AZRBAYCAN RESPUBLKASI THSL NAZRLY BAKI SLAVYAN UNVERSTET

AZRBAYCANNASLIQ TDRS - MDNYYT MRKZ

SADR MMMDOV

XOCALI SOYQIRIMI
BSU Beynlxalq mnasibtlr v regionnaslq fakltsi Elmi urasnn 02 aprel 2010-cu il tarixli qrar il apa tvsiy olunmudur (protokol 36 )

BAKI 2010

Trtib edn: Redaktor: Ryilr:

hquq elmlri namizdi, byk elmi ii Sadir Surxay olu Mmmdov filologiya elmlri namizdi, dosent Eln lisa olu krl tarix elmlri namizdi, dosent irinby Hacli olu liyev flsf elmlri namizdi, dosent Qalib Ncmi olu Barxalov

S.Mmmdov. Xocal soyqrm. Bak, Kitab almi, 2010. 16 s. Xocal soyqrm adl bu kitaba gnclrimizin v xarici qonaqlarn bu bard mlumatlandrlmas mqsdil trtib olunmudur. Bu mlumat kitabas Qaraba dylrind ermni tcavzkarlarna qar vurumu, ermnilrin azrbaycanllara qar trtdiklri facilri gzlri il grm polkovnik Sadir Mmmdov trfindn yazlmdr. Dnya ictimaiyytin mracitl balanan bu nrd 26 fevral 1992-ci ild razisi 930 km2, 7000-dn artq halisi olan Xocalnn ermni faistlri trfindn yerl yeksan edilmsindn, dinc halinin vhicsin qtl yetirilmsindn, istintaq komissiyasnn tibbi ekspertizasnn rylrindn bhs olunur. Eyni zamanda kitabada vhicsin qtl yetirilmi insanlarn fotokillri d verilmidir.

4702060000 003035

023-10

" " - 2010

XOCALI SOYQIRIMINI UNUTMA ! Hrmtli oxucu! Milliyytindn, dilindn, dini mnsubiyytindn v qidsindn asl olmayaraq Siz mracit edirm ! Dnyada dhtli bir ermni xaosu dolamaqdadr. Dnyann mxtlif lklrind splnmi halda yaayan ermni ktlsi istniln vaxt hr hans millt v xalqa qar terror v baqa vasitlrl soyqrmlar trd bilirlr. Dnyaya aalq etmk iddiasnda olan ermnilr 200 ildn artq bir zaman ksiyind bu xlya il yaayaraq ayr-ayr dvrlr rzind saysz-hesabsz terrorlar v soyqrmlar trdrk mqsdlrin nail olmaa almlar. He vaxt Cnubi Qafqazda dvlti v dvltiliyi olmayan, qara hyat trzi keirn ermnilr himaydarlar taparaq onlarn saysind vvlc Azrbaycan razisind mskunlam, sonra is Rusiya imperiyasnn kmyi il xalqmz soyqrma mruz qoyaraq bizim dd-baba torpaqlarmzda Ermnistan adl respublika yaratmlar. Lakin btn bunlara baxmayaraq onlar yen d z mnfur niyytlrindn l kmyib ardcl kild Azrbaycana tcavz edib soyqrmlar trdrk torpaqlarmz zbt etmilr. Azrbaycanllara qar ermnilrin trtdiklri terror v soyqrmlarn biri d Azrbaycann Xocal hrind hyata keirilmidir. lk df bu dhtli faciy dzgn siyasi-hquqi qiymt vern grkmli dvlt xadimi, mummilli lider Heydr liyev olmudur. Bu amil zn onun xalqa mracitind daha aydn gstrir. Mracitd deyilir: ziz hmvtnlr! Hrmtli soydalar! Bu gn mn xalqmzn tarixind kdrli v facili bir shif olan Xocal soyqrm mnasibtil siz mracit edirm. Bu qddar v amansz soyqrm akt insanln tarixin n dhtli ktlvi terror hadislrindn biri kimi daxil olmudur.

