MATEMATIKI FAKULTET BEOGRAD

Seminarski rad iz Metodike nastave matematike II

TEMA: Algebarske krive drugog reda KRUNICA

Student: Novka Borii 472 / 2006

abac, 2008

SADRAJ

1. Pojam geometrijskog mesta taaka (GMT) 2. Istorijski razvoj analitike geometrije 3. Pojam algebarskih krivih drugog reda u ravni 4. Jednaina krunice: opti i parametarski oblik 5. Reeni zadaci 6. Prava i krunica 7. Obim krunice i duina krunog luka 7.1. Grafiki prikaz 7.2. Raunski prikaz

4 5 6 8 11 16 29 29 32

Literatura
1. Zlatko P. Mamuzi: Determinante, matrice, vektori analitika geometrija, graevin ska knjiga Beograd, 1975. 2. Dr. Branislav Borii, dr Miodrag Ivovi, mr. Vesna Miicki-Kovaevi, dr Kovina Rakoevi, dr Velimir Pavlovi: MATEMATIKA KROZ PRIMERE I ZADAT KE SA ELEMENTIMA TEORIJE, savremena administracija Beograd, 1988. 3. Dr. Jovan D. Keki: MATEMATIKA SA ZBIRKOM ZADATAKA za III razred srednje kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, 1992. 4. Mr. Vene T. Bogoslavov: ZBIRKA REENIH ZADATAKA iz matematike 3, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd, 1995. 5. Prof. dr Boris Pavkovi, prof. dr Darko Veljan: ELEMENTARNA MATEMATI KA II, kolska knjiga Zagreb, 1995. 6. Gradimir Vojvodi,ura Paji,Ratko Toi: MATEMATIKA SA ZBIRKOM ZADATAKA za 3. razred srednje kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd, 2005. 7. Radovan Ljubojevi,Milo Stevanovi: PRIRUNIK ZA INENJERSKO CRTA NJE, Tehnolokometalurki fakultet Beograd, 1988. 8. Dr Lazar Rusov: KINEMATIKA, Nauna knjiga Beograd, 1989. 9. Duan V. orevi,eljko M. Papi: TEHNIKO CRTANJE SA NACRTNOM GEOMETRIJOM za I razred mainske kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd, 1991.

1. POJAM GEOMETRIJSKOG MESTA TAAKA (GMT)

Uobiajeno je da se geometrijskim mestom taaka u ravni ili prostoru naziva skup svih taaka koje poseduju neko odreeno svojstvo. Kada je re o geometrijskim mestima taaka u ravni, ona mogu obrazovati neku krivu u toj ravni ili i itavu oblast te ravni; kad je re o geometrijskim mestima u prostoru, ona mogu obrazovati ili neku krivu u prostoru ili itavu oblast koja lei u nekoj ravni u prostoru, ili neku krivu povrinu u prostoru ili, najzad, itav deo prostora. Prave u ravni i prostoru, ravni u prostoru samo su specijalni sluajevi geometrijskih mesta taaka u ravni i prostoru. Da se ispita neko dato geometrijsko mesto taaka analitiki, tj. posredstvom brojeva, potrebno je najpre izabrati koordinatni sistem, a zatim u tome sistemu pomou koordinata opisati svojstvo koje poseduje uoeno geometrijsko mesto taaka. Tako e se dobiti jedna ili vie jednaina ili nejednaina koje omoguuju da se dalja analiza posmatranog mesta taaka vri isto analitiki. Obrnuto, kada je data jedna ili vie jednaina ili nejednaina, koje moraju ispunjavati tekue koordinate take u ravni ili prostoru, njihova analiza omoguuje da se zakljui o obliku i rasporedu tih taaka u ravni ili prostoru. Na taj nain analitika geometrija omoguuje da se, uopte, geometrijski objekti prouavaju posredstvom brojeva.

Slika 1.

