40 NM SAU MT CUC BI-PHN

Nguyn Vy-Khanh
Vi t cch hu sinh v nghip-d nghin cu lch-s, chng ti xin c mt s nhn xt v bin c lch-s v chnh-tr 1-11-1963 xy ra 40 nm trc, mong c gi xem y l nhng gp hng v tng lai hn l tranh lun hn thit v bin kho lch-s. 1. Trc ht, cuc o-chnh 1-11-1963 ni chung l mt v bi-phn c tnh ton v v quyn li (1) phe nhm c nhn hn l qucgia, ca mt s s quan cao cp trong phn ln l thnh phn c ngi Php o to. Xy ra nh mt s thuc a Phi chu m tnh trng cn mi n nay! Cuc o-chnh 111 thm mt ln chng minh v lm ni bt ci no trng (mentality) phn trc, hai lng v ci no-trng phc tng ngoi bang ca mt s ngi Vit Nam. Ngay hai ng vin Cn Lao phn l tng Tn Tht nh v i t Mu: ng nh, "con cng ca ch ", ngy 25-10 trc o-chnh, xin ci t chnh ph v cho ng chc b-trng Ni-V nhng b t chi (ng Trn Vn n th mong c chc b trng Quc-Phng) ngoi ra ng mang thm mc cm tn cng cc cha m 21-8-63 v b ng Nhu khin trch hp bo ni ting Php bi v cho i ngh -Lt, cn i t Mu theo o-chnh v tc khng c ln tng trong khi bn ng (cng trnh nh ng) c eo sao. Sau ngy 2-11-1963, lon tng t c gn thoi mi, c t gn, c ngi (tng Cao Tr) phi khiu ni v ri d va mi ln lon cha y thng cng c thm mt lon na! Thi Trnh Nguyn v phn tranh Gia Long - Ty Sn c ti din trn mnh t nhiu ngn nm vn hin ! Nhng no trng ng bun , tic thay, hy cn hin din sng ng trong cng ng ngi Vit hingoi! 2. Cuc o-chnh ny nay nhn li thy r l mt mu chng ph nhng nn tng cng t tng dn-ch ca mt nn Cng Ho (Rpublique) non nt 9 nm. C nhn mt s tng t o-chnh phn ch, phn thy,

phn ng trng, nhng ton th nhng ngi lin h xa gn vi o-chnh phn bi chnh th dn ch. Ch Ng nh Dim vo 2,3 nm cui c th bt u mt lng dn v t ra c ti, i lp b t, c b cht oan, ng , nhng i lp Vit Nam ta c nhm lt chnh quyn hp php, c mt sng mt cht, m khng chp nhn tr chi dn ch. Nu tranh u chnh-tr nh cc nc Ty phng th khng a n nhng hu qu . V li tt c nhng ngi b chnh quyn bt (sinh vin, hc sinh, pht t, chnh-tr gia, c nhng ngi b bt sau v o-chnh 1111-1960 ch ra ta) u c Hi ng cch-mng th t do - nhng bt t li mt s cao cp ca chnh quyn va b o-chnh, c ngi sau s b x t! Xt v ton b nguyn nhn a n cuc o-chnh 1-11, yu t tn gio ch l ci c, mt c c t chc ch khng t bc pht v "php nn" ch xy ra mt s ni c u no phe Pht gio chnh-tr! 3. Nu phi ni n Chnh Ngha, Chnh Danh, th nhn chung, b phe o-chnh v ng minh M xem thng. 1-11-1963 l mt cuc o-chnh ngha l ph Chnh ph T hoc to-dng mt Chnh khc khng th Chnh bng ci Chnh do dn ch to nn, v d g th chnh quyn nht cng-ha l mt c cu hp hin, hp php v tng i c chnh ngha! Ngay sau khi chc chn anh em tng-thng Ng nh Dim cht, chiu 2-111963, y Ban Cch-mng (2) ra Quyt ngh s 2 ngng p dng Hin Php 26-10-1956! C ngi i "o-chnh" thnh "cch-mng" th cng chng thy cch-mng g hn v cng tng y nhn vt, t th tng Nguyn Ngc Th n cc tng nhiu sao trong Hi ng Cch-mng u do qun i (v cng an) thc dn Php o luyn, v cng chng c lthuyt cch-mng g mi! Nhng ngi lm o-chnh t cho c chnh-ngha d khng tn trng trt t, dn ch, c nhng ngi lm ochnh 11-11-1960 trc . C ngi ph phn ng Ng nh Dim "lt lng", "phn" cu hong Bo i l ngi b nhim ng lm th-tng, c ngi cn nhn danh phong ho Nho gio hoc dn tc. Chng ti nhn thi nh mt thi Trnh Nguyn v Gia Long-Ty Sn: th Quang Trung cng nhn li vua L Hin Tng ph L dit Trnh v cn c g

-1-

cng cha Ngc-Hn cho, m ri sau qun thn vua L b ng rt sang Tu. Th na s cng ghi rng anh em Ty Sn nhn phc tng cha Nguyn, ch ct lt quyn thn Trng Phc Loan thi, m ri thnh Ph Xun b anh em Ty Sn t chy, cn qun thn Cha Nguyn phi b chy v Nam. Th na, thi im thng 6 v 7 nm 1954 l lc chin-tranh VitPhp ln cao , khng hong chnh-tr (chnhph Bu Hi khng c lu), x hi bng hoi v min Nam th thp nh s qun. Cu hong Bo i d l quc trng nhng khng h ng vic, ch gii tr ring vi hu thun (v tin bc, bng lc) ca cc s qun. Bo i li do ngi Php t chc quc trng, nn trng cu dn v Hin Php 26-10-1956 khng phi l mt bc u dn ch y sao? Trong hon cnh bt an hu th chin v thuc a , lm th tng u phi d (trc my nm th tng BS Nguyn Vn Thinh phi t st!). Chnh nhng ngi pro-Bo i Php lc nhn xt nh LM Cao Vn Lun nhn chng ghi li trong hi k ca ngi:" Bo i a Ng nh Dim ng Dim v Vit Nam l t chy tng lai chnh-tr ca ng m thi!" (3). Thnh qu v s thc lch-s hin nhin, vit lch-s l ng tng th v cn nhc phi-tri, sao li c ngi i soi mc chi tit thi phng cho to, m li lm mt cch thin v hoc gi di, o c gi? Tin y chng ti xin m du ngoc ni thm l i vi cuc chin-tranh va qua (1954-1975), gii vit lch trong nc v mt phn hi-ngoi nhn ra rng chng c chnh ngha no ht nu xt cho cng. Tt c ch l cng iu, v hai bn u l cng c cho nhng "l-tng" i chi nhau. V v khng c chnh ngha (d c chnh-ng) nn cng chng c mt chung cuc theo ngha c bn thng c phe thua. Nga, Trung quc v Hoa-K ch ngng... chi v kit qu, vy thi! Phm Kim Vinh, vn kh tnh, vn nhn nhn "chnh quyn Ng nh Dim l chnh quyn duy nht ca ngi Vit quc-gia to c chnh danh, chnh thng v chnh ngha cho cng cuc chng Cng ca ngi Vit Nam" (4). 4. "hon thnh" cuc o-chnh, trong hai ngy 1 v 2-11-1963, nhng k ch mu v tha hnh m st theo th t thi gian: i t H Tn Quyn t lnh hi qun tra 1-11,