Hqiqtn d, tarix nzr salsaq grrik ki, Xocal facisi iki yz il yaxn bir mddtd ermni ovinist-milltilri trfindn azrbaycanllara qar mntzm olaraq hyata keiriln etnik tmizlm v soyqrm siyastinin davam v n qanl shifsidir. Bir sra dvltlrin hakim dairlri trfindn himay olunan bu mnfur siyast ar Rusiyas v Sovet hakimiyyti dvrnd ardcl davam etdirilmi, SSR-nin squtundan sonra xalqmzn doma torpaqlarndan qovulmas, qaqn v kkn evrilmsi ktlvi qrnlarla mayit olunmudur. Tcavzkar ermni milltilrinin v srsm Byk Ermnistan ideoloqlarnn etnik tmizlm v soyqrm siyastinin nticlrini btvlkd iki milyondan artq azrbaycanl mxtlif vaxtlarda z zrind hiss etmidir. Azrbaycan mstqillik ld etdikdn sonra ermni separatlarnn Dalq Qarabada baladqlar tcavzkar siyast yzlrl knd v qsbnin dadlmas, on minlrl gnahsz insann qannn axdlmas, yz minlrl insann z evindn, elindn didrgin salnmas il nticlnmidir. Lakin Xocal facisi bunlarn n dhtlisi olmudur. Mqayisli thlillr v real faktlar onu demy sas verir ki, z miqyasna v dhtlrin gr dnya tarixind analoqu az olan Xocal soyqrmn trtmkl ermni ovinistlri v ideoloqlar ox iyrnc mqsdlr gdrdlr. Mqsd Dalq Qaraba v digr Azrbaycan torpaqlarn l keirmk, xalqmzn mstqillik v razi btvly urunda mbariz zmini qrmaq idi. Lakin mnfur dmn z niyytlrin ata bilmdi. Dorudur, faci btn Azrbaycan xalqn sarstm, Xocal sakinlrin saalmaz yaralar, mnvi zrblr vurmudur. Lakin xocalllar htta amansz soyqrm gnnd d zlrini sl qhrman kimi aparm, ermni-sovet hrbi birlmlrin qar qeyri-brabr dyd igidlikl vurumu, dmn qarsnda yilmmi, xalqmzn qhrmanlq tarixin rfli shiflr yazmlar. Bu gn Azrbaycan hkumti v xalq qarsnda Xocal soyqrm v btvlkd ermnilrin Dalq Qarabada trtdiklri vhiliklr haqqnda hqiqtlri olduu kimi, btn miqyas v
4

