19. ST.

- 19. st. graansko stoljee uz kojeg se vezuje pojam MODERNOG - obiljeava ga SUEGZISTENCIJA stilova = impresionizam oznaava poetak povijesnih avangardi - 1. polovina 19. st. vrijeme KLASICIZMA I ROMANTIZMA, u sred. Evropi BIDERMAJER umj. graanskog drutva, bavi se svijetom graanstva - u Francuskoj i Engleskoj nema bidermajera tu se stvara umjetnost vladajuih slojeva - 70-ih god. = HISTORICISTIKI STILOVI preuzimanje stilova ranijih epoha: neobarok, neorenesansa, neoklasicizam - gradovi nove zgrade se grade u ovim stilovima Pariz, Milano, Zagreb - snana izgradnja gradova posljedica je ukidanja kmetstva ljudi sa sela postaju radnici - 2. polovina 19. st. slikarstvo AKADEMSKOG REALIZMA/SALONSKO SLIKARSTVO ukus drutva sklonog narativnosti, postoji trend literature (Dostojevski, Zola, Tolstoj) koja se treba ilustrirati - ovo slikarstvo realizira potrebu za vizualizacijom opisa ini 99% produkcije u slikarstvu - ideja FRANCUSKE REVOLUCIJE (14. srpanj 1789.) "Fraternit, galit, libert" u vrijeme klasne podijeljenosti istiu mogunost individualnog uspjeha = svi imaju jednaka prava na uspjeh - do franc. revolucije rokoko umjetnost je izraz ukusa vladajue klase dvorska umjetnost - koristi izvijene forme - umjetnost drutva koje je svjesno svog propadanja - ljupke teme i forme Watteau, Fragonard - glazba Mozart - smjenjivanje radosti i melankolije, izvijenost osjeaja - u okolici Versaillesa za Mariu Antoinettu sagraeno umjetno selo - "Ako nemaju kruha neka jedu kolae" rastronost dvora izaziva nezadovoljstvo - romantizam (do 1848.) posljednji jedinstveni stil - 19. st. vrijeme velikih IZUMA: 1. ELEKTRINA ENERGIJA 2. u fizici otkria da je MATERIJA sastavljena od ESTICA ideje impresionizma odgovaraju atomskoj fizici svijet se sastoji od estica, atoma 3. FOTOGRAFIJA patentirana 1839. oslobodila slikarstvo potrebe da insistira na stvarnosti ime se ono poinje baviti vlastitim problemima 4. izum PARNOG STROJA razvoj u industriji - impresionizam pokuaj PRIKAZIVANJA IMPRESIJE SVIJETA - iz toga se razvija SCIJENTISTIKI IMPRESIONIZAM znanstveni pristup umjetnosti - postimpresionizam Paul Signac slika po teoriji o SUKLADNOSTI BOJA = simultani kontrasti boja - Hrvatska: do 1830. u Vojnoj krajini traju borbe - za 19. st. karakteristino je opismenjivanje najviih drutvenih slojeva za potrebe razliitih zanimanja stvara se "osvijetena masa" svjesna svojih sposobnosti - Pariz je uz London najvei grad - neposredni uzrok REVOLUCIJI nezadovoljstvo masa nainom upravljanja dravom i rastronost dvora - vladajua struktura je izdvojena od onih kojima vlada - pred revoluciju 3. stale se odvaja; zgrada u Palais Royal

- nakon uhienja nekih lanova 14. srpnja 1789. revolucionari napadaju zatvor Bastilleu dogaaj kojim zapoinje revolucija - revolucija imala snanu kulturnu pozadinu snana revolucionarna svijest - stvara se PROGRAMATSKA UMJETNOST koja vodi prevratu (knjievnost revolucionarni pamfleti) - gradski plemii se udruuju sa 3. staleom u parikim salonima stvaraju, oblikuju smjernice graanske politike, filozofije i umjetnosti - izdavanje francuske ENCIKLOPEDIJE u 22 knjige jedan je od projekata ovog novog drutva = svi pojmovi se imenuju nomenklatura - francusko slikarstvo pred revoluciju: * JACQUES LOUIS DAVID stvara programatsku umjetnost koja predstavlja ideal novog drutva, odraz je nove filozofije RACIONALIZMA - svoj ideal ta umjetnost nalazi u antikom svijetu - kako je Grka okupirana od Turaka i time "nepoznata" uzor je REPUBLIKANSKI RIM sredinom 18. st. otkriveni Herkulanum i Pompeji (73. p. k. uniteni provalom Vezuva) daju uvid u nain ivota Rimljana u doba Republike - zapoinje niz iskapanja u Rimu i sijelom Apeninskom poluotoku - David je predstavnik KLASICIZMA (to razdoblje Francuzi nazivanju neoklasicizmom jer je za njih prvi klasicizam oznaka za umjetnost baroka u vrijeme Louisa XIV Lorrain, Poussin, uzori u antici umjetnost pred samu revoluciju 1770-ih izraz revolucionarnih ideja u Francuskoj, kasnije se iri na Evropu - Republikanski Rim borba protiv tirana, rtva za republiku * rokoko oznaava kraj feudalnog drutva, ideje o graanskim slobodama koje trai trei stale svoj odraz pronalaze u vremenu Rimske Republike - karakteristian ANTIKLERIKALNI stav graanstva: crkvena dobra se ele nacionalizirati takav stav proizlazi iz filozofije racionalizma/POZITIVIZMA (sve se moe spoznati umom) umjetnici se udaljavaju od religioznih tema * KLASICIZAM JE VID ROMANTIZMA klasicistiki romantizam: predstavlja bijeg od stvarnosti u vrijeme antike - u Engleskoj rani povratak gotici + Shakespeareu - za romantizam karakteristian i bijeg u prirodu (uma) Njemaka slike Arktika carstvo leda - u romantizmu osjeaji nadvladavaju razum - klasicizam kao povratak jednostavnosti antike je zapravo rana faza romantizma - vrste klasicizma: 1. ARHEOLOKI KLASICIZAM vezan uz arheoloka otkria (Pompeji) - teoretiar -Winckelmann pie o jednostavnosti i veliini klasine umj. 2. REVOLUCIONARNI KLASICIZAM u Franc. (J. L. David) umjetnost se koristi u politike svrhe - tradicija klasicizma prisutna ve u franc. baroku (za Louisa XIV) 3. ROKOKO KLASICIZAM vanjtina rokoko graanina je klasicistika - u unutranjosti se razvija raskoni rokoko ukras (18. st. Rusija, Njemaka) - moderna umjetnost zapoinje francuskom revolucijom!

KLASICIZAM (1760.-1830.)
- lat. classicus uzoran; odlian - stilsko razdoblje u lik. umjetnostima Evrope - negdje traje i do sredine 19. st. - nastaje prevladavanjem i negiranjem uznemirenih FORMI ROKOKOA te programatskim traenjem MIRNOE, HARMONINOSTI OZBILJNOSTI IZRAZA u duhu klasine antike - teoretske osnove za oivljavanje klasinih ideala proizale su iz duhovnog pokreta PROSVJETITELJSTVA - za razvoj klasicizma bitna je: 1. likovna orijentacija umjetnikih kolonija u Rimu od 17. st. nadalje 2. paladijevska arhitektura 17. i 18. st. u Engleskoj u kojoj se barok javio mjestimino - poetkom 18. st.. intenzivan je pokret NEOPALADIJANIZAM u Engleskoj (R. B. Burlington) i Veneciji (Scipione Maffei) - pretklasicizam prisutan u radovima austrijanca, baroknog kipara R. Donnera (17./18. st.) iji uenik A. F. Oeser taj izraz prenosi u Dresden ime su pokrenute ideje Johanna Winckelmanna i njem. klasicizma - Francuska: u vrijeme baroka prisutna sklonost klasici (N. Poussin, arhitektura Louisa XIV.) - sred. 18. st., pred revoluciju, otvorene su okolnosti za razvoj klasicizma - arheoloka iskapanja (Herkulanum, Pompeji) pojaala su interes za antiku, te se otkrivene spoznaje postavljaju u teoretski kontekst: Italija G. B. Piranesi, Francuska Ph. Caylus, J. L. David, Ch. de Quincy, Njemaka J. Winckelmann, Engleska J. Stuart, N. Revett - ARHITEKTURA: antiki ideali jasnoa, monumentalnost, strogost ralanjivanja realiziraju se tonom primjenom mjera za arhitekt. dijelove i njihove meusobne odnose upotrebom stupova, profilacija te ornamenata antike - SLIKARSTVO: antike teme, precizan, crte, plastinost likova, jasna kompozicija, suzdrane boje - SKULPTURA: mirnoa stava, jednostavnost obrisa i modelacije - VRTNA ARHITEKTURA: pejzani engleski park dominira Evropom - klasicizam zamire u sukobu sa romantizmom Janson: moderno doba zapoinje s dvije revolucije: 1. industrijskom izum parnog stroja 2. politikom borba za demokraciju: Amerika (amer. graanski rat 1861.-1865.), Francuska - nema kontinuiteta stilova ve kontinuitet pokreta i antipokreta

JACQUES LOUIS DAVID (1748.-1825.) - najznaajniji predstavnik franc. klasicizma - ui kod rokoko slikara, zatim odlazi u Rim gdje se susree sa rimskom umjetnou (posjeuje Vatikanske muzeje, Piccolominijeva zbirka sa najznaajnijim fundusom rimske republikanske umjetnosti) - "revolucionarni klasicizam" * ZAKLETVA HORACIJA - u slubi revolucionarnih ideja, poziva na promjene - sadraj ima politiku poruku 1. programatska slika - izloena u Rimu a zatim u Parizu (naslikana 1784.) - sve zbivanje koncentrirano u 1. plan - u 2. planu arhitektura u funkciji kazaline kulise, zamraena - za razliku od prethodne rokoko umjetnosti David fiksira bitno svjetlo usmjereno na skulpturalno oblikovane likove u 1. planu - likovi postavljeni prema zlatnom rezu - ene shrvane bolom u kompoziciji sline parkama sa antikih reljefa - inspiriran rimskim reljefima sve bitno u 1. planu - politika poruka: poziva na oruje otac sinovima daje maeve kojima e braniti Rim - dominira chiaro-scuro i lokalne boje (ne utjeu meusobno jedna na drugu) hladne i suzdrane - ovom slikom David postaje rodonaelnik REVOLUCIONARNOG SLIKARSTVA bio lan Jakobinskog kluba, jakobinski ministar kulture diktatura jakobinaca 1792.-94. * BRUT I LIKTORI (1789.) - javljaju mu za poginulog sina - ugoaj pozornice, svjetlo istie volumen, skulpturalnost likova - patetini izrazi lica u tenji da se poruka jasno shvati - sam kreira izgled "antikog" namjetaja prema Davidovim nacrtima izrauje se i pravi namjetaj u empire stilu (kreirao i haljine u empire stilu) * MRTVI MARAT (1793.) - u vrijeme jakobinske vladavine - slikar posvetio panju Maratu ovjeku koji je umro za revoluciju - Marat kao muenik inspiriran Carravaggievim "Polaganjem u grob" = poruka Marat je mrtvi Krist revolucije jasno oblikovana politika poruka - dvije treine slike u mraku dominira Marat imao radni stol nad kadom (patio od kone bolesti) * MME RECAMIER (1800., nedovrena) - ena bankara, u vrijeme Napoleona u njenom se salonu okupljaju njegovi protivnici - David je imao problema zbog sudjelovanju u vladavini jakobinaca zatim postaje Napoleonov dvorski slikar - sa frizurom rimske patricijke, nedefinirana maslinasta pozadina, haljina u antikom stilu - hladna odmjerenost realizacija idealnog portreta - simbol nove Francuske vlasti graanstva - empire lealjka postala modni trend - boja podreena strogoj kompoziciji

* NAPOLEON NA ST. BERNARDEU (1800.) - u Alpama, kreu u osvajanje Italije - Napoleon rukom pokazuje na smjer kretanja u Napoleonu ivi duh velikih voa Cezara i Hanibala koji je preao Alpe - nejasna pozadina, lokalne boje, vraanje kasnobaroknoj temi spoj uznemirenog konja i samouvjerenog vojskovoe - u ovim prikazima uznemirenosti konja ve kod Davida nalazimo zaetke romantikog nemira * NAPOLEONOV KRUNIDBA - David je i zaetnik SLIKE-REPORTAE - preciznost u prikazivanju Napoleona sa, poput rimskim imperatora, zlatnim lovorom vijencem kruni svoju caricu (on a ne papa) - vrijeme promjene republikanskih ideala u projekciju carskog Rima - AKADEMSKI realizam druge polovine 19. st. bazira se na Davidovu reportanom slikarstvu (slika duga 9 m) - David je predstavnik programatskog klasicizma - rasplinjenim rokoko crteu i ulnosti suprotstavlja vrstu kompoziciju graenu LINIJOM, a intimne genre-scene rokokoa zamjenjuje herojskim temama - statuarno modelira likove, pozadini funkcionira kao zastor = teatar - u Rimu upoznao slikarstvo Carravaggia krupni likovi, osvjetljenje - nakon Napoleonova pada i uzdignua Burbona, David je osuen na progonstvo (glasovao za smrt Louisa XVI) odlazi u Bruxelles radi stilizirane portrete (* TRI DAME IZ GANDA: hladni kolorit, odmjereni raspored figura)

DAVIDOVI UENICI - nastavljaju Davidovo klasicistiko slikarstvo - Davidove slike izraavaju istou revolucionarnih misli - Napoleon I Bonaparte imao ideju o obnavljanju Franake drave Karla Velikog - osvajanjem srednje Evrope tei realizirati ideju o Evropi ujedinjenoj francuskom upravom i kruni se za cara - javlja se graanska aristokracija i inovniki aparat nove imperije - Davidovi uenici mijenjaju nain upotrebe boje - u vrijeme Napoleonova carstva klasicizam se obogauje dekorativnim elementima (pohodi u Africi Egipat: sa vojskom idu i znanstvene ekspedicije arheolog Champolion - EMPIRE STIL (carsko N. stil) predstavlja spoj antike i egipatske dekorativne umjetnosti - na izmjenu stila utjeu i prijenos umjetnina iz osvojene Italije u Francusku novi uzor je stil zrele renesanse, osobito Rafael u smislu kolorita i upotrebe sfumata

ANTOINE JEAN GROS (1771.-1835.) samoubojstvo - glavni predstavnike empire-slikarstva - nakon povratka Burbonaca na vlast 1816. David odlazi u Bruxelles, te Gros postaje njegov nasljednik * NAPOLEON KOD ARCOLE (Italija) - za razliku od Davida ovdje prisutan topli kolorit boje meusobno interferiraju podsjeaju na barokno slikarstvo = Velazquez i Rubens, otvorena barokna forma, Napoleonov pogled usmjeren van slike - odlunost stava ukazuje na N. izjednaavanje sa ratnicima prolosti (Cezar, Hanibal) - unutarnji nemir u oima - zaduen za slikanje N. vojnih pohoda, nastavlja se na Davidovu ideju sliku-reportau izuzetna preciznost detalja koji zanimaju graanstvo * BITKA KOD EYLAUA (1808.) - N. porazio Nijemce - interes za detalj - Gros je utemeljitelj narativnog, opisnog slikarstva - stvoren kult smrti, rtve, asti - N. okruen stoernicima - REPORTANOST prikazan raspored trupa u pozadini - u tenji za realistikim prikazom koristi tople, prirodne boje, svijetlo fokusirano na Napoleona * NAPOLEON POSJEUJE GUBAVCE U JAFFI - Palestina, poput Krista stavlja ruku na njihove rane, ne boji im se prii = kult linosti izjednaen sa boanstvom * MADAME RECAMIER (Strossmayerova galerija u Zagrebu) - u zrelim godinama - izuzetan portretist - Davidov idealizam zamjenjuje realizmom - otklon od Davidovih hladnih boja tonsko koloristiko slikanje - esto slika nekoliko faza iste bitke koje se uzastopno postavljaju u galerijama - Gros je prethodnik romantizma u slikama-reportaama prisutna dramatinost (ive kretnje konja), toplim koloritom on najavljuje romantizam * STUDIJA MARALA MARATA - Davidov je crte precizan, Gros koristi kratke, nervozne pokrete koji dinamiziraju sliku - odstupanja od Davida narativnost, kolorizam, nervozniji crte, otvorena forma, orijentalni rekviziti

FRANCOIS PASCALE GERARD (1770.-1837.) - i nakon pada Napoleona, za vrijeme Burbonaca pa i u doba Louisa Phillipa, zadrava funkciju portretiste dvora nakon 1800. nadalje, posvetio se iskljuivo portretima - obliku je dopadljive forme pod utjecajem Canovinih kipova - jedan od portretista Napoleonove obitelji i dvora reprezentativni portreti u itavoj figuri * MADAME RECAMIER (1802.) - na empire naslonjau, davidovski element zastor u pozadini - oslanja se na erotizam kasnog rokokoa bosa stopala gola ramena - prema Gerardovoj slici nepoznati umjetnik izradio model u terakoti * AMOR I PSIHA - antika tema, zadovoljavanje ukusa graanske aristokracije kasnog carstva putena slatkost - na Gerardovu izrazu baziran slatkasti, dopadljivi malograanski klasicizam - za razliku od Davidove suzdranosti, Gerard koristi INTIMNIJE, DOPADLJIVIJE OBLIKOVANJE = osnova bidermajera

PIERRE PAUL PRUDHON (1758.-1823.) - boravio u Italiji, inspiriran tal. kasnom renesansom Rafael, Leonardo i Correggio * CARICA JOSEPHINE (1805.) - impostacija u duhu kasne renesanse, empire haljina

JEAN AUGUSTE DOMINIQUE INGRES (1780.-1864.) - franc. slikar i crta - sa 11 na Akademiji u Toulouseu, uenik J. L. Davida - na Davidovoj slici "Mme Recamier" slika KANDELABAR i radi prema strogim klasicistikim naelima - u davidovoj koli bori se protiv akademskih formula i klasicistike doktrine - na Academie Suisse ui crtati prema ivom modelu, sa A. J. Grosom dijeli zajedniki atelier - Grosove orijentalne rekvizite kasnije unosi u svoje slike - 1806.-20. kao stipendist boravi u Rimu, udaljava se od Davidove manire, uzor nalazi u RAFAELU I GR. ANTICI (a ne u rimskoj plastici koja je uzor klasicistima) - djela ovog razdoblja predstavljaju njegov najvii domet, slubeni pariki krugovi proglaavaju ih "grafikim i bizarnim" te Ingres u salonu doivljava neuspjeh - RIMSKA FAZA (1806.-20.) slika najbolje historijske scene koje protivnici nazivaju "varijacijom crtea na grkim vazama" - zapoinje aktove koji kasnije postaju kanonom slikanja - 1807.-10. skicira vei dio djela koje radi kasnije - 1820.-24. boravak u FIRENCI kontakt sa trecentom i quattrocentom, uzdrava se crtanjem portreta, kopira slike u muzejima - 1825. povratak u PARIZ lan Accademie de Beaux Arts, zatim i njen direktor, otvara privatnu kolu, radi najbolje kompozicije, doivljava uspjeh, ali ga napada slubena kritika - odlazi u RIM preuzima direkciju Accademie de France u Vili Medici - slika historijske, mitoloke i sakralne kompozicije te portrete sa izrazitim individualizmom modela - 1855. svjetska izloba - izlae u posebnoj dvorani "Salle Ingres" 68 slika, doivljava potpun uspjeh - nakon sukoba sa Delacroixom o odnosu boje i crtea, postulatima slikarstva, principima akademizma i romantizma dolazi do izmirenja - postaje priznat umjetnik - njegovi uenici ga, u odnosu na Davida, proglaavaju "revolucionarom, realistom" - protivnici mu zamjeraju pedanteriju i nedostatak boje (povrinu izmeu kontura, po njima on ispunjava OBOJENJEM a ne bojom) - kao odluan faktor slike Ingres istie SIVU BOJU - prema slikarskom temperamentu on je prethodnik romantizma - borba izmeu Ingresa i Delacroixa traje cijelu I. pol. 19. st. - 1855. sukobi prestaju, nakon Davidove smrti Ingres hvali njegova djela - imao izuzetan dar za portretiranje pronicavo izvlai individualnost karaktera - aktovi pokazuju prikrivena romantiarska usmjerenja * TURSKA KUPELJ - rezimira njegovu sliku akta, naslikao sa 84 god. - najvei majstor CRTEA 19. st. inspiriran crteima quattrocentista, Rafaela, H. Holbeina ml. - izuzetna istoa linije, radi olovkom, kredom, perom, sepijom - crteu olovkom plastinost daje BIJELIM GVAEM - uenik Th. Chassireau, utjee posredno na P. De Chavannesa, E. Degasa, H. T. Lautreca, P. Gaugina, G. Seurata, M. Denisa, kubiste i konstruktiviste - njegov ivotni vijek traje od starog Fragonarda do mladog Moneta

I. Babi: JAEAN AUGUSTE DOMINIQUE INGRES - najpoznatiji predstavnik klasicizma - otvara epohu snanog naturalizma u franc. umjetnosti Davidov tip portreta Ingres pojaava i sintetizira - od Davida se razlikuje i shvaanjem antike David se oduevljava antikom kasnog Rima, a Ingres se divi helenskom idealu, skulpturama koje lord Elgin donosi da Partenona - pedantno crtao i razraivao slike da bi postigao to veu istou forme * MADAME RIVIERE - naturalizam portreta, linije skladno obuhvaaju oblik - velike kompozicije (Venus) isto odlikuje naturalizam uz namjetenost i patetiku - "za mene ne postoji druga ideja doli savrenost" * HOMEROVA APOTEOZA (1827.) - nazvana modernom Disputom - Homer okruen umjetnicima, pjesnicima, glazbenicima (Mozart, Rafael, Shakespeare) - uzor Rafael - nakon boravka u Italiji, Ingres postaje najjai protivnik romantizma i Delacroixova slikarstva - meutim, po sadraju i izboru tema i Ingres je blizak romantizmu * KUPAICA VALPINON (1808.) - pokazuje romantiarski interes za orijent - Ingres bio ne samo izuzetan crta ve i SLIKAR TONA - znalaki koristi liniju istu i jednostavnu crtaku tehniku crtei enskih portreta - tijelo u formi slova S, zastor kao okomica - isti volumen osloboen detalja * MADAME DESTOUCHES (1816.) - realizam detalja - radi prema naelu nema velikog crtaa koji ne bi naao tonu boju koja odgovara njegovu crteu - jednostavnoj kompoziciji odgovara uravnoteenost boje - sliku definira crteom koji kasnije oboji * MADAME MOTTESSIER (1856.) - uravnoteenost boje, linije i modelacije - koristi lokalnu boju - utjee na P. de Chavannesa, Degasa, Renoira * MONSIEUR BERIN - simbol graanske klase ozbiljan i ponosan * ROBINJA KOJA SVIRA, * RAFAEL I FORTUNA - u Davidovu atelieru sa 17 god. - crte odreuje njegove slike sa izrazitim realizmom boja i detalja

- tei JEDNOSTAVNOM IZRAZU crte je temelj slike, a boja slui za obojenje - izostavlja nepotrebne detalje, likove vrtso impostira u prostor - tematski (Orijent) pribliio se romantizmu - u vrijeme II. carstva predsjeda akademijom - njegove slike postaju uzor negativnom trendu akademskom realizmu - uzor slikarstva grkih vaza, kiparstvo Fidije, Rafael * GOSPOICA RIVIERE (1805.) - idealizirani lik - linija odvaja volumen od pozadine, blago sjenanje - panja u slikanju odjee * EDIP I SFINGA (1808.) - Edipova poza preuzeta sa grkih vaza - crte opisuje lik, sjenanjem stvara volumen TONSKO SJENANJE * TURSKA KUPELJ - u medaljonu oblici prate krunicu - razliite forme aktova, prenesena Valpinon

10

NJEMAKI KLASICISTIKI SLIKARI ASMUS JACOB CARSTENS (1754.-Rim, 1798) - njemaki slikar danskog podrijetla, profesor na Akademiji u Berlinu - od 1792. ivi u RIMU - pod utjecajem H. L. FORNOWA studira antiku, stvara lik. izraz koji u slikarstvu oznaava poetak njemakog klasicizma - uz antiku, ugleda se i na MICHELANGELA I G. ROMANA, panju poklanja EGZAKTNOSTI CRTEA - motive iz ant. mitologije i legendi radi na velikim KARTONIMA u kojima suzdrljivo primjenjuje boje (* HELENA U TROJI, * ARGONAUTI) - radi i alegorijske motive, teme iz knjievnosti (* DANTE, * SHAKESPEARE) - utjee na formiranje kiparskog klasicizma B. Thorvaldsena * AUTOPORTRET (kreda u boji) - sa istih OBISNIH CRTEA (grke vaze) usmjerava se na Michelangela i Rafaela

CHRISTIAN GOTLIEB SCHICK (1776.-1812.) - ui u Sttuttgartu, zatim kod Davida u Parizu - 1802.-12. u Rimu radi portrete, mitoloke i biblijske teme prema shemama klasicizma obogauje ih romantiarskom osjeajnou - * DAVID PRED SALOMOM, * BAHKO I ARIJADNA * PORTRET GOSPOE VON COTTA JOSEPH ANTON KOCH (1768.-Rim,1839.) - zaetnik njem klasicizma na podruju HEROJSKOG PEJZAA - ui u Karlshruheu, od 1795. u Italiji u Rimu, surauje sa klasicistima Thorvaldsenom i A. J. Castersom pod ijim utjecajem slika figuralne kompozicije - 1803. prelazi na slikanje uljem po uzoru na CL. Lorrainea i N. Poussina radi tzv. HEROJSKE PEJZAE slobodne kompozicije sa patetino interpretiranim elementima stvarnosti - figure u pejzau esto imaju karakter tafae, esto ih rade drugi slikari - * freske u Vila Massima od Laterana, Rim teme = Dante - niz bakropisa prema Danteovoj Boanstvenoj komediji * HEROJSKI PEJZA S - motiv Alpi - bavi se odnosom ljudskog lika i pejzaa - kasic. ralamba pod Poussinovim utjecajem - tafau i motive arhitekture sam komponira

11

WILHELM VON KOBEL * LOVAC NA PLANINSKOM PANJAKU (1828.) - klasic. nain slikanja pejzaa, pribliava se objektivnosti bidermajerskog realizma - od oca preuzeo interes za nizozemske slikare 17. st. tretiranje svjetla - klasicizam u strogoj kompoziciji te statinoj arhitekturi slika - otrina projekcije

12

KLASICISTIKI KIPARI BERTEL THORVALDSEN (Kbenhaven, 1768./70.-1844.) - jedan od glavnih predstavnik kasnog FORMALISTIKOG KLASICIZMA u skulpturi - zarana stupa na teaj crtanja na Akademiji u Kbenhavenu (Danska) - radovi * PROTJERIVANJE HELIODORA IZ HRAMA, * PRIJAM KOD AHILA i * OZDRAVLJENJE UZETOG u shemama akademizma donose mu zlatnu medalju i stipendiju za boravak u Rimu (1797.) - I. FAZA kopira herojsko-patetine crtee svog suuenika sa Akademije A. J. Carstensa - crta antika skulpturalna djela - 1799. grupa * BAKHO I ARIJADNA ugledanje na antiku - 1802. u sadri modelira veliku figuru * JAZON za eng. bankara Hopea klee je u mramoru - dobiva sve brojnije narudbe - * portretna poprsja i 5. mramornih figura za groficu Vorincov * AMOR S PSIHOM * BAKHO * APOLON * GANIMED S ORLOM * VENUS VICTRIX - reljef * OTMICA BRISEIDE u stilu klasinih bareljefa suprotno renes. i baroknim reljefima sa iluzionistikim pozadinama ova figura je na istoj plohi * KRTENJE KRISTOVO, 1805. sakralna tema interpretirana u antikoj koncepciji - 1808. postaje lanom akademije Sv. Luke otvara radionicu meu pomonicima se istie P. TENERANI - u radionici se skulpture izvode u vie primjeraka - Thorvaldsen rijetko sam klee mramor po njegovim modelima to rede pomonici - izuzetak su: * ADONIS, 1808. potpuno gr. inspiracije * AUTOPORTRET, 1810. - medaljoni sa likovima mitol. boanstava za dvorac Christiansborg u Kbenhavenu - orijaki kip * MARS S AMOROM KOJI MU NOSI MA - plastike za nadgrobne spomenike Italija, Njemaka, Poljska * ULAZAK ALEKSANDRA VELIKOG U BABILON - friz dugaak 50 m, nadovezuje se na panatenejski friz PARTENONA - prvotno namijenjen za palau Kvirinal kao moguu Napoleonsku rezidenciju u Rimu - nakon Napoleonova pada u vili Sommariva na jezeru Como * NADA, 1818. - lapidarne i arhaizirane forme T. koristi sporadino - njegov je ideal ljepota nagog tijela u PRAKSITELOVOM DUHU mitoloki likovi (* Amorov trijumf, * Merkur, * 3 Gracije) * UMIRUI LAV (1818.) - prema ovoj skulpturi u blizini Luzerna u peini je isklesan golemi spomenik vicarskim gardistima palim pri obrani Louisa XVI - 1819. povratak u domovinu

