1.

UVOD
U ovom seminarskom radu obraene su teorije deviznih kurseva. Ove teorije pokuavaju da odgovore na pitanja osnovnih determinanti visine i kretanja deviznih kurseva. Prije svega pokuava se odgovriti na pitanja od ega zavisi devizni kurs. Naime, znamo da devizni kurs zavisi od ponude i potranje deviza na deviznom tritu, ali isto tako znamo da to nisu jedine odrednice deviznog kursa. Stoga je vano postaviti pitanje ta jo utie na formiranje deviznog kursa? U nastavku rada emo pokuati uz konsultiranje razliite literature, dati odgovor na postavljeno pitanje, kao i jo mnoga druga pitanja, koja e se sama nametati u toku istraivanja. Razliiti autori navode i razliite teorije deviznih kurseva. U literaturi se najee susreu platnobilansna teorija, teorija pariteta kupovne snage, monetarna teorija i portfolio teorija. Meutim, susreu se takoer i teorije koje su nastale od prethodno spomenutih, kao to su teorija vijesti, bubble teorija ili teorija heterogenih oekivanja. U zavisnosti od toga ta se u pojedinoj teoriji uzima kao uporite, odnosno kao odluujua dereminanta, teorije deviznih kurseva su dobile i odgovarajue nazive. U nastavku seminarskog rada bie objanjena sva od ovih teorija posebno.

2. Teorije deviznih kurseva

Teorije deviznih kurseva pokuavaju da na argumentovan, uzrono posljedian nain odgovore na pitanje osnovnih determinanti visine i kretanja deviznih kurseva1. O problematici formiranja deviznih kurseva u uvjetima nakon naputanja zlatnog standarda, u ekonomskoj teoriji postoji vie shvatanja, od kojih platnobilansna teorija, teorija pariteta kupovnih snaga novca, monetaristika teorija i portfolio teorija su nesumnjivo najznaajnije2. Meutim, pored navedenih teorija, u literaturi se pojavljuju i teorija vijesti, bubble teorija i teorija haterogenih oekivanja. Ferizovi M. teorijama formiranja deviznog kursa smatra slijedee teorije: Teorija pariteta kupovne moi, Teorija kamatnog pariteta, Efikasnog deviznog trita, Trita vrijednosnih papira, Dugorone neravnotee u bilansu plaanja, Monetarna teorija3.

U nastavku rada autori e objasniti svaku od pomenutih teorija posebno.

2.1. Platnobilansna teorija deviznog kursa

Teorija platnog bilansa se temelji na shvatanjima da se visina kursa strane valute odreuje u zavisnosti od stanja platne bilance zemlje. U tom smislu, ako je platni bilans zemlje pasivan, onda opada vrijednost domaeg novca, a raste kurs stranih valuta. I obratno, ako je platni bilans zemlje aktivan, vrijednost domaeg novca raste, a opada visina kursa stranih valuta4. Porast kursa stranog novca poskupljuje uvoz i pojeftinjuje proizvode, to se nesumnjivo pozitivno odraava na poveanje izvoza i opadanje uvoza. Te se tako potpuno uravnoteuje platni bilans. veliki je doprinos teorije platnog bilansa, to je ve odavno istakla znaaj

Stojanov, D.: Meunarodne finansije u globalnoj ekonomiji, etvrto izmijenjeno i dopunjeno izdanje, Ekonomski fakultet Univerziteta, Sarajevo, 2000.god., str.121. 2 Konjhodid, H.: Monetarna znanost, Pravni fakultet Sveuilita, Mostar, 2009. god., str. 1 00. 3 Ferizovid M.: Finansijska trita (institucionalna i operativna konfiguracija finansijskih trita), Ekonomski fakultet Univerziteta, Bihad, 2004. god., str. 286. 4 Sefid, H., Kapid, H.: Finansije, Univerzitet u Bihadu, 1998. god., str. 284.

