SPIRALNA STEPENI[TA - KONSTRUKTIVNE KARAKTERISTIKE I ARHITEKTURA (Deo II)

Svetlana Janiijevi
UDK: 692.625 Stru~ni rad

1. DRVENA SPIRALNA STEPENITA Drvena stepenita se najee izrauju od hrasta, javora, oraha, trenje i mahagonija. Gazita treba izraivati od drveta koje ima veliku otpornost na habanje (Od domaih vrsta drveta najbolji su grab, bukva, orah, hrast i jasen), a centralni stub od drveta sa velikom vrstoom na savijanje. Za izradu spiralnih nosaa koristi se slojevito drvo. Za ruko hvat ograde koristi se drvo koje se dobro savija, odn. trajno zadrava eljeni spiralni oblik nakon uklan janja kalupa i stega(Od domaih vrsta drveta najbolje se savijaju jasen i bukva). Ukoliko se za izradu stepenita koriste i drugi materijali, najee su to metal i staklo. Detalji koji mogu biti izraeni od metala su spiralni nosai, centralni stub, nosai stepenika i delovi ograde. Ograda moe biti i od stakla. Oblik osnove spiralnog stepe nita moe biti: pun krug; kruni prsten; eliptini prsten; kvadrat; estougao; osmougao. Stepenita sa kvadratnom ili po ligonalnom osnovom samo uslovno se mogu ubrojati u spiralna. Naime, kod njih kao i kod krunih spiralnih stepenita prednje ivice gazita uza stopnih stepenika zauzimaju otar ugao, pa su ova stepenita po kon strukciji slina pravim spiralnim stepenistima. Meutim, ona nemaju elemente spiralnog oblika. Njihova ograda prati oblik os nove, odn. sastoji se od ravnih delova.

2. OSNOVNI ELEMENTI DRVENIH SPIRALNIH STEPENITA Osnovni elementi drvenih spi ralnih stepenita su: centralni nosa stepenici; boni nosa(i); platforma; ograda.

pun stub cilindrinog ili priz matinog oblika (slike 2 i 3); uplji stub u vidu cilindrinog ili prizmatinog prstena, sas tavljen od uskih vertikalnih detalja koji su spojeni po irini; stub sastavljen od lanaka (sli ka 5) koji imaju oblik drvenih prstenova postavljenih izmeu svaka dva uzastopna gazita.

Slika 1. Spiralno stepenite sa osnovom u obliku krunog prstena, The Legislative Assembly Building, New Brunswick Figure 1. Spiral staircase with the circular ring base, The Legislative Assembly Building, New Brunswick

2.1 Centralni nosa Kod stepenica ija osnova ima oblik punog kruga, centralni nosa je stub. Kod stepenica sa osnovom u obliku krunog ili eliptinog prstena centralni nosa je najee element spiralnog oblika. Konstrukcija centralnog stuba moe biti reena na vie naina. Ra zlikujemo sledee tipove stubova:

Gazita stepenika svojim uim delom lee na lanku ispod sebe to kod sastavljenog stepenita ostavlja utisak kao da Janiijevi, stepenici obuhvataju stub Svetlana dipl. in., student poslediplomskih studija na katedri Fi u njegovoj punoj debljini.
Svetlana Janiijevi, dipl. in., student poslediplomac studija na katedri Final ne prerada drveta umarskog fakulteta u Beogradu,

JANUAR-MART, 2006.

33

Navedeni drveni prstenovi nemaju noseu ulogu ve tu funkciju obavlja metalni

stub koji se nalazi unutar njih i prua se celom visinom stepenita;

vie nezavisnih vitkih stubova (slika 7). Spiralni nosa (slika 4).

Slika 2. Stepenite sa punim stu bom; stepenik izraen iz samo jednog detalja; runa izrada Figure 2. Staircase with solid newel; step made of only one de tail; hand made

Slika 4. Stepenite sa dva spiralna nosaa Figure 4. Staircase with two spiral newels

Slika 6. Stepenite sa spiralnom gredom po sredini duine stepenika Figure 6. Staircase with spiral beam in the middle of step length

Slika 3. Stepenite sa punim stubom; stepenik sastavljen iz gazita i nosaa gazita Figure 3. Staircase with solid newel; step made of tread and riser

Slika 5. Stepenite sa stubom koji je sastavljen iz cilindrinih lanaka Figure 5. Staircase with the newel consisting of cylindrical members

Slika 7. Stepenite sa centralnim stubom sastavljenim iz vie nezavisnih vertikalnih gredica Figure 7. Staircase with central newel consisting of several independent vertical fillets
PRERADA DRVETA Br.13

34

2.2 Stepenici Stepenik moe biti sastavljen iz sledeih konstruktivnih detalja: gazite; nosa stepenika; elo; stubi koji spaja dva uzas topna stepenika. Prema tome koje od navedenih detalja sadre, stepenici se mogu podeliti na sledee tipove: stepenik koji se sastoji samo iz gazita (slike 2, 4, 5, i 7); stepenik koji se sastoji iz gazita i nosaa stepenika (slika 3); stepenik koji se sastoji iz gazita i ela stepenika Prvi i drugi tip stepenika mogu imati i stubi koji spaja dva uzasto pna stepenika i koji se postavlja na irem kraju stepenika u blizini njegove zadnje ivice. Stepenicikoji imaju elo obino nemaju ovakav stubi jer elo obavlja ulogu pre noenja optereenja sa vieg na nii stepenik. Stepenite na slici 2 ima stepenike sastavljene iz ga zitaija debljina odgovara visini stepenika. 2.3 Boni nosa Razlikujemo sledee tipove bonih nosaa: spiralni boni nosa (slike 4 i 7); stubii koji se pruaju od ste penika do poda; stubii koji se pruaju od ste penika do tavanice (slika 8). Neka stepenita nemaju boni nosa ve su stepenici konzolno vezani za centralni nosa (slike 2 i 3). Ukoliko boni nosa postoji, on obino ulazi u sastav ograde.

