KRESEL DYALOG

Morfojenesis younlayor ISA yola kyor Modernite ve slam

3.1

Bir ylda 14 dilde 5 say

Margaret Archer

Izabela Barlinska ile Grme

Riaz Hassan, Mohammed Bamyeh, Jacques Kabbanji

> Gnmz Rusyasnda Toplumsal Cinsiyet Meselesi > Ukraynada Halk Sosyolojisi iin Beklentiler > Romanyann Memnuniyetsizlik K > Kresellemenin tesinde Romanya Sosyolojisi > CriticAtac: Romanyadan bir Anti-Kapitalist Manifesto > Sociopedia.isada Yl > Herkes iin Daha yi Salk Hizmeti > Profil : Ivan Varga, 1931-2012 > Ak Eriim Hangi Kaplar Ayor? > Hint Editr Takmmz Tanyalm > Foto-Deneme: Snrlarda Yaamak

GD

CLT 3 / SAYI 1 / KASIM 2012 www.isa-sociology.org/global-dialogue/

BLTEN

> Editrden
Dil Meselesi

nci ISA Forumu gerek bir baar oldu. 3600 kaytl katlmc 55 aratrma komitesi (RCs), tematik gruplar(TGs), ve alma gruplar (WGs) Buenos Aires niversitesi Ekonomi Fakltesinde 14 Austos tarihleri arasnda bir araya geldiler. Bu baar iin ISA Aratrma Bakan Yardmcs Margaret Abraham, Forum Bakan; Izabela Barlinska ve ISA sekreterliindeki alanlarna ve yerel organizasyon komitesi bakan Alberto Bialakowsky ve bakan yardmcs Alicia Palermoya teekkr borluyuz. Bununla birlikte tm aratrma komitelerinin, tematik gruplarn ve alma gruplarnn bakanlarnn da zverili almalar ve organizasyon yetenekleri ile ok sayda katlm talebiyle baa kmadaki baarlar da bir o kadar nemliydi. Biz Buenos Aires ten ktalararas tartmalara hayran kalarak, Latin Amerika Sosyolojisinden ok etkilenerek 2014de gerekleecek Yokohoma kongresine doru yol almaya hazr bir biimde ayrldk. Latin Amerikada en son 1982 ylnda Kongremiz Mexico Cityde gerekletii zaman bulunmutuk. Izabela Barlinskann Kresel Diyalogun bu saysnda yaynlanan rportajnda anlatt gibi, bu kongre yerel katlmclarnn hakl olarak ngiliz dilsel emperyalizmine kar fkeli olduklar, frtnal geen bir toplant olmutu. 1982de gerekleen bu kongreden yalnzca birka yl sonra spanyolca Franszca ve ngilizcenin yannda ISAnn resmi dilleri arasna katld. 30 yl gerekleen kongremizde al oturumlarnn simltane tercmeleri, spanyolca oturum serileri, ok dilli paneller ve farkl biimlerde diller aras iletiimi kolaylatran katlmclar ile dil sorununun stesinden gelmekte ok daha baarl olduk. Son 30 ylda toplantlarmz yalnzca dil boyutuyla deil pek ok boyutuyla daha kapsayc bir hale geldi. Ayn zamanda ngilizce bir lingua franca gibi ok daha fazla baskn hale gelerek dnyada en ok tercih edilen ikinci dil oldu. phesiz bu durumun sosyolojinin kapsamn geniletmenin yan sra yeni imkanlara ve malzemelere eriimi artrmak gibi faydalar oldu. Bununla birlikte ngilizcenin yaygnlamas kendi eitsizliklerini de retti: ngilizceye aina olmayanlarn daha derin bir dlanma hali, ve aina olanlarn arasnda hiyerarilerin yaratlmas gibi. ngilizcede akcla sahip olma szl sunum ya da makale yaynlama gibi konularda dier dillerde olmad kadar ok avantaj salarken kresel dzlemde olduu kadar -ngilizcenin ikinci dil olduu- ulusal bilimsel topluluklarda da ayrt edici, farkllatrc bir zellik haline dnt. niversiteler sembolik bir stat iin (sonrasnda maddi getiriler de salayacak olan) dnya apnda bir rekabete girdiklerinden, uluslararas dergiler ok fazla rabet grmekte. Bu demektir aratrmac sadece ngilizce yayn yapmak deil, kendi toplumunun sorunlarna, meselelerine yabanc kalan paradigmalar ve ereveler dahilinde aratrmalar yapmak durumunda. Filistinli sosyolog Sari Hanafi bu durumu yle ortaya koyuyor: Kresel yayn yap ve yerel olarak yok YA DA yerel yayn yap, kresel olarak yok ol. Bu sorunla karlamak ok dilli ok meslekli olmak ifte i yapmak ve oul bir kitleye seslenmek demek. Bu sorun ABD ve ngilterenin snrl sosyolojisi kadar dierleri iin de geerlidir. Bu noktada Buenos Aires Forumu kresel sosyolojiye yeni standartlar getirmitir.

Margaret Archer, ISA eski bakan, morfojenesis olarak adlandrd sosyal yap ve sosyal aktrlerin gelien etkileimini inceledii sosyoloji grn anlatyor.

Izabela Barlinska ISAnn 25 yldaki geliimine (sekreterliin 1987de Madride tanmasndan bugne kadar) dair etkileyici kiisel aklamalarna dvam ediyor.

Ernest Gellner, Max Weber ve Edward Said Modernite ve islamla ilgili tartmada geen tm isimler burada, Riaz Hassan, Mohammed Bamyeh ve Jacque Kabbanjinin atan yaklamlarnda temsil ediliyor.

> Kresel Diyalog 14 dilde yaynlanmaktadr. Dergiye ISA web sitesinden ulalabilir. > Yaynlanmas istenen yazlarn Michael Burawoya gnderilmesi gerekmektedir: burawoy@berkeley.edu
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

> Yayn Kurulu

Editr: Michael Burawoy. Ynetici Editrler: Lola Busuttil, August Bag. Yardmc Editrler: Margaret Abraham, Tina Uys, Raquel Sosa, Jennifer Platt, Robert van Krieken. Danman Editrler: Izabela Barlinska, Louis Chauvel, Dilek Cindolu, Tom Dwyer, Jan Fritz, Sari Hanafi, Jaime Jimnez, Habibul Khondker, Simon Mapadimeng, Ishwar Modi, Nikita Pokrovsky, Emma Porio, Yoshimichi Sato, Vineeta Sinha, Benjamin Tejerina, Chin-Chun Yi, Elena Zdravomyslova. Blgesel Editrler Arap Dnyas: Sari Hanafi, Mounir Saidani. Brezilya: Gustavo Taniguti, Juliana Tonche, Pedro Mancini, Clia da Graa Arribas, Andreza Galli, Renata Barreto Preturlan, Rossana Marinho. Kolombiya: Mara Jos lvarez Rivadulla, Sebastin Villamizar Santamara, Andrs Castro Arajo. Hindistan: Ishwar Modi, Rajiv Gupta, Rashmi Jain, Uday Singh. ran: Reyhaneh Javadi, Shahrad Shahvand, Fatemeh Moghaddasi, Saghar Bozorgi, Najmeh Taheri. Japonya: Kazuhisa Nishihara, Mari Shiba, Kousuke Himeno, Tomohiro Takami, Yutaka Iwadate, Kazuhiro Ikeda, Yu Fukuda, Michiko Sambe, Takako Sato, Shohei Ogawa, Tomoyuki Ide, Yuko Hotta, Yusuke Kosaka. Polonya: Mikoaj Mierzejewski, Karolina Mikoajewska, Jakub Rozenbaum, Micha Chemiski, Krzysztof Gubaski, Emilia Hudziska, Julia Legat, Kamil Lipiski, Adam Mller, Mikoaj Niziski, Tomasz Pitek, Anna Piekutowska, Anna Rzenik, Konrad Siemaszko, Zofia Wodarczyk. Romanya: Cosima Rughinis, Ileana Cinziana Badanau. Rusya: Elena Zdravomyslova, Anna Kadnikova, Elena Nikiforova, Asja Voronkova, Alexander Kondakov. Tayvan: Jing-Mao Ho. Trkiye: Aytl Kasapolu, Nilay abuk Kaya, Gnnur Ertong, Yonca Odaba, Zeynep Baykal Medya Danmanlar: Annie Lin, Jos Reguera.

> Bu Sayda
Editrden: Dil Meselesi Morfojenesisin Younlamas ve Sosyoloji Meslei Margaret Archer, svire ISA Yola kyor Izabela Barlinska, spanya 2 4 6

> TARTIMA
Mslman Dnyann Eksiklikleri Riaz Hassan, Singapur Hassana Cevap: Karmakl Eksikliklere ndirgemek zerine Mohammed Bamyeh, ABD Hassana Cevap: arkiyatln Snrlar Jacques Kabbanji, Lbnan 9 12 14

> SOVYET MRASLARI

Gnmz Rusyasnda Toplumsal Cinsiyet Meselesi Anna Temkina, Rusya Ukraynada Halk Sosyolojisi iin Beklentiler Lidia Kuzemska, Ukrayna 16 19

> ROMANYADAN SOSYOLOJ

Romanyann Memnuniyetsizlik K Ctlin Augustin Stoica and Vintil Mihilescu, Romanya Kresellemenin tesinde Romanya Sosyolojisi Ioana Florea and Delia Badoi, Romanya CriticAtac: Romanyadan Anti-Kapitalist Bir Manifesto 20 22 24 3

> ISADAN HABERLER

Sociopedia.isada Yl Bert Klandermans, Hollanda Herkes iin Daha yi Salk Hizmeti Ellen Kuhlmann and Claus Wendt, Almanya, and Ivy Bourgeault, Kanada Profil: Ivan Varga, 1931-2012 26

27 28

> ZEL KELER

Ak Eriim Hangi Kaplar Ayor? Jennifer Platt, Birleik Krallk Hint Editr Takmmz Tanyalm Ishwar Modi, Hindistan Foto-Deneme: Snrlarda Yaamak Alexia and Edward Webster, Gney Afrika 29 30 31

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

BR MESLEK OLARAK SOSYOLOJ

>Morfojenesisin
sosyoloji meslei
Margaret Archer, cole Polytechnique Fdrale de Lausanne, svire, ISA eski Bakan, 1986-1990

younlamas ve

Margaret Archer ISAnn ilk ve tek kadn bakandr. 19861990 yllar arasnda bu grevini srdren Archer morfojenesis sreci olarak toplumsal deiim zerine bir almaya nclk etmitir. Bu srele sosyal yapnn aktrlerle birbirini takip eden etkileimleri ve bu deiimlerin mmkn kld kltrel anlaylar kastetmekteydi. almalarna Fransz ve ngiliz eitim sistemlerini ve bu sistemlerin cevaplar nasl yaplandrdklar ve bu cevaplarn da sistemleri nasl yeniden ekillendirdiine bakarak balad. Dnya apnda pek ok takipisi olan Archer kendi realist sosyal teorisi zerinde duran pek ok kitabn yazardr. Uzun yllar Warwick niversitesinde ders veren Archer halen cole Polytechnique Fdrale de Lausanneda bulunan Sosyal Ontoloji merkezini ynetmektedir.
Margaret Archer 2008de Londrada Uluslararas Kritik Realizm Derneini (International Association for Critical Realism) iaret ederken

osyoloji ilk olarak u drt soruya cevap arayarak ortaya kmtr: Nereden geldik? imdi nasl bir yerde yayoruz? Nereye gidiyoruz? Ne yaplmal? Bunlarn hepsi gereki sorulardr: Gemii yaratan ve nedensel gleri ile hali hazrda gelecei de ekillendiren gerek insanlarca igal edilen, gerek zelliklere sahip gerek bir sosyal dnya vardr. Weberin sosyolojinin misyonun olaylarn neden yle deil de byle olduunu kefetmek olduunu syler. Byle bir syleme katlanlar Baudrillardn yaplacak tek eyin paralarla oynamaktr grne katlmayacaklardr. bni Haldun bunu gerileyen bir medeniyetin zellii olarak adlandrabilirdi.

Postmodernist oyunculuktan daha zarar verici olan gerekte paralara ayrma halidir. Tm sosyal hayatmikro, mezo, makroskopik-gerekli olarak yap (structure), aktr (agency) ve kltr arasndaki ilikilerden gelir (SAC). Sosyal olan her eyi anlatmak iin bu l iliki kanlmazdr. Tanmlarla kafa kartrmadan yapy ve insanlarn karlatklar srekli deien balamlar darda brakmak olas hale geldi; kltr yok saymak ve kimsenin karlatklar durumlar yorumlayacak bir fikir birikimi olmamas da Aktr (Agency) olmadan sosyal dzenin bir paras olmann etkin bir sonucu olan

>>

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

BR MESLEK OLARAK SOSYOLOJ

etkinlik bamlmz yitirdik. Sosyolojinin grevi yap aktr ve kltrlerin etkileimini, sonuta elde edilen grnm, ekillenii aklamaktr. Paralar ayrarak ve ufalayarak pek ok sosyal teorisyen mesleklerinden vazgemi, SACn her bileeni iin lm raporu yazan cenaze levazmatlarna dnmlerdir. Sonunda da bu lmlerle dnyann her yeri, olaylarn neden byle olduu ve baka trl nasl olabileceini anlatabilecek aralardan mahrum kalm oldu. Yaplara gelince, gnmzn yap bozum (destructuration) teorileri onlarn yerini hzla alyor. Akkanlk metaforu sosyalin nihai kontrol edilemezliine iaret ediyor. Bu kaak dnya (Runaway), Juggernaut (her eyi ykan g), risk toplumu gibi kavramlarla aklanmaya alld. Bu ak giderek momentum kazand ve karmaklk teorisiyle erevesi izilen kendi-kendini rgtleyen olay denizinin dna tamaya balad Ama amacn uyumsuzluu gncel ekonomik krizle ortaya kt. Bu kriz yapnn daha nceden n tkanm bir parasn aa kard. 2008 ncesine gre kresel finans yaplandrma ve onun ok uluslu irketler ve ulusal hkmetlerle ilikilerine dair ok daha fazla ey biliyoruz. Kat olan her ey havada erimedi, ama sermaye piyasas trev aralar (derivatives), riskli ipotek borlar, yabanc para ilikileri ve bor ticareti kavramlar Fordist dneme kyasla ok daha anlalr oldu. Yaplandrlm konumlar, ilikiler ve karlar aslnda kark olduu iin medya, krizi nemsizletirdi, bankerlerin bir srprizi ad altnda kiiselletirdi ve bu durum baz agzllerin yol almasna neden oldu. gal hareketleri (Occupy movements) bir anlamda bata da bahsedilen eksik ara takmn doruluyor. Bu hareketler kresel finansal kapitalizme mi yoksa tasarruf tedbirlerine mi kar kyorlar? Bu noktada Londra emin grnmezken, Cenevre hareketi bu konuda varolan karklklar anlamak, zm retmek, kontrol altna alabilmek iin dzenli seminerler organize ediyorlar. Heterodoks ekonomistlerin dernekleri genelde bu hareketlere sosyologlardan ok daha fazla destek kmakta. Stefano Zamagninin son on ylda Nobel dl sahiplerinin ekonomiye yaptklar ykc katklarna dair analizinin bizdeki sosyologlardaki karl nerede? Bir sivil ekonomi planlanrken bizim katkmz ne olacak? Bu bizi kltrn ve baka alternatif yok syleminin (TINA) Her zamanki iletme (Business as usual) sylemine dnte oynad byk role gtryor. Kltrel dneme sylemi zelletirdi ama kriz sylem dzeyinde zlemez grnyor. Sylemin egemenlii ideoloji kavramn yerinden ederken onu snf savann hayaletinin durduu p kutusuna gnderdi (trash can of zombie class warfare). Bununla birlikte fikirler ve karlar arasndaki hayati ba bir merulatrma alan olarak kaybolmu oldu. Kaybolanlarn arasnda eletirinin dnsel kaynaklar da var. Bu sadece ifade edilen etkinlikleri deil (ki bunlardan oka var), yokluklar baka bir alternatif yok sylemini glendirecek sosyal hareketlenmenin kaynaklarn da kapsyor. ronik bir biimde, damlalar taknlara dntke hzl deiimle tutarszlna ramen sosyolojide yaygn bir alma bamll, ruhsal bir habitus, rutin bir eylem hali var olmaya balyor. Bunu ilk vurgulayan byk amerikan pragmatistleri olsa da problemin konumu ebe kadnlarn dnmsel (reflexive) bir yeniliinden teye gidemedi. Son olarak, deinilmesi gereken belki de en ciddi mesele, Foucaultnun 40 yl akn zaman nce sylemi olduu gibi deniz kysnda kumsala izilen bir ehre gibi yok olan znenin lm olmal. O zamandan beri insann silinii pek ok tahta silgisiyle tekrarland, tasvir edildi: kendini yeniden yazmaya ak yaz tahtas (Gergen) seri olarak yeniden retilen zne (Beck), ve son olarak, ajanla ilgili aktant rtbesine drlmesi (Latour). znenin lmyle, ynelmilik, dnmsellik, nemseme ve ballk da sosyalin baka trl nasl olabileceini tahayyl edebilecek biricik insani yeti ile birlikte klarn yaptlar. nsani sorumluluklarmz ve potansiyellerimizi savunanlar son derece seyrektir. Bundan dolay Andrew Sayer muhteem kitab Why Things Matter to People yazma ihtiyac hissetti. Bugn sosyoloji hala insancl bir yerde duruyor olsa da insaniye olan yaklam tkanm durumda. Buna bal olarak yalnzlk, soyutlanma, marjinalleme ve dlanma kavramlar kadar popular kavramlar deil artk, ama bunlar sadece ok gelimi dnyann ve ihralarnn ba belalar Sosyologlar geliimden ok ac ekmeye kar duyarllmz vurgulamakta gller. Gelime Sosyolojisini ilerletmekte kendimizi byk lde tartlmaz biyolojik ihtiyalarla snrlandrarak ok ekingen davrandk. Neden bir elence sosyolojisi yok? Neden mutluluk ekonomistlerin hesaplamalarna braklm? Gelien bir sivil topluma katk salayacak bir sosyoloji bu sorular cevaplamal Bugnk nc mecaz Akkan modernite (liquid modernity) olmakla birlikte metaforlar hibir eyi aklamazlar ve sklkla yanl ynlendirirler (mekanik, organik ve sibernetik glmsemelerdeki gibi). Deiimin belirli teorileri SACnin sadece tek bir esinin zerinde durdular: Bilgi Toplumu iin kltr; Kresellemi Kapitalizm veya mparatorluk iin yap ve dnmsel modernizasyonun kurumsallam bireyselciliki iin ajan. Bunlardan her biri (ampirik adan arpc) bir bileeni ele almakta, onu nc ksm olarak deerlendirmekte ve yanl olarak deiimin yaratc mekanizmas ile e tutmaktadr. Bunun yerine, SAC sinerjilerinin ve sosyal morfojenesisi deiimi younlatran sre olarak ortaya karan pozitif geri beslemeleri, metaforik olmayan bir biimde incelemeliyiz.