suficita odnosno deficita platnog bilansa na formiranje deviznog kursa5. Platnobilansna teorija deviznog kursa objanjava nivo deviznog kursa i njegovo kretanje stanjem platnog bilansa. Jo u vrijeme napoleonskih ratova objanjenje depresijacije funte sterlinga sastojalo se u isticanju uticaja velikog deviznog odliva Velike Britanije, odnosno injenici da su meunarodna plaanja Velike Britanije bila znatno iznad meunarodnih primanja. Na slian nain interpretiran je i pad vrijednosti marke poslije prvog svijetskog rata. Pad vrijednosti marke pripisivan je velikim reparacijama koje plaa Njemaka. U kontekstu platnobilansne teorije deviznih kursova zanimljivo je spomenuti jedan primjer iz meunarodnih ekonomskih odnosa. Naime, 1978. god. SAD su imale deficit tekueg platnog bilansa od 139 mlrd dolara. Japan je imao suficit tekueg platnog bilansa od 165 m lrd dolara, dok je SR Njemaka takoer imala suficit od 8,7 mlrd dolara. U 1979. god. Platni bilans SAD skoro da je uravnoteen dok su Japan i SR Njemaka zabiljeile deficit tekueg platnog bilansa od 8,6 mlrd i 4,9 mlrd dolara respektivno. Paralelno sa pojavom veeg deficita platnog bilansa vrijednost japanskog jena je smanjena u odnosu na prethodnu godinu. Na drugoj strani i pored visokog deficita tekueg platnog bilansa od 4,9 mlrd dolara, njemaka marka je apresirala. Ponaanje kursa jena u skladu je sa platnobilansnom teorijom deviznih kurseva. U isto vrijeme, oigledno je da je apresijacija njemake marke u suprotnosti sa ovom teorijom. Objanjenje za paralelizam u kretanju izmeu platnog bilansa Japana i deviznog kursa jena moemo nai u injenici da je devizni kurs jena direktno determinisan stanjem tekueg platnog bilansa. Meutim objanjenje za kretanje deviznog kursa njemake marke je neto drugaije i komplikovanije. Ovo objanjenje moemo nai u postavkama portfolio teorije deviznih kurseva6. Meutim, ova teorija ima i niz nedostataka. Navodi se da su pristalice ove teorije najee bili iskljuivi, to je za posljedicu imalo zanemarivanje ostalih determinanti deviznog kursa, kao to su pad kupovne moi novca, strukturne promjene u privredi, psiholoki faktori, dravne intervencije u deviznim odnosima i sl7. Pored toga, platnobilansna teorija deviznih kurseva proputa da objasni uzrono-posljedine relacije i interakciju izmeu kretanja cijena i dohotka u nacionalnoj privredi u odnosu na inostranstvo. Platnobilansna teorija deviznih kursova ne ulazi u objanjavanje uzroka datog stanja platnog bilansa. Ona ne analizira niti interne, niti eksterne faktore datog stanja platnog bilansa. Na osnovu svega navedenog, moe
5 6

Konjhodid, H.: Monetarna ekonomija, Ekonomski i Pravni fakultet Univerziteta, Bihad, 2004., str. 525. Stojanov, D.: op. cit., str. 123. 7 Konjhodid, H.: op. cit., 100.

se rei da je na osnovu stanja platnog bilansa i njegovog kretanja vrlo teko ili ak nemogue odrediti novi nivo deviznog kursa.

