Doaya Yabanclamann ekirdek Hali: Kendine Yabanclama (Akl-Beden likisi)

Yabanclama kavram, hzla yeniden yazlan dnya tarihinin bu annda , belki 'demode' olmu bir kavram gibi grnebilir. Belki de bu moda d kalma olgusunun sebeplerinden biri, iine gmldmz, gittike derinleen, yabanclamann kendisidir. Byle bir durum meseleye dardan bakamadmz, bylelikle sorunu gremediimizi, anlatr bize. Bir kez temel ucubelikler doamz haline geldi mi, bundan sonra yapacamz ucubelikler bize normal grnmez mi? Burada 'biz' diyerek sadece insanlar ve onlarn da sadece g ve zenginlik kaynaklarna el koyanlarn ya da onlara bilerek ya da bilmeyerek hizmet edenleri kastediyorum; ki bu son grup hem ok kalabalk, hem de en umutsuz kesimdir. Bu konu kantlanamazsa, yaznn geri kalannn hibir nemi yok. Aada bu konu allacak. Kendine yabanclama ne demek? 'Seni seviyorum.' diyebilen bir insann kendisine yabanclam olabileceini dnmemiz iin pek sebep yokmu gibi grnebilir. Hatta 'ertesi gn iin plan yapabilen bir insan', ya da kendisinden tereddtszce 'ben' diye bahsedebilen insan iin de yukardaki gibi dnebiliriz; ki bu rnekler olduka sradan olduklar iin byk bir ounluu rahatlatabilir. Fakat, 'btnlmzn' simgesi yukardaki tasvirler her zaman bizi temsil edebilen tasvirler midir? Seni seviyorum'u her zaman yrekten syler miyiz? Planla gerekleen bizi basks altna almadan hep tutar m? Ben dediimiz zaman ego mu ne kar gzlem mi? Sade bir varolu artk olabilir mi? 'Kendine yabanclama' denince genellikle 'kiilik' ve 'kiisel deiim' dnlr ve bylesi esnek, karmak bir konuda net fikir kolay olumayabilir. Kolaylatrmak iin kendine yabanclama yerine akl beden yabanclamas diye bakalm. Basit anlamyla yabanclamann 'nceden duyumsayp bildiini artk tanmama' olduu dnlrse, mesela daha genel kabul gren 'insann doaya yabanclamas' olgusunun, nceden dostumuz/dmanmz kadar iyi bildiimiz doann, bize, 'uzak bir manzara' olarak grnmesini tanmladn kolaylkla anlarz. Doayla ilikimizin temelden deitii gereinin yansmasdr bu olgu. Benzer ekilde bedeniyle i yapanlarn, zellikle zor i yapanlarn (atletler, zenaatkarlar, sanatlar, renberler v.b.) bedenlerini kullanm bilgilerinin, onlar, bedenleriyle btnlemeye daha yatkn kldklarn da bilebiliriz. Bedenen alma, bedenen yaama azaldka, giderek bedenlerimizin ok kstl saydaki organlarn sk sk kullandka, kullanmadmz organlara ilikin bilgilerimiz de onlarn beden imgemizde tuttuklar yer de kaybolur. Bakp ta tanmadmz, ama aa olduunu kitaplardan bildiimiz flu bir aa imgesi gibi bir isim-imge haline gelir bedenlerimiz. Mesela bu bir eit yabanclama saylmaz m? Dahas doktora gidip kanser olduumuzu rendiimizde nasl bir duruma dm oluruz? Ya da psikiyatrist bir tan koyduunda, kan analizi sonucunda kolesterolmz uygunsuz ktnda gitgide kendimizden uzaklam saylmaz myz? Hastalklar arzi durumlardr. Kalp hastal ya genetiktir, ya damarlarmz tkanmtr, kolesterolmz ykselmitir. Ar yal yiyip, sigara imiizdir v.b. Sonuta genellikle sebepler uzman bir literatr erevesinde ortaya dklr. Biz de kendi bedenimizden bahsederken hekimin tehisini kullanr, bedenimizde ne olup bittiini bu ekilde reniriz. Sorun, bu alkanln sadece arzi durumlarla snrl olmamasdr. Bilgisayar banda otururken, birden internette bir sayfa ap bilgisayar banda yanl oturmann bir rnei olduumuzu reniriz. Yzc olmak ister, ama suyla kavga etmemeyi belki aylarca sren bir aba sonunda