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>ISA

yola kyor
Izabela Barlinska ile grme
resel Diyalogun, geen (2.5) saysnda Polonyal gen bir rencinin ISA da nasl ie alndn ve nasl dernein vazgeilmez organizasyon beyni olduunu renmitik. Rportajn ikinci ve son blmnde Dr. Barlinska bize ISA nn yaplanma ve gl bir kurum olma hikayesini anlatyor. 6

Izabela Barlinska ve ISA Aratrma Bakan Yardmcs Margaret Abraham, Buenos Aires Forumda ciddi bir konu zerinde tartrken Austos, 2012.

>>
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

MB: Sizinle geen grmemizde Amsterdamda nl yazar Ryszard Kapuciskiyi arlamanzda kalmtk. Ama daha sonra, 1986 ylnn sonlarnda ISA bakan Fernando Henrique Cardoso, Madride tanp yeni bir ofis kurmanz halinde size ynetici sekreterlii iini teklif etmiti. Peki ne yaptnz? IB: Evet, buraya, Madride Ocak 1987de geldim, kendi bama, bir kelime bile spanyolca konuamazken. Yeni bir ofis kurmam gerekiyordu. Sanrm byle bir sorumluluk alabilmek iin gen ve deneyimsiz olmanz gerekir. O zaman bunun ne demek olduunu hayal edemiyordum. spanya Bilimler Akademisinde (Spanish Academy of Sciences) yer almak iin, iinde valizlerimin ve ISA katlarnn olduu byk bir konteynrla Madride geldim. ISA spanyol Eitim Bakanlnn arsyla buraya ofis ayordu ancak ISA nn spanyol Bilimler Akademisindeki (Spanish Academy of Sciences) ofislerinin yapm henz tamamlanmamt. MB: Yalnz banza mydnz? IB: Tek yardm aldm daha nce ISA nn Montreal ve Amsterdamdaki Sekretaryalarnda alan Chile den bir meslektam Sergio Contreras d. spanyolca bildii iin yardma gelmiti. kimiz beraber ofisi amaya altk. Zordu. spanyolcam inaat iilerinden rendim diyebilirim. Ama iin gzel taraf ISA y resmi kaytlara geirmek iin hazrlamam gereken katlar sayesinde Eitim Bakanlndakileri tanm olmam oldu. Sekreterler spanyolca konuamadklar iin patronlar ile grmeme izin verdiler. Dolaysyla Sosyalist hkmetin yksek mevkilerdeki insanlar, tandm arkadalk kurdum, Felipe Gonzlez hkmetini dren kuaktan arkadalarla dalarda doa yrylerine katldm. MB: Polonyadan gelen biri olarak onlarda merak uyandrm olmalsnz? IB: Polonya o dnemlerde ok nlyd. Herkes Solidarity hareketinin spanyada yaptklar gibi Polonyada da Otoriter rejime kar savaan bir g olarak nemini anlamt. Dolaysyla Polonya, en azndan Polonyadaki muhalefet, sosyalistler arasnda iyi bir ne sahipti. MB: Sonuta yalnz banaydnz. Cardosonun ofis kurallar Margaret Archern geliiyle sona ermi olmal. IB: Margaret 1986da Yeni Delhideki Dnya Kongresinde Bakan seildi. ISAnn ilk ve bu zamana dek tek kadn bakanyd. Birlikte altk ve uzun sreli bir dostluumuz oldu. MB: Peki buraya geldiinizde karlatnz en zor snav ne olmutu? IB: Yeni bir lkede bir ofis kurmak ve onu tekilatlandrmak zaman alyor. Ayaklarmz yere salam basar basmaz,1990 Dnya Sosyoloji Kongresini Madridde organize etmeye baladk. Bu durum byk bir Latin Amerika balants demekti ki bunun sonucunda da spanyolca Dernein nc dili haline gelmi oldu.

MB: Bu durum sadece bu kongre sonucu mu? Ben 1982de Mexico Kongresinden sonra diye dnmtm. IB: Mexico bir protesto ile karland. Herkes Kongrenin spanyolca olmayn protesto ediyordu. Ama spanyolca nn tannmas ok sonradr. Yani Sekreterliin Madride tanmasyla ISA ya yeni bir kta dahil olmu gibi oldu. leri bir teknolojiye sahip deildik- ilk bilgisayar geldiimizde vard ama ok ama ok farklyd. Ama buradaki zorluk bir taraftan spanyol corafyas ve insanlar hem kongrede hem de Dernekte ok arkada canls olsalar da, kimi spanyollar nasl sylemeliyim bilmiyorum Dernei kendi amalar ve kariyerleri iin kullanmak istiyorlard. Ve bu durum herkes iin ok tatsz bir hal almt. ISA bundan ok ac ekti. Madrid Kongresinin kendisi, Madridin boucu scanda, Complutense niversitesinin klimasz binasnda gerekletirildiinden ok gergin geti. MB: Bu kongre Hintli Sosyolog, T.K. Oommenn Bakan olarak seildii kongre miydi? IB: Bu doru. Bu seim sonular ISA iin ciddi sorunlar yaratmt nk baz spanyol sosyologlar Spaniard n bakan seilmesini umut ediyorlard. Beklenmedik bir baka sonu da ISAnn resmi olarak kaytl olduu ileri Bakanlndaki kaydnn silinmesi ve spanyol Bilimler Akademisindeki ofislerimizden kovulmamz oldu. Dolaysyla bir sreliine ofisimiz u an konutuumuz bu terasa tanmak zorunda kald. MB: Yani ISA bir kez daha tanmak zorunda kald- peki sorun nasl zld? IB: yle, Complutense niversitesi Siyaset Bilimi ve Sosyoloji Fakltesinin bize bir ofis sunmas bizim iin bir ans oldu aslnda. Ulusal Sosyologlar ve Sosyal Bilimciler Dernei Bakan (The National Union of Sociologists and Political Scientists), Miguel ngel Ruiz de Aza,nn destei ok deerliydi. Sekreterliin niversitede olmas iyi hamleydi. ok daha fazla mesleka- sosyologlar, renciler, aktif bir akademik ortam vard. MB: Peki olabildi? ama ISA maddi olarak nasl var 7

IB: unu kabul etmelisiniz ki ISA spanyaya Eitim Bakanlnn ars ile geldi ve yaplan anlamada Sekreterliin spanyol hkmetinden destek eklinde fon alacan sylyordu, tpk Montreal ve Amsterdamda olduu gibi. Ve bu spanyada da alt yl sreyle byle devam etti. spanyol hkmeti ok bonkr davrand. Ama sonrasnda para bitti. Ve ISAda byk bir tartma baladne yapacaz? Bu demek deil ki bizi bekleyen baka bir teklif vard. Bu zamanlarda internet, e-mail ortaya kmt. Bunlardan sonra herkes farkna vard ki aslnda ofisimizin nerde olduunun bir nemi yok. O yzden tanmak yerine spanyada kalmaya karar verdik. Ve kaldk. Ama aslnda o zamandan beri, ISA tm almalarn tamamen kendi finanse ediyor.

>>
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

MB: Etkileyici! IB: Bunun nedeni iyi ev sahiplii ve ok kstl sayda alan. Elbette, o gnlerde daha az etkinlik yapld ve daha az sayda yemiz vard. Ama bu dnem byk bir deiiklikti ISA nn hayatnda nk artk her drt ylda bir Sekreterlii tamay kesmitik. MB: Bu ayn zamanda kendi alanlarnz yetitirebildiiniz anlamna m geliyor? da

MB: Bununla neyi kastediyorsunuz? IB: ISA Ynetim Kurulu Dernein amalarn ve politikalarn belirliyor ve Sekreterlik de onlar gerekletirmek, uygulamak zorunda. Unutmamalyz ki yelerimizin ounun anadili ngilizce deil, o nedenle ISA web sitesini hazrlarken mesajlarn oluumuna dikkat etmeliyiz. Site teknik olarak sofistikeletike, elektrik kaynann snrl olduu lkelere ulamak o kadar zor oluyor. Farkllklar ve eitsizliklerin varln unutmamalyz. Madriddeki kk ofisimizde alyoruz ama dnyann her yerinden insanlarla evriliyiz, bu ok zel bir his. Bakalarna yardm edebildiimizin farknda olmak ok deerli bizim iin. MB: Evet, peki ka kii alyor burada? IB: Toplamda drt kii: bazs yar-zamanl, bazs tam zamanl. Ve hepimizin zel bir sorumluluu olmasa da (yelik aidatlar, veritaban, web sitesi gncellemesi, konferans programlarn duyurma gibi) dnya apnda bu uluslararas sosyologlar an kurmay dert edinmi bir takm yaratabildiimiz iin anslydk. MB: Evet ve bunda siz de inanlmaz bir ekilde baarlydnz. ISA Bakanlar da bunda bir rol oynam olsa gerek. O zaman, tarihsel aamaya geri dnelim. Oommen 19901994 yllar arasnda Bakan seildi ve onun bakanlnda ofisinizi kaybetme riskiyle uramak zorunda kaldnz. Sonrasnda 1994 Bielefeld Kongresi ve Immanuel Wallerstein n bakan seili sreci var. IB: Immanuelle ile ISA da byk deiiklikler oldu nk Interneti ve e-maili dernein gnlk hayatna soktu; elbette bunun zamanyd, tm dnyada yaygnlat dnemdi. Immanuel bunlar kulland ve bu konuda ok aktifti. yi fikirleri vard, iyi niyetle bu ii ok istiyordu. Bu yllar ISAnn nemli yllaryd. Onunla almak ok ilginti. Ama nceki dnemlerde de gzel gnlerimiz olmutu. Margaret Archer zamannda- yerel durum yznden zor anlar yaasak da- her eye ramen ISA International Sociology dergisini oluturduk ve Worldwide Competition for Junior Sociologistsi organize etmeye baladk. Yani en son zamanlarda bile yeni eyler balamt ve srdrlyordu. MB: in pf noktas bu olsa gerek, yenilere balamak, eskilere devam etmek. IB: yi olanlar kalc oluyor. MB: Izabela bu rportaj iin ok teekkr ederim. Grnr olmaktan holanmadn biliyorum. Her zaman arka planda kalarak almaya altn ama ISA yeleri seni tanmaktan, ISAnn hikayesi ve son 25 ylnn nasl getiini renmekten mutluluk duydular. Herhangi bir ISA bakanna sorduunuzda size ISAnn Izabela Barlinskaya ne kadar baml olduunu, Ona ne kadar ok ey borlu olduunu syleyecektir. Dolaysyla sanagemi, gelecek, bugnk-ISA yeleri adna tm yaptklarn iin teekkrlerimiz sunmak istiyorum. 8

IB: Dorusu, evet. Nacho (Jos Ignacio Reguera) 1990 kongresinden beri bizimleydi. Polonya balantlar ile onunla bulutum. Bilimler Akademisindeyken Polonya plakal kck bir Fiatm vard. Bir gn n camnda Lehe yazlm kk bir not buldum: Ben Fizik Enstits nde konuk hocaym, belki grebiliriz. Ben de neden olmasn dedim. Torun niversitesinden Jacek Karwowski ile byle tanm oldum. Hemen arkada olduk. Onunla, arkadalar ve ailesiyle spanyay kefe ktk, nk unutmayn ki o zaman spanyaya yalnzca drt yllna gelmi olduumu dnyordum. Nachoda ayn enstitde alyordu ve onu da bu sayede bulmu oldum. MB: Ve O da ISA y profesyonel bilgisayar, internet, e-mail dnyasnn iine soktu. IB: Nacho ISA iin veritaban kuruyordu. Her eyi biliyor, sadk, zenli yaratc ve ok iyi ISA iin nemli bir kazanm zellikle bilgisayarlar dnyas ve sosyal medya balamnda. Ben ona ne gerektiini sylyorum o da yapyor. Ayn dalga boyundayz. MB: Bu nokta belki sekreterliin gnlk ilerine dair bir eyler sylemeniz iin vesile olabilir. IB: Her gn detaylarla dolu yorucu, rutin bir ev idaresi gibi Ama denildii gibi eytan ayrntda gizlidir. Skc gelebilir ama ayn zamanda perspektifi de kaybetmemelisiniz. MB: Hangi perspektiften bahsediyoruz? IB: Dernein perspektifi, nereye girmeli? Ve konu sadece bir adres deiiklii iin bile olsa neden insanlar bizimle iletiime geiyor? Ama adresin gncellenmesi aslnda ok nemli nk ertesi gn ISA kongresi web sitesinde grd enteresan bir makale zetinin yazaryla tanmak isteyen bir baka meslektamzdan bir talep alabilir. MB: Herkesi birbiriyle iletiime geiriyorsunuz aslnda IB: Aslnda evet bu aslnda yllar iinde gndelik rutin sayesinde olumu bir deiim a pek ok insan iin. 5,000 aktif yeyi ve bunun yan sra baka veritabannda 3,000 iletiim adresini barndryor. Ve ayrca, ISA, 60 Aratrma Komitesini (RC), alma Gruplarn (WG) , Tematik gruplar ve 60 Ulusal Sosyoloji Derneini, kurumsal yeleri de kapsayan karmak bir yap tekil ediyor. ok byk bir potansiyel ve bunu dzgn bir biimde kullanmak ve ynlendirmek ok nemli.