2.2. Teorija pariteta kupovnih snaga

Prema teoriji pariteta kupovnih snaga, determinirajua varijabla deviznog kursa pojedine valute je kupovna snaga valute. Kupovna snaga valute zavisi od kretanja cijena u zemlji. Drugim rijeima, porast cijena u zemlji znai opadanje kupovne snage nacionalne valute8. Ova teorija govori da e se devizni kurs izmeu bilo koje dvije valute prilagoditi tako da odraava promjene razina cijena u dvjema zemljama. Teorija pariteta kupovne moi jednostavno je primjena zakona jedne cijene na ukupnu nacionalnu razinu cijena, umjesto pojedinane cijene. Pretpostavimo da cijena japanskog elika u jenima naraste za 10 % (11.000 jena) u odnosu na dolarsku vrijednost amerikog elika (nepromjenjena na razini 100 dolara). Da bi vrijedio zakon jedne cijene, devizni kurs mora se poveati na 110 jena za 1 dolar, 10 postotna aprecijacija dolara. Primjena zakona jedne cijene na razinu cijena u dvije zemlje dovodi do teorije pariteta kupovne moi koja tvrdi da ako japanska razina cijena poraste za 10 posto u odnosu na ameriku razinu cijena, dolar e aprecirati za 10 %9. Razlikuju se dvije verzije teorije kupovne snage novca, apsolutna verzija i relativna verzija. Apsolutna verzija teorije pariteta kupovnih snaga ima svoju logiku. Naime, u uslovima slobodne trgovine moemo poi od pretpostavke da ameriki rezident nee htjeti da da vie od 4 dolara za funtu sterlinga, budui da ima na raspolaganju alternativno rjeenje. On moe proizvod X izvoziti u Veliku Britaniju, prodati ga i za njega dobiti 2funte sterlinga. Ukoliko se ameriki izvoznik nakon toga odlui za konverziju funte sterlinga u dolar, on e na deviznom tritu za jednu funtu dobiti 4 dolara. Ova vezija teorije pariteta kupovnih snaga poiva na odreenim pretpostavkama. Jedna od osnovnih pretpostavki je slobodna meunarodna trgovina, pa, prema tome, i mogunost razvijanja arbitranih poslova, odnosno mogunost izbora trita na kojem se proizvod X moe kupiti ili prodati. Za razliku od apsolutne verzije teorije pariteta kupovnih snaga, pretpostavimo da ne znamo cijenu proizvoda X niti u SAD niti u Velikoj Britaniji. Umjesto toga znamo da je stopa inflacije u periodu t1 u SAD u odnosu na period to bila 10%, te da u Velikoj Britaniji nije dolo do porasta cijena. Kurs baznog perioda nam je takoer poznat 1 funta = 4 dolara.
8 9

Stojanov, D.: op. cit. str., 125. Mishkin, F.S.: Ekonomija novca, bankarstva i finansijskih trita, osmo izdanje, MATE, Zagreb, 2007.,str. 436.

Umjesto da uporeujemo kupovne snage dviju valuta, kao to smo inili u sluaju apsolutne verzije teorije pariteta kupovnih snaga, kurs valute moemo izraunati stavljanjem u odnos indeksa cijena u dvjema zemljama10. Teorija pariteta kupovnih snaga esto ima slabu mo predvianja u kratkom roku. Npr. od rane 1985. Do kraja 1987. Godine razina cijena u Velikoj Britaniji je porasla, u odnosu na razinu cijena u SAD. Umjesto da aprecira, kao to predvia teorija pariteta kupovnih snaga, ameriki dolar je deprecirao 40% u odnosu na funtu. Dakle, iako teorija pariteta kupovne snage moe posluiti kao vodi u predvianju dugoronog kretanja deviznih kurseva, ona nije savrena i u kratkom roku je vrlo slab instrument na predvianje11.

2.3. Monetaristika teorija deviznih kuseva

Monetaristiki pristup teoriji deviznih kurseva datira jo iz XIX vijeka, kada su Thornton i Ricardo pokuali objasniti depresijaciju funte prekomjernim tampanjem novca od strane engleske banke. Korak naprijed u razvijanju monetaristikog pristupa teoriji deviznih kurseva uinio je Gustav Cassel teorijom pariteta kupovnih snaga. Monetaristiki pristup teoriji deviznih kursova je, nakon odreenog zastoja, doivio afirmaciju i potpuno se razvio sredinom sedamdesetih godina u formi monetaristike teorije deviznih kursova. Monetaristika teorija deviznih kursova nastala je na postavkama monetarnog pristupa teoriji platnobilansnog prilagoavanja, razvijenog u radovima Mundella i Johnsona12. Pretpostavke globalnog monetarizma sastoje se u slijedeem13: Privreda se nalazi u stanju pune zaposlenosti; Trita roba su perfektno inregrisana; Nacionalna i meunarodna trita kapitala su potpuno integrisana;