13

- u Kbenhavnu radi * portrete lanova vladarske obitelji - pozvan u Varavu radi * KOPERNIKOV SPOMENIK (1830.), konjaniki spomenik * KNEZA J. A. PONIATOWSKOG (dovren 1830, u Varavi postavljen 1923.) u kompoziciji i kostimu jahaa je REPLIKA kipa M. ANTONIJA na Kapitoluju u Rimu - 1820. RIM za Marijinu crkvu sam radi kipove Krista i apostola Pavla, za ostale modele, nadgrobni spomenik * PIA VII (Bazilika sv. Petra, 1831.) pripada tipu nadgrobnih spomenika papa to ih je izradio G. L. Bernini - za Mnchen radi KONANIKI SPOMENIK BAVARSKOG KNEZA IZBORNIKA MAKSIMILIJANA I. (1839.) romantiarska sklonost knez u nonji iz vremena tridesetogodinjeg rata, izraene karakteristike fizionomije - 1828.-38. posljednje desetljee RIMSKOG BORAVKA radi reljefe za nadgrobne spomenike u Italiji i Poljskoj i javne spomenike: * LORD BYRON, Cambridge, 1831. * GUTENBERG, Mainz, 1837. * KONARD HOHENSTAUF za njegovu grobnicu, crkva St. M. del Carmine u Napulju - za ove skulpture radi modele, pomonici ih kleu u mramoru (H. V. Bissen) - pregovara sa danskom vladom o gradnji muzeja za svoja djela te se 1838. vraa u domovinu - posljednje godine ivota provodi na imanju Nys u ju. Sjaellandu radi * AUTOPORTRET S LIKOM NADE, reljefe sa biblijskim i alegorijskim temama, * LIK HERAKLA, proelje dvorca Christiansberg - 1848. dovren Thorvaldsenov muzej u Kbenhavnu smjeteno 120 njegovih skulptura u mramoru, brojne skice u sadri, arhiv sa dokumentacijom, odljevi, crtei - u dvoritu njegova grobnica - posredstvom Carstensa i Kocha Thorvaldsen usvaja Winckelmanove teze o primatu estetskog ideala KLASINE GRKE SKULPTURE - djeluje paralelno sa A. Canovom - meutim, dok se u Canovinim djelima jo oituje senzualnost i razigranost rokokoa, T. je hladan i usmjeren na arheol.- muzejske uzore, te prirodu uope ne studira - odrie se dramatinosti, tei SKLADU I LJEPOTI koji postaju sami sebi svrhom - u tom svom nainu virtuoznost dosee u enskim likovima i likovima mladia - ant. boanstva nisu bia ve dopadljivo izglaani mramori, kr. sveci su "pokrteni gr. bogovi" - utjee na generacije kipara koji se ugledaju na njegovu virtuoznost tretiranja forme, jednostavnost kompozicije te istou kontura (osobito u reljefima)

14

ANTONIO CANOVA (1757.-1822.) - kolovao se u djedovoj klesarskoj radionici, zatim u VENECIJI gdje poinje samostalno raditi 1773 kao priznat umjetnik - 1779. dolazi u rim koji postaje centar njegovo djelatnosti - u fazi raspadanja feudalnog apsolutizma u 2. po. 18. st. javlja se u umjetnosti tenja za smirenom formom, harmoninim oblicima, preobrazbom izraza prema uzorima antike klasicizam - Canova je tada linost koja majstorski vlada tehnikom nasluuje nove kompozicijske mogunosti lik. stvaranja - romantiarski duh mirol. motiva i formalno tragian patos nadgrobnih spomenika, idealizirane ive figure odraz su vremena kad se vladajui sloj, nakon franc. Revolucije pokuava vratiti na tron carske veliine - u vrijeme empirea radi za Napoleona i dvor te odreuje gl. ton skulpture klasicizma - za ant. uzorima se vodi formalno tehniki savreno modelira ljudsko tijelo, harmonizira pokrete, uljepava forme sva virtuoznost prisutna u tendenciji za DOPADLJIVOU - manji broj djela nastalih u kontaktu sa modelom (portretna poprsja) ukazuju na sposobnost realistikog rjeavanja skulpturalnih zadataka - prema njegovom nacrtu izveden je Tempio di Canova u Possaguu kod Bassana u kojem je pokopan rotonda sa dorskim pronaosom, inspirirana Panteonom u Rimu - djela: * NADGROBNI SPOMENIK PAPE KLEMENTA XIII SS. Apostoli, Rim * NAPOLEON I. Milano, Brera * AMOR I PSIHA Rim, Lenjingrad * PAOLINA BONAPARTE-BORGHEZE KAO VENERA Gall. Borgheze, Rim * 3 GRACIJE u 3 varijante * PORTRET GENERALA JOSIPA VRKLJANA Pov. muzej, Zagreb - radovi odliveni u sadri se uvaju u gipsoteci Canove u Possaguu - stvara likove heroja i genija da bi u njima utjelovio apsolutnu ideju Paolina Borghese kao Venera, G. Washington kao rimski vojskovoa, Napoleon I. kao golemi nagi lik cara - HEROJSKI ELEMENT I NJENA PLEMENITOST enskih likova zbog baroknih reminiscencija prelazi u sladunjavost - utjecao na PRUDHONA * PAOLINA BORGHESE KAO VENERA (1808., mramor) - napoleonova sestra - idealizirana figura je pretea Ingresove Odaliske - koncipirana kao puni reljef za promatranje sa prednje i stranje strane * GROBNICA MARIJE KRISTINE (1798.-1805., Augustinska crkva, Be) - nova koncepcija lik pokojne grofice samo u medaljonu nad natpisom - pune skulpture su alegorini klasicistiki likovi (3 faze ljudskog ivota) prikazani na idealnoj sahrani kao povorka koja ulazi u grobnicu-piramidu = Canova koristi PRIVIDNU, LANU arhitekturu piramida je lana fasada sagraena uz zid crkve (negativnost Canovina rada)

15

JEAN ANTOINE HOUDON (Versailles, 1741. Pariz, 1828.) - rano poeo raditi skulpture u atelieru J. B. Pigallia - 1764. dobio Prix de Rome, u Rimu boravi do 1768. - RIMSKI BORAVAK (1764.-68.) vrijeme njegove najjae aktivnosti - zanima ga anatomija vie nego kiparska djela antike studirao u dvorani za sekcije franc. bolnice u Rimu - 1767. studija ovjeka oguljene koe (L'Ecorche) postaje anatomski model na umjetnikim kolama - na njega utjeu MICHELANGELOVI radovi - povratkom u Francusku postaje lan Akademije - putuje Njemakom radi portrete na dvoru Sachen-Coburg-Gotha - u Francuskoj radi nadgrobne spomenike i portrete - u Rusiji gdje je bio veoma cijenjen, radove mu naruuje Katarina II i rusko plemstvo - 1785. odlazi u Ameriku radi portrete (* G. Washington) - u vrijeme Revolucije radi portrete njenih voa, jednako radi i u vrijeme Carstva te Restauracije - stvaralakom snagom Houdon nadrasta suvremenike - uzor nalazi u radovima GOUJONA i jednostavnosti franc. renesanse - u portretima pronicavo psiholoki analizira model - proivio je razdoblje od rokokoa do klasicizma, ali nije odstupio od osobnog izraza koji odlikuje ISTOA I VJERODOSTOJNOST - veinu skulptura radi u prirodnoj veliini - ponekad uzima odljeve lica osoba koje modelira odljev Voltaireovih ruku za sjedei kip - naelo rada: "dra kiparstva je u tome da se sauva ISTINITOST OBLIKA" - njegovo ivotno djelo (od 1773. redovno izlae u Salonu) kronoloki prati zbivanja od pada aristokracije do pokuaja stvaranja nove elite - psiholoka studija VOLTAIREA najbolji rad - radi portrete djece - djela: * POPRSJE KATARINE II, Ermita, Petrograd * DIDEROT, Versailles * VOLTAIRE, Comedie Francaise, Pariz replika u Ermitau * LOUIS XVI, Versailles * G. WASHINGTON, terakota Louvre, bronca Richmond, USA * NAPOLEON, Dijon, terakota na nain ant. teme * VOLTAIRE, stojea figura, Pantheon, Pariz * VOLTAIRE, 1781., Muzej Fabre, Montpeiller, Francuska - filozof sjedi, istie skeptiki duh modela - klasina draperija istie slinost sa antikim filozofima - druga bista u drvu Comedie francaise, Pariz * GEORGE WASHINGTON, 1788.-92., Senat, Richmond, Virginia - napravio dvije verzije jedna u suvremenoj, jedna u klasinoj odjei - iako ova prikazuje W. u suvremenoj odjei, lik je postavljen u klasinu pozu sa liktorskim snopom prutova

16

ARHITEKTURA KLASICIZMA - prekida rokoko tradiciju u vrijeme louisa XVI arhitektura gubi funkcionalnost, istiu se dekorativni motivi kineske i japanske umjetnosti te roccaille ukras - francuskom revolucijom nastupa JEDNOSTAVNOST I OZBILJNOST klasicizma - po uzoru na antiku, arhit. ima naglaeno PROELJE trokutasti zabat i REPREZENTATIVNO STUBITE - za Napoleonove vladavine grade se SLAVOLUCI spomenici nekom povijesnom dogaaju, postavljeni na trgove Arc De Triomphe d'Etoile, Arc de Triomphe du Carrousel, po uzoru na rimsku umjetnost - spomenik sa postoljem antiki kaneliranim stupom te KIPOM na vrhu (Nelsonov spomenik, Trafangular Square London) - arhitektura utilitarne namjene (nema sveane funkcije) i stambene kue trokutasti zabat sa polustupovima, rustika u prizemlju - crkve u duhu antike (sline hramovima) - istoa i funkcionalnost ove arhitekture otvorili su put modernoj arhitekturi - neki projekti (C. N. Ledoux kua direktora Le Louea, L. E. Boulle Mrtvaka kapela) nisu izvedeni zbog svoje "premodernosti" CLAUDE-NICOLAS LEDOUX: KUA DIREKTORA LE LOUEA (1775) - kua na slapu slina Wrightovoj organskoj arhitekturi - geometrijske forme cilindar kroz koji protjee voda LOUISE-ETIENNE BOULLEE: MRTVAKA KAPELA - nacrt u Bibliotheque Nationale u Parizu - ulaz je udubina u trokutu - jedini ukras su nisko postavljeni prozori ALEXANDRE BROGNIART: NACRT ZA PARIKU BURZU (1808.) - slina hramu - u ideji grkih i rimskih hramova stepenite je postavljeno uzdu cijele fasade - u ovoj tipologiji se grade muzeji i parlamenti (Ameriki kongres Capitol Hill) - u skladu sa stupovima ispred, proelje je rastvoreno nizom polukrunih otvora - gornji vijenci i krov nemaju ukrasa ROBERT DELAUNY: CRKVA MADELAINE Hram razuma - samo nacrt - Napoleon elio stvoriti novu religiju sagraena nakon Napoleonova konkordata s papom - cela, transept, zabat sa reljefom tenja skromnosti PERCIER & FONTAINE: ARC DE TRIOMPHE DU CARUSEL (1806/8) - uzor Slavoluk Septimija Severa u Rimu - nad lukovima su postavljeni reljefi, a u srednjem dijelu natpis - na vrhu kipovi etveroprega (quadriga sa imperatorom) pokazuju Napoleonovu tenju da Francuska predstavlja obnovljeni Rim

17

JEAN FRANCOIS THERESE CHALGRIN: ARC DE TRIOMPHE DE L'ETOILE - 1806.-36. - razlikuje se od rimskih uzora - nema uobiajenih stupova ime se istie masivnost kamenog bloka - iste plohe 2 reljefa (Marseljeza) dodana u romantizmu - iznad su reljefi antikog karaktera - kasnije je ispred smjeten grob Nepoznatom junaku AUGUST STUELER: KOVNICA NOVCA, BERLIN (1868.-71., poruena) - spoj klasine ant. umjetnosti friz koji imitira ant. reljef + renesanse- biforni otvori PETER SPETH: KAZNIONICA ZA ENE, WURZBURG (1808-10.) - ulaz istie rustika u prizemlju, iznad ploha bez ukrasa KARL GOTTHARD LANGHANS: BRANDENBURKA VRATA, 1789. - najznaajniji primjer njemake klasicistike arhitekture - imitira ideju hrama dorski stupovi, vijenac triglifa + metopa, iznad quadriga Gottfrieda Schadowa, sa strane dvije straarnice FRIEDRICH GILLY: NACRT ZA SPOMENIK FRIEDRICHA VELIKOG, 1796. - slinost s EGIPATSKOM ARHITEKTUROM hram, sa strane 4 crna obeliska - spaja antike i egipatske uzore J. M. GANDY: PROJEKT CRKVA, LONDON - trobrodna crkva s narteksom u razliitim stilovima iz ovih ideja nastaju retro-stilovi romantizma JOHN SOANE: PROJEKT BANKE, LONDON - ideja Panteon - plitka kupola sa lanternom - jedini ukras je friz pod kupolom CHRISTIAN FREDERIC HANSEN: VOR FRUE KIRKE, KOPENHAGEN, 1811. - antiki uzori kolonada stupova, kasetirani svod, oltar sa trokutnim zabatom GOTLLIEB BINDESBOLL: THORVALDSENOV MUZEJ, KOPENHAGEN, 1839.-48. - u vrijeme Napoleonova empirea uzor je EGIPATSKA UMJETNOST upotreba tamnog granita i bijelog kamena, okomice se ire prema dolje, reljefi - dvokatna zgrada s oslikanim proeljima - izvana su prizori iz Thorvaldsenova ivota, a iznutra prikazi palma, hrastova, lovorova drvea i genija kao okoli za kiparev grob usred dvorita

18

KARL FRIEDRICH SCHINKEL: ALTES MUSEUM, BERLIN, 1824. - prvi muzej uope - jonski stupovi, reprezentativno stepenite pred proeljem postao obrazac za gradnju muzeja (British Museum) - fasada oblikovana u duhu antike

19

FRANCUSKA ARHITEKTURA KLASICIZMA CLAUDE-NICOLAS LEDOUX (1736.-1806.) - Blondelov uenik, arhitekt Louisa XVI, lan Academie Royale - gradi PLEMIKE REZIDENCIJE u Parizu i Versaillesu inspiriran Paladijevim djelima, unosi smirenost klasicizma i izbacuje suvine ukrase * KAZALITE BESANCON (1778.-84.) - unosi nove principe u strukturi gledalita redove galerija postavljenih jedne iznad drugih zamjenjuje SJEDALIMA fiksiranim u blago nagnuti pod * URBANISTIKI I IZVEDBENI PLAN NOVOG GRADA (1773.-75.) - sa radijalno postavljenim prometnicama, loginim rasporedom javnih i komunalnih objekata - nije izveden ovakve ideje su realizirane u arhitekturi 20. st. * KUA DIREKTORA LE LOUEA, skica (1775.) - graditeljstvo u vremenu Revolucije reducirani geometrijski oblici, tendencija vraanja izvornom - stvorio tip gradnje u obliku kocke * - na ulazu u Pariz sauvane 4, graene u formi paviljona htio im dati monumentalnost atenskih Propileja

LOUIS-ETIENNE BOULLEE (1728.-1799.,Pariz) - rokokou suprotstavlja klasicistike ideje o potrebi usvajanja antikog RIMSKOG graditeljstva - u Parizu gradi plemike kue (Hotel de Monville), te dvorce u pokrajini * MRTVAKA KAPELA, Bibliotheque Nationale, Pariz - radi po naelu "arhitektura se treba pomladiti geometrijom"

ALEXANDRE THEODORE BROGNIART (1739.-1813.) - uenik L. E. Bonllea - po planovima A. Gabriela dovrava Ecole Militaire * KAPUCINSKI SAMOSTAN, PARIZ - danas licej i crkva St. Louis d'Autin - sa dorskim stupovima u klaustru i kapelom, ravnim gotovo golim proeljem * PARIKA BURZA, 1808. - glavni Brogniartov rad - vie je dekorativna negoli funkcionalna graevina - 64 korintska stupa - red stupova poput periptera okruuje zgradu kvadratnog tlocrta

20

- romantini klasicizam unutranji prostor ukazuje na povezanost sa arhitekturom Louisa XIV - kue: Hotel St. Fry itd.

JEAN FRANCOIS THERESE CHALGRIN (1739.-1811.) - sljedbenik Palladijeva klasicistikog naina - primjenjuje elemente ant. arhit. - u Parizu gradi palae - * CRKVA ST. PHILLIP-DU-ROULE * SJEVERNI TORANJ CRKVE ST. - izvrio pregradnje na palai Louxemburg i unutranjosti kazalita Odeon *ARC DE TRIOMPHE D'ETOILE - slavoluk pobjede - zapoet 1808., zavrio ga Blonet 1837. - pie teoretske rasprave o arhitekturi

ROBERT DELAUNY * NACRT ZA CRKVU MADELAINE (1809.) - podignuta kao hram slave - 1816. pretvorena u kransku crkvu - primjer DRAVNOG KLASICIZMA Napoleona I. koji je graevine dao oblikovati prema rimskim spomenicima (smatrao se nasljednikom rimskih careva

Napoleonski objekti - * stup na trgu Vendome (uzor Trajanov stup) * Arc de Triomphe du Carusel (Percier i Fontaine * Arc de Triomphe d'Etoile (Chalgrin) * Crkva Madelaine (Delauney)

21

NJEMAKA ARHITEKTURA KLASICIZMA KARL GOTTHARD LANGHANS (1732.-1808.) * BRANDENBURKA VRATA (1789.), Berlin - uzor restaurirani Propileji u Ateni koje je poznavao preko bakropisa - po 6 dorskih stupova postavljenih na baze (protiv klasicistikih kanona) spojeni zidovima nose atiku na ijem srednjem dijelu je postavljena quadriga Gottfrieda Schadowa - nie straarnice (izgraene poput hrama) se oslanjaju o vrata - monumentalno obiljeavanje poetka pruske trijumfalne ulice "Unter den Linden" koja vodi do kraljevskog dvora * PALAA HATZFELD * KAZALITE ZWINGER-WORCLAW * DVORSKO KAZALITE CHARLOTTENBURG * STARO KAZALITE, BERLIN

FRIEDRICH GILLY (1772.-1800.) - na studijskim putovanjima po Engleskoj i Francuskoj postaje pristaa klasicizma, te taj nain graenja uvodi u Njemaku - utjee na svog uenika K. F. Schinkela gl. predstavnika njem. klasicizma * NACRT ZA SPOMENIK FRIEDRICHA VELIKOG (1796.) - dorski peripter zamiljen usred LEIPZIKOG TRGA - slino franc. arhitekturi u vrijeme Revolucije - osniva moderne gradnje kazalita crte Marienburga po uzoru na srednjov. arhitekturu

LEO VON KLENZE (1784.-1864.) - studira na politehnici u Parizu - 1808. dvorski arhitekt vestfalskog kralja Jeromea Bonapartea, od 1815. bavarskog kralja Ludwiga I - nakon putovanja u Grku i Italiju postaje pobornik primjene antike arhitekture - podcjenjuje srednjovjekovnu i renesansnu arhitekturi, prilagoava se zahtjevima naruitelja - aktivnost mu opada u vrijeme historijskih stilova - u Munchenu izvodi velik broj graevnih i urbanistikih projekata (LUDWIGSTRASSE, KONIGSPLATZ pseudoantika obiljeja) - Munchen: * KRALJEVSKA REZIDENCIJA po uzoru na P. Pitti u Firenci * DVORSKA CRKVA u bizantskom stilu * MINISTARSTVO RATA * STARA PINAKOTEKA * PROPILEJI * RUMMENHALE jonske kolonade u formi potkove

22

- Petrograd: * ERMITA (1840.-50.) * WALHALLA kod Regensburga (nad Dunavom) - panteon u formi dorskog hrama, sveana dvorana sa jonskim reminiscencijama - tip spomenika u ast predaka = uzor: grka arhitektura * LUDWIGSTRASSE, MUNCHEN - po narudbi Ludwiga I (za kojeg je izgradio oko 30 graevina) - uzori: forme talijanske RENESANSE - zavrava se vratima pobjede

KARL FRIEDRICH SCHINKEL (1781.-1841.) - graditelj, slikar, grafiar, scenograf - ui u Berlinu u radionici francuskih graditelja D. i F. Gillya koji svojim klasicistikim koncepcijama utjeu na njegov razvoj - boravio u Italiji i Parizu - RANIJA FAZA samouko se bavi slikarstvom romantini pejzai dekorativne namjene, i litografijom motiv Berlina - 1816.-32. radi SCENOGRAFSKE SKICE za berlinska kazalita (drame Goethea, Schillera, Hoffmana, Mozartove opere) iluzionizam scene rjeava primjenom perspektive - 1810. zapoinje intenzivnu graditeljsku djelatnost u Berlinu rana faza najznaajnija - radovi orijentirani prema klasicizmu stroge, jednostavne forme i elementi antike gr. arhit. - tei spojiti ljepotu objekta i njegovu namjenu - ZRELA FAZA sklonost firentinskoj visokoj renesansi - razliitom djelatnou (urbanistiki, konzervatorski radovi, osnove za proizvode umjetnikog obrta) dominira u njem. klasicistikoj arhitekturi - SCHINKEL MUSEUM se nalazi u sastavu Nacionalne galerije u Berlinu - Berlin: * DRAMSKO KAZALITE izgorjelo 1945. * ALTES MUSEUM * MUZIKA AKADEMIJA * AKADEMIJA ARHITEKTURE - crkve (pregradnja katedrale, palae, stambene zgrade - Potsdam - * KASINO, * CHARLOTTENHOFF, projekti kazalita, upravnih zgrada, javnih i nadgrobnih spomenika - nerealizirani projekti: KRALJEVSKA PALAA NA AKROPOLI, LJETNA REZIDENCIJA RUSKOG CARA NA KRIMU * ALTES MUSEUM, BERLIN (1824./5.) - pravokutna graevina otvara se predvorjem proeljem to ga nosi 18 jonskih stupova - u unutranjosti prostor sa kupolom slian je rimskom Panteonu * AKADEMIJA GRADITELJSTVA, BERLIN (1832./35.) - kvadratnog tlocrta, orijentirana oko unutranjeg pravokutnog dvorita - na proelju zidani stupci spojeni eljeznim , izmeu su uvueni zidovi * NACRTI ZA PRIJESTOLNU DVORANU KRALJ. PALAE NA AKROPOLI, ATENA

23

* DEKORACIJE ZA OPERU - voen Gillyevim interesom za srednji vijek koristi oblike monumentalne gotike - arhitektonske dekoracije su klasicistiki jasne, slikane hladnim bojama dekoracije za arobnu Frulu

24

ENGLESKA ARHITEKTURA KLASICIZMA JOHN SOANE (1753.-1837., London) - ui u Londonu, usavrava se u Italiji, oduevljen antikom arhitekturom postaje pobornik klasicistikih ideja - radi u Londonu: projektira objekte javne namjene od kojih su mnogi porueni * PALAA ENGLESKE BANKE (1778.) stroge klasicistike forme * CHELSEA HOSPITAL * DULWICH GALLERY - profesor arhitekture na Royal Accademy od 1806. - njegova zbirka umjetnina smjetena u zgradu sagraenu po njegovim nacrtima - * Soane Museum * SKICA ZA ROTUNDU U ZGRADI ENGL. BANKE - u Italiji susree teoretiara Piranesija - Soaneova tenja za jednostavnim formama istovremena je njegovim suvremenicima u Francuskoj i Njemakoj - vodei je engleski arhitekt u I. pol. 19. st. (uz Nasha) - njegovi kasniji projekti dijelom potjeu od ideja njegovog uenika Gandya

25

ROMANTIZAM (1820.-50.) - za vrijeme Napoleonove vlasti stvoren GRAANSKI ZAKONIK "Deklaracija o pravima ovjeka i graanina" jednakost ljudi pred zakonom, sloboda tiska - romantizam se javlja u knjievnosti, glazbi, osobito u slikarstvu - oznaava PREKID tradicije jedinstvenog stila umjetnost se individualizira, svaki umjetnik samostalno rjeava probleme izraza - od romantizma nema vie stilova ve postoje MODE koje kratko traju - romantizam nije stil, ve POKRET po nazorima na svijet - traje do 1850., negdje i due u zemljama srednje Evrope (Hrvatska do kraja vladavine bana Hedervarya, eka, Poljska, Njemaka do 1870. ujedinjenje pod Bismarckom, Italija) - NACIONALNI ROMANTIZAM je izraz politike volje za ujedinjenjem - nasljednik Davidove kole Antoine Gros stvara drugaiji pristup od svog uitelja: naglaava KOLORIZAM I DINAMIZAM prikazivanja naglaen pokretaki a ne patetian ZANOS - Grosovi uenici GERICAULT i DELACROIX rodonaelnici su franc. romantizma - Davidove slike primjer su politikog slikarstva u 19. st., koristi klasian, tradicionalan jezik da bi bio pristupaan masama, ne donosi novine - 1848. novi val revolucija oznaava nezadovoljstvo stanjem u drutvu (pr. Februarska revolucija)

26

THEODORE GERICAULT - rodonaelnik romantizma - u franc. slikarstvo unosi izrazit NEMIR ili u sadraju ili realizaciji osobito u motivu nemirnosti konja - inspiriran stvarnim brodolomom franc. fregate radi programatsku sliku romantizma * SPLAV MEDUZA sauvano 8 ili 9 uljanih skica duine 2 m - ona predstavlja sliku tadanjeg svijeta uznemirenog i nesigurnog - brodolom uz obalu Afrike, od 140 ljudi nakon 4 mjeseca lutanja, spasilo ih se 10 - za tu sliku radio niz studija utopljenika, luaka - opus: teme konjanika (trke), duevni bolesnici (10 portreta po narudbi upravitelja duevne bolnice), Splav Meduze naslikao 2 god. prije smrti (5x7m) - za boravka u Engleskoj upoznaje engl. PEJZANOS LIKARSTVO priroda kao autonomna tema slikana na otvorenom - u Italiji boravi godinu dana oduevljen Michelangelom te Carravaggiovim slikama u Rimu (Polaganje u grob u Vatikanskim muzejima) - u svom slikarstvu Gericault spaja: 1. izraavanje misli kroz pokrete tijela Michelangelo 2. dramatino osvjetljenje, naturalizam tijela Carravaggio 3. slikanje prirode engl. pejzaisti 4. kolorizam uitelja Gros - opsjednut konjima, nakon pada s konja ostao nepokretan, umire u 31. godini ivotom prikazao ideal romantiarskog umjetnika: rana smrt (Byron, Ljermontov) * ASNIK KONJANIKE GARDE - rani rad, iz vremena Napoleonovih ratova - koristi Grosov kolorit iako topliji - studira Rubensa u Louvreu od kojeg preuzima shvaanje da se forma najbolje izraava bojom (ovakvo tretiranje i koritenje LAZURNIH BOJA Rubens je prihvatio od Venecijanaca) - David koristi boje lokalnog karaktera, liniju te chiaro-scuro hladnoa i patetika - kod Gericaulta postoji dramatinost (ovjek i ivotinja ine jedno bie animalne snage) te DOMINACIJA BOJE nad oblicima BOJA STVARA ATMOSFERU SLIKE (kao kod Rubensa) - elementi moderniteta dramatini motivi u prvom planu prikazani bez pretjeranog dotjerivanja: smanjuje opisnost redukcijom prizora a istie dojam * ARTILJERIJA - rana faza - dramatini proboji svijetla Carravaggio - Gericaultova tipina kompozicija sa poremeenom statikom - isticanjem uznemirenosti konja utjecaj baroknih kompozicija * DERBI U EPSONU (Engleska) - utrka konja u dramatinoj atmosferi (olujno nebo) - stup statini element koji istie dinamiku kretanja konja - pejza derivira iz slikarstva engl. pejzaista po. st. * LUDA STARICA - pokuaj psihologizacije

27

- isticanje unutranjeg nemira - zbog naturalistikih tendencija u portretiranju na Gericaultove portrete se pozivaju realisti - za G. portrete je karakteristian REALIZAM * PA MAZEPA - uljana skica - ukleti umjetnik kao stradalnik svog poziva - svjetlosne efekte preuzima iz barokne tradicije * SPLAV MEDUZE - brodolom - naglaena piramidalna kompozicija nemiran splav = baza, osi piramide = ljudi - isprepletena tijela u Michelangelovu Posljednjem Sudu - dramatino osvjetljenje fokus svijetla (Carravaggio rani barok), olujno mora, uznemirene povrine Rubens - sve elemente Gericault spaja u novi osjeaj nemira i patetike neki ga stoga smatraju protoromantiarem zbog oslanjanja na stare majstore - naslikana 1820. u vrijeme burbonske represije nakon Napoleonovih ratova = slika stanja duga, ima poruku da se ne treba predati (u daljini se nazire jedro spasa) - skica: puno dramatinije osvjetljenje, barokna kompozicija i Michelangelovsko tretiranje tijela nema nade, nedovrene centralne figure - simbolizam "Meduze" upuena poruka je bitna: razoaranje (otac i sin), smrti, nade (jedro)

28

EUGENE DELACROIX (1798.-1863.) - najpoznatiji predstavnik franc. romantizma - slike obiljeene izrazitim KOLORIZMOM utjecaj Rubensa (dominacija boje nad formom) - koloristiko slikarstvo interferira jai kolorizam "Slika mora biti sveanost za oi!" * DANTE I VERGILIJE U PAKLU (1822.) - izloena u Salonu - vrijednost barokne umjetnosti veliki likovi (Carravaggio), gubi se otrina forme (rastvoren volumen desni enski lik), bitni koloristiki efekti - uznemirenost donjeg dijela slike * POKOLJ NA HIOSU (1824.) - u prednjem planu likovi poraenih, u pozadini pejza kao autonomna forma (preslikao tamnu pozadinu vidjevi Constableove pejzae!) - romantinost sadraja: sukob klasinog (Grka) i orijentalnog principa (Turci) * GRKA IZDIE NA RUEVINAMA MISSOLUGHIA (1827.) - proboj turske vojske, ustanci, poraeni - mlada djevojka u gr. narodnoj nonji simbolizira naciju lik koji dominira, ostali u mraku * SARDANPALOVA SMRT (1827.) - smru kralja treba biti pogubljen i cijeli dvor - BAROKNI KOVITLAC TIJELA povezanost Delacroixovih slika s glazbom, gl. sadraj pomaknut u stranu - stupnjevanje boje u toplim i hladnim tonovima * SLOBODA PREDVODI NAROD (1831.) - kapitalno djelo francuske revolucije - sebe prikazao kao ovjeka koji dri puku - zanos i teatralnost - masa ljudi se nazire u dimu eksplozija - personifikacija Francuske djevojka Marianne sa frigijskom kapom predvodi pale u borbi (pozadina Notre-Damme) - 1. plan barokna scena sa tijelima mrtvih koji upuuju pogled na Slobodu jedini vrst, siguran lik - pored nje djeak sa samokresom - masa u pozadini identitet pojedinca nije bitan - sumarni potezi, bogatstvo toplih boja koje meusobno interferiraju * ALIRSKE ENE U HAREMU (1834.) - u seriji slika koje prikazuju svijet Orijenta, lov na lavove, arapske glazbenike - unutranjost harema izuzetne raskoi - slobodna saetost karakteristina za kasnog Davida te kompozicija koja odudara od utvrenih kanona * FRIEDRICH CHOPIN - tenja za interpretacijom unutranjeg - chopin se bori protiv bolesti (pozadina crvene boje)

