Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

ogrzeb Mamy Grande Gabriela Garci Marqueza zatytowany po polsku W tym miecie nie ma zodziei jest to zbir opowiada, ktry po pierwszej lekturze nie sprawia wraenia spjnej caoci. Zosta opublikowany w 1962 roku, gdy Garca Marquez przyjecha do Meksyku i pracowa jako dziennikarz. Garca Marquez jest jednym z najwaniejszych autorw realizmu magicznego. Wedug meksykaskiego pisarza i kolegi po fachu, Carlosa Fuentesa,: Prace, ktre nale do tego nurtu, staraj si odzyska przeszo i powiedziec to, co nie byo powiedziane wczesniej w latynoamerykanskich nowelach. 1 . Garca Marquez czy fantazj i rzeczywisto w sposb bardzo subtelny i sprytny. "Moim najwaniejszym problemem byo zniesienie linii demarkacyjnej oddzielajcej to, co wyglda prawdziwe, od tego co nie jest realne. Poniewa w wiecie, ktry staraem si opisa, te bariery nie istniej." 2 Po wnikliwej lekturze mona dostrzec wtki aczce kolejne opowiadania. W pierwszym opowiadaniu, Wtorkowe popoudnie, pojawia si ta sama sala bilardowa, w ktrej bdzie miao miejsce przestpstwo z W tym miescie nie ma zodziei, nastpnie Mama Grande pojawi si we Wdowa Montiel, wdowa Montiel w Cudownym wieczorze Baltazara i tak dalej. Z tego wzgldu, aby interpretowac mierc i pogrzeb Mamy Grande, trzeba bdziewczeniej zanalizowa kilka wanych wtkw z caego zbioru. Moemy zyska w ten sposb lepszy obraz mieszkancw Macondo i wpywu, jaki Mama Grande na nich wywieraa. Narrator Pogrzebu Mamy Grande opowiada nam prawdziw histori Mamy Grande, absolutnej wadczyni krlestwa Macondo, na ktrej pogrzeb przyby sam Ojciec wity.3 Narrator czsto przesadza, korzysta z satyry, uywa take sarkastycznych komentarzy, jak w nastpujcym cytacie: Owosienie, ktrego brakowao na gowie, obficie roso mu na rkach4.Jest narratorem

RCN Televisin. Carlos Fuentes przypominal jak poznal Garca Marqueza (online). (dostep. 15 Wrzesnia 2013). http://www.canalrcnmsn.com/content/carlos_fuentes_record%C3%B3_en_el_hay_festival_c%C3%B3mo_conoc i%C3%B3_gabriel_garc%C3%AD_m%C3%A1rquez 2 IES.:Garcia Marquez G.Narrativa wspolczesna i realizm magiczny. (online).(dostep. 15 Wrzesnia 2013) s.4 http://www.ieslaaldea.com/documentos/doculengua/narrativa.pdf
3

Garca Marquez G.: mierc i pogrzeb Mamy Grande. w W tym miecie nie ma zodziei. Opowiadania prze. Chadzynska Z. i Marrodan Casas C. WWL. Warszawa 1998 s. 226
4