Ova teorija smatra da razina deviznih kurseva, ovisi o odnosu monetarne ponude i potranje, odnosno od stanja ravnotee ili neravnotee na novanom tritu. Do poremeaja na tritu novca, pa shodno tome i do promjena na deviznom tritu, dolazi ili zbog promjena u monetarnoj ponudi ili zbog promjena u monetarnoj potranji. Smanjenje monetarne potranje djeluje na isti nain kao i poras monetarne ponude. Dugorono posmatrano, po monetaristima
10 11

Stojanov, D.: op. cit., str. 126. Mishkin, F.S.: op. cit. str. 436. 12 Stojanov, D.: op. cit., str. 132. 13 Ibid., str. 132.

monetarna potranja ima stabilan karakter, pa se prema tome monetarna ponuda javlja kao dominantan faktor u formiranju deviznih teajeva. Raunski to moemo prikazati ovako: M x V=Cf x Y Gdje je devizni teaj Cf zavisan od kretanja novane mase M, brzine opticaja novca V i nacionalnog dohotka Y, odnosno: Cf = Porast monetarne ponude dovodi do neravnotee na tritu novca. Najee do porasta monetarne ponude dolazi usljed deficitnog finansiranja budetske potronje, deficitnog finansiranja investicija, operacijama otvorenog trita otkup dravnih papira, neposrednim kretanjem drave i sl14. Model valutne supstitucije predstavlja korak naprijed u odnosu na osnovni model monetaristike teorije deviznih kursova utoliko to polazi od mogunosti alternativnog plasmana imovine (novca) ne samo u robu, nego i u valute drugih zemalja. Dakle, struktura imovine rezidenata moe se sastojati od domae i inostrane valute. Pri tome se realna vrijednost valute mjeri u odnosu na njenu kupovnu snagu izraenu prema standardnoj koarici robe. U modelu valutne supstitucije fundamentalna determinanta deviznog kursa je monetarna ponuda dvije valute (domae i strane). Pored monetarne ponude znaajna determinanta kursa su i relativni trokovi dranja ovih valuta mjereni razlikama u nominalnim kamatnim stopama. Ako su dvije valute supstituti, onda e mali porast u nominalnoj kamatnoj stopi predstaljati pomjeranje potranje iz domae valute. Usljed toga e doi do veih odstupanja ravnotenog deviznog kursa od oekivanog saglasno rastu monetarne ponude15. Ni ovaj modell nije bio dovoljan da objasni tako velike i este oscilacijek urseva u savremenim meunarodnim monetarnim zbivanjima. Usljed toga je u sklopu savremene monetarne teorije dolo do formiranja novog pristupa teorije, koju nazivamo portfolio teorija deviznih kurseva.

14 15

Konjkodid, H,: op. cit., str. 102. Stojanov, D.: op. cit., str. 137.