29

* LOV NA LAVOVE - crtkastim potezima oslikava snagu divljine - barokna dinamika i slikarska vrijednost animalne snage prisutna u borbi ljudi i ivotinja - srodnost sa Rubensom - ivahna boja se prevlai preko likova i stvari = postaje faktor pokreta srodnost sa Barokom, anticipira impresionizam * JAKOV SE BORI S ANELOM, zidna slika * HELIODORA TJERAJU IZ HRAMA, zidna slika - u kapeli sv. Anela, crkva st. Sulpice Pariz - spoznaja da je boja prije svega svijetlo, te da se sjene sastoje u refleksu prema boji * OFELIJINA SMRT (Louvre, Pariz) LJUBO BABI: FRANCUSKO SLIKARSTVO 19. st. (Zg., 1953.) EUGENE DELACROIX (1798.-1863.) - Delacroixov otac bio prvi diplomat Evrope gosp. TALLEYRAND jedan od najmonijih ljudi Francuske, lan stare franc. aristokratske obitelji, a majka podrijetlom Njemica, ki poznatog majstora-rezbara - 2 polazita Delacroixova rada su: 1. racionalistika revolucija 2. snana imaginacija - romantizam u Francuskoj je izrazito plodan jer oznaava izlazak iz kalupa (odnos David Delacroix) dok u Njemakoj romantizam odmah zapada u bidermajer jer oznaava povratak u kalup (Faust Ifigenija) - Chardin, Watteau, Delacroix nisu bili u Italiji, spoznali su da je ljepota u ivom a ne u vraanju na antiku ili renesansu - za ivota nije doivio priznanje (Baudelaire:"kad je u pitanju genij, publika je kao ura koja kasni") - u djetinjstvu bio neobuzdan, volio glazbu kojom se i trebao baviti ali se priklanja crtanju - sa 17 ulazi u Guerinov atelje gdje je trebao raditi prema Davidovim formulama, on radije kopira Tiziana, Veronesa, Rubensa i Rafaela u Louvreu - upoznaje Gericaulta isto Guerinova uenika, te neobuzdanom osjeajnou Gericaultove slike presudno utjeu na Delacroixa * DANTE I VERGILIJE U PAKLU - prva velika Delacroixova slika raena pod Gericaultovim utjecajem - 1822. izloena u Salonu i unato otporu oficijelnih institucija otkupljena od drave (utjecaj Delacroixova oca) - za osvetu profesori ga izbacili sa natjecanja, te on prekida kolu i radi samostalno * POKOLJ NA HIOSU - izloena na Salonu 1824. - opet dovodi Delacroixa u centar skandala - evropska omladina se identificirala sa grkom borbom za oslobaanje od turske vlasti (npr. Lord Byron) - veoma kritizirana, smatrana uvredom svakom pojmu ljepote - isto otkupljena od drave

30

- preko posrednika otac ga obasipa dravnim narudbama: Bitka kod Taillebourga za Versaillesku galeriju, dekoracije za Parlament i biblioteku Senata - kasnije prima narudbe i bez oeve intervencije - odlikuje ih snaga mate, boje, te doza teatralnosti - vremenom koristi sve intenzivniju boju slino platnima Tiziana i Veronesea - pod realistikim utjecajem Constablea i Boningtona vidjevi Constableovu sliku, prije izlobe Pokolja preslikao pozadinu u Constableovu dugu - 1825. boravi u Londonu, pod snanim dojmom engl. literature, zapoinje * ILUSTRACIJE FAUSTA koje su oduevile starog Goethea - povratkom u Pariz izlae Sardanpolovu smrt, Faust u Kabinetu, Milton sa kerima * SARDANPALOVA SMRT - otra kritika - ilustrira sukob Ingresa (stroga kola, ista linija i klasina kompozicija) i Delacroixa (boja na temelju imaginacije gradi sliku) - Ingres "treba kopirati ono to se vidi", Delacroix "ispred prirode je imaginacija ona je sila koja stvara sliku, a slikari koji nisu koloristi nisu slikari", slika mora biti sveanost za oi - najvanije je da se slikar priblii idealu kojeg nosi u sebi pomou vlastite imaginacije Delacroix elemente realnosti pretvara u simbole * SLOBODA KOJA VODI NAROD, 1830. - motiv uline borbe transformira u simbol ljudskih tenji - unosi heroizam u francusku umjetnost, nije poremetio ravnoteu izmeu ralnog i ideala - 28. srpnja 1830. - slaba zdravlja, brzo slika izraz trai u UNUTRANJOJ STVARNOSTI odbija se nazivati voom bilo kakvog pokreta - slika portrete, autoportrete, grevita snovienja (Chopin Paganini) - 1832. boravi na Orijentu (Maroko) da bi studirao sklad istih boja - vraa se sa novim motivima i iom paletom (* Alirske ene u Haremu ta slika navjeuje Maneta) * ULAZAK KRIARA U CARIGRAD - proiena paleta - opus od 9 140 radova slike, pasteli, akvareli, litografije, albumi crtea - pie kritike, vodi Journal (1822.-63.) u kojem je zabiljeio sve znaajnije kulturne pojave na razini Vincijeva "Traktata o slikarstvu" - na slikama prikazuje idealnu enu (plavokosa) - pie studije ( o Poussine, Prudhonu) - krajem ivota mu slabi vid (kao i Daumieru) - PRAOTAC MODERNIH LIK. IDEJA njegov utjecaj se preko Maneta prenosi dalje

31

THEODORE CHASSERIAU (1819.-1856.) - studira u ateljeu J. D. Ingresa radi slike sa sakralnim i mitolokim temama - nakon boravka u Aliru, oduevljen Delacroixovom paletom, te u kasnijim radovima nastoji spojiti preciznost Ingresova crtea i bujni kolorit romantiara - Baudelaire ga naziva epigonom i eklektikom Chasseriau je u svojim radovima pokazao individualnu nadarenost i smisao za ljepotu slikarskog izraza - po dekorativnim slikama ulja na platnu montirana na stijenu jedan od inicijatora DEKORATIVNOG SLIKARSTVA u crkvama St. Merry i St. Phillipe de Roule, S. Roch, te uniteni ciklus u Cour De Comptes - u ulju radi aktove i poluaktove sa gotovo uvijek istim egzotinim, senzualnim i boleivim modelom - djela: * APOLON I DAFNE * SUZANA U KUPELJI * ESTERA * TEPIDARIJ * DVIJE SESTRE * PORTRET LACORDAIREA * PORTRET MLLE CABARRES BABI: - Theophile Gautier ga definirao kao "Indijanca koji je svoje kole svrio u Atici" - povezuje strastvenu putenost egzotine naravi i helenski ideal ravnotee sklada - roen na San Domingu od majke Kreolke - sa 18 god. medaljom nagraen od Salona - ui kod Ingresa usvaja Ingresov strogi crte, skloniji je Delacroixovom kolorizmu - uravnoteen raspored oblika i strogo shvaanje preuzeo od Ingresa - FRESKE nisu sauvane, trebaju se raditi krtom paletom, a Ch. je koristio puni kolorit - slike na buci velikom vjetinom - tenju velikim formama pokazuju i njegova ulja * ESTERINO KUPANJE - 3 figure, bogat kolorit slian Venecijancima (Veronese) znaajke eklekticizma * TEPIDARIJ - antiko kupatilo sa nagim likovima u stavu antikih kipara klasina kola * PORTRET DVIJU SESTARA - karika klasicizam prema romantizmu i realizmu - klasicistika kola naginjala je linearnom, plastinom oblikovanju, moe se nazvati slikarskom kolom, usmjerena prema antikim uzorima vremenom prelazi u formalizam i dogmu - trai disciplinu i doktriniranost - objekt vrijedan oblikovanja je graanin stoga nema pejzaa ni mrtvih priroda TRAVIRKA - Chasseriau pokuava stvoriti graanski ukus u vrijeme II carstva dolaskom Napoleona III na vlast (1851.-71.) time je stvoren ukus salonskog slikarstva AKADEMSKI REALIZAM

32

* TEPIDARIJ - Rimljanke u kupelji, akt u Ingresovoj maniri, punoa boja Delacroix - bitan sadraj slike = graanski ukus = akademski realizam u slikarstvu, historicizam u arhitekturi - ureenje stanova barokni namjetaj, pliani tapeti sa zlatim bordurama - raskone haljine

33

ENGLESKI RANI ROMANTIZAM WILLIAM BLAKE (1757.-1827) - paralelno sa engleskim pejzanim slikarstvom, javlja se i specifina djelatnost Williama Blakea te Henricha Fsslia - Blake i Fssli slobodno interpretiraju razliite motive: Biblija Apokalipsa, fantazmagorina bia, sa izrazitim akcentom na FANTASTINOM (vid romantizma) - kroz razliite motive stvaraju OSOBNU SIMBOLIKU kasniji simbolizam - odraz u secesiji/neosimbolizam, nadrealizam, magini realizam 20. st. - ugledaju se na slikarstvo kasne renesanse (Michelangelo) - Blake je jedan od najznaajnijih pjesnika romantizma - slike radi za osobne potrebe u tenji da razvije svoje LITERARNE IDEJE tenja da povee dvije umjetnosti knjievnost i slikarstvo - nema mnogo slika, raene u temperi i akvarelu, rijetko u ulju - Fssli mu nabavlja maniristike predloke oslanja se na manirizam = vrludava linija, te barok = tretiranje prostora u nekoliko oita i naglaeni svjetlosni efekti + baroknokasnomaniristika neprirodna skraenja - nema detalj, forme su stilizirane, pojednostavljene - svojim slikarstvom Blake utjee na engl. simboliste prerafaelite * VELIKI CRVENI ZMAJ I ENA OBUENA U SUNCE (1805.-10.) - slike-simboli iz Ivanove Apokalipse - nedefinirani nejasni prostor - stilizirana krila ene koja sjedi na polumjesecu * SOTONA BUNI ANELE - tijelo oblikovano kao helenistika skulptura (Praksitel) - koritenje crno-bijelog tona, uz rozu i zelenu slino dvobojnosti antiki vaza = utjecaj klasine umjetnosti na Blakea * BOG STVARA OVJEKA - utjecaj antike Bog ima krila kao helenistiki bogovi - postavljeni u krug, disk djeluju poput skulpturalnih reljefa - Blakeova osobna simbolika nije povezana sa kranskim tumaenjem - ova pjesnika slika vezana je uz osjeaj dinamizma (lebdenja) - materijaliziranje forme - krila

HEINRICH FSSLI * GOLEMA ZMIJA NAPADA JAHAA - dramatine, fantastine vizije izvan realnog - uzor: Michelangelo, kasni barok - koristi blijede boje - ilustrira literarna djela Shakespeareov Hamlet - porijeklom vicarac

34

- na Reyndolsov nagovor boravi u Rimu godinu dana stil bazira na Michelagelu te maniristima - napravio verziju Sikstinske kapele sa likovima koji posjeduju Shakespeareove karaktere * KOMAR - zaspala ena neoklasina - motiv vraga i konja preuzet iz srednjovjekovnog folklora - Rembrandtovsko osvjetljenje

35

ENGLESKI PEJZAISTI THOMAS GAINSBOROUGH - u franc. rokoko-slikarstvu koristi se iskostimirani pejza - engl. rokoko-slikar T. Gainsborough slika engleske pejzae sa naglaenim osjeajem realiteta - njegovo slikarstvo je otvorilo put engl. romantizmu povratak prirodi, ushienost njenom veliinom - u englesku se slike pejzaa uvoze iz Nizozemske osjeaj za dubinu prostora, svjetlosni efekti (na liu) utjeu na engl. rokoko slikare PEJZAISTI ROMANTIZMA: Constable, Bonington, Turner - slikaju prirodu na osobit nain

JOHN CONSTABLE - rodonaelnik engl. pejzaista, pretea barbizonske kole - izrasta iz tradicije 18. st. (Gainsorough) - PEJZA- rana faza zasienost detaljima prisutni u svim planovima karakteristino za rokoko-slikarstvo * OBLACI - motiv neba kao AUTONOMNA TEMA - apstraktne, promjenjive forme - time donosi revolucionarnu ideju da PREDMET SLIKARSTVA MOE BITI BILO TO! * KULA U MOVARI - sie u 1. planu ostalo je autonomni i ne previe definiran pejza * SEOSKI PUT U SUTONU - slobodnija, sumarna interpretacija pejzaa (drvee i oblaci) - rezultat DIREKTNOG SLIKANJA U PRIRODI brzi potezi u tenji da prenesu osjeaj vlastitog zanosa prema prirodi - modelarna razina izvedbe tehniki i vizualno - pokrenuo odnos prema prirodi na koji se nastavljaju impresionisti * PLAA U BRIGHTONU - motiv marine (more, nebo) istie veliinu prostora horizont sputen na slike ogromnost neba je romantiarski element - slobodna interpretacija u nekoliko poteza kistom - Constable na tradicijama engl. pejzanog slik. otvara podruje PEJZAA KAO SAMOSTALNE TEME - brzo, skicozno slika u plein-airu - modernost u njegovoj tenji da temu predoi slikarskim sredstvima

36

RICHARD PARKES BONINGTON (1801.-1828.) - slikanje nestalnosti prirode odraz je tenji da se duhovna stanja transponiraju u sliku (npr. oblaci) * PASTIRI U PEJZAU - slika irokim potezima, sumarno - boje se stapaju u cjeline koje daju vizualni dojam - ogromno nebo = slike romantiarsko shvaanje - prvu poduku prima od oca u Parizu na Ecole de Beaux Arts zatim u Grosovom ateljeu - s Delacroixom prijateljevao do kraja ivota - u franc. probudio panju radovima u akvarelu koji tad skoro nije i postojao - po Engl. putuje sa Delacroxiom, pod utjecajem W. Scotta radi srednjovjekovne i renesansne teme u ulju - 1826. Italija radi blistave vedute - * DUDEVA PALAA, * POGLED NA CANAL GRANDE, * ST. MARIA DELLA SALUTE Venecija) - umire od tuberkuloze - u marinama uspijeva predoiti beskrajnost neba (ispunjava platna)

JOHN CONSTABLE (1776.-1837.) - sin mlinara, najvei dio ivota proveo u rodnom Suffolku - ui na londonskoj akademiji, studira Lorrainea te Ruysdalea, gl. izvor inspiracije mu je priroda koju pod holandskim uzorima tretira kao samostalnu temu u 18. st. se pejza javlja kao pratei element u slikama portreta - prirodu nastoji slikati realno i iskreno - primjenjuje IVE BOJE, slika PROZRANOST ATMOSFERE u Engl. - u poetku doivljava nerazumijevanje - 1824. izloivi radove sa mlaim suvremenikom Boningtonom u parikom salonu doivljava uspjeh - utjee na Delacroixa, Th. Rousseaua, J. Duprea (osnivaa barbizonske kole) - u kasnijem razdoblju u tenji da prikae fenomene treperenja svijetlosti i refleksa u brojnim arama nanosi ISTE BOJE U IROKIM POTEZIMA, ne zaglaujui povrine po shvaanju i metodi navijeta impresionizam - realnost promatra okom impresionista nikad dva dani ili dva sata ne nalikuju jedan drugome - svoje pejzae reproducirao u tehnici mezzotinte "English Landscapes" 1830.

WILLIAM TURNER (1775.-1851.) - najznaajniji u grupi engl. pejzaista, slike imaju i filozofsku dimenziju duhovni otac impresionista - bavi se specifinim svjetlosnim efektima: - prodor suneva svijetla kroz maglu ili oblake - umjetna svijetla poar ili vatra - vatra, dim, magla - u takvoj atmosferi se gubi egzaktnost, tonost oblika nastaju stanovite VIZIJE - u takvu atmosferu ubacuje DOGAAJ ili dijelove ARHITEKTURE - unutar prirode Turner istie svoje subjektivne vizije

37

- iako polazi od pejzanog slik. 18. st. (u ranoj fazi radi slino Constableu i Boningtonu) Turner istie NESTALNOST ATMOSFERE sumarno, brzo slikanje - prvo osporavan, priznanje doivio tek u starosti - njegov opus najavljuje modernitet 20. st. * POAR LONDONSKOG PARLAMENTA - refleksija plamena na Temzi - most i ljudi koji promatraju katastrofu su osvijetljeni vatrom - uronjenost u atmosferu i impresiju nasluivanja motiva uvodi nas u impresionizam - ova Turnerova slikarska metoda vezana je uz osjeaj romantiarskog ushita, jeze nema jasne slike o zbivanju - simbolina razina poar Stare Engleske romantiarski osjeaj straha pred propadanjem * INTERIJER U IZMAGLICI SVIJETLA - svijetlost zamuuje motive - prostor se moe samo naslutiti - opipljivo svijetlo se DIFUZNO IRI prikazan UGOAJ, impresija prodora svjetla u interijer - Turnerove slike imaju i simbolinu, filozofsku poruku (zaeci simbolizma) Engleska je tad kapitalistika drava, razvijene industrije, sa snanom kolonijalnom politikom obiljeava je sukob starog (feudalizam) i novog (graanski kapitalizam) * PARNI BROD U SUMRAKU - brod je simbol novog doba - moderno interpretiran pejza slobodni potezi kista bez opisnog elementa - grad uronjen u atmosferu, povrina vode u skraenju * KIA, PARA, BRZINA - uzor impresionistima - Turner donosi apoteozu stroja vjesnika novog vremena (futuristi po. 20. st.) - lokomotiva ide kroz kiu, mijea se para, svijetlo, kia - most dan u skraenju (i u Munchovom Kriku) dijagonali koja stvara osjeaj NAPETOSTI, dramatinosti - impresioniste privukla njegova impresija prostora u magli i kii - Constable njegov stil, sa osudom, nazvao: "zrane vizije slikane obojanom parom" interes za obojenu svijetlost moe se objasniti slikanjem akvarela na poetku stvaranja - radi studije koje u zavrnoj verziji dovodi do neprepoznatljivosti - u slikama koje obrauju knji. teme u katalog stavlja stihove prema kojima je slikao ili ih izmilja * BROD SA ROBLJEM - more sa fantastinim ribama, katastrofa koja prijeti unitenjem - Ruskin u ovoj slici vidi "istinitost, ljepotu, intelektualnost"

38

ROMANTIZAM U NJEMAKOJ (1800.-50.) - za razliku od engleske opinjenosti prirodom u Njemakoj se na slikama prirode odraavaju duh, stanja psihe nostalgija, usamljenost koji se projiciraju u pejza - njemako romant. slikarstvo slino je holandskom graanskom slikarstvu 17. i 18. st. slike prirode, genre scene, gradske vedute (Van Delft) ukraavaju interijer malih gra. kua - Njemaka graanski sloj je u loijem poloaju od onog u Engleskoj ili Francuskoj graani se bave slobodnim zanimanjima (trgovina, intelektualci) ali su i dalje pod feudalnom vlau - dio njem. tradicije je opsesija prirodom UMA PLANINE prisutna i u starim germanskim mitovima (srednjovjekovna katedrala u Ulmu oponaa jelen, zvonici imali simboliku svetih uma) - uma nepregledan, tajanstven, mistian prostor koji omoguuje prikazivanje duhovnih stanja proboji svijetla u umu = prizor radosti ili tuge - planine Alpe osjeaj strahopotovanja, planine kao prijetee i sudbonosno mjesto (divovi) - Schwarzwald planine se isprepliu sa umama - movara prijetei prostor - rijeke motiv Rajne - pustopoljine koje zavravaju morem sivo more je odraz melankolije - tema vulkanske erupcije (Etna, Vezuv u Italiji), JOHANN CHRISTIAN DAHL: *PROVALA VEZUVA, 1829; - Dahlovi uzori: Friedrich, Nizozemci 17. st. - osjeaj kataklizme - u ovim prizorima, ovjek okrenut leima, zaneseno promatra dramatina stanja prirode est je i prizor para (mukarca i ene) - ponekad se u prirodu postavlja ljudski znak (npr. Caspar David Friedrich: * RASPELO NA BRIJEGU mistini simbol; brod na moru usamljenost - * BROD U LEDENOM MORU) - tema sumraka, nonih prizora sa mjesenom (Carl Gustav Carus: * PROZOR NA OYLINU NA MJESEINI, 1828. bio lijenik , fiziar te filozof najznaajniji teoretiar romant. pejzaa - motiv lika promatrana s lea preuzeo od Friedricha zaljubljeni par promatra mjeseinu - tema kolibe sa osvijetljenim prozorom usamljenost - male forme slika proizlaze iz bidermajera - romantizam je rezultat represije feudalnog sustava politiko-drutvene teme pod cenzurom - tema opsjednutosti prirodom javlja se i u ekspresionizmu 20. st. (Nolde, Mare, faza Plavog jahaa) to je zapravo romantizam 20. st.

C. D. FRIEDRICH (1774.-1840.) - najznaajniji predstavnik ranog njem. romantizma - oslanja se na pejzani realizam 18. st. nizozemski slikari - jasno odreen crte, istaknuta TONOST detalja - teme alpskih predjela, planinskih masiva uz simboline elemente (ruevine, grob, kri) * BRODOLOM NADE - neuspjena ekspedicija kroz Beringov prolaz, sante leda simbolika ovjekova poraza osamljenost umjetnika, nema subjektivnosti

39

JOHANN FRIEDRICH OVERBECK (1789.-1860.) - studira na Akademiji u Beu, sa nekolicinom istomiljenika osniva LUKASBUND kojem je cilj obnova religiozne umjetnosti - 1810. prelazi u Rim, te na istim naelima osniva pokret i kolu NAZARENACA kojoj je sjedite bilo u naputenom samostanu sv. Isidora - kako je ideologija kole bila strogo katolika, protestant Overbeck prelazi na katolicizam - u likovnom smislu ugledaju se na slikare talijanske renesanse (Perugino), osobito na Rafaela - portreti i crtei iz rane faze proeti su svjeinom i osjeajem za prirodu, kasniji radovi kruti u shematiziranoj idealizaciji - egzaktan crte, konvencionalna kompozicija, neizraajan kolorit - stekao ugled, podravan od visokih crkvenih krugova, izvrio jak utjecaj na skupinu svojih suvremenika - J. J. Strossmayer Overbecka smatrao uzornim kr. slikarom njegov nain je preko brae Seitz doao do akovake katedrale jer su neke zidne slike izvedene djelomino po njegovim kartonima oltarna slika - djela: * ULAZAK KRISTA U JERUZALEM * FRESKE U CASA BARTHOLDY I CASINO MASSIMO U RIMU * FRESKE U ST. MARIA DEGLI ANGELI U ASSISIJU * TRIJUMF RELIGIJE U UMJETOSTIMA (1840., Frankfurt) - osnovni uzor umjetnost Rafaela - ukazuje na ideju da se vrati poredak srednjovjekovne umj. u kojem bi ljudi likovni ujedinjeni kao vjernici, a umjetnost bi odreenje nala u sluenju vjeri - nekoliko kartona i crtea

40

NAZARENCI - religiozno-umjetniko bratstvo pod imenom Lukasbund, po uzoru na srenjov. bratovtinu osnovali 1809. u Beu slikari F. Overbeck, Franz Pforr i dr. - isprva je sam naziv imao podrugljivo znaenje - 1810. idu u Rim i tu se oko njih okupljaju i drugi njem. slikari Peter Cornelius, J. A. Koch, Carl Philipp Fohr, Julius Schnorr Carolsfeld, J. Fhrich i Phillipa Veit - ideal im je bio vratiti umjetnost na put istine i obnoviti je u religioznom duhu - uzore nalaze u slikarstvu Rafaela, umjetnicima rane renesanse i A. Dreru - za zadatak istiu obnovu tehnike freske i stvaranje monumentalnih kompozicija (freske u Casa Bartholsi, 1816.-17.; u Villa Massimo 1819.-30.) - usmjereni su na linearne vrijednosti crtea, kolorit im je blijed i neizraajan - danas se smatraju prvim PRETEAMA ROMANTIZMA, osobito u njemakoj - znatan utjecaj na hrvatsko slikarstvo zidne slike u akovakoj katedrali dijelom su raene po Overbeckovim kartonima - srodna ovom pokretu je engleska grupa prerafaelita - sa protestantizma prelaze na katolicizam (lanovi bratovtine sv. Luke - od utjecajem nazarenaca radi i na V. Karas u Italiji - okupljeni u Palazzo Venezia tu se nalazilo austrijsko veleposlanstvo (atelje u potkrovlju zgrade - bijeg nazarenaca u religiju ima romantiarska obiljeja - uzor: - rana renesansa (fra Angelico, Masaccio) - njemaka renesansa (Drer) - visoka renesansa (Rafael) - predvodi ih Overbeck - romantizam je pokret koji je unitio jedinstvenost stila (historicistiki stilovi u arhitekturi) stvaraju se nacionalne kulture - spajanjem franc. romantizma i engl. pejzanog slikarstva nastaje BARBIZONSKA KOLA otvorili put impresionizmu direktnim slikanjem u prirodi - u romantizmu stvoren pojam odbaenog, "ukletog" umjetnika Baudelaire, Rimbaud - iz simbolizma se razvija SECESIJA a iz nje apstraktna umj., ekspresionizam nadrealizam - umjetnik vie ne slika po narudbi, ve za sebe - druga pol. 19. st. dominacija literature tenja da se ilustrira sadraj knjiga AKADEMSKI REALIZAM - "avangardni" pravci 19. st. (impresionizam, simbolizam) ine samo 5% tadanje slikarske produkcije - irom primjenom fotografije nestaje potreba za opisnim slikarstvom - impresionizam se javlja kao reakcija na fotografiju - realizam kritike socijalnog naboja (Daumier) i u Francuskoj te Italiji - akademski realizam dominira u slik. druge pol. 19. st. i traje do I. svj. rata - za vrijeme II. Carstva (1851.-71. vladavina Napoleona III.) dominira to narativno opisno slikarstvo - u arhitekturi neostilovi (Velika Opera u Parizu neobarok, banke u duhu klasicizma zabat, stepenite; centralni dio muzeja barokna palaa, sud neoklasicizam ozbiljnost) - PSEUDOSTILOVI Engleska u kolonijama

41

NAZARENCI - Overbeck je 1809. u Beu utemeljio umjetniko bratstvo Lukasbund, 1810. sele u Italiju i mijenjaju ime FRANZ PFORR - obrauje teme srednjovjekovne povijesti i legendi * RUDOLF HABSBURKI I SVEENICI (1817.) CARL FOHR - 1816. se prikljuuje nazarencima, slika pejzae pod Kochovim utjecajem * KRAJOLIK U SABINSKIM BRDIMA (1817.) JOSEPH VON FHRICH - lan nazarenaca za vrijeme talijanskog boravka (1827.-29.) - pod vodstvom Overbecka radi freske u Villi Massimo - uzor: Rafael, Fra Angelico * PUT U EMAUS (1837.) JULIUS VON CARLOSFELD - Kochov uenik *KONJANIKA BITKA NA LIPABUSI - prema Ariostovu "Bijesnom Orlandu" - naslikao bitku u kojoj je Orlando pobijedio saracene kao sukob poganstva i kranstva FERDINAND OLIVIER - najznaajniji pejzaist meu nazarencima - nikad nije boravio u Italiji - u jednostavnosti scena ostvaruje nazarenski ideal * SV. OBITELJ SA DJETETOM I SV.ANOM PETER VON CORNELIUS -1811. u krugu nazarenaca - njegove ilustracije Goetheova Fausta odudaraju od nazaretske okoline koristi snaan prikaz kao kontrast nazaretskom mekom ugoaju - uzore nalazi u Drerovoj grofici (maniristiki elementi)

42

FRANCISCO GOYA (1746.-1828.) - ne moe se ubrojiti u odreeni stil spaja ostvarenja panj. BAROKA I ROKOKOA, otvara probleme slikarstva romantizma - oblikuje se na tradiciji panj. rokokoa, dvorskog slikarstva i sam bio dvorski slikar - impresioniran panj. barokom RIBERRA VELAZQUEZ, MURILLO u zbirci panj. dvora - Goyin rokoko donekle je blizak rokokou G. B. Tiepola - koristi: TONSKO I KOLORISTIKO IZRAAVANJE SLOBODNI POTEZ koji ne robuje formi (Hals i nizozemski slikari) - Nizozemsk je tad pod panj. upravom - oko 1790. Goya se oslobaa rokoko-formi, koristi odnose SVIJETLO/SJENA da bi istaknuo DRAMATIKU, MODERNA SLOBODA INTERPRETACIJE on barokno pretvara u moderno (koritenjem starih uzora Goya stvara moderan likovni izraz - elementi imanentni romantizmu naglaen osjeaj za TRAGINO, suosjeanje sa ljudskim strahotama, vezanost uz PUKU TRADICIJU (arnje, strah od mraka, sablasti) - 1860.-ih Manet otkriva Goyino slikarstvo koje otad odreuje tok umjetnosti 19. st. * 3. SVIBNJA 1808. - streljanje ustanika koji su se digli protiv mameluka koji su ratovali za Napoleona (graanska klasa vodi narodni otpor), koji zapoinje nakon Napoleonova pada - dio zamiljene kompozicije od 2 slike: * 2. SVIBANJ kao kod Delacroixa u 1. planu glavna scena u drugom odrednice mjesta radnje (gl. trg u Madridu) - barokna kompozicija i romantini zanos - smiren realizam, stupnjevanje uasa smrti (iekivanje smrti, umirui, mrtvi (i na Delacroixovoj "Slobodi") - nastale na tradiciji baroknog slikarstva - izvor svjetlosti je pobunjenik koji predstavlja borca za ljudsku slobodu "svijetlost u mramoru" - vojnici bez lica . sila smrti koja nema ljudska lica (opozicija humano/neljudsko) * SATURN JEDE SVOJU DJECU (1820.ih-30.ih) - u starosti slika strane vizije uzor umjetnosti 20. st. (ekspresionizam Ensora, Muncha) ali i simbolizmu 19. st. - Goya prodire u uas ljudske psihe - teme romantizma (san, uas, stanja ljudske psihe) najavljuju umjetnost 20. st. . svojom zadnjom fazom (1815.-30.) Goya je nadrastao Delasroixov romantizam (politike teme, povijesne, egzotine lov na lavove) - djela: * KARTONI ZA TAPISERIJE KONGREGACIJA SV. BARBARE * PROPOVIJED SV. BERNARDA OD SIENE U PRISUTNOSTI KRAJLJA ALFONSA V oltarno remek-djelo nastalo 1784. za crkvu S. Francisco el Grande Madrid * PORTRET MARIJE LOUISE BOURBONKE realizam, sarkazam * FRESKE ZA CRKVU S. ANTONIO DE LA FLORIDA ivot sv. Antuna padov.

