ORKA

Orka - 1 Kafli Svr

1. Lkleg lausn rgtu. 2. Elisvsindi, jarvsindi og lfvsindi. 3. Svo a tryggt veri a niursturnar megi rekja til aeins eins ttar. />

Svr vi upprifjun 1-2 />

1. Metri, rmmetri, klgramm. 2. Massi er mlieining efnismagn hlutar og er stug str. yngd ermlikvari yngdarkraft og er breytileg. 3. Celsuskvari; frostmark vatns 0 C; suumark vatns er 100C. 4. Massi rmmlseiningu; gerir mnnum kleift a ekkja mismunandiefni og bera au saman. />

Svr vi upprifjun 1-3 />

1. Litsj er tki sem klfur ljs ogkallar fram litrf; auveldar mnnum a ekkja efni. 2. Leysir: Nota m leysigeisla til ess a skera mlma og sja saman, senda upplsingar og leysigeislar eru lka notair vi skuragerir. Rafeindasmsj: Notu til ess a sj rsmfyrirbri. />

Orka - 2 Kafli Svr

Svr vi upprifjun 2-1

1. Rumford greifi: Varmi er ekki efni (ylefni), hann byggist hreyfingu. James Prescott Joule: Varmi er orkumynd sem byggist hreyfingu. 2. Sameindir eru rsmar eindir efnis, gerar r frumeindum. 3. Varmaleiing: Varmi flyst me beinni snertingu sameindanna. Varmaburur: Varminn flyst me straumi straumefnis. Varmageislun: Varminn berst sem snileg geislun

Svr vi upprifjun 2-2

1. Hreyfiorka byggist hreyfingu hlutar, en stuorka er orka sem hlutur br yfir vegna stu sinnar. 2. Hiti er mlikvari mealhreyfiorku sameinda. Hiti er mldur einungunni grur (ea kelvin). 3. Varmi er ein mynd orkunnar. Varmaorka er mld jlum ea kalorum (hitaeiningum).

jlvalsspurningar, eyufyllingar, rtt & rangt 2.kafli

1.C 2.B 3.A 4.D 5.C 6.B

7.B 8.A 9.C 10.A

1.sameindir 2.varmageislun 3.hreyfi4.hitamlir 5.alkul(-273c) 6.kalora ea jl 7.efnaorka 8.373 9.lgmlinu 10.gas

1.Rangt (orku) 2.Rangt (leiarar) 3.Rtt 4.Rangt (vinnu) 5.Rangt (eykst) 6.Rangt (mealorku) 7.Rangt (1000) 8.Rangt (kvikasilfri) 9.Rtt

10.Rangt (varmi)

Orka - 3 Kafli Svr

Svr vi upprifjun 3-1

1. Rteindir eru jkvtt hlanar og rafeindir eru neitkvtt hlanar. 2. Samkynja hleslur hrinda hver annnari fr sr. samkynja hleslur dragast hver a annarri. 3. Rafeindir frast fr einum hlut til annars, venjulega vegna einhverrar rskunar, til dmis ef eir vera fyrir ningi. S hlutur sem missir rafeindir verur jkvtt hlainn. S hlutur sem tekur vi rafeindum verur neikvtt hlainn. 4. Jkvtt hlana eindin verur fyrir frhrindikrftum, en neikvtt hlana eindin dregst a eindinni X. Frhrindikraftarnir sem verka jkvtt hlnu eindina eru talsvert sterkari en eir adrttarkraftar sem verka neikvtt hlnu eindina. etta er svo vegnaa ess a fjarlgin til eindar X er mun minni fyrra tilvikinu. Svr vi upprifjun 3-2

1. Sturafmagn stafar af rafhleslum sem safnast fyrir hlut. 2. Me nningi, leiingu og rafhrifum. 3. Ef hluturinn ber rafhleslu sperrast ynnur rafsjrinnar sundur. 4. Elding stafar af afhleslu sturafmagns fr ski til sks ea fr ski til jarar og er eiginlega risavaxinn neisti. 5. Spenna er mlikvari orku sem er fyrir hendi til ess a hreyfa rafeindir. Mlieiningin er volt [V]

6. Rafmagn eldingarinnar kmist ekki niur eftir eldingarvaranum og yri v a finna sr annan farveg, til dmis gegnum bygginguna sem eldinarvarinn hefi tt a vernda. Eldingarvari r einangrar vri v verri en enginn.

Svr vi upprifjun 3-3

1. Amper. 2. Rafhlaa, rafgeymir. 3. Afl = spenna rafstraumur, ea vtt = volt amper. 4. V = I R (ea R = V / I).

Svr vi upprifjun 3-4

1. Samfelld rs ea braut sem rafeindir geta fari eftir. 2. Ratengd straumrs er ar sem rafeindir geta eingngu fari eftir einni braut, en hlitengdri straumrs geta rafeindir fltt eftir nokkrum mismunandi rsum. 3. Brivr: Mlmrur brnar ef of mikill straumur fer gegnum au. Sjlfvr: Rofi opnast og rfur straumrsina ef lag verur of miki. (Hj flestum eru sjlfvr.)