2. ISTORIJSKI RAZVOJ ANALITIKE GEOMETRIJE

Korienje koordinata za odreivanje poloaja taaka i veze algebre i geome trije, tj. raunanje geometrijskim veliinama javilo se jo u antiko doba. Apolonije. starogrki matematiar iz III veka p.n.e. koristio je ideje analitike geometrije (posmatranje konusnih preseka kao taaka u ravni sa nekim numerikim osobinama izraene geometrijskim jezikom. Hiparh II vek p.n.e. i Ptolomej II do III vek n.e. su koristili koordinate za odreivanje poloaja taaka na Zemlji i nebu. Francuski svetenik Nikola Orem srednji vek od 1323 ? do 1382. izuavao je kretanje i grafiki ga predstavljao. Sa razvojem algebre za vreme renesanse u Italiji i radom francuskog matematiara Fransua Vieta (15401602), postignut je takav nivo reavanja jednaina, tako da su se one mogle primenjivati na reavanje geometrijskih problema. U tome se isticao i Vietov ak dubrovanin Marin Getaldiv (15661626). Znaenje koje danas ima, analitika geometrija je dobila 1637. g. kada je izala iz tampe knjiga Rasprava o metodi francuskog matematiara i filozofa Rene Dekarta (1596 1650). U isto vreme na ideju o analitikoj geometriji dolazi i Pjer Ferma (16011665) ali to nije objavljeno za vreme njegovog ivota. Sa pronalaskom diferencijalnog i integralnog rauna dolo je do razvoja analitike geometrije. Ova oblast matematike je dananji oblik dobila u knjizi velikog vajcarskog matematiara Leonarda Ojlera (1977 do 1783), Uvod u analizu beskonano malih iz 1748. g.

3. POJAM ALGEBARSKIH KRIVIH DRUGOG REDA U RAVNI

Razmotriemo neka GMT u ravni, u Dekartovom ortogonalnom sistemu xOy, desne orijentacije. Algebarskom krivom drugog reda zove se GMT M(x,y) ije koordinate zadovoljavaju algabarsku jednainu drugog reda: f(x,y) = Ax2 + 2Bxy + Cy2 + 2Dx + 2Ey + F = 0 gde su A, B, C, D, E, F dati realni brojevi. Naziv potie otuda to je f (x,y) polinom po x i y drugog stepena i jednaina predstavlja y kao algebarsku fju od x. U algebarske krive IIgog reda spadaju: kunica, elipsa, hiperbola, parabola, koje se jednim imenom nazivaju konusni preseci, jer se dobijaju kao preseci konusa i ravni. Ako rava, koja nije normalna na osu konusa, see sve izvodnice konusa, dobija se elipsa, a ako je ravan normalna na osu konusa i see sve izvodnice, dobije se kao presek krunica. Parabola se dobija kao presek konusa i ravni koja je paralelna sa izvodnicom konusa. Hiperbola se dobija u preseku obrtnog konusa u ravni koja je paralelna osi konusa. Na slikama su redom prikazane navedene krive:

Slika 2. Kosi presek konusa

Slika 3. Konstrukcija parabole

Slika 4. Konstrukcija hiperbole

Konusne povri to su povri koje obrazuju prave koje prolaze kroz jednu datu 6

taku i datu krivu. Data taka zove se vrh, kriva se zove vodilja, a svaka prava korz vrh i vodilju zove se izvodnica konusne povri.

Slika 5

4. JEDNAINA KRUNICE
Opti oblik Definicija: Krunica je skup taaka u ravni, sa osobinom da su sve take tog skupa na jednakom rastojanju r, od jedne stalne take te ravni O, koja se naziva centar te krunice. Kruna linija je dakle odreena centrom O i poluprenikom r u oznaci: k (O, r)

Parametarski oblik Neka je xO1y koordinatni sistem u ravni i neka je u tom sistemu data taka O (p,q) i r>0. Izvedimo jednainu krune linije k (O, r) iz osenenog pravouglog trougla na slici duina poluprenika r koji definie GMT koje ine krunicu moe se odrediti preko koordinate krajnjih taaka O i M iz sledeeg obrasca: =+ r(xp)(yq), 22

odakle se posle kvadriranja leve i desne strane dobija: 222 =+ r(xp)(yq) += (xp)(yq)r 222 ili (1)

Dati obrazac predstavlja jednanu krunice na sledeoj slici:

Slika 6

Ako su p = q = O, tada se centar krunice nalazi u koordinatnom poetku (O, O) pa jednaina (1) postaje: x2 + y2 = r2 to se moe uoiti i na sledeoj slici:

Slika 7

To je jednaina takozvane centralne krunice. Ako posmatramo jednainu krunice (x p) 2 + (yq) 2 = r2 vidimo da je to jednaina drugog stepena. Ako se izvri naznaeno kvadriranje dobija se: x2 spx + p2 + x2 2qy + q2 r2 = 0 Sreivanje postaje: x2 + y2 2qy + p2 + q2 r2 = 0 (2)

