You are on page 1of 12

Reisimpressies uit de Allgu

jwr47

25.7.2013 In memoriam aan de laatste lynx De lynxenjacht


Wij zijn al talloze malen in Hindelang zelf op vakantie geweest, maar pas nu valt mij aan een van de gevels op, dat hier tientallen jaren geleden een massagraf voor de Europese lynxen werd aangelegd. Kennelijk waren deze katten al vrijwel overal uitgeroeid en had een kleine populatie zich stand weten te houden in de afgelegen bergdalen van de Allgu. Ditzelfde ontoegankelijke en onoverzichtelijke berggebied aan het Ostrachtal met de gesoleerde nevendalen heeft in de loop der eeuwen ook als vluchtgebied voor soldaten, wetenschappers en zelfs hele volksstammen (de Kelten?) gefungeerd. De lynx kwam vroeger in bijna alle grote bosgebieden in Europa en een groot deel van Azi voor. Door de jacht en verdrijving uit hun leefgebied zijn deze katten met hun kenmerkende oorpluimen tegenwoordig vrij zeldzaam geworden.1

Fig. 1: "Die letzten Luchse erlegt 1836-38" In het centrum van Bad Hindelang tref ik een gebouw aan, dat destijds als Augsburger jachthuis bekendstond en op de gevel de laatste 8 lynxen presenteerde, die de jagers hebben kunnen schieten. Een gevelsteen vermeldt: hier war einst die Montfort'sche Eisenfaktorei der Ostrachtaler Bergwerke, erstmals erwhnt 1471 und Sitz der Bergrichter bis 1750. Dann in ein augsburgisches Jagd und Forsthaus umgebaut. Seitdem in Familienbesitz A...

Fig. 2: De karakteristieke pluim is aan de oren van het linkse dier nog identificeerbaar

1 lynx

26.7.2013 Bad Hindelang, Hinterstein


Wij overnachten ditmaal weer eens in het gastvrije pension, waaraan wij al jaren geleden goede ervaringen hebben gemaakt. Ditmaal bewonen wij een bovenkamer onder het dak met een uitzicht op de curverijke weg naar het hooggelegen Oberjoch. In dit jaargetijde met extreme temperaturen slapen wij liefst met open ramen om de frisse nachtlucht binnen te laten.

Slaaprovende diersoorten
Midden in de nacht word ik nu echter gewekt door een tandengeknars, dat van een knaagdier op het balkon lijkt te stammen. In mijn fantasie is dit de gemene kiezelsteenkever.

Almabtrieb
's Morgens word ik wakker door de kudde met zo'n twintig koeien, die twee cowboys en een cowgirl met stokken door de straten van het woongebied drijven. Het is een dagelijkse almauftrieb en 's avonds een almabtrieb. De beesten zijn nogal balsturig en blijven bij elke hek staan om wat bladeren te bietsen. Ook staat er een groepje bij een watertrog om een slok water te genieten. Het is kwart voor zeven en de zon staat op het punt boven de bergrug te verschijnen. Omdat elke koe een grote messing bel draagt, is iedereen klaarwakker. Ook het omdraaien en doorslapen is echter niet zo eenvoudig.

Fig. 3: Tien voor zeven - nog voor de zonsopgang... Zodra de zon boven de bergen verschijnt hoort het tandenknarsen ook weer op. Het zijn overduidelijk de dikke muren, die dat merkwaardige geknars tijdens de afkoeling produceren. Zodra de stralingshitte van de opkomende zon toeneemt, verdwijnt het geluid. Tien minuten later is het zeven uur en dan luidt de kerkklok alarm, alsof het Oostenrijkse leger een inval doet. Het heeft geen zin om verder te slapen en dus beginnen wij aan een uitstekend ontbijt. In de Allgu verstrekken vele hotelhouders een buskaart voor alle trajecten van de Allgu en een toegangskaart voor de lokale bergliften. Omdat wij over een dergelijke kaart beschikken besluiten wij het hete weer te trotseren, van de Iseler naar beneden te lopen en via het Tobelpad terug te keren naar Oberdorf.