i t L Quang Tung t lnh Lc Lng c Bit, v em ng l thiu t L Quang Triu ti 1-11; tng-thng Ng nh Dim v em ng l c vn Ng nh Nhu sng 2-11. Bn ngi, anh em ng tng-thng v anh em ng Tung Triu b i y Nguyn Vn Nhung cn v ca Dng Vn Minh git v bn cht (thiu t Dng Hiu Ngha cng vi i y Nhung git anh em tng-thng), i t Quyn b thuc h phn thng l thiu t Lc v i y Giang git. Cc s quan khc khng thun theo o-chnh hoc b nghi ng th b giam b Tng Tham mu nh Cao Vn Vin, L Nguyn Khang, Nguyn Ngc Khi, Ngc Nhn, v.v. Ngi trch nhim hng u trong v m st anh em tng-thng l trung tng Dng Vn Minh. Cc tng thuc y Ban Cch-Mng Si-Gn lc nh Trn Vn n (5), Tn Tht nh (6) v i t Mu (7),... hoc xa nh tng Khnh, Thi u xc nhn iu ny. D g th anh em tng-thng Ng nh Dim b m st cht, do thiu t Dng Hiu Ngha hay i y Nguyn Vn Nhung tha hnh th tng Dng Vn Minh v y Ban Cch-Mng phi lin i trch nhim trc lch-s, cng nh cc tng Mai Hu Xun ("Mission accomplie!" cho trnh tng Dng Vn Minh) v hai i t Nguyn Vn Quan v Dng Vn Lm,... ch huy on qun xa i n khng lm trn trch nhim, hoc c ch huy m nh khng hoc ng la v s r l hai ng Ngha v Nhung mun lm g th lm (c cho bit trc!). ng Trn Vn n kt lun chuyn tm k ch xng t ng v khen "ngi no ra lnh git ny qu l mt ngi thy xa, ng ta khng phi ngu di khi lm vic " (8). D nhin ngi M hi lng v tham vng bnh trng chin-tranh s ht b cn tr bi v nguyn th quc-gia hp hin, mng reo ln chiu ngy 2-11 khi n hai ng n v L Vn Kim i din cc tng o-chnh: "C'est formidable! C'est magnifique! (Tuyt vi!)" (9). Vai-tr ca Nguyn Vn Nhung th r (10), cn thiu t Dng Hiu Ngha th nhiu nhn chng t sau 1963 m ch ng tham gia vic git anh em tng-thng - c hai u ngi chung xe thit-gip vi anh em tng-thng. Theo Trn Vn n, ng Ngha i i theo on n tngthng v ni "Moa c nhim v" (11). Hong Vn Lc (bit b tham mu ph tng-thng lc

-2-

o-chnh) v H Mai-Vit trong Nam VitNam 1954-1975: Nhng S Tht Cha H Nhc Ti xut-bn nm 1990, buc ti ng Ngha l ao ph th th hai trong v m st tng-thng. iu tra ca ng b Hong Ngc Thnh v Thn Th Nhn c xut-bn nm 1994 cng a ti cng kt lun (12) nhng ng Ngha t chi tr li phng vn sau khi qua M theo din H.O. Nm 1996, ng Ngha cui cng ln ting, t bin h cho rng ng c bit tng Dng Vn Minh ra lnh git ng Nhu. Ngay sau , ng b Hong Ngc Thnh v Thn Th Nhn c vit bi vch mi im sai lm v ngy bin ca ng Ngha, cho bit thm i y Phan Ha Hip (sau ln chun tng) ni vi hai son gi (cng nh vi nhiu ngi khc nh Ng nh Chu (13)), rng ng nghe ng Ngha ni s git anh em ng Dim tr th cho i y thit gip Bi Ngn Ngi bn ng v cng ng vin iVit b t thng trong ngy o-chnh (14). ng Du th chc chn v vic ng Ngha nhng tay git tng-thng v c hai nhn chng thy ng Ngha lau tay dnh mu. V sau ng Ngha lm ph thm ta n cch-mng x t ng Ng nh Cn, vy theo ng Du, ng Ngha dnh mu ba anh em ng tng-thng (15)! ng Hunh Vn Lang trong b hi k Nhn Chng Mt Ch cho bit thm mt s chuyn: i t Nguyn Vn Quan c vai-tr trong ci cht ca anh em Ng nh Dim, ng Quan thuc ng i Vit v c th c nhn vi ng Nhu (16). Th na, tng Dng Vn Minh bt mn b ly li "chin li phm" t By Vin (17). ng Nguyn Hu Du, lc ochnh l thiu t t lnh ph cho trung t Nguyn Ngc Khi L on Phng v tngthng ph, ghi li trong Nh Li Nhng Ngy Cnh Tng-Thng Ng nh Dim (18), rng ng Quan chi vi ng vai-tr trong v m st tng-thng v ng Quan ch tnh c i theo. Cu i tng Cao Vn Vin trong Nhng Ngy Cui Ca Vit Nam Cng-Ha trong li Bt vit thm khi bn dch xut-bn (19), tit l thm ng sut b cch-mng git vo ti 1-11 sau khi i y Nhung a anh em L Quang Tung i git Ngha trang Bc Vit Tng T. ng Ng nh Cn v Phan Quang ng th b "cch-mng ni di" x t ngy 9-5-1964 tc

su thng sau. ng c vn Ng nh Cn c-tin li ha ca ngi M, vo trn to lnh s M Hu cui cng b i s Henry Cabot Lodge giao li cho nhng ngi v h ng phi... xin t nn, ri khi c n t th Lodge (v) xin n x cho nn nhn ca y! Nh vy ci cht n vi ng v mt tng Cn lao phn bi khc v mun ly lng Pht gio nhng l do chnh c th v khng khai thc c tin tng ng Cn v gia-nh gi Thy S trong thc t c th khng h c (20)! o-chnh 1-11-1963 cng vi nhng ci cht bi t khng nhng i vi ngi cht, vi cng lao v hnh trng ca h, m cn bi t c i vi ngi sng, bi vy 40 nm qua, tang thng nhiu m nhng ci cht vn cn m nh nhiu ngi, Vit cng nh M, Php! B Anne Blair gi l mt "mi m nh eo ui dai dng lng tm nc M, qun chng v nh lnh o x ny, to ra hi chng Vit Nam / Vietnam Syndrome" (21). Ngi bn cht xu cng t hn bn cnh con ngi thanh cao cng t rng hn vi thi gian! 5. o-chnh ny c li cho k th nghch l H-Ni v cho ng minh Hoa-K. H-Ni t sau o-chnh khng cn phi i u chnh-tr vi Ng nh Dim - mt ngi yu nc, thanh lim m nay ch phi i u vi tay sai, b nhn ca thc dn M, li tham nhng, mt t cch, gy "khong trng chnh-tr khng l" cho min Nam th d dng qu x! Cu ng vin cng-sn Bi Tn cho bit o-chnh gy thun li cho mu thn tnh min Nam ca H-Ni, thng 4-1964, chnh tng Nguyn Ch Thanh ch thn vo Nam iu khin cuc chin (22)! Hoa-K th phm v tng phm git Ng nh Dim, tng-thng mt quc gia c lp va l ng minh, nay ai cng bit l v quyn li quc kinh t ch chng v l thuyt cao qu g c! Lobby p lc t bn M ng sau ba ng c vn "anti-Diem activists" ca tng-thng Kennedy l tc-gi bc cng in nh mng Deptel 243 gi cho i s "thc dn" Cabot Lodge, cng in bt n xanh cho v o-chnh! Cn chuyn Hoa-K git lnh t ng minh, t hn 50 nm nay danh sch kh di; khin sau ci cht ca tng-thng Dim, mt v lnh t -chu l Ayoub Khan, th

-3-

tng Pakistan, tuyn b rng lm ng minh Hoa-K tht nguy him, tt hn nn trung lp hoc lm k th - sau ny Kissinger cng lp li nhng o c gi v tay ng ta nhng chm Chili, Vit Nam v nhiu ni khc! Chnh ph M chng minh vi th gii rng khi h cn th l ng minh, khi ht x dng c hoc ng chm quyn li M th m st, k c ngi l theo ch ngha quc gia hoc cng tn gio Thin Cha vi ngi M. V lm i s M u l hm trc trnh y nhim th, hm sau tr thnh chuyn vin o-chnh! 6. l mt thit yu c tnh cch giai-on, thnh th v trng k l mt sai lm ln. Cc ti liu c bch ha cng nh nhiu nghin cu, sch bo t i n cng mt kt lun: tng-thng Kennedy cho php (ch khng phi "ra lnh" - y l cch hiu lnh theo ca ty tng ph t M nh... v Vit Nam nh Lucien Conein, Henri C. Lodge). Nghin cu mi nht ca k gi James Rosen ta The Strong Man: John Mitchell, Nixon and Watergate v v Watwergate nhng tr v mt ngun l v m st tng-thng Ng nh Dim. Cun sch Doubleday s xut bn thng 82004 nhng c mt s bi bo tit l mt s chi tit, nh chuyn mt cun bng c bchho ngy 28-2-2003 cho bit ph tng-thng Johnson xc nhn tng-thng Kennedy v ban tham mu k c ng, khng nhng bt n xanh m cn "t chc v thi hnh v thm st ny"("organized and executed it") vi l do "tham nhng / corrup") (?), do "git ng ta. Chng ta hp vi nhau v dng mt bn git mn ng nguyn ra lm vic ny" ("So we killed him. We all got together and got a goam bunch of thugs and assassinated him"! Xin ch dng ca ph tng-thng Johnson gi nhng ngi phe o-chnh! Nhng ng thm mt cu cho nh ti dng la: "Chng ta git ng ta v cho rng ng ta khng tt. Lc ti can ng lm vic nhng h khng nghe ti v c thi hnh"("And I just pled with them please don't do it. But that is where it started and they knocked him off"). Trong Triangle of Death: The Shocking Truth About the Role of South Vietnam and the French Mafia in the Assassination of JFK, hai nh bo Bradley O'Leary v L.E. Seymour cho rng v m st tng-thng Kennedy l hu qu