Uporedimo ovu jednainu krunice sa optom jednainom drugog stepena koja glasi: Ax2 + Bxy + Cy2 + Dx + Ey + F = 0 (3) (A, B, C, D, E, F R) Ispitajmo koje uslove treba da zadovolji ova jednaina da bi bila jednaina krunice. Da bi jednaine (2) i (3) predstavljale istu krivu liniju odgovarajui koeficijenti moraju biti proporcionalni tj. mora biti: A = C i A, C 0; B = 0 pa posle deobe sa A jednaina (3) postaje:

++++= AAA xyxy0 DEE 22

Sreivanjem dobijamo: ++++++= 4A4A4A4A AAA xxyy0 DDDEEEF 22 2222

DEDE4AF 2 22 +++= + 4A 2A2A xy

Da bi jednaina predstavljala krunu liniju izraz na desnoj strani mora biti pozitivan tj. D2 + E2 4AF > 0. Dakle jednaina (3) predstavlja krunu liniju ako je: B = 0; A = C 0 i D2 + E2 4 AF > 0. A D A E A F U jednaini: x2 + y2 + A D A E A F stavimo: = d; =e i x+ y+ = 0.

= f, tada je x2 + y2 + dx + ey + f = 0 (4)

i uporeivanjem sa (2) dobija se: 2p = d 2q = e; p2 + q2 r2 = f Od posebnog su znaaja parametarske jednaine navedenih krivih: krunice, elipse, hiperbole i parabole jer imaju znaajnu primenu u tehnici posebno kinematici. Napisati jednainu krive u parametarskom obliku znai prikazati obe koordinate neke take T (x,y) koja pripada krivoj u zavisnosti od nove promenljive koja se zove parametar (ovde od ugla t): Ako je centar krunice u koord. poetku parametarske jednaine glase: x = r cos t y = r sin t 0 t<2

Ako je centar krunice taka S (p, q) parametarske jednaine glase: x = p + r cos t y = q + r sin t 0 t<2

to se moe uoiti sa sledeih slika:

10

Slika 8

Slika 9

5. REENI ZADACI
Zadatak: Taka M kree se u ravni Oxy po zakonu x = 4 cos t +3 y = 4 sin t 2 gde su x i y u cm, a t u s. Odrediti trajektoriju take. Reenje. Vreme t iz konanih jednaina kretanja eliminisaemo na taj nain to emo jednaine napisati u obliku x 3 = 4 cos t y + 2 = 4 sin t zatim kvadriranjem jednaina, dobiemo: i sabiranjem ovih

(x 3)2 + (y + 2)2 = 42. Linija putanje take jeste krug polupre nika R = 4 cm, a centar kruga je pomerena u odnosu na peetak Dekartovog pravouglog koordinatnog sistema za rastojanja xc = 3 cm; yc = 2 cm. S obzirom na jednaine kretanja u ovom sluaju cela linija putanje je u isto vreme i trajektorija take.

10

Zadatak: Nai centar i poluprenik krunice ija je jednaina: x2 + x2 10x + 4y + y =0 I nain: 2p = 10 p= 5 C ( 5, 2); 2q = 4 q = 2 R=5 p2 + q2 r2 = 4 25 + 4 r2 = 4 r2 = 25 ;

r=5

11

II nain: x2 + y2 10x + 4y + 4 = 0 x2 10x + 52 52 + y2 + 4y + 22 22 + 4 = 0 (x 5) 2 + (y + 2) 2 = 25 p=5; q = 2 ; r = 5.

12

Zadatak: Nai jednainu krunice iji je centar u taki C (5, 2); a prolazi kroz taku M (1, 5) k: (x p)2 + (y q)2 = r2 (1 5) 2 + (5 + 2) 2 = r2 85. 36 + 49 = r2 ; r = k: (x 5)2 + (y + 2)2 = 85 ; k: x2 10x + 25 + y2 + 4y + 4 85 = 0

k: x2 + y2 10 x + 4y 56 = 0

Zadatak: Kako glasi jednaina krunice koja dodiruje obe koordinatne ose i prolazi kroz taku M (2, 1) k: (x p)2 + (y q)2 = r2 r=p=q (x r)2 + (y + r)2 = r2 M (2, 1) : (2 r)2 + (1 + r)2 = r2 4 4r + r2 + 1 2r + r2 = r2 r2 6r + 5 = 0 ; r1 = 5 ; r2 = 1 k: (x 5)2 + (y + 5)2 = 25 k: (x 1)2 + (y + 1)2 = 1

