta-merta kromosom semasa untuk aktiviti sel. proses mitosis

Sel hati

Memainkan peranan utama dalam metabolisma, mengawal julat kimia yang besar dalam darah Mengawal kandungan gula yang dibebaskan ke dalam aliran darah dan detoksifikasi
Penyerapan cahaya matahari untuk proses fotosintesis

Mitokondria, jasad Golgi dan jalinan endoplasma kasar

Sel mesofil palisad

Kloroplas Jalinan endoplasma kasar, jasad Golgi dan mitokondria

Aktif dalam sintesis dan Sel rembesan protein (enzim dan pankreas hormon)

Sel kelenjar adrenal (korteks)

Sintesis beberapa hormon steroid

Sintesis lipid daripada asid lemak dan Sel epitelium usus gliserol Jalinan endoplasma Sintesis hormon seks steroid: licin Sel testis testosteron Sel ovari Sintesis hormon seks steroid: estrogen Memerlukan glikoprotein musin yang membentuk mukus apabila terlarut

Sel goblet pada epitelium usus dan salur pernafasan

Sel jidal akar

Rembesan mukopolisakarida untuk melicinkan hujung akar semasa menembusi zarah tanah

Jasad Golgi

Organisasi Sel
Organisma hidup terbahagi kepada dua kategori, multisel dan unisel. Multisel Organisma yang dibina oleh sel yang mempunyai banyak komponen sel (banyak sel). Unisel- organisma terdiri daripada satu sel, namun masih boleh hidup seperti organisma multisel.

Proses hidup organisma unisel

organisma unisel ialah organisma kecil dan ringkas yang terdiri daripada satu sel sahaja. Contoh- Paramesium & Amoeba

Proses hidup organisma unisel

Organisma ini boleh menjalankan semua fungsi penting dalam satu sel. organisma unisel boleh makan, berrespirasi, berkumuh, bergerak, bergerak balas terhadap rangsangan, membiak dan membesar.

Proses hidup organisma unisel

Kemandiriannya bergantung pada komponen sel dan organel-organel, kerana tidak mempunyai sebarang organ atau sistem. setiap organisma unisel adalah organisma lengkap yang serupa seperti tumbuhan atau haiwan. contoh organisma unisel ialah Amoeba sp.

Amoeba sp.

kebanyakan spesies amoeba ialah organisma yang hidup bebas di dalam air tawar dan tanah lembap.

Amoeba sp.
Amoeba dilingkungi oleh membran plasma dan sentiasa berubah bentuk apabila bertemu dengan halangan dan bergerak balas terhadap rangsangan. Rangsangan yang kuat seperti larutan berasid atau cahaya terang menyebabkan amoeba berundur.

Struktur amoeba
Sitoplasma Endo (dalam) - Ekto (luar)

Endoplasma
pseudopodium

Vakuol mengecut

Ektoplasma
Nukleus

Vakuol makanan

Membran plasma

Untuk mengawal air yg masuk secara osmosis (kerana amoeba hidup dalam persekitaran air tawar)

psepodium juga digunakan untuk memerangkap mikroorganisma seperti bakteria secara fagositosis organisma ini bergerak mengunjurkan pseudopodium atau 'kaki palsu' ke suatu arah dan meletak hujung pseupodium pada tanah. Pertukaran gas, nutrien & bahan buangan berlaku melalui membran plasma secara

Pemakanan amoeba

Pseudopodium terunjur keluar dan

lisosom
hidrolisis dlm lisosom

Pembiakan amoeba- secara aseks iaitu belahan dedua. Keadaan persekitaran tidak sesuaiamoeba membentuk spora.

Pengkhususan Sel Organisma Multisel

1.
2. 3.

Organisma multisel organisma lebih daripada satu sel. Organisma multisel adalah lebih besar dan lebih kompleks. Oleh itu, organisma multisel memerlukan pengkhususan sel untuk menghasilkan pelbagai jenis sel yang berbeza untuk menjalankan proses hidup.

 sebagai contoh, manusia memulakan hayat hidup bermula daripada satu sel tunggal yang disebut zigot, iaitu sel yang terbentuk daripada gamet jantan dan gamet betina. sel darah putih boleh berubah bentuk untuk memusnahkan bakteria. sel darah merah berbentuk cakera dwicekung dan sangat fleksibel.. ini membolehkannya bergerak dengan mudah sepanjang salur darah yang sempit.

 sel saraf mempunyai gentian akson yang panjang dan halus untuk menghantar impuls saraf. sel sperma mempunyai ekor panjang untuk membolehkannya berenang ke arah ovum ( mempersenyawakan sel telur) kepalanya membawa satu set kromosom yang berasal daripada induk jantan. Sel otot- untuk pergerakan.

Sel saraf

Sel darah putih Sel darah putih

Sel sperma

Jenis-jenis sel bagi tumbuhan

1.
2. 3. 4. 5.

Sel epidermis- melindungi daun Sel mesofil palisad- menjalankan fotosintesis Sel xilem- mengangkut air dan garam mineral. Sel floem- mengangkut makanan terlarut ( hasil fotosintesis) Sel pengawal- mengawal saiz stoma untuk pertukaran gas.

Pengkhususan Sel Organisma Multisel

4.

5.

6.