ca v m st anh em tng-thng Ng nh Dim v do bn tay ca mafia gc Php New Orleans LA v c ngi Vit Nam. D nhng c vn v chp bu to Bch c c chia ra hai phe bo-th v t-do, nhng trch nhim lchs ln u tng-thng Kennedy! Tngthng Kennedy 2 ngy sau, 4-11-1963, xc ng v t hi tic v o-chnh v nhn trch nhim (23) nhng v mun ly phiu c tri nn ngy 20-11-1963 hp bo Hononulu tuyn b s rt qun v nu thng c, v hai ngy sau th ng b m st Dallas, ph tngthng Johnson ln thay s tha h qun vo Vit Nam nh t bn M mun! D nhin CIA cng c mt vai-tr quan trng d kn o hn trong v m st hai anh em ng tng-thng Ng nh Dim (24). Ngoi ra, cc thng tn, bo ch nht l New York Times t 28-11-1962 "dm" cnh co tng-thng Ng nh Dim nu khng nghe li M, s b rt i (25). Cc nh bo Hoa-K nh David Halberstam, Neil Sheehan, Malcolm Brownw, v.v. tm lin h vi bo ch Vit Nam ng u l Bi Dim t Saigon Times hon thnh "chin dch" lt tng-thng mt nc ng minh! Bo ch v truyn thng Hoa-K sau vn tip tc can d vo chnh-tr Vit Nam a n bin c 30-4-1975 khin nhiu ngi kt lun l bo ch M thua cuc chin , v vy m sau ny qun i Hoa-K i nh vng Vnh Trung ng gim thiu ti a s c mt ca gii truyn thng M! 7. Bin c o-chnh ny v nhng din bin chnh-tr sau chng t vai-tr t hi ca cc chnh ng vn nhp cng t Bc vo vi Hip nh nh chin 1954, khng tht thch hp vi min t pha Nam. Cc chnh khch ch nhm gh b trng v quyn hnh (thi kham kh chin u b mt hay t qun chng ni thn qu ho lnh ... xa lc!). Ri t ngoi quc v thng gh ph th tng, b trng,... ri chy theo ngi M vn ng chc chng. Xut hin nhng Tn i Vit, Phong Tro Cp Tin cng vi nhng bin mt v m st ca nhng Nguyn Vn Bng, Trn Vn Vn,... Nhng i t Nguyn Vn Quan, thiu t Dng Hiu Ngha u l ng vin i Vit. Vai-tr ca cc ng phi c bit l i-Vit Quan Li tuy khng l yu t quyt nh nhng

-4-

gp phn pha chnh tr lt ch hp hin Ng nh Dim. Bi Dim khoe trong hi k v qua cc ti liu mt Pentagon cng nh cc ti liu ni chung, cho thy ng ng vai kh ng, vi t cch nh bo ca Saigon Times v ng thi ng vin i-Vit, lm "con thoi" ca ngi M, ngay t o-chnh 11-111960! Chnh o tng hn mt ln gi ng Dim v ng Vn Sung l "ng vin i-Vit thi c" (26). ng Dim t 1960, nht l sau v Caravelle, lin h cng nh "tng trnh" vch l tm su ch Ng nh Dim cho cc nh bo ngi M nh Neil Sheehan, M. Brown, David Halberstam, v.v. (27). H Bi v ng i-Vit v tham vng quyn lc chnh-tr "t thn" ch tng-thng Ng nh Dim, qua connection Joseph Buttinger v th lnh Nguyn Tn Hon ang Hoa-K lc (ch v... chp chnh) lm lobby vi chnh quyn Kennedy. Cc tng lnh o-chnh cng nh chnh l v biu dng lc lng sau (19631965) u ri vo m hn trn ca ng iVit, chi phi cho n ho m Paris v bin c 30-4-1975 v c sau hi-ngoi (28). Cng khng nn qun vai-tr ca thiu t Dng Hiu Ngha trong ci cht ca anh em ng tng-thng Ng nh Dim, ng Ngha l ng vin i-Vit v tng tuyn b tr th cho ng ng b t trn ngy o-chnh. Sau ng ln i t v ra hi-ngoi c cht vn vn cha tr li tha ng. 8. Nhiu nhn-vt lin h v s kin, din bin chung quanh v o-chnh cng nh ch Ng nh Dim b huyn thoi ha, v gia ti gia nh h Ng - tin ca tng thng Ng nh Dim gi cha Ton Dng Cha Cu Th b tng Trn Vn Minh cho ngi n ly, tin ca c vn Ng nh Cn b tng Cao Tr v Nguyn Khnh ly - ng ny cn i thm tin Thy s nhng c l khng c nn ph mng ng Cn cho phe Pht gio bo ng ly lng. Mt vi s vt v vic nh nhoi khc cng c thi phng, huyn ha cho ln chuyn: nghin mc Tc Mc Hu c ngi tnh c thy trong dinh Tng thng, Vng Hng Sn, mt th-k thuc a (1923-43) ln n Qun th Vin Bo Tng Si-Gn (19471964), li i thc mc v t ng tng-thng chim ot mt nghin mc (bng suy lun) (29) - trong khi bao vng bc chu bu triu

nh Hu dng cho Trn Huy Liu, C Huy Cn i din H Ch Minh buc nh Vua cui cng Triu Nguyn thoi v - th cha ai "dm" ni n! Nghin mc trong mt cn phng tng thng m vt dng, trang hong cha chc hn phng ng ca ti x nhng ng tng cng thi, th c g ng ni? Nhng, nhiu "khoa bng, s gia" dng kt lun v... con ngi tng-thng Ng nh Dim v ph c ch ! 9. Ri chnh l, biu dng lc lng v mt s qu bo xy ra cho nhng ngi lin h xa gn v o-chnh: TT M John F. Kennedy b m st 3 tun sau, ngy 22-11-1963, bn tng o-chnh (DV Minh, Xun, n, Kim), Nguyn Vn Nhung thiu t mi ln, Trn Vn Chng,... hoc b mt tht chng ra g ca h! V Dng Vn Minh, b Tng Long c nhn xt rt ng k khi Hunh Thnh V mi b vo nhm Ba phe sau khi ng Minh Thi Lan v li Vit Nam, b t chi ly l do khng lm chnh-tr m nu c lm cng khng bao gi hp tc vi ng Minh vi l nh sau: "Khi c n tay m cn khng pht c th by gi cn c c hi no lm na" (30). B Tng Long lc nh gn nh ng Minh ng Trng Cng nh gn vn Tao n, v hc chung vi cc em gi ng Minh. i tng L Vn T cng tng pht biu rng tng Big Minh ch "l mt thng phuy rng" (31). 10. Trong s nhng ngi trung thnh vi ch Ng nh Dim, c nhng ngi nhn thy trc trc ca ch do ln ting, ra tay, nhng khng c p ng v do phi chu tr gi bn thn: BS Trn Kim Tuyn, ng Nguyn Vn Chu. V.v. Sau o-chnh 11-111960 ca cc s quan nh Vng Vn ng, Nguyn Chnh Thi v c bn tay ca mt s chnh khch, mt s ngi thn tn ca ch nhn thy cn ci cch, thay i. Mt lc lng i lp dn ch c hnh thnh, Phong Tro i on Kt, t u nm 1961 c mt s ngh ci cch trong ngh lp chc Th tng v giao cho BS Phan Huy Qut l b mt chnh-tr tng i thanh lim v c tm c. Nhng ng c vn Si-Gn khng cng kin, do ng Chu mt chc, phi i D.C. lm ty vin qun s t thng 9-1962, ng