2.4. Portfolio teorija deviznih kurseva

Osnove portfolio teorije deviznih kurseva datiraju jo iz perioda i radova Humea u XVIII vijeku. Ova teorija dola je do izraaja nakon sloma zlatnodeviznog standarda i prihvatanja plivajuih deviznih kurseva 1971. god16. Portfolio teorija deviznih kurseva se koristi kod promjena deviznog kursa u kratkom roku. Ravnoteni teaj na kratak rok odreen je stanjem i promjenama na triu kapitala, tj. od kotiranja dionica, obveznica i drugih vrijednosnih papira na berzama, kao i od ponaanja vlasnika imovine u smislu optimizacije njihovog portfolija. Portfolio predstavlja odreenu strukturu sastav imovine koju posjeduje rezident, odnosno vlasnik imovine. Oblici imovine su dosta razliiti: gotovina, domai vrijednosni papiri, inozemni vrijednosni papiri i sl. Izbor sastava imovine zavisi od cijene pojedinih oblika imovine, prihoda koji se na njih ostvaruju te usporednih razlika. Vlasnici imovine putem optimizacije portfolia utiu na ponudu i potranju razliitih roba i usluga, a shodno tome i na ponudu i potranju deviza, odnosno na formiranje deviznih kurseva17. U razvijenim modelima portfolio teorija ima tri karakteristike koje je razlikuju od prethodnih teorija i pristupa. Prvo, kretanja kapitala se tretiraju kao epizode u procesu optimizacije portfolia. Ona se odvijaju u skladu sa oekivanjima u odnosu na promjene ukupne imovine, dakle varijable koje odreuju izbor i ponaanje vlasnika imovine u odnosu na raspoloivi izbor oblika imovine. Drugo, trgovinske transakcije odraavaju odnose ponude i potranje na domaem i meunarodnim tritima roba i zavise od relativnih cijena, ali i od nivoa apsorpcije koja zavisi od ukupne imovine, odnosno ukupne monetarne ponude. Tree, postoji jasna razlika izmeu kratkoronih i dugoronih efekata odreenih mjera ekonomske polit ike. U skladu s tim postoji jasna distinkcija izmeu faktora koji odreuju devizni kurs na vrlo kratak rok, i onih faktora koji odreuju nivo koji odreuju nivo kojem kurs mora teiti na dugi rok. Procesi na tritu novca, kapitala i tritu roba se odvijaju kontinuirano. Procesi lie na aerodrom na kojem jedan avion tek to je uzletio, drugi slijee. U praksi se kurs odreuje kontinuelno procesima na tritu novca i kapitala i procesima na tritu roba18.

16 17

Ibid., str. 138. Konjhodid, H.: op.cit., str. 103. 18 Stojanov, D.: op. cit., 145.

2.5. Teorija vijesti

U vrijeme nastanka portfolio teorija portfolio teorija determinacije deviznih kurseva pokuavala je objasniti oscilacije deviznih kurseva meunarodnim kretanjem kratkoronog kapitala. Jedni su smatrali da veina problema proizlazi ili iz nedovoljno pouzdanih iuvora podataka ili iz neprecizno specificirane dinamike procesa portfolio selekcije i njenih prateih efekata. Drugi su isticali problem velikih potresa u svjetskoj ekonomiji, koji su se dogaali tokom osamdesetih godina, kao to su naftni ok ili dunika kriza, potresa koje nije lagano ili ih je nemogue obuhvatiti odgovarajuim jednainama. U cjelosti posmatrano moe se rei da je portfolio teorija deviznih kurseva predstavljala i jo uvijek predstavlja znaajan doprinos objanjenju determinanti deviznih kurseva, stavljajui poseban naglasak: a) na ulogu raznih oblika aktive u procesu portfolio selekcije, te b) na ulogu meunarodnog kretanja kratkoronog kretanja kapitala. teorija vijesti se oslanja na injenicu da dileri konstantno dolaze do novih relevantnih informacija vijesti za formiranje deviznog kursa. Nove vijesti utiu na formiranje oekivanja dilera u pogledu buduih ekonomskih promjena relevantnih za determinaciju deviznih kurseva. Nove vijesti, koje se promptno mogu transformisati u nova oekivanja mogu veoma brzo djelovati na formiranje deviznih kurseva. Ako su nove informacije bitne, svakako je potrebno specificirati koje su to nove informacije. Najee relevantne informacije odnose se na: oekivane promjene monetarne ponude, realnog dohotka, stope inflacije ili kamatne stope u odnosu na iste takve varijable u inozemstvu. Zanimljiv je najnoviji primjer hrvatske kune od januara 2000. god. Pobjeda HSLS i SDP pokrenula je promiljanje o moguoj proinflatornoj ekonomskoj politici nove vlade. Potranja za devizama naglo je porasla to je dovelo do depresijacije kursa kune u odnosu na DM19.