Slika 11

13

Zadatak: Sastaviti jednainu krunice iji je poluprenik r = 1, a koja je koncentrina s krunicom x2 + y2 + 6 x + 8 = 0 k: (x p)2 + (y q)2 = r2 ; r = 1 2p = 6; q = 0 C (3, 0) centar krunice traene

k: (x + 3)2 + (y)2 = 1 Zadatak: Napisati jednainu krunice koja prolazi kroz take A ( 6, 5); B ( 2, 7); C ( 5, 2) k: (x p)2 + (y q)2 = r2 A (6, 5): (6 p)2 + (5 q)2 = r2 B (2, 7): (2 p)2 + (7 q)2 = r2 C (5, 2): (5 p)2 + (2 q)2 = r2 (6 p)2 + (5 q)2 = (2 p)2 + (7 q)2 36 + 12p + p2 + 25 10q + q2 = 4 + 4p + p2 + 49 14q + q2 8p + 4q + 8 = 0 / (: 4) 2p + q + 2 = 0 ... (1) (2 p)2 + (7 q)2 = 5 p)2 + (2 q)2 4 + 4p + p2 + 49 14q + q2 = 25 + 10p + p2 + 4 + 4q + q2 6p 18q + 24 = 0 / (: 6) p + 3q 4 = 0... (2) Iz (1) i (2) sledi: 2p + q + 2 = 0 p + 3q 4 = 0 / ( 2) { 2p + q + 2 = 0 2p + 6q 8 = 0 5q = 10 q=2 Iz (2) sledi: p = 4 3q p = 2 r2 = (5 + 2)2 + (2 2)2 r2 = (3)2 + ( 4)2 r2 = 25 k: (x + 2)2 + (y 2)2 = 25

14

Zadatak: Odrediti parametar m tako da krunica (x 2m)2 + (y m)2 = 25 prolazi kroz taku M (6, 4) (x 2m)2 + (y m)2 = 25 M (6, 4): (6 2m)2 + (4 m)2 = 25 36 24m + 4m2 + 16 8m + m2 = 25 5m2 32m + 27 = 0 m1, 2 = m1, 2 = m1, 2 = m2 = 1 54 27 k : x + y = 25 4 5 k: (x 2)2 + (y 1)2 = 25
2

32 1024 540 10 32 22 10 54 5

Zadatak: Odrediti take u kojima krunica x2 + y2 + x y 12 = 0 see koordinatene ose. x2 + y2 + x y 12 = 0 a) Odredimo preseke krunice i xose. y = 0 (jednaina xose) x2 + x 12 = 0 x1 = 4 x2 = 3 P1 (4, 0) P2 (3, 0) b) Odrediti presene take krunice i yose. x=0 y2 y 12 = 0 y1 = 4 y2 = 3 Q1 (0, 4)

15

Q2 (0, 3)

16

Zadatak: Nai jednainu tetive krunice x2 + y2 8x 4 = 0 koja prolazi kroz taku A (1, 1) i da tom takom bude prepolovljena x2 + y2 8x 4 = 0 2p = 8 p=4 2q = 0 q=0 p2 + q2 r2 = 4 16 r2 = 4 r= k= k= 20 y 2 y1 x 2 x1 1 0 1 4 1 3