De Tobeltour
De Tobeltour door de kloof begint ongeveer ter hoogte van Oberjoch. Borden waarschuwen voor de risico's bij sneeuw en regenval. Het paadje verloopt over de rotsen steil naar beneden, maar is door staalkabels goed beveiligd. Het dragen van handschoenen is aan te bevelen, omdat het grove staal in de gloeiende zon ondragelijk heet kan worden. Gelukkig verloopt de weg voor 95% in de schaduw van de bossen. Een kabbelend beekje met watervalletjes, talloze bloemen en wat bloed zuigende horzels begeleiden ons op deze weg.

Maria-Blauw
In Oberdorf valt mij op dat de zegenende Heer statistisch gezien wel vaker zonder rood in de Mariakleuren wit en blauw wordt afgebeeld. Meestal wordt de Madonna evenals Jezus afgebeeld met een blauwe mantel over een rood onderkleed en God met een rode mantel. Geel en groen worden bij wijze van uitzondering ook wel eens gebruikt.

Fig. 5: Maria in rood & blauw

Fig. 6: De Heer in blauw en witte kledij

Fig. 4: Maria in rood & blauw

JacobswegTirol-Allgu
De pelgrimsweg naar Santiago verloopt merkwaardigerwijze vlak langs ons pension. De weg verbindt Stams in het Inndal met Oberstaufen-Zell. De oude Jochweg via Oberjoch is niet alleen een pelgrimsroute, maar ook een handelsroute voor zout en (m.i.) barnsteen geweest. De Romeinse soldaten hebben van 15 voor Christus tot 46/47 n. Chr. onder generaal Drusus de Oudere de oude Keltenwegen tot Via Claudia Augusta omgebouwd. De handelsverbinding maakt gebruik van de Fernpass. Aan deze belangrijkste Noord-Zuid-verbinding2 liggen Fernstein en de Fernsteinsee. Is het denkbaar, dat deze woorden aan de handelsverbindingen der Kelten in barnsteen herinneren? Op een interactieve kaart (Via Claudia Augusta MAPS) kan men de verbinding tussen Donauwrth Augsburg (Augusta Vindelicorum) Fssen Fernpass Imst Landeck Meran- Bozen (bij Pons Drusi) Trento (de driesprong Tridentum) Verona respectievelijk Veneti reconstrueren. Aan deze route liggen o.a. ook de Bernbeuren, Ammersee, Oberammergau, die aan de handel in barnsteen herinneren3.
2 Reisen auf den Spuren der Rmer 3 Trading Roads

Hinterstein
Na de aankomst in Bad Oberdorf nemen wij de bus naar Hinterstein, waar Konrad Zuse de Zuse Z4computer kort voor het einde van de tweede wereldoorlog had verborgen. Als ik de buschauffeur vraag naar Zuse's woonhuis, kan hij mij dat in de Talstrae 43 aanwijzen. Hinterstein was op het eind van de oorlog een toevluchtsoord voor duizenden vluchtelingen. Ook schijnt het een toevluchtsoord voor de Kelten zijn geweest. Hoe men dit in de sagen kan aflezen, wordt echter niet gedetailleerder omschreven.4 Het is er niet druk. Volgens een Hintersteiner burger ligt het aan het wegblijven van de slachtoffers van de overstromingen, die nu wel andere zorgen hebben dan het boeken van een vakantiereis.

Leesvoer
Als leesvoer lees ik het toepasselijke werk Herzge, Brger, Knige5 over de relaties tussen de heersende klasse en de boerenbevolking in Wrttemberg, die zich in de loop der eeuwen tot een soort democratie heeft ontwikkeld. De oostelijke Allgu behoort tot de deelstaat Beieren, het westelijke deel tot Baden-Wrttemberg. Zoals de naam Hinterstein al zegt was de hoofdstad hier in de afgelegen grensstreek Allgu tussen Beieren en Wrttemberg altijd oneindig ver weg. De heersers vonden de bergen met name als jachtterrein en bron van vermaak interessant. Volgens een bord aan de muur van het Prinz-Luitpold-Bad was als ter plekke een jachthuis voor Prinzregent Luitpold gevestigd. In de loop der tijd zwelt het Hindelanger jachtterrein min of meer vanzelf tot een grootte van 60 000 hectare aan.