Ibidem. S. 138

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

wszechwiedzcym, ujawnia si i komentuje wydarzenia, zatem jest to narracja auktorialna. W opisach jest wiele ironi dotyczcej biedy i bogactwa. Opowiadania opisuj codzienno i ycie w Kolumbii, eksponujc rnice pomidzy bogatymi a biednymi. Sowa, ktre bardzo czsto si powtarzaj w caym tekcie, to przymiotniki bogaty i biedny. Narracja opowiadania czsto dzieli rwnie wiat przedstawiony na dwie strefy: biedy i bogactwa. S to subtelne zestawienia, lecz na pewno mona je zauway. Wskazuje na to cytat: Po drugiej stronie drogi na nie zasianych obszarach wida byo biura chodzone elektrycznymi wentylatorami, baraki z czerwonej cegy i pord zakurzonych palm i ranych krzeww reprezentacyjny domki z tarasami 5 Mamy tu dwa wiaty: pierwszy reprezentuj baraki ubogich, drugi natomiast to wygodne domki. Jak widzimy - s to przenikajce si strefy, potrzeba wraliwoci aby umie je rozrni. Takie zestawienia zachcaj czytelnika do refleksji na temat rnic spoecznych, nie tylko ekonomicznych, ale take rasowych i genderowych. Tego typu opisy pojawiaj si ju od pierwszego opowiadania ze zbioru - szczeglnie we Wtorkowym popoldniu (La siesta del martes), albo w Siecie wtorkowej. Narrator opowiada skupi si na ubstwie bohaterw. Jest to widoczne w wielu fragmentach jak np.: Byy jedynymi pasaerkami w caym wagonie trzeciej klasy, albo Miaa w sobie skrupulatny spokj ludzi przywykych do biedy . W tym samym opowiadaniu czytamy: Kiedy wrcia, matka czekaa na ni z jedzeniem. Daa jej kawaek sera, P kukurydzy i sodki sucharek, potem, raz jeszcze signa do torby po tak sam porcj dla siebie. Inaczej ni Mama Grande, ktra siedzc w wewntrznym korytarzu, osobicie odbieraa pienidze za prawo zamieszkiwania na jej ziemiach, tak jak wicej ni przez wiek jej przodkowie odbierali je od przodkw dzierzawcw. 6Ta pierwsza kobieta miaa niewiele, ale ze wzgldu na system postkolonialny musiaa paci Mamie Grande podatki. Przez wszystkie opowiadania przewijaj si motywy zwizane z yciem w bardzo trudnych warunkach, z ludzk bieda i ubstwem . Bohaterom brakuje jedzenia, mebli, w ich mieszkaniach jest bardzo ciasno. Niektrzy zmuszeni s do utrzymywania si z kradziey. Mimo yciowych trudnoci nie brakuje im dumy. Garca Marquez opisuje miasteczko, ktrego archetypicznym wzorem jest Macondo ze Stu lat samotnoci. Macondo to miejsce wymylone, nie istnieje na mapie. Powraca jednak w kolejnych utworach Garca Marqueza. Mieszkacy tego miejsca s czsto wykorzystywani przez obce, zewntrzne siy i pozostaj bezradni. W mierci i pogrzebie Mamy Grande, pojawia si aluzja do generaa Aureliano Buenda, bohatera innego opowiadania i wroga Mamy Grande. Morderczyni Carlosa Centeno uywa takiego samego pistoletu, ktrym posugiwa
5 6

Ibidem. S. 134 Ibidem. S. 234

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

si genera. Mimo e Garcia Marquez nie podaje bardzo konkretnego kontekstu historycznego, wiemy e opowiadanie powstao w poowie XX wieku, po meksykaskiej rewolucji. Posta Generaa Buenda jest w tym kontekcie bardzo znaczca. By komendantem si rewolucyjnych i urodzi si w Macondo. Rzd mg si go ba, poniewa Buendia zwalcza konserwatyzm, ktry charakteryzowa wczesny system wadzy. 7Przynosi korzyci Hiszpanii i innym krajom , a nie Ameryce aciskiej. Pomimo e akcja rozgrywa si ju w innych czasach widzimy, ze mechanizm nadal dziaa. Ale ona bya przekonana, e bdzie ya co najmniej sto lat, jak jej babka ze strony matki, ktra w czasie wojny 1875 roku w kuchni swojej hacjendy sama stawia czolo patrolowi pulkownika Aureliano Buendii8 To wanie Mama Grande ma na celu eliminacj opozycji oraz powstrzymywanie progresu i zmian. Mama Grande w Macondo zwalcza liberaw i umacnia konserwatystw. Macondo to miasteczko, gdzie ludzie s takimi ignorantami i hipokrytami, e nie potrafi przyzna, i kto z nich jest zodziejem. Mwi o tym opowiadanie W tym miescie nie ma zodziei. Wol mwi, i jest to Kto nie std, kto obcy, forasteros (murzyn). Kobieta, ktra przyjeda na grb syna w pierwszym opowiadaniu, jest naznaczona pitnem obcoci. Ksidz nie chce ujawni przed mieszkacami miasteczka, i daje jej klucze na cmentarz. Ksidz Antonio Isabel, razem z generaem i bratankiem Mamy Grande, Nicanor, reprezentuj aktualn oligarchi w Ameryce aciskiej, czyli wadz armi i Kocioa. Ksidz jest odpowiedzialny za wszystkie sprawy kocielne, ale take za wito wizerunku Mamy Grande. W opowiadaniu Dzie jak inny widzimy burmistrza, ktry bardzo pilnie potrzebuje dentysty. Dentysta chce si skonfrontowa z wadz i odmawia szybkiego przyjcia poza kolejnoci. Jak wikszo postaci nie jest bogaty, raczej biedny, ale wyksztacony. Nie wacha si docieka dlaczego za leczenie burmistrza paci ratusz, mimo e burmistrz jest zamony. Opowiadanie zachca czytelnika do refleksji na temat zarobkw politykw i na temat zasadnoci szacunku wobec rzdzcych osb. Dentysta chcc ukara burmistrza, podczas wykonywania zabiegu mwi:
a to za dwudziestu zabitych. - Niech mi pan przyle rachunek. - Do domu czy do ratusza? - Jeden diabe 9