k= k1 = 3

Slika 12

A (1, 1): y y1 = k (x x1) y = 3 (x 1) y 1 = 3x 3 3x + y + = 0 k: 3x y 2 = 0

17

6. PRAVA I KRUNICA
x2 + y2 + dx + ey + f = 0 Ax + By + C = 0 y= A C x B B jednaina krunice u optem obliku jednaina prave

Dakle, rezolventna jednaina je kvadratna oblika: Ax2 + Bx + C = 0 rezolventna Od prirode reenja rezolventne jednaine zavisi priroda reenja sistema. 1o ako je D > 0 prava see krunicu 2o ako je D = 0 prava dodiruje krunicu 3o ako je D < 0 prava nema sa krunicom zajednikih taaka. Zadatak: U jednaini rave 2 x + y + m = 0, odrediti parametar m tako da ova bude tangenta krunice (x 1)2 + (y 1)2 = 4 2x+y+m=0 y = 2x m (x 1)2 + (y 1)2 = 4 (x 1)2 + (2x m 1)2 = 4 x2 2x + 1 + 4 x2 + m2 + 1 + 4 mx + 4 x + 2 m = 4 5 x2 + x (2 + 4 m) + m2 + 2 m 2 = 0 A B C Uslov za dodir je D = 0 B2 4 AC = 0 (2 + 4 m)2 20 (m2 + 2m 2) = 0 4 + 16 m + 16 m2 20 m2 40 m + 40 = 0 4m2 24 m + 44 = 0 / (: 4) m2 + 6 m + 11 = 0 m1, 2 = 3 9 + 11 m1, 2 = 3 20 t1: 2x + y 3 + 20 = 0 t2: 2x + y 3 20 = 0 18

Uslov dodira prave i krunice

Odstojanje take od prave dato je sledeim obrascem: d= d=r r= Ap + Bq + C Ax1 + By1 + C A 2 + B2

A 2 + B2 A r (ApBqC) 2 + = ++ 2B Ovo je uslov dodira prave i krunice

Ispred korena se koristi znak suprotan znaku ispred C u obrascu. Ako je centar u koordinatnom poetku uslov dodire je:
r2 = C A + B2
2

Zadatak: U jednaini prave 2x + y + m = 0 odrediti parametar m tako da ova bude tangenta krunice (x 1)2 + (y 1)2 = 4 2x + y + m = 0; (x 1)2 + (y 1)2 = 4 r2 = 4= (Ap + Bq + C) 2 A 2 + B2

(2 + 1 + m) 2 4 +1

20 = (3 + m)2 3 + m = 20 m = 3 20 m1 = 3 + m2 = 3 20 s 20

19

20

Zadatak: Odrediti jednaine tangenata krunice x2 + y2 4x 6y 12 = 0 koje su (a) paralelne sa pravom 4x 3y 12 = 0 (b) normalne na pravoj 3x + 4y 10 = 0 x2 + y2 4 x 6 y 12 = 0 2 p = 4; p=2 2q = 6; q=3 4 x 3 y = 12 / (:12) x y + =1 3 4 4 x4 a) y = 3 ; k= y= t: y = kx + n; 4 3 4 x+n 3

4 + 9 r2 = 12 r2 = 25

I nain A 4x 3 y +3n =0 B C

Slika 13 (3n 1)2 = 252; ; t: y = t: y = t2: y = ; ; 3n 1 = 25; n2 = 8 3n = 1 25

21

II nain x2 + y2 4 x 6 y 12 = 0 y= x+n

9 x2 + 16 x2 + 24 nx + 9n2 36x 72x 54n 108 = 0 25 x2 + x (24 n 108) + 9n2 54n 108 = 0 Uslov za dodir je: D = 0; 122 (2n 9)2 100 4 B2 4AC = 0

9 (n2 6 n 12) = 0 / (:36)

(2n 9)2 25 (n2 6 n 12) = 0

4 (4 n2 36 n + 81) 25 (n2 6 n 12) = 0 16 n2 144n + 324 25n2 + 150 n + 300 = 0 9n2 6n 624 = 0 / (:3); ; ; t1: y = ; ; t2: y = koja dodiruje prave 3n2 2n 208 = 0

Zadatak: Odrediti jednainu krune linije poluprenika x 2y = 0 i x + 2y = 0.

Centar traene krune linije nalazi se na bilo kojoj od simetrala ugla koji obrazuju prave x 2y = 0 i x + 2y = 0, tj. prave i . Zbog simetrije ovih pravih jasno je da su koordinatne ose te simetrale, pa jednaina traene krune linije ima jedan od oblika: (x p)2 + y2 = 20 x2 + (z q)2 = 20 (1) (2)

22

Posmatrajmo prvo krunu liniju (1). Broj p odreuje se iz uslova da je rastojanje od centra (p, 0) do prave x 2y = 0 jednako ; dakle, , tj. p2 = 100, odakle izlazi p = 10. Prema tome, krune linije (x 10)2 + y2 = 20 i (x + 10) 2 + y2 = 20 imaju navedenu osobinu. Za krunu liniju oblika (2) postupa se na slian nain, tj. odreuje se q tako da rastojanje od (0, q) do prave x 2y = 0 bude . Tada je: , tj. q2 = 25, odakle je q = 5. Znai, i krune linije x2 + (y 5) 2 = 20 i x2 + (y + 5) 2 = 20 imaju navedenu osobinu. Dakle, postoje ukupno etiri krune linije poluprenika prave x 2y = 0 i x + 2y = 0 (slika 14). koje dodiruju