4 Met name de sagen van deze streek om Hinterstein duiden op een Keltische oorsprong. Het afgelegen dorp was jarenlang nauwelijks contact tot de andere gemeenten... (bronvermelding: Hinterstein) 5 Herzge, Brger, Knige: Amazon.de: Hermann Missenharter

27.7.2013 Oberjoch-Unterjoch6
Om 7:00 uur begint de dag met de koeienbellen, de gewelddadige kerkklokken en vervolgens een drietal geweldige kanonslagen. Is dit de opening van het zomerse jachtseizoen? Wij horen ook 's nachts sporadisch schoten en wellicht moet er in de bergbossen ook wel wat wild voor de toeristentafels worden geschoten.

Inventieve inbraakbescherming met spinrag


De dagelijks opgejaagde koeien stammen uit een oude boerderij, die over een inventieve inbraakbescherming met spinrag beschikt. De spinnenwebben duiden aan, dat onlangs iemand de deur moet hebben geopend. Dat is kennelijk al maanden niet meer gebeurd.

Fig. 7: inventieve inbraakbescherming met spinrag

Durchs Hochmoor von Oberjoch nach Unterjoch - Wanderung

De Sebaldweg
Wij nemen weer de bus naar Oberjoch en bezoeken bij 32C het hooggelegen Kematsried moeras, waarin zich ook een vrij toegankelijk zwembad bevindt. Vanaf de grenspost aan de Oostenrijkse grens begint iets verderop richting Oostenrijk de Sebaldweg aan de ingang van de Alpsteigtobel, waarin op zes zuilen teksten uit het werk " Il ritorno in patria" van Winfried Georg Sebald worden geciteerd, die elk met de betreffende locatie te maken hebben. Een van de stelen bevindt zich direct naast de Krummenbacher Dreifaltigkeitskapelle, waarin men duidelijk de religieuze kleurcodes rood en blauw in de kleding van de heiligenbeelden en fresco's kan aflezen.

Fig. 8: Maria in rood & blauw Op de stele staat:

Fig. 9: Maria in rood & blauw

Unweit des Waldrands steht die Krummenbacher Kapelle, die so klein ist, dass mehr als ein Dutzend auf einmal dann gewiss nicht ihren Gottesdienst verrichten oder ihre Andacht ben knnen. Ich setze mich eine zeitlang hinein in dieses gemuerte Gehuse.

Fig. 10: An der Krummenbacher Kapelle van Sebald

Sebald's Dialekt 7
"Ja! Er schreibt von weien Blachen. Blache ist ein Teppich, er schreibt auch minderes Wetter, das ist auch kein hochdeutsches Wort. Das sagt man so im Allgu, das Wetter ist minder."

Unterjoch
In Unterjoch is alles nogal overzichtelijk. Volgens S. is het dorpje zo klein, omdat er steeds slechts n jongeling volwassen mocht worden. Op het pleintje naast het kerkhof bevindt zich dan ook een boksring, waar de jeugd zaterdagsavonds om de hand van het enige feerieke dorpsmeisje mag komen boksen or vingerhakelen8. Dat althans stellen wij ons voor als het dorpsleven in een toevluchtsoord. Ondanks een onverwacht onweersbuitje met wat regendruppels is nog steeds afzichtelijk warm en wij koelen onze voeten in een luxueus Kneipp-bekken.

Fig. 11: Boksring on Unterjoch, waar de jeugd zaterdagsavonds mag komen boksen Na een halve liter Weizenbier zijn wij weer fit voor een wandeling naar het nog veel kleinere Obergschwend en nemen vandaar de bus terug naar Bad Hindelang.

7 Unheimliche Heimat im Allgu - Der Wanderweg des Schriftstellers 8 Fingerhakeln

Unterjocher dialect
Onopvallend hebben wij op de weg van Oberjoch naar Unterjoch een taalgrens overschreden. Wij in in het land der Buebe en Fehla, van jongens en meisjes. In het Unterjocher dialect zijn de meisjes Fehla, dat kennelijk van Latijn Filia afgeleid is9.