Dalam pengkhususan sel, sel-sel membeza untuk membentuk sel khusus dengan fungsi tertentu. Organisasi sel juga berlaku dalam sel multisel untuk membolehkan organisma ini menjalankan pelbagai fungsi secara sistematik dan berkesan. Dalam organisasi sel, organisma terbentuk berdasarkan aras berikut:

Sel tisu organ sistem organisma multisel

Contohnya; rujuk buku teks m/s 27

Organisasi sel dalam haiwan

Tisu yg berlainan mempunyai struktur yg berlainan dan disesuaikan utk fungsi tertentu. 4 jenis tisu:

1. 2. 3. 4.

Tisu epitelium Tisu otot Tisu penghubung Tisu saraf

TISU EPITELIUM tisu epitelium terdiri daripada daripada satu atau lebih lapisan sel. sel-sel tisu tersusun rapat antara satu sama lain membentuk satu lapisan berterusan yang melapisi permukaan luar (kulit dan ruang mulut). permukaan berongga dalam badan (rongga salur pencernaan dan kelenjar endokrin). tisu epitelium berfungsi sebagai halangan yang berupa pelindung daripada jangkitan, kecederaan mekanikal dan penyahidratan. tisu epiteliumyang melapisiusus manusia membentuk sel goblet yang merembes mukus ke dalam salur pencernaan. tisu epitelium yang melapisi trakea mempunyai sel panjang dengan unjuran seperti rambut yang dikenali sebagai silium.

TISU OTOT

tisu otot merupakan tisu yang paling banyak terdapat dalm badan. tisu otot terdiri daripada gentian otot. terdapat tiga jenis otot iaitu otot licin (usus, salur darah, salur kencing, salur pembiakan), otot rangka (tulang rangka badan) dan otot kardium (dinding jantung). pengecutan dan pengendoran otot licin bertanggungjawab terhadap aktiviti luar kawal badan seperti peristalsis di sepanjang salur pencernaan. otot licin mengecut lebih perlahan daripada otot rangka tetapi kekal engecut untuk jangka masa yang lebih lama. otot rangka terlibat dalam pergerakan terkawal. otot rangka mengecut dan mengendur untuk menghasilkan pergerakan tulang. otot kardium mengecut untuk mengepamkan darah ke seluruh badan. pengecutan otot kardium adalah luar kawal.

TISU SARAF

tisu saraf terdiri daripada neuron atau sel saraf. setiap neuron terdiri daripada jasad sel dan gentian saraf yang disebut dendrit dan akson. neuron dikhususkan untuk mengesan rangsangan dan seterusnya mengutus maklumat dalam bentuk isyarat bioeletrik (impuls saraf) ke otot atau kelenjar. tisu saraf menyelaras dan mengawal aktiviti badan.

TISU PENGHUBUNG

tisu penghubung terbahagi kepada beberapa bahagian iaitu: tisu penghubung longgar. tisu penghubung bergentian. rawan. tulang. tisu darah. tisu adipos(tisu lemak).

1. 2.

3. 4. 5. 6. 7.

8. 9.

organisma ini bergerak mengunjurkan pseudopodium atau 'kaki palsu' ke suatu arah dan meletak hujung pseupodium pada tanah. psepodium juga diguakan untuk memerangkap mikroorganisma seperti bakteria secara fagositosis bergerak ke arah makanan dengan mengunjurkan pseudopodiumnya. pseudopodium melindungi makanan yang kemudiannya dibungkus dalam vakuol makanan. vakuol makanan bergabung degan lisosom dan makanan dicerna oleh enzim hidrolisis dalam lisosom yang disebut lisozim. nutrien yang terhasil akan diserap ke dalam sitoplasma. pertukaran gas, nutrie, dan bahan buangan berlaku melalui membran plasma secara resapan. oleh sebab amoeba hidup dalam persekitaran air tawar, air akan meresap masuk ke dalam sel amoeba secara osmosis dan mengisi vakuol mengecut. vakuol mengecut terlibat dalam pengosmokawalaturan. setelah mencapai tahap maksimum, vakuol tersebut akan mengecut dan menyingkirkan kandungannya dari masa ke masa. apabila keadaan sesuai, amoeba menjalankan pembiakan aseks iaitu belahan dedua. jika persekitaran tidak sesuai amoeba membentuk spora.

Hubungan antara Kepadatan Organel dengan Fungsi Sel

1.

2.

3.

4.

Kepadatan organel di dalam sel bergantung kepada fungsi organel tersebut. Sel-sel yang aktif mempunyai banyak mitokondrion untuk memberikan tenaga yang mencukupi bagi aktivitinya. Contohnya adalah sel sperma ( untuk tenaga yang tinggi ketika berenang ke arah uterus dan tiub falopio untuk proses persenyawaan) , sel hati, sel otot penerbangan pada burung dan serangga ( proses mengendur dan mengecut bagi membolehkan penerbngan dan pergerakan) serta sel meristem pada tumbuhan. Sel mesofil palisad dan sel mesofil span pada daun mempunyai kepadatan kloroplas yang tinggi untuk menjalankan fotosintesis . Sel perembesan di pankreas dan kelenjar liur mempunyai banyak jasad Golgi dan jalinan endoplasma untuk mensintesis dan merembeskan enzim serta hormon.

Bahan rujukan
Buku teks sekolah Cd kementerian pelajaran malaysia Bukun rujukan longman, pelangi, oxford Penulisan orang di interenet