DARÜŞŞİFALAR
ve MÜZİKLE TEDAVİ
Giris
Darüşşifa, Türk ve İslam dünyasında pratiğe ve gözleme dayalı sağlık
hizmetleri veren, hastaları tedavi eden sağlık ve eğitim kurumlarına verilen
isimlerden birisidir.
Tarihi süreç içerinde baktığımızda Abbasîler döneminde gelişen
hastaneler daha sonra hemen hemen her tarafta vakıf olarak ortaya y ççıktı.
Selçuklular zamanında da gelişmesini devam ettiren bu hastanelerden; Şam,
Bağdat, Musul ve Mardin'de inşa edilenleri çok meşhurdur.
Hastaneler, Selçuklular devrinin önemli sosyal yardım müesseseleridir.
Anadolu Selçukluları XII. yy. dan itibaren hastane yapmaya başlamışlar ve bu
sağlık kuruluşlarına Daru'ş-şifa, Daru's-sıhha, Bimaristan, Maristan gibi
isimler vermişlerdir. Selçuklu hastaneleri başlangıçtan itibaren tıp
öğrencilerine teori ve pratiği beraber gösteren tıp fakülteleri gibi
çalışmışlardır.
Osmanlı’da
Osmanlı da da çeşitli darüşşifalar açılmıştır.
Bulgular
Döneminde her türlü hastanın kabul edildiği şifahane, daha sonraki
yıllarda sadece akıl ve ruh hastalarının tedavi edildikleri bir merkez haline
gelmiştir. Her hastalık için farklı odalar mevcuttur:
Çocuk tedavi odası, kronik psikozlu hasta odası, hekimbaşının
hastasıyla ilgilendiği oda, meşguliyetle tedavi odası, ziyaretçi bekleme yeri,
b
başeczacı ve çırağının
ğ ilaçil hazırladığı
h l d ğ eczane bölümü
bölü ü ve melankoli
l k li hastalarının
h l
inzivaya çekildiği oda gibi.
1. Arslan Terzioğlu; Orta çağ İslâm-Türk Hastaneleri ve Avrupa'ya Tesirleri, Belleten, (1970), XXXIV/
2. A. Süheyl Ünver; Selçuklu Tababeti,TTK, 1940. Daha Fazla Bilgi için; Mehmet Şeker, İslâm'da Sosyal
Yardımlaşma Müesseseleri, Ank. 1987.
3. Osman Turan; Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar,
4. Osman Çetin; Anadolu'da İslâmiyet’in Yayılışı, İstanbul 1990.
5. Yılmaz Öztuna; Büyük Türkiye Tarihi, Xl/192.
6. http://www.trakya.edu.tr/kulliye/evliya_celebi.html (14.05.2007)
Amaç
Biz darüşşifaların mimari yapılarının ve çalışmalarının önemini sizlere
göstermek istedik. O dönemde sanatın tıpla bütünleştirilmesinden ve bu
bütünleşmeden doğan sonuçların başarısından bahsettik. Amacımız tıbbın
sanatla bütünleştiğinde ne kadar başarılı olduğunu göstermekti ve bunun
kanıtı olarak darüşşifaları gösterdik. Darüşşifalar içinden de II. Bayezid
tarafından yaptırılan darüşşifayı örnek olarak seçtik.
Yöntem
Şifahane'nin kendisini benzerlerinden ayıran en önemli özelliği ise
tedavide dönemin hekimlik bilgilerinin yanı sıra su sesi, müzik ve güzel kokuların
da kullanılmış olmasıdır.
Musikiyle hasta tedavisi denilen ve dönemin darüşşifasına özgü
yöntemle, on kişiden oluşan musiki topluluğu, akustiği çok hassas olan
mekanda haftada üç gün verdiği musiki konserleriyle, hastalara yıllarca doğal
bir tedavi uygulamışlardır. 17. yy.'da yaşamış olan Osmanlı şair hekimlerinden
Şuuri Hasan Efendi'den günümüze kalan bilgilere göre, musiki bazı hastalıkların
tedavisinde etkin olabilme özelliğine sahiptir. Şuuri Hasan Efendi'nin
araştırmalarına göre, rast makamı havale ve felce; isfahan makamı zekayı, zihni
açmaya; zirevkent makamı sırt ve eklem ağrılarına; rehavi makamı baş ağrısına;
büzürk makamı ateşli hastalıklara, vesvese ve korkuya, neva makamı kadın
hastalıklarına; zengule makamı kalp hastalıklarına; hicaz makamı idrar
rahatsızlıklarına; buselik makamı kulunç ve bel ağrılarına; uşşak makamı kalp,
karaciğer, sıtma ve mide hastalıklarına iyi gelir.
Sonuç
Anadolu’da,, tarihi ççok eskilere dayanan,
y , ççok tanınan,, insanlığa
ğ hizmet
veren hastaneler yapılmıştır. Bu da, o zamanda bile insana verilen değerin
kanıtıdır. “Müzik ruhun gıdasıdır.” anlayışına uygun olarak, Osmanlılar
zamanında tedavi merkezleri açılmış, hastalar buralarda tedavi edilmiştir.
Bugün tıp alanında ileri gitmiş ABD bile, Türklerin 15 yy.da uyguladığı musikiyle
tedavi yöntemine ancak 1956’da başlamıştır. Tarihi süreçte olduğu gibi bugün
de tıp alanında yetişen bilim insanlarımız, bilimin yanında musikiyle de
uğraşarak bilimle sanatı bütünleştirmeye devam etmektedirler.
7. İ. Erol Kozak, Bir Sosyal Siyaset Müessesesi Olarak Vakıf, İstanbul 1985.
8. http://www.ttb.org.tr/TD/TD47/darussifa.html (13.05.2007 ), Daha Fazla Bilgi için :Yrd. Doç. Dr.
Ratip Kazancıgil; Edirne Sultan II. Beyazıt Külliyesi,
9. Sigrid Hunke; Avrupa'nın Üzerine Doğan İslâm Güneşi, İstanbul, 1972.
10. Sabri Çap; İslam’da Sağlık Kurumları, Diyanet Avrupa, Sayı: 46
11. http://www.trakya.edu.tr/kulliye/genel_bilgi.html (12.05.2007)
12. http://tolgaistan.blogcu.com/darussifa_4467293.html