2.6. Bubble teorija deviznih kurseva

Literatura koja se bavi racionalnim bubbles (mjehuriima) objanjava odstupanje cijena raznih oblika imovine u sastavu portfolia u odnosu na njihove fundamentalne determinante, polazei od racionalnog ponaanja trinih uesnika. Cijena odreenog oblika imovine je

19

Stojanov, D.: op. cit., 146.

funkcija prihoda koji investitor oekuje od datog oblika imovine, na jednoj strani, te njegove budue prodajne cijene, na drugoj strani. Bubble raste iz perioda u period uz diskontnu stpu r. To je relevantan uvjet da bi se odrao postulat racionalnosti oekivanja. Ukoliko se cijena imovine znaajnije odvoji od fundamentals, mjehurii moraju rasti eksponencijalno. Drugim rijeima, oekivani prinos u narednom periodu mora biti vei od prinosa u prethodnom periodu, da bi se investitor kompenzirao za rizik dranja takvog oblika imovine. Racionalna oekivanja i racionalni mjehurii mogu biti objanjenje fenomena apresijacije kursa dolara posljednjih nekoliko godina, uprkos injenici da neki od fundamentals kao to su : tekui platni bilans, interni dug, zaduenje u inozemstvu, bubble economy, i ne idu u prilog apresijaciji kursa dolara. Racionalne bubbles, po svemu sudei, privlae panjuu stranih investitora, ali i domaih ulagaa zahvaljujui emu kapital dolazi u provredu SAD. On pokriva nekeod njenih deficita, te formira klimu povjerenja i prosperiteta u ekonomiji USA20.

2.7. Teorija heterogenih oekivanja

Frankel i Froot su svoja istraivanja oscilacija fluktuirajuih kurseva u odnosu na dugoroni ravnoteni kurs pokuali objasniti heterogenim oekivanjima. Oni polaze od teze da postoje dvije grupe prognozera: fundamentalisti i analitiari. Prvi koriste Dornbushov model determinacije deviznog kursa. Drugi analitiari polaze od iskustava na osnovu kojih projiciraju svoje prognoze. Mogli bismo rei da oni polaze od tzv. adaptivnih oekivanja. Fundamentalisti imaju dugoroni pristup ekonomskim agregatima i analizama. Analitiari imaju kratkoroni pristup ekonomskim pokazateljima. Portfolio menader u svojim prognozama koristi znanja oba pristupa. U procesu odluivanja vei ponder portfolio menader daje onom pristupu, izmeu ova dva, koji se u datim okolnoszima, pokazuje korektnijim u odnosu na realnost.