-5-

Tuyn lm tng lnh s Ai cp nhng cha nhn nhim s th o-chnh xy ra. Cuc o-chnh 1-11-1963 xy ra th tnh hnh Vit Nam v chnh-tr, qun s khc vi thi ochnh 11-11-1960: ba nm sau, ngi M thao tng mnh m hn v cc v trung thnh vi ch b ly tn, khng c qun hoc quyn hnh nh trc! ng Chu b ng Nguyn Ngc Khi trch em qun y vo lm yu qun i (32). Cn ng Nguyn Hu Du th a ra s kin trc o-chnh, khi "i t Tung c lnh c lp ng Mu dn mt nhng ngi mu toan" nhng ng trung t Chu "nhy b vo trnh din tng-thng khc lc than phin l ng Nhu by gi ht tin anh em, y ng i xa, nay cn anh Mu theo c t bao lu nay m cng ra lnh bt (...) Nu ng Chu ng xa v vic ny th ng Mu b bt, nh vy cc tng s khng dm lm ochnh, ti hi thm ng Chu. Vic ny c th ng, ng tr li" (33)! ng Du hi ng Chu ch vi ngy sau o-chnh. Theo Trn Vn n v nhiu ngi th ng Mu theo ochnh v s hn l ch ng theo! 11. V hip thng hoc c vn Ng nh Nhu tip xc vi i din H-Ni (Phm Hng, v c th c Trn theo nh li ng Tn Tht Thin (34)) trc nay vn c dng nh mt lun c bnh vc... M v nhm tng lnh o-chnh! Chnh ng Ng nh Nhu trong mt s bui hc tp chnh-tr k - ch khng giu dim nh nhiu ngi lm tng khin CIA M phi rnh rp! Chnh o V Ng Chiu nhiu ln nhng nht l trong Cuc Thnh Chin Chng Cng, 1945-1975, chng minh "hnh ng "ve vn" Cng-Sn ca anh em Dim-Nhu (...), yu t "phin Cng" ny mi thc s mang li s sp ca Nht Cng Ha (1956-1963) m khng phi cuc tranh u ca Pht Gio, hay ci gi l "bo v ch quyn quc-gia", "quc th", "nn c lp" nh nhiu ngi tng ngh" (35). Mt s ngi bin h cho nhng hnh vi phn bi, ph min Nam ly l do ng Nhu ni chuyn vi min Bc m h gi l "tha hip vi Cng, x b Hin php" nh Mu tng ngy bin (36), v ri cng chnh ng Mu my nm trc khi cht vit Tm Th (1995) v v li trong nc v c nhng thi , li ni rt kh nghi! Lch-s cha ph phn, chnh mnh t

lt mt n! Gi d chuyn (cng nh chuyn cnh o ch tch h H min Bc gi cho tng-thng min Nam) c tht v thnh cng, thin ngh nhiu triu ngi Vit, Nam v Bc, khng phi hy sinh, nm xung hoc mt tch, thng tt, v.v. v hm nay cng chng c ai phi bn ci chuyn cht c Orange thiu hy, gy thng tt cho thin nhin, mi trng sng Vit Nam cng nh nhng qui thai trong cc ng th nghim ca Nh Nc H-Ni! V bit u min Nam tr thnh Nam Hn! V.v. nh, th th ci diaspora Vit Nam hi-ngoi lm sao gii thch? *** Vn- nghin cu v bin c, ngi tr sau ny s gp nhiu kh khn cng nh d dng (37). Xin tham kho chnh vn, ng nghe k li d ngi l khoa bng hay c ting; nhn "linh mc, php danh" cu ny cu kia, vi mt thiu s c khi cn nguy hi hn ti liu v chng gim ca mt t nhn hay lnh qun! C tht s tham kho mi c th c nhn nh, phn on chnh ng, cng bng. Hy tp b l lun v ngi cng phe, v danh ting ngi no , nu mun trnh hi ht v tr thnh tr xic! Mun nghim chnh nghin cu v ph phn cuc o-chnh 1-11-1963, thin ngh khng th khng lm (thm) nhng vic sau y: - Nghin cu l thuyt chnh-tr Nhn V ca ng Ng nh Nhu. Thuyt ny khng t trn tri ri xung, c thng hiu n v con ngi ch tr ra n ng-ty tng hp v c ci nhn vin kin - cng nh mun hiu Trung cng khng th khng tham kho nhng g Mao Trch ng vit t nhng thp nin 1930, 40. Chnh ng trong chnh quyn m c l thuyt nghim tc d nhin l cn thit, bng ng mi l nguy hi! - Nghin cu li nhng l-thuyt chng Cng ca ng Nhu cng nh ca cc ngi khc, ca nhng thi 1954, 1960, 1963, v.v. so vi sau cho n 30-4-1975. - Khch quan tm hiu nhng thc hin ca ch nht Cng-ho nh chnh sch dinh in, khu tr mt, p-chin-lc, v.v. Cng trnh thin-kin, cm tnh l nhng iu kh trnh cho nhng ngi c lin h xa gn n cc

-6-

bin c, v trnh nhng tng qut ha n s nh kt lun kiu "Ng nh Dim to nn thi i hong kim ca Ki-t gio" (38) trong khi thc t phc tp nhiu! - Mt kha cnh khc cng ng k nhng t ai i su vo: vai-tr ng c vn min Trung Ng nh Cn. ng Cn lin h tt p vi gio hi Pht gio Hu cng nh vi Thch Tr Quang. Nhy bn v bit hnh x chnh-tr, trong v khng hong Pht gio ma H 1963, ng mi c cc v lnh o Pht gio n nh ng ngy 7-5-1963 v ni nh sau khi tin h ra ca: "Mt tr n cht m cht c mt chnh ph, hung chi ca mt tn gio ln nht m b trit h ngang nh th!" (39). Gio s Nguyn Vn Trung trong tp bn tho "V ng Cho Hu Chy" tng kt v nhng s kin lch-s cha ai ni n v ng Ng nh Cn. Gio s a ra nh sng hai im qua hai ti liu Bi Phn Hay Chn Chnh, hi k tp th ca mt s cu t nhn ca i Cng Tc c Bit Min Trung v bi vit ca lut s V Vn Quan ng trn Th Gii Ngy Nay cui nm 1992 - ng Quan l ngi tng bin h cho ng Ng nh Cn: th nht, ng Cn khng phi l th phm hay c dnh lu n v n p Pht gio, ngc li ng cn ng h cuc "u tranh" v chng li hai ng anh Si-Gn nghe li TGM Ng nh Thc. Th na, cch ng Cn chng Cng lm cho cngsn H-Ni s v em li an ninh cho min Trung vn rt xo ng. Trch on c ng trn t Ngy Nay Houston (40) ni n "thnh tch chng Cng ca Mt v Ng nh Cn-Dng Vn Hiu tht diu k, siu t chc"; v t cng-sn nh t ng Cn ra u b H-Ni nghi ng v khng c tin dng na! Ngoi ra, ng Trung cn a ra l l ti sao thng ta Thch Tr Quang mun x t ng Ng nh Cn: ch bt ming th gian l ch Ng nh Dim n p Pht gio trong khi thc t ngc li. Thch Tr Quang cng tc vi ng Cn lc u l tr hng, li dng ng Cn, v cui cng TT Quang cho cng-sn H-Ni li dng ng! Ci cht ca ng Cn l mt s nhc v ng khng khi t ra khinh mit k gian khi khng chu bt mt! V cc ti liu, hi k ca bn ngi min Nam, quc gia nh, m cng nn xem qua ting ni, nhn chng pha ngi Cng sn