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

TARTIMA

Dnya neden >Mslman zgrlk, gelimilik ve bilgi

eksikliinden muzdarip?
Riaz Hassan, Gney Asya almalar Enstits, Singapur Ulusal niversitesi
Ama bu byle olmad. Bugn herhangi bir gzlemci hi bir zorluk ekmeden Birlemi Milletler ve Dnya Bankas Geliim Raporlarndaki ok sayda veriyi bir araya getirerek Mslman dnyasndaki ar zgrlk ve gelimilik eksikliklerini gsterebilir. Bu durum var olan eksikliklerin nedenleri zerine hararetli bir tartmaya yol amtr. Sosyal bilimciler tarafndan tanmlanan zanl, slam teolojisi ve kltr, petrol, Araplara zg kltr ve kurumlar, Filistin-srail atmasn, llemi alan ve kurumlar, zayf sivil toplum anlayn ve kadnn itaatkar konumunu kapsyor. > Gelimilik Eksiklii Mslman Dnyasndaki ekonomik geri kalmln ve demokrasi eksikliinin sebepleri zerinde yaplan tartmalarda belki en ok vurgulanan mesele tm bu ikili eksikliin merkezinde slamn durup durmaddr. Belgelerin nda ekonomik geri kalmlk durumuna bakldnda, , g dengesi 17. yy da Avrupaya kaymadan nce Orta Dounun ekonomik adan Avrupa kadar dinamik bir yapya sahip olduu gryoruz. Mslman tccarlar inanlaryla birlikte dnyann uzak blgeleriyle ticareti srdrmede Avrupal meslektalar kadar baarl olmular. Ekonomi tarihisi Angus Maddisona gre, M.. 1000 ylnda Dnya apnda Gayri safi milli hasla oranlar iinde Orta Dounun oran Avrupannkinden daha fazlayd (Avrupa %9, Orta Dou %10). 1700 ylndan itibaren Ortadounun pay %2lere kadar derken Avrupann pay %22lere kt. Batl akademisyenler genelde bu d slamn ticarete dman oluu ve faizi yasaklamasyla aklar. Ama bu tatmin edici bir aklama deildir nk slamn Kitab Hristiyan metinlere gre ticarete daha lml yaklar, ve faiz iin de Tevrat ve ncilin sylediklerinin aynsn ierir. Hazreti Muhammet ve ilk kars Hatice ok baarl tccarlard. Buna karlk pek ok Mslman ekonomik geri kalmlklar iin Bat emperyalizmini sular. Peki o zaman bu kadar gl bir medeniyet neden Bat iinde boulup gitti? Trk- Amerikal ekonomist Timur Kuran (2011) bu ve buna benzer aklamalar ikna edici bir biimde bir keye atyor. Etkileyici ampirik veriler ortaya koyarak Orta 9

Ernest Gellner (1925-1995): slam byk moneteizmlerinden modernlie en yakn olandr

kademik dnyada pek ok kap aan Mslman Toplum kitabnda, Ernest Gellner altn izerek yle der: Pek ok grnr kritere bal olarak- evrensellik, kitabilik, ruhani eitlik, kutsal bir cemaate tam olarak katlm, tm sosyal hayatn aklc bir biimde sistematize ediliiyle- slam, Bat monoteizmlerinden modernlie en yakn olandr (Gellner, 1983: 7). Gellnera gre Pointier savanda Araplar kazanm ve Avrupay slamlatrm olsalard, Ibn Weberin modern aklc ruhun ve bunun ticarette ve brokraside yansmalarnn kuzey Avrupada yalnzca yeni- Kharejite pritenlikle ortaya kabilecei dncesine imrenerek bakacaktk...Ve Avrupann Hristiyan kalma halinde barok, smrc, klientalist, yaranimist dzensiz bir dnya grne meyil eden bir inan olarak sistemine bal olacana inanacaktk (Gellner, 1983: 7).

>>

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

TARTIMA
doudaki ekonomik gelimenin yavalamasnn sebebinin smrgecilik, corafya ya da slamla kapitalizmin uyumsuzluu deil ticaret ortakl ve miras pratiklerini dzenleyen kanunlar olduunu sylyor. Bu kurumlar Orta Dou Ekonomisine slamn erken yzyllarnda fayda salam olsa da 10yydan itibaren ekonomik gelime iin engel haline gelmi ve modern ekonomik hayatn merkezi zelliklerinin (Kiisel sermaye birikimi, ticari irketler, geni apl retim, gayri-ahsi dei toku) ortaya kn yavalatm ya da engellemitir. Mslman tccar snfnn temel rgtsel arac olan slami ortaklk istee dayanarak tek tarafl feshedilebiliyordu. Hatta pek ok baarl giriim bir tarafn lm ile sona erdirilmiti. Sonuta pek ok ticari i kk ve ksa sreli olarak kalmt. Mslman dnyasndan en uzun ve baarl i ortaklklar yerel gayri- Mslimler tarafndan gerekletirilmiti. Miras adetleri de ticari salamlamay engellemiti nk Mslman bir tccar ldnde, mlk yaayan akrabalar arasnda paylatrlyordu. Bu durum sermaye birikimini nlyor ve uzun mrl sermayeyoun irketlerin varlna imkan tanmyordu. Sonu olarak Kurana gre, organizasyonel durgunluk Mslman tccar cemaatinin Batl meslektalaryla rekabet etmesini nlemitir. > Demokrasi Eksiklii Harvardl ekonomist Eric Chaney in yapt bir aratrma (2011) Orta Doudaki demokratik eksiliin kkndeki nedenin slam, Arap kltrel zellikleri, petrol, Arap-srail atmas ya da l ekolojisi olmadn ortaya kard. Chaney demokratik eksikliin Mslman Arap dnyasndaki otokrasilere yansd gibi gerek olduunu kabul eder. Ancak bu eksiklik yzyllarlar ncesinde Arap fetihleriyle gelien uzun- sreli kontrol yaplarnn bir sonucudur 9.ncu yy.da bu blgedeki yneticiler yerli halk ordularnda kullanmak yerine kle ordularn kullanmaya baladlar. Bu ordular yneticileri yerel askeri ve sivil gruplardan bamsz klarken onlar slam ncesi toplumlarda hkmdara yklenen kstlamalardan kurtaryordu. Bu otokratik ortamda, dini liderler yneticilerin gcn denetleyebilen tek g olarak ortaya kt. Bu tarihsel kurumsal yaplanmayla g kle ordusuna srtn dayam hkmdarla dini elit arasnda blnyordu. Ancak bu yap demokratik kurumlar retmek iin uygun deildi. Tersine dini ve askeri elit karlarna hizmet eden Cheney nin adlandrmasyla klasik kurumsal dengeyi - sklkla slami Hukuk olarak nitelendirilir- gelitirip srdrmek iin birlikte altlar. Grnrde dini liderler bu denge kurumlarn genel halkn karlarn korumak iin kurmulard ama gerekte kurumsal yaplanma yzyllar boyunca srecek otoratik bir glge grevi grecekti. Kle ordularna gvenen yneticiler, kendilerini sivil kurumlarn bamllndan kurtaryorlard. Dini lider alternatif g merkezlerine dman bir sistem yaratmak iin ordu ile ibirlii iine giriyor. Bu g ylmas ve gsz sivil toplumlar Arap ordularnca fethedilen ve M.110den bugne slami ynetim altnda kalan blgelerin uzun sren bir tarihsel kurumsal miras haline gelmiti. Buna karlk slam Dnyasnn iine Arap olmayan Mslman ordularn fethiyle dahil olan, (Hindistan, Balkanlar gibi) ya da slamn din deitirme ile yayld blgelerde (Endonezya, Malezya, Sub-Saharan Afrika gibi) bu klasik ereveyi benimsemediler. Bu lkelerdeki kurumlar politik ve kltrel devaml salayan yerel elitlerce ekillendirilmeye devam etti. Sonu olarak, demokratik eksilik Arap dnyasnda ve Arap ordularnca fethedilen, M.S. 1110den bu yana slami ynetim altnda kalan topraklarda sregelen bir miras olarak kald. Ancak slam dnyasna din deitirme ile dahil edilen ya da Arap olmayan slami ordularn fetihleriyle dahil olan slam lkelerinde, demokratik gelimeler daha ilerlemeye ak bir yol izledi. > Bilgi Eksiklii En son 2012 ylnda aklanan ve dnyann en iyi 200 niversitesini kapsayan Times Yksek Eitim dnya niversiteleri sralamasnda, 1,2 milyar nfusuyla dnya nfusunun %17sini oluturan Mslman ounlua sahip 49 lkenin hi birinin yer almadn grdk. bu uzun zamandr kendini tekrar eden bir durumdu ve ciddi bir akademik ve entelektel krize iaret ediyordu. Karlatrlacak olursa Amerika Birleik Devletleri; dnya nfusunun %5inden azna sahip olmasna ramen en iyi 200 niversite sralamasnda 75 niversitesini sokabilmiti. Bu krizin pek ok sebebi olduunu sylenebilir ki bunlarn en nemlisi Mslman lkelerde aratrma- gelitirmeye ayrlan kaynaklarn yetersiz oluudur. Mslman lkeler Tekilatnn (OIC) ayrd bilimsel bteler neredeyse dnya sralamasnn sonlardr. UNESCOnun ve Dnya Bankasnn son tahminlerine gre 1996 2003 yllar arasnda ortalama aratrma ve OIC lkelerinin aratrmagelitirme iin ayrd ortalama yllk harcama GSMHnn %0.34 kadar, yani, ayn dnemde %2.36 olan dnya ortalamasndan ok dk. Pek ok OIC lkesi, zellikle de zengin olanlar silahlanmaya, bilim ve salktan ok daha fazla para harcyorlar. Kamu harcamalar iinde silahlanmaya en ok para harcayan 10 lke Kuveyt, rdn, Suudi Arabistan, Yemen, Suriye ve Umman Bu lkeler GSMHlarnn ortalama %7sini silahlara yatryorlar. Bilimsel harcamalar hep en alt seviyelerde seyretse de eitim daha deikenlik gsteriyor. Malezya, Suudi Arabistan , Yemen, Fas, Tunus ve ran 2002de eitime en ok para harcayan lkeler arasnda yer alm (Butler, 2006). Dnya bankas eitim endeksine gre 2002de en zayf performans sergileyen lkelerin 15i pek ok Afrika lkesini, Bangladei, Pakistan da ieren OIC lkeleri. Bilime ve teknolojiye dk yatrm dk sayda bilimsel yayn, aratrma ve aratrmac gibi bilimsel ktlarda da kendini gsteriyor. 2003de, dnyadaki ortalama makale retimi 1 milyon nfus iin 137 idi. OIC lkelerinde ise

10

>>

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

TARTIMA
ortalama yalnz 13 olabildi. Hi bir OIC lkesi dnya ortalamasn yakalayamad. Trkiye ve ran haricinde 24 OIC lkesinde retilen makalelerdeki veriler ya eksik kald ya da reddedildi. Trkiyenin yayn oran 1988den 2003e 500den 6000e karken, Iran 100 makale gibi dk bir seviyeden makale saysn son on ylda 2000ye ykseltti (Butler, 2006). Bu durumlar iin yaplacak belli aklamann bir ksm eitime ve aratrma gelitirmeye yaplan kamu harcamalarn yetersizliiyle ilgili. Ama bugnk kt halin bir baka nemli sebebi de sregelen kltrel ve politik pratiklere balanabilir. Kore, Singapur, Tayvan, in ve Hindistan gibi lkeler bilim teknoloji alanlarnda kayda deer mesafeler kat ettiler ve u ralar yeni byyen ekonomilerin banda geliyorlar. Yksek renim kurumlar devletin merkezi g kurumlarna kar durabilecek kurumsal ve ideolojik oulculuuna dayal salam bir sivil toplumun var olduu yerlerde geliir. Bu maalesef Mslman toplumlarnda eksik. ounda zayf ve gelimemi sivil toplumlar gryoruz. Bunun yan sra pek ok Mslman lkede baka ve zamanla byyen bir engel daha var. Bu lkeler kktenci dinci hareketlerin artan baskyla kar karya kalyorlar. Bu hareketler toplumlara genelde eletirel rasyonel dnceye dman kendi slami doktrinlerine uygun epistemolojiler dayatyorlar. Byle bir ortam canl niversitelerin olumas ve gelimesi iin uygun ortam yok ediyor. Salam bir sivil toplum, kuru kuruya balanlan bir kr inanlar tiranlnn geliimini iin deil anlama ve phe zerine kurulu bir sosyal yapya dayal lkelerin geliimi iin n koul olmaldr. Bilim ve teknoloji ancak akl ve doa kurallarna ncelik verildii ortamlarda geliebilir. nc endstri devriminin ekonomik bilgisine dayanarak diyebiliriz ki, refahn yaratlmas ilk olarak beyin endstrisine baldr. OIC lkeleri neredeyse hi bir patent retemiyorlar ve yksek- teknoloji rnleri ihracatnda en alt sradalar. Bu bilimsel, teknolojik ve entelektel koullarn geni kapsaml pek ok sosyo-ekonomik sonucu var elbette. Mslman lkelerin entelektel durgunluu belirgin bir sayda insann kalc bir klelik, bamlln iine hapsetme tehlikesi yaratyor. Akademik baarlar ykseltecek, tevik edecek ortamlarn yaratlmas ve gelitirilmesi ve yksek renimdeki az tepki- repercussion - almay durduracak stratejiler gelitirilmesi ok acil ihtiyalardan Yalnzca bu aba gelecek Mslman kuaklarn onurlu var oluunu garantileyebilir. Bu durum belki de bugnn koullarnda bugnn Mslman lke hkmetlerine kar en byk tehdit unsurunu oluturuyor. Peki burada Arap Baharnn etkileri ne olabilir? Tarih kader midir? Pek ok iyimser gelime Arap dnyas iin otokratik gemiinden kamann olas olduuna iaret ediyor. Blge 60 yldr artan eitim oranlar, ve kentleme ve endstrilemeyle yapsal bir deiiklie gitti. Bu sayede demokratik deililiklere gemie gre ok daha ak hale geldi. Arap dnyasnda benzeri grlmemi bir eydi. Bu Msr, Yemen, Malezya, Endonezya dier Arap lkelerine gre tarihe meydan okumaya daha eilimli olsalar da orada bile fakirlik ve zayf sivil kurumlar demokratik deiiklik iin engel olarak kalyor.
Kaynaka Butler, D. (2006) The Data Gap: Statistics on scientific investment and performance are lacking across the Muslim world. Nature, vol. 444: 26-27. Chaney, Eric. (2011) Democratic Change in the Arab World, Past and Present. Harvard University Department of Economics and Brookings Institute. Gellner, E. (1983) Muslim Society. Cambridge: Cambridge University Press. Kuran, T. (2011) The Long Divergence: How Islamic Law Held Back the Middle East. Princeton: Princeton University Press.