Svr vi upprifjun 3-5

1. Rafhleslur sem eru hreyfingu ea snningur (spuni) rafeinda. 2. Norursegulskaut og suursegulskaut. 3. Segulkraftar eru kraftar sem verka milli rafhlainna hluta og eru bi frhrindi- og adrttarkraftar. eir eru sterkari vi skaut hvers seguls.

Svr vi upprifjun 3-6

1. Bi essi fyrirbri byggjast hreyfingu rafeinda. 2. Rafsegull er segulmagnaur aeins skamma stund fyrir tilstilli rafmagns, en ssegull heldur segulmagni snu. 3. Rafseglar eru meal annars notair rafhreyflum og til ess a lyfta jrnhlutum.

Svr vi upprifjun 3-7

1. Me v a lta vr hreyfast segulsvii ea me v a breyta segulsvii sem umlykur vr. 2. Stu- og hreyfiorka ------> vlrn orka --------> raforka.

3.kafli

1.C 2.D 3.B 4.B 5.A 6.A 7.B 8.C

9.C 10.B1.rafeind 2.Sturafmagn 3.rafstraumur 4.jkvtt 5.veit ekki 6.veit ekki 7.jafnstraumur 8.ryggi 9.skaut 10.veit ekki1.rangt 2.rtt 3.rangt 4.rangt 5.rtt 6.rtt 7.rangt 8.rangt 9.Rtt

Orka - 4 Kafli Svr Svr vi upprifjun 4-1

1. Hljhrai er mestur fstum efnum en minnstur lofttegunum. 2. ttingar: Sameindir bylgjuberans jappast saman. ynningar: Sameindir bylgjuberans frast hver fr annarrri.

Svr vi upprifjun 4-2

1. Sveifluvdd: Mesta fjarlg sem sameindir vkja sveiflu fr jafnvgisstu sinni. ldutoppur: Hpunktur bylgju. ldudalur: Lgsti punktur bylgju. Bylgjulengd: Fjarlg milli tveggja punkta samsavarandi sta bylgju, til dmis milli tveggja ldutoppa. 2. Tni: Fjldi sveifla tmaeiningu. Tni er mld rium ea hertsum, tkna me Hz.

Svr vi upprifjun 4-3

1. v hrri sem tnin er eim mun hrri verur tnhin. 2. au felast breytingu tni og tnh sem rekja m til ess a annahvort hljgjafinn ea hlustandinn er hreyfingu. 3. Hljstyrkur er mlikvari afl (sveifluvdd) hljbylgna og er mldur desbelum. Svr vi upprifjun 4-4

1. Eigintni er s sveiflutni sem hverjum hlut er eiginleg. Hlutur sem snir hermu er binn eim eiginleika a geta teki til sn orku a eigintni sinni. 2. Lengd hans, gildleiki og a hversu strekktur hann er.

3. Tnblr er samhljmur ea sambland grunntnsins og allra yfirtnanna. 4. Samliun er flgin v a bylgjur sameinast ea leggjast saman; styrkjandi samliun og eyandi samliun. 5. Tnlist hefur notalegan ea geekkan tnbl, kvena tnh me tilteknum aukennum og kveinn takt ea kvena hrynjandi sem hvai hefur hinn bginn ekki.

4.kafli

1.C 2.B 3.D 4.C 5.B 6.D 7.C 8.B 9.D 10.B1.Hreyfingu 2.bylgjur 3.vdd 4.hertz(hz) 5.t

6.dopplerhrif 7.desbel 8.tnblr 9.styrkjandi 10.djpa1.Rangt(hljberi) 2.Rtt 3.Rangt(eykst) 4.Rtt 5.Rtt 6.Rtt 7.Rangt(sterkt) 8.Rtt 9.Rangt(strekkt) 10.Rangt(tba)

Orka - 5 Kafli Svr Svr vi upprifjun 5-1

1. Rafsegulbylgjur geta borist gegnum tmarm, ar berast r me 300.000 km hraa sekndu og r eru verbylgjur. 2. Snilega rfi er aeins ltill hluti rafsegulrfsins og er s hluti ess sem nr fr rauum lit til fjlubls litar. snilega rfi er allar arar rafsegulbylgjur, a er r sem mannsauga greinir ekki. ar meal eru tvarpsbylgjur, innrauir geislar, tfjlublir geislar, rntgengeislar og gammageislar.

3. Flesta eiginleika ljss er unnt a skra eim grunni a um bylgjur s a ra, en ekki alla. a til dmis vi um ljsrfun sem eingngu verur skr ann htt a ljsi s r gnum. ess vegna er tala um tveli ljss, a hefur bi eiginleika bylgna og agna.

Svr vi upprifjun 5-2

1. Lsandi hlutur: Ltur fr sr eigi ljs. Dmi Slin. Upplstur hlutur: Endurkastar ljsi. Dmi Tungli. 2. Hlutur getur gleypt ljsi, endurkasta v ea hleypt v gegnum sig. 3. Gagnsr hlutur hleypir ljsi greilega gegnum sig. Hlfgagnsr hlutur hleypir hluta ljss gegnum sig, en smatrii vera skr. gagnsr hlutur hleypir engu ljsi gegnum sig.