Slika 14

Zadatak: Pod kojim uglom se iz take P (8, 4) vidi krunica x2 + (y 4)2 = 16 t: y y1 = k (x x1); C (0, 4) p (8, 4): y 4 = k (x 8) x2 + (y 4)2 = 16 y = kx 8k + 4 x2 + (kx 8k + 4 4)2 = 16 x2 + k2x2 16k2x + 64k2 16 = 0 x2 (1 + k2) 16k2x + 16 (4k2 1) = 0 prava krunica prava

23

D = 0; 162 k4 4

B2 4 AC = 0 16 (1 + k2) (4k2 1) = 0 / : (4 16)

4k4 4k2 + 1 4k4 + k2 = 0 3k2 = 1; k= t1: t2: = 60o Slika 15

Zadatak: Odrediti jednainu krunice koja prolazi kroz taku A (2, 6), see ortogonalno krunicu x2 + y2 6x 8y = 0, a sredite joj se nalazi na pravoj 3x 2y 12 = 0. Data krunica k1: x2 + y2 6x 8y = 0 2p = 6; 2q = 8; p=3 r=5 q=4

Traena krunica k2: k: (x p)2 + (y q) = r2 A (2, 6): (2 p)2 + (6 q) 2= r2 C (p, q): 3p 2q 12 = 0 (centar traene krunice je na ovoj pravoj) (3 p)2 + (4 q)2 = r2 + 25 (rastojanje izmeu dve take sa slike) (2 p) 2 + (6 q) 2 = (3 p) 2 + (4 q) 2 25 3p 2q 12 = 0 Slika 16

24

4 + 4p + p2 + 36 + 12 q + q2 = 9 6 p + p2 +16 8 q + q2 25 10p + 20q = 40 / :10 p = 2q 4 3 (2q 4) 2q 12 = 0

6 q 12 2q 12 = 0 8 q = 24; q = 3; p = 6 4 = 2; k: (x 2) 2 + (y + 3)2 = 52

Zadatak: Date su dve stalne take A (a, 0) i B (a, 0). Odrediti geometrijsko mesto taaka M, tako da je gde je k konstanta

(x + a)2 + y2 = k2 (x a) 2 + k2 y2 k2 x2 2 k2ax + a2 k2 y2 x2 2ax a2 y2 = 0 x2 (k2 1) + y2 (k2 1) 2ax (k 1) + a2 (k2 1) = 0 / :(k2 1) (x2 2ax + a2) + y2 = 0 (x a)2 + y2 = 0 Dakle, traeno GM je krunica

Slika 17

25

Zadatak: Odrediti zajednike tangente krunica x2 + y2 = 45 i x2 + y2 20x 25 = 0 x2 + y2 = 45 t: kx + n; kx y + n = 0 dodir sa prvom krunicom dodir sa drugom krunicom 45k2 + 45 = n2 125k2 + 125 = 100k2 + 20kn + n2 45k2 n2 = 45 / (25) 9 25k2 20kn n2 = 125 / 1125k2 + 25n2 = 1125 225k2 180kn 9n2 = 1125 900k2 180kn + 16n2 = 0 / : ( 4) 225k2 + 45kn 4n2 = 0 / n2 ; 225t2 + 45t + 4 = 0 ; ; t1 = k = nt; ; t2 =

225k2 + 45k 4 = 0

n2 + 3n 4 = 0 ; ; n1 = 1; ; n2 = 4

k2 = n

t2 k2 = n ;

16n2 12n 4 = 0 / : 4 4n2 3n 1 = 0 n3 = 1; n4 =

26

Zadatak: Napisati jednainu geometrijskog mesta temena A svih trouglova koji imaju zajedniku stranu a = 2m i jednake zbirove kvadrata drugih dveju stranica. c2 = AB2 = (x + m) 2 + y2 b2 = AC2 = (x m) 2 + y2 b2 + c2 = 2n2 (x m)2 + y2 + (x + m)2 + y2 = 2n2 x2 2xm + m2 + 2y2 + x2 + 2xm + m2 = 2n2 2x2 + 2y2 + 2m2 = 2n2 /:2 x2 + y2 = n2 m2