11

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

TARTIMA

> Hassana Cevap

Karmakl Eksikliklere
Mohammed A. Bamyeh, Pittsburg niversitesi, ABD, ve the International Sociology Review of Books editr
zgrlk, gelime ve bilgi eksikliklerinin birbirlerinden ayr kavramlar olduu herkes iin net olmaldr. Ayn zamanda da karmak. Onlar nasl deerlendirdiimiz onlar nasl tanmladmza baldr, ve bu belirgin bir biimde deikendir. Bu kavramlarn herhangi birini tatmin edici bir biimde ksa bir makalede tartmak hayal etmesi bile zor bir itir, kaldk ki yzyllar kapsayarak tm Mslman dnyasn tek bir solukta anlatabilmek ok daha zordur Dolaysyla, Riaz Hassannn burada yeni bir ey nermemesi ve resmi daha da karmaklatrmas artc deildir. Ve Hassan bunu isyanlarn hakim olduu ve yeni, taze bak alarna ihtiya duyulan ve bunlara imkan veren bir dnemde yapyor. Nihayetinde bu bu yeni bak alar Mslman toplumlarn artan sosyolojik ve antropolojik bilgi zenginliinden faydalanabilir. Bu yeni literatre referans vermek yerine Hassan eski ve kendini ok nce pek ok kez kantlam olanlar yeniden canlandrm. ncelikle, Max Weberden beri dnyadaki dier insanlar neden Avrupadakiler gibi

ndirgemek zerine

Max Weber (1864-1920). Max Webberden beri dnyadaki dier insanlar neden Avrupadakiler gibi olamyor sorusu kavramsal netlik kazanmaktan ok netlik kaybetmitir

olamyor sorusu kavramsal netlik kazanmaktan ok kaybetmitir. Bu soru farkl toplumlarn ileyen sivil dzen biimlerini nasl gelitirebileceklerini dikkate alarak yola kmyor. Bu soru, Avrupaya benzemedikleri iin, daha ok bu meseleye aklanmas gereken bir sorun olarak bakyor. Hatta bu meru bir soru olarak ortaya konulsa da, mmkn olacak cevap, Hassann da srekli onaylad gibi, deiken olacandan ona dikkat ve sabrla yaklalmas nem kazanyor. rnein Mslman Dnyasnn sosyal tarihileri slam ekonomik kurallarnn farkl biimlerden takip edildiini ve aka ihlal edildiini ve bazen bunun ak bir biimde dini yap tarafndan yapldn syler. Timur Kurann yapt gibi tm ekonomi tarihini anlatmak mmkn olmasa da slami hukukun metinlerine bakmak farkl ortamlarda ve farkl zamanlarda nasl uygulandn (ya da uygulanmadn) bilmek asndan yeterlidir (daha detayl bilgi iin; bkz. Gran, AbuLughod, Owen). Mslman Dnya geni, eski, karmak ve ok eitlidir. Bu dnyay bir birim olarak ampirik bir biimde almak isteyen kii daha ok veriyi topladn kefettike,

12

>>
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

TARTIMA
daha da ok deiken grnecektir. rnein Moattaz Fattah (2008) Mslmanlarn dnya genelinde demokrasiye kar olan tutumlarn incelemek istediinde benim balang sz olarak sylediim yargya varmt: Mslman dnyas eitli ve tek bir tutarl btn olarak incelenemez, yani Mslman dnyas birok farkl dnyadan olumutur. Hassan da Mslman dnyasnn farkl dnyalardan olutuu ve tek bir potada ele alnamayacan kantlarla aklarken artc bir ekilde bu gzlemin analizinde hi bir iz brakmam gibi grnyor. Bir bu kadar ilgin olanda, Iran ve Trkiye gibi iki yeni istisnaya yer verse de slam kavramnn bilgi eksikliine bal olduunu ya da slamn eitim eksiliinden sorumlu olduunu sylemesi. Hassan burada byk ama basit iddialarn dorulamad gibi bu iki istisnaya da pek aklama getirmiyor. Ve elimizde smrgeciliin yalnzca Mslmanlar iin deil tm smrgeci dnya iin ekonomik beklentilerin uzaklara, Avrupaya tanmasna neden olduuna dair deerli kantlar varken, Hassan smrgeciliin hibir ey iin sulanmamas gerektiini yalnzca onaylayarak ve hibir tartma ortaya koymadan dile getiriyor. Dier veriler Mslman dnyasndaki demokrasi beklentilerine dair eitlilii ortaya koyduunda, Hassan bu farkllamay Eric Chaney tarafndan ortaya konan daha problemli bir tezle onaylamaya alyor ve Mslmanlar arasndaki demokratik eksiklii ve Arap Siyasi kltr ve Arap sosyal yapsyla ilikilendiriyor. artc bir biimde bu iddia (Chaney bu iddiay Hassann okumasnn tam tersinden de okunabilecek bir biimde pek ok tarihsel hikayeyle dorulam) Arap dnyasnn modern tarihteki en byk demokratik devrimlerden birini gerekletirdii zamanda Arap demokrasi eksiklii iin yeterli bir aklama olarak verilmi! Ayrca, bu iddia, 2001den beri Mslmanlarn demokrasiye ykledikleri anlamlar, demokratik eilimlerini lmek iin yaplm kresel kamuoyu aratrmalarn hi dikkate almadan ortaya atlm. rnein, Dnya Mslmanlarnn %80ini kapsayan Mslman ounluklu lkelerde yaplm bir dizi Gallup Aratrmas, siyasi zgrlk, adil hukuk sistemleri ve konuma zgrl kavramlarna salam bir destek olduunu gsterirken, Mslmanlarn demokrasi ve zgrle kar tavrlaryla ABD vatandalarnn tavrlar arasnda zellikle ok az bir farkllk olduunun altn iziyordu. Burada ise yetersiz bir biimde tanmlanm nerilere ulamak iin zayf bir ampirik destek uruna tm bu veriler yok saylm. Sonu olarak, bir kii modern koullar tarihsel geleneklere dayanarak aklamak istiyorsa, burada grnr olamayan yollara bakarken zel olarak dikkatli olmal. rnein, 13.yzylda yaam kiiler bugn anladmz ekliyle liberal deerlere ballk eksikliinden dolay neredeyse hi sulanamaz. Ancak kendi balamlarnda deerlendirilebilir, analiz edilebilirler. Modern dneme kadar (yine biz bunu dnemselletiriyoruz) Mslmanlar ve Mslman olmayanlar iin sosyal dzen meselesi yzyllardr gelimi olan ve devlerin bugne gre ok daha az merkezi olduu bir karlkl zorunluluklar sistemi meselesiydi. (rnek olarak bkz. Lapidus, 2002). Dolaysyla bir grubun, mesela din adamlarnn eski sivil kltrlerde merkezi bir rol igal etmesi modern demokrasi diliyle anlaml bir biimde tartlamaz. Anlaml bir tartma ancak Mslmanlarn sosyal hayatlarn farkl zaman ve koullarda dzenleyecek oklu ve esnek sivil kltrleri nasl oluturduklar meselesi zerinden ilerleyebilir. . Eer tarih analizimizde tam olarak bir rol oynayacaksa, basitletirilmi formllere deil zengin bir tarihsel sosyolojiye ihtiyacmz olacak. Zengin bir tarihsel sosyoloji bize bir taraftan Mslmanlarn birbirinden olduka farkl ortamlarda sosyal hayatlarn nasl anlamlandrmaya uratklarn gsterirken dier taraftan da Oliver Royun deyimiyle nasl iten (convivial)
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

bir din anlay gelitirdiklerini gsterecek. Bu iten din anlay nemli zgrlkleri ve tektip bir gelenek yerine ilkeli bir eitlilik kabuln ierir. Mslmanlarn, mesela Avrupadan, oulculuu renmeye ihtiyalar yoktu. Ama bu ilke, bu iten gelenekle birlemi bu zgrlklerin yannda yzyllar boyu her yerde norm olmutur. Bu durumu Avrupann, post-koloniyal devletlerde baarl olduu gibi, modern smrgeletirici ynetimiyle Mslmanlarn hayatna girmesi deitirmitir. Bu zengin tarihsel resmi anlamak bize bugnn tutumlar zerinde de etkileri olan daha anlaml bir tarihsel sosyoloji anlay kazandracak. Ama hi bir ey eski insanlar demokratik bir kltr gelitirmedii ya da bize byle ortam hazrlamad ya da yeterince erken Avrupallamad iin knamaktan daha az aydnlatc olamaz.
Kaynaka Abu-Lughod, J. (1989) Before European Hegemony. New York: Oxford University Press. Esposito, J. and Mogahed, D. (2008) Who Speaks for Islam? What a Billion Muslims Really Think. New York: Gallup Press. Fattah, M. (2008) Democratic Values in the Muslim World. Boulder: Lynne Rienner. Gran, P. (1979) Islamic Roots of Capitalism: Egypt, 1760-1840, Austin: University of Texas Press. Lapidus, I. (2002) A History of Islamic Societies. Cambridge: Cambridge University Press. Owen, R. (1981) The Middle East in World Economy: 1800-1914. London: Methuen.

13

TARTIMA

> Hassana Cevap

arkiyatln Snrlar
Jacques E. Kabbanji, Lbnan niversitesi, Beyrut, Lbnan arkiyatlk. olarak isimlendilmektedir. Bu terim Edward Saidin 1978de yaynlad arkiyatlk kitabndan sonra yaygnlasa da, fikir olarak Anvar Abdel-Malekin 1963de yaynlad arkiyatln Krizi (Orientalism in Crisis) adl nc makaleye kadar gidiyor. arkiyatlk Dou toplumlarna Batl bir bak asyla yaklaan entelektel bir tutum olarak tanmlanabilir. Gemii ve bugn istisnai ve kendini yeniden reten bir yaklam olarak anlar ve analiz eder. Saidin de ak bir biimde ifade ettii gibi, arkiyatlk kltrel ve zc terimlerle Batnn ve Dounun arasndaki farklla iaret eder. Bat modernleme tarafnda dururken Dou dinleriyle (zellikle de slamla) ve tarihiyle savamaktadr. Ernest Gellner ve Bernard Lewis slam ve Mslman toplumlar alan iki nl analist, Arap toplumlara arkiyat bak temsil ediyorlar. Onlara gre slam kltr (ve ideolojisi) ve slamn zgn tarihi Mslman toplumlar biricik kldndan onlar anlamak iin ok nemlidir. rnein, Lewis belirsiz bir yargda bulunmaktadr: Pek ok are denendi - silahlar ve fabrikalar, okullar ve parlamentolar - ama hibiri arzu edilen sonucu vermedi. Bunlar dank baz teselliler getirmi olsa da - toplumun baz elerine fayda salasa da - slam ve Bat dnyas arasndaki dengesizliin daha da ktye gidiini durdurmay beceremedi. Gellnera gre Mslman toplumlar gl bir kltre ve zayf bir devlete sahipti. Bu nedenle, Mslman toplumlarn algs zel bir yaklama dayanyor: Din, bu durumda slam, kendi bana bu toplumlar analiz ederken kullanlan temel kavram oluyor her zaman. Dini kimlikleriyle tanmlanmadklard iin ayn yaklam Mslman olmayan toplumlar iin geerli deil. Dolaysyla, akademik sylemde zel etnografiler haricinde Hristiyan toplumlar ya da Budist Toplumlar diye analiz kategorilerin var olmas ok da olas grnmyor. Mslman toplumlarn dine indirgenmesi gerei karlatrmal bir kant gerektiriyor. Buna ek olarak pek ok bilim insann etkileyen toplum ve dinle ilgili yaklamlaryla Webber hi bir

14

Edward Said (1935-2003). Saidin ak bir ekilde ifade ettii gibi bat modernleme tarafnda dururken dou dinleri ile (zellikle de slamla) ve tarihi ile avamaktadr.

010 ylnn sonundan itibaren Arap lkelerinde kentsel ve krsal alanlarda pek ok halk isyan ortaya kt. Sonularn kestirmek zor olsa da bir ey ok ak: Arap dnyas halklarnn despotluun ve otoriterliin kaderleri olmadn dnmeleri ve bunlar reddetmekteki kararllklar. Ayn zamanda ksmen de olsa ortak bir siyasi aktrn, halkn, kabuln ifade ettikleri de sylenebilir. Kendiliindenlik, rastgelelik bu ayaklanmalarn zelliklerinden olsa da, ayaklanmalar sosyal ve siyasi kitlesellikleriyle de ayrt ediliyor. Bu anlamda halk Arap toplumlarndan pek ok akademisyence mahkum edilmi olan gszlk halinden ortaya kyor. Bu, dier zelliklerinin iinde, slam Arap toplumu almalarnn iindeki en derin akademik gelenee bir tehdit tekil ediyor. 1960larn bandan bu yana bu gelenekler

>>

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

TARTIMA
ekonomik etiin tek bana din tarafndan belirlenmediini ifade etmektedir. Peki neden bu kural sadece Mslman toplumlar dndakilere uygulanyor? Bu zc ya da arkiyat grn tutarszln gsterdikten sonra yine de Mslman toplumlarn modernleme dnemecine erimelerini neyin engellediini sormak zorundayz. Bu genellikle gelimeleri dorusal olarak gren yaklamlarn k noktasdr: Batda (ve dier toplumlarda da) baarl olan endstriyel kapitalizm Mslman Arap toplumlarda neden bu baary gsteremedi? Baz akademisyenler bu soruya yant vermek iin uluslar aras rgtlerce salanan cevaplar kullanyor. Buna bal olarak, Hassana gre ekonomik geri kalmlk ve demokratik eksiklik zellikle Arap toplumlarnda grlyor. Hassan bunu ekonomik geri kalml kolonializm, corafya da dinle badamazla deil slami hukukun ortaklk ve miras meselesine dayandryor. Bu noktada unu sormalyz, neden 19. yyda Osmanl imparatorluu rneinde ya da daha kk bir boyutta da olsa, 20. yy. rannda pozitif bilim kurallarn uygulamaya alan ayn toplumlar bu geri kalmln stesinden gelmeyi beceremediler? Demokratik eksiklie dnecek olursak, Hassan Araplarn fethini takip eden yzyllarda gelien kontrol mekanizmalarnn bu eksiklie yol atn syler. Bundan tr bu g ylmas ve gsz sivil toplumlar uzun sren bir tarihsel kurumsal miras haline gelmiti. (Chaney den alntlayan Hassan). Bu grn baz sorunlar olduunu sylemeliyiz. lk olarak yakn tarih bunu dorulamyor. Temel tarihsel durumlardaki geliime ncelikli olarak demokratik yaplarn ya da salam bir sivil toplumun rn deildi. Buna karlk biliyoruz ki Gney Kore ya da Brezilya gibi lkeler (bir nebze Trkiye de dahil edilebilir) endstrileme srecine alanlarn hayatna ve haklarna devasa ykler getiren diktatrlk rejimleri altnda baladlar. Bununla beraber in iin ne diyebiliriz? inin durumu batl demokrasi yaklam ve sivil toplumun geliiminin olmazsa olmaz olarak konulduu yaklama uymu grnyor mu?

kinci olarak kuru kuruya balanlan bir kr inanlar tiranl modernleme ve geliimi zayflamaz. Bunu grmek iin Arap lkelerindeki bilgi ve yksek eitim alannda neler olduuna bakmak yeterlidir. Amerikan niversiteleri, ya da en azndan Amerikan mfredat ve eitim yntemleri Arap Blgesinde her yerde yaygnlayor. Amerikan ngilizcesi egemen dil ve deer sistemi olmu Bunlarn hepsi demokratik olmayan yaplarn iinde ve keskin inanlarn tiranlnda gerekleiyor. Ayrca slam, bir din ve ideoloji olarak, devlet ileriyle uyumlu bir biimde var olur gibi grnyor. Besbelli ki, slam, Mslman ve Arap Dnyas algsnda merkezi bir yerde duruyor. Ama maalesef, temelde bir ideoloji olarak grnyor. Bu sebepten toplumu nyargsz bir yaklamla incelemeye izin verecei yerde bir engel haline geliyor. Metodolojik olarak konuursak, Arap dnyas ulusal temelli bir geliimi kabul etmeyen, kresel sistemin bir paras olarak deerlendirilebilir. Bu da aadan gelen devrimci isyanlara yol at: ak pazar, fikirlerin az ya da ok serbest dolam, kurum ve iyerlerinin homojenlemesi Sistemin iindeki her geliim sreci kstl kalyor. slamn kamusal alandaki ve piyasadaki varl, siyasi ve ekonomik aktrler tarafndan gcnn snrlarnn varln ve kalcln dorularcasna mobilize ediliyor dier taraftan, Arap isyanlar halktan gelen ana taleplerin sadece dinsel, slami anlam tamadn gsterdi. Buna karlk merkezi demokratik, politik ve ekonomik talepler net bir biimde sosyal adaleti salayacak sekler bir devlet tercihini ifade ediyor. te bu yzden isyanlar sonras dnemin slamlatrma abas slami hukukun tam olarak uygulanmas zerinden deil sosyal adalet ve ekonomik reform ad altnda yapld. Bu isyanlar sradan isteklerin siyasi isteklerini zgrletirerek yeni meydan okumalar, mcadeleler iin bir alan am oldular. Sosyal bilimciler olarak biz de analitik aralarmz keskinletirmeliyiz; eskileri, zellikle arkiyatlkla edindiklerimiz bugn iin yetersiz kaldlar bile.
1

15

Lewis, B. (2002) What Went Wrong? New York: Oxford University Press, pp.1512.