Vit Nam v cu ng vin cng-sn. Nu lt qua nhng ti liu chng ti tham-kho v bin c o-chnh 1-11, xin lc li y mt s kin: mt s ngi (Nguyn Mnh Quang,...). khng tham kho nguyn bn, ch lp li li ngi khc, hoc trch li dch t nhng nguyn bn ting ngoi ng c th bt kh tn. Ngi khc, nh Trn Ngc Ninh (40 Nm Sau (41)), mt cu y vin tng ng b-trng ca min Nam, 40 nm sau o-chnh m khng cp nht ti liu v khm ph mi, c ng c nh mi vit sau o-chnh thi cao tro Pht gio hoc sut gy thnh chin vi Cng gio. Ngi khc na th nhm ln nhn s: mt ng c (42) lm Nguyn Vn Chu vi Nguyn Hu Chu, ngi khc ghi Trn Vn Chu khi ni ti gim-c Nha Chin-tranh Tm-l khng bit ng ta mun ni Trn Vn Trung hay Nguyn Vn Chu v c hai u gi chc , ng Trung trc, ng Chu k nhim. Ti-liu hoc tc gi c th tin hoc gip ch cho nghin cu v bin c c: LM Cao Vn Lun (Bn Ging Lch-S, 2 n bn khc nhau, 1972 & 1983 hi-ngoi), Hong Lc & H Mai-Vit (Nam Vit-Nam 1954-1975: nhng s tht cha h nhc ti. 1990), Nguyn Trn (Cng V Ti: nhng s tht lch s; hi-k lch s chnh tr min Nam 1945-1975. 1992); Hong Ngc Thnh v Thn Th Nhn c (Nhng Ngy Cui Cng Ca Tng-Thng Ng nh Dim. 1994, mt iu tra lch-s kh khch quan (43); bn dch ra ting Anh: President Ng Dnh Dim and the US: his overthrow and assassination. 2001), Phan Vn Lu (Bin C Chnh-Tr Vit Nam Hin i. 1994), Vnh Phc (Nhng Huyn Thoi V S Tht V Ch Ng nh Dim. 1998), Minh V (Ng nh Dim: Li Khen Ting Ch. 1998), Hunh Vn Lang (Nhn Chng Mt Ch , 3 tp), Nguyn Hu Du (Nh Li Nhng Ngy Cnh Tng-Thng Ng nh Dim. 2003),... Cng nh nhng n phm xut-bn trong nc trc 1975 nh ca L T Hng, Th, Lng Khi Minh v Cao V Hong, Minh Hng Nguyn Vn Bo, v.v. Pha tc-gi ngoi quc, trc ht phi k n nhng ti liu gii mt ca Pentagon (44), ca chnh quyn Hoa-K, Bn tng trnh ca Phi on iu tra LHQ (cng b ngy 13-12-1963 ch khng b chm xung nh mt i ngi

-7-

vit (45)), B. S. N. Murti (Vietnam divided; the unfinished struggle, 1960, tb 1964), Dennis J. Duncanson (Government and Revolution in Vietnam. 1968), Marguerite Higgins (Our Vietnam Nightmare, 1965), R. Shaplen (The Lost Revolution. 1965), Ellen J. Hammer (A Death in November: America in Vietnam, 1963. 1987), Frederick Nolting (From Trust to Tragedy: the political memoirs of Frederick Nolting, Kennedy's ambassador to Diem's Vietnam. 1988), Anne E. Blair (Lodge in Vietnam: a Patriot Abroad. 1995), Francis X. Winters (The Year of the Hare: America in Vietnam, January 25, 1963-February 15, 1964; xut-bn 1997, t ti liu gii mt Foreign Relations of the U.S. 1961-1984), Nhng ti-liu hoc tc gi sau dng c nhng cao cnh gic: Bi Dim (In the Jaws of History. 1987; Gng Km Ca Lch-S. 2000); Trn Vn n (Our Endless War: inside Vietnam. 1978; Vit Nam Nhn Chng. 1989), Nguyn Cao K (How we lost the Vietnam War. 1976; Buddha's Child: my Fight to Save Vietnam. 2002), Phm Vn Liu. Tr Ta Sng Ni. Tp 1&2, 2002-, Nguyn Ngc Khi ("Nhng sai lm ca Nht Cng Ha" (46)), Vit Nam Mu La Qu Hng Ti ca Mu (1986), Vit Nam: Mt Tri Tm S (1987) ca Nguyn Chnh Thi, 20 Nm Binh Nghip, tc Ngha Bin Tnh Sng. 1998) ca Tn Tht nh - u l nhng bin h khng kho hoc qu nh bng c nhn, Nhng ba t, xuyn tc ca nhng Nht Phu Nhn ca Hong Trng Min, ng Cn Lao (1971) ca Chu Bng Lnh tc Mc Thu, Vit Nam Nht Cng Ha Ton Th 1954-1963 (1998) ca Nguyn Mnh Quang, Nhng B n Lch-s Di Ch Ng nh Dim, Nhng Con Th L Chnh-Tr... v tng cn ca L Trng Vn, nhng bi vit v n-phm ca nhm Giao im Cali v trong nc, c cun Su Thng Php Nn ca V Vn Mu, cu ngoi trng co u t chc nhn bin c Pht Gio 22-8-1963 v cng l th tng hai ngy (28-4-1975) ca tng-thng cng-ha cui cng Dng Vn Minh, vit cun ny lc cn trong nc v in rono nm 1984, n 2003, TT Thch Mn Gic vit ta v nhm Giao im in li Nam California.

Ngoi ra c nhng ti liu, hi k khc c th x dng v xa gn bin c o-chnh hoc con ngi: Nh Lang (Phong Tro Trnh Minh Th. 1984), Vn Bia (i Mt Phng Vin V Nhng Ngy Chung Sng Vi Ch S Ng nh Dim, 2001 (47)), Vng Vn ng (Binh Bin 11-1160. 2000), Nguyn V (Chnh o, V Ng Chiu) c nhiu ti liu s v bin thut ng k v kh tinh t s dng vn liu, nhng nu ng nn cm tnh (d ng ghi l "tm bt" cho t nht hai cun Paris Xun 1996 v Ngn Nm Soi Mt), khi s-liu-ha lch-s th gi tr khch quan v khoa hc s r hn v thuyt phc c gii tr. Nhng m nh thng thy trong ton b cc bin kho ca ng v ch nht cng ha, l ngy sinh ca tngthng Dim thi m giy t h tch cha nh sau ny, l nh gi cao hoc c tin nhng ngi Hoa-K, Php (48), v.v. trong mc-ch h gi cc nhn vt ngi Vit, l mc cm v quyn lc ca gio hi Cng gio, l khng khai thc nhng vn kh hoc s kin c li cho ch , l qu cao cc ng phi khc khi ph phn ng Cn Lao v ch , thiu so snh v cn c trn nhng s kin lch-s xy ra, ring v o-chnh, ng l lun nh bnh phe o-chnh (ti sao anh em tng-thng vo trn nh M Tuyn, "mt a im y nghi hoc" (49) - nhng v m st xy ra khi anh em tng-thng b bt v ang b a v b ch huy o-chnh! Cn gi thuyt nu xin i s Hoa-K C. Lodge bo v a ra khi nc th kt qu chc g khc hu qu xy ra vi ng Cn: giao k xin t nn cho phe... git ngi (!). Khi kt lun, thin ngh Chnh o khng cng bng khi np sau lut nhn qu (nhng ai thm quyn xt lut nhn qu?) xem rt nh ti k ch mu git anh em tng-thng Dim hn l li ni v ci ng gi l "v tay" ca b Trn L Xun khi b ni n cc v s t thiu BBQ: s t thiu d sao cng c phn no nghi vn, trong khi li ni d qu l hoc c hiu l thm du v la hay v tay cng khng phi l chnh hnh ng... git ngi ri chi ti sau khi nhn tin ngoi bang v chia chc tin ca chim c! Nhiu lun n cc i hc Php, M v c nghin cu nghim tc mt s bin c hoc c chn dung chnh-tr min Nam thi ny, v ch

-8-

 nht cng-ho, v vai tr mt s ng phi min Nam, v c nhng ci nhn theo ti l can m, trung thc, cng bng v khoa hc. Php c rt nhiu lun n t cao hc n tin s khng th k di dng y, c l ni ang ln v nghin cu cc vn- Vit Nam t chnh-tr n vn-hc c nhng lun n tin s i hc Monash xin k sau: The Miracle of Vietnam: the Establishment and Consolidation of Ngo inh Diem 's Regime, 1954-1959 ca Nguyn Ngc Tn, The Budhish Crises in Vietnam 1963-1966 ca Phan Vn Lu, v.v. Ngoi ra cng nn tm hiu thi cng nh nhng pht biu ca nhng ngi tng c ch nht cng ho cho i du hc, xem h trung hoc phn ra sao, cng nh nghin cu trng hp nhng v tr thc, khoa bng hoc thi c, "bo hong hn vua" nnh ch ra sao cng nh "tc phm" v thi ca h sau th no. Cng nh nhng ngi b o gc theo o mi nnh ch tin thn, ri sau o-chnh, b o mi! V c nhng ngi cao cp nm vng, gin ip nh, tam trng, v.v. T c th c thm nhng kt lun khc, v ci tm a khn-cng ca con ngi chng hn! Gn y, mt sinh vin tin-s ngi M gy ngc nhin cho ti khi anh gp ti v mun tm hiu r hn vai tr ca ng Nguyn Vn Chu cng nh mt s ngi khc lin h v ch nhng ngy trc sau v o-chnh 1-11. Mt tr thc ngi Vit tt nghip Nga cng hi thm ti nh vy! Ngha l c ngi vn i tm s thc lch-s, vic ti vn v tip tc theo di! Ngoi ra mi y, hai ngy 24-25 thng 102003, mt cuc hi tho v bin c o-chnh 1-11 c Vietnam Center thuc i hc Texas Technology Lubbock t chc. Cu ng vin cng-sn Bi Tn c bi tham lun kt lun nh sau v tng-thng Ng nh Dim: "ng Dim l mt nhn vt chnh-tr c sc, c lng yu nc su sc, c tnh cch cng trc thanh lim, np sng m bc gin d" (50). B Ng nh Nhu Paris hnh nh sp ra hi-k (51), th no cng s cho thy mt s b mt tht ca nhn tnh th thi. Hy vng cc nhn chng khc hoc lin h n cuc ochnh s tip tc gp phn lm sng t mt s s kin v con ngi!

