UVOD U SPECIJALNU EDUKACIJU I REHABILITACIJU

Istorija defektologije, odnosno specijalne edukacije i rehabilitacije deli se u 5 velikih perioda ili 5 evolutivnih faza: 1. FAZA INTOLERANCIJE (netrpeljivosti) koja se ispoljavala u prvobitnoj zajednici i u robovlasnikom drutvenom ureenju 2. FAZA TOLERANCIJE koja se ispoljavala pri kraju robovlasnikog i poetkom feudalnog drutvenog ureenja 3. FAZA AZILIRANJA koja obuhvata srednji vek 4. FAZA EDUKACIJE koja obuhvata doba renesanse 5. FAZA REHABILITACIJE koja je poela poetkom XX veka

 ODNOS PREMA HENDIKEPIRANIMA U PRVOBITNOJ ZAJEDNCI U prvobitnoj zajednici kao drutvenom uredenju nije bilo privatnog vlasnitva, klasa, a ni drave. Svi su bili vlasnici sredstava za proizvodnju, a materijalna dobra su se kolektivno delila. Upravo taj kolektivni rad i kolektivna podela dobara mogu se smatrati uzrokom intolerancije prema hendikepiranim, ali i drugim nemodnim kategorijama stanovnitva (bolesni, stari i sl.)

 Naime, nesposobnost ili umanjena sposobnost ovih lica za rad i privreivanje smatrana je ugroavajudim faktorom opstanka zajednice i limitirajudim faktorom njenog napretka i zbog toga su takva lica esto na dosta brutalne naine eliminisana iz drutva.

 ODNOS PREMA HENDIKEPIRANIMA U ROBOVLASNIKOM DRUTVU U SPARTI je cilj vaspitanja bio hrabar i izdrljiv vojnik koji moe da slui dravi. Spartanci nisu pridavali vanost umnom i estetskom vaspitanju, jer ono nije bilo vano za valadnje nad robovima. Cilj vaspitanja je bio da se deca malo naue da itaju i piu, a krajnji cilj bio je bezuslovna poslunost, izdrljivost i vetina pobeivanja. Hendikepirana lica uglavnom nisu mogla da postanu snani i veti vojnici, pa verovatno otuda i intolerancija prema njima i njihova, esto vrlo brutalna,eliminacija iz drutva

 U Atini su hendikepirane davali robovima na uvanje, to se moe povezati sa velikim poklanjanjem panje Atinjana telesnom izgledu i verovatno netrpeljivodu prema telesnim estetskim nedostacima.

 To eliminisanje iz drutva u najranije doba ljudskog razvoja, prenede se i na stara i iznemogla lica,jer je bilo nemoralno iveti na teret drugog i troiti sredstva koja nisu pribavljena radom. Dakle, ekonomski aspekt je bio presudan za njihovu eliminaciju. Kada se sagleda danasnja problematika hendikepiranih i posle toliko vremena najveci problem je ostao isti nesposobnost za privreivanje. Osnovni cilj rehabilitacije danas jeste postizanje ekonomske nezavisnosti hendikepiranih lica.

 DEFINICIJA DEFEKTOLOGIJE (SPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE): 1. DEFEKTOLOGIJA JE NAUKA O OVEKU SA HENDIKEPOM (najkrada definicija) 2. DEFEKTOLOGIJA JE NAUKA KOJA PROUAVA UZROKE I FUNKCIONALNE POSLEDICE TDNJ, INVLIDNSTI ILI HENDIKEPA 3. DEFEKTOLOGIJA JE NAUKA KOJA PROUAVA SREDSTVA, METODE I PRINCIPE REHABILITACIJE HENDIKEPIRANIH LICA

 PREDMET SPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE: Rehabilitacija, edukacija i socijalna zatita hendikepiranih osoba, to podrazumeva istraivanje: bio-psiho-socijalnih uslova razvoja hendikepiranih osoba, kao i istraivanje sadraja, metoda i principa rehabilitacije, edukacije i njihove zatite.

ZADACI : otkrivanje uzroka pojave i posledice otedenja istraivanje uslova nastanka hendikepa verifikacija sadraja, obima, metoda rehabilitacije razrada principa i sredstava rehabilitacije

 Osnovni cilj defektologije u Srbiji jeste osamostaljivanje i razvijanje ekonomske nezavisnosti hendikepiranih lica, za razliku od zapadnih zemalja gde je primarni cilj defektologije tj. ustanova za hendikepirana lica, pruanje direktne pomodi kroz razliite vidove nege i usluga.