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Gnmz Rusyasnda
Anna Temkina, Avrupa niversitesi, St. Petersburg, Rusya

Cinsiyet Meselesi

16

Feminist punk grubu, Pussy Riot Moskovada Christ the Savior kilisesinin mihrabnda Kremlin kart bir punk dua gsterisi sunarken

irmi yl akn sredir aratrmaclar ve aktivistler Rusya balamnda toplumsal cinsiyet terimini kullanmann uygun olup olmad konusunda tartma yrtmekte. Bu aratrmaclar toplumsal cinsiyet meselesinin gndemini nelerin oluturabileceini yakalamaya alrken kendilerini sklkla el yordamyla ilerledikleri zorlu bir yolda hissederler. Bunu Rus kadnlarnn genelde ayrmcla uramamas, krtajn meru oluu, kadnlarn ekonomik zgrle ve sosyal destee sahip olular ile ilikilendirmek mmkn. Bunun yan sra kadnlarn ksmi de olsa siyasi temsilinden bahsedilebilir. Elbette hala pek ok problem mevcudiyetini

>>

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

koruyor ama byk ounlukla, pek ok kii iin bu sorunlar politik sorunlarn tesinde kiisel sorunlar oluturuyor. Buna karlk son bir yldr toplumsal cinsiyet gndemi yeni ve kayg verici bir ekil almaya balad ve bu nedenle biz de bunun ne demek olduuyla, bu deiimin nedeniyle ilgilenmeye baladk. unu da belirtmeliyiz ki bu deiim bugne dek henz kamuoyunda tam olarak grnr olmad. > Toplumsal Cinsiyet Eitliine Ahlaki Tehdit Evet, ilk olarak. Toplumsal cinsiyet kavramndan balanmal. Toplumsal cinsiyet kavram ok dikkat ekmeden- ki pek ok uzman da bunun durumun henz farknda deil- siyasi syleme dahil oldu. stelik bu dahil olma toplumsal cinsiyet eitliinin hukuki boyutu, yasama boyutu gibi sadece en ilgili alanlarla da snrl kalmad. Buna en belirgin rnek toplumsal cinsiyetin en beklenmeyecei ve fark edilmeyecei tahmin edilen alann, dini sylemin iine girebilmesi oldu. Bu noktada toplumsal cinsiyet olduka keskin ve negatif bir anlam ykleme rnei olarak bir yabanc olarak baty sembolize etmeye balad. Bu durum pek oklarnca bir tehdit ve meydan okuma olarak algland. Bu durum Parlamentodaki (Duma) toplumsal cinsiyet eitlii kanunu tartmalarnda kendini gsterdi. Byk olaslkla uygun bir zamanda kabul edilecek bu kanun ok az dikkat. ekmesine ve ok kk bir etki yapmasna ramen dini evrelerce temel bir tehdit olarak grld. Eitlik ret edilmese de dini grevliler yasal otoritenin toplumsal cinsiyet gibi konuda karar vermesini uygun bulmadlar. Yani kanun yoluyla kabul edildiinde dahi ok czi bir etkisi olacak ve ancak gnlllk dzeyinde uygulanabilecek toplumsal cinsiyet meselesini bir tehdit olarak kabul ettiler Peki, o halde toplumsal cinsiyetin kavramsal olarak ve pratikte ortaya kard tehdit nedir? 21. yzyln ikinci on ylnda, uzun yllardr pek ok sektrde- tmnde olmasa da- norm olarak uygulanan toplumsal cinsiyet eitlii kimin iin ve neden bu kadar tehlike oldu? ronik bir biimde toplumsal cinsiyet eitlii yetersiz olduu iin (bu doru olsa dahi) ya da bunun iin sava verildiinden deil, bu meseleyi tehdit olarak grenlerce siyasi bir mesele haline dntrld > Krtaj Engelleme - Sembolik Siyaset kinci olarak, halk tarafndan fark edilmese de, 2011 ylnn sonlarnda salk koruma yasasnda snrl krtaj amalayan deiikliklerle ilgili tartmalar sz konusudur. Bu tartmalarn ardndan baz feminist gruplar internet zerinde ve alanlarda kampanyalara giritiler. Sonu olarak sebepleri netletirmeden verilen yasa tekliflerinin ou reddedildi. Elbette, pankartlaryla gsteri yapan bir grup gstericinin bu denli gl bir politik etki yapm

olmas beklenemez. Yasa maddeleriyle ilgili tartmalar sert geti mantk dlk, ahlakiletirmeler, tutarszlklar ve terminolojik karklklarla dolu idi. Nfusbilimciler, sosyologlar ve doktorlar krtajin saysn azaltmann en iyi yolunun yasaklamadan ok modern korunma yntemlerinin tevik edilmesi olacan anlattlar. Ancak bu zor bir srete. Ancak bunlar olduka yeni hareketler... Kadn haklar atmas, domam ocuun haklarnn ve bununla beraber zel ile ve kamusal olann kontrol ve sorumluun atmas krtaj meselesinin merkezinde duruyor. Tm bunlar kapsayan tayan toplumsal cinsiyet gndemi bugn hi sahip olmad kadar ok simgesel g kazanrken dier taraftan da iinde gerek sonulara yol aacak ok daha byk bir potansiyel barndryor. Krtaj kapsayan kanunlarn farkl snflara farkl etki eden ekonomik ve sosyal boyutlarnn var olduunu sylemek de gerekir. Toplumun en alttaki katman korunma yntemlerini kullanmaya daha ok alkn ve her koulda krtaj iin para deyebilecek olan st snflara gre bu kanunlardan daha fazla etkilenecektir. Buna karlk krtaj atmas toplumsal cinsiyet gndeminin baka bir gl esidir. Bunun iin Ekim 2012de St. Petersburg parlamenterleri insan haklar ile elimeden insan embriyosuna yaam hakk vermek iin Anayasada yaplabilecek deiiklikleri tarttlar. > Ecinsellik ve Krtaj Ayn Kefede nc olarak, 18 yan altndakiler arasnda ecinsellik ve pedofiliyi zendirici tantm yasaklayan bir yasa mevcut. Bu yasa gre pedofiliyi desteklemek ve ecinsellii desteklemek ayn kefeye konuluyor. Bu noktada ak ecinsellik (gay pride), ecinsellii tantmann bir rnei olarak grlyor ve yasaklanmas gerektii savunuluyor. St. Petersburg dahil pek ok blgede 2012 ylnda imzalanan bu yasa ayn mantk ve terminolojik karklklar ieriyor daha nce sz edilen dier iki yasa gibi. Hukuki olarak iyi temellendirilmi gibi grnmeyen bu yasa imzalanmasnn ardndan tartmalara, internet zerinde protestolara yol at. Bununla birlikte belki de en nemlisi yasann sembolik bir anlama sahip oluu. Hibir zaman uygulanmayacak olsa dahi ancak ciddi pratik sonulara yol aabilecei grlyor. Ecinselleri ve pedofilleri ocuklara ayn derecede zarar vermeleri zerinden etiketlemek iin iyi bir biimde tasarlanm bir yasa olmas ile ne kyor. Pratikte ise siyaseten gvenilmez ecinselleri ve LGBT gruplar hakknda dava alabilmesi iin frsat yaratyor. Ayn zamanda byle bir kanun pedofili ve iddet gibi gerek ve kark meselelere kar giriilen pratik mcadeleyi karmak bir hale sokuyor. Bu kanun destekleyicilerin konuyla ve bu konuda yaplm aratrmalarla ilgili yeterli bilgi sahibi olmadn de gsteriyor. Bu kanunun imdi yrrle girmesini aklayacak ya da her ne kadar yumuatlm olsa da Stalin dneminin kanunlarn anmsatan bu zel uyarlamasn gerektirecek herhangi bir neden bulunmuyor. 17

>>
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

> Akld Bir Yasadan Devlet Zorlamasna Toplumsal cinsiyet gndeminin bu kanunlarla tevik edilmesi aina olunan bir modele iaret ediyor. Bu noktada Aile, Annelik ve ocuktan sorumlu Devlet Duma Komisyonu tarafndan sivil evliliin mahkum edildii eski denemeleri hatrlayabiliriz. Bu yolda cinsellik, oalma, eitlik, toplumsal cinsiyet tehditleri haline dnyor. Ama neden? Kime kar ? Nasl bir tehdit? Bu tehditler sadece krtajn saysn azaltmay m yoksa krtaj, krtaj yaptranlar mahkum etmeyi mi kapsyor? Buna daha ok ocuk dourabilecek kadnlar yoluyla uygulanan faydac bir sosyal politika denilebilir mi? Ya da pedofiliyi azaltmak iin gelitirilmi bir fikir mi? Peki bu fikir dnyann karmakln, basit zmler bulmann zorluunu ve yetersizliini hesaba katyor mu? Uzmanlar iin iine atmak ve kamusal tartmalar ayarlamak gibi abalar sarf edilmi mi? Ya da bu sadece sylemsel sembolik bir silahn kaynak yaratma ya da maddi sonu salama amacyla retimi, dayatlmas m? Byle bir sembolik silah sadece maneviyatla ilgili ahlaki argmanlarla ve Rus toplumunun zellikleri ile aklamak yeterli midir? Kanuni yasaklamalar bu argmanlarn otomatik bir sonucu mudur? Tm bu sorulardan salam gerekeleri ieren asgari bir hukuki mantn eksik olduu grnyor. Gerekelerin yetersiz olduu yerlerde g boluu dolduruyor. Toplumsal cinsiyeti, karanlk, belirsiz, snrlar olmayan, tehdit unsuru oluturan teki olarak kurgulamak karanlk belirsiz ve tehditkar bir reaksiyonu doruluyor. G ( Kanun gibi) seici bir biimde uygulanabilir. Tarihimizde bunun gibi pek ok deneyim yaadk. 2012de, Moskovada siyasi olarak provokatif, doalama gsteriler sergileyen bir feminist bir punk-rock kolektifi olan Pussy Riot, siyasi sahneye adm att ve pek ok muhalif kmenin altn izdi- sekler /dinsel, gelenek/ post modern ve feminist, hatta kendini Putin in karsnda konumlandran. Bunu yaparken de kimi, neyi, ne ekilde cezalandrmal ve g kullanmnn snrlar ile ilgili sorular sordular. Paralel bir kartlk kmesi, zt bir politik anlam ile ruhani ve dinsel sylemde de bulunabilir. Bununla beraber bu kartlklar bu yukardaki tartmada bahsedilen aamada da mevcuttu ancak halk tarafndan fark edilmemiti. Buna karlk, Pussy Riot eylemi ok daha grnr olmu, basnda u tepkilerle karlanm ve bu punk-rock kolektifi kamuoyunda sert karlk almtr. Kolektifin eleman holiganlkla sulanp tutukland ve iki yl hapis cezasna arptrld. Argmanlar tutarsz ve daha da nemlisi dini kurumlarnn etkisi snrlar- zellikle de halk sal, reme, cinsellik, toplumsal cinsiyet ile ilgili konularda- belirsiz olunca g stn geliyor,

> Gerek Bir Toplumsal Cinsiyet Politikas in Rusyada yaplan pek ok aratrma, anneleri destekleyen bugnn sosyal politikalarnn etkilerinin ok zayf olduunu gsteriyor. Buna nfus art amacyla ikinci ocuk iin verilen maddi teviklerin sunulduu demografik politikalar da dahil. Bununla birlikte bu kanunlar gen kadnlarn ve ailelerin gerek ihtiyalarna cevap verdii de sylenemez. Kadnlar hkmeti reme ve ocuk sal bakm ile ilgili rgtlenme ve eitimi gibi konularda yetersizlikler ve ocuk salk bakm ve eitimi gibi konularnda eletiriyorlar. Uzun yllar maal alma alannn dnda kalm ya da ocuk sahibi olmay (ya da birden fazla ocuk sahibi olmay) reddetmi kadnlar yalnz ya da aileleri ile ou zamanlarn brokrasiyle savaarak, ocuklar iin yeterli destek almaya alarak geiriyorlar. Gelecekte, anneleri gibi, yal ve hasta anne babalarnn bakm iin yalnz balarna savamak zorunda kalacaklar. Devletten yeterli destei alamasalar ve byle bir beklenti tamasalar da, belki de elikili bir biimde, az da olsa bir kaynak aktarm konusunda umurlarn yitirmi deiller. inde bulunduklar zor durumun fazlasyla farkndalar ancak burada sorun meseleyi toplumsal cinsiyet eitsizlii balamnda grp grmemeleri ve devlete, erkek partnerlerine ve akrabalk alarna bamllklarn hangi koullarda sorunsallatrabilecekleridir. Buraya kadar modern kent sakinlerinin kitlesel memnuniyetsizlii sosyal sorunlarn ve politikalarn toplumsal cinsiyetlemi karakterine balanmad. Ancak bu kadar karmak ve kaynak-youn problemlerin zmlerinin gl ve salam sosyal ve aile politikalarn (toplumsal cinsiyet gibi) ve vatandalarn karar verme srecine etkili katlmn gerektirdii aktr. Ancak devlete gvenmeyen ve gvenmek istemeyen gen kentli kadnlar, kabul edilebilir bir anne- i dengesi kurmaya alrken, yine de hala devletin sosyal politikalarna bamldrlar. Bu politikalar yeni bir gndem oluturmad ve yeni bir eylere iaret etmedii srece- bir baka deyile politika farkl gruplarn temsil ve karlarn kayda almad srecesadece belli, seilmi alanlara mdahale etmek, (belli gruplar ya da aile planlamas gibi, belli konular arasnda destein el deitirmesi), ahlakiletirmek ( ecinsellik ve krtaj meselesinde olduu gibi) ya da g kullanmak ( Pussy Riotun durumu gibi) mmkn olabilir. Toplumsal cinsiyet kart politikalar yavaa ama emin bir biimde formle ediliyor. Bu srete doum hznn dmesi, yksek krtaj seviyeleri, aile istikrarszl, ecinsellik, aznlk haklar, tm bunlar toplumsal cinsiyet denilen ve bat etkisinin altnda kalm Rus destekilerini temsil eden sinsi kavram zerinden sulanyor.

18

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Ukraynada
Lidia Kuzemska, Lviv niversitesi, Ukrayna

Halk Sosyolojisi iin Beklentiler

ve meruiyet eksikliine dikkati ektiler. Halk sosyolojisi sklkla geni ilgisiz bir kesim iin bilimin basitletirilmesi olarak alglanyor. Buna karlk bir maddi kazan kayna olarak grlen politika sosyolojisinin net hakimiyeti sosyolojinin geni kitlelere kar hesap verilebilirliini kstlyor. Buna ek olarak halkn zayf konuma becerisi ve karmak dil yznden sosyologlar ve halklar arasndaki iliki - rnein ksa ve abuk cevaplara ihtiya duyan gazetecilerle - karlkl zahmetli bir hal alyor. Sonu olarak, halk maddi ve manevi destek elde etmek iin gven ve meruiyeti olmayan Ukrayna sosyolojinin baarlarndan ne haberdar, ne de bunlara ilgi duyuyor.

19

Ulusal Kiev Mohyla Akademisindeki halk sosyolojisi konferasnda kdemli Ukraynal sosyologlar soldan saa: Svitlana Oksamytna, Valeriy Khmelko, Volodomyr Paniotto (ayakta), Andrii Gorbachyk, Evgeni Golovakha (konuan), and Iryna Bekeshkina.

8 Mays 2012de Ukraynada Kiev-Mohayla Academi ve Kiev Taras Shevchenko Ulusal niversitesi tarafndan ortaklaa dzenlenen, ISA bakan Michael Burawoyun al konumasn yapt halk sosyolojisinin ikilemleri konulu konferanstan kark duygularla ayrldm. Profesr Burawoy halk sosyolojisinin sosyolojiyi ve sosyologlar toplumda hesap verilebilir kldna dikkat ekerek herkese bilinen drt sosyoloji tr modelini tantt. Halk sosyolojisi nemli konular toplumsal tartma dzleminde sunarak meruluk kazandrmakta. Ksacas halk sosyolojisi bir tarafta bilgilerini paylamak isteyen sosyologlarn dier tarafta ise sosyolojiyi dinlemeye ve hatta kullanmaya hazr halklarn var olduunu kabul eder. Ana konuma sonrasndaki paneldeki tartma nde gelen Ukraynal sosyologlar ve bir Rus meslekta, Elena Trubina y bir araya getirdi. Tartlan konu Ukraynada halk sosyolojisi yapmann ne anlama geldii idi. Tartmada halk sosyolojisi yapmann nnde var olan engeller zerine ortakla varlsa da halk sosyolojisinin gelecei zerine fikir ayrlklar yaand. Var olan engellere, zorluklara gelince tm konumaclar Ukrayna sosyolojisinin hesap verilebilirlik

Bu karamsarla katlmamak gelitirici, mcadeleyi tetikleyici olabilir ancak bununla birlikte Ukraynada u sralar halk sosyolojisi alanlarn benim iimi rahatlattn sylemeliyim. Bunlarn iinde Evgeni Golovakha ve Iryna Bekeshkina gibi saygdeer, deneyimli, televizyon ve dergilere sklkla katkda bulunan sosyologlar olduu kadar Spilne (The Commons) dergisini karan ve tm lkeyi dergideki makaleleri farkl kitlelerle tartmak iin dolaan Kiev-Mohyla Academyden gen aratrmaclar da var. Tm bu etkinlikler Ukraynada halk sosyolojisinin var olduunu gsteriyor. u anda bu i yalnzca bireylerin ve kk gruplarn inisiyatifine kalm durumda olsa da, gen kuak sosyologlarn daha ok grnrlk ve geni katlmnda byk lde yararlanacak gibi grnyor. Sosyolojinin aklk ve grnrl ve bununla beraber sonularnn farkl toplumlar iin faydalar Ukraynada sosyolojinin gelimesi iin gerekli. Yoksa kstl insani ve finansal kaynaklara skp kalacak. Bununla birlikte, halk sosyolojisi otonom bir sivil toplum iin etkili bir destek olabilir. Biz lkemizin imajn topluluklarla konuarak ve sorunlar zerinde alarak Profesr Yuri Yakovenko nun benzetmesindeki doktorlarn gndelik grnmler ardnda gizli sreleri kefetmeye almalar gibi deitirebiliriz (yani, deitirmeliyiz). Yeni teknolojileri, yaratc fikirleri, gen giriimleri kullanarak Ukrayna halk sosyolojisi geliebilir. Bu konferansn bizi bu yne gtreceini umut edelim.