43

FRANOIS RUDE (Dijon, 1784. Pariz, 1855.) - crtanje ui kod klasicista u Dijonu, od 1805. kiparstvo u Parizu - iz strogog klasicizma Davidovih koncepcija usmjerava se prema pokrenutim, volunjastim oblicima STUDIRANIM PO PRIRODI sa reminiscencijama na baroknu plastiku - nakon Napoleonova pada kao bonapartist emigrira u Belgiju - * RELJEFI SA MITOLOKIM temama, dvorac TREVNERN - Bruxelles: * DEKORATIVNI RADOVI NA KRALJ. DVORU, PALAAMA + PORTRETI - 1827. povratak u Pariz uspjeh postie aktom *MERKUR VEE SANDALU te realistinim genreom * MALI NAPULJSKI RIBAR U IGRI S KORNJAOM (Louvre) - 1830. narudba za 4 reljefa na Arc de Triomphe d'Etoile * MARSELJEZA (Polazak dobrovoljaca, 1792.) - dramatski patos - ovim reljefom postaje "Kipar Arc de Triompha" - primjer vraanja teatralnosti baroka = NEOBAROKNO slikarstvo - likovi su jo odjeveni u klasinu odjeu * SPOMENIK MARALU NEYU, 1853., Pariz, bronca - inspirirana slikarstvom Grosov Napoleon kod Arcole - visoko dignuta sablja + usta otvorena u uzviku * MRAMORNA GRUPA KRTENJE KRISTOVO, crkva Madelaine * DAVIDOVO PORTRETNO POPRSJE * NAPOLEON SE BUDI U BESMRTNOSTI, Park Fixin les Dijon, 1847. - bronani spomenik, jedno od njegovih gl. djela * JEANNE D'ARC, Parc Louxembourg, Pariz - nekoliko nadgrobnih spomenika - izvrio utjecaj na razvoj franc. kiparstva (od suvremenika do J. B. Carpeauxa) - dio radova se uva u Musee Rude, Dijon

44

KIPARSTVO ROMANTIZMA FRANCUSKA ANTOINE LOUIS BARYE (1795.-1878.) - francuski kipar i slikar, od rane mladosti radi i zlatarskom zanatu i medaljarstvu gdje stie iskustva u obradi kovina - kiparstvo studira kod F. J. Bosia, slikarstvo kod J. A. Grosa - nakon boravka u Rimu (1820.) radi u Parizu te 1848. postaje direktor Gipsoteke Louvrea - kao kipar glavni motiv nalazi u modeliranju ivotinjskih skulptura = najznaajniji je francuski animalist 19. st. - rano prekida sa akademskom tradicijom, formira se u jeku romantizma te se oslobaa njegova patosa - usmjerava se prema realistikom oblikovanju punom snage i denamike, osobito u BRONCI - u kamenu radi kipove na proelju LOUVREA - u ulju slika pejzae i ivotinje (i u akvarelu) - skice sa animalistikim motivima zahvatom i kolorizmom bliske su radovima E. Delacroixa - uitelj A. Rodina, jedan od uzora A. Bourdella - djela: * TIGAR RAZDIRE KROKODILA, Louvre * LAV I ZMIJA, Park Tuilleries, Pariz * LAV, Pariz * TIGAR I ANTILOPA * JAGUAR PRODIRE ZECA * KONJANIKI SPOMENIK NAPOLEONA, Ajaccio - mitoloki i alegorijski kipovi i grupe - portretna poprsja, sitna plastika - medalje: * JAGUAR DERE ZECA, 1851, bronca - u scenama borbe, uzor Delacroix - djela manjih dimenzija odlikuju se snagom, jednostavnou anatomskih detalja - skulpture za arhitekt. objekte Barye radi akademski nemaju kvalitetu njegovih animalistikih grupa EMMANUEL FRMIET (1824.-1911.f) - ui kod F. Rudea, u vrijeme prodora Darwinovih teza posveuje se modeliranju lika primitivnog ovjeka u kontaktu s ivotinjama - pod utjecajem Wagnerijanskog kulta heroja izradio vei broj spomenika i konjanikih figura - kao animalist sljedbenik je A. L. Barye-a - izvrstan cizelar i male bronce su mu isto i elegantno modelirane fakture - djela: * GAZELA * RANJENI MEDVJED * VELAZQUEZ (Louvre) * GALSKI I RIMSKI KONJANIK, St. Germain-en-Laye * JEANNE D'ARC, Place de Piramides, Pariz * SIMON BOLIVAR, Santa Fe de Bogota * COLONEL HOWARD, Baltimore

45

* ORANGUTAN DAVI UROENIKA, SA BORNEA (1895., mramor) - plastika pod utjecajem F. Rudea, tenja da pokae dramatine prizore - egzotine teme u krugu francuskog romantizma imaju i elemente anegdote

46

NEOGOTIKA - smjer u evropskoj arhitekturi inspiriran gotikim oblicima - usko povezana sa romantizmom i zanosom za srednjovjekovnu umjetnost - prvi primjeri neogotike u vrijeme PREDROMANTIZMA (sredina 18. st.), umjetne ruine (Edgehill, Engleska/gotika kua u Parc Wrhitz, Njemaka 1793.) - od 1830., paralelnim prouavanjem gotike arhitekture i pripremama za njenu restauraciju, neogotika daje peat izgledu gradova grade se graevine u kojima dominiraju nacionalni gotiki oblici (TUDOR-stil/Engleska, koritenje peene opeke kao materijala u Njemakoj) - teoretsku podlogu neogotici daju A. Pugin, Viollet-le-Duc - Engleska: prve neogotike crkve se grade prije 1820. - Njemaka: Schinkel, Werdersche Kirch, katedrala u Kolnu (Zwinger) - Francuska: S. Clotilde, Pariz * Heinrich von Ferstef: VOTIVKIRCHE, Be, 1789. - najpoznatija neogotika crkva - vijenice: Gradska vijenica u Beu Schmidt - parlamenti: Barry & Pugin Parlament u Londonu - Viollet-le-Duc restaurira brojne gotike spomenike (St. Chapelle, Notre-Damme, Pariz) - katedrala u Klnu zavrava se u oblicima kasne gotike, obnavljaju se srednjovjekovni burgovi - Hrvatska restauracija dvorca TRAKOAN

NEOBAROK - jedan od historijskih stilova 19. st. u baroknoj koncepciji probijanjem irokih AVENIJA, vre se urbanistiki zahvati unutar jezgri starih gradova (Pariz, Be), te u arhitekturi palaa i javnih zgrada - koriste se karakteristini elementi baroka razvedene plastine mase, unutranjost ukraena pozlatama i draperijom * VELIKA OPERA, PARIZ Charles Garnier stil Napoleona III. uvodi neobarok * ZGRADA PARLAMENTA, BERLIN P. Wallot * HNK, ZAGREB * Julius Hoffman & G. Dollman LIEDERHOR (1870.) povezivanje baroknih i rokoko formi

NEOKLASICIZAM - 50ih 19. st. do prije I. svjetskog rata

47

- paralelno sa neorenesansom i neobarokom primjenjuju se arhitektonske koncepcije klasicizma kod reprezentativnih javnih objekata i gradskih rezidencija, u dogradnjama i dopunjavanjima veih objekata - est u arhitekturi srednje Evrope * TRAKTOVI NAPOLEONA III. - spajaju ranije sagraene dijelove Louvrea

NEORENESANSA - uzor forme talijanske renesanse - najizrazitiji radovi GOTTFRIEDA SEMPERA (prva pol. 19. st., kazalite u Dresdenu, galerije) - jasno tlocrtno rjeenje vano u razvoju kazalita - Semper "usavrava renesansnu arhitekturu" - nalazi se na mjestu izgorjelog kazalita koje je isto gradio Semper * NOVI MUZEJ (Galerija slika), Dresden (1847.-54.) - u kasnijim bekim graevinama, koje su izvedene nakon njegove smrti, Semper postaje preteom neobaroka - nakon 1870. njem zemlje koriste forme sjevernjake renesanse ALTDEUTSCH

48

REALIZAM - prva desetljea 19. st. druge pol. 19. st. - najvie prisutan u slikarstvu i grafici, manje u kiparstvu - u filozofiji realizam je pravac koji tvrdi da svijet spoznajemo onakvim kakav jest - u lik. umjetnosti gotovo je iskljuivo orijentiran na Francusku, desetak godina kasnije na Njemaku u perifernim zemljama prisutan je kao metoda oblikovanja, a ne lik. orijentacija - programatski realizam u Franc. uvjetovan je umjetnikim, politikim te socijalnim zbivanjima protest protiv poplave romantizma, izraavanje suprotnosti sa larpurlartizmom u umjetnosti II. Carstva Napoleona III., podrka kratkotrajnoj komuni - glavni i neko vrijeme jedini predstavnik G. COURBET (1819.-1877.) koji 1855. na svj. izlobi u Parizu izlae u vlastitoj reiji Pavilon du Realisme, pokazujui time distancu od priznate umjetnosti - "realizam je bez ideala (suprotan je idealizmu romantizma) i bez religije" Courbet - u nekoliko djela Courbat se pribliava SOCIJALNIM TEMEMA za koje se borio u politikom djelovanju (druga strana slike Atelier kritiki prikazani tipovi gra. drutva; neobino i komponiranje Pogreba u Ornansu) - u realizmu 19. st. prisutni su utjecaji prethodnih epoha: holandskog i panjolskog baroka, brae Le Nain, barbizonske kole (Corot), Delacroixa, te belgijskih romantika slikara "historija", otkrie fotografije (esto i u negativnom pogledu) - realizam je suprotnost idealizmu, reproduciranje stvari onakvih kakve jesu - naelo romantizma "l'art pour l'art" treba zamijeniti naelo "l'art pour le people" angairanom umjetnou (ovaj stav ujedinjuje Daumiera, J. F. Milleta, Courbeta), te prikazivati suvremene teme Courbet "Mi promatramo moderni svijet jedini realni svijet" - na podruju vjernog prikazivanja teme realizma se sudaraju sa naturalizmom, a na podruju postizanja jeke ekspresivnosti sa izraajnou plastike i slikarstva gotike - metodom je suprotan naturalizmu (prikazuje fotografski reducirane detalje), nema sitnih detalja koji podsjeaju na fotografiju - realistikim izrazom ili prikazom tegoba rada, od samog Courbeta, realistike izraajnosti su blii H. Daumier i J. F. Millet (seljakim scenama) - neizravni pripadnici realizma Manet i Monet u I. fazi - realizmu se pribliavaju ranija djela Adolfa Menzela (Valjaonica eljeza) te vei dio opusa Wilhelma Leibla uz Courbeta najznaajniji predstavnik realizma - odjeci realizma u umjetnosti perifernih naroda Evrope - skulptura Jules Dalou, J. B. Carpeaux, ranija faza A. Rodina, Constantin Meunier najdosljedniji - realizam je zapravo prijelazna faza iz romantizma na impresionizam

49

CAMILLE COROT (1796.-1875.) - javlja se u vrijeme kada postoji ravnotea izmeu romantike, te hladnog realizma i impresionizma - u njegovim slikama romantika prelazi u realne, stvarne oblike - slike mu imaju sve odlike graanskog ukusa porijeklom iz malograanske sredine, Gimnaziju zavrava u Rouenu - ui kod akademiara Bretina koji radi historijske pejzae (Ilijada i Odiseja itd.) - protiv ovog pristupa tj. dogme ustaje barbizonska kola iako pripada njihovom krugu Corot je izvorniji od njih - u poetku slika vani u prirodi, putuje u Italiju, vicarsku, Holandiju, Englesku - slika * Villu D'Array kraj oeva posjeda, Normandiju, Burgundiju stvarnost i san - za tajnu svog slikarstva je rekao: " treba uvijek najprije vidjeti velike mase poluotvorenim oima, a ako elim vidjeti detalje zaklopim oi potpuno" - * Jezero i nimfe - on kopira ono to vidi, vizija raste sa paralelno vienim vlastitim originalnim realizacijama stvara vlastite asocijacije (jezeru "dodaje" nimfe) - dao ton antike idile realistikom pejzau, sinteza izmeu ju. herojskog i sjev. holandskog/realistikog shvaanja poput Watteaove sinteze u 18. st. - vezan uz tradiciju (nimfe sa Watteauove * Cytere, kolorizam istovjetan Chardinu) - glavno sredstvo rada mu je TON "poinjem sa sjenom, na slici postoji samo jedna svijetla toka, sve ostalo je ton" - u neku ruku Corot je prvi impresionist fluidna atmosfera je impresionistika otac impresionista - da bi nacrtao motiv CRTA BRZO time uspijeva uhvatiti pokret, tok, moment ivota, na taj nain tretira i figure (* ena u modrom) - slikama uzdie ljepotu ene obine modele prenosi u viu stvarnost, nema putenosti ni idealiziranja - vjeto slika put (Velazquez), pokazuje sposobnost da realno prenese u slikarsku vrednotu - mnogo slikao - neke slike, manje kvalitetne, su se dopale publici (serije sutona sa vilama) - slika u malom formatu - kad je stekao priznanje, novcem pomae prijateljima Daumier - volio glazbu * KATEDRALA U SENSU - kasni rad, sivi tonovi, inspiriran slikama nizozemskih majstora * PAPIGNO (1826., Zrich) - prvi radovi bitni za razvoj modernog pejzanog slikarstva - dvije godine u Italiji slika predjele oko Rima na slikama biljei SVOJSTVO MJESTA U ODREENO VRIJEME - pogled na Papigno radi mala platna, naslikano za sat vremena, slikane na brzinu (sline Constableovim uljanim skicama - Constable se oslanja na holandski pejza 17. st. a Corot na slikarstvo Poussina i Claudea Lorrainea - on istie "istinitost trenutka", neposredan vizualni doivljaj * KOLOSEUM GLEDAN S PALATINA (1826., Louvre) - rimski boravak, svijetle boje, efekt svijetla, rasplinuto slikarstvo postaje njegov slikarski izraz, bojom pretea impresionista * ODMOR POD VRBAMA (Louvre)

50

FRANCUSKI PEJZAISTI PRVE POLOVINE 19. ST. - promatrajui prirodu romantiari trae kozmike sile - francuski INTIMNI PEJZA ostvarili su umjetnici proizali iz romantizma FONTAINEBLEUKA KOLA - slikari koji kroz jednostavne motive (barbizonska polja, vonjaci) poetiziraju svijet prirode - rije "intiman" oznaava prekid sa konvencionalnim pristupom, sposobnost unoenja timunga u slike Scheffer - svojim pristupom oni vrijeaju "sveto i uzvieno" slikarstvo 19. st. stvorili su novi odnos prema stvarnosti u evropskom slikarstvu, otkrili su putove realizmu - iako su vrsni crtai, koriste TONSKA RJEENJA, ukidaju dominaciju linije, bitna im je razlika izmeu svijetla i sjene - slike studiraju u prirodi, dovravaju ih u ateljeu, pejzai su im komponirani (grade ih) - po izboru motiva i nainu bliski su holandskim pezaistima - John Constable (1776.-1837.) neposredno utjecao na Francuze, svoje uzore nalazi u holandskim majstorima (Ruysdael), utjee na barbizonce, ali i E. Delacroixa (preslikao * Pokolj na Hiosu), teio prirodnom slikarstvu, slika u rodnom Bergholtu - "kvaliteta slike nije u motivu, slika je valjana kada je slikana osjeajem" = Scheffler - Constable je slikar atmosfere, karakteristine PROZRANE PERSPEKTIVE, prednji planovi konvencionalno tamni, raeni u duhu holandskog slikarstva - gl. ulogu imaju TON I BOJA - Richard Bonington (1801.-28.) nastavlja se na Constablea, njegove male slike su oduevile Gericaulta i Delacroixa - "Nikad se ne mogu nadiviti lakoi njegove izvedbe" - Georges Michel (prva polovina 19. st.) u Davidovo vrijeme slika vjetrenjae u okolici Pariza, manje od Constablea i Boningtona utjee na barbizonce BARBIZONSKA KOLA THEODORE ROUSSEAU (1812.-1867.) - rad na intimnim pejzaima se razvija prema njegovim smjernicama, 1847. okuplja slikare (J. Dupre, Ch. Daubigny, P. Huet, Cabat, Francois Millet) u BARBIZONU * DRVORED KESTENA naslikao prije odlaska u Barbizon, ovom slikom oduevio Delacroixa * HRASTOVI neposredno prenoenje prirode * IZLAZAK IZ FONTAINBLEUKE UME PRI ZALASKU SUNCA vie puta prerauje sliku * MALI RIBAR (1848./9., Louvre) - prije Rousseau ovakve pejzae rade Corot i Aligny - u Rousseauvim slikama dijelom se osjea Conastableov utjecaj * PROLJEE * RIBNJAK - najbolje razdoblje: radi male studije i neposredne crtee u prirodi

51

- nestrpljive naravi, uvijek trai nova rjeenja - krajem ivota slikarstvo mu prelazi u doktrinu, posvetio se pedantnom slikanju koje je postalo prosjeno - ivi u oskudici i teko uzdrava obitelj - dok je slikao kvalitetne, svjee i neposredne pejzae, 12 godina bio odbijan na Salonu - prekasno je doivio priznanje JULES DUPRE (1811.-1889.) - dopadljiviji je od Rousseau - detalj mu je vie uklopljen u cjelinu - slika vodene povrine more NARCISSE DIAZ (1808.-1876.) - u mladosti pod utjecajem Delacroixa slika orijentalne motive (* Cigani) - dolaskom u Barbizon postaje SLIKAR UMA u koje prodire sunevo svijetlo u toj igri sunanih zraka bitne su bijele i crvene mrlje na odjei malih likova CHARLES DAUBIGNY - po shvaanju barbizonaca koli su bliski: animalist CONSTANTIN TROYON (1810.-65.) te ANTOINE CHINTREUIL (1814.-74.) BARBIZON selo pokraj Fontainbleuke ume INTIMNI PEJZA jednostavni pejzai sa mnogo ugoaja - barbizonska kola bitna za razvoj PLENERIZMA (slikanje pod vedrim nebom) koji vrhunac ima u impresionizmu

52

THEODORE ROUSSEAU (Pariz 1812.- Barbizon 1867.) - osniva barbizonske kole - razvio se pod utjecajem holandskih majstora pejzaa (Ruysdale) i engl. pejzaista (Constable, Bonnington) - od mladosti, kao samouk slika u okolici Pariza, Bretanji, Normandiji - od 1836. slika u selu Barbizon kraj Fontainbleua pridruuju mu se Dupre, Diaz, Troyon te Camille Corot - Rousseau je oznaio prekid sa klasicistikim komponiranjem pejzaa u ateljeu - po duhu romantiar, u interpretaciji realistian - sa izrazitom osjeajnou slika prirodu u skalama smeih i zelenih tonova - u prirodu uklapa esto skupine stoke, lik ovjeka rjee - male studije i crtei stabala, bara, obala potoka dani neposrednom svjeinom - u kasnoj fazi ve radovi prelaze u pedanteriju - zbog programatskog realizma Salon ga odbija 12 godina, naposljetku stie priznanje ali se ipak vraa u Barbizon prijateljuje sa Milletom, ostaje tu do kraja ivota - u pismima otkriva ljubav prema drveu: "uo sam glasove stabala, otkrio mi se govor uma" - Rousseau portretira pejza. reproducira motiv toliko precizno da se i danas moe prepoznati - ne zanima ga promjenjivost godinjih doba ve TRAJAN KARAKTER PEJZAA, arhitektura drvea, modelacija terena - sluio se BITUMENSKIM BOJAMA slike potamnjele, izgubile svjeinu

53

CHARLES-FRANOIS DAUBIGNY (1817.-1878.) - francuski slikar i grafiar - predstavnik INTIMNOG PEJZAA - blizak barbizoncima i Camilleu Corotu - unosi notu svjeine u franc. slikarstvo te ga oslobaa patosa historijskih i herojskih pejzaa raenih u ateljeima - u njegovim platnima se nasluuje odnos prema prirodi koji e pobijediti u pojavi impresionizma "otvoreni prozor u prirodu" - sve detalje Daubigny stapa u harmoninu cjelinu boje i svjetlosti - sve to postoji u prirodi u njegovoj interpretaciji dobiva ar iskrenog i lirskog produhovljenog doivljaja - najkarakteristinija djela su * PROLJEE i * ETVA (Louvre) - izradio oko 100 bakropisa u kojima, kao i na uljima, ostvaruje profinjene nijanse svijetla i sjene (mape: Putovanje amcem itd.) - najmanje srodan Rousseau, od svih barbizonaca najvie je blizak prirodi - bez poetiziranja i filozofiranja slika pred motivom on svojim motivom konstatira - koristi realistine tonove, BOJA mu je najvaniji element - prvi u tople tonove barbizonaca unosi HLADNE BOJE predstavnik je shvaanja koje e se preko realizma prenjeti u impresionizam - uz Corota jedan od najznaajnijih slikara intimnog pejzaa - slika uvijek nove motive (obala Oise, Seine) - zrelou slike su mu sve svjeije i neposrednije i na kraju dojam slika neposredno poput impresionista - iz slikarske obitelji, u mladosti u Italiji - platna DO KRAJA SLIKA U PRIRODI pod njegovim utjecajem i Corot svoja platna dovrava u prirodi * ETVA, PROLJEE nema izrazite kompozicije, slika jednostavan svijet - intimni franc. pejza odgovara graanskom drutvu - veliina kompozicije zamijenjena je intimnou - slike imaju manji format neposredne su, nenamjetene, bez patosa * OBALA OISE (1862., Muzej u Reimsu) - bitni svijetlo i atmosfera - kao i kod impresionista gl. sredstvo izraza = BOJA - u kasnijoj fazi rasplinute slike

54

JEAN FRANOIS MILLET (1814.-1875.) - slikari barbizonske kole kao iskljuivi pejzaisti ili animalisti unose malene likove ljudi ili ivotinja kao modul oznaavanja dubine prostora - meu njima je Millet PRVI IZRAZITI FIGURALIST - u Barbizonu se oslobodio utjecaja to ih je primio za svog nesistematskog lik. obrazovanja - slika seljake i scene seljakog rada sa izrazitim osjeajem jer je i sam bio roen na selu - u slikama uoljiv naturalizam ali i htijenje da temu uzdigne na razinu simbola - roen na selu u Normandiji, 1837. kao stipendist odlazi u Pariz, radi u Delarochovom ateljeu gdje slika dopadljive pastirske idile u stilu Bouchera (portreti pokazuju njegovu vrsnou) - imao snaan osjeaj za radnika i seljaka, bijedne, izmuene ljude koji rade na zemlji - patrijarhalno odgojen, u slikama zadrava evaneosku atmosferu (Biblija) - njegovi seljaci su biblijske figure nisu sline pastirskim idilama, ali ni realizam Courbeta - 1848. prije nego to je doao u Barbizon, izloio sliku * SELJAK SIJE ITO prihvatili je revolucion. republikanci kao vizualizaciju svojih socijalnih tendencija, stradala u poaru * UMOR NAKON KOSIDBE - prema dravnoj narudbi - 1849. trajno se naselio u Barbizonu, radi niz slika da bi prikazao "ZOV ZEMLJE" (sijai, drvosjee, pastiri itd.) - rijetko slika pejzae, izrazit je FIGURALIST - obrauje motiv radnika-seljaka iji rad uzdie do monumentalnosti - iako nastoji ostati vjeran stvarnosti, on idealizira seljaka - detalj podreuje cjelini slikajui velike obrise likova - POJEDNOSTAVLJENJE OBLIKA vri bojom, koju tonski ugaa (prevladavaju zemljane boje) - karakteristina TAMNOMODRA u sklopu zemljanih boja tamne figure postavlja prema svijetloj pozadini neba - nije kolorist svjeina boja u pejzaima * PABIRENJE (Louvre) - 3 ene pabire itne klasove nazvane "parkama pauperizma" - istie se Milletov realizam (bliskost sa Poussinom, Michelangelom) - nije bio prihvaen, ivio bijedno - nakon smrti slika * ANGELUS (Louvre) prodana po cijeni koju nisu postigli ni najvei slikari franc. slik. prolosti seljak i ena u sutonu, poslije rada, mole na polju spada u Milletove prosjene slike - slike mu nisu imale buntovniku narav, prihvaaju ih graani koji suosjeaju sa seljakom - posljednje desetljee ivota doivio ope priznanje, njegov se utjecaj naglo poeo iriti - njegov * PLA ZEMLJE utjecao na Holanane, Van Gogha, Njemaku (Liebermana), Francusku (Legros, Breton), Italiju - predanost i neposrednost prema stvarnosti, vie aktualan kao crta a na kao slikar, kvalitetan u onim dijelovima kojim nadvladava poetiziranje stvarnosti te tono biljei motiv - tematikom navjeuje realizam * SIJA (1850., Boston) - mutni oblici u atmosferi poput magle - slika "heroja zemlje"

55

GUSTAVE COURBET (1819.-1877.) - aktualnost Courbetovih djela u postavljanju novog odnosa slik. svijesti prema prirodi, tematika proirena na svakodnevni ivot - Courbet: "Ljepota stvorena prirodom vea je od svake umj. konvencije" - on lomio konvencije, a za razliku od romantiara imaginaciju koristi da bi naao potpuniji izraz za ono to postoji - njegov credo: "slikarstvo je konkretna umjetnost koja postoji ni u em drugom doli prikazivanju realnih postojeih stvari" - cijeli ivot praen odbijanjem, neshvaanjem, mrnjom - protivnicama smetala njegova elementarnost koja je imala vodee mjesto u danima Parike komune nakon pada Komune optuen kao "narodni izdajica" - ulaskom Versajaca u Pariz Courbet je zatvoren, atelje razgrabljen, zaplijenjene slike (svojim slikama po optubi je "obezvrijedio ono to je lijepo") - u zatvoru naslikao nekoliko slika cvijea, a izlaskom producira itave serije slika da bi isplatio dug u ime otete Vendomskog stupa (nije mu dokazana krivnja) spomenik imperijalizma, replika Trajanova stupa iz vremena empira posveena Napoleonu - pod takvim pritiskom poinje pobolijevati - sa neisplaenom naknadom bjei u vicarsku sasvim dotuen i uniten - u Courbetovom opusu su SAETE SMJERNICE za budue generacije - talent, kreativnost je ili voena ukusom ili nastaje iz nagona (Manet) - ne pripada koli - hvalio se da nije imao uitelja ve u prvim radovima on je formiran majstor - iako nije imao uitelja istinsko slikarstvo je upoznao na izvorima starih majstora koje odlikuje neposredan odnos prema realnom objektu - uzor su mu majstori baroka koji istiu znaenje stvarnosti Zurbaran, Ribera, Velazquez, Rembrandtove tople polusjene, oduevljen Halsom - prve slike na visokoj majstorskoj razini * AUTOPORTRET S LULOM * AUTOPORTRET SA POJASOM - iz tame mekano oblikuje volumen, imaju romantiarsku znaajku kao i autoportret pod nazivom: * RANJENI veza sa tradicijom ali i suvremenicima Delacroixa kopirao u Louvreu, Gericault (promjena iz romantizma u realizam je promjena u doziranju elemenata) - Courbet je neposredno od Gericaulta preuzeo mekan i snaan nain isticanja volumena, ali je Courbetovo oblikovanje volumena snanije proeto bojom - tonsko slikarstvo obiljeava ovu I. fazu najznaajnija slika: * POGREB U ORNANSU 50 likova nad grobnom rakom, reljefno rasporeeno - skup portreta Courbetovih sumjetana - svi likovi u prirodnoj veliini - folklorni kostimi, lica izraavaju razliita duhovna stanja - u pozadini pejza peina - monumentalnost izraza postie tonskim slikarstvom - tamna paleta, crvena boja povezuje tonove - koristi jake kontraste tonova i boja - jedinstveno, monumentalno djelo sa dubokim humanizmom rezultat je dubokog doivljavanja stvarnosti - nazvali ga "veliki slikar-budala" njegovo slikarstvo izraz je oekivanja drutvene klase koja je revolucijom dola na vlast

56

- tenje Revolucije Courbet ostvaruje svojim istinitim realizmom kao pravom i ivom umjetnou (L'art vivant) - za realistiko oblikovanje nije bitna tema, ve umjetnikovo shvaanje - nastoji neposredno zahvatiti stvarnost (Delacroix objekt zahvaa tako da slika novu prirodu: Courbet prikazuje samu sr stvarnosti) - on materijalizira sile prirode l'art vivant - C. sputan materijalistikom iluzijom poistovjeuje realizam izricanja sa realizmom motiva, time postaje rob modela tj. stvarnosti - Manet i impresionisti polaze od C. creda: "imaginacija slui pronalaenju izraza za ono to postoji" - platna izriu njegov program realizma kojeg je pisao i u izlobenim katalozima * TUCAI KAMENA, 1850., Dresden - Millet je sentimentalan ilustrator rada dok C. kreira ivu stvarnost u kojoj suuestvuju - prikaz rada uzdie na razinu monument. simbola, dominira tamni ton - radio veoma brzo, iz te stvaralake snage izrasta njegova samosvijest * DOBAR DAN GOSPODINE COURBET - Courbeta doekuje njegov mecena Bryas - burne prirode, otvoreno odgovara na napade - i u slikarstvu i verbalno on je izrazom iskreni puanin - u okolici rodnog Ornansa slika niz pejzaa, putuje i u Njemaku,, Holandiju pa ponovo u Francuskoj - est motiv peine oko Ornansa -* pilja, * Most, * Berba u Ornansu tamne boje uz nijanse sivila i zelenila, slika veliajnost prirode - barbizonci ostvaruju intimnost na malim platnima, a Courbetova platna imaju peat monumentalnosti, grandioznosti - "pejza je pitanje tona" najbolji primjer C. tonskog slikarstva * BORBA JELENA - bio strastven lovac - na velikim platnim slika Lov na jelene ili borbu jelena na razini najboljih holandskih animalista - Zola ga nazvao "tvorcem mesa" majstor realizacije puti = aktovi - tonski slika INKARNAT kupaica i enskih aktova - u eni slika njenu enstvenost, pune poput Rubensovih ljepotica, pomalo grube * ATELJE - naga ena stoji i promatra C. dok slika pejza rodnog kraja - naslikao svoj atelje sa modelima, znancima i obinim posjetiocima - prvotan dojam kaosa prelazi u sklad - grupe plastinih tijela u dubini prostora al na enskoj figuri oduevio Delacroixa - ivotnost mjerljiva sa Velazquezovim * Meninas - nastala 1855. sinteza, naslikao program realizma, nazvao je "REALNOM ALEGORIJOM" koja oznaava fazu 7 godina njegova ivota - prikazao sve ive tipove i ideje koji su ispunili 7 god. njegova ivota prijatelji ga promatraju u radu (Baudelaire ita u kutu), mrtvaka glava na novinama moga odgovor na napade protiv njega Prudhon: "novine su groblja ideja"

57

- povrijedila suvremenike, izbaena iz Salona - kvaliteta unutra. lik. sadraja, pretvaranje ivotne materije u djelo - voen zahtjevom slobodnog razvoja individue, ne priznaje postojanje ikakvih kola 1861. uenici Beaux Artsa okupili su se oko C. ali ih je on tretirao kao svoje suradnike a ne uenike - povremeno se bavio i modeliranjem plastika * RIBII - slika u Parizu i rodnom mjestu (izuzetno brzo) - djela: * GOSPOICE NA OBALI SEINE * MAGNOLIJE * KOUTE NA POTOKU * STARI INVALID - pejzai iz Ornansa * VAL - meu najsnanijim slikama u C. opusu - slikao u Engleskoj, Holandiji, Bavarskoj u Njemakoj bio osobito cijenjen - za prusko-francuskog rata ostaje u Parizu - za vrijeme Komune izabran za njenog lana - nakon sukoba Komune i Versajaca zatvoren, obolijeva bjei u vicarsku - umire 1877. u Ornansu, tijelo pronaeno tek 1919.