Fig. 12: Buebe en Fehla, van jongens en meisjes De overgangsgradint van de woorden voor meisje zijn bijna even indrukwekkend als de de woorden voor het ego-pronomen in de omgeving van Chur10. Binnen een gebied met een radius van 20km onderscheidt men voor het woord meisje drie totaal verschillende woorden bijvoorbeeld in Lindau Mdle, verderop naar het oosten in Scheidegg Schputtl en in nog verder oostwaarts Stiefenhofen Feel11. Op grotere schaal geldt: Luag dr amaul dia Fehla ah!!12 Unterallgu (Markt Rettabach ten oosten van Memmingen) Lueg dr aml d' Schbuddla aa!13 Westallgu

Schputtl (een haveloos meisje of priesteres)


Een Schputtl (meervoud: Schputtla) is in de Westallgu een meisje 14. Dit woord lijkt mij met Aschenputtel (het Duitse woord voor Assepoester) overeen te komen. Over de etymologie van assepoester vermeldt Wikipedia's Assepoester: Assepoester betekent "zij die in de as blaast om het vuur aan te wakkeren". Dit wordt uitgelegd als de nederigste plaats, maar ook juist degene die voor het heilige haardvuur zorgt (een priesteres).

9 10 11 12 13 14

Fhl = Mdchen Het Boek Dius - Over de dubbele, bipolaire kern van de religie Scheidegger Mundartabend Duits: Sieh dir einmal die Mdchen an! Duits: Sieh dir einmal die Mdchen an! Allguer Wrterbuch

Assepoester
Dat lijkt me nogal vergezocht. In het Nederlands wordt gedocumenteerd: assepoester zn. verstotelinge; morsige meid Oorspr. iemand die bij de haard zit en in de as blaast om naar nog onverbrande kooltjes te zoeken, bijv. in Soo 'k als een assche-puyster sat, En anders niet te doen en had [1668; WNT]; pas later (zie onder) als toenaam voor de hoofdpersoon van het gelijknamige sprookje. 15 In het Duits wordt de etymologie nogal afwijkend van de Nederlandse databank als volgt beschreven16: De benaming As in Assepoester is alleen in Europese talen (Cinderella, Cendrillon, Cenerentola, Aschenputtel etc.) aanwezig en schijnt op de Griekse woorden achylia (as) en pouttos of poutti (voruwelijke geslachtsdelen) herleidbaar De Griekse naam Achylopouttoura wordt genterpreteerd als een vrouw, die bij het vuur zit, maar in feite een poes, die in het as van de haard zit en aan de onderkant vuil is." De oudste Europese variant van dit sprookje bevindt zich in Pentamerone (Basiles, 1636), van waaruit het verhaal vermoedelijk door Perrault is overgenomen. Nu is dus nog de vraag of Schputtl misschien uit dit sprookje is overgenomen als het Allguer of algemeen een Zuid-Duits dialectwoord voor een meisje.

Een Beierse dialectwoord als oorsprong voor Schputtl en Aschenputtel?


Inderdaad vind ik in het Bayrisch; Bairisches Wrterbuch een woord, dat als oorsprong voor beide woorden Schputtl en Aschenputtel in aanmerking komt: Sputtl, Schputtl Weeskind (tutela = weesje). De afleiding wordt als volgt uitgelegd: Sputtl, Schputtl is kennelijk afgeleid van sepelio = begraven + tutela = wettelijk vertegenwoordiger, bijvoorbeeld voor wezen; angelus tutelaris = beschermengel; pupilla = ouderloos (d.w.z. verweesd) meisje17. Andere verklaringen wijzen op woorden, die op Schputtl lijken18. In de Allgu is 'Schputtl' een jonge vrouw, bijvoorbeeld de dochter des huizes. In veel Duitse dialecten zijn er soortgelijke woorden, zoals 'Schpuchtel' of 'Schputtel', die eveneens een jonge vrouw aanduiden. Als afleiding komt een jong dier in aanmerking. In de Beierse dialecten is een 'Schpettl' bijvoorbeeld een lammetje, en men vermoedt dat deze vertederende uitdrukking voor een onschuldig dier op een jonge vrouw is overgegaan. Deze uitleg lijkt mij honderdmaal overtuigender dan de kooltjeszoekende kat met de vrouwelijke geslachtsdelen. Maar goed, ik ben geen afgestudeerd taalkundige. Dus kan ik ook verder geen bijdrage aan de oplossing van het probleem leveren...