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Romanyann Memnuniyetsizlik K
Catalin Augustin Stoica ve Vintila Mihailescu, Ulusal Siyasi ve dari Bilimler Okulu (SNSPA), Bkre, Romanya
niversite meydannda Protestocular Bkre, Ocak 2012. Fotoraf Vlad Petri.

resel finansal krizin hayaleti 2008deki genel seimler ve 2009daki cumhurbakan seimleri ile megul Romanyal politikaclar tarafndan ounlukla grmezden gelindi. Ancak, 2010 ylnn balangcnda Romanya ekonomik kntyle kar karya kald. Bunu nlemek iin hkmet ve Babakan Bsescu IMF ve Dnya Bankasna arda bulundular. Bu ar zerine IMF ve Avrupa Birlii ok kat kurallar altnda Romanyaya bor vermeyi kabul etti. Bu ortam karsnda, Mays 2010da, Romanya merkez sa hkmeti bir dizi ar tasarruf nlemi ald: Kamu sektr alanlarnn maalar da %25 kesintiye gidildi, baz emekli maalarnda vergilendirmeye gidildi, baz sosyal yardmlar azaltld, katma deer vergisi % 19dan %25e karld ve binlerce kamu alan iten karld. Ekonomik kriz tasarruf nlemleriyle birleince Romanyann zel sektrn mahvetti ve olas yabanc yatrmclar korkuttu.

Bu ekonomik sknt srasnda eski ve muhtemelen unutulmu rahatszlklar yeniden yzeye kt. Yolsuzlukla mcadelede kanuni erevedeki baz nemli deiikliklere ramen, Romanyallarn ounluu yeniden politikaclarda ve devlet kurumlarnda yaygn yolsuzluktan memnuniyetsiz oldu. Medya hikayeleri ve ve sivil toplum rgtlerinin raporlar yerel ya da ulusal (seilmi) devlet memurlar ile siyasi olarak balantlar olan big- time giriimciler (szde zeki ocuklar) arasnda ok sayda kanuna aykr (sklkla ok edici) anlamay ortaya kard. Buna ek olarak, zel iletmeler kamu grevlilerinin ve dier siyasilerin kar amal davranlarn yenilediler. 2010 ve 2011 de sendikalar ve dier sivil toplum rgtleri merkez sa hkmetinin politikalarn protesto ettiler ancak Romanya toplumunda 2012nin balangcna kadar belirgin bir hareketlenme yaratamadlar. Ocak 2012de,

haftadan daha uzun sreyle, binlerce Romanyal Bkre sokaklarn ve dier 50 ehrin sokaklarn tuttular. Gstericiler acil servisin (The national Mobile Emergency Service for Resuscitation and Extrication, SMURD) kurulmasna yardm eden Filistin doumlu Romanyal doktor Reas Arafatn istifa etmesini protesto etti. Bu acil servis Avrupa dzeyindeki en iyi uygulamalardan biri saylyordu. Dr. Arafat bir televizyon programnda Romanya babakan Traian Bsescu ile arasnda geen tartma sonrasnda istifa etmiti. Babakan ulusal acil salk sisteminin zellemesini tevik eden yeni salk kanun teklifinin kabuln destekliyordu. Protestolar ounluu polentonun patlamayacana inanan eski hkmet koalisyonu, siyasi muhalefet ve alimleri srpriz bir biimde bir araya getirdi. The Economiste gre (Romanyada syan: Bkre Sava, Ocak 16, 2012) bu son cmle Romanyallarn lkenin tipik boyun ei, kabulleni tavrn tarif etmek iin kullanlmakta. Raed Arafatn istifas tetikleyici bir olay oldu ancak protestocularn istekleri geni bir konu yelpazesini kapsyordu: eski merkez sa hkmeti tarafndan alnan tasarruf nlemleri sregelen ekonomik kriz, politikaclar arasnda fark edilen yaygn yolsuzluk olaylar, eski hkmet koalisyonunun insanlarn ihtiyalarna ve zor durumlarna ilgisizlii. Baz yerel ve yabanc analistler bu protestolar birka nedenden dolay indignados (fkeliler) hareketinin Romanya

20

>>
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

Gstericileri kontrol etmek iin gnderilen polis kuvvetleri. Fotoraf Vlad Petri.

versiyonu olarak addediyorlar. Bu benzetmenin nedenleri yle sralanabilir. lk olarak Romanyadaki memnuniyetsizlik sebepleri emekli maalarndan salk hizmetlerine, kadnlarn ocuk bakm desteinden, maalara, evre meselelerine kadar farkllklar ieren bir alana sahip. kinci olarak Romanya gsterilerini destekleyen protestocular ok farkl sosyal gemilere sahip. Bkre niversitesi meydan ve dier ehirlerdeki protestocu kalabalklar emekliler, niversite rencileri, isizler, ok uluslu irket alanlar, futbol fanatikleri (ultras denilen), isim yapm niversite profesrleri, feministler, radikal sa ya da poplist parti destekileri, radikal sol gruplar, hipsterler, evsiz insanlar oluturuyor. nc olarak, harekete gemenin temel aralar internet, cep telefonu alar ve televizyondu. Drdncs, baz memnuniyetsizlik temalar kresel ya da ulus ar karaktere sahipti. (rnein, evre meseleleri, kadn haklar, IMF politikalar ve finansal kurumlarn sorumsuz davranlar). Beincisi baz memnuniyetsizlik temalar direk olarak( ngilizce olarak) indignados ve Occupy Wall Street hareketlerinin sembolik mirasndan dn alnmt. Bunu da tesinde, dnyann dier tm blgelerindeki gibi, Romanyada da, protestocular ak bir eletirellik ve tm gncel politikaclarn reddi etrafnda birlemilerdi.

Eski merkez sa hkmetin en st dzey isimleri bu olaylarn nemini kmsemeye ve protestocular beceriksiz, iddet eilimli gecekondu sakinleri, solucanlar ve nevrotik bireyler olarak adlandrarak onlara hakaret etmeye alt. Buna karlk, ocak aynn sonunda, babakan Emil Boc istifa etti, yeni salk yasas yasa teklifi geri ekildi, Dr. Arafat Salk Bakanlnda Mstear olarak yeniden grevine getirildi ve yeni hkmet devlet sektrnde alanlarn maalarn arttrmaya alacaklarn duyurdu. Yeni merkez sa hkmeti ancak birka ay grevde kalabildi ve muhalefet tarafndan yaplan gvenoyu oylamas yznden dt. Buna karlk saysal adan bakldnda Romanya protestolar spanyaya gre ok daha kk bir grup insann dayanmas olsa da etkisi son derece gl oldu. Baz analistlere gre Ocak 2012 olaylar sivil katlmda yeni bir dnemin balangcna iaret etti. Dier Romanyal meslektalarla beraber (sosyologlar, antropologlar ve medya analistleri) Ocak 2012 Protestolar zerine bir kitap oluturduk- Memnuniyetsizliimizin K: Romanya Protestolar- Ocakubat 2012, The Winter of Our Discontent: The Romanian Protests of January-February 2012. Bazlar Ocak 2012 olaylarnn derinlemesine analizini yapmak iin ok erken

olduunu syleyebilir. Buna karn biz, halk sosyolojisi yaklam iin son Romanya protestolarn incelemenin erken oldmad iddiasndayz. Perde arkasndaki bu olaya karlk bu saymz kamusal meselelere bir sosyolojik analizle bakmay salayarak daha geni bir kitleye ulamay hedefliyor. Daha ziyade Michael Burawoyun halk sosyolojisi yaklamna paralel olarak, protestolarla sadece ilgili farkl bak alar ve fikirler sunmay hedefledik. lgi duyan okuyucular bu sayya http://www.proteste2012.ro/en.html sayfasndan eriebilirler.

21

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Kresellemenin
Ioana Florea, Bkre niversitesi, Romanya Delia Badoi, Bkre niversitesi, Romanya, and EHESS Paris, Fransa

tesinde Romanya Sosyolojisi

Michael Cernea, George Washington niversitesi (ABD), Romanyaya sosyolojiye yaam boyu katklarndan dolay verilen sekin bir dl almak iin dnyor.

yarar? ve Sosyolojik aratrmaya dayal daha iyi politikalar nasl retilebilir? sorular ise konferansn dier odak noktalarn oluturdu. Kreselleme tesi? bal ile konferans, niyetlenildii ve her bilimsel olayn olmas gerektii gibi, gnlk bir tartma platformu yaratt. lk tartma balktaki soru iaretiyle ilgiliydi- kreselleme neden var, ne demek, kresellemenin tesinde hayatlarmz nasl deiti, gerekte kresellemenin tesinde ne yatyor? sorularn barndryordu. Her iyi tartmada olduu gibi ular ak kald. Profesrler Michael Burawoy (California niversitesi, Berkeley), Lazr Vlsceanu, ve Marian Preda (Bkre niversitesi) halk sosyolojisi zerine bir tartma balattlar- kim ve neden halk sosyolojisine ihtiya duyar, dier sosyolojilerle ilikisi nedir, neler ortaya koyabilir, bunu nasl yapabilir? Ve Micheal Burawoyn balatt tartmayla ve Romanya sosyolojisinde yaratt meselelerle (sorunlarla) ilgili unlar sorabiliriz Sosyologlar gerekten halkla konumaya yetkin mi ve eer bu gerekleirse bu durum sosyolojiyi nasl etkiler? Romanya halk sosyolojisiyle ilgili anlamazlk yaratabilecek tartma Romanya Sosyoloji Topluluunun

22

kademik dnyada haziran ay snavlarn, deerlendirmelerin, dnem sonu konferanslarn gerekletirildii, aratrma projeleri, yaz okulu bavurularnn son tarihlerini ieren bir etkinlik ay olarak bilinir. Bu gelenekten hareketle, haziran ayna biz de Romanya Sosyoloji Topluluunun (Romanian Sociological Society- RSS) Bkre niversitesi Sosyoloji ve Sosyal alma Fakltesinde gerekletirdii uluslararas konferansyla iyi bir ekilde balam olduk. 2008de kurulan RSS, byyen bir profesyonel

organ olarak lke apnda tm sosyoloji blmlerinden, 30dan fazla alma grubu ve kolundan gen ve deneyimli sosyal aratrmaclar bir araya getiriyor. 2008den bu yana Romanya sosyolojisinin kamusal durumuyla ilgili ok daha fazla tartma yaanmaya baland, zellikle RSSnin Cluj-Napocadaki ve en son Bkreteki aylk toplantlarndan bu durum daha da grnr oldu. Bu ylki konferansn ana oda sosyolojinin grevi ve yararlarn ana hatlaryla belirtilmesiydi. Sosyolojik bilgi aratrmaclarn gerekte ne iine
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>>

Bilimsel Komite Bakan (President of the Scientific Committee of RSS) Lazr Vlsceanu tarafndan ortaya atld. Vlsceanu Romanyada sosyolojinin halkla megul olmakta ve bilgilerini insanlarn hayatlaryla balantlandrmakta yetersiz kaldn sylyordu. Konferansn balangcndaki zel oturumlar baka bir dizi tartmay tetikledi. Bugn, sosyolojinin bilimsel bir alan olarak Romanyann sosyal ihtiyalarna nasl cevap verdii konusundan gn getike byyen eletirel ve dnmsel bir gr olduunu syleyebiliriz. Bu balamda Michael Burawoy in halk sosyolojisiyle ilgili konumas sosyoloji mesleinin Romanyadaki bugnk durumuyla ilgili pek ok ilgin tartma yaratrken, Romanya Sosyolojisinin halk nezdinde konumuyla ilgili ald pek ok eletiriyi de su yzne kard. Romanyada halk sosyolojisi bir taraftan marjinalize olmu gibi grnse de dier taraftan arzulanr durumdadrlar nk sosyologlar halkla iletiim halinde olmaldr. yi bir halk sosyolojisinin anlam ve varln tartmaya baladmzda ulusal sosyolojinin miraslar nemlidir. Dolaysyla, sosyolog Michael Cerneann bu oturumda bize hatrlatt gibi Romanya bir halk sosyolojisi geleneine sahiptir Dimitir Gusti tarafndan 1921de Romanya Sosyoloji ekolnde yaratlan sociologia militans. Baz Romanyal sosyologlar Romanyada halk sosyolojisini tarihsel sosyoloji teorisinde aradlar. Bir noktaya kadar Romanya sosyolojisi Sosyal teori ile sosyal pratii balama meselesiyle kar karya kald (Wright Millsin terimiyle). Belki de ilk olarak yapmamz gereken ampirik aratrmayla sosyal teori arasnda daha yakn bir ba kurmak ve bu sayede Romanyada etkili bir kamusal varla sahip olacak

gl profesyonel bir sosyolojinin temellerini atmak olmaldr. Eer Romanyadaki sorun sosyologlarn bir halk sosyolojisi yaratmam olmalar ise, bu Romanyann kamusal alanla har neir olan sosyologlarnn olmayndan, tartmalar zenginletirecek, bilimsel adan derinletirecek byle bir iliki, sorumluluk yaratlamam olmasndandr. Michael Burawoyn dedii gibi, sosyologlar sadece seim zamanlarnda varlar ve bundan sonra kayboluyorlar. Bu kesinlikle canl bir Romanya halk sosyoloji iin doru yol olamaz! Halk sosyolojisinin karlat zorluklar sadece Romanya iin deil tm lkeler iin nemli meselelerden. Baka yerlerdeki gibi, kamusal bilimsel tartmalardan korkan bir profesyonel sosyolojinin karsna ak bir biimde kmak bir hayli riskli olabilir. Profesyonel sosyoloji ile halk sosyolojisi arasnda kalc bir gerginliin var oluu sosyologlarn kamusal alanla ilgilenmelerini zorlatryor. Elbette sadece ilgilenmekten bahsetmiyoruz ayn zamanda bir sosyal deiim yaratmak iin mdahil olmay da kastediyoruz. Romanyal sosyologlar da bu soruya tm dikkatlerini vermi durumdalar: Sosyoloji sosyal hareketleri retebilir mi? Alain Tourainenin s o s yo l o j i k mdahale (Sociological Intervention) kavramsallatrmasndan hareketle halk sosyologlar da sosyolojinin dnyay deitiremeyeceini ama ancak ileyiini anlamaya yardmc olacan anlamaldrlar. yi bir halk sosyologu profesyonel sosyoloji ile fazlasyla ilgilidir ve sosyolojik meseleleri farkl kesimlerin eriebilecei bir dile evirmeye kendini adamt. Professor Jean-Claude Kaufmann (Ren Descartes niversitesi, Paris V) tartmamz normlar ve normalliin yaratlmas sorusuyla canlandrd.