 NAUNA PODRUJA U DEFEKTOLOGIJI ISTORIJA DEFEKTOLOGIJE se bavi prouavanjem odnosa drutva prema hendikepiranima kroz istoriju. Ona prouava razvoj defektologije pratedi razvoj oveanstva, kao i istorijski razvoj specifinih naunih defektolokih disciplina.

 OPTA DEFEKTOLOGIJA se bavi prouavanjem zakonitosti u defektologiji, defektoloke treminologije, naunim metodama i principima koji se koriste u tretmanu hendikepiranih osoba, kao i modelima istraivanja u defektologiji.

 EDUKATIVNO REHABILITACIONE GRANE SU: OLIGOFRENOLOGIJA (Oligofrenopedagogija) se bavi populacijom sa mentalnom retardacijom i mentalnim oboljenjima. SURDOLOGIJA (Surdopedagogija) se bavi populacijom otedenog sluha. TIFLOLOGIJA (Tiflopedagogija) se bavi populacijom otedenog vida LOGOPEDIJA obuhvata populaiju sa poremedajima svih oblika komunikacije SOMATOPEDIJA se bavi populacijom telesno invalidnih lica ETOPEDIJA I SOCIOPEDIJA se bave populacijom dece i odraslih sa poremedajima u ponaanju. VIESTRUKA OMETENOST MULTIPLA OTEDENJA podrazumeva populaciju sa dva i vie otedenja.

 Za lica koja se na neki nain razlikuju od uslovno reeno normalnih ljudi koristili su se razliiti termini. U srednjevekovnim spisima nalazimo vrlo rune i pogrdne nazive za hendikepirane, kao to su ubogi, niti, kljasti, bedni, nemodni .... To su sve nedefinisani sinonimi za pojam defektnost koji u ovom sluaju imaju veoma difuzno znaenje.

 DEFEKT lat. Defecutus = kvar, mana, nedostatak, greka U defektologiji defekt znai: Primarno anatomo-fizioloko otedenje ili nedostatak organa, dela tela ili tkiva To je psihiki ili fiziki nedostatak koji izaziva poremedaj normalnog razvoja linosti

Humaniji nazivi su sledede sintagme: Lica sa smetnjama u razvoju Lica ometena u razvoju Lica sa psihofizikim poremedajima Lica sa psihofizikim nedostacima

 U novijoj literaturi hendikepirani se definiu kao: Lica sa posebnim potrebama Lica sa tekodama u razvoju Lica sa tekodama socijalne integracije Lica sa hendikepom

 SVETSKA ZDRAVSTVENA ORGANIZACIJA WHO, 1980. Hendikep je nepogodnost koja je proizala iz oboljenja ili invalidnosti i koja ograniava ili spreava oveka u ispunjavanju njegove drutvene uloge. Znai, hendikep je socijalni fenomen, jer hendikepirana osoba koja je uspeno rehabilitovana i socijalno integrisana moe postidi bolji drutveni status od osobe koja to nije.

 INVALIDNOST Izvorno termin invalidnost potie od latinske rei invaliditas, odnosno invalidus, to znai nesposoban, nevredan, nevaljan i odnosi se na nesposobnost, nepostojanje vrednosti i izgubljene kvalitete

 INVALIDNOST je stanje organizma koje je nastalo usled bolesti, ozlede ili uroene mane koje imaju za posledicu trajno, delimino ili potpuno smanjenje sposobnosti oveka za normalan socijalni ivot, rad i privreivanje. Invalidnost, zapravo, uvek oznaava smanjenu socijalnu sigurnost

 INVALIDNOST BOLEST Pojam invalidnosti bitno se razlikuje od pojma bolesti. Kod bolesti otedenje organizma je delimino i ima svoj razvojni tok. Kada se govori o invalidnosti re je o stacionarnom stanju, koje predstavlja stabilizovanu posledicu preleane bolesti (povrede, mane...)

 Po naim vaedim propisima i zakonu o invalidskom penzionom osiguranju, lan 36, INVALIDNOST se definie kao stanje koje kada nastane kod osiguranika izaziva trajno smanjenje ili gubitak sposobnosti za rad na svom poslu i to zbog promena u zdravstvenom stanju koje su prouzrokovane povredom na radu, profesionalnom boledu, povredom van rada ili boledu koje se ne mogu otkloniti leenjem ili medicinskom rehabilitacijom.

 KLASIFIKACIJA INVALIDNOSTI Klasifikacije su brojne i zavise od kriterijuma i svrhe za koje se koriste. U somatopedijskoj praksi se koriste sledede klasifikacije: ETIOLOKA KLASIFIKACIJA INVALIDNOSTI NASLEDNA OTEDENJA STEENA OTEDENJA

 FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA INVALIDNOSTI FIZIKA INVALIDNOST PSIHIKA INVALIDNOST

KLASIFIKACIJA INVALIDA - vojni, ratni, mirnodopski - invalidi rada - lica ometena u psihofizikom razvoju

 OTEDENjE (eng. impairment) SZO MEUNARODNA KLASIFIKACIJA OTEDENjA, INVALIDITETA I HENDIKEPA, (1980.) OTEDENjE definie kao svaki gubitak ili nepravilnost psiholoke, fizioloke ili anatomske strukture ili funkcije.