dhtlri il dnya dvltlrin, parlamentlrin, geni ictimaiyyt atdrmaq, btn bunlarn sl soyqrm akt kimi tannmasna nail olmaq vzifsi durur. Bu prosesd 2009-cu ilin fevralnda slam Konfrans tkilatnn Gnclr Forumunun mdniyytlraras dialoq zr ba laqlndiricisi Leyla xanm liyevann tbbs il faliyyt balam Xocalya dalt kompaniyas tn bir il rzind uurla davam etmi, bu aksiyaya dnyann ksr lklrind knlllr qoulmudur. Bu, Xocal hidlrinin ruhu qarsnda bizim vtndalq v insanlq borcumuzdur. Digr trfdn, facinin sl beynlxalq hquqi-siyasi qiymt almas, onun ideoloqlarnn, tkilatlarnn v icralarnn layiqinc czalandrlmas btvlkd insanla qar ynlmi bel qddar aktlarn glckd tkrarlanmamas n mhm rtdir. Xocal soyqrmnn bzi elementlrini mhkm aradrmalar komissiyasnn protokollarna sasn nzriniz atdrmaa alaq. 1992-ci il fevral aynn 25-dn 26-na ken gec XX yzilliyin II yarsnda Azrbaycan trklrinin tarixind n byk facilrdn biri Xocal qrn ba verdi. Hmin gec saat 23:00da ermnilr istiqamtdn Xocalya hcum etdi. Bu hcumda Ermnistan Respublikas Silahl Qvvlrinin tabeiliyind olan silahl qruplar, muzdlu sgrlr, zn Artsax Xalq Ordusu adlandran Dalq Qaraban ermni birlmlri v 366-c rus hrbi alay itirak etmidi. Bu hcumda Xankndi trfindn nd olan 366-c alayn hrbi texnikas, onlarn ardnca rus-ermni silahl dstlri, sgran istiqamtindn is mindn ox silahl quldurlar daha ox fallq gstrirdilr. vvlc 366-c alayn tanklarnn kmyil piyada qvvlri hr doru irlilyrk artilleriya ati il hrd olan sgr qrargahlar v at mvqelrini mhv etmidilr. hrin mdafiilri shr qdr dmn qar radtl dymdlr. Onlarn bir nesi kamikadze cati gstrrk bdnlrin partlayc quru balayaraq zlrini dmn texnikasna rpmdlar. Sonuncu mqavimt mntqsi shr saat 7-d susdurulmudur. Atma zaman Xocalda yzlrl adam
5

dy-dy hlak olmudu. Adama trf mxtlif istiqamtlrdn hrkt edn dinc hali yolda ermni silahl qvvlri trfindn at tutularaq girov gtrlm, dhtli ignclr mruz qalmdr. Dinc sakinlrin qaa bilcyi yollarn qarsnda gizlnmi ermni sgrlri glib kenlri qtl yetirmidilr. Ermnistan hrbi birlmlri qtl yetirdiklri insanlarn zrind xsusi mliyyat apararaq onlarn balarnn drisini soymu, mxtlif zalarn ksmi, krp uaqlarn gzlrini xarm, hamil qadnlarn qarnlarn yarm, adamlar diri-diri torpaa basdrm v ya yandrmlar. Ermnilrin bu vhiliklrini ks etdirn oxsayl sndlrdn bir nesini vermkl kifaytlnirik. Tibbi ekspertizann ryisi F.fndiyevin tqdim etdiyi materiallar v faktlar istr-istmz insan dht gtirir. Ekspertizann ryind qeyd olunur ki, 1992-ci il fevral aynn 25-dn 26-na ken gec Xocal hrind ermni quldurlar trfindn tarixd analoqu olmayan igncli qtllr trdilmidir. Daha sonra qtl yetiriln xslrin xsartinin thlili adl blmd bildirilir: Xocal hadissi zaman bizim birliyin ekspertlri trfindn mhkm tibbi mayindn 181 meyid keirilmidir. Hmin meyidlrdn 130 nfri kii, 51 nfri is qadndr. Mayin olunan meyidlrdn 13 nfri azyal uaq olmudur. Xsartlrin mlglm mexanizmin gr blnmsi aadak qaydada olmudur: a) qlp tsirindn 20 nfr; b) gll tsirindn 151 nfr; c) kt alt tsirindn 10 nfr. Xsartlr yerldiyi nahiyy gr aadak kimi olmudur: a) ba nahiysi 40; b) d qfsi 74; c) qarn nahiysi 17; d) traflar 11. Bununla yana mayin olunmu meyidlrdn 3 nfrind traflarn donmas, 33 nfrind ignc lamtlri, yni ban drisinin soyulmas, qadnlarda dlrin ksilmsi, burun v qulaq qrdaqlarnn ksilmsi, qadnlarn cinsiyyt zvlrin odlu silahdan at almas lamtlri akar edilmidir. Eyni zamanda gz almalarnn xarlmas, dilrin sndrlmas, kiilrin cinsiyyt zvlrinin ksilmsi mahid olunmudur. Mayin olunmu 31
6