Slika 18

27

Zadatak: Nai jednainu krunice koja prolazi kroz take M1 (3, 4) i M2 ( 3, 4) a dodiruje pravu 12 x 5 y + 65 = 0 M1 (3, 4): (3 p)2 + (4 q)2 = r2

M2 (3, 4): (3 p) + (4 q)2 = r2

(3 p)2 (3 p)2 = 0 (3 p) 2 + (4 q)2 = (1)

9 6p + p2 9 6p p2 = 0 12 p = 0; 9 +16 8q + q2 = (25 8q + q2) 169 = 25q2 650q + 4225 4225 1352q + 169q2 650q + 4225; 9q (16q 78) = 0 144q2 702q = 0 p = 0 zamenimo u (1)

q1 = 0; 16q 78 = 0; 16q = 78 q2 = ; q2 =

(3 0)2 + (4 0)2 = r12 9 + 16 = r12; r12 = 25 k1: x2 + y2 = 52 (3 0)2 + 9+ ; k2: = r22; ; x2 + ; = r22 9+ = r22

Zadatak: Nai jednainu t krunice x2 + y2 + 10x 6y + 29 = 0 koja zatvara s pravom x + 3y + 6 = 0 ugao od 45o. x2 + y2 + 10x 6y + 29 = 0 p = 5; q=3

25 + 9 r2 = 29; r = 2 ; y = kx + n / 2 / 3; 3 k = 3k + 1;

28

2y + x + 2n = 0

(11 + 2n)2 = 20 121 44n + 4n2 = 20 4n2 44n + 101 = 0

Zadatak: Nai duinu tangentne dui konstuisane iz take P (8, 3) na krunici k: x2 + y2 2x + 8y 23 = 0 t: y y1 = k (x x1) P (8, 3): y + 3 = k (x 8); kx y 8k 3 = 0 x2 + y2 2x + 8y 23 = 0 2p = 2; 2q = 8; p=1 q = 4

40k2 + 40 1 + 14k 49k2 = 0 9k2 14k 39 = 0

k1 = 3;

k2 =

; y1 = 3 + 3 (x 8) ; y1 = 3x 27

kx y 8k 3 = 0; y = 3 + k (x 8); y2 = 3 + ; y2 = 3 ; y2 =

t1: y = 3x 27 t2: y = x + k: x2 + y2 2 x + 8 y 23 = 0 y = 3 x 27 x2 + 9 x2 162 x + 729 2 x + 24 x 216 23 = 0

29

10 x2 140 x + 490 = 0 x2 14 x + 49 = 0; (x 7) 2 = 0; x = 7; y = 6 D (7, 6) PD1 = PD1 = II nain r2 = 40, PC = ; PC = ; PD2 = PC2 42 PD = ; PD = Slika 19 Zadatak: Taka C (3, 1) je centar krunice koja na pravoj 2x 5y + 18 = 0 otseca tetivu duine 6. Nai jednainu ove krunice. 2x 5y + 18 = 0; k = C (3, 1): C (3, 1): y+1= (x 3); 2y + 2 = 5x + 15 /2

5x + 2y 13 = 0

2x 5y + 18 = 0 / ( 5) 10x + 4y 26 = 0 10x + 25y 90 = 0 29y = 116; CN = CN = CN = Ako su taka i koordinatni poetak sa raznih strana prave koristi se znak (+) y = 4; x = 1;

CN2 + NA2 = r2 29 + 9 = r2 r2 = 38 Slika 20

Jednaina krunice k: (x3)2 + (y + 1)2 = 38

30

7. OBIM KRUNICE I DUINA KRUNOG LUKA 7.1. Grafiki prikaz

Zadaci u vezi sa krugom Zadatak 1: Nacrtati krug prenika D, koji prolazi kroz taku P i dodiruje datu pravu t (slika 21). Povue se prava m paralelno pravi t i udaljena od nje za D/2. Luk opisan iz take P sa poluprenikom D/2 preseca pravu m u centru 0. SSlika 21

Zadatak 2: Nacrtati krug koji prolazi kroz datu taku S i dodiruje pravu t u taki T (slika 22). Centar kruga se nalazi u preseku simetrale tetive TS i normale na t, dignute iz take T.