 Ostedenje moe biti privremeno ili trajno. Uvek ispoljava patoloko stanje i odraava poremedaj na nivou organa. Otedenja skoro uvek dovode do smanjenja ili slabljenja funkcija ili sposobnosti biopsihosocijalnih struktura jedne linosti.

 Organsko otedenje je nedostatak ili nepravilnost strukture nekog organa ili dela tela. Uzroci organskih otedenja mogu biti: a) bolesti, b) razvojne mane ili anomalije i c) povrede ili traume. Funkcionalno otedenje je poremedaj funkcije organa ili poremedaj organizma pri emu tkivo nekog organa ili organizma nije bitno otedeno. Npr. na poroaju beba ne zaplae odmah, pa neki deo mozga ostane bez kiseonika i nastane otedenje. U ovom sluaju postoje svi organi i tkiva, ali ne funkcioniu dobro.

 SMETNJE spadaju u grupu lakih otedenja i nastaju dejstvom odreenih uzroka na samu linost. Smatra se da linost sa smetnjama samo izuzetno ili u manjem broju treba podvrgnuti procesu rehabilitacije, a ako se i primeni rehabilitacija onda je otklanjanje smetnje kratkotrajnije i jednostavnije. Ova otedenja imaju dvosmeran tok. Spontano ili uz kratkotrajnu rehabilitaciju mogu idi prema urednom razvoju do nestanka (kratkotrajne i prolazne smetnje), ali postoje i smetnje koje imaju progresivan karakter. One ulaze u stanje pogoranja bez obzira na rehabilitaciju i mogu da uu u kategoriju ometenosti.

 OMETENOST nastaje kao posledica organskih otedenja. Ometenost se ne moe otkloniti ved se rehabilitacijom moe ublaiti i korigovati, a sposobnost ometene osobe se poboljati, tj. povedati. Ometenost nema dvosmeran karakter i nikada ne moe da ue u kategoriju smetnje, ved moe samo da se menja u okviru sopstvene postojede kategorije. Dakle, ne moe se otkloniti, ved samo ublaiti

 Po ovim kriterijumima su: NAGLUVOST ILI SLABOVIDOST SMETNJE, GLUVODA ILI SLEPILO OMETENOST

Prema ICD klasifikaciji otedenja se dele na: 1. Laka 2. Umerena 3. Teka 4. Duboka (eng. profound)

 STEPEN TEINE OTEDENjA PREMA KVEBEKOJ KLASIFIKACIJI Minimalno otedenje - sistem organa je blago (lako) izmenjen Umereno otedenje sistem organa je umereno izmenjen Znatno otedenje sistem organa je znatno izmenjen

 DEFINICIJA ZDRAVLjA ZDRAVLJE je stanje potpunog fizikog, psihikog i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i nesposobnosti (1948, WHO). Ovde se namede pitanje- ta je za koga blagostanje? Defektologija zastupa slededi stav: ZDRAVLJE nije samo ne biti bolestan, ved je to SPOSOBNOST individue da funkcionie na nain koji je prihvatljiv u grupi ljudi kojoj ta jedinka pripada

 DEFINICIJA BOLESTI BOLEST je poremedaj normalnih zbivanja u organizmu ili otedenje pojedinih organa i funkcija,manje ili vie prolaznog karaktera. Bolest ima svoju dinamiku i razvojni tok: poetak, vrhunac, prolazak izleenje ili ostavljanje odreenih posledica, odnosno prelazak u hronino stanje, a u najgorem sluaju smrtni ishod.

 Defektologiju ne interesuje bolest kao bolest, ved kao neto to ostavlja posledice, tj. interesuju je stanja do kojih dolazi zbog bolesti. Dok je u medicini akcenat na prolaznosti u defektologiji je na trajnim, nepromenljivim, stacioniranim stanjima.

 Kvalitet ivota se esto povezuje sa zdravljem. Kvalitet ivota predstavlja optimalni nivo mentalnog, fizikog i socijalnog funkcionisanja u ispunjavanju razliitih uloga (radnih, i dr.)

 Kvalitet ivota je individualni doivljaj. Zdravlje se ne determinie odsustvom bolesti, ved sposobnodu individue da funkcionie na nain koji je prihvatljiv za nju samu, ali i za grupu kojoj pripada.