58

HONORE DAUMIER (1808.-1878.) - u litografiji biljei kronike povijesnih dogaaja kronike ivota nove klase ljetopisac novog ovjeka - 1848. pobuna protiv Louisa Phillipa Daumier ga prikazivao kao nezasitnog Rabelaisova Gargantua - biljei glumu visokih drutvenih slojeva, neimatinu siromanih - roen u Marseillesu, otac staklar koji u elji da postane pjesnikom ide u Pariz oeva propast natjerala je Daumiera da se sam uzdrava (radio kod advokata, promatrao suenja, zanesen pitanjem pravde) kasnije radi litografije iz sudnice - rano poinje crtati: naslovne stanice izdanja - bio u Boudinovu ateljeu, studirao antiku u Louvreu - kod Daumiera nem tradicionalizma ili eklekticizma preuzima forme ili izraz - kad Daumier poinje raditi u litografiji Goya u Parizu zavrava opus litografija kredom * JULSKA REVOLUCIJA razoaranje nakon vladavine Louisa Phillipea - nastaju kritiki orijentirani asopisi (borba perom) - protivnik orleanaca Pihlipon u svojim novina ("Caricature") kritizira vlast - osovina tih novina je Daumier tu pie i Balzac - podvrgnuti procesima (1 god. 50 procesa zbog karikatura) - zbog crtea * GARGANTUA bio 6 mjeseci u zatvoru - zatim izdaje satirike crtee * MASKE OD GOD. 1831. 15 portreta politiara (Louis Phillipe sa glavom kruke - zatim koristi kiparsko blato i modelira * KRIKATURE IZ PARLAMENTA modele kolorira i prema njima radi serije POLITIKIH KARIKATURA kreacije tipova u kojima izdvaja ono bitno kod vladajueg sloja ljudi, lica kao kondenzirane psiholoke studije - naslovi tih grafikih listova * MINISTRI KAO DEPARI, * SUCI KAO POMAGAI KRVNIKA - najizraajniji dokument vremena list prikazuje vojnike koji ubijaju graanina u vlastitoj kui - smisao i mogunost da izdvoji ono bitno i istinito izdvajaju ga od umjetnika 19. st. najznaajnije ime od Davida do fovista - kad je Daubigny vidio Sikstinsku kapelu rekao je: "To je slino Daumieru." - Daumier ispunjava zahtjev da umjetnost bude iva - u poetku bavi se odnosom svijetla i sjene, a kasnije trae LINEARNOST - litografiju uzdie na razinu vanosti bilo koje druge tehnike - serije litografija su dokumentarne, odaju ga kao satiriara, humanista koji ismijava svoje sugraane - 1848. crta svoj ideal * SLOBODNA REPUBLIKA kao svijetlost koja ulazi u ministarsku sobu, ministri u panici bjee - crteima se trudi zatiti svoj ideal svjestan je opasnosti oivjelog bonapartizma (radi karikaturu Napoleona III) - nastupa vladavina II Carstva, a Daumier ivi u osami i siromatvu - prestaje se baviti karikaturom i poinje slikati uz grafiku nije imao vremena slikati i tada je kao uitak shvaao slikanje (slikao je za sebe) - njegovim slikama bio oduevljen E. Delacroix, kopira ih; Baudelaire svjestan znaaja Daumierovih slika - faze:

59

I ROMANTIKAtraenje znaajnog obiljeava njegov rad, prisutni utjecaji Gericaulta (Silen, Jahai, Bjegunci) - kasnije slike isto pokazuju romantiarski zamah CIKLUS DON QUIJOTE Daumier = Don Quijote, Sancho prototip buruja, smijenih graana II SOCIJALNE TEME (Pralje, Kovai, Prosjaci) likovi pandan Balsacovoj "Comedie humane" - uniten sljepilom, Corot otplatio dug kue da bi imao gdje ivjeti - slike nepoznate za ivota, poznat kao politiki karikaturist u parikim nedjeljnim novinama * VAGON TREE KLASE (1862., Metropoliten, N. Y.) - od 1850.-60. slike mu ostvaruju stilske domete neobaroka - slika djeluje "nedovreno", snaga slike izvire iz slobode kojom je slikana ne moe se oznaiti kao realist jer ga ne interesira opipljiva povrina stvarnosti, ve njen emocionalni smisao - prikazao moderno ljudsko stanje "usamljenu gorilu" svatko od putnika je u svojim mislima: ispitivanje karaktera na rembrandtovski nain - prikazujui dostojanstvo sirotinje srodan je Louisu Le Nainu gl. lik vagona slian starici na Le Ninovoj slici Seljaka obitelj * DON QUIJOTE NAPADA VJETRENJAE (1866., N. Y.) - izradio brojna platna i crtee, bio opinjen ovom temom - Don Quijote simbolizira ovjeka koji pokuava ostvariti svoje snove a Sancho Pansa materijalistu - kiparska jednostavnost Daumierovih oblika, sloboda poteza kistom * ECCE HOMO (1850./52., Essen) - siluetnim tretiranjem likova, dramatinim razvojem prizora iz slik. vrijednosti Daumier se oslanja na Rembrandta - zaokupljen temom mnotva kao prijetee cjeline prema pojedincu * SAN IZUMITELJA PUKE SA IGLOM ZA PALJENJE (1866., litografija, Bremen) - satirinost i otrina Daumierova moralizma

60

GUSTAVE DORE (1832.-1883.) - franc. crta, grafiar, slikar, kipar - kao djeak alje ilustracije u Journal pour Rire, od 1848. publicira litografije u La Caricature - od 1852. ilustrira standardna sjela svj. knjievnosti (preko 120 djela sa 200-600 ilustracija) - isprva, na nain suvremenih ilustracija, ree u drvo linearan crte, a zatim tu tehniku obogauje raznim postupcima (obojene slike u drvu po kojima reproduktori reu klieje) - koritenjem tehnike LAVIS osposobio je gravere za reproduciranje - uvodi maniru BOIS DE FIL koju namee ekipi gravera koju koluje - godinama objavljuje ilustracije u Le Mond Illustre - 70ih radi BAKROPISE (oko 50 ploa) - za boravka u Engl. radi na elinoj ploi - ilustracijama esto daje teatralan karakter, igrom svijetla i sjene postie RELJFNOST I DRAMATSKI UGOAJ - najznaajnije ilustracije za Don Quijotea - sposobnost fiksiranja doivljenog otkrivaju AKVARELI iz kotske, Pirineja i panjolske - kiparstvom se bavi u posljednjim godinama ivota - uvoenjem novih grafikih tehnika oznaio prekretnicu u primijenjenoj grafici (preko 10000 crtea - jednako uvaavan u Engleskoj i Francuskoj u Engleskoj osnovana "Dore Gallery" - djela: ilustracije * GARGANTUA I PANTAGRUEL RABELAIS * PUT U PIRINEJE H. TAINE * DON QUIJOTE CERVANTES * IZGUBLJENI RAJ J. MILTON * BIBLIJA * BIJESNI ORLANDO ARIOSTO slike * ORFEJEVA SMRT kipovi * PARKA * AMOR * A. DUMAS PERE * BROD MEU LEDENJACIMA (1876., Strasbourg) - Dore je najplodniji ilustrator u drugoj polovini 19. st. ilustracije Dantea, Cervantesa, Balsaca u kojima romantinu predaju dovodi do jezovitih formulacija

61

HENRY FANTIN-LATOUR (1836.-1904.) - slikar, litograf - ui kod oca Theodora Fantin-Latoura - na njega utjeu Chardin, Delacroix i romantiari te holandski majstori - slika portrete (pojedinane, grupne, autoportrete), mrtvu prirodu (cvijee), alegorijske kompozicije - u svrhu studija u Louvreu kopira Veronesea, Rembrandta, Delacroixa - radi u ulju, pastelu. litografiji (150 listova) - nekoliko puta putuje u Englesku gdje se izuzetno cijene njegovi portreti i slike cvijea - 1861. debitira u Salonu * ATELJE U BATIGNOLLESU (1870) - ovom slikom stjee ope priznanje - Manet pred tafelajem okruen Monetom, Renoirom, Zolom i drugima - ovim postaje obnovitelj GRUPNOG PORTRETA - naslikao 4 platna ove vrste u kojima su likovi povezani intimnom duhovnom atmosferom * U AST DELACROIXU - niz osoba (Manet, Whistle, Baudelaire, sam Fantin-Latour), okupljeni oko Delacroixova portreta - likove razrauje u psiholoke studije, realizam slike proet toplinom, bojom i tehnikom podsjea na Courbeta, F. L. dodaje osobni peat - iste karakteristike imaju i ostali grupni portreti * U KUTU STOLA knjievnici Rimbauld, Verlaine * OBITELJ DOUBORG obiteljske portrete radi s jo izrazitijim osjeajem - portreti * MANETA, *M. JULIENA, * branog para EDWARDS - oboava glazbu Berlioza, Schumanna, nastoji prenijeti glazbu u lik. jezik, osobito litografiju - koristi minucioznu tehniku, zrnatu strukturu - dominiraju smee, crne, sive, bijele boje, uz poneki ivi ton te efekt blage svijetlosti - iako se drui sa impresionistima (izlae s njima na Salonu Odbijenih 1863.) Fantin-Latour odrava tradicije prolosti blii je romantizmu - njegovo slikarstvo je izvan svake kole, ne uklapa se u razvojen karike franc. slikarstva * CVIJEE I VOE (1865., Louvre) - uz Jongkinga oznaava najviu toku realistikog slikarstva prije dolaska impresionizma - spaja mogunosti "intelektualne umj." (oboavatelj Wagnera) sa Courbetovim slik. sredstvima - SALON DES REFUSES izloba djela odbijenih od slubenog Salona, odrana u Palai industrije gdje je izlagao i slubeni Salon - izlau H. Fantin-Latour, J. B. Jogkind, E. Manet, C. Pissarro, N. Whistler - 1884. iz Salon des Refuses nastaje Societe des Artistes Independants

62

JOHAN BARTHOLD JONGKIND (1819.-1891.) - holandski slikar, crta, bakropisac - uz E. Boudina neposredan pretea impresionizma, "otac kole pejzaista" (E. Manet) - ui na Akademiji u Haagu kod pejzaista Schelfkonta - od 1846. osim kraih putovanja u Holandiju ivi u Parizu - u Parizu, pod utjecajem barbizonaca (osobito Ch. Daubignya te C. Corota) razvija osjeaj za prirodu - prijateljuje s E. Manetom, G. Courbetom, Cl. Monetom - kao i drugi suvremeni pejzaisti motive trai izvan grada slika uz Seinu, na obalama Normandije, Bretagne i holandskih kanala - sklon alkoholizmu postaje osamljena lutalica od 1874. boravi kraj Grenoblea, samo povremeno posjeuje Pariz slikajui izvan slik. grupacija - u djelima ostvario SINTEZU HOLANDSKOG I FRANCUSKOG SHVAANJA SLIKARSTVA holandski smisao za stvarnost stopio sa franc. poetinou - koristi neposredan odnos prema prirodi slika atmosferu punu magle, para, difuzne svjetlosti, kanale, est motiv VJETRENJAE I BRODOVI - pejzae prikazuje u trenutku slikanja, u vibraciji atmosfere, treperenje boja pionir impresionizma - radi akvarele malog formata sa slobodnim potezima kista, lavirane crtee, bakropise, skice - koristi svijetle boje te fluidnu fakturu nasuprot dotadanjoj kompaktnosti slik. tehnike - utjee na C. Moneta, P. Sisleya, C. Pissarroa slikare koji u slikarstvu trae nove izraajne mogunosti - akvareli: * POGLED NA ROUEN (Louvre) * KANAL U BRUXELLESU * KANAL U ROTERDAMU * HOLANDSKI PEJZA * MARSEJSKA LUKA * BARKA U HOLANDIJI - bakropisi: * ANVERS * HONEFLEUR - ulja: * AUTOPORTRET * LE PONT-NEF * ROTERDAMSKA LUKA, Amsterdam, 1856. - Jongkindove slike oznaavaju pionirski korak za plenersko slikarstvo impresionizma - impresionistiki razvoj njegove umjetnosti poeo u Parizu - "njemu zahvaljujem konano oblikovanje svoje umjetnosti" Cl. Monet (susreo se sa J. i Boudinom u Le Havreu)

63

EUGEN LOUIS BOUDIN (1824.-1898.) - sljedbenik pejzaista barbizonske kole, uenik Millet - plenerist, slikar marina, te motiva lukog ivota (Normandija, Bretanja, Holandija) - slike radi kao neposredne doivljaje sa bogatim svijetlosnim efektima i koloristikim vibracijama atmosfere "3 poteza kistom u prirodi vee znae nego 2 dana provedena u ateljeu" - predstavlja prethodnika impresionizma - utjee na mladog Cl. Moneta "samo Boudinu mogu zahvaliti to sam postao slikar" * GAT U DEAUVILLEU (Louvre, 1869.) - suptilnim nijansiranjem boja u prikazu svijetla pripremio put impresionizmu (uitelj Cl. Moneta) - na Boudinovu umjetnost su utjecali Corot i Jongkind

64

PRERAFAELITI (Engleska, 1848.) - uzor rana renesansa (osobito Boticelli) otklon od suvremenog je vid romantizma - detaljiziranje, linearnost u Boticelijevu duhu, sjenanje na nain 19. st. - inspiriraju se i Blakeovim slikarstvom, utjeu na engl. slikarstvo druge po. 19. st. te paralelni franc. i njemakom simbolizmu - rodonaelnik grupe je engl. slikar talijanskog podrijetla Dante Gabriel Rosseti DANTE GABRIEL ROSSETI (1828.-1882.) - pravim imenom Gabriel Charles - engleski slikar i pjesnik, sin tal. pjesnika Gabriela Rossetia koji je emigrirao iz Napulja u London - pjesnik, dramatiar, prevoditelj Dantea, bavi se i slikarstvom - 1848. sa Millaisom i Huntom osniva prerafaelite - slike u ulju, akvareli, pastelu proete sanjarstvom i misticizmom njegove poezije - raniji radovi: slijedi slik. fakturu predrenesansnog slikarstva - kasnija faza: blizak kompoziciji i kolorizmu mletakih Cinquecentista, slike sa mitolokim, biblijskim, alegorijskim i historijskim temama, osobito inspiriran temema iz Dantea * ECCE ANCILLA DOMINI (1850.) - uitelj Ford Madox Brown razvija Rossetijev interes za srednjov. stil - perafaeliti stvaraju "iste transkripcije iz prirode", inspiriraju se "primitivnim" majstorima 15. st. - od romantiara ih dijeli tenja da umjetnou lijee bolesti civilizacije - realistiko u detaljima, puno svjesnih arhaizma blijedi tonalitet, ogranien izbor boja, nevjeta perspektiva, naglaene vertikale, latinski nazivi * BEATA BEATRICE (London) * DANTEOV SAN (Liverpool) * PANDORA * ASTARTE SYRIACA (1877.)

JOHN EVERET MILLAIS (1829.-1896.) - kao 11-godinjak primljen na Royal Accademy u Londonu, zavrava je 1847. - 1848. sa D. G. Rossetijem i W. H. Huntom osniva PRERAPHAELITE BROTHERHOOD sa tendencijama stilizacija, arhaiziranje formi, isticanje boleive poetske atmosfere = vidljivo u Millaisovim figuralnim kompozicijama (* OFELIJA, * TESAROVA OBITELJ, * LORENZO I ZABELA) - oko 1860. u slikama sa religioznim i povijesnim temema, te genre- scenama prelazi na akademski nain rada - portretira linosti viktorijanske ere, istiui markantne crte mukih modela (* W. E. GLADSTONE, * TENNYSON, * J. RUSKIN, * AUTOPORTRET) - radi predloke za drvoreze prema kojima su ilustrirana djela A. Tennysona, Tacheraya te za asopise "Illustrated London News", "Cornhill Magazine" - djela: * ROZALINDA I CELIJA (prema Shakespeareu) * VITEZ LUTALICA

65

* SJEANJE NA VELAZQUEZA * MILOST (prizor iz Bartolomejske noi) * OFELIJA, National Gallery, London, 1852. - klasicistiku akademsku predaju zamjenjuju zahtjevom za tonim promatranjem prirode (osobito Millais) - njihov stav srodan sa nazarencima - uzori Blake, Boticelli, prerafaelitsko slikarstvo 15. st. WILLIAM HOLMAN HUNT (1827.-1910.) - sa 16 god. u ateljeu kopira i restaurira slike. portretira znance - 1845. na Royal Acc., prijateljuje sa Millaisom - slinost umjetnikih nazora pribliila ga je slikarima koji 1848. osnivaju prerafaelitsko bratstvo - kao ideolog grupe, Hunt objavljuje niz lanaka u "The Contemporary Review" - 50-ih u Siriji i Palestini slika biblijske motive, pejzae - 1866.-69. boravi u Firenci - u prerafaelitskom duhu radi kompozicije proete vjerskim simbolizmom, moralistikim i didaktikim tendencijama: "umjetnost daje priliku da se prui predodba ideje!" - ilustrira knjige, napisao "Pre-raphaelitism and Pre-raphaelite Brotherhood" - djela: * SVIJETLO SVIJETA * LONDON BRIDGE (Oxford) * TRIJUMF NEDUNIH (Liverpool) * ISUS U HRAMU (Gallery, Birmingham)

66

EDOUARD MANET (Pariz, 1832.-1883.) - francuski slikar i grafiar - obitelj se protivila njegovoj elji da ostane slikar, putuje brodom u Rio de Jainero - po povratku 1851., pristankom roditelja postaje uenik Coturea (s njim radi 6 godina) - ve u samom poetku njegova rada prisutna je POTREBA ZA SAETIM POJEDNOSTAVLJENJEM suprotstavlja se akademskom modelaciji, prezire ilustrativno slikarstvo optereeno naracijom i anegdotom - "Slikam ono to vidim, a ne ono to se drugima svia da gledaju" - Manet slikajui ivot svakidanjice nastavlja Courbetov "l'art vivant" (Courbet pred Manetovom Olimpijom rekao: "To je pik-dama iz igre karata!", Manet mu uzvratio "A va je ideal biljarska kugla!") - Manet nije modelirao imitirajui tvar da bi ostvario plastinu oblinu, on je slikao ono to je vidio: povrinu stvari, satkanu od svijetla i boje. On boju osjea kao vrijednost svijetla. * OLIMPIJA - lik svijetli u sivilu prvog plana - pozadina je jednostavna i tamna sa pojedinim svijetlim akcentima boja buketa, vrpca oko vrata i u kosi, uti al - Manet je narator koji se pridrava tradicije za vrijeme kolovanja kod Couturrea 1855. i 1856. putuje u Italiju i Holandiju osobito sklon Venecijancima i panjolcima (neposredno ispituju prirodu), novo povezuje sa tradicijama prolosti - ipak * Doruak na travi (1863.) i * Olimpija (1864.) izloene u Salonu, bile napadane kao uvreda likovnoj tradiciji * DORUAK NA TRAVI (1863.) - Manet je kompoziciju dijelom preuzeo sa Fafaelova "Parisova suda" prema bakrorezu Raimoldia - vizualni manifest umjetnike slobode - slikar moe kombinirati razliite elemente zbog estetskog dojma - odan "istom slikarstvu" potezi kista i boje, a ne njihovo znaenje, su slikareva stvarnost - uzori: Hals, Velazquez, Goya oduevljen njihovom slobodnom tehnikom i bojama - opus mu se moe podijeliti u 3 faze - I. faza: pod utjecajem panjolskih majstora (Velazquez, Goya), izraava se tonski - meu najranijim slikama je * PIJANICA APSINTA, odbijena od Salona, oznaava prekid sa Coutureovim izrazom, Couture rekao da je to mogao naslikati samo slikar koji se i sam opio apsintom - iri salona mu odbija slike * FLAUTIST i * DORUAK NA TRAVI - na izlobi Odbijenih oko Maneta se skupljaju istomiljenici (Jongkind, Whistler, F.Latour) - Zola i Th. Duret brane ismijanog Maneta - 1863. sam izlae 14 slika u GALERIJI "MARTINET": * PANJOLSKI PLES, * CIGANI, * KONCERT U PARKU TUILLERIE - uz Zolu, Manetovi branitelji su Ch. Baudelaire te kasnije S. Mallarme za iju poemu Manet crte ilustracije - 1865. putuje u panjolsku iako mu se i dotad prigovaralo da je samo sljedbenik panjolaca

67

- II. faza: kontrastima i arenilom boja pribliava se impresionistima, iako ne radi kao pravi plenerist * CLAUDE MONET U VRTU * PLAA * U AMCU - veliki pejzai iz Normandije - iako slika u plein-airu, likovi mu poziraju! - s nekoliko poteza fiksira motiv - paralelno slika i portrete: * E. ZOLA, * S. MALLARME, * BERTHE MORISOT te stalni model * VICTORINE-LOUISE MEUREND (Olimpija) u razliitim kostimima - III. faza: u vrijeme kad je sputan boleu - radi mrtve prirode (cvijee) i manje portrete te pastele - radio i bakroreze, litografije, crtee perom ili trskom - umro paraliziran, nakon amputacije jedne noge - prvom fazom Manet utjee na Raia, Kraljevia i Becia koji oznaavaju poetke hrv. suvremenog slikarstva - portrete najvie radio u pastelu - brojna njegova djela su "slike slika" na moderni lik. jezik prevodi djela umjetnika koje osobito cijeni (* POGUBLJENJE MAKSIMILIJANA, * BALKON GOYA) - Olimpija raena prema Urbinskoj Veneri Tizian * FRULA - slika nema dubine ve realistiki skraene konture stvaraju efekt trodimenzionalnosti - pozadina je jednako blizu kao lik - Manetovo je slikarstvo oslobodio od takmienja sa fotografijom platno je povrina prekrivena bojom, treba gledati na nju a ne kroz nju - 1867. odrana izloba OBOJENIH JAPANSKIH DRVOREZA istoa boja, odsutnost sjena - Manetovi sljedbenici se nazivaju impresionistima on sam ne prihvaa taj nazv * BAR "FOLIES BERGER" (1881.-82.) - pozadina nije vie neutralna, u ogledalu se odraava vesela unutranjost * GONDOLA NA CANALE GRANDE - gotovo impresionistike odlike - cjelina se mrvi, nestaju konture, te lokalni tonovi, paleta je sve svjetlija (slika u plein-airu) * MRTVI TOREADOR - skraenje tijela, plone boje

68

IMPRESIONIZAM, 60ih 19. st. - franc. impression dojam - javlja se u Francuskoj 60ih godina 19 st. - dominira na prijelazu 19. u 20. st. - usmjerenost impres. slika na vizualno i "trenutno" - odraava duhovno stanje graanstva krajem 19. st. duhovna klima II Carstva - iako je impresionizam logina rezultanta rasta realistikih tendencija tijekom 19. st. ve u romantizmu postoji naelo slobodnog stvaranja koje e u realizmu i impresionizmu oznaiti kraj prevlasti akademskog slikarstva optereenog klasinim temama i tonskim slikanjem - ve su G. Courbet i E. Manet inicirali slikanje kao neposredno promatranje prirode i prikazivanje stvarnosti koja izmie - u plein-airu su slikali C. Corot i G. Courbet, ali su slike dovravali u ateljeu - Edouard Manet je slikama * DORUAK NA TRAVI (1863.) i * OLIMPIJA (1865.i prekinuo sa tradicionalnim slikarstvom svijetla i sjene on slika "PLONIM SVIJETLOM", sliku gradi velikim svijetlim plohama, prijelaz svijetla u sjenu izvodi suprotstavljanjem manje intenzivnih tonova (a ne polutonova) - oko Maneta se okuplja, oduevljena njegovim nainom slikanja, grupa mladih novatora sastaju se u caffe Guerbois u Parizu - 1874. zajedniki izlau kod NADARA - zajednikog imena nisu imali Th. Duret ih nazvao " prijatelji Maneta" - prema izloenoj Monetovoj slici * IMPRESIJA RAANJE SUNCA novinar Leroy ih podrugljivo naziva impresionisti, kasnije oni prihvaaju taj naziv - CLAUDE MONET, CAMILLE PISSARRO, EDGAR DEGAS, ALFRED SISLEY, AUGUSTE RENOIR, PAUL CEZANNE - ARMAND GIULLAUMIN (1841.-1927.) pridruio se impresionistima, slika pariku periferiju i pejzae u maniri impresionista - BERTHE MORISOT (1841.-1895.) ena Manetova brata, nastupa na svim impres. izlobama, prevodi Manetovu umjetnost u enski izraz - viestruki model E. Maneta za Balkon i portret Odmor - MERRY CASSAT amerikanka, oslanja se na izraz E. Degasa - iste, jednostavne forme, pojednostavljen raspored boja, teme majinstva (* Majka i dijete) - impresionisti slikaju TRENUTANOST stvarnosti, nastoje fiksirati treperenje zraka svijetla slikani SADRAJ JE UINAK SVIJETLA U TRENU kad je taj sadraj slikan bitni su sadanji utisci boje i svijetla, prolazni moment, pokret, gibanje, atmosfera i ralizacija NEPOSREDNE VIZIJE - kao dosljedni pleneristi i zapoinju i dovravaju slike u prirodi, hvatajui mijene atmosfere i svijetla slikar je improvizator koji u brzini SKICIRA ONO TO IZMIE u neprestanom gibanju - ranije tonsko slikanje impresionisti zamjenjuju ISTIM OTVORENIM BOJAMA koje su meusobno komplementarne - boja predmeta je NESTALNA ona ovisi o intenzitetu svijetla - boje se nanose u mrljama koje se u oku gledatelja mijeaju u are, "mrlje od 7 istih, nemijeanih boja (spektar)" - paleta postaje sve svjetlija (i kod slikara akademiara) - I. faza impresionizma su djela E. Maneta - najdosljedniji impresionisti su Claude Monet i Camille Pissarro

69

- Sisleyevi pejzai su proeti lirizmom - Renoir i Cezanne tee kromatsko arenilo saeti u vre forme, nadrastaju impresionizam Cezanneovo shvaanje o potrebi sinteze konaan izraz ima u kubizmu - negativne posljedice impresionizma eliminira osjeaj taktilnosti, sumarna vizija ostaje na povrini, znanstvena definicija postupka impresionizam vrstom eksperimenta, impresionistike improvizacije odbacuju sistematsko graenje slike - s vremenom boje postaju sve manje povezane - samo Renoir i Cezanne zadravaju kvalitetu postupka i primjene boje - kao tehnika i shvaanje impresionizam je i danas prisutan u novijem slikarstvu evropskih zemalja - preokret u korist impresionizma doivjeli su samo C. Monet, Renoir i Pissarro

70

CLAUDE MONET (1840.-1926.) - jedini od impresionista doivio i preivio svoju slavu - u Le Havreu zarana crta karikature koje je zapazio E. Boudin koji ga i uvodi u slikarstvo - kratko ui na Ecole de Beaux-Arts - uzori su mu Corot, Coubert - I faza: - utjecaji Courbeta i Maneta - nakon to je 1863. vidio 14 Manetovih slika, usmjerava rad u svijetlim tonovim (slike * ST. GERMAIN i * AUXERROIS, pejzai u Normandiji, vedute u Parizu) - velike figure - * JAPANKA U CRVENOM - II faza: - seli u Argentinu, slika iskljuivo pejzae tipino impres.-pleneristike, bez arenila kasnije faze - za rata 1870. odlazi u Holandiju i London (motivi s Temze) - vraa se u Argentinu, glavni motiv mu postaje voda odrazi i treperenje (pejzai uz Seinu - 1874. izloba impresionista kod Nadara, prema njegovom * IMPRESSION SOLEIL LEVANT novinar Leroy cijelu grupu nazvao impresionistima * KOLODVOR ST. LAZAIRE U PARIZU - eljeznice = katedrale graanskog doba - interes za efekte pare, magle preuzeo od Turnera (londonski boravak) - motive slika u razliita godinja doba i doba dana serije s motivom STOGA SIJENA, ROUENSKE KATEDRALE, JABLANOVA * KATEDRALA U ROUENU (1894.) - slikanjem biljei efekte svjetlosti - katedrala postaje dematerijalizirana pretvara se u arenu koprenu svijetla - svijet prikazuje kao pojam koji se reflektira u svjetlu - slika je dojam brz, maljast potez ne opisuje detalje - bitan ugoaj atmosferske iluzije * REGATA PO OLUJNOM VREMENU - slika brodove s mora - privlai ga i motiv MORA slike s Mediterana - slika difuzne magle Temze, iz Venecije (Canal Grande, Piazza San Marco) - III faza od 1886. boravi u Givernyju na vrtnom jezeru sagradio japanski most uzgaja lopoe - * NYMPHEAS 8 velikih slika lopoa slikanih pri raliitim osvjetljenjima, kroz koje nastoji prikazati sintezu svog ivotnog rada; poklonio ih dravi, smjeteni u posebnim prostorijama: "slik. kapela impresionizma" - umjesto sinteze nastao zboj ara-preljeva optiki fenomen nije mogao pretvoriti u novu prirodu, eljenu monumentalnost - impresionizam nije mogao prerasti u zaokruenu cjelinu zbog pretjerane analitinosti - Cezanne: "Monet je bio uho, ali lukavo!"