* Vi dng thm: Khi v o chnh xy ra, chng ti ang hc trung hc nht cp. Mt s tai mt v quanyu ca ch nht cng ho tnh c c mt trong nh chng ti Tn-nh khi ting sng phn-bi bt u n sau 1 gi 30 tra. Sau l b du i vi phn ln trong cc v ny v nay hu nh tt c u cht, phn ln trn ng lu-vong x ngi, ngay sau bin c hoc sau ngy 30-4-1975 v c gn y vi nhng t H.O. - 40 nm ri cn g? C nhn chng ti - cng nh mt s ngi Vit Nam, d mun d khng, b lch s cun ht v nh-hng n cuc sng v c cuc i! Ri cuc sng lu vong, ri nhng cn bo lng ca ngi Vit nht l ca mt s bc trng thng hoc i trc, gia ng i thy s bt bnh, khin chng ti cng i ln lm i vic rt khim tn. Nm 1988, chng ti dch v xut bn cun Ng nh Dim V N Lc Ho Bnh Dang D (Los Alamitos CA: Xun Thu, 1989, ti bn cng nm), mt cch cung cp thm ting ni v quan-im ca ngi trong cuc l ng Nguyn Vn Chu (1923-1985) cng l cu ca chng ti. y l lun-vn Cao-hc v s m ng trnh i hc Paris nhng c tnh hik v s lin h v qu kh ca ng - ta l Ngo Dinh Diem en 1963: une autre paix manque. Lc by gi ng sng vi ngh dy hc mn s thnh ph Orlans l ni ng t nn chnh tr sau khi ng v li Hoa-thnh-n sau v o-chnh 1-11. Ngy o-chnh ng ang c mt Si-Gn lo m tng ngi em ng l linh mc Dng Cha Cu Th b qun-xa ng-minh M tung xe cht Vng Tu l ni ngi ang dy tiu chng-sinh dng - ch ng Chu khng phi v li Vit Nam t chc hay lin h n cc phe o-chnh nh mt s ngi vit (52). ng trung-t Chu tng l gim-c Nha Chin-tranh Tm-l, trng phng 5 B Tng tham-mu v mt s c-quan lin-h thuc b Quc phng. Vi ch nht cng-ho, ng tng l qun-y ca ng Cn-Lao (Ban 5), ng vin thuc tiu t Phan nh Phng l t u tin ca ng, nhnh Ng nh Cn cng nh bn ng l L Quang Tung, l ngi khi c tin cn lm nhiu vic cng nh li mt s sch l thuyt v chng Cng v lch-s (Th H Mi, Con

-9-

ng Sng; Con Ngi Mi; Ging Lch-s; Tht bi ca Vit Cng, v.v.). Ti liu H-Ni cn cho bit ng Chu lp v iu khin Lin on S Quan Cng Gio khu th Si-Gn lm mnh v hiu lc cho ch hn c cu "tng tuyn y qun i" do quc trng Bo i lp vi sc lnh t 1952 (53)! Tr li ngy o-chnh ni phn u, bn hu ng n thm sau m tang (54). Khi ting sng o-chnh bt u n, ng cn mc o tang vi vng leo xe gn my mt ngi lnh thuc quyn c (v t chi ln xe jeep ca NB, mt i y do phe o-chnh gi n, sau ng i y lm ln v cng tr thnh l thuyt gia chng Cng sng gi ca min Nam v l ngi ca M) v n thn trong mt nh Dng ri i ch. Khi o-chnh thnh cng, cc bn ng nh anh em i t L Quang Tung t lnh Lc Lng c Bit, nh i t H Tn Quyn ch huy Hi qun, u b o chnh git, sinh mng ng nh ngn n du trc bo tp bt nhn, phi nhiu ln ra phi trng ng mi c thot tr v Hoa-Thnh-n ri b ngh gi-hn khng lng. Thot n vi v tng nh nghe ni l TT tng phi "nhn nhc" ng trong qu kh. Chn ng minh M, ng i Php, i sang ngh dy hc cng nh i hc li. Sau Cao hc, ng lm tip lun n tin s, c sang Canada v tr thnh khch b Ngoi giao M mu h 1984 khi n D.C. nghin cu ti liu. Chng ti lc hnh ngh th-th th vin Quc hi Qubec, ph tm gip ng nhiu ti liu ca Anh nht l ca Sir R. Thompson, Dennis J. Duncanson, ca PhiLut-Tn, (55) ... ng mt v bnh ti min Nam nc Php thng 8-1985, ht cn c th tr li, bch ha mt s hi k v nghi vn v v o-chnh v vai-tr ca ng trong qu-kh! *** T nm 1962, ni b anh em v gia-nh Ng nh Dim c nhng du hiu rn nt, c th bt ng v mt s quyt nh chnh-tr. ng tng-thng bt u ht thch hp thi th (nh chn ngi dng di, bit chc gc gc), v li ng qu nhn t v tin ngi - dng ngi do Php o to hoc qu kh kh nghi, cui cng l v sng theo tinh thn Nho gio quyn huynh th ph m ng khng ngn cn nhng sai tri ca ng anh tng gim mc

v v chng ng em c vn c con trai ni di. Hai ng c vn c lc hai ng li v nhn s c khi khng hn nh nhau, a n vic nghi ng v xa lnh nhng ngi thn tin t u nh ng trung t NV Chu, bs Trn Kim Tuyn. C hai ng c vn dng ngi u th, chiu hi rt gentlemen, phn ln thu phc ngi, nhng c khi b phn (V Ngc Nh, Phm Ngc Tho, v.v.). Ba nm trc , sau v o-chnh 11-11-1960, ng trung t Chu l th k y Ban Nhn dn Chng o-Chnh, cc s quan trung thnh lc nhiu hn l ngi c phn. Ba nm sau, tnh hnh chnhtr v nhn s thay i nhiu. Nhng cn b ca Ng nh Cn hiu nghim min Trung nhng bt Si-Gn v khng cn ng thun c trc v -kp thu hp hn trc (56). Ch sau 9 nm cm quyn, vi nhn tnh o in, vi nhng qu v chia r ni b, th no ngy cui cng n, d c hay khng v o-chnh 1-11-1963. Nhng nu n vi nhiu l phiu tht ca dn v khng phi xy ra nhng v git ngi hn nht (anh em Dim Nhu b tri tay), bt cng (ng Ng nh Cn ra u th, th hn v chnh-tr x thay v cng l x), th lch-s bc i ng khc! Tng-thng Ng nh Dim d c mt s khuyt im (tinh thn gia tc mnh, nghe nnh ht, xa dn,...) hnh x lc bnh sinh v ri tun tit nh mt nh Nho, chng t kh tit ca mt ngi quc-gia yu nc chn thnh, trong khi i lp v nhng k phn dn ch chy theo tin v ngoi bang. C th lc v nc nm 1954 ng c s ng h ca ngoi bang, nhng t ra c ti iu khin khin ko di c 9 nm. ng khng tht s thin v o Cng gio v nu c chng l do nhng ngi tng cng hoc lm dng, c TGM Ng nh Thc anh ng. (Nm 1959, tng-thng Dim c gii Leadership Magsaysay $ 15,000 nhng ng chuyn cho c t Lai Lt Ma qua lnh s New Delhi). Kt lun nh ng Minh V: "Tng-thng Ng nh Dim l mt lnh t xng ng ca min Nam" (57). LM Cao Vn Lun lc gn cui i ph phn nh sau: "S thanh ton ng Dim v ch ng Dim phi chng l mt sai lm tai hi cho t nc Vit Nam. Nhng hn lon chnh-tr, nhng tht bi qun s sau ngy 1-11-1963 tr li cho cu hi " (58).