Facio S. : Retrato y autorretratos. Buenos Aires.1973 s. 65-66 Ibidem.s. 229 Ibidem s. 145

8 9

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

Na tym Garca Marquez koczy opowiadanie. Przedstawiona sytuacja moga rozegra si w ktrymkolwiek z miasteczek w Ameryce aciskiej, gdzie wadza jest uprzywilejowana i stosuje przemoc. Tutaj widzimy kontrast pomidzy dentyst, a lekarzem z Macondo ktry by jedynym mogcym leczy w Macondo. Tak ustalia Mama Grande. Lekarz bardzo rzadko spotyka si z chorymii, obsugiwa ich tylko za porednictwem posacw: By to lekarz z dziada pradziada, absolwent uniwersytetu w Montpelier, z filozoficznych wzgldw przeciwny postpom nauki w swojej dziedzinie. Mama Grande udzielia mu przywileju, na mocy ktrego innym lekarz nie wolno byo osiedla si w Macondo. 10Dentysta, ktry naprawd pomaga mieszkacom Macondo jest biedny, a lekarz, ktry suy wadzy i jest beznadziejny jest bogaty. Co gorsze, powstrzymuje w Macondo rozwj medycyny. W W tym miescie nie ma zlodziei znajduje si najwicej ciekawych wtkw. Zaczyn od charakterystyki Damasa, gwnego bohatera. Ana, jego partnerka, opowiada swj sen: wtedy nagle otworzyli drzwi i wepchnli ci do rodka, caego we krwi. Wedug Freuda w snach pojawiaj si wyparte pragnienia, czsto majce swe rdo w dziecistwie. 11 Uywajc psychoanalizy w tym przypadku mona wnioskowa, e Ana chciaa zabi Damasa. Cho moe raczej chciaa zabi ten typ maczo, ktry on reprezentuje. Ta interpretacja sie potwierdzi, kiedy Ana mwi: Mogli Ci ustrzeli jak nic.12W jzyku hiszpaskim wida to lepiej, poniewa Ana mwi, : Han debido pegarte un tiro, czy tumaczc za pomoc trybu rozkazujcego: Niech ustrzel Ci jak nic. Tumaczenie nie jest zatem zbyt trafne. Wszystko to dzieje si w tym samym rodowisku, co w pozostaych opowiadaniach : w biedzie. Podkrelam to nie tylko dlatego, e Damaso musi kra, ale te ze wzgldu na opis mieszkania, w ktrym mieszka z An. Nie maj kuchni, a Damaso musi wychodzi z domu aby si wysika . W tym opowiadaniu znajdziemy wiele wanych problemw waciwych niektrym konserwatywnym spoeczestwom - jak np. w Kolumbii. Rasizm, maczyzm , homofobia, przemoc genderowa, alkoholizm, take mocny wpyw meksykaskiej kultury. Rasizmu wzgldem czarnoskrych mona dowiadczy na codzie w Kolumbii i w wielu krajach amerykaskich. Ten kolor skry powoduje czsto ze skojarzenia z niewolnictwem i tym samym stawia takie osoby w gorszej pozycji. Zdaniem kolumbijskiej socjoloki Betty Ruth Lozano Lerma, niewolnictwo skonfiskowao przeszoci Afrykanw sprowadzonych do Ameryki, zdemontowao ich wiat, tradycj, sztuk i legendy. Dosownie, pozbawio ich kultury, czynic z tych osb bezmylne narzdzia kolonialnych struktur produkcyjnych13 To mona zauway w traktowaniu czarnoskrego cudzoziemca (forastero) z opowiadania. Nie tylko by stygmatyzowany w rozmowach, ale te zosta skazany
10 11

Ibidem.s.229 Freud S.: The interpretation of Dreams. 1900 (online). (dostep. 15 Wrzesnia 2013) http://psychclassics.yorku.ca/Freud/Dreams/dreams.pdf s. 81
13

Lozano Lerma B.: Gnero Racismo y Ciudadana. w. La manzana de la discordia. Styczen-czerwiec. T.4. Num. 1 s. 7-17