Slika 22

Zadatak 3: Nacrtati krug koji prolazi kroz dve date take (E, F) i dodiruje datu pravu t. Prema slici 23, prava povuena kroz EF see pravu t u taki S. Povue se i simetrala dui EF, jer se centri svih krugova koji prolaze kroz te dve take (pa, dakle, i traenog) nalze na njoj. Zatim se opie bilo koji krug kroz take EF i odredi tangenta ST1. Poto je jednainu SE SF = ST zadovoljavaju svi krugovi kroz E i F znai da je ST1 = ST2. Iz T2 se digne normala do preseka sa sime tralom dui EF. Slika 23

31

Zadatak 4: Odrediti (aproksimativno) duinu krunog luka. Prema slici 23, duina luka AB je dovoljno tano jednaka duini AD na tangenti t. Taka D se dobija lukom opisanim iz C sa otvorom estara CB. Taka C se nalazi na rpavoj BA prema odnosu CA = 1/2AB. Konstruktivno reenje se pokazuje dovoljno tanim za ugao DAB do 60o. Slika 24

Zadatak 5: Odrediti grafiki (tanije) duinu luka. Ovde se neto malo razlikuju konstrukcije za sluaj da je sredini ugao vei ili manji od 90o. Prema slici 24, ako je ugao < 90o, podeli se luk AB na pola (taka C), kroz AB provue tetivna prava p i kroz taku A tangenta t. Iz take A, sa radijusom AC se opie luk do preseka sa pravom p i obelei taka D. Iz take D se, otvorom estara DB, opie luk do preseka sa tangentom t (taka B*) pa je du AB* traena duina luka AB.
Slika 25

Ako je < 90o, kao i u prethodnom sluaju, luk AB se podeli na pola (taka C) ali se ovde deli na pola i luk AC (taka P). Prema slici 25, tetivnu pravu p, kroz AB treba produiti, zatim povui tetivu AC i tangentu t u taki A. Iz take A, sa poluprenikom AP, opie se luk do proseka sa pravom p (taka O) a od take O se jo odmeri polovina tetive AC i tako obelei taka D. Sa otvorom estara DB, iz D se opie luk do preseka sa tangentom t (taka B*) pa je du AB* traena duina luka AB.

Slika 26

Zadatak 6: Odrediti grafiki duinu obima krunice. Prema slici 26, ucrta se par upravnih prenika AB i CD. Iz take D, sa zadanim poluprenikom r, opie se luk i presee krunica u taki E. Kroz centar 0 i taku E povue se prava n i na njoj obelei taka F koja se nalazi na pravoj t, dodiruje krunicu u taki A i paralelna sa pravom CD. Poev od take F, odmeri se na pravoj t tri dui, jednake polupreniku krunice i obelei taka 3. Du koja spaja taku 3 i taku B je jednaka r dakle polovini obima zadane krunice.

Slika 27

32

Zadatak 7: Konstruisati kru\ni luk velikog radiusa. Konstrukcija se, dakle koristi kada je poluprenik krunog luka znatno veliki ili je centar izvan crtea (slika 27).

Slika 28

Obino su poznati tetiva AB i sredina taka luka C. Treba spojiti take A i C a, zatim, povui upravnu pravu AA1 i, paralelno sa AB jo i A1C. Ako se iz take A povue prava upravno na A1C i obelei taka 4, treba, u nastavku, dui A1C, 4A i 4*A podeliti na jednak broj delova (u ovom primeru na 4 dela). Ako se podeone take spoje kao na slici, dobie se take E, N i M koje se nalaze na traenom luku.

7.2. Raunski prikaz

Obim krunice odreuje se po obrascu: 0 = 2r ; gde je r poluprenik krunice, a p poznata konstanta, koja je iracionalna. Za praktinu primenu koristi se priblina vrednost = 3,14 ili . Ako se zapamti reenica: Eto, i broj moe zapamtiti, moemo za lak nain zapamtiti njegovu priblinu vrednost na pet decimala, jer broj slova svake od rei odreuje cifre broja . Dakle, = 3,14159. Deo krunice izmeu njene 2 take zove se kruni luk (oznaka: Duina krunog luka rauna se po obrascu: ).

je centralni ugao koji odgovara krunom luku.

Slika 29

33