-10-

Cuc o-chnh 1-11-1963 m ca cho cuc chin-tranh ton din, huynh b hy-sinh cho l tng cng iu ca hai phe chintranh lnh, quc-cng tr nn ln ranh hn su ln tm tr v thn xc con ngi Vit Nam cho n hm nay. Bin c m toang cho thtnh tung honh, cho thi tnh v-chnh-ph ln ngi! Hu qu ny, nay ra sch, tr n xong cha? Mt iu chc chn l thi gian 40 nm ct ngha nhiu s kin, hnh ng, cng nh cho thy b mt tht ca mt s ngi (Nguyn nh Thun, Phan Quang n, Bi Dim, TV n, TT nh, Mu (59), v.v.). Mt nhn xt khc, t bin c 1-11, t khi c qun c sng c "OK" ca quan thy c t nhn danh Chnh ngha, lm lon, ochnh, chnh l, biu dng lc lng - m nm 1964 l nm trm hoa ua n nht, nhiu ngi lm chnh-tr mi lc mt a Chnh ngha ra lm ngo p. V xut cng ra n hingoi t sau 1975. Chnh ngha vn l ci cao qu, h trng cho c mt dn tc, b con ngi ta h c chuyn l li ra. Trc trc phe nhm, c nhn, bun bn bo him, lm n khng nh , th l li li Chnh ngha ra. Th m cng c th li ko, quyn gp c tin bc ca nhiu ngi - th c xem nh l mt cch chng Cng hay chng nm vng, chao o hoc lng tm c... yn n! D nhin c nhng lc m Chnh ngha c x dng ng ch trong hn 28 nm qua phn ln ton mo danh, thm xng, lm bc gi! Trong bi ny, hu sinh chng ti trong vic tm hiu lch-s, ch ni n s phn trc mt c cu dn ch, hp php, hp hin - tng-thng Ng nh Dim l ngi i din c dn c. Hi ng Cch-mng cng ch l mt thiu s ca mt c cu l qun i, hn na cc y vin ng u phn ln i lnh cho Php thi Php thuc. Cn Qun i Vit Nam Cng Ho so vi b i min Bc ni chung anh hng v nhiu bc ng knh hn! Tai hi v lu di ca v o-chnh phn bi, l lm yu cc ch sau v vn xy trn nn khng-dn-ch, v di hi hn na v chng thnh bnh khi ra n hi-ngoi: no trng phn bi, chia r, khng tn trng dn ch, c nhn Vn Bt hi-ngoi, cc c cu cng ng Atlanta, Nam Cali v Bc Cali u chia lm 2

vi th lnh khc nhau, ri cc cu t binh, t nn chnh-tr, ngay cu hc sinh cng thnh nhiu hi m danh xng ch l mt tr... chi ch! Bi hc nu c cho th h tng lai theo ti l hy qun qu-kh nhng hy cng bnh vi lch-s xt x cng ti c gng khch quan. Chn l v cng l phi l nhng mc ch cn c trong vic tm cho ra nhng nguyn nhn ca no trng tinh thn v chnh-tr ngi Vit Nam khin cho nc Vit v con ngi Vit phi nh hm nay, tm cho ra s thc t nhng khc mc chnh-tr, gin ip, tuyn truyn, v.v. V thot khi tm a thi thuc a v c t duy hu thuc a! Tm, tt c ngi Vit chng ta u l nn nhn ca chnh-tr ni b Hoa-K, ca truyn thng v bo ch Hoa-K, ca cc cng quc ni chung, ca chin-tranh lnh, nhng chng ta cng l nn nhn chnh chng ta m trong chng ta k nhiu ti nht l nhng k t xng l ngi ca M, ca Php, ca Cng sn quc t,...! Nguyn Vy-Khanh (Montreal, 16-10-2003) Ch Thch: 1. S tin 3 triu ng Vit Nam tc 42,000 M kim do Lucien Conein a n b Tng Tham mu cho cc tng o-chnh. X. Nguyn V. Ngn Nm Soi Mt: tm bt (Houston: Vn Ha, 2002), tr. 114; Mu. Vit Nam Mu La Qu Hng Ti (Mission Hills CA: Qu Hng, tb 1987), tr. 816; v.v. 2. Hi ng Qun nhn Cch-mng ch thnh lp t ngy 3-11-1963. 3. Cao Vn Lun. Bn Ging Lch-S 1940-1965 (Si-Gn: Tr Dng, 1972; Sng Mi ti bn, s.d.), tr. 256. 4. Phm Kim Vinh. Vit Nam T Do T Ng nh Dim n Lu Vong. T Sch PKV, 1987. 5. Trn Vn n. Vit Nam Nhn-Chng (Los Alamitos CA: Xun Thu, 198?), tr. 249. 6. Tn Tht nh. 20 Nm Binh Nghip, tc Ngha Bin Tnh Sng (San Jose CA: TB Chnh o, 1998), tr. 455.

-11-

7. Mu. Sd, tr. 789. 8. Trn Vn n. Sd, tr. 250. 9. Trn Vn n. Sd, tr. 238. 10. Trn Vn n k Nhung khoe vi con trai ng con dao gm lch-s (Sd, tr. 2368). 11. Trn Vn n. Sd, tr. 236. Ng nh Chu xc nhn iu ny trong Nhng Ngy Cui Cng Ca Nht Cng Ha Vit Nam (s.l.: Holly Graphics, 1999), tr. 19. 12. Hong Ngc Thnh v Thn Th Nhn c. Nhng Ngy Cui Cng Ca Tng-Thng Ng nh Dim (San Jos CA: Quang Vinh, Kim Loan & Quang Hieu, 1994), tr. 532. 13. Ng nh Chu. Sd, tr. 41. ng Ng nh Chu hi trung s trng chin xa M113 ch anh em tng-thng Dim. 14. Din n Ph N, 148, 1996, tr. 59. 15. Nguyn Hu Du. Nh Li Nhng Ngy Cnh Tng-Thng Ng nh Dim (Tc-gi xut-bn, CA 2003), tr. 170-171. 16. Hunh Vn Lang. Nhn Chng Mt Ch (Tc-gi xut-bn, 2000), tp 3, tr. 256-8. 17. Tp 2, tr. 70. Li c tin ng DV Minh khng np , giu i mt thng phuy vng (X. Nguyn V. NNSM, Sd, tr. 13). 18. Nguyn Hu Du. Sd, tr. 74 & 78. ng Quan trc khi cht xin tr li o Cng gio do TGM Nguyn Vn Bnh ra ti, iu ng mubn t trc o-chnh nhng khng lm v s hiu lm hoc ging nhng ngi khc! 19. Tr. 258. Nguyn K Phong dch, Vietnam Bibliography Centreville VA xutbn, 2003. Nguyn bn ting Anh xut-bn nm 1985. Trong Bn Mi Nm Vn-Hc Chin-tranh (i Nam, 1997, tr. 140), chng ti c trch l cc tng sang Hoa-K vit report v study xut-bn hn ch cho b Quc phng M m qun ng bo ngi Vit, nay c bn dch ny nm trong s nhng ti liu . 20. Trong nc cng lm mt cuc k nim 40 nm "cch-mng 1-11-1963 thnh cng", Nguyn c Xun lm mt cuc "tham quan" dinh Gia Long v nhn tit l tng Dng