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

za kradzie kul bilardowych bez adnego procesu. Nie wzito nawet pod uwag Glorii, ktra moga zawiadczy o jego niewinnoci. Spoeczestwo woli sdzi, e zodziejem jest ten nie std, zamiast zaakceptowa swoj win. Wyglda na to, e tylko Mama Grande bya wiadoma, e w w tym miecie s zodzieje. Przed mierci powiedziaa bratankowi Nicanor: Musisz mie oczy otwarte -powiedziaa. - Wszystkie rzeczy wartociowe trzymaj pod kluczem, bo masa ludzi przychodzi na velorios (styp) po to aby kra.14. Ten kontrast pokazuje nawet trzy klasy spoeczestwa. Mama Grande u szczytu wadzy, ktra myli, e kady moe by zodziejem, druga klasa to wszyscy mieszkacy tego miasteczka, ktrzy myl, e tylko murzyn czy cudzoziemiec mog by zodziejami i trzecia klasa to murzyni i cudzoziemcy. W W tym miescie nie ma zodziei mona rwnie zobaczy jak dziaa maczyzm. Mamy gwnego bohatera, ktry bije on. Jest kobieciarzem, a ona czeka w domu i zajmuje si sprztaniem i gotowaniem. Czasem jest suac u innych. Damaso wpad w furie i zacz wali j po nogach paczk z bilami. Jkna i zwolnia ptle ng, ale rkami zapaa go w pasie, aby go zatrzyma, rwnoczenie bagaa go 15 W innym fragmencie mona zauway wypart homoseksualno i homofobi. Pierwszy raz gdy kelner podrywa Damaso, a ten odpowiada, e nie lubi pedaw, po raz drugi kiedy Damaso pobi tancerza, ktry tak naprawd mu si podoba.
O pnocy przyszy dziewczyny, ktre byy w kinie, z nimi grupka mczyzn. Wrd nich przyjacika Damasa, ktra porzucia swoich towarzyszy i przysiada si do niego. Nie spojrza na ni. Mia ju w brzuchu par litrw piwa i nie odrywa oczu od mczyzny, ktry taczy teraz ju z trzema kobietami () Robi wraenie szczliwego i byo jasne, e byby jeszcze szczliwszy, gdyby prcz ng i rak posiada rwnie i ogon -Nie podoba mi si ten facet- powiedzia Damaso. - To nie patrz na niego- powiedziaa dziewczyna16

S tu widoczne wpywy kultury meksykaskiej. Ana i inna kobieta porwnuj Damaso do filmowego amanta Jorge Negrete. By to meksykaski aktor filmowym, ktry gra czsto rol pijaka, kobieciarza i hazardzisty. Podobnie zachowuje si Damaso. Gdzie indziej mamy aluzje do Cantinflasa, rwnie znanego, meksykaskiego bohatera filmowego, ktry zawsze uosabia biednych robotnikw.

14

Garca Marquez G.: mierc i pogrzeb Mamy Grande. w W tym miecie nie ma zodziei. Opowiadania prze. Chadzynska Z. i Marrodan Casas C. WWL. Warszawa 1998 s.233
15 16

Ibidem.s.172 Ogon, czyli Cola posiada konnotacje seksualknej w jezykiem hiszpanskim

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

W nastepnym opowiadaniu La viuda de Montiel (Wdowa Montiel) , Garcia Marquez znowu przedstawia histori rozgrywajc si pomidzy kobiet, a mczyzn. Ale tym razem na zasadzie postmortem, czyli pomidzy wdow i Jose Montiel, zmarym mem. Jose Montiel majac duo pienidzy, wysa swoje dzieci zagranic, ale one nie chciay ju wrci do Kolumbii. Wystpuj tu elementy realizmu magicznego. Realizm magiczny bardzo czsto pojawia si w tych opowiadaniach. Najkonkretniejsz definicj podaa nam ostatnio pisarka z Chile, Isabel Allende. Zauwaya, e Realizm magiczny to wszystko czego nie mona wytumaczy ani skontrolowa.17 W Un da despus del sbado ( Dzie po sobocie) mona zaobserwowa masow mier ptakw, co wie sie z tym nurtem. W W tym miecie nie ma zodziei na kocu, niespodziewanie, pojawia si kot. W finale Wdowy Montiel maj miejsce rwnie niewytumaczalne zjawiska:
Potem zasna, gowa zwisa jej na piersi, rka trzymajca raniec opada. I wtedy ukazaa si jej siedzca na patio Mama Grande z biaym przecieradem i grzebieniem na podoku, paznokciami kciukw rozgniatajc wszy. - Kiedy umr? spytaa wdowa. Mama Grande uniosa gow. - Jak stracisz czucie w caej rce. 18