2.4 Platforma Platforma se obino izrauje od istog materijala kao i gazite stepe nika. Ona se vezuje sa jedne strane za centralni nosa a sa druge za podnu konstrukciju gornjeg spra ta. Ukoliko stepenici imaju kon zolni nosa, takav nosa (jedan ili vie) obino ulazi i u sastav plat forme. Oblici platforme prikazani su u prvom delu teksta o drvenim stepenitima. 2.5 Ograda Ograda moe biti sastavljena iz sledeih detalja: rukohvat; vertikalni tapovi; spiralni tapovi; boni nosa stepenita; staklene ploe; ukrasni detalji razliitih ob lika, od drveta, elika ili ko vanog gvoa. Obavezni detalji su rukohvat i vertikalni i/ili horizontalni tapovi. Stubi kojim ograda poinje ve zuje se za podnu konstrukciju. On je obino oblikovan sa posebnom panjom i ima veu debljinu od os talih stubia. Pored estetske funk

cije, on ima i konstruktivnu ulogu da povea krutost ograde.

Slika 9. Stepenite sa metalnim nosaima i gazitima od masivnog drveta. Ograda je izraena od kombinacije drveta i elika Figure 9. Staircase with metal newels and treads of solid wood. The balustrade is made of the combination of wood and steel

Slika 10. Drveno stepenite sa ogradom sastavljenom od spiralnih i vertikalnih detalja Figure 10. Wooden staircase with the balustrade composed of spiral and vertical details

3. PROJEKAT I KONSTRUK TIVNA RAZRADA JEDNOG KONKRETNOG SPIRAL NOG STEPENITA U ovom poglavlju bie date pro jekcije stepenita i crtei detalja iz kojih je stepenite sastavljeno. U tabeli 1 dat je popis detalja koji ulaze u sastav stepenita kao i materijal iz kog su izraeni.
35

Kod stepenita na slici 6 takoe po stoji nosa stepenika, ali on kao de talj ulazi u sastav spiralnog noseeg elementa, a ne u sastav stepenika kao elementa


Slika 8. Stepenite sa ogradom koja se prua do tavanice Figure 8. Staircase with the balus trade extending to the ceiling

JANUAR-MART, 2006.

Tabela 1. Popis detalja iz kojih je stepenite sastavljeno Table 1. List of details of which the staircase is composed Red. Detalj Materijal br. 1. Centralni stub hrast 2. Kapica na vrhu stuba hrast 3. Gazite hrast 4. Drveni deo nosaa stepenika hrast 5. Metalni deo nosaa stepenika nerajui elik 6. Platforma hrast 7. Nosa platforme nerajui elik 8. Spiralni rukohvat ograde jasen 9. Stubi ograde nerajui elik Kratki vertikalni stubi 10. izmeu dva uzastopna ste nerajui elik penika 11. Spiralna ipka ograde nerajui elik Horizontalni rukohvat (vie detalja razliite duine 12. i oblika a istog poprenog jasen preseka; videti Prvu projek ciju spiralnog stepenita) Horizontalna ipka ograde (vie detalja razliite duine 13. i oblika a istog poprenog nerajui elik preseka; videti Prvu projek ciju spiralnog stepenita) 14. Pokrivni prsten pri dnu stuba hrast Lajsna pomou koje je plat 15. forma spojena sa gornjim hrast podom

1539 81 1201 149

8 R7

81

53

5
779

116
60

3 2

55 R9

60

7
2060 1910

1
190
R7 8

8 14

779

13 10
81

11

12
R7 8

1835 1904 2054

Slika 11. Prva projekcija spiralnog stepenita Figure 11. The first projection of the spiral staircase
125

R1

00

A B

A B

A-A

4300

50

B-B
900 1100

200

230

15 14 13 12 4300 11 10 9 8

Slika 13. Stub u izgledu i preseku Figure 13. The newel, appearance and cross-section
R5 R5 R5

3200

2970

466

6 5 4 3 2

R5 0

194

18

R3 0

800 875

R5

Slika 12. Druga projekcija spiralnog stepenita Figure 12. The second projection of the spiral staircase
36

Slika 14. Stepenik Figure 14. Step riser

PRERADA DRVETA Br.13

50

R5

680 992

R5

65

80

460 620 795 36 139

43

Slika 15. Nosa stepenika Figure 15. Newel

Slika 16. Detalj veze stepenika i centralnog stuba Figure 16. A detail of the joint of the step and central newel

JANUAR-MART, 2006.

115

0 R5 R1

37