meyidd is konbin olunmu, yni bdnin mxtlif nahiylrinin gll yaras v kt altl, ksici-deici altl yetirilmi xsartlr olmudur. Mayin olunmu meyidlrdn 13 nfrind bdnin btn sthini hat edn yanq kmrlm akar edilmidir. Eyni zamanda mayin ediln meyidlrdn 10 nfrind gll yaras il birlikd onlarn zrindn hrbi texnikann kemsi lamti olmudur. Bri duyulara malik olan insanlar! Siz yax bllidir ki, dnyaya gln hr bir ksin yaamaa haqq vardr. Lakin ermni terrorular Allahn verdiyi bu haqq onlardan almaa chd gstrrk azrbaycanllara qar terroru davam etdirir v Xocal hrinin minlrl halisini vhicsin qtl yetirdiklri kimi bu gn d hmin briyyt leyhin cinayt mllrini davam etdirirlr. Hmin cinaytkar ml sahiblri olan ermni ktlsi z yalanlarn el tbli edirlr ki, xarici lk vtndalar real vziyytdn xbrdar olmadqlarndan ox zaman ermni iftiralarna inanmaq mcburiyytind qalrlar. Btn bunlar nzr alaraq hazrda Azrbaycan dvltinin dstyi il xaricd yaayan soydalarmz trfindn Xocal facisi haqqnda hqiqtlrin dnyaya atdrlmas, onun sl soyqrm akt kimi tandlmas istiqamtind mhm addmlar atlr, kitablar yazlr, jurnalist tdqiqatlar aparlr. Ayr-ayr lklrin parlamentlrind, beynlxalq tkilatlarda bu faci mzakiry xarlr, dnya ictimaiyytinin diqqti bu msly clb edilir v XX srin n dhtli facilrindn biri rsmi sndlrl, real faktlarla dnya ictimaiyytin tqdim edilir. Bu kdrli gnd, yni 26 fevral 1992-ci il tarixind 7000-dn artq halisi olan Xocal hrinin xritdn silinmsin nail olan bu quldur dstsinin anti-bri mllrin glin gz yummayaq. ksin, btn dnya ictimaiyyti il birlikd bu cr soyqrm mllrin gr ermni vandallarnn beynlxalq hquqa sasn mhkm qarsnda cavab vermlrin nail olmaqdan tr sylrimizi birldirk. gr bel olmazsa, tbii olaraq genlrind terror v soyqrm irsi xstliklrinin sinptomlarn dayan ermni ktlsi hmin bd mllrini yen d davam etdircklr. Hrmtli
7

dnya ictimaiyytin zmz tutub deyirik ki, bel bir hmrylik yaranmasa, bir gn ermni terrorunun nvbti hdfi sizin xalqlarnz ola bilr. Bu gn 26 fevral 2010-cu il tarixd soyqrm facisinin 18-ci ildnmnd Xocal hidlrinin (lnlrin 613-nn,yni tannmaz hala salnan meyitlri akar olunmu, 1000-nfrdn artq adam itkin v girov dmdr ki, onlar da lm hesab olunur) ziz xatirsini bir daha drin hznl yad edir, onlara Allahdan rhmt dilyir, hlak olanlarn yaxnlarn, domalarn, btn Azrbaycan xalqn bir daha min edirik ki, haqq-dalt yerini tapacaq, Xocal hidlrinin v qhrmanlarnn urunda mbariz apard ideyalar azad v mstqil Azrbaycan Respublikasda daim yaayacaqdr.

Xocalda ba vern ermni terrorunun qurbanlar

Xocalda kimyvi silahlarn ttbiqin mruz qalm azrbaycanllar

10

11

12

13

14

ASALA ermni terror tkilatnn trtdiyi cinayt

15

SADR MMMDOV XOCALI SOYQIRIMI

: 16.06.10 : 6084 1/16, 023. 100.

- : , . 25.

16