71

- pred kraj ivota gubi vid * IMPRESIJA (1874.) Manetovo shvaanje prenosi na sliku prirode * RIJEKA (1868.) istie jedinstvo obojene povrine * POLJA U PROLJEE (1887.) vana zbog struktura slike pri emu se zapostavlja sam motiv * LOPOI U GIVERNYJU (1907.) - razliita osvjetljenja i atmosfera usmjeren uz turnerovske efekte obojene svjetlosti

72

ALFRED SISLEY (1839.-1899.) - sin imunog poslovnog ovjeka, slikarstvom se bavi iz ljubavi - za vrijeme kolovanja upoznaje Cl. Moneta i A. Renoira - slika pejzae u plein- airu - u poetku pod utjecajem C. Corota i Ch. Daubignya, obiljeeni izrazitim lirizmom - pod Monetovim utjecajem zatim koristi intenzivnija koloristika i svjetlosna rjeenja - u ratnim okolnostima otac mu je izgubio imovinu, te se Sisley pokuava uzdravati slikarstvom ivi na rubu bijede - nakon smrti mu djela dobivaju "izuzetnu vrijednost" * POPLAVA U PORT MARLYU, Louvre, 1876. - za ivota bila nezapaena, nakon smrti prodana po visokoj cijeni - 1874. izlae sa impresionistima, u potpunosti pripada njihovom krugu - u okolici Pariza slika aleje DRVEA UZ RIJEKE (osobito Seinu) biljei treperenje lia na odrazu vode (osobito zimi) - za boravka u Engleskoj slika pejza uz Temzu - est motiv: priroda pokrivena snijegom modre sjene istiu bijele i ukaste plohe - Sisley je slikar intimnog pejzaa, ne zbog jednostavnih motiva i malenog formata slika, ve zbog naina na koji prilazi motivu realizacijom pejzaa nadrasta ostale impresioniste (Babi) - pejzane motive obrauje i u grafici * POLJE RAI (1873.) - mrlje oblikuju precizne forme

73

CAMILLE JACOB PISSARRO (Antili, 1830. Pariz, 1903.) - radi u oevoj trgovini, privlai ga slikarstvo te bez oeva pristanka odlazi u Pariz - kasnije mu otac alje pripomo za kolovanje time je Pissarro jedini meu impresionistima koji se u svojim poecima nije morao suoavati sa nestaicom i bijedom - najstariji meu impresionistima, bio je neka vrsta mentora i savjetnika mlaim slikarima (i Van Goghu) - dok impresionisti utjeu jedan na drugog da bi tako svaki pojedinano izgradio svoju osobnost, Pissarro je izuzetak on uvijek PRIHVAA NOVE UTJECAJE i izmjenjuje ih sa starima, trajno zadravajui neke oblike i postupke drugih umjetnika - prvo je pod utjecajem C. Corota, zatim G. Courbeta , poslije pod utjecajem J. F. Milleta slika seljake likove - ve 1857. na Accademie Suisse susree Cl. Moneta, izlae u slubenom Salonu ali i Salonu Odbijenih - 1870. za vrijeme rata, odlazi u London u upoznaje djela J. Constablea koja su na njega izvrila izuzetan utjecaj - povratkom u francusku slika sa P. Cezannneom u Anvers-sur-Oise -1874. sudjeluje na 1. impresionistikoj izlobi kod fotografa nadara - 1870.-75. najplodniji period rada, obuhvaa iroku tematiku (pejza, vedute, mrtve prirode, figure, akt, portrete) i slik. tehnike (ulje, gva, tempera, akvarel, pastel) - Renoir "Pissarro je bio osoba koja se u svemu okuala" - jedini meu impresionistima se intenzivnije bavi BAKROREZOM I LITOGRAFIJOM (preko 100 ploa) najee u bakru ree motive pejzaa i poljskog rada (* ISKAPANJE KRUMPIRA) - u bakrorezu radi i portrete (* AUTOPORTRET, * P. CEZANNE) - 1881. naputa impresionistiki nain i pribliava se Gauginu - od 1886. u potpunosti se priklanja POENTILIZMU neoimpresionista (G. Seurata) - potkraj ivota, oslabljenih oiju, sa prozora hotelskih soba slika cikluse VEDUTA PARIZA, ROUENA, LE HAVREA - 5 Pissarrovih sinova isto su se bavili slikarstvom * OUJSKO SUNCE * BULEVAR MONTMARTRE

74

PIERRE AUGUSTE RENOIR (Limoges, 1841. Cagnes, 1919.) - porijeklom iz siromane obitelji - kao 13-godinjak u Parizu radi u radionici koja oslikava porculanske proizvode, ukraava zastore i paravane prema shemama iz 18. st. U Louvreu tad trai uzorke za rad - 1862. pohaa Ecole de Beaux-Arts, u ateljeu M. G. Gleyrea susree Moneta i Sisleya - u poetku razvija se u dodiru sa N. V. Diazom de la Pena, koristi tamni kolorit romantiarske kole - sa prijateljima slika u blizini Fontainebleu-ke ume, pod utjecajem tonskog slikanja G. Courbeta, te osobito E. Delacroixa (osobito vidljivo na prvim slikama izloenim u Salonu: * Dijana lovkinja) * PARIANKE ODJEVENE KAO ALIRKE Delacroixov utjecaj * LOA mijeanje tonskih shvaanja i poetak impresionistikih * PORTRET SLIKARA SISLEYA SA ENOM 1868. - pod utjecajem E. Maneta i C. Moneta s kojim slika parike vedute Renoir odbacuje tonska rjeenja, pribliava se impresionistima sa kojim izlae - I. IMPRESIONISTIKA FAZA - na bjelini platna are se iste, svjee boje, osobito puti aktova (* KUPAICA I NIMFA) - sluei se impresionistikom paletom slika PEJZAE (* PUT KROZ GUTARU), i PORTRETE (* OBITELJ CHARPENTIER) - * PORTRET GLUMICE SAMARY (Moskva) 1879. postie uspjeh u Salonu te naputa izlobe impresionista - * DORUAK VESLAA, 1881. (Washington) najvea Renoiraova slika - te godine putuje u Alir (slika nekoliko pejzaa), zatim u Italiju oduevljen antikim zidnim slikama u napuljskom muzeju, slika * PLAVOKOSA KUPAICA (Louvre) spada meu najljepe aktove - II. INGRESOVSKA FAZA - naputa impresionistike svjetlee boje, nastoji oblikovati forme vrstih kontura niz aktova i portreta - * KUPAICA SJEDI, * PORTRET ENE, * KERI C. MENDESA ZA KLAVIROM, * KIOBRANI - III. SEDEFNA FAZA (tzv. nacree), oko 1890. - inkarnat likova harmonizira prema crvenilu, zadravajui ranije OPALIZIRANJE BOJA (* USNULA KUPAICA, AKT TO LEI) - boravi u parikom ateljeu - sa Monetom esto putuje u Italiju - 1885. od Czanna iznajmljuju kuu u Aixu Renoir radi seriju provansalskih pejzaa - ljeti boravi u Parizu, 1892. u panjolskoj prouava Goyu u Pradu - IV. PERIOD DE CAGNES (posljednji period) - zbog slabog zdravlja povlai se u Cagnes kraj Cannesa (od 1903. tu stalno ivi), gradi kuu Colletes, slika svijet koji ga okruuje - 1905. doivljava istinski trijumf na Salon de Autonomme - reumatizam se pogorava, ruka mu je uzeta, radi tako da mu veu kist u aku

75

- slika mediteranski pejza, mrtve prirode, svoju djecu, najei mu je model kuna pomonica Gabrielle - u ovoj fazi bujnom paletom slika slabije aktove nemaju izraenu pretilost kao prije - u punom ivotnom zamahu Renoir je slikao tip JEDNOG TIJELA u kojem spaja klasino umijee i animalnu enstvenost - opus 6 000 slika i skica, najvie u ulju, pastel, i akvarel te brojni crtei (kreda, olovka i litografija) sa motivom akta - PLASTIKU radi u kasnoj fazi (od 1907. ) uz pomo dva kipara-tehniara - radovi u bronci i kamenu prikazuju glave ili figure u razliitim dimenzijama (* VENERA, * MAJKA I DIJETA, * KOVA, * PRALJA, reljef * PARISOV SUD) - 1917. 6 portreta-medaljona u bronci (Delacroix, Ingres, Corot, Monet, Czanne) prikazuju osobe koje su najvie utjecale na njegov ivotni put * MAJKA I DIJETE, bronca, Bremen - motiv iz naslikanog djela iz 1885. - spaja impresionistiku dra povrine i kiparski napor oko oblikovanja * LA MOULIN DE LA GALETTE, Louvre, 1876. - radi prizore ivotnog veselja joie de vivre - mnotvo likova naslikano u mrljama svjetla i sjene * DORUAK VESLAA, Washington, 1881. - posveuje se temi ljudskog lika slikanih u skupinama - osobit kolorit temelji se na prouavanju Delacroixa * ENSKI AKT U SUNANOM SVJETLU, Louvre, 1875. - od 80ih se bavi temom enskog akta u pejzau - personifikacija punine ivota i prirode - uobliavanje i modeliranje tijela po uzoru na Rafaela * L'ESTAQUE

76

EDGAR DEGAS (Pariz, 1834.-1917.) - slikar, grafiar, kipar - studira kod klasiciste Lamothea na Ecole de Beaux Arts uenik Ingresa - shvaanjem da je CRTE OSNOVNA VREDNOTA IZRAZA nastavlja se na tradiciju koja njeguje osjeaj za proporciju te preciznost linije - osjeajui sklad stavova sa Hansom Holbeinom i N. Poussinom Degas crta i slika prema njihovim djelima - 1856.-57 putuje po Italiji, studira crte Mantegne i Boticellia - oko 1860. slika historijske teme, zapoinje rad u GRAFICI (bakropis, litografija) i otkriva ljepotu JAPANSKOG VIEBOJNOG DRVOREZA (Hokusai, Utamaro) te tei realizirati skladan odnos izmeu linije i boje - oko 1865. upoznaje E. Maneta, izlae sa impresionistima ali zadrava samostalnost ulja iz ove faze ne slijede metodu impresionista u primjeni boje i svjetlosti na pejzaima i likovima slikanim u pleneru Degas radi u INTERIJERU aktove, figure i grupe impresionistiki tretirajui crte - 1886. na impresionistikoj izlobi prezentira seriju radova koji ukazuju na njegovu REALISTIKU ORIJENTACIJU - otrim zapaanjem slika stvarnost radnih ljudi (likovi pralja, ena kod glaanja) i velegradsku potitenost (scene iz kavana - koristi lapidarnu metodu, prostor gradi JEDNOSTAVNIM SREDSTVIMA, likove svodi na osnovne obrise - njegovo shvaanje realnosti na slici nije izbaeno na osnovi primljenog dojma ve je taj dojam razraen - Degasov hladni realizam ne prelazi u grubi naturalizma - Degasovi crtei djeluju kao biljeka nastale u trenu, zapravo su rezultat nastojanja i analiza u tenji da se POKRET FIKSIRA U MOMENT te da se time prolazni fenomen prikae kao injenica - zbog ivosti pokreta privlae ga teme: zbivanja na KONJSKIM UTRKAMA (trke slika od 1866.), u BALETNIM DVORANAMA (slika od 1878.) i POZORNICI (zanimaju ga efekti umjetne rasvjete) - Degas slika potezom otrim poput noa, kretnju uvijek prikazuje tono.. Degas je lien tenje za dopadljivou, on udi za opisivanjem radi saimanja. Sve podreuje izrazu pokreta kojeg trai u najtonijem prikazu radnje - kako mu uljana boja ne odgovara za prikazivanje svjetla (lampe i reflektora) na inkarnatu i odjei plesaica degas koristi PASTELNU KREDU time se nastavlja na francusku tradiciju 18. st. (M. Q. Latour, J. B. S. Chardin), uz impresionistiku primjenu DIFUZNE SVJETLOSTI ustreptale u kontrastima i arama - izuzetno autokritian, ostavio opus u svim tehnikama (i u grafici) - nije imao direktnih uenika - njegovi sljedbenici su H. Toulouse-Lautrec i J. F. Forain - u kasnoj fazi ivota gubitak vida mu onemoguava slikanje on modelira u glini, vosku, bronci sitne figure (plesaice, jahai, koji) nastojei i u plastici izraziti cilj svog stvaranja pokret - djela * NA KONJSKOM TRKALITU * POKUS BALETA NA POZORNICI * BALETNA KOLA * ENE PRI GLAANJU

77

* AA APSTINTA (1876., Louvre) - razoarani par u kafeu - slika djeluje nenamjetena ima proraunatu kompoziciju = prazni stolovi istiu usamljenost likova * PORTRET MANETA - slian J. L. Bertinu - omalovaavao portretiranje portretira samo osobe uz koje je izuzetno vezan prijatelji, roaci snano isticanje karaktera modela - esto radi u pastelu (poja u prahu) omoguuje mu da izrazi efekte linija, tona i boje * PRIMABALERINA, 1876. - pogled iskosa na pozornicu - radnja je namjerno pomaknuta iz sredita pokret u svjetlosti lampe * BALETNA KOLA (1880.) - Degas razvija novi kanon oblika ljudskog lika i njegova odnosa prema prostoru - polazi od tonog promatranja - nema erotskih naznaka ni socijalne kritike - zanima ga plonost japanskih viebojnih drvoreza (kao i Maneta) - obrauje problem fragmentarnog likovi i predmeti mu odrezani rubom slike ti neujednaeni odnosi stvaraju napetost koje dotad nije bilo na slici * ENE KOD GLAANJA (1884.) * PJEVAICA SA RUKAVICOM (1878.) * DOKEJI AMATERI * PROBA BALETA * PLESAICA U HODU, bronca, Bremen - kao studija pokreta - Degasovi radovi su formom usmjereni prema klasicistikim uzorima

78

NEOIMPRESIONIZAM (1884.) - nastanak pokreta vezuje se uz susret franc. umjetnika u Salonu des Independants u Parizu 1884. god. naziv uzeli iz potovanja prema prethodnicima - neoimpresionizmu prethode istraivanja o fenomenima vida povezanost znanosti i umjetnosti - djelo fiziara Chevrela "Teorija o simultanom kontrastu boja" 1839. god. na tom znanstvenom otkriu baziraju se slik. metode neoimpresionista - neoimpresionizam se udaljuje od impresionizma u tenji da sauva jasnou forme i istou boje na platna se nanose ISTE BOJE u odvojenim tokama ili crticama - teoretiar grupe P. SIGNAC "tenja da se otkriju matematiki tona saznanja o tome koju boju upotrijebiti i kojim je bojama okruiti" - P. Seurat 1884. zajedno sa ostalim umjetnicima odijeljenim od zvaninog Salona osniva Salon des Independants (P. Signac, H. E. Cross, A. D. Pillet) osnivaju udruenje Nezavisnih umjetnika, meu kojima su oni najaktivniji - sastaju se kod Signaca kojeg je Chevrel uputio u tajne boje - Seurat, * KUPANJE zasnovana na kontrastima tonova, * NEDJELJNA ETNJA NA GRANDE JATTE divizionizam = metodino fragmentiranje poteza, kasnije dovodi do poentilizma - kroz utjecaj neoimpresionista su proli Van Gogh, Matisse, H. T.-Lautrec, P. Gaugain povremeno su sudjelovali u grupi u ranim fazama E. Degas, C. Pissaro - Salon des Independants (Salon Nezavisnih) - izloba koja se od 1884. odrava u Parizu - ovaj nain istupanja u javnost bio je znak protesta protiv stava oficijelnog Salon des Artistes Francais - ove izlobe su manifestirale nove pravce u franc. likovnoj umjetnosti - u poetku nastupaju samo slikari, kasnije i skulptori, arhitekti, grafiari te majstori primijenjene umjetnosti - izlobe su se veinom odravale u Grand Palaisu

79

PAUL CZANNE (1839.-1906.) - ui pravo u Aixu, slika kao samouk - nakon svae s ocem bankarom 1861. upisuje studij slikarstva, pohaa Accademie suisse - kako nije primljen na Accademie de Beaux Arts vraa se u Aix-en-Provence, radi u bronci ali ne naputa slikarstvo - I. POETNA FAZA, PERIOD "TAMNOG BAROKA" - tamni tonovi, podsjeanje na barokne stilove koje je studirao u Louvreu, istie kontraste u rasvjeti, tei postii ekspresiju forme - 1862.-64. u Parizu se dui sa Monetom, Renoirom, Zolom pokuava izlagati u Salonu, ali uvijek biva odbijen - pod utjecajem C. Pissaroa paleta mu postaje svjetlija - II. faza - u dodiru sa impresionistima upoznaje dra plenera, kvalitete fenomena svjetlosti i atmosfere, izraavanje istim bojama - slika mrtve prirode, pejzae, portrete bliske impresionizmu - 1874. sa impresionistima izlae kod Nadara - III. faza - 1877. prekida sa impresionistima, TRAI VLASTITI IZRAZ - razlog prekida u sukobu osnovnih shvaanja i metode slikanja impresionisti dovode upitnim materijalnost predmeta interpretiraju objekt kao dojam, slikarsku viziju - dok Czanne eli ostvariti EGZISTENCIJU OBJEKTA i STABILNOST FAKTURE suprotno analitikoj impresionistikoj metodi on tei ostvariti SINTEZU TONOVA I OBLIKA - pojednostavljuje oblike svodei ih na PLOHE koje svojim odnosim trebaju ostvariti VOLUMEN OBJEKTA - sliku gradi na spoznaji da je i u prirodi sve oblikovano prema geometrijskim likovima KUGLE, VALJKA I STOCA - koristi se iskljuivo bojom i gradacijom njenih tonova - nema linija, ni oblina, postoje samo kontrasti boja kad je boja dana u svom bogatstvu, tad oblik zadobiva svoju punou - osamljen, godinama slika u provinciji, osobito u Provansi pejzai sa motivima brda St. Victoire, nekoliko kupaica, 5 velikih verzija kartaa - u tenji da istakne ekspresiju forme koristi STILIZACIJU I DOZU DEFORMACIJE, dok arhitektura slike uvijek ostaje vrsta - tema i motiv imaju sporednu ulogu - i u motivu mrtve prirode mogu se zahvatiti temeljni problemi slikarskog izraza - slika mrtve prirode, pejzae, portrete (* EMILE ZOLA), autoportrete, figure (* HARLEKIN, PUA), enske i muke aktove u prirodi (kupai, kupaice) - motive obrauje vie puta, neke slike radi godinama, opus 1600 djela - ravnoduan je prema miljenju javnosti, u stvaranju mu je bitan proces rada - u Salon je primljen jednim portretom 1882. - 1892. na izlobi kod A. Vollarda doivio neuspjeh - na izlobi 100 godina franc. slikarstva javnost i kritika uviaju znaenja njegova djela - njegova spoznaja o biti slik. izraavanja = SINTEZA, oznaava presudan preokret u slikarstvu - utjee na Van Gogha, Gaugina, Grupu Nabis, foviste, svojim radom anticipira kubizam i devijacije ekspresionizma

80

- izuzev nadrealista, nema slikara koji se nije oslanjao na Czanne on je otac moderne pikturalne aktivnosti sa kojom poinje jedna od revolucija u umjetnosti slikanja (Dorival) * KRIST U ISTILITU, Zbirka Lecomte, Pariz, 1868.-70. - najstariji meu postimpresionistima - u poetku oduevljen romantiarima (Delacroix) - kao i Manet radi "sliku slike" renesansnu kompoziciju slike S. del Piomba (koju je poznavao samo preko bakroreza) prenosi u stil Manetova * Frulaa odbacuje chiaroscuro, ne koristi povezanu skalu tonova, ve SJENE TRETIRA KAO VRSTE I JASNE OBLIKE - vie od Maneta Cezanne zanemaruje vanjski izgled u korist unutranje koncepcije * AUTOPORTRET, Galerija Tate, London, 1879. - faza u kojoj tei od impresionizma stvoriti neto trajno poput umjetnosti u muzejima - trai SKLAD OBLIKA I BOJE potez kista je vrsto uklopljen u arhitekturu slike - oblici su manje otri pozadina zida uokviruje oblinu glave * ZDJELA S VOEM, AA I JABUKE, Pariz 1879.-82. - opet je pozadina s ornamentima ujedinjena sa trodimenzionalnim oblicima oblici su OCRTANI tamnim linijama - perspektiva je "netona" (zdjela za voe i horizontalna povrina su koso postavljeni) - ova proizvoljna ISKRIVLJENJA rezultat su Cezanneove tenje da otkrije stalna svojstva prirode (kugla, valjak, stoac) * MONT SAINT-VICTOIRE GLEDAN IZ KAMENOLOMA BIBEMUS Baltimore, 1898.-1900. - ovu metodu primjenjuje na pejza, opsjednut ovom temom - usamljena velebnost prizora bez ljudske prisutnosti - planina u daljini jednako je vrsta kao i oblici u prvom planu * BRDA U PROVANSI, Cardiff, 1878.-80. - potezi kista (mrljasti nanosi boje) polaze od impresionizma -za razliku od impresionizma BOJE TVORE PRECIZNE PLOHE I STRUKTURU SLIKE - BOJA I OBLIK su meusobno povezani u stereometrijske oblike naelo kubizma * JABUKE I NARANE, Louvre, 1895.-1900. - osnovni element Cezanneovih slika su BOJE I OBLICI koji meusobnim odnosima ine cjelokupnost slike naelno je time nadvladao iluzionistiko naelo slikarstva - Cezanne: "Umjetnost je harmonija paralelna s prirodom" * KAMENELOM BIBEMUS, Essen, 1898.-1900. - "motiv se raa iz boje" (Cezanne) - jedna od kubistikih slika stereometrijske kocke, stupnjevanje dubine u srednjoj zoni - slika negira impresionistika naela znanstvene perspektive * KUPAICE, Philadelphia, 1898.-1905. * KARTAI, London, Pariz

81

GEORGES PIERRE SEURAT, Pariz, 1859.-1891. - slikanjem se poinje baviti kad u muzejima kopira Rafaela, Poussina, Ingresa - upisuje Ecole des Beaux-Arts ui kod Ingresova epigona H. Lehmannna - radi na usavravanju crtea. prouava KOLORIZAM E. DELACROIXA te ZAKONE OPTIKE (osobito analizu spektra) - oko 1882. nastaju njegove prve slike u DIVIZIONISTIKOJ TEHNICI bliske impresionistikom nainu - 1884. oficijelni Salon odbija sliku * KUPAI NA ASNIERESU, a Seurat osniva Salon des Independant u kojem su neoimpresionisti kao grupa formirani 1886. - neoimpresionisti, koje Seurat predvodi, nastoje rijeiti pitanje boja i svijetlosti na temelju stroge ZNANSTVENE METODE tokice istih i nemijeanih boja su PRORAUNATO I SISTEMATSKI USKLAENE, dok oblici postaju STILIZIRANI I GEOMETRIZIRANI - spontanost impresionizma transformirana je u krutu shemu umjetnog polaganja tokica i ara = poentilizam - unato polikromiji platna djeluju hladno, kao da su raena prema ustaljenoj formuli * CIRKUS - u tenji da postigne sintezu Seurat je ukoio gibanje - prikazani pokreti ne djeluju ivotno - naslikao malo slika jer je postupak "izrade" bio dugotrajan - njegov rad kao cjelina ini se blizak nekom klasicizmu kraja 19. st. - njegovu metodu slijede P. Signac, H. E. Cross, u Italije primjenjuje G. Segantini - djela: * KUPAI U ASNIERESU, Tate Gallery, London * NEDJELJNO PRIJEPODNE NA OTOKU GRANDE JATTE, Art Institut, Chicago * PARADA CIRKUSA, New York,1887.-88. * CIRKUS, nedovren, Louvre - izradio malo slika, radi ih po godinu i pol dana radi mnotvo studija prije realizacija - slike podupiru njegove teorije impresionistiki kolorit i efekt jake suneve svijetlosti. Suprotnost trenutnoj "impresiji" su nepomini likovi (slino Pierro della Francesca) - nanosi toke boja koje bi se trebale sliti u oku gledatelj = neoimpresionizam/poentilizam/divizionizam - promatrajui sliku iz daljine efekt tokica se ne gubi - tijela nemaju masu, modeliranje je svedeno na minimum, likovi u profilu ili frontalno kao u staroegipatskoj umjetnosti - program poentilizma na znanstvenim analizama boja one se nanose u pjegama u bojama spektra, tek njihovim mijeanjem u oku nastaje efekt slike (npr. naranasto + plavo + crveno = smee) - za Seurata slikarstvo je "razumska operacija" tokice su zapravo sitni potezi kistom meusobno komplementarnih boja (ute i plave tokice daju efekt zelene boje)

82

PAUL SIGNAC (Pariz, 1865.-1935.) - slikar, likovni kritiar, pisac o umjetnosti - krae vrijeme studira na Ecole des Beaux Arts - u poetku pod utjecajem impresionista - uskoro se u potpunosti priklanja Seuratu i njegovom krugu - 1884. jedan od glavnih osnivaa Salon des Independentes u kojem izlae redovno sve do smrti - pod Seuratovim utjecajem postaje jedan od najdosljednijih pristaa poentilizma ope internacionalne faze postimpresionizma, koja prelazi u modu - u poetku ove faze Seurat nastoji da tokice istih boja u oku proizvedu ive vibracije i briljantnost svijetla (nastojao oblike komponirati u skladnosti i odreenoj statuarnosti) Signac se dotle iivljavao u samom TEHNIKOM POSTUPKU bez obzira na oblike vanjskog svijeta - time nastupa degeneracija impresionizma, formira se neoimpresionizam forma se rastapa u vibraciji malenih ara istih boja vidljivo kod Signaca u ranoj fazi: *PORTIEUX, 1888. vidljiv strogi, geometrijski precizan crte koji kasnije nestaje u razlivenoj plohi poentilistike strukture - najvie radi pejzae, osobito u AKVARELU - puno putuje da bi prouio mogunosti za primjenu ve prije postavljene sheme - boravio u Holandiji, Veneciji, Carigradu, a na J. Francuske u Provansi nastaju njegovi najuspjeliji radovi - slika motive u vie varijanti (Notre-Damme, Pont Neuf, Pont des Arts), u Veneciji (La Salute), u Avignonu (papinski dvor), Varseilles, Rotterdam - slika predjele uz rijeke (Seina) refleksi atmosfere vidljivi su na povrini voda - kao pisac pie lik. kritike, teoretske lanke o neoimpresionizmu objavljivane u asopisima (Art et critique), knjige, predgovore kataloga i izlobi - utjecao na Van Gogha i ekspresioniste * DORUAK, 1886. * OGLAS ZA HENRYJEV "KROMATSKI KRUG", 1888., litografija u boji - ukazuje na povezanost poentilistikog slikarstva i znanstvenih istraivanja - naslov knjige Charlesa Henrya: "Kromatski krug koji sadri komplementarne boje ili znanost o kontrastnom ritmu i mjeri"