Vn Minh "nt n tng n "Andr! Gi ny m anh cn mun phn ti h? Nhung a sng y". Tng n s qu mun xu lun! " (Bn Mi Nm Nhn Li, tuyn tp 1963-2003. Garden Grove CA: Giao im, 2003). Chuyn tng n chiu ngy 1-11 in thoi vi tngthng Dim c ngi ni n, nhng vic ttng Minh git in thoi v cu ni "lch-s" trn th cha, chng ti ghi li vi d dt v cha bit! Xun k theo li KTS Nguyn Hu ng m theo ng l "ngi i din dn s c nht c mt bn cnh tng DV Minh lc y"(?). 21. Anne Blair. Lodge in Vietnam. New Haven: Yale University Press, 1995, tr. 190. 22. Bi Tn. "Nhn vt lch-s Ng nh Dim v hu qu cuc o-chnh 1-11, 63", Ngy Nay, 513, 15-10-2003, tr. A5 & B6. 23. Theo cun bng 37 ting ng h tng tr JFK Library (Boston) c gii mt ngy 24-11-1998. 24. X. David Antonel et al. Les Complots de la CIA. Paris: Stock, 1976 (Chng "Un suicide accidentel" - ly li li tuyn b vi bo ch ca tng Trn T Oai, y vin bo ch, nghe theo li dn ca tng Trn Vn n). 25. Trch theo F X Winters. Sd, tr. 183. Trong khi , t New York Herald Tribune th bnh vc ch Ng nh Dim! 26. Chnh o. Tn Gio V Chnh-Tr: Pht Gio, 1963-1967. Houston: Vn Ha, 1994, trch theo bn cp nht 2003 (phn C. Thay i i s M). 27. X. Marguerite Higgins. Our Vietnam Nightmare, 1965; Ellen J. Hammer. A Death in November: America in Vietnam, 1963. 1987; Nguyn Ngc Tn. "The Miracle of Vietnam: the Establishment and Consolidation of Ngo inh Diem 's Regime, 1954-1959". Ph. D. Thesis, Monash University. 28. X. Nghin cu ca chng ti v cc vn ng chnh-tr ca ngi Vit hi-ngoi 19752005, s cng b hoc xut-bn. 29. Bch Khoa SG, 1969, ng li trong hi k Hn Na i H.

-12-

30. B Tng Long. Hi-K (TpHCM: NXB Tr, 2003), tr. 221. 31. Nguyn Vn Chu ghi nhn trong Ng nh Dim V N Lc Ho Bnh Dang D (Los Alamitos CA: Xun Thu, 1989), tr. 95. 32. "Nhng sai lm ca Nht Cng Ha". Thi Bo Toronto 202, 11-11-1993; 203, 18-11-1993 (cng ng trn mt s bo khc). ng Khi t lnh L on Phng v Tngthng ph lc xy ra o-chnh 1-11, trong bi vit ng t ra mc cm, ghen tng vi nhiu ngi khc ln lon ln chc hn ng v ng mun nh chnh chi t lin h ca ng vi ch . ng ph bnh ng NV Chu em ng Cn lao vo qun i lm mt hiu lc v lm mt min Nam (?). Ph phn ngy th v chintranh mt sng mt cn vi gung my cngsn, ng ra cn phi i xa hn, nu khng trit t chc li qun i quc gia th cng phi c lp hoc cho lm bn giy tt c nhng phn t do Php o luyn hoc qu-kh kh nghi (MH Xun, TT nh, DV Minh, Mu,...) l chuyn kh th ngay c trong cc x hi dn ch nh Hoa-K, Php. 33. Sd, tr. 97. 34. X. Vnh Phc. Nhng Huyn Thoi V S Tht V Ch Ng nh Dim. (Westminter CA: Vn Ngh, 1998), tr. 337. 35. Chnh o. "Cuc Thnh Chin Chng Cng, 1945-1975" (cha xut-bn, bn Internet trang giaodiem.com). 36. cng l ni dung ca c chng XVI, sd. 37. Mt ngi nghin cu tr, Nguyn K Phong, tc-gi b Ngi M v Chin-tranh Vit Nam (Centreville VA: Vietnam Bibliography, 2001) tng b chnh tr gia Nh Lang ph phn qu da theo ti liu ca M. X. "Tr li v n 47 nm trc: ai git tng Trnh Minh Th?". Vn Ngh Tin Phong, 636, 16-72002, tr. 24+. 38. Chnh o. Tn Gio V Chnh-Tr: Pht Gio, 1963-1967. Houston: Vn Ha, 1994, trch theo bn cp nht 2003. 39. Hi Triu m, 2, 30-4-1964, tr. 5. Trch li t L Cung. "Tm hiu nhng s kin u

tin trong phong tro Pht gio min Nam 1963". Nghin Cu Lch-S, 4, 1994, tr. 10. Ch thm: V tr n b git khin hc sinh biu tnh v lm rt chnh ph thi ! 40. Ngy Nay, 374, 15-9-1997, tr. A5-6. 41. ng trn trang Vietpage.com ngy 6-9-2003. Internet

42. ST. "Dn-tc Vit Nam hai ln b lng gt". Bn Kia B i Dng, 45, 6-2002. 43. D nhin b mt s ngi bnh nhm tng lnh "cch-mng", ch sau v bnh nhm Pht gio bo ng, ch trch. Nhng khc Vnh Phc, hai tc-gi ny phng vn hoc khin mt s ngi trong cuc phi ln ting, c sau khi xut-bn nh vi trung t Dng Hiu Ngha (X. Din n Ph N 148, 1996, tr. 59). 44. The Pentagon Papers: as published by the New York times, The Pentagon history was obtained by Neil Sheehan. Written by Neil Sheehan [and others]. New York, Quadrangle Books [1971]. 810 p. 45. Report of the UN Fact Finding Mission to South Vietnam. Washington D.C.: Government Printing Office, 1964. 254 tr. 46. Bd. Thi Bo Toronto 202, 11-11-1993; 203, 18-11-1993. 47. Methuen MA: L Hng, 2001. Chng ti c li vit Ta cho tp Hi k ny. 48. Th d khng tin li hc gi Trn Trng Kim (VNSL) m tin bo co ca Khm s Php v vic o m lnh t Cn Vng Phan nh Phng. Chnh o. Sd, ch 51. vit tiu s Ng nh Dim, theo li ng Nguyn V, "s dng c bn l tp tiu s chnh ph Dim do c quan an ninh Php thnh lp ngy 5/7/1954 hin vn cn cha gii mt" (HCM con ngi & huyn thoi, tp III: 1947-1969). 49. Nguyn V. NNSM. Sd, tr. 135. 50. Bi Tn. Bd. Ngy Nay, tr. A5. 51. X. Trng Ph Th. Vn Ngh TinPhong, 643, 1-11-2002, tr. 8. 52. Hoc ni rng ng Chu v d l m tay linh mc ca ngi em ng (X. Nguyn

-13-

Hu Du, Sd, tr. 97) - tht ra xy ra nm 1960. 53. X. Nghin Cu Lch-S, 48, 3-1963, tr. 6. 54. Trong s c ng Mu (X. Trn Vn n. Sd, tr. 203), nhng ng Mu khng ni n trong hi k ca ng. Ngi duy nht trong s cn sng l ng NN Khi. 55. Ghi li vi ti liu cn nh: Dennis J. Duncanson: Lessons of Vietnam: three interpretive essays, 1971; Indo-China, the conflict analysed, Conflict Studies 39, 1973, v.v.; Robert Thompson: Defeating Communist insurgency: experiences from Malaya and Vietnam. 1966; "Vietnam: the human cost of communism". Worldview Nov 1972; No exit from Vietnam. 1969; Peace is not at hand. 1974; v.v. Ngoi ra, ni n ti liu, Th vin Quc hi Hoa K cn gi cun bng ng tr li phng vn ca nh bo Neil Sheehan nm 1974 (X. Prof. Nguyen Van Chau, Oct. 24, 1974, my study, Wash., D.C. [sound recording]. 1974; Call no: RYB 6636-6637 (Recording made or collected by Neil Sheehan in preparation for the writing of his book A bright shining lie: John Paul Vann and America in Vietnam).

56. Nh vn Nguyn Sa trong Hi K (Irvine CA: i, 1998) vit li s hu hiu ca cng an min Trung Si-Gn (tr. 271+). 57. Minh V. Sd, tr. 286. 58. Cao Vn Lun. Bn Ging Lch-S Vit Nam, 1940-1975 (Sacramento, CA: Tantu Research, c1983), tr. 6. 59. ng Tn Tht nh v Mu l hai ngi b ph phn nng n nht, ring ng nh t ra c nhng li "th li" d tp th on cui cun hi k: "cuc hnh qun 1-1163 khng phi l mt thnh cng m chnh l mt thm bi ln lao i vi lch-s" (Sd, tr. 455). Hy so vi a ngn nhng li rng ca Mu: " ngha thc s ca ngy 1-11-63 l gii thot. Trn mt lch-s, n chm dt nhng b tc ca th v thi khai m mt ging sinh mnh mi; trn mt dn-tc, n chm dt mt giai on tr tr v en ti dn-tc li tr v vi chc nng ca ch nhn t nc (!)... " (Sd, tr. 791).

-14-