15 16 17 18

assepoester Deutschland-Lese | Aschenputtel Lateinische Sprachrelikte im bayerischen Dialekt Was bedeutet das Wort: "Schputtl"? - Bayerischer Rundfunk

28.7.2013 Nesselwang, Maria Rain


's Morgens beginnen wij vanaf het openbare zwembad een wandeling door de schaduwrijke Wertachschlucht. In de stekende hitte van de dag bereiken wij echter over een open vlakte de bedevaartkerk van Maria Rain. Het is bloedheet als wij de kerk bereiken. Het enigste restaurant in het dorpje stamt uit de tijden der bedevaarten en staat nu leeg. Ons geluk is echter de heerlijk koele oase in deze enorme kerk, waarin een organist ons zijn oefeningen voorspeelt. Langzaam neemt onze gelaatskleur weer menselijke proporties aan. Wij drinken elk een halve liter water. De koeien zijn daarentegen betreurenswaardige schepsels. Tegen de vliegen kunnen zij de oren bewegen en die althans met enig succes uit de ogen verdrijven. Op de neus help wellicht het likken met een enorme tong. Meestal echter staan de dieren nogal apathisch voor zich uit te staren, als er niet net iets te herkauwen valt...

Fig. 13: koeien zijn betreurenswaardige schepsels

Gemzen zijn dan al heel wat alerter, als men de rugzak openmaakt en zij toevallig het knisteren van een papieren zak boterhammen waarnemen...

Fig. 14: Alerte gemzen, op zoek naar wat te eten Buiten is het 33-35 in de schaduw. Preciezer kan ik de temperatuur niet aflezen, maar het is minstens even heet als in het vagevuur. In het kerkportaal is de geschiedenis van de kapel en de kerk beschreven. Buiten de kerk bevindt zich de bron met het gezegende water, dat uit de kraan druppelt. Gelukkig ligt de rest van de terugweg naar Nesselwang in de schaduw, zodat wij geheel uitgedroogd de auto bereiken. Gezegend is de technologie, die ons een auto met airconditioning ter beschikking stelt. Dan kunnen wij ook een geweldige file bij de Aichelberg in alle rust op ons toe laten komen. Links en rechts zijn er immers alleen bergweggetjes, waar je nauwelijks kunt ontwijken. Het kost ons slechts een extra half uur tijd. De temperatuur zakt onderweg gedurig en bij Winnenden bereikt de thermometer inderdaad de voorspelde 28C. Het weer betrekt en er vormen zich wolkenformaties. Een scenario voor de zondvloed? Ongeveer een uur na onze thuiskomst begint het aangekondigde onweer met een geweldige regenbui. De temperatuur zakt tot beneden de 18C. Wat een overgang!

Inhoud
25.7.2013 In memoriam aan de laatste lynx....................................................................................1 De lynxenjacht............................................................................................................................1 26.7.2013 Bad Hindelang, Hinterstein.............................................................................................2 Slaaprovende diersoorten............................................................................................................2 Almabtrieb..................................................................................................................................2 De Tobeltour ...............................................................................................................................3 Maria-Blauw...............................................................................................................................3 JacobswegTirol-Allgu...............................................................................................................3 Hinterstein...................................................................................................................................4 Leesvoer......................................................................................................................................4 27.7.2013 Oberjoch-Unterjoch........................................................................................................5 Inventieve inbraakbescherming met spinrag...............................................................................5 De Sebaldweg.............................................................................................................................6 Sebald's Dialekt .........................................................................................................................7 Unterjoch.....................................................................................................................................7 Unterjocher dialect......................................................................................................................8 Schputtl (een haveloos meisje of priesteres)...........................................................................8 Assepoester.................................................................................................................................9 Een Beierse dialectwoord als oorsprong voor Schputtl en Aschenputtel?.................................9 28.7.2013 Nesselwang, Maria Rain...............................................................................................10

Een verzameling van dagboekfragmenten met betrekking tot de Allgu, lynx, Bad Hindelang, Hinterstein, de Tobeltour, de kleuren rood en blauw, Oberjoch en Unterjoch, Sebald en de Sebaldweg, Allguer dialecten, de etymologie van Schputtl, Assepoester en Maria Rain.

You might also like