reniriz. Bedenimizi temiz tutmak iin hangi aralar nasl kullanmamz gerektiini renmek zorundayzdr. Kendimizi beslerken nelere dikkat edeceimiz ciddi bir eitim program gerektirir. Protein, karbonhidrat, kalori, vitamin, ya v.b. Uyumak bile bir danmanlk hatta saaltclk alan olmutur. Yani bedenimizi bizden baka herkes bilir. Onlar da yanl bilir. Kendine yabanclama durumunda Akl-Beden ilikisi 1- Annemin memesini emerken (henz yzndeki glmsemeyi grmemiken) sanrm, doarken alamamdan sonraki en nemli ikinci dnyevi deneyimimi yayordum. Sonsuz huzursuzluktan, annemin karnndaki kadar olmasa da, ona yakn bir huzura kavuuyordum. Aklm bedensel deneyimime bu duygular kodlayarak elik ediyordu. 2- Beni en ok tatmin eden, bana huzur veren bu meme emme seanslarnda annemin glmseyerek bana bakmas, zamanla, bu bilmediim davran, ona yanstmaya balamama neden oldu. Sanrm bylelikle muhta olduum varlk tarafndan onaylanmay da rendim. Bu gelime onaylanmamay renmemin de kapsn at. (Hayvanlar da bu iki davran renirler. Tek fark glmseme davrannn eksik olmasdr.) Burada biraz durmak gerekir. Sanrm, ilk entelektel tepki diyebiliriz bu glmsemeye. Yaam desteklerinin yaam performans ile tam olarak bulutuu noktada canllar tatmin olmu hissederler. Doyma hali ayn zamanda fiziksel olarak kaslarn gevemesi, duygusal olarak rahatlama demektir. Kaslarn gevemesiyle duygusal rahatlama olgular, btnsel bir akl beden ilikisini temsil etmektedir. Glmsemeyi oluturan mimik, bir ka kasn kaslmas sonucunda olusa da o andaki akl beden ilikisinin genel balam iinde 'yaama sevincinin' taknln karlayan bir enerjiyi da vurur. Gereksiz, ama elikili olmayan bir durum ortaya kar. Mutluluumuz 'temsil' edilmi olur. 'Temsil' ise dorudan salt akln deilse de, akln nderliinde oluan bir faaliyettir. Bu temsil eylemi entelektel iletiimin de kapsn aacaktr. Muhtemelen de 'glmseme' insann ilk toplumsal deneyimlerini oluturduklar srada yarattklar ilk simgesel eylemlerden biridir. 3- Annemin yznde her zaman 'o glmsemeyi' grmemekten nasl etkilendim, hayal edemiyorum. lk onaylanmama duygusunu nasl yaam olabilirim, onu da en doru ekilde hayal edebileceimi sanmyorum. Ama, muhtemelen yine meme emme seansnda oluan bir aksilikle ilgili olabilir diye dnyorum. Baka trl, renmeyi tetikleyecek kartl kavramam (?) mmkn olmazd, diye dnyorum. Bu eylem, srp actma olabilir. Gayri ihtiyari atlan kk bir lk, ona elik eden deien bir yz ifadesi, belki de kk bir kma, hatta memeden geici olarak ayrma. Bir defada renemediime eminim. Tekrarlar olmu olmal. (Kediler de bunu yapar. Fakat yz ifadeleri ok deimez. (?)) Temsile dayal (Entelektel) iletiimin kaps aldktan sonra uygarln gerektirdii btn kltrel kodlar ieri girebilir. Doal olandan farkllama byle balyor olabilir, her yeni insan hayatnda. Doadaki hayvanlarda akl beden ilikisi: Herhangi bir hayvann akl beden ilikisini nasl anlar, nasl tanmlarz? ( Testlerle mi? Dil gelitirme yeteneiyle mi? renme yeteneiyle mi? Matematik yeteneiyle mi? Hayr.) Beyin fonksiyonlarnn bizden ileri ya da geri olmasnn bu sorun erevesinde hi nemi yok. plak gzle ve akl beden btnl bilinciyle baktmda hibir hayvann, bayku dahil, akln