Kim jest Mama Grande? Czy to kobieta, czy mier? Czy wdowa Montiel ju umara? To jest po prostu nie wytumaczalne. Posta Mamy Grande ma na pewno znaczenie symboliczne. W Un dia despus de sbado znowu pojawia si cudzoziemiec, ten nie std i jest jedynym, ktry chodzi na msz. Ksidz zosta opuszczony przez cale miasteczko, oprcz Mama Grande bo mwi, e spotka szatana. Te niewytumaczalne wtki s symboliczne. Pokazuj problemy latynoamerykaskich spoeczestw. W mierc i pogrzeb Mamy Grande tytuowa bohaterka reprezentuje tosamo kolonii, albo jeszcze lepiej dziedzictwo kolonii: Mama Grande bowiem reprezentowaa przewag tradycji nad zmieniajcymi si rzadami, wadz klasy nad plebsem, transcedentalno boskiego rozumu wobec niepewnoci miertelnych. 19 Mieszkacy nie wiedzieli, e taka tosamo, moe by zabjcza dla nich samych i e pozbawia ich niezalenoci. Podtrzymywali istnienie Mamy Grande, obawiajc si odpowiada za siebie. Metody feudalistyczne Mamy Grande trzymaj Macondo w przeszoci i w zacofaniu: Mieszkancy za mieli prawo tylko do zabudowa, bowiem ziemia naleaa do Mamy Grande i jej si pacio czynsz, podobnie jak rzd musia jej paci za uytkowanie ulic przez obywateli. 20 Mieszkacy Macondo byli jednak konformistami, nawet ciesz si z jamuny od
17 18

W konferencji na University of California w Berkley 25.04.2013 Garca Marquez G.: mierc i pogrzeb Mamy Grande. w W tym miecie nie ma zodziei. Opowiadania prze. Chadzynska Z. i Marrodan Casas C. WWL. Warszawa 1998 s. 193
19 20

Ibidem.s.237 Ibidem.s.234

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

Mamy Grande: Na zakoczenie wita wychodzia na balkon przystrojony w festony i papierowe lampiony i rzucaa w tum monety21 Mama Grande jest prezentowana jak bg i jak kto u wadzy i kto niemiertelny, kto utrzymuje wadz dziki korupcji, nepotyzmowi i faszerstwom wyborczym. Mieszkacy, natomiast, nie maj wasnego gosu i pracuj dla niej. Ci, ktrzy trzymaj si blisko niej, jak lekarz Nicanor i ksidz, chc tylko pienidzy i wadzy. Testament Mamy Grande by bardzo zoony. Mama Grande przywaszczya sobie dobra moralne, ktre powinny regulowa ycie spoeczestw. Po jej mierci stay si one jednak wasnoci wszystkich.
Mama Grande uniosa si na swych monumentalnych poladkach i dononie, zdana tylko na wasn pami, podyktowaa notariuszowi list swej niewidzialnej spucizny: Bogactwa podziemne, podskrne wody, barwy sztandaru, niepodlego, tradycyjne partie, prawa czowieka, wolnoci obywatelskie, najwyszy dostojnik, druga instancja, trzecia debata, listy polecajce, stwierdzenia historyczne, wolno wyborw, (...) i tak dalej 22

S to rozwizania, ktre funkcjonoway w Europie, ale nie funkcjonoway w koloniach. Byy tylko fasad dla pragncych utrzyma wadz. Prezydent chcia przyby na pogrzeb Mamy Grande, ale rzd musia znale sposb aby usprawiedliwi te odwiedziny. Jakby to byo to przestpstwo. Moe tak naprawd chcia podtrzyma szacunek wobec kolonialnych zasad wadzy. Jedna rzecz jest jasna - dla niego wadza Mamy Grande bya mocniejsza ni sam rzd. Obecnie rwnie ten pozorny szacunek trwa i mona to zobaczy w caej Ameryce Poudniowej, gdzie panuje rasizm i osoby z europejskim wygldem, albo nazwiskiem, maj lepsze moliwoci rozwoju.