Svr vi upprifjun 5-3

1. Speglun er endurkast ljss; regluleg speglun og dreif speglun. 2. Flatir speglar: Venjulegir speglar. Holspeglar: vasaljsum, aalljsum bla, ljsksturum og spegilsjnaukum. Kptir speglar: verslunum og baksnis- og hliarspeglum blum.

Svr vi upprifjun 5-4

1. Ljsbrot stafar af v a ljs fer mishratt gegnum mismunandi bylgjubera. 2. Safnlinsur eru ykkastar miju og brjta samsa ljsgeisla annig a eir frast nr hver rum; notaar myndavlar, stkkunargler, smsjr og safnlinsa er auganu. Dreifilinsur eru ykkastar til jaranna og brjta samsa ljsgeisla annig a eir dreifast; notaar til ess a

f fram skarpari myndir. 3. Nrsni veldur v a fjarlgir hlutir sjst illa vegna ess a augnkntturinn er of langur; leirtt me dreifilinsu. Fjarsni veldur v a nlgir hlutir sjst illa vegna ess a augnkntturinn er of stuttur; leirtt me safnlinsu.

Svr vi upprifjun 5-5

1. Tni ess ljss sem endurkastast af hlutnum. 2. Grna ljssan hleypir einungis gegnum sig grnum geislum en gleypir alla ara. 3. Bltt ljs tvstrast meira lofthjpnum en arir litir ljssins og ess vegna berst a frekar til n fr himninum en arir litir.

Svr vi upprifjun 5-6

1. lknisfri, tsendingu sjnvarpsefnis og smafjarskiptum. 2. Leysigeislar eru samfasa, einlitir og afar samjappair og sterkir. 3. rv mynd ger me leysitkni.

5.kafli

1.D 2.D 3.C

4.A 5.C 6.A 7.D 8.C 9.D 10.C1.Rafsegulrf 2.Ljsrfun 3.Ljseindir 4.lsandi 5.flor 6.speglun 7.kptir speglar 8. 9.linsa 10.endurkastar1.Rangt 2.Rangt 3.Rtt 4.Rangt 5.Rangt 6.Rtt 7.Rtt 8.Rangt 9.Rangt 10.Rtt

Orka - 6 Kafli Svr

1. kjarna frumeinda eru rteindir ognifteindir. Rafeindir sveima umhverfis kjarnann og mynda ar eins konarrafeindask. 2. Kvarki er grunneining sem rteindir, nifteindir og margar arar reindireru samsettar r. Tali er a til su sex mismunandi gerir kvarka. 3. Sterk vxlverkun er einn fjgurra grunnkrafta sem rkja nttrunni. essi kraftur verkar innan frumeindakjarnans og heldur eindumhans saman. 4. Stistala frumefnis kvarast af fjlda rteinda kjarna hverrarfrumeindar. Stistala er v lka fjldi rafeinda hlainnifrumeindfrumefnisins og segir til um efnafrilega eiginleika vikomandifrumefnis. Massatala frumefnis jafngildir samanlgum fjlda rteinda ognifteinda hverri frumeind og kvarar v massa hennar. />

Svr vi upprifjun 6-2 />

1. Frumefnabreyting er flgin breytingu kjarna frumeinda sem leiir til ess a frumeindin tilheyrir rufrumefni eftir breytinguna. 2. Alfasundrun losnar r kjarnanum alfagn sem er r 2 rteindum og 2nifteindum. Vi a myndast frumeind annars frumefnis sem er me massatlu sem er 4 lgri en upphaflega frumeindin hafiog stistalan er 2 lgri en ur. Stoppa nokkrum cm lofts ea papprsblai. Lti httulegir fstum efnum en httulegir lofttegundum. />

Betasundrun breytist nifteind rteind, rafeind losnar fr frumeindakjarnanum og tilverur n frumeind me stistlu sem er 1 hrri en upphaflega frumefni hafi. Stoppar ca 1 m lofts, getakomist gegnum mlmhimnur. />

Gammasundrun veldurekki frumefnabreytingu. Ljseindir me mikla orku, hlanar. Geta komist gegnum marga metra lofts og ykka veggi. Gammasundrun er venjulega samfara alfa- og betasundrunar. />

Svr vi upprifjun 6-3 />

1. Kjarnaklofnun er flgin v afrumeindakjarni klofnar tvo minni kjarna. 2. Kejuhvrf eru samfelld runa klofnunarhvarfa ar sem ein klofnun veldureirri nstu. 3. Stengur r rani-235 eru algengasta kjarnorkueldsneyti. ungt vatner nota sem hemilefni og hgir nifteindum svo a rankjarnarnir geti teki vi eim. Stristengur r kadmni gleypa nifteindirog eru notaar til ess a stra hraa kejuverkunarinnar, r m nota bi tiless a flta henni og hgja henni og r geta jafnvel stvakejuverkunina