20

Ibid., str. 148

ZAKLJUAK
Iz prethodno izloenog se mogu izvui odreeni zakljuci. Prije svega, polazimo od toga da teorije deviznih kurseva pokuavaju na argumentovan, uzrono posljedian nain da odgovore na pitanje osnovnih determinanti visine i kretanja deviznih kurseva. Svaka od objanjenih teorija ima svoje prednosti i nedostatke. Naime, zagovornici svake od teorija u svojoj teoriji istiu pozitivna djelovanja i prednosti, a zanemaruju nedostatke i negativnosti, koje slijedee teorije kritiziraju i pokuavaju ispraviti. Tako platnobilansna teorija deviznog kursa polazi od toga da devizni kurs zavisi od stanja tekueg platnog bilansa. Moe se rei da se ova teza potvruje na primjeru Japana iz 1978.-79. godine, meutim, isto tako biva pobijen primjerom SR Njemake iz istih godina. Naime, kretanje kursa njemake marke nema vrsto uporite u platnobilansnoj teoriji, ali se moe objasniti portfolio teorijom. Glavna kritika ove teorije je ta to proputa da objasni uzrono posljedine relacije i interakciju izmeu kretanja cijena i dohotka u nacionalnoj privredi u odnosu na inostranstvo. Kod teorije pariteta kupovnih snaga se razlikuju dvije razliite verzije. Prva apsolutna verzija polazi od pretpostavke da se posluje u uslovima slobodne trgovine, dok druga relativna verzija ukljuuje uticaj inflacije na kretanje cijena na tritu. Monetarna teorija u sebi sadri postavke globalnog monetarizma;punu zaposlenost, perfektno integrisana trita roba, potpuna integracija nacionalnih i meunarodnih trita kapitala. Ona razmatra kretanje monetarne ponude i monetarne potranje. Pri tom je monetarna ponuda egzogeno odreena, te prije svega zavisi od multiplikatora novca i monetarne baze. Portfolio teorija smatra da je ravnoteni kurs na kratak rok odreen stanjem i promjenama na tritu kapitala, te ponaanjem vlasnika imovine u smislu optimizacije njihovog portfolija. Baza za news approach teorije su vijesti odnosno informacije koje se mogu dobiti iz okoline, te se na osnovu njih formira devizni kurs. Literatura koja se bavi racionalnim mjehuriima objanjava odstupanje cijena raznih oblika imovine u sastavu portfolia u odnosu na njihove fundamentalne determinante, polazei od racionalnog ponaanja trinih uesnika. Teorija heterogenih oekivanja polazi od teze da postoje dvije grupe prognozera: fundamentalisti i analitiari. U procesu odluivanja vei ponder portfolio menader daje onom pristupu, koji se u datim okolnostima pokazuje konkretnijim u odnosu na realnost. Na kraju izlaganja o teorijama deviznih kurseva treba dodati da nisu iscrpljeni svi uzroci promjena deviznih kurseva, te se u praksi mogu pojaviti i drugi, kao npr. stopa porasta

10

proizvodnje, stopa rasta nacionalnog dohotka, promjene u strukturi svjetske potranje, psiholoki momenti, pravna i politiko-sigurnosna situacija u zemlji i svijetu i sl.

11

LITERATURA
1. Ferizovi, M.: Finansijska trita (institucionalna i operativa konfiguracija finansijskih trita), Ekonomski fakultet Univerziteta, Biha, 2004. 2. Konjhodi, H.: Monetarna ekonomija, Ekonomski i pravni fakultet Univerziteta, Biha, 2004. 3. Konjhodi, H., Muratovi, H.: Monetarna znanost, Pravni fakultet Sveuilita, Mostar, 2009. 4. Mishkin, F.S.: Ekonomija novca, bankarstva i finansijskih trita, osmo izdanje, Mate, Zagreb, 2007. 5. Sefi, H., Kapi, H.: Finansije, Univerzitet u Bihau, Biha, 1998. 6. Stojanov, D.: Meunarodne finansije u globalnoj ekenomiji, IV izmijenjeno i dopunjeno izdanje, Ekonomski fakultet Univerziteta, Biha, 2000.

12

Sadraj
1.UVOD .................................................................................................................................................. 1 2. Teorije deviznih kurseva ..................................................................................................................... 2 2.1. Platnobilansna teorija deviznog kursa .......................................................................................... 2 2.2. Teorija pariteta kupovnih snaga ................................................................................................... 4 2.3. Monetaristika teorija deviznih kuseva ........................................................................................ 5 2.4. Portfolio teorija deviznih kurseva ................................................................................................ 7 2.5. Teorija vijesti................................................................................................................................ 8 2.6. Bubble teorija deviznih kurseva ................................................................................................... 8 2.7. Teorija heterogenih oekivanja .................................................................................................... 9 ZAKLJUAK ....................................................................................................................................... 10 LITERATURA ...................................................................................................................................... 12

13