Yani makro bir bak asyla gndelik hayatn mikro gzlemlerini birbirine balad. Professor Michael Cernea katld Dnya Bankas Projelerinden hareketle Romanya sosyolojisinin kiisel bir hikayesini sundu. Bu sayede eskiye kar yeninin, sosyoloji ve sosyal politikada yerele kar kresel sorunlarn tartlabilecei bir yol am oldu. Profesr Marian Preda kresellemenin ardnda gizlenmi sosyal riskler ve eitsizliklerle ilgili tartmay canlandrd. Bu tartma gelecek nesillerce denmek zorunda olan dnn ve bugnn borlar, demografik deiiklikleri, tketim toplumunun tehlikelerini ieriyordu. Al konumalarndaki bu temalar ve katlmclarn korkutucu byklkte salonlarda gerekleen, nl profesrlerin zel oturumlarnda bile soru sormaktan ekinmediini dnrsek konferanta yaylan tartma dalgalarn hayal edebiliriz! Bunun yan sra her panelin (neredeyse 40 tane vard!) kendi soru-cevap ksmlar (Q&A session) vard, ki bu baka bir tartma dalgas yaratyordu. Son olarak ok nemli bir baka konu da, konferansa katlan gen sosyal aratrmaclarn bu nemli kresel zamann- yalnzca lke iinden deil dnyann her yerinden katlan meslektalarn bulumas - sunduu frsatlardan faydalanmay bilmeleri oldu. Akademik fonlara kstl eriimi olan Romanyal renciler iin bu toplant nadir karlaabilecekleri bir zel bir durum, imkan oldu. Romanya Sosyoloji Topluluu erevesinde (RSS) yeni alma gruplar kuruldu. Yeni ortaklaa aratrma projeleri, yeni dergi saylar, makaleler planland. Bu toplant ayn zamanda ISI Bilgi ann (ISI Web of Knowledge) akademik yazlar deerlendirmede tekel oluunun ciddi bir biimde eletirildii bir ortam yaratt. Elbette biz de gen sosyal aratrmaclar olarak bu gzel eletirel tartmadan byk keyif aldk.

23

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>CriticAtac

Romanyadan Anti-Kapitalist Manifesto

Victoria Stoiciu, Ciprian Siulea, Mihai Iovanel, Ovidiu Tichindeleanu, Costi Rogozanu, Florin Poenaru, and Vasile Ernu, Critic Atac temsilen

24

CriticAtac yeleri: Victoria Stoiciu, Vasile Ernu, ve Ciprian Siulea Michael Burawoya kendilerini tantyorlar.

Kresel Diyalogun editr Romanya gezisinde giriimci ve ak grl bir grupla tant. CriticAtac isimli bu grup Komnizmin ardndan Marksizm isimli kalabalk bir dinleyici kitlesinin katld bir panel dzenledi. Bu giriim Marksizmin Sovyet gemiiyle ilikisi yznden ar bir biimde deersizletirildii dnyann bu blmn iin dikkat ekii bir k olarak grlebilir.

riticAtac 2010 Eyll aynda Bkrete kurulan sosyal, entelektel ve politik bir gruptur. Grubumuzun sol ideolojiyi benimsediini syleyebiliriz. Ancak, parlak ve tek bir noktada toplanm bir dnce biimi iin birbirini arkasndan vurabilecek bir grup, bir ideolojik grup deiliz. Temel amalarmzdan biri ifade edilemeyen, tekdze, otoriter bir kamusal alanda

>>
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

anm bir ey yerine yeni bir ey yaratmaktr, oul yapmzn bir nedeni de aslnda budur. Critic-Atac olarak bir akademik grup olmasak da akademik balantlarmz var. Bir internet platformumuz mevcut (www.criticatac.ro), ancak ayn zamanda online alann dna kyoruz ve niversitelerde toplantlar, seminerler, tartmalar organize ediyoruz. Kasm 2011de Romanya Sosyal Forumunu organize ettik. Bu forumla kamu mallar, protesto biimleri, demokratikleme gibi toplumunuz iin can alc meseleleri tartmak iin Romanyadan tm nemli gruplar ve sosyal hareketleri bir araya getirdik. nsanlar sosyal ve politik meselelerle megul etmek iin ve kn eiindeki kamusal alana yeni dinleyiciler kazandrmak iin abalyoruz. Bugn gndemi yazmak tahmin edilebilir bir aznln tekelindeyken pek ok insan sesten ve temsil hakkndan yoksun. Pazarn hevesli destekileri, Romanyann bugnn ana akm entelektelleri, halk nasl elendireceklerini ve insan esir alan ama aslnda hi bir yere

gtrmeyen kltrel piyasay nasl devam ettireceklerini renmiler. Baskn baar kstasnn miraslarn ve oligopolistik anlamalarn oluturduu entelektel bir serbest piyasamz var. Ayrca sz anti-komnizm, Batlllama taknts, zorunlu prokapitalizm, saldrgan sekincilik konularna gelince ciddi bir kilitlenme, zmszlk, anlamazlk iine giriyoruz. Bu terimler komnist rejimi knden beri, 20 yldr bizi hibir yere gtrmeyen aslnda bunu pek de amalamayan bovarist terimlere benziyor. Kamu gndemindeki temel konular ve bizim toplumumuzun asl meseleleri olarak grdmz konular zerine sz syledik. Eitlik, kendi yolunu takip etmeye ynelik kiisel ve toplumsal haklar, ayrmclk ve ayrcalk, eitsizlik ve frsat eitlii, ii iveren ilikileri, devlet- toplum ilikileri, siyasal sistemin gelecei ve daha fazlas Ayrca amaladmz ey tm bu konular ulalabilir ve yerli yerinde bir biimde tartabilmek. Buna karlk sahte kurumsal kart aktivistlik, fanatik evrecilik ya da moda olan salam savlardan yoksun tketim kartl ile ilgilenmiyoruz.

Parti siyasetine katlmak istemedik. Bugnn siyasi sisteminin snrllklar ve ayinsellii o kadar derin ki gerek, samimi siyaset ancak alannn dnda yaplabilir. Siyaset kurumunun dndan siyasi bir etkimiz olsun istiyoruz. Ancak bunu siyasi sistemle yakn temasta bulunan ya da kamu politikalar ya da partilerle faydac siyasi stratejiler ltfeden, neren sivil toplum konumundan deil yapmak deil amacmz Tm bunlar sivil ve siyasal birbirinden ayrmann nemin gzden karan st dzey oyunlar. Bunun yerine biz temsilci demokrasinin herkesi temsil etmesi gerektii, siyasetin politik, teknoratik, entelektel elitlerle snrlandrlarak daraltlmamas fikrini acil bir ihtiya olarak siyasi denkleme dahil etmeyi amalyoruz. Ve kamu politikalar iin ayrntl neriler tasarlamadan nce, bugnn bizi bask altnda tutan meselelerini incelediimizi mercekleri radikal bir biim yeniden ekillendirmeyi arzu ediyoruz.

25

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Sociopedia.isada

Yl

Bert Klandermans, VU-niversitesi, Amsterdam, Hollanda, ve ISA Finansal ler Bakan Yardmcs , 2002-2006

irka yl nce ISA Ynetim Komitesi makale zetlerinin baslabilecei bir yllk say karma ihtimalini tartmt. neri bir kitaptan ok bir internet dergisi retmekti. Bir kitabn retiminin ok fazla zaman alacandan makaleler baslma zamannda gncelliini yitirecekti. Ancak bir on-line dergi bir katky hazr olur olmaz yaymlayabilir ve son tarihleri karm olmak bir sorun tekil etmezdi. Michel Wieviorka, Bert Klandermans, and Izabela Barlinska bir araya geldiler ve Wieviorkann bakanlk projesine dnecek fikirlerini tarttlar. Kenji Kosaka da ayn fikri gelitirdii iin kurucularn arasna katld. Sociopedia bylece domu oldu. Bu oluumun ISA ile olan balantsn yanstmak ve onu dier insiyatiflerden ayrmak iin bilginin retimi, yaylmasyla ilgili yeni bir kavramla, Sociopedia.isa ile adlandrld. Kavram, iki kelimeyi en iyi ekilde bir araya getiriyor, Internet araclyla hzl yaynlama ve yaratc editrlk, hakemlik ile garantilenen bilimsel kalite. Deneyimli editrler ve akran deerlendirmeleriyle olabilecek en yksek kaliteyi garantilerken Internet makale zetlerini son teknolojide salamay mmkn klyor. Yani, okuyuculara Sociopedia.isa, yaayan bir sosyal bilim sunuyor. Site kullanclara en son deiiklikleri kapsayan ve dzenli olarak gncellenen girdilere eriimi vaat ediyor. Makale yazarlarndan yazlar basldktan iki yl sonrasnda girdilerini gncellemeleri isteniyor. Bununla birlikte her girdi

ek bir tartma blm ieriyor. lk be makale 3 yl nce yklendi. Balangcndan beri Sociopedia.isa Protesto, Sosyal atma, Cinsiyet Rolleri, Felaket almalar, Salk ve Hastalk, Diaspora, Bellek, Toplumsal Hareketlilik, Gndelik Hayat, Gmen Ulus arl, Seklerleme ve dnmllk gibi geni bir konu skalasnda 35 makale yaynlad. ISA yeleri ISA ifrelerini kullanarak ISA web sitesinden ya da SAGE web sitesinden Sociopedia.isaya eriebiliyorlar. Her 34 ayda bir be ISA makalesi cretsiz olarak eriime alyor. Sociopedia. isa bugne kadar binlerce kullanc tarafndan ziyaret edildi. Sociopedia.isa iin katklar sociopedia.isa.fsw@vu.nl mailine gnderilebilir. lgilenenlere ISA web sitesinde bulunan Sociopedia Submission Procedures linkine bakmalar nerilir. Tipik bir Sociopedia. isa makalesi bibliyografi hari 7,000 kelimeyi gemez. Makaleler ngilizce olmaldr ama Sociopedia.isa yazarlar makalelerinin yannda Franszca ya da spanyolca gibi baka dilerdeki kopyalarn da gndermelerini tevik etmektedir. Bununla birlikte yazar eviri makalenin ngilizce versiyonuyla birebir ayn olduundan emin olmaldr. Tipik bir Sociopedia.isa makalesi u yapya sahiptir: teorik yaklamlarn zeti, ampirik veriler, aratrmann deerlendirmesi, teoriletirmenin ve aratrmann gelecekteki olas ynne dair tartma. Makale e ile bitirilmelidir. verilen referanslarn listesi, konuyla ilgili ek okumalara dair neriler ( bu makaleyi okuyun nk .. ) ve yazarn 3 satr civar ksa bir biyografisi.

Bert Klandermans Sociopedia. isann editrln yapyor . Yardmc Editrler grubunu ise Devorah KalekinFishman, Kenji Kosaka, Elisa Reis, Arturo Rodrguez Morat, and Henri Lustiger Thaler oluturuyor. Kural olarak teslimler en azndan dardan 2 d zetleyiciye gnderilmeli. Prensipte editrler son girileri kabul edilene kadar yazarlarla alyorlar. Bir makale Kabul edildiinde bir ka hafta iinde yaynlanyor. 2013ten itibare her sene 8 ila 10 aras girii Review Issue of Current Sociologyde ( ISAnn en ok referans verilen iki offline dergisinden biri- yaynlanmak iin seiliyor. Bu durum Sociopedia.isada yayn yapmay daha da cazip hale getiriyor. Bir baka yenilik de standart Sociopedia.isa zet makalesinin bir uzants olan Sociopedia.isa colloquium. Bu yine ayn editrlk ve akran deerlendirme srecinin hakim olduu deneyimli editrler ve akran deerlendirmeleriyle olabilecek en yksek kalitenin saland bir i olacak. Sociopedia.isa colloquiumda nde gelen ve donanml bir yazarn verili bir sosyolojik mesele ya da tema zerine konumunu zetletip, temel makalenin yaklamn deerlendiren drt makale ile devam edecek. , drt yorumcu eletirel konumac roln stlenecek. u sralar Henri Lustiger Thaler Kozmopolitanizm, Devorah Kaleki ise Duygular Sosyolojisi zerine kolokyumlar hazrlamaktalar. Alanyla ilgili zet yazmay seven herkesi Sociopedia.isa iin bir makale yazmaya ve gndermeye davet ediyoruz sociopedia.isa.fsw@vu.nl

26

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Herkes iin Daha yi

Salk Hizmeti
biz de sunum armz birleik oturum ad altnda yaptk. Aldmz karlklar ok artcyd. Ev sahibi Aratrma komitemiz RC15 (Salk) ve Sosyal Politika Komitesi (RC19) sayesinde herkes iin daha iyi salk hizmeti ortak oturumumuzu organize ettik. te yandan RC15 ve RC52 (Mesleki Gruplar) profesyonel ynetim zerine bir ortak oturum dzenlediler. Tm oturumlar makalelerle doluydu ve hepsi ok canl tartmalara sahne oldu.

Ellen Kuhlmann, Goethe niversitesi, Frankfurt, Almanya, RC52 seilmi bakan (Meslekler Sosyolojisi Aratrma Komitesi), Claus Wendt, Siegen niversitesi, Almanya, RC19un ynetim kurulu yesi (Yoksulluk, Sosyal Refah ve Sosyal Politika Aratrma Komitesi) Ivy Bourgeault, Ottowa niversitesi, RC15 Bakan Yardmcs (Salk Sosyolojisi Aratrma Komitesi) aratrmalar yapma meselesinin, bunun zorluklarn kapsyordu. Burada daha karmak tipolojiler iin nerilerde bulunuldu, makro ve mikro dzeyde aratrmalar balamann ve geni bir dalml gstergeler kullanlmasnn gerekliinden sz edildi. Konuulan baka bir kilit mesele eitsizlikler meselesiydi. Tartmalarda salk hizmetlerine eriimde srekli ve genileyen uurumla ilgili yeterince rnek verildi. Bu uurumlar toplumsal cinsiyet eitsizlii kadnlarn salk hizmetlerinden faydalanmas, reme haklarn ierirken ayn zamanda kltr, dil, mekan ve etnik kimlik gibi bu eitsizlikleri yaratabilen etmenleri de kapsyordu. Tartmalarda lkeler aras ortak temalar haklarn gereklilii ve sala evrensel eriimin nemi, sosyal hareketlerin ve aktrlerin rolleri ve zel ve kamusal salk hizmetleri dengesinin deimesi oldu. Tartmalarn bir baka serisinde de salk iletmelerinde insan kaynaklar ynetimi konusunda profesyonel ynetimin karmaklndan ve daha etkili bir ynetimin gerekliinden bahsedildi. phesiz gerekleen ortak oturumlar var olan Aratrma Komitelerinin deerini fazlasyla artrm oldu. Yokohama iin imdiden kprler balantlar kurmu olarak, gelecek ortaklklar heyecanla bekliyoruz.

m vatandalar iin daha iyi bir salk hizmeti, sosyal eitsizlie ve yoksullulua kar savamada bir anahtar olutururken dnya apnda siyaset yapclarn gndeminde n sralarda yer alyor. Pek ok farkllk olsa da, Dnyann kuzeyinde ve dousunda (Kuzey yarmkrede) yeni ortaya kan salk sistemlerinde de, Batnn yerlemi sosyal devletinde de salk hizmetlerinin organizasyonu, gelitirilmesi, datm ve halkn bu hizmetlere eriimi iyiletirilmeye allyor. Bu abalar salk personelleri iin yeni ynetim biimlerini de kapsyor. Bu srete sosyal sorumluluk ve kamu servis sektrlerinin toplum sal iin ne derece nemli olduu kendini kantlam oluyor. Piyasalar ve ynetim gnmz finansal kstlama ikliminde nemli bir deer oluturuyor. Bu noktada g ilikilerinin gerekliklerine duyarl, daha yaratc bir politika iin acil bir gereklilik ortaya kyor Buenos Airesde gerekleen ikinci ISA Forumu salk politikas ve servisleri alanlarn sosyolojik bir bak as ile ele almak ve uluslararas bir yaklamn faydalarnn altn izmek iin optimum bir ans oldu. (Bknz. Current Sociology, zel Say, Temmuz 2012.) Bu yeni alan doas gerei disiplinler tesi olarak tanmlanabilir. Buna bal olarak

27

oturumlara byk tepki

birleik

Burada gerekleen oturumlar salk politikalar ve servisleri iin nelerin nemli olduunu ve uluslararas deneyimlerden neler renebileceimizi tartabileceimiz bir platform yaratt. Forumla ilgili daha da etkileyici hatta biricik olan ey, ortak oturumlarn farkl ktalardan aratrmaclar bir araya getirmesi ve dilin snrlarnn ok dilli sunum ve tartmalarla yaratc bir biimde almas oldu. Katlmclar Kuzey ve Gney Amerikadan, pek ok Avrupa lkesinden Nijeryadan Gney Afrikadan ve Japonya dan gelmiti. Tartlan temel konular ok geni ve dinamik bir sektr olan salk sektrnde karlatrmal
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Portre:

Ivan Varga, 1931-2012

Ivan Varga pek ok hayat birlikte yaad. Bunlardan bir tanesi kendini ISA ya zellikle RC22 ye (Din Sosyolojisi Aratrma Komitesine) snrsz bir biimde adanml kapsyor. Varga nn aadaki ksa biyografisi kars Eva Varga ve kz Christina Varga tarafndan yazld