21 22

Ibidem.s.231 Ibidem.s.235

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

Gabriel Garcia Marquez w bardzo interesujcy sposb portretuje nie tylko kolumbijskie spoeczestwo, ale cay obszar Ameryki aciskiej. Wszytsko, o czym pisze mogo wydarzy si w kadym z funkcjonujcych tam miasteczek. Ta codzienno, jak powiedzia argentyski intelektualista Luis Vitale, pokazuje najbardziej intymne aspekty danego spoeczenstwa, w niej mona zauway ideologi rzdzc spoeczestwem.23 Znajdujemy tu korrupcj, rasizm, maczyzm, homofobi, przemoc genderow, alkoholizm, take hipokryzj jak np. w przypadku solidarnoci z Damasem. Dokadnie tak samo jest z papeem i prezydentem, ktrzy przybywaj na pogrzeb Mamy Grande, tylko dlatego e chc pienidzy.Skupienie wadzy w rkach zaledwie kilku osb bardzo przypomina sytuacj wielu krajw Ameryki aciskiej, gdzie podczas kadych wyborw ludzie s okamywani. Rwnie rozwj tych krajw przebiega w bardzo wolnym tempie. Taka sytuacja polityczna przypomina afer narkotykow w Meksyku i w Kolumbii. Hipokryzja, o ktrej pisze Marquez nadal jest w spoeczestwach. W Ameryce acinskiej naley udawa, e wszystko jest w porzadku, zamiast stwierdzi, e co jest nie tak. Hipokryzja, ktra opaca si dla niektrych, poniewa pracuj dla innych pastw. Jak Vargas Llosa napisal we wstpie do Stu lat samotnosci: autor pisze o tych etapach, ktre przeszo wikszo spoeczestw krajw trzeciego wiata, czyli kraje neokolonialne24. Chodzi o t zaleno i brak autonomii, ktre powoduj poczucie niezdolnoci do samostanowienia. W tym zbiorze opowiadan, Garcia Marquez przenis nas do przeszoci. Zachca do refleksji na temat roli, jak odgrywaj w naszym spoeczestwie polityka i koci. Nie ma wtpliwoci, e realizm magiczny jest bardziej realny ni magiczny. Absurd, o ktrym mwi, dzieje si naprawd. Chyba e wspczesna realno w Ameryce aciskiej jest tak absurdalna i niewytumaczalna, e tak naprawd magia jest rzeczywista.

23

Vitale L.: Msica Popular e Identidad Latinoamericana w La larga marcha por la unidad y la identidad latinoamericana. De Bolivar al Ch. CEME. 2006 (dostep. 15 Wrzesnia 2013) http://www.archivochile.com/Ideas_Autores/vitalel/9lvc/09otros0009.pdf
24

Vargas Llosa M.:Gabriel Garca Mrquez, en busca de la verdad potica w Cien aos de Soledad. DRAE. Madrid 2007

Alexis Ivn Angulo Martnez

Uniwersytet lski w Katowicach

Zrdla: Facio S. : Retrato y autorretratos. Buenos Aires.1973 s. 65-66 Freud S.: The interpretation of Dreams. 1900 (online). (dostep. 15 Wrzesnia 2013) http://psychclassics.yorku.ca/Freud/Dreams/dreams.pdf s. 81 Garca Marquez G.: mierc i pogrzeb Mamy Grande. w W tym miecie nie ma zodziei. Opowiadania prze. Chadzynska Z. i Marrodan Casas C. WWL. Warszawa 1998 IES.:Garcia Marquez G.Narrativa wspolczesna i realizm magiczny. (online).(dostep. 15 Wrzesnia 2013) s.4 http://www.ieslaaldea.com/documentos/doculengua/narrativa.pdf Lozano Lerma B.: Gnero Racismo y Ciudadana. w. La manzana de la discordia. Styczenczerwiec. T.4. Num. 1 s. 7-17 RCN Televisin. Carlos Fuentes przypominal jak poznal Garca Marqueza (online). (dostep. 15 Wrzesnia 2013). http://www.canalrcnmsn.com/content/carlos_fuentes_record%C3%B3_en_el_hay_festival_c %C3%B3mo_conoci%C3%B3_gabriel_garc%C3%AD_m%C3%A1rquez Vargas Llosa M.:Gabriel Garca Mrquez, en busca de la verdad potica w Cien aos de Soledad. DRAE. Madrid 2007 Vitale L.: Msica Popular e Identidad Latinoamericana w La larga marcha por la unidad y la identidad latinoamericana. De Bolivar al Ch. CEME. 2006 (dostep. 15 Wrzesnia 2013) http://www.archivochile.com/Ideas_Autores/vitalel/9lvc/09otros0009.pdf