AL GAZALI

(1058-1111) Abu Hamid Muhamed al Gazali bio je najistaknutija licnost u istoriji islamske religiozne misli. Bio je teolog, pravnik, filozof, mistik i svetac. Roen je 1058. godine u gradu Tusu. Tijekom studija privukao ga je ueni mutakalim; ovdje je Al Gazali proveo osam godina (1077-1085) studirajuci teologiju, filozofiju, logiku i prirodne nauke. Strani jezici jos nisu bili uvrsteni u akademski program, ali je on od malena govorio dva jezika. Sest godina nakon dolaska na dvor, Al Gazali je postavljen za profesora teologije u bagdadskoj Nizamiji. Na tom polozaju ostao je cetiri godine. Nezadovoljan, napustio je poloaj i okrenuo se asketskom ivotu. Jedan istoricar navodi da se Al Gazali izdrzavao prepisivanjem. To verovatno znaci da je prodavao kopije knjige koju je poceo da pise, Ihja ulum ad din (Obnavljanje verskih nauka), njegovog remek-dela. Naslov sugerise da je Al Gazali poceo o sebi da misli kao o 'obnovitelju' islama kojeg je Bog najavio, u skladu sa prihvacenom tradicijom, pocetkom svakog veka. Postojalo je neko uvjerenje da je on obeani reformator islama. Ponovo je poceo da zudi za licnim mirom i individualnim prenosenjem znanja. Al Gazalijev rodni grad mu je ponudio odgovarajuce mesto. Tamo je osnovao svojevrstan sufijski studentski dom (islamska verzija manastira) sa skolom, kako bi sa onima koji su to zeleli razgovarao o misticnoj spoznaji istine i prepustao se razmisljanju. Medjutim, umro je 18. decembra 1111. godine.

_____________________________________
Al Gazali je bio plodan pisac i dubokouman mislilac. Skoro nijedna grana humanistickih nauka nije izmakla Al Gazalijevom promisljanju. Ihja ulum ad din, najvece je i najznacajnije njegovo delo. Prvi deo knjige bavi se znanjem i fundamentalnim dogmama islama, drugi deo je o poboznim delima kao sto su molitva i davanje milostinje, treci deo je o destruktivnim porocima, ukljucujuci pozudu, bes, pohlepu i sujetu. U poslednjem delu proucavaju se vrline koje vode ka covekovom iskupljenju, olicene u strpljenju, pokajanju, strahu, asketizmu, ljubavi, iskrenosti i meditaciji. Ihja je rano zauzela svoje mesto medju klasicnim delima islama. Al Munkiz min ad dalal, je jos jedno Al Gazalijevo delo. Malo je po velicini, ali ima jedan autobiografski deo ukljucujuci ispovest, sto je retko, ako ne i jedinstveno u arapskoj knjizevnosti. Al Munkiz proucava stepene skepticizma i samoispitivanja, kroz koje je onaj koji trazi istinu prosao, kao i njegov oporavak kroz asketski nacin zivota. Makasid al falasiva (Ciljevi filozofa) , pregled je misljenja filozofa kako ih je on razumeo na osnovu originalnih prevoda, kao i iz studija dvojice arapskih prenosilaca, Al Farabija i Ibn Sine. U Makasidu Al Gazali se bavi logikom, metafizikom i prirodnim naukama, ignorisuci matematiku. U Tahafut al falasifa (Nerazumljivost filozofa) Al Gazali insistira na tome da filozofska teorija ne moze da predstavlja osnovu religije, koja za svoju osnovu moze imati samo unutrasnje iskustvo. Predocio je dvadeset tacaka u kojima se filozofska ucenja sukobljavaju sa islamom. Makasid i Tahafut prevedeni su na hebrejski i latinski jezik. Na taj nacin je Al Gazali, pod imenom Algazel postao poznat na Zapadu.

______________________________________________________________ Dve najistaknutije obrazovne grupe u to vreme bili su teolozi i pravnici. Ishodisna tacka i jednih i drugih bila je ista, Kuran. Al Gazali je ucio i teologiju i kanonsko pravo, ali je otvoreno kritikovao obe grupe. U teologiji je sledio skolu mutakalime koju je pokrenuo Al Aari, a u zakonodavstvu je sledio A afiija. U uvodnom poglavlju Ihje istice jaz izmedju onoga sto njegove kolege propovedaju i onoga sto rade. Al Gazalijev uticaj na obe grupe bio je primetan i trajan. Zahvaljujuci njemu, teologija je postala racionalnija, a u isto vreme i duhovnija. Zakonodavstvo je postalo otvorenije prema promenljivim uslovima, prevazislo je granice religije i bilo podignuto na visi intelektualni nivo. _____________________________________________________________ Al Gazali je na originalan nacin prilazio problemima. Trudio se da razmislja logicno i sistematicno i da svoje zakljucke iznosi jasno i precizno. U njemu su ortodoksija, filozofija i misticizam pronasli srecnu kombinaciju. Dobio je titule imama i hudze, vrhunskog autoriteta po pitanju islamske vere. Njegov uticaj na nemuslimane bio je uglavnom na polju mistike. Jedan Jevrejin je dao da se Al Gazalijeva dela prevedu na latinski jezik. Al Gazalijev uticaj bio je jos primetniji u zapadnom hriscanstvu. Toma Akvinski bio je izlozen islamskom uticaju tokom studiranja. On je na univerzitetu u Napulju studirao Algazela. Na odredjenim mestima, slicnost misli i izraza izmedju njih dvojice je zapanjujuca. U manjim proznim delima Dante je citirao Al Gazalija.. Abu Hamid Muhamed al Gazali pomirio je razum i veru i stvorio sistem filozofske religiozne misli koja je opstala uprkos tvrdom jezgru muslimanske zajednice. U drugoj polovici XI stoljea istone arapske drave proivljavale su sloen i teak period. To je vrijeme kada je otpoela agresija Evropljana na Istok-kriarski ratovi. Upravo u tom vremenu djeluje AlGhazali*, karakteristian predstavnik vjerske reakcije, filozof sufizma i ljuti protivnik aristotelizma. Iako je u mladosti izuio kole filozofa i prihvatio njihova uenja Al-Ghazali se kasnije okrenuo protiv njih postavivi 20 teza od kojih su jedne htjele filozofska uenja dokazati netanim a druga postaviti tana uenja kao pripadajua podruja vjere tj. kao tajne koje prirodni um ne moe dokuiti. Konani zakljuak Ghazalijevog uenja jeste proslavljene smrti i unitenja kao puta za ponovno ujedinjenje sa vjenim boanstvom. U borbi protiv postavki peripatetiara opasnih po religiju, Al-Ghazali naroito ustaje protiv principa vjeitosti svijeta, protiv uenja o prirodnoj uzronoj zakonitosti i protiv poricanja zagrobnog ivota. Tim uenjima on suprostavlja priznavanje boijeg stvaranja svijeta iz niega, stalnog mijeanja boanskog provienja u tok stvari i budueg stranog suda i vaskrsenja mrtvih. Kao polazna toka za kritiku naune spoznaje Ghazaliju slui kritika principa uzronosti. Slino Aaritima i on odbacuje postojanje prirodnih zakona. Nema, po njemu, nune veze izmeu uzroka i posljedice. Ono to mi primamo kao uzronu vezu, po Al-Ghazaliju samo je sukcesija dogaaja u vremenu na koju smo mi navikli. to se kuina pri dodiru s vatrom pali, uzrok tome nije vatra, ve boija volja koja je jedini uzrok svega to se deava u svijetu. Al-Ghazali nije doputao nikakav drugi subjekt radnje osim Boga.