28

r. Ivan Varga dnceleri ne kadar tehlikeli olursa olsun ve ne kadar poplerlikten uzak olursa olsun inandklarnn arkasnda durmaya devam etti. Varga Macaristan, Budapetede asimile olmu bir Yahudi ailesindendir. kinci Dnya Sava srasnda, daha fazla yemek karnesi alabilmek iin tutuklanma ve Tuna Nehrinde vurulma riskini gze alarak Yahudilerin iin sokaa kma yasa saatleri dnda sar yldzn takmadan dar kabilirdi. Ruslarn zgrleme ryasnn baskc bir rejimin kabusuna dntn grebilmek iin yaad sanki. Ama hibir zaman dikkat ekmeme siyaseti izlemedi, hatta rejim hakknda eletirel konumalar yapt, yazlar yazd. Tm bu yaptklar onu Macaristann 1956 Devriminde hedef haline getirdi. Polonyaya kat ve Macaristana dnmenin daha tehlikesiz olduu zaman da adn ilerleyen zamanlarda da iinde olacak kara listede buldu. Sava sonrasnda, Georges Lukcs gibi aydnlarla alt ve sonrasnda doktorasn ald. Eva Launsky ile 1961 ylnda evlendi ve 1968de kzlar Christina dnyaya geldi. ngilizce dahil pek ok dil bilmesi sebebiyle Ivan n ailesiyle birlikte Macaristan brakp Tanzania niversitesinde ders vermesine izin verildi. Ancak drt yl dolduktan sonra, Macaristandaki bilinen ama gri bir gelecei Batda tamamen bilinmeyen belirsiz bir gelecek

Ivan Varga Kingston Kanadadaki evinde.

iin terk etmeye karar verdi. Ailesiyle birlikte elbiselerinden, Afrika eserlerinden ve eitimlerinden baka yanlarna hi bir ey almayarak Almanyaya utular. Varga Almanyadaki niversitelerde bir yl eitim verdikten sonra Kingstomdaki Queen niversitesinde sosyoloji eitmeni olarak ie balad. Burada 1996 ylnda emekli olana dek kald ve yine bu dnemde Ordinaryus Profesr unvann ald. Kariyeri boyunca, sanat, kltr, din sosyolojisi ve daha sonrasnda ilgi duyduu beden sosyolojisi zerinde alt. lerinde Harvard Dnya Dinleri Aratrma Merkezi Harvards (Center for the Study of World Religions)nin de bulunduu, tm dnyadan sosyologlarn ve Fransa ve Macaristandan aratrmaclarn katld bir uluslararas forumda grev ald. Emekli olduktan sonra uluslararas yaynlarda yazlar yazd editrlk yapt, yurt dnda konferanslar dzenledi, konferanslara katld. ISAdaki on yl akndr srdrd ve zellikle Din sosyolojisi Aratrma komitesindeki -grevini devam ettirdi, Bu dnemden sonra Aratrma komitesindeki bakanlk sresi bitti ve Onursal bakan ilan edildi. lmne kadar bu grevini srdrmtr.

KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>Ak

Eriim
eriime ayor. Bununla yelik iin zendiricilik hedefleniyor. Her iki modelde de yazarlar ileriyle daha ok okuyucuya ulaabilirken okuyucular da daha ok rne erime imkanna sahip olabiliyor. Ama bu durumun baka ne gibi etkileri olabilir? Altn: Fakir lkerlerdeki yazarlarn ou uluslar aras bir finansal desteki bulamazlarsa zengin lkelerin salam dergilerinde yayn yapma ansna sahip olamayabilecek. Sosyolojide yaplan aratrmalar otomatik olarak finansal kaynak edinilerek yaplamyor. Yazarlarn byle bir kaynak olmadan giderlerini karlayp karlayamayacaklar belirsiz. Bu nedenle zellikle fakir niversitelerden gelen yazarlarn - zaman zaman zenginler niversitelerden gelenlerin bile- yaynlar okullarnn ynetimleriyle snrlandrlm olacak. Artk niversiteler yayn kaynaklarna eriim iin para biriktirmek zorunda kalacaklar ancak bu paray aratrmalar desteklemek iin kullanmama ihtimalleri de ok yksek. Bu da var olan aratrmalarn azalacaa ve yaplan ilerin ok daha tarafl olacana iaret ediyor. Yeil: Eer uygulanan ambargo yeterli sayda ktphane ve okuyucuyu dergilerin ieriklerine daha erken eriim iin cret demeye tevik etmezse, kimse yayn masrafn dememi olacak. (Sosyal Bilim makalelerinin yars iin bir yldan uzun bir sreyi kapsyor). Dolaysyla

Jennifer Platt, Sussex niversitesi, UK ve ISA Yaynlarndan Sorumlu Bakan Yardmcs, 2010 - 2014

k eriim balang noktasndan hzla yaylan ve sosyal bilimlere yaklatka baz tehditler getiren bir hareket. Temel fikri basit ve ekici: herkes makalelerde yer alan aratrma verilerinden yararlanabilmeli. Hareket iin nemli bir durum, fen bilimcilerden yaynclarca talep edilen uuk cretler ve yaynclarn karlarna kar kzgnlklarnn Elsevier Dergileri boykotuna neden oluuydu. Yeni ngiliz hkmet politikas iin hayati yeni bir ideolojik tema ise devlet fonlu rnlerin devletin vatandalarna cretsizce eriilebilir olmas gerektii oldu. Buna bal olarak, iletmelerin zellikle bu eriimden faydalanaca ve bu sayede ulusal ekonomik geliime katkda bulunacaklar sylendi. Bunun zerine ngiltere ve Amerikadaki temel finansal kaynaklar artk finanse edecekleri aratrmann sadece okuyucularn cretsiz eriim salayabilecei dergilerde yaynlanmasn istemeye baladlar dolaysyla dergilere de varolan uygulamalarn deitirmeleri iin bask uygulamaya baladlar. u anda normal sistem yaynclarn dergi retmesi ve dergilere eriimin bir yelik demesiyle gereklemesi zerine kurulu. ounlukla bu yelik creti niversitelerce deniyor ve bu da dergiyi yeleri iin cretsiz eriime ak hale getiriyor. Ana yaynclarn yelikleri tek tek deil byk paketler halinde ktphanelere satmas,

dergilerin ouna eriimi mmkn klsa da byk bir maliyet getiriyor ki bu da durumu daha da kark hale getiriyor. Makalelerin yazarlarna para denmiyor ve hayli fazla cretsiz emek sonu olarak niversiteden kyor. Ancak retim srecinin de zerinde durulmas gerek kayda

Ak Eriimin
ISA iin Ar Uygulamalar Olabilir

29

deer masraflar olduunu kabul etmek gerekiyor. Ak Eriim iin iki geni alternatif model sklkla tartlyor. Altn modeli yazarlarn ( niversite ya da aratrmann fon kayna anlamna gelebilir) basmn masrafn karlamak iin belli bir miktar cret dedikleri ama makalelerin okuyuculara cretsiz olarak ak olaca bir sistem oluturuyor. Yeil model ise yazarlara bir deme yaptrmazken makalenin bir ksmnn grlebilmesi iin depozito creti koyuluyor, 612 ay srelik bir kstlamadan sonra ( aslnda bu sre doa bilimlerinin hzyla kyaslannca ok uzun grnyor) sonra makaleyi
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

>>

yaynclar altn modelini tercih etme eilimindeler. ISA gibi yazarn deme yapmasn kabul edilebilir bulmayan bilgili topluluklar ayn zamanda dier etkinlerde de destek kayna olan yaynlarn gelirlerinin nemli bir ksmn kaybedebilirler Bu temel modellerin burada ok detaylandramayacamz baka trleri de mevcut. Baz makaleleri eriime amayp bazlarn aabilen Melez dergilerin de olabilecei kabul ediliyor; Amerikan Sosyoloji Derneinin bugnk politikas da bu ynde. Baz dergiler tersine bir tevik

yolu izleyip destek almayan makaleleri eriime amay tercih de edebilir. Ulusal ngiliz Aratrma Komiteleri (British National Research Councils) u anda yalnzca baslm makalelerin cretsiz eriimini deil yeniden analiz edilebilmesi iin makalelerin her birinin verilerine de eriilmesini istiyor. Bu noktada sosyal bilimlerde gizlilik meselesi nasl halledebilecek? ISA net bir biimde uluslar aras misyonuna uygun bir politika gelitirmeli. ISA dnya genelinde sosyolojide bu ilerin nasl ortaya ktnn bilgisine eriirse bu politikay

gelitirmesi ok daha kolay olabilir. Bildiimiz gibi baz yerlerde dergi yaynlama ve bunun iin fon salama sistemi Avrupa ve Kuzey Amerikadaki standardndan farkl olabiliyor ve buralarda tartma tahmin edebileceimizden ok daha fazla soru ortaya karabiliyor. Siz de bize bulunduunuz blgeden bu durumun, ileyiin nasl grnd bildirir ve ISA politikasnn ne olabilecei konusunda fikirlerinizi beyan ederseniz minnettar oluruz.Grlerinizi bu adrese gnderebilirsiniz j.platt@asussex.ac.uk

>Hint Editr Takmz

Tanyalm

Ishwar Modi, Hindistan Sosyoloji Dernei Bakan, ve ISA Ynetici Kurul yesi, 2010- 2014

resel Diyalogun ran editr takmyla ilgili yazy okurken (GD 2.4) hemen hemen hepsinin lisans ya da lisans st rencisi olduunu renmek beni ok artt. Onlara kyasla, Hint takmnn yeleri daha yal ve deneyimliler. Takmnzn temel hedefi disiplinin karmak teknik dilinin Hinte evirisinde- zaman zaman zor bir i olsa da- belli bir standard salamak oldu. lkedeki dier niversitelerden baz meslektalarmzn Kresel Diyalogun Hinte versiyonunun rencilerince yaplan evirilerde (Kresel diyalogun ngilizce versiyonundan Hinteye evriliinde) bir model, bir rnek olarak kullanldn ve kyaslama yaparak kendilerini gelitirecekleri noktalar fark ettiklerini renmek bizi artt ve memnun etti. Buna karlk ierdii enteresan bilgilendirici ve aydnlatc kresel materyalin de etkisiyle Kresel Diyalogun hem ngilizce hem de Hinte versiyonlarnn Hint Akademik evrelerinde de artan bir biimde konuulduunu sylemeliyiz. Bu nedenle hepimiz Kresel diyalogla olan ibirliimizden ok byk bir memnuniyet duyuyoruz.
Profesr Ishwar Modi Hindistandaki is Bo Zaman almalarnn (Leisure Studies) kurucusudur. u an Hint Sosyoloji Derneinin Bakanln ve Uluslaras Hint Sosyal Bilimler Derneinin bakanln yapmaktadr. Ayn zamanda ISAnn Yneti Kurulunun yesidir... 2010 ylnda ISA Bo zaman Sosyolojisi (Leisure Sociology) Aratrma Komitesi bakanlna yeniden seilmitir. (20102014). Emekli olduu 2000 ylnda Jaipur daki Rajasthan niversitesi, Bo Zaman ve Turizm Aratrmalar merkezinde kurucu bakanlk grevini srdrmekteydi. Sonrasnda Hint Salk Ynetimi Aratrmalar Enstitsnde konuk profesr olarak grev yapmtr. Hint Bo zaman Aratrmalar Derneinin kurucu bakandr. Dnya Bo Zaman Organizasyonundan hayat boyu onur yelii almtr ve u anda Dnya Bo Zaman Akademisinin kurucu yesidir ve yneticisidir. Pek ok ulusal ve uluslararas konferans dzenlemitir. Editr, yazar ve ortak yazar olduu sekiz kitab bulunmaktadr. Rashmi Jain, Rajasthan niversitesi Sosyoloji Blmnde ders vermektedir. . Deiim ve iletiim, Kreselleme almalar, Hukuk Sosyolojisi, Bo zaman almalar, Avrupa almalar ilgi alanlarn oluturur. Ayrca Sosyal alma Blmnde yksek lisans seviyesinde yaplan alan almalarn koordine etmektedir. Halen Rajasthanda Kreselleme etkisinde toplum ve kltr balkl bir projede almaktadr. Kentsel Geliimle letiim: Stratejiler ve Alternatifler (Communicating Rural development Strategies and Alternatives) de dahil olmak zere pek ok yaynlanm almas bulunmaktadr. Akademik kariyerinin yan sra, muhta kadnlarn sesi olmu ve bu konuda pek ok sivil toplum rgt ile ortak almalar yrtmtr. KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012 Rajiv Gupta , Jaipurdaki Rajasthan niversitesinde profesr ve blm bakan olarak grev yapmaktadr. Marxist sosyolojinin nde giden rencilerindendir. Hint Sosyal Bilimler Dernei tarafndan 2007 ylnda D.P. Mukerji Sosyal Bilimler Bursu dl ile onurlandrlmtr. Son olarak ders kitaplar sosyolojisi zerine bir aratrma yrtmtr. Eitimin Toplumsallatrlas ya da Toplumsallatrma Eitimi isimli (Communalization of Education or Education of Communalization) kitab ulusal bir tartma yaratm ve sac siyasi partileri rahatsz etmitir. Hint toplumunun nc bir gzlemcisi olarak, tarmsal ilikiler, aile ii iddet, sendikal hareketler, kentsel geliim, eitim ve akademi inceleme alanlar arasndadr. Doktora almas akademik entelektellerin Hint toplumunda oynadklar rol zerinedir. Bir halk sosyologu olarak, neo-liberalizm kart hareketler dahil olmak zere pek ok toplumsal harekete katlmtr.

30

Uday Singh son 6 yldr Ishwar Modinin dinamik liderliinde Uluslararas Hindistan Sosyal Bilimler Enstits ile almaktadr. Rajasthan niversitesinden Ekonomi Ynetimi ve Finansal letme dalnda yksek lisans derecesine sahiptir. Kresel Diyaogun evirmenliini yapan Singh dnyada olup biten sosyolojik olaylar, olgularla ilgili pek ok ey renmekten son derece heyecan duymaktadr.

FOTO-DENEME

>Snrlarda
Yaamak
Alexia Webster, Fotoraf, Edward Webster, Witwatersrand niversitesi, Gney Afrika, RC44 ( i Hareketleri Aratrma Komitesi) Eski bakan

31

ohannesburg ehir merkezinde yaratlan ilerin ou ancak gn kurtarabilecek iler ya da kayt d ekonomi olarak bilinen istikrarsz ilerdir. Bunlara berberlii, sokak satcln, yolun kenarndaki taksileri temizleten kadn erkekleri, evde ya da ruhsatsz meyhanelerde alanlar ya da kat metal toplayclarn rnek verebiliriz. Bu enformel p geri dnmclerinden birinin, siyah yal bir kadnn bir geri dnm merkezine gidiinin resmini ekmitik. lk olarak arkasnda tad ykten onu tanmlayamadmzdan bir hayalet gibi grnmt bize. Ama dikkatli bir biimde bakarsanz geri

dntrlecek plerin torbasnn altnda ezilmi bedeninin paralarn grebilirsiniz. O umutsuz bir kurban deil aslnda retici bir ii. Gnde on saatini kat toplamaya ayran ve daha sonra onlar Johannesburg sokaklarnda srtnda tayan ve geri dnm merkezine satan bir ii. Geleneksel anlamda bir i deil bu aslnda, bir yaama stratejisi. Byk ok uluslu irketlerce satn alnan geri dntrlebilen katla yalnzca deer retmiyor ayn zamanda sokaklar da temizliyor. Bu yeil ile gnde be dolar civarnda bir gelir elde ediyor. Bu enformel iileri tanmlayan bir zellik serbest meslek sahibi olmalar. Geleneksel ilerden ok
KD CLT. 3 / # 1 / KASIM 2012

farkl bir ekonomik etkinlikle megul olarak ehirde baarl bir ekonomik alan dolduruyorlar. Bu enformel aktivitelerin ortaya k sosyolojinin karmak bir biimde sunuluuna neden oldu. 1950ler ve 1960larda modernleme teorisinin teleolojik gr takip edilerek, dinamik endstrilerin ehirlere hzl insan akn 19.yzyl Avrupasnda olduu gibi sindirebilecei varsaylyordu. Ancak byle olmad. Buna karlk gelien dnyann kenti nfusu bir biimde art gsterdi, ve formel ilerden ok kk apl enformel ekonomik aktivitelerle varln srdrmeye alt. Bu fotorafta grnmez olsa da fotorafladmz kadn tm dnyada byyenrisk altnda ii snfnn bir paras aslnda.