83

VINCENT VAN GOGH (1853.-1890.) - holandski slikar - sin pastora, u poetku ne pokazuje nikakvu sklonost za slikarstvo - u 17. godini zapoinje rad u trgovini slika u Haagu (tad poinje korespondencija sa bratom Theom), nakon 7 godina odlazi u podrunicu u London i tada se zainteresirao za slikarstvo - meutim , voen religioznim kompleksom nekoliko mjeseci studira teologiju u Amsterdamu odlazi meu rudare u Borinage (Belgija) da postane njihov propovjednik tada radi prve crtee pod Milletovim utjecajem - razoaran se vraa u Holandiju - upoznaje slikara A. Mauve-a koji mu daje savjete kako pristupiti likovnim rjeenjima - vraa se u Brabant prikazuje strastveno ivot seljaka i radnika, tamne, male slike bijede brutalne do karikature (* TKALCI, * OBITELJ SE HRANI KRUMPIROM) - osjetljiva Vincentova narav proivljavala je brojne krize- unato njima on ostaje predan slikarstvu "slikarstvom elim izraziti iskren ljudski osjeaj" - u poetku njegova sumorna poleta nije izraz suosjeanja sa ljudima ve i izraz prirode tekog melankolika koji u slikarstvu trai spas od svojih tjeskoba kao autodidakt radi brojne crtee (crtei ruku), 3 mjeseca boravi na Akademiji u Antwerpenu - na poziv brata Thea dolazi u Pariz u te 4 godine do smrti doivljava veliku promjenu otkriva impresioniste (C. Monet, Sisley, Pissarro) i neoimpresioniste a najvei utjecaj na nje je izvrio JAPANSKI VEBOJNI DRVOREZ (slika * PERE TANGUY) - 1887. paleta mu se radikalno mijenja koristi SVIJEE, OTVORENE BOJE, forma postaje dekorativna uz naglaen GRAFIZAM trai sintezu u pojednostavljenju - naputa impresionistiku analizu atmosfere i divizionizam neoimpresionista - upoznaje EMILE BERNARDA, harmonije P. GAUGINA sve vie iskljuuje sjene i modelaciju, koristi otvorenu skalu boja, oblike konturira tamnom bojom (* AUTOPORTRET) - 1888. putuje na jug Francuske u Provansu, te se zadrava u Arlesu gotovo dnevno slika sliku za slikom: pejzae (* VONJAK U ARLESU), mrtve prirode (vie verzija suncokreta), figure na kojima je osobito prisutna vangogovska DEFORMACIJA I EKSPRESIJA - tad slika livade, emprese, planine, zvijezde i samo sunce, interijere, svoju sobu, kavanu na taj nain prikazavi u slikama svijet koji ga okruuje - on slika IZRAVNO PO PRIRIODI, dok je Gaugin slikao na temelju biljeki gotovo napamet - u elji da stvori slikarsku koloniju poziva Gaugina nakon sukoba u kojem je elio ubiti Gaugina, kanjava se sam REE UHO koje odnosi prostitutkama te pada u gr epileptika - Gaugin odlazi u Pariz a Gogh u bolnicu za duevno oboljele - izmeu pojedinih nastupa ludila strastveno radi na svoj nain prerauje reprodukcije starih majstora (dodaje svoj divlji i razbuktali kolor) Remiraudta, Milleta, Daumiera, Dorea (* ETNJA KANJENIKA) - radom nastoji suzbiti samo ludilo slika bolniarke, doktore, vrt bolnice - 1890. na bratov savjet premjeta se u Anvers-sur-Oise doktoru Gachetu, prijatelju Cezannea i impresionista - ubio se pucnjem iz pitolja ne mogavi podnijeti novi napad bolesti - Gogh = PRETHODNIK EUROPSKOG EKSPRESIONIZMA u tenji da na slikama izrazi ono to se ne moe izraziti on deformira prirodni oblik da bi postigao to veu izraajnost - brojni autoportreti pokazuju dramu njegova ivota - za sobom ostavio velik opus sastavljen od slika, crtea i akvarela - I. RAZDOBLJE, 1883.-5. * KOPA * TKALAC

84

* SELJACI KOD ZDJELE KRUMPIRA - PARIKO RAZDOBLJE, 1886.-88. * RESTORAN * PERE TANGUY - ARLESKO RAZDOBLJE, 1888.-89. * SLIKAR NA CESTI PREMA TARASCONU (izgorjelo) * NONA KAVANA * AUTOPORTRET S ODREZANIM UHOM, Nat. Gallery, London - RAZDOBLJE ST. REMY, 1889.-90. * ITNO POLJE * SUNCOKRETI * ETNJA KANJENIKA prema G. Doreu - RAZDOBLJE ANVERS-SUR-OISE, 1890. * OLUJA NAD POLJIMA, Amsterdam * ITNO POLJE SA GAVRANIMA, Antwerpen * AUTOPORTRET, posljednji * TKALAC, 1884. - tane, tamne slike imaju socijalno kritike apekte - posredovanjem brata Thea dolazi u Pariz gdje u kontaktu sa impresionistima koristi svjetliju paletu * SELJACI JEDU KRUMPIR, 1885. - jo jedno djelo prve faze - nezadovoljan industrijskim drutvom - bio propovjednik meu rudarima - 1880.-85. radi slike siromanih rudara i radnika - doza nespretnosti u izvedbi posljedica je neurednog kolovanja - slinost sa Daumierom i Milletom - u Parizu susree Degasa, Seurata, mijenja paletu i koristi plamtee boje - neke slike radi Seuratovom divizionistiko tehnikom - odlazi u Arles - tu nastaju njegove najbolje slike (1888.-90.) * ITNO POLJE I EMPRESI, London - uskomeanost, pokrenutost zemlje i neba drvee poput plamena, talasasto kretanje oblaka i ita * NONA KAVANA, 1888., New York - svijetle boje imaju emocionalan, osobni sadraj - o slici je sam Gogh rekao: "pokuao sam izraziti strane strasti ovjeanstva pomou crvenog i zelenog" * AUTOPORTRET, 1889., New York - u vrtlogu mraka istie se njegova ispijena glava uarenih oiju ve tada osjea znakove bolesti ubio se kad vie nije mogao slikati * ITNO POLJE S GAVRANIMA, Amsterdam - nasluivanje smrti - Goghovo slikarstvo je izraz osobne tjeskobe i ljudske drame

85

PAUL GAUGIN (Pariz, 1848. La Dominique, otoje Marquises, 1903.) - u Parizu radi kao Burzovni namjetenik, zatim u banci, dok se slikanjem bavi amaterski - susret sa C. Pissarrom oznaava prekretnicu Gaugin naputa graansko zvanje i posveuje se slikarstvu - u poetku pod utjecajem impresionista sa kojim zajedno izlae - predosjeajui krizu impresionizma kao analitike metode koja dovodi do rastvaranja slike Gaugin iznosi tezu o slikarstvu kao SINTEZI u kojoj e se saeti oblici i boje dignuti na razinu monumentalnosti = u postimpresionizmu Gaugin je inicijator kretanja koji su obiljeili i njegovi suvremenici P. Cezanne i V. van Gogh - 1886. u potrazi za sredinom koja e mu pruiti motive za realizaciju novog izraza odlazi u Bratagnu slikajui bretonske pejzae i folklor on aplicira jednostavne i ekspresivne shematizirane FORME PUKOG PRIMITIVIZMA (* UTI KRIST, * BRETONSKI SVINJAR) - u Parizu se zbliava sa simbolistima i grupom Nabis - 1888. na Van Goghov poziv odlazi u Arles sukob 2 jaka temperamenta dovodi do napetosti i razlaza - 1891., uvjeren da treba prekinuti sa evropskom sredinom odlazi na Tahiti traei u egzotinom i primitivnom ambijentu iskonske ivotne vrijednosti - u zapisima pie: "poinjem misliti jednostavno, naputa me mrnja prema blinjem, tovie, poinjem ga ljubiti. Uivam u svim nasladama ivljenja: slobodnog, ivotinjskog i ljudskog" = nastaje prvi ciklus sa Tahitija - vraa se u Pariz - 1895. definitivno odlazi u Polineziju - sa Thita koji su po njemu ve zaraeni klicom civilizacije odlazi na otoje Marquises gdje osamljen umire u patnjama i gorini - polinezijske pejzae i likove tahianskih mladia i djevojaka ostvaruje STILIZACIJOM OBLIKA, tretiranih PLONO unutar naglaenog crtea sa ARKOM KROMATIKOM - temama daje simboline nazive, istie animalnu ljepotu enskog tijela u kontrastu sa ornamentiranim tkanjem parea i zelenilom vegetacije - u tenji da sintetizira ove kontraste dolazi do granica dekorativnosti i do plone fakture - u njegovim crteima dominiraju KONTRASTI I STILIZACIJA kao i u figuralnim rezbarijama u drvu (crtee u drvorez prenio njegov prijatelj G. De Montfreid) - za ivota je jedva prodavao slike ivotna drama Gaugina, Van Gogha, Toulouse-Lautreca malograanima je bila zanimljiva nazivaju ih "peintres maudits" (prokleti umjetnici) - Gauginov opus predstavlja novinu u smislu zanimljivih motiva jedan je od rijetkih epigona koji je bio svjestan bitnosti i elementarnosti kreativnog procesa - njegova strastvena elja za bijegom od sama sebe uzdie ga u red simbolikih likova evropske kulture na kraju 19. st. - Gauginova djela su utjecala na razvoj evropskog ekspresionizma (Der Blaue Reiter), te na koloristike egzaltacije fovista - za ivota je publicirao autobiografske zapise Noa-Noa, dopisivao se sa Emileom Bernardom - Gaugin je bio i kolekcionar slika - 1889. postaje centralna linost pokreta zvanog SINTETIZAM ILI SIMBOLIZAM - naputa industrijsku civilizaciju i odlazi u Bretagnu * VIZIJA POSLIJE PROPOVIJEDI ili JAKOV SE BORI S ANELOM, 1888. Edinbourgh - slika jednostavnosti bretonskih ljudi

86

- modeliranje zamjenjuje uokvirivanjem crnim linijama, "neprirodne boje" = nadahnut je pukom umjetnou i srednjovjekovnim vitrajima * SAKUPLJAI MORSKE TRAVE, Essen, 1889. - stvara ploni red slike - naelo KLOAZONIZMA (uokvirivanje crnim linijama) potjee od Emilea Beruorda * RTVA ZAHVALNICA - sa Tahitija - slika lokalnog boga - crno-bijela rjeenja odraz su domorodake umjetnosti * ZOVEM SE MARIA/JA ORANA MARIA, 1891., New York - ornamentalne, ive boje i snane konture - u osnovi je tema kranstva * DVIJE TAHIANKE, 1899. - istie ulnu ljepotu tijela - figure poput bareljefa izlaze iz pozadine - modelira linijom i varijacijama svjetlosti i sjene nad glavama ena * DOBRO JUTRO GOSP. GAUGIN - parafraza Courbetove slike

87

HENRY TOULOUSE-LAUTREC (1864.-1901.) - njegova porodica se ubraja u najstarije franc. plemstvo - nakon pada s konja u djetinjstvu ostaje bogalj osuen na mirovanje - poduku prima od animalista Princenteana - 1878.-82. radi "sportske slike" nespretno istie pokrete - upoznaje impresionistiki nain slikanja - u prirodi portretira majku i radnika na obiteljskom imanju - 1889. upoznaje E. Bernarda i Van Gogha koji potiu njegovo oslobaanje od akdemizma - na nje utjeu: metode impresionista, pasteli E. Degasa i japanski viebojni drvorezi - od 1886. prekida sa drutvenim krugovima kojim pripada podrijetlom, ivi na Montmartreu meu boemima, stalni posjetitelj lokala Moulin-Rouge - motivi: ambijent kavana, plesnih lokala, trkalita i javnih kua - povremeno radi portrete iz umjetnikog svijeta (* OSCAR WILDE, * VAN GOGH) - u tenji da fiksira stvarnost neumorno crta te skice prerauje u ulju i gvau - likove slika plonim koloritom - deprimirani svijet u kojem se kree slika bez poruke ili sentimentalizma = on konstatira negativnosti takvog naina ivota - 1889.-95. crta i slika "zvijezde" kabareta: * JANE AVRIL, * MAY MILTON, * ARISTIDE BRUANT, * CRNAC CHOCOLAT - tad radi i slike: * PLES U MOULIN GALETTE, * POSJET, * TOALETA - litografija zauzima posebno mjesto u njegovom opusu - prvi rad * PLAKAT ZA MOULIN ROUGE, 1891. - do 1901. izradio 368 litografija listovi su rezultat prethodnih skica i crtea - viebojnu litografiju razvija kao ekvivalent tehnici ulja dovodi je do umj. savrenstva * PORTRETI GULUMACA I GLUMICA, 12 listova * VELIKA LOA * MALA LOA * PLES U MOULIN ROUGEU * DOKEJ - radio i plakate u ogranienom broju primjeraka - zbirke litografija u Parizu i Bremenu - 1898. sve jai simptomi bolesti - u Bordeauxu inspiriran operom "Messaline" radi seriju crtea i skica - zatim se povlai u obiteljski dvorac gdje i umire - djela ove posljednje faze oznaavaju povratak prvotnoj maniri - pripada I. generaciji postimpresionista - trajan motiv = ljudski lik bitna KRETNJA I OTRA KARAKTERIZACIJA LICA - koristi efekte DIFUZNE SVJETLOSTI, specifian "umjetni" kolorit (slikao u elektrinom osvjetljenju a ne u prirodi) - njegov opus govori o ivotu i moralu jedne sredine * U MOULIN ROUGEU, Chicago, 1892. - nije impresionistiki isjeak iz ivota otro promatra izvoae i goste - naglaene konture = Gauginov utjecaj * PLAKAT ZA MOULIN ROUGE, litografija u boji, 1891. - pod utjecajem Degasa, Gaugina, japanskih drvoreza - motivi kavana i kabareta sa dozom kritike

88

NABISTI - hebr. nabis = proroci - umjetnika grupa u francuskoj - 1889. osnovali su je mladi slikari, uenici Akademije u Julianu i Ecole des Beaux-Arts - PAUL SERUSIER, MAURICE DENIS, PIERRE BONNARD, HENRY GABRIEL IBELS, KER-XAVIER ROUSSEL, EDOUARD VUILLARD, RENE AIOT, kasnije su im se pridruili vicarac FELIX VALLOTON, holananin Jan Verkas - osniva grupe P. Serusier, upoznavi djela P. Gaugina i sljedbenika, oduevljen je teorijama o simbolu i sintezi, KLOAZONIRANJU i primjeni istih tonova donosi novu estetiku u Pariz - tad se osjea reakcija na impresionizam pjesnici i slikari tee: "fantastinoj sugestiji snova putem aluzije SIMBOLA i ruha DEKORATIVNE FORME" - teoretiar umj. M. DENISE, pod pseudonimom Pierre-Louis ARGO, u asopisu Art & Critique izdaje manifest grupe istie da "realnost ne moemo spoznati jer su celebralne navike nadmonije od vizije" - nabisti svoje uenje temelje na teoriji objektivne i subjektivne deformacije - OBJEKTIVNA DEFORMACIJA oslanja se na estetsku i deokorativnu koncepciju tehnike principe kolorita i kompozicije - SUBJEKTIVNA DEFORMACIJA unosi umj. osobne senzacije - uzori nabistima su: P. Gaugin, O. Redon, H. T. Lautrec, P. de Chavannes, engl. prerafaeliti, narativno slikarstvo stare tapiserije, osobito japanski drvorezi slobodno shvaanje perspektive, mogunost zanemarivanja modelacije, odnosi priguenih boja, rafiniranost arabeske - da bi realizirali svoje principe trae nova tehnika sredstva 1. umjesto platno koriste KARTON na kojem ostavljaju mjestimino vidljivu podlogu 2. slikaju MJEAVINOM ULJA I BENZINA da bi dobili duboki sjaj zagazitih tonova - bave se raznim djelatnostima rade ilustracije, piu teoretske lanke, sudjeluju u izradi dekora, kostima i programa za teatar - Denis i Vuillard rade ZIDNE DEKORACIJE dekorativne panoe - Bonnard, Valloton, Denis, Rousel ILUSTRIRAJU KNJIGE omoguili procvat litografije u bojama i umj. plakata - ve 1893. grupa se postepeno osipa - u djelima lanova grupe i dalje su prisutni nabijevski elementi, ali se oni postepeno razvijaju u umjetnike individualnosti osobito Bonnard i Vuillard - 1899. posljednja izloba - izdavali su asopis "Revue Blanche"

89

JEAN EDUARD VUILLARD (1865.-1940.) - u Parizu studira na Academie Julian i Ecole de Beaux-Arts - od 1888. pod utjecajem Chardina i C. Corota slika mrtve prirode i male portrete - 1890. sa Bonnardom, Rousselom i Denisom osniva nabiste - pod utjecajem Gaugina, H. T. Lautreca, japanskih drvoreza u boji njegovo slikarstvo se mijenja likovi su izdueni, plohe iroko zahvaene, kolorit ivlji - naputa strukturalnu razdiobu povrine i nemirne boje, trai izraz u odnosima srodnih valera, u jednostavnim temama nalazi neposredniji izraz - u portretima proetim iskrenim emocijama postie najvei domet - * MADAME VUILLARD u interijer najee postavlja figuru svoje majke, te neoimpresionistikim nainom ostvaruje atmosferu slinu holandskim majstorima (V. van Delft, De Hooch) - najbolji portreti prijatelja oko grupe nabis (Madamme Hessel), kasnije portretira linosti mondenog parikog ivota (* PARIANKE, * KONTESA DE POLIGNAC) nemaju kvalitetu ranijih radova - zidne dekoracije: * THEATRE DES CHAMPES ELYSSES * PALAA UJEDINJENIH NARODA, GENEVE - nacrti za kostime i scenu Ibsenovih drama, ilustrira knjige, bavi se primijenjenom umj. (pokustvo, tapiserije, vitraji) - izvodi GRAFIKE LISTOVE, te SERIJE LITOGRAFIJA biljei atmosferu vremena i sredine - izlae relativno rijetko (najee u Parizu) * INTERIJER, Pariz, 1898. - nabisti su simbolistiki sljedbenici - M. Denis: "slika je ravna povrina pokrivena bojama prema odreenom rasporedu" - intimni prizori malih dimenzija (90ih godina), kombinira Gauginove konture i Seuratovu divizionistiki mozaik boja i geometrijsku organizaciju - naslikao kut svog stana * MAJKA I DIJETE, Glasgow, 1899. - "proroci" stvorili antinaturalistiku umjetnost stvaraju rahlije plone kompozicije pod utjecajem Bernardova kloazonizma i Gauginove plonosti slike - tematski vezani uz slobodu impresionista interijeri i prizori s ulice - razigrana boja u labavu poretku plonosti slino tapiserijama uzor fovistikoj neoptereenosti bojom * PLACE VINTIMILLE, tempera na dasci zalijepljena na platno u 2 dijela, 1908. - promatran sa prozora njegova ateljea - pravokutne strukture na slici osobito su naglaene blokovima zgrada u pozadini

90

PIERRE BONNARD (1867.-1947.) - uenik na Akademiji Julian, formira se pod utjecajem impresionista i njihovih sljedbenika te japanskih drvoreza u boji - suosniva grupe nabis (Denis, Vuillard, kipar A. Maillot) u postimpresionistikoj fazi franc. slikarstva oznaava simbolistike tendencije - ne slijedi grupu u zaokretu prema dekorativnom, ve se okree INTIMIZMU: slika manje formate (pejzai, aktovi, mrtva priroda, interijeri) kao SUBJEKTIVNI DOIVLJAJ sa vedrim koloritom - dosljedan LIRIZMU i u najjednostavnijim motivima nalazi i istie ljepotu koloristikih odnosa - kasnije koristi rutiniran, ali ipak poseban kolorit - Bonnard je strastveni i konfuzni dekorater, koji je uz Matissa oslobodio kolorit i poetski osjet, te time otvorio put novim generacijama - utjecaj vidljiv u pojavi fovizma - GRAFIKE mu imaju elemente slikar. tretmana - radi dekorativne kompozicije, nacrte za plakate, scenske opreme, ilustrira knjievna djela (Verlaine, Longo) - djela: * PLAA ZA VRIJEME OSEKE * MEDITERAN * OBALA SEINE * ENA I DJECA (Pariz) * KUPALITE * ZA AJEM (Tate Gall., London) * MEDITERAN (Moskva) * PROZOR (Nat. Gall., London) * PARAVAN, 1897. - etnja dadilja, kolona fijakera - pribliavanje japanskoj umjetnosti i dekorativnom duhu stila Art Nouveau - prodorno opaanje majka i dijete, te 3 dadilje u daljini - litografija u boji na 4 ploe * AUTOPORTRET, 1940. - kasniji rad, snana boja, srodan ekspresionizmu - Bonnard nije slikao neposredno promatrajui motiv, sa nekoliko poteza kista stvorio bi biljeku o organizaciji i boji na osnovi takvih biljeki stvara koncepciju koja je izmijenjena, modificirana

91

SIMBOLIZAM - pokret u knjievnosti i lik. umjetnosti - javlja se krajem 19. st. u Francuskoj kao reakcija na realizam i naturalizam analitikoj interpretaciji prirode simbolisti suprotstavljaju MISAONI DOIVLJAJ mate i ideja - mnoge postavke preuzimaju od impresionizma koji vizualno prilazi stvarnosti, simbolizam nastoji prodrijeti u bit stvari - izrazito literarnog podrijetla 1. manifest simbolista u knjievnosti 1886. god. predstavlja protest protiv krutih znanstvenih spoznaja, obnavlja religioznost i mistiku, magiju i okultizam - kritiar Aurier dao definiciju simbolizma u slikarstvu - umjetniko djelo po njemu treba biti: IDEJNO mora izraziti ideju SIMBOLINO ideju izraava formama SINTETINO interpretira simbole na razumljiv nain SUBJEKTIVNO predmet je oznaka ideje koju predstavlja DEKORATIVNO ovo slik. u sebi sadri sve prethodno navedene znaajke npr. umjetnost Egipta, Grke - naela simbolizma intuitivno su izraena kod G. Moreau-a (utjecaj na simboliste se oituje u literarnim sklonostima), P. de Chavannesa ( s. privlai idealistikim vienjem klasine arhaizacije, bojom, dekorativnou) - predstavnici: Gaugin, O. Redon, P. Serusier - grupe Pont-Aveu, Nabis - 1. izloba odrana 1889. u parikoj kavani Volpini pod nazivom " Izloba slikara grupe impresionista i sintetista" - nadalje dva puta godinje u Parizu - u Salonu Nezavisnih kod slikara pojavljuju se simbolistike tendencije - simbolizam je znaajan u djelima engl. prerafaelita, A. Bcklina, osobito E. Muncha - odjek ideja iz Francuske predstavlja i srednjoevropska Secesija - neki slikari ovog smjera u svojim djelima anticipiraju fovizam, nadrealizam, ekspresionizam - simbolizam ne predstavlja stilsku orijentaciju, ali svojim teorijama i idejama tumai filozof. religiozne, etike tendencije na kraju 19. st.

92

GUSTAVE MOREAU (1826.-1898.) - studira kod Th. Chassireau-a, zatim na Ecole de Beaux-Arts gdje je kasnije nastavnik - ostaje po strani dominantnih lik. tokova sr. 19. st. - inspiriran poezijom PARNASOVACA i SIMBOLISTA, obrauje mitoloke i biblijske teme proete misticizmom i vizionarnou - pod utjecajem Delacroixove palete, kolorist. efekti mu ipak ostaju hladni nakon boravka u Holandiji koristi Rembrandtovski clair-obscur - nastoji doarati egzotinu atmosferu u izvedbi skupih tkanina, nakita, mozaika, oruja - u njegovom izrazu E. Degas vidio "metalni sjaj" - meu uenicima u njegovom ateljeu su O. Redon, kasniji fovisti H. Matisse, G. Rouault, A. Marquet nije sputavao njihove tenje za individualistikim izrazom - oporuno najvei dio djela ostavio dravi Musee Gustave Moureau u njegovoj kui u Parizu - djela: * PJESMA NAD PJESMAMA * MLADI I SMRT u spomen Th. Chassireaua * EDIP I SFINGA vie verzija * SALOME * JAKOV I ANEO * AMOR I MUZE * 2 JEDNOROGA * SAMSON I DALILA velik broj studija i skica - kompozicije u PANTEONU, Pariz * SALOMINA IGRA, Cambridge, 1876. - zadivljen Delacroixom, stvorio svijet OSOBNE FANTAZIJE slian srednjovjek. sanjarijama prerafaelita - glava Ivana Krstitelja se ukazuje Salomi za vrijeme njezina plesa - Saloma posjeduje ulnost odaliske - pozadina asocira na egzotian hram asocijacije na istonjaku rasko i svirepost (omiljeno u romantizmu) i neto natprirodno - nakon to je postao priznat umjetnik, predaje na Ecole de Baux-Arts uitelj Matissea i Rouaulta * JUPITER I SEMELA, M. G. M., Pariz, 1896. - njegovo simbolistiko-mistino oblikovanje je alternativa realizmu

93

PIERRE PUVIS DE CHAVANNES (1824.-1898.) - studira kod sljedbenika kademizma H. Scheffera, u Italiji prouava freske nazarenaca i jedno i drugo ostaje ukorijenjeno u njegovom opusu ostaje tradicionalist u duhu Ingresa i Th. Chassireaua - meu najutjecajnijim pripadnicima konzervativnog smjera franc. slikarstva 19. st. - na njega ne utjeu suvremeni lik. pokreti (impresionizam, realizam) - nema sljedbenika, u odreenoj mjeri inspirira Gaugina i H. T. Lautreca, dekorativna faktura njegovih kompozicija odraava se u pokretu Art Nouvea - nastoji OBNOVITI ZIDNO SLIKARSTVO (izgubilo se od romantizma) u duhu starih majstora (F. Lippi, Rafael) - monumentalne kompozicije su proete LITERARNIM SHVAANJEM, iroki tematski raspon (alegorije, klasine teme) - esto slika na PLATNU, prozirni kolorit stvara efekt freske - lirska atmosfera, izdueni likovi ili aktovi u ant. kostimima, pejza tretira na nain C. Corota (efekt smirenosti) - naziv "tvorniar tapeta" dobio zbog tono omeenih ploha boje - cijenio ga Ch. Baudelaire, Th. Gautier - odbijan od Salona, pred kraj ivota postaje lan njegova irija - zidne kompozicije: * CIKLUS IZ IVOTA SV. GENOVEVE, Panteon, Pariz * FRESKE U AMIENSU, Maria de la Picardie * ALEGORIJSKE FIGURE, Public Library, Boston - slike: * VIZIJA ANTIKE, Musee, Lyon * DJEVOJKE NA MORSKOJ OBALI, 1879., Louvre - najznaajniji francuski zastupnik idealistikog slikarstva, proetog mislima - smisao za plonu vrijednost slike - proslavio se zidnim slikama * ST. GENEVIEVE PROMATRA PARIZ, Panteon, Pariz, mural, 1898. - jedna od fresaka u parikom Panteonu - plone povrine boje - klasino oblikovanje likova unutranja svjetlost koju veliaju simbolisti

94

ODILON REDON (1840.-1916.) - slikar, crta, grafiar - prijateljuje s pjesnicima simbolistima (S. Mallarme) i lanovima grupe nabis - dijelom pod utjecajem G. Maureau - odbija metode akademizma, ali i suvremenika impresionista, negira realnost zasnovanu na osjeaju, stvara vlastiti VANTASTINI svijet vizija, slutnji, religiozno-ezoterinih simbola - sklon prema INDIJANSKOJ poeziji - u mladosti uz Fantina La Toura upoznaje grafiku u bakrorezu i litografiji, radi osobne parafraze literarnih motiva (E. A. Poe, Ch. Baudelaire, Apokalipsa) precizni crtei, vrsta kompozicija - radi PASTELE I AKVARELE (motivi cvijea, koljki, leptira) muzikalnost linije i koloristika harmonija - mitoloke i religiozne teme nekad koristi za slik. varijacije dekorativnih obiljeja (* ROENJE VENERE, * JAKOV SE BORI S ANELOM, * BUDHA) - nema izravnih sljedbenika, utjee na brojne slikare snova sve do nadrealista - pisao recenzije i prikaze u kojima iznosi svoje stavove, te dnevnik - litografije: * APOKALIPSA SV. IVANA * CVJETOVI ZLA * HOMMAGE GOYI * A. E. POE * BALON OKO iz serije A. E. Poa (1882., litografija) - majstor litografije, inspirira se fantastinim vizijama Goye i romantiarskom literaturom - Poe je pravi primjer prokletog pjesnika ija su djela bila cijenjena u Francuskoj - Redonove litografije su "VIZUALNE POEME" koje prikazuju mraan i halucinantan svijet Poeve poezije - jedno oko simbolizira duh boji koji sve vidi - Redon je oko pretvorio u balon to plovi nebom - ovakve vizualne paradokse e koristiti dadaisti, nadrealisti i dr. * KIKLOP, 1895. * DAN * NO * RAZMILJANJE BUDHE

95

ARNOLD BCKLIN (1827.-1901.) - vicarsko-njemaki slikar, studira u Antwerpenu, Bruxellesu, enevi, Parizu - poetna faza radi melankoline pejzae sa motivima Alpi - 1850. prvi puta putuje u Italiju ponesen zanosom za antiku radi slike sa antikomitolokim motivima (pejzai sa nimfama i kenotaurima, satirima, nereidama i sl.) - za vrijeme drugog boravka upoznaje rimsko zidno slikarstvo u Napulju i Pompejima - radi u Mnchenu, Firenzi, Zrichu (drui se sa romantiarom Kellerom), pred kraj ivota u St. Domenicu kraj Firenze - u vrijeme njegova djelovanja odvijaju se preokreti iz realizma u impresionizam - Bcklin zadrava vlastiti izraz obiljeen osobnim poetizmom Bcklinska simbolika - dao obiljeje Mnchenskom slikarstvu E. Stucka i sljedbenicima - kulturno-umjetnika povezanost njemakog sjevera i tal. juga traje veoma dugo (Overbeckovi nazarenci povezani sa rimskim ambijentom, nain Bcklinova stvaralatva) - Bcklin nastoji stvoriti ISTE PSIHOLOKE PROFILE u sjevernjakom duhu spojene sa talijanskom PROZRANOM ATMOSFEROM u vrijeme njem. romantike njegova djela predstavljaju retardaciju u slikarstvu 19. st. * ODISEJ I KALIPSO, Basel, 1883. - veinom ivio u Italiji, radi literarno-simbolike slike - kolorit bogat kontrastima razbija kromatske harmonije - teme imaju neposrednost govora, sline nadrealizmu 20. st. - jaki akordi plave, crvene i ute boje * SVETI GAJ, Basel, 1886. * KENOTAUR I NIMFA * DIJANA U LOVU * PIETA * AUTOPORTRET SA KOSTUROM KOJI SVIRA NA VIOLINI * OTOK MRTVIH 15 verzija * PAN I PASTIR - freske * MAGNA MATER * FLORA * APOLON stubite muzeja u Baselu

96

JAMES ENSOR (1860.-1949.) - belgijski slikar i grafiar - studirao na Akademiji u Bruxellesu - nazivaju ga antodidaktom jer je ve u poetku prekinuo sa akademskom manirom tamnog tona, rastvorivi paletu do svijetlo ruiaste i bijele rasvjete - 1881. lan udruenja Crysaide, 1883. pristupa grupi Les XX kao najorginalniji lan - rana djela realistiki i konvencionalno slika portrete, pejzae, motive svakodnevnog ivota primjenjujui luminizam impresionista - postepeno stvara vlastiti izraz - karakteristian je po temama i tretmanu svijetla ono postaje intenzivno, te proima predmeta (kao u posljednjim slikama W. Turnera, svijetlo izdie formu iznad same sebe) - u ranijoj slici * KARNEVAL NA PLAI (1887.) vidi se Ensorove osobine oduevljenje, te sklonost za fantastinim - 1888. - * ULAZAK KRISTA U BRUXELLES voen idejom kako bi graanstvo reagiralo na pretpostavljeni Kristov dolazak u suvremeni ambijent - izuzetna sloboda fantazije i smisao za GROTESKNU SATIRU izazvali su otpor konzervativnih elemenata - prikazao tradicionalan flamanski smisao za narativnost - nakon toga slika KARNEVALSKE SCENE, nacerene MASKE, SABLASTI, HALUCINANTNA UDOVITA, nastavljajui se na fantastiku P. Brueghela, H. Boscha - koristi debele namaze blijedo ute boje koja isijava blijedo svijetlo - smisao za satiru vidljiv i u njegovim bakropisima koje odlikuje istoa linije i orginalna interpretacija motiva (* KATEDRALA, * FANTASTINI BAL) - zbog intenzivnih reakcija na njegove sarkastine teme i nakon I. svj. rata smatran je preteom svih modernistikih eksperimenata osobito ekspresionizma * ULAZAK KRISTA U BRUXELLES, Antwerpen, 1888. - Ensorova umjetnost, odbacivana u vrijeme njegova stvaralatva, pretea je modernih lik. pravaca fovizma, ekspresionizma, nadrealizma - koristi svijetlu, snanu paletu motivi kostura, maske, biblijska graa - dojam TJESKOBE, naivnosti * SPLETKA, Antwerpen, 1890. - prikazao groteskni karneval, maske su zapravo prava lica maskiranih pokazuju pokvarenost koja se inae skriva iza fasada - Ensor je u modernom duhu oivio umjetnost Boscha i Schongauera * PORTRET UMJETNIKA OKRUENOG MASKAMA, 1899. - portretirao se kao Rubens - predstavlja personifikaciju Dobra okruenog Zlim

97

EDWARD MUNCH (1863.-1944.) - norveki slikar i grafiar - ui na koli za umjetnost i obrt u Oslu - nakon 1. samostalne izlobe u Oslu, boravi u Parizu, junoj Francuskoj, Italiji, Njemakoj - na izlobi Kunstlervereina u Berlinu (1892.) slike mu izazivaju skandal, a na njegovu stranu staju pisci A. Strindberg, J. Meier-Graefe, S. Przybyszewski - boravio u Berlinu, Parizu, Njemakoj, a od 1908. ivi u Norvekoj - mladenake radove slika na nain suvremenog norvekog naturalizma - u sljedeoj fazi povodi se za preteama domaeg impresionizma (Krogh) - u okvirima boemske orijentacije koja na Ibsenovim zasadama istupa protiv lanog drutvenog morala, Munch gradi svoje uzore (1886. - * BOLESNO DIJETE, * PUBERTET) - kratka faza utjecaja franc. impresionista i neoimpresionista koristi rasvijetljenu paletu (* NO, * PROLJETNI DAN U ULICI KARLA JOHANNA, 1891.) - 1890. u dnevnik zapisuje: "elim prikazati ljude koji diu, osjeaju, vole i pate" godinama radi na ciklusu slika FRIZ IVOTA (3 verzije 1897., 1903/4, 1906) : * STRAH, * MRTVAEVA SOBA, * SMRT SESTRE, * POLJUBAC, * UTA LAA, * ULICA, * MUKARAC I ENA, * VAMPIR, * KRIK * PORTRET SESTRE INGER, 1892. - oznaava prekid sa naturalizmom i impresionizmom, te pribliavanje DEKORATIVNOJ FAKTURI ART-NOUVEAU (uz * MELANKOLIJU, * UTU LAU i * LJUBOMORU) * KRIK, 1893. - iroke linije crtea povezuju prednji sa stranjim planovima - Benesch: "Ovom slikom je roen ekspresionizam!" - 1907. ornamentalne elemente zamjenjuje energiniji potez kista, estina boje podsjea na foviste * TRIPTIH KUPAA, 1907./08. * ZIDNE SLIKE ZA AULU UNIVERZITETA, Oslo, 1910.-15. * CIKLUS O SUNCU I SVIJETLU KAO IZVORIMA LJUDSKOG DUHA * ZARATUSTRA * ALMA MATER * IZLAZAK SUNCA NAD FJORDOM * ISTRAIVAI - PEJZAI su odraz osobnog doivljaja, on realnost prirode transformira u viziju * DJEVOJKA NA MOSTU * DIM VLAKA * LJUDI NA ALU - pejza esto istie psiholoko stanje likova

98

* STRAH, 1894. - PORTRETI (ulje i grafika) ekspresivne i snane karakterizirane linosti * A. STRINDBERG * H. IBSEN * S. MALLARME - autoportreti - od 1894. radi u monokromnoj i obojenoj GRAFICI suha igla, bakropis, najee litografija i drvorez - saetim oblicima izrie svoj individualan stil - povremeno se bavi SCENOGRAFIJOM * Ibsen PEER GYNT U PARIZU SABLASTI BERLIN - njegov opus je izraz pesimizma, misticizma i erotizma koji se javio u literaturi na prijelazu stoljea (Strindberg, Przybyszewski) - u slikama i grafici prisutni motivi smrti, bolesti, oaja, patnji, morbidne erotike, izraeni kao HALUCINANTNE VIZIJE - tematikom i razbijanjem konvencionalne fakture platna i grafikog lista, Munch je utjecao na formiranje ekspresionizma u Njemakoj i Skandinaviji - Muzej E. Muncha, Oslo uva djela (1 000 slika, 800 crtea) to ih je Munch poklonio gradu * KRIK, 1898., Oslo - izvijene linije prikazuju zvunu pozornicu uasnog straha odjek krika

99

SLIKARSTVO ULJEPANOG REALIZMA SALONSKO SLIKARSTVO 2/2 pol. 19. st. - 19. st. je obiljeeno izrazitim trendom literature: romani, prvenstveno oni ljubavne tematike, se ilustriraju postojala je potreba da se vizualiziraju opisi iz knjievnih djela - ovakve slike imaju REPORTANI KONCEPT FOTOGRAFIJE slikar se posveuje detalju ime sama tema nije realno prikazana - na akademijama slikari stjeu znanja iz arhitekture, umj. stilova, kostimografije, etnologije potrebna za ovakav nain slikanja - ZNANSTVENI PRISTUP ovog slikarstva vidljiv je u koritenju fotografije za pripremu u slikanju velikih kompozicija - tematski se ovo slikarstvo vraa u svijet antike ili obrauje teme iz suvremene povijesti - religiozne teme se obrauju samo na formalnoj razini - slike nemaju vjersku poruku ve su estetski privlane madona bez aureole = privlana ljepotica - zaeci ovakve vrste slikarstva nalaze se u djelima klasicistikih slikara Davida i Grosa slikama veliaju Napoleonove ratne pohode - dominacija akademskog slikarstva optereenog klasinim temama i narativnou prestaje dolaskom impresionizma koji slikarstvo oslobaa od potrebe za narativnim ALEXANDRE CABANEL (1823.-1889.) - jedan od glavnih predstavnika konzervativnog stila francuskih Salona u vrijeme II Carstva - usmjeren na dopadljivost i sladunjav efekt, radi kompozicije sa mitolokim temama, aktove, portrete, dekorativne freske - dugogodinji profesor na Accademie de Beaux Arts kod Cabanela uio i V. Bukovac koji u svojim ranim slikama slijedi njegov nain * ROENJE VENERE IZ MORSKE PJENE - u formalnom smislu inspiriran helenizmom i renesansom (Tizian, Boticelli) te barokom (Rubens) - antika tema priziva svojim naslovom erotsku interpretaciju motiva JEAN-LEON GEROME - predstavnik akademizma i eklekticizma - efektno definira kompoziciju, koristi znanstveni pristup u obradi povijesnih ili antikih tema JEAN MESSONIER * NAPOLEON III U BITCI KOD SOLJERINA - utjecaj fotografije u minucioznoj obradi detalja - pleneristikim pristupom utjecao na impresioniste (?) ILJA RJEPIN - predstavnik naturalizma 19. st. u Rusiji, studirao u Parizu - zaustavljeni osjeaji, poze likova kao na fotografiji - kazalina impostacija likova isto se moe vezati uz utjecaj fotografije * NISU GA OEKIVALI - zaleeni osjeaj iznenaenja - teatralno iskomponirana scena kazalina impostacija - niz detalja

100

SECESIJA - lat. secessio odvajanje - pokret u srednjoj Evropi nastao krajem 19. st. kao opozicija priznatim stalekim organizacijama - grupe umjetnika se "secesioniraju" obrazuju posebna udruenja da se odupru konvencionalnom akademizmu - prva osnovana secesija u Mnchenu 1892. (Stuck, Trbue), zatim beka secesija 1897. predvodi je R. Alt i G. Klimt, i Berlinska 1899. (M. Liebermann) - kao likovna struja javlja se u posljednjem desetljeu u Austriji - Be i Mnchen (prevladava Jugend stil) postaju uzor svim zemljama Austro-Ugarske - izvori secesije stoje u knji. i umj. pojavama u Francuskoj i Engleskoj - zajednike karakteristike sline su u svim evropskim zemljama (stil 1900.) - pisci (O. Wilde, A. Strindberg) potiu umjetnike u traenju novog odnosa prema um. djelu - secesija se bori protiv eklekticizma akademije, sama trai uzore u EGIPATSKOJ, KELTSKOJ, INDIJSKOJ te JAPANSKJ umjetnosti - sklonost prema eleganciji 19. st. - suprotstavljanjem prethodnoj fazi (historicizam u arhitekturi, dominacija Makart-stila u unutranjem ureenju) secesija se nastoji nametnuti kao PRVI SVEOBUHVATNI STIL srednje Evrope (naelo u zajednitvu umj. rada koji je R. Wagner nastojao provesti u teatru) - njeno geslo "SIMBOL, UKRAS, IZRAAJNA SNAGA" anticipira nastojanja ekspresionizma u slikarstvu i skulpturi, funkcionalizma u arhitekturi te industrial designa u primijenjenoj umjetnosti - kao svoje prethodnike secesija istie Bcklina, Van Gogha, Seurata, Gaugina, Vallotona, Muncha - u vrijeme njena odumiranja na izlobama sudjeluju V. Kandinski, F. Holder, O. Kokoschka - znaajke: naglaena ASIMETRINOST, VALOVITA LINIJA u specifinom ritmu (linija arabeske kod E. Muncha, u Toulouse-Lautrecovim satirinim grafikim listovima, u Klimtovim dekoracijama je gl. izraajno sredstvo) - est ornamentalni motiv BILJNA DEKORACIJA - centar tadanje moderne umjetnosti (Glasgow) i beka secesija imaju istu DEKORATIVNU VRIJEDNOST LINIJE - Ch. R. Mackintosh u kotskoj, J. M. Olbrich i J. Hoffman koriste jednostavne geometrijske oblike sa krto primjenjenim ornamentom ARHITEKTURA - mijenja se koncepcija prostora pod utjecajem tehnikih dostignua u primjeni novih gra. materijala (eljezo, staklo, armirani beton) - na unutranjem ureenju utjee "engleski stil" inspiriran Ruskinovom i W. Morrisovom estetikom - u prvom naletu beke secesije koncepcija prostora je neizmjenjena, po. 20. st. dominira KONSTRUKTIVNI RACIONALIZAM J. Hoffmana i A. Loosa - prva secesijska faza O. Wagnera u Beu elegancija, preobilne dekoracije fasada, stilizirani ornamenti * ZGRADA SAVEZA LIK. UMJETNIKA, J. M. OLBRICH - predstavlja manifest secesijskog programa (prostorna koncepcija, dekor od bakra, mjedi i pozlaena kovanog eljeza) te prototip arhitekture austrijske secesije

101

- od 1899. beka kola se povezuje sa razvojem njem. arhitekture i JUGENDSTILA - OTTO WAGNER u prijelaznoj fazi prihvaa estetiku fanc. i belg. Art-Nouveau - koristi bogat ornament linija i krivulja, fasade prekrivene arenim plohama, ukras obojenih glaziranih keramikih ploica - korpus objekta predstavlja KUBUS ili PRIZMU karakteristian za cijelu beku kolu (Wagnerov uenik J. Hoffmann, L. Bauer, W. Deiminger, M. Fabian) * DVORSKIA PAVILJON BEKE GRAD. ELJEZNICE 1896./7. * MAJOLIKA-HAUS, Be, 1895. * ZGRADA POTANSKE TEDIONICE, Steinhof * SUD MEUNARODNE PRAVDE, Haag, 1905. - J. HOFFMANN rafiniranost interijera jednostavnost linije, funkcionalnost, racionalna upotreba geometrijskih ornamenata * PALAA STOCKLET, Bruxelles, 1905. okruena parkom, predstavlja sintezu stvaranja po. 20. st. - K. MOSER radi interijere sa STILIZIRANIM NARODNIM elementima - A. LOOS - 1903. Hoffmann i Moser osnivaju udruenje "Weiner werkstatten" primjenjuju slini rad u izradi predmeta za svakodnevnu upotrebu SLIKARSTVO - GUSTAV KLIMT * DEKORACIJE AULE BEKOG UNIVERZITETA, 1899.-1900. sublimira secesijski bogati ornament, arenilo boje, kombinacija metala i pozlate na dekorativnim panoima - eka i Poljska pod utjecajem Jugend stila umjetnici u drutvu MANES i SZTUKA uzore trae u narodnoj umjetnosti - Amerika unutranji dizajn i dekorativn umjetnost LOUIS COMFORT TIFFANY, AUGUST ENDELL - KUA ELVIRA, 1897./9., Munchen danas vie ne postoji, bila gl. primjer arhitekture Jugendstila - dominira ornament na plonom zidu ukrasni oblici oblikuju arhitekturu (okviri vrata, prozora)

AUBEREY BEARDSLEY: SALOMA, crte perom - Moreau-vo djelo stvorilo ukus na kji se oslanja engleski ilustrator A. B. radi dekadentne crno-bijele crtee - naglaen erotian smisao Saloma je zaljubljena u Ivana Krstitelja - formalne slinosti mlaz krvi iz Ivanove glave - ishodita Breadslyjeva stila su umjetnost prerafaelita i ornament W. Morrisa

102

JULLIUS HOFFMANN: PALAA STOCKET, Bruxelles, 1905.-10. - kretanje zida tvori zatvorenu strukturu geometrijskih tijela - zid je ili ostakljen ili je zatvorena ploha - unutranjost blagovaonice mramorne oplate i mozaik prekrivaju zid i konstruktivne elemente ( G. Klimt)

A. GAUDI: CASA MILA, Barcelona, 1905.-11. - ornament prisutan kao struktura konkavno-konveksan ritam, pokrenutost povrina skulpturalni karakter arhitekture - prostor (stanovi) orijentirani oko 2 dvorita

103

STIL 1900 (1890.-1910.) - engl. modern style, franc. art nouveau, njem. Jugendstil, sezessionsstil - PROTUHISTORCISTIKI stilski pokret na kraju stoljea - javlja se gotovo u cijeloj Evropi - ima naglaene DEKORATIVNE TENDENCIJE istie se ornament VIJUGAVIH LINIJA (florealni ili geometrijski motivi) te ASIMETRINA FORMA - bit stila 1900 ne moe se izdvojiti kao jedinstvena stilska forma postoje brojna ekspresinistika i simbolistika strujanja koja se suprotstavljaju stilu II Carstva i Makart-stilu u ureenju interijera - u Engleskoj ve sredinom 19. st. E. Burne Jones i William Morris trae reformu umjetnikog obrta (Morris "nama razlike izmeu visoke umjetnosti i primijenjenog obrta") - HENRY VAN DER VELDE (1863.-1957.) njegova aktivnost oznaava poetke stila 1900 - inspiriran Morrisovim idejama, simbolizmom Gaugina i Bernarda - za razliku od Morrisa, on cilj reforme vidi u industrijskoj proizvodnji - u oblikovanju stambenog prostora nastoji postii SKLAD BOJE I LINIJE * VELDEOVA OBITELJSKA KUA U UCCLEU kod Bruxellesa, 1895. - predstavlja organsku sintezu V. sam izveo nacrte pokustva, zastora, pribora za jelo - u skladu sa svojim teoretskim postavkama dosljedno provodi KULT ORNAMENTA I VALOVITE LINIJE - postaje uspjean, radi "L'Art Nouveau" 1896. u etiri sobe jedne kue u Dresdenu izlae pokustvo, 1899. stalno ivi u Njemakoj (u Berlinu surauje sa grupom umjetnika u asopisu "Pan") - bitan udio stila 1900 u OBLIKOVANJU INTERIJERA ukrasni predmeti i pokustvo se podreuju jedinstvenoj koncepciji - u Francuskoj dominira kola "Nancy" (E. Vallin, kreator pokustva, L. Majorelle kreator pokustva, E. Galle staklenih predmeta, R. Larche svjetiljke, G. Dubufe tapiserije te tvrtka Tiffany iz N. Y.) - autentini interijeri: VILA STUCK, Munchen RESTORAN CHEZ MAXIM'S, Pariz zakonom zatien interijer SKULPTURA - stilizirani prikazi u reljefu (raniji radovi a. Bourdella) te dekorativna skulptura u srebru OPREMA KNJIGA prvo u Engleskoj u krugu prerafaelita i W. Morrisa tenja da se knjiga opremi tako da zajedno sa tekstom tvori umj. djelo (uzor tzv. Blockbuch) - ilustratori: - A. BEARDSLEY (Flaubert "Madamme Bovary", O. Wilde "Salome", 1892.), i F. KHNOPFF (djela Verhalrena) umjetnici nastoje, svojim sklonostima prema simbolizmu izraziti vezu sa karakterom - poseban tip slova za tampanje ECKMANN-SCHRIF nazvan prema njem. dekorateru ASOPISI - rezultat tenje za povezivanjem lik. i literarne umj. (RENEE BLANCHE, Pariz; THE SAVOY, Engleska; PAN, Berlin; JUGEND Munchen; VER SACRUM, Be)

104

- stil 1900 se uglavnom manifestirao u primijenjenim umjetnostima, formiranju i opremi interijera, arhitektonskom ornamentu, tiskarstvu i grafikoj umjetnosti SLIKARSTVO - elementi novog stila su DEKORATIVNA LINIJA i ARABESKA, prisutni utjecaji JAPANSKE GRAFIKE - centar stila 1900 u slikarstvu je Francuska, u umjetnikom obrtu Engleska - elementi stila 1900 kod E. BERNARDA, P. GAUGINA, VAN GOGHA, H. TOULOUSELAUTRECA, E. MUNCHA, F. HODLERA, F. VALLOTONA, u ranim radovima O. KOKOSCHKE, P. PICASSA itd. - odjeci stila 1900 kod G. BOLDINIA i J. S. SARGENTA - na slikarstvo stila 1900 znatno utjeu TOULOUSE-LAUTRECOVI PLAKATI njegov nain razvijaju Steinlen, Munch - Njemaka, Austrija: slike i plakate sa fakturom stil 1900 rade G. KLIMT, M. KLINGER i F. STUCK - Engleska: A. BEARDSLEY - Holandija: J. TOOROP ARHITEKTURA * HOTEL TASSEL, Bruxelles, 1892.-3. V. HORTA - koristi nove materijale (eljezo, staklo, elik) + cvjetni ornamenti * PHOTO-ATELIER "ELVIRA", Munchen A. ENDELL * STAMBENE ZGRADE U BRUXELLESU P. HANKAR * STANICE METROA, Pariz HECTOR GUIMARD * HOTEL SOLVAY, Bruxelles V. HORTA * STANICA GRADSKE ELJEZNICE, Be O. WAGNER * H. VAN DER VELDE radovi u Kolnu i Hagenau - svi navedeni arhitekti se odriu historijskih stilova - koriste OBOJENE MATERIJALE (fajansa, keramika, staklo, mozaik), EGZOTIKO DRVO, KOVANO ELJEZO za reetke, ograde balkona i vitke potpornje - projektiraju ASIMETRINE prozore i vrata, prozori sa lukom u formi potkove ili formi crkava - kasnija faza stila 1900 uz dekoraciju fasada prisutno PLASTINO SHVAANJE VOLUMENA akcentiranje odreenih gra. elemenata, skulpturalno modeliranje gra. mase - najznaajniji arhitekti: Ch. Mackintosh i Behrens * CASA MILA, Barcelona, 1905.-7. ANTONIO GAUDI - zgrada slobodno modelirana u tesanom kamenu blago zaobljeni otvori su pretea kiparstva Henrya Moorea - VALOVITO OBLIKOVANJE KROVA, dimnjaci istisnuti "iz tube"

105

- PAVILJON i VIJUGAVA KLUPA, park GUELL, Barcelona slobodna igra gra. elemenata obiljeje stila 1900 * UMJETNIKA KOLA, Glasgow, 1896.-1900. CHARLES MACKINTOSH - kotski arhitekt blizak Sullivanovom funkcionalizmu - na fasadi su duboko uvueni prozori umjesto zidova, reetka od kovanog eljeza, skulpturalno oblikovan centralni dio - unutranjost Biblioteke: drvene stube, naboji nose balkon * KUPALITE, izloba Werkbunda, Koln, 1914., poruena HENRY VAN DER VELDE - osniva kole za umjetnost i zanate u Weimaru, kasniji Bauchaus - vanjtina poput "napete koe" otkriva jedinice koje tvore unutr. prostor

106

KIPARSTVO HONORE DAUMIER (1809.-1874.) - kiparski radovi: * 36 KARIKATURIRANIH GLINENIH BISTA * AUTOPORTRET, bronca, Bibl. Nationale, Pariz - modelira mala poprsja kao pripremne radove za litografije - skulpture imaju slikarski pokrenutu povrinu u skicoznom shvaanju * BJEGUNCI, reljef u bronce, Bremen - kao da ga je skicirao Michelangelo kome antika vie nije bila potrebna

107

JEAN BAPTISTE CARPEAUX (1827.-1875.) - franc. kipar i slikar - ui kod R. Rudea - dobitnik rimske nagrade 5 godina boravi u Italiji (1854.-9.) - Carpeaux se odrie klasicistike zatvorenosti plastine forme u korist slikarske obrade i kompozicije - pod utjecajem baroka te suvremenog slikarstva romantizma (E. Delacroix) - virtuozno obrauje materijal, na povrinama istie igru svijetla i sjene, grupe likove modelira sa naglaenim pokretima * UGOLINO, park Tulliers, Pariz, 1860. - patetina tragika * PLES, proelje Opere, Pariz, 1869. - poetizacija - model u gipsu ima ivotnost malih rokoko grupa - C. trai novi oblik snano pokrenut na povrini - spaja slikarski realizam i baroknu predaju (Houdon) - on prenosi slikarska sredstva u kiparstvo * VEZANA CRNICA, sadra, Pariz * 4 DIJELA SVIJETA (fontana ispred opservatorija, Pariz, 1867.-72.) - portretna poprsja slijedi Houdinove realistike tendencije, linosti iz doba II Carstva - Rodinov prethodnik, ostvario impresionistiki izraz u plastici (300 crtea i studija najvie aktova) * POPRSJE MARKIZA DE PIENNESA, mramor, Zagreb * DVA CRTEA bijelom temperom, ZAGREB

108

AUGUSTE RODIN (1840.-1917.) - zaetnik moderne skulpture - oscilira izmeu realizma ( portreti - * OVJEK RAZBIJENA NOSA) i stila 1900 (* VRATA PAKLA) - proglaen je najveim kiparom nakon Michelangela, a istovremeno i napadan zbog svojih djela - vie je bio prihvaen van Francuske - njegov rad slii na impresionistika djela, a tako ga i zovu jer njegova nemirna kontura podsjea na titravu atmosferu impresionistikih slika - radi u tradiciji Grka i Rimljana nastoji dati odraz prirode - naglaava samo one crte koje odaju duevno stanje, ne vidi prirodu onakvom kakvom je vide drugi umjetnici - u njegovom ateljeu se slobodno kretalo nekoliko modela, a kad bi mu se neki pokret svidio, on bi ga zaustavio i poeo modelirati * VRATA PAKLA opsesija od 1880.-1917., nedovreno djelo - zamiljena kao korelat za Ghibertijeva Porta del Paradiso u Firenzi, sluei se Danteovim Infernom za Vrata muzeja - stvara najbolje djelo Stila 1900 reljef slika vei dio nosi nazive iz Biblije: Adam, Eva, Postanak ene; i mitologije: Danaida, Faun i Nimfa - studij ljudskog tijela - * POLJUBAC, BRONANO DOBA - i runoa je skulptorski lijepa - * OVJEK RAZBIJENA NOSA - portreti: *PORTRET OCA, * PAPA BENEDIKT XV, * GRAANI CALAISA - * KIPAROV SAN dio nedovren studiranje Michelangela - suvremenici V. Hugo, G. B. Shaw poprsja u bronci i terakoti - evociraju nedovrene Michelangelove portrete klesane samo glave (* AURORA, * MOZART, * MISAO, * BALZAC) - eliminira reprezentativnost i anegdotu - pomono sredstvo mu je SVJETLOST njenim sudjelovanjem skulpture dobivaju ivot - Rodin je mnogo itao Dantea, Ovidija, Beaudelairea tu nalazi inspiracije za svoja djela - znaajan je njegov interes za upoznavanje plastike franc. katedrala koje su ga inspirirale - * TAJNA - opus mu tendira prema Michelangelu i franc. skulptorima 18. st. te Donatellu - Rodin ak ni u svojim najimpresionistikijim djelima nije nikad potpuno zanemarivao osjeaj za skulpturu, masu i formu, zato ga je moda pogreno ubrajati u impresioniste - "Radim u tradiciji primitivaca, Egipana, Grka, Rimljana. Studirao sam Antiku, Srednji vijek i prirodu. Prirodu interpretiram kako je vidim - prema svom senzibilitetu umjetnik u prirodi nalazi unutranju istinitost!" * OVJEK RAZBIJENA NOSA, bronca, Bremen, 1864. - kratko uio kod Barya utjecaj u oblikovanju naborane povrine forme trepere od energije - prije rada u bronci modelira u vosku ili glini - naboranim oblicima Rodin istie proces "nastajanja" skulpture - kritiari su odbacili ovo djelo zbog njegove nedovrenosti - Rodin je prvi nedovrenost pretvorio u estetsko naelo

109

* MISLILAC (1879.-89.) - nedovrena Vrata pakla za ulaz u Muzej primijenjene umjetnosti u Parizu prema tim temama radi samostalna djela - Mislilac se trebao nalaziti na nadvratniku promatrajui panoramu oaja pred sobom - slinost sa bizantskim reljefom Adama iz 12. st., akcija u mirovanju Michelagelovih likova, dinamizam ovjeka bez nosa - znaenje i forma su ovdje jedinstveni, za razliku od Carpeauxova Plesa * POLJUBAC, mramor, Rodinov muzej, Pariz, 1886.-98. - vea od prirodne veliine, izvedena za Vrata - oduevljen borbom Michelangelovih robova sa stijenama iz kojih izrastaju: grbo oblikovan mramor - simbolizira ovozemaljsku strast ljubavnika - bio je prvenstveno modelator, a ne klesar kao Michelangelo * SPOMENIK, Rodinov muzej, Pariz, 1892.-7. - najsmjelije Rodinovo djelo - u gipsu jer ga odbor nije prihvatio - fiziki i duhovno vei od prirodne veliine poput prijetee utvare - ralanjivanje tijela svedeno na najmanju mjeru - glava se uzdie iz mase platna koje obavija figuru * GRAANI CALAISA, Kunsthalle, Basel, 1884.-6. - spomenik predaji Calaisa Englezima - prilikom postavljanja napadana od malograana u Calaisu - u odljevu postavljena pred Parlamentom u Londonu - grupa likova to priaju prelazi granice zatvorene skulpture bitna uloga meuprostora, prostor proima grupu * VRATA PAKLA, Rodinov muzej, Pariz, od 1880. - reljef-slika rastrganih oblika izgubljenih u detaljima kojom Rodin oivljava potez ruke G. Dorea * KIPAROV SAN, bronca, Kunsthalle, Bremen - studiranje Michelangela - alegorija umjetnika u dijelom dovrenom, dijelom nedovrenom obliku - nastoji prikazati samo nastajanje kipa * BRONANO DOBA, Tate Gallery, London * SV. IVAN KRSTITELJ, Tate Gallery, London - misaonost pokret ruke - Donatelov utjecaj u ova dva rana rada

110

ANTOINE BOURDELLE (1861.-1929.) - u radionici ujaka klesara upoznaje klesarsku vjetinu "svladavanje obrta je ona baza na kojoj su nastajale velike umjetnosti prolosti" sam je isticao kasnije - upisuje Akademiju u Parizu - odbija slijediti konvencionalan akademski izraz, te naputa Akademiju osniva vlastiti atelje uzor Grka i gotika skulptura - 1890. A. Rodin, kojem su panju privukli izloeni Bourdellleovi kipovi, uzima ga za pomonika u svom ateljeu - suraivali su 12 godina, pritom Bourdelle uspijeva formirati svoj orginalan izraz oprean Rodinu - zajedniki dijele sklonost prema fasadama romanikih i gotikih katedrala u francuskoj Rodin tu trai motive, a Bourdelle sklad detalja i ritam odnosa - prvi radovi su pod Rodinovim utjecajem * GLAVA APOLONA, 1900. - prijelomno djelo na putu