bedeninden ayrarak, salt akl rnyle veya akln hakimiyetinde bir yaam kurmadn gryorum. Akl bedenin 'mtemmim cz'. Bunu en iyi kantlayan durum ise hayvanlarn 'akl' ieren deneyimlerine duygularn mutlaka elik ediyor olmas. (Korku, merak, dmanlk, rahatlama, oyunculuk, ac...) Duygular, bedensel davran ile dnebilme yetenei arasnda ana balayc. Oysa, ezberden bildiimiz zere, rasyonel, yani akln yaratt kurallarla dnen tek 'hayvan' insan! Bu ise korkun bir gerek. Sadece insan duygusuz akl yrtebiliyor. (Yrtebilir mi?) Sadece insan, bedeninden tiksinebiliyor veya bedenine ak olabiliyor; yani ona yabanclaabiliyor. Neden? nsanlk halleri: Dadaym. Yryor, trmanyor, iniyorum. Btn bu ileri yaparken dmemek iin son derece dikkatliyim. Dikkatim; gzlerim, kulaklarm, dncemle birleik bir oluum. Bu dikkat; admlarmda, bastm yere ayam uzatrken bacak kaslarmdan, ayak bileime ve ayak ucuma kadar bedenime geiyor. Mesafeyi lyorum. Ayam uzatarak mesafeyi kontrol ediyorum. Aklm 'daha' diyor. Bileimi krp, parmaklarm uzatp 'dahay' yapyorum. Aklm bedenimin uzants olarak alyor. * yerindeyim. Bilgisayar bandaym. Yazyorum. Parmaklarm klavyeye uzanyor. Doru harfleri bulmak iin aba harcyor aklm. Arada ekrana bakyorum. Doru yazp yazmadm kontrol ediyorum. Sklyorum. Hep oturmaktan, bir yerlerim aryor. Sigara yakyorum. Telefon sesi...Ahizeyi alyorum. Elim alkn bir hareket yapyor. Kulam dinliyor. Azm konuuyor. Bedenimin yzde doksan atl. alan hep ayn yerlerim. Gz, kulak, el, az... * Evdeyim. Televizyon seyrediyorum. Sinemaya kaptrmm kendimi. Aklm takip ediyor. Ellerim bo kalmak istemiyor. Ya ay iiyorum, ya bir eyler yiyorum. Zaman zaman bacak deitirerek oturuyorum. Arada tuvalete gidiyorum. Reklamlar giriyor. Reklamlar izliyorum. Herkes bir ey satyor. Her satlk ey iin sahte grntler, sahte sesler, sahte kiilikler, oyuncular kullanlyor. Yalan olan bilerek, gya deer vermeden izliyorum. Sklyorum. Bedenim hibir ey yapmyor. Yine kilo aldk. * Okuldaym. Ders dinliyorum. Hem dinleyip hem not alyorum. Zor oluyor. Oturuyorum. Arkadalarma bakyorum bazan. Hemen dnp retmenin gzlerinin iine bakyorum. Oturuyorum. Teneffs drt gzle bekliyorum. Arada saate bakyorum. Teneffse yaklatka daha sk bakyorum. Zil alnca, retmenin izninden sonra frlyorum yerimden. Her tarafm sevin kaplyor. Derse girerken sakladmz topu karp lgnca, teneffsn sresini artrmacasna oynuyoruz. * Beden eitimi dersindeyiz. Bedenimizi mi reneceiz, yoksa bedenimizi kullanmay m? kincisi. Birincisi biyoloji dersinin konusuymu. 'Sabah egzersizinin ve diyaframdan nefes almann nemi. Bunu herkes bilmiyor. Bilenler de uygulamay ya unutuyor ya da tembelikten yapmyor. Okulda zorla da olsa haftada bir gn (Dikkat dikkat! Haftada bir gn!) yaplyor. Soru u: Peki bu i bizi bu

kadar zorluyorsa, kolay gelen ne? stelik, ocuk olarak, bedenimizi kullanarak yaamaktan hala zevk alabiliyorken...ilikle deil tabii...daha ziyade oyunla. Kent kltrnde bedenimizi daha anlaml sahiplenmenin baka yolu var m? Kurtulu yok mu? Krlanglar yuvalarn yaparken, g hazrlklar yaparken, binlerce kilometre g ederken krek mahkumlar gibi mi hissederler? Sanmam. Hi obez krlang grdnz m? Ya da ba ars eken, psikolojik problemi olan krlang? Ya da, ya da...srf kendilerine faydal olacak diye sabah egzersizi yapmaya alan krlang? Egzersiz, 'excercise' yani almak, pratik yapmak....aman allahm, her kelimede biraz daha batyor bu uygarlk. nnde akln megul edecek iler kalmadnda sklan insan, bedenine (ve doaya) yabanclam insandr. En baa! En baa gitmek gerekli. Neden kentsel uygarlk iinde bir zm aramak zorundaymm gibi hissediyorum? Matematik dahisi Profesr Ted Kazinski neden Manisa Tarzan gibi daa kt ve i makinalar gelince ldrd? Neden bombal paketler gnderdi saa sola? Neden srf szn syleyebilmek uruna kendini yakalatt? Neden yllardr hapishanede? Alberto Moravia neden yllar nce 'elektriksiz yaam' gsterdi? Sanayi devrimiyle romantiklerin lklar neden akt? Albert Camus neden intihar etti? Althusser neden ldrd? TV'ye bakyorum. Bir rprtaj: (E)''Namus nedir?''...''Namus....(arkadana) namus nedir yahu?... (E) Namus...namus en nemli eydir. Ailemizin (kzmzn, eimizin) namusu bize emanettir. (K)Namus....Namus hayat bana zindan eden eydir..... Bir telefon geliyor. Otomatik bir kayt, dk faizle kredi vermek istediini sylyor. Evdeki su borusu patlyor. rm. Doa iini gryor. Derken, elektrik faturas geliyor. Tepki veriyorum: 62 gndr neredesiniz? Gerekten bu mu uygar yaamda hayatn anlam? O elektrik iin rmaklar kurutan barajlar yaplyor, okyanusu zehirleyen nkleer santrallar yaplyor. Kapital byyor. G temerkz iin dnyann halklar srndrlyor. Aa, doasnn gereini yayor ve tnmyor samalklarmza. Bir bilim adam hala dangalaka urayor fotosentezi zmeye, btn bilim tarihinin birikimlerini kullanarak...O urarken yaam srekli yenileniyor doada, hibir srrn saklamadan. En baa gitmek gerekli.

mer Haluk Ylmaz 14 Ekim 2012 Yoncaky-29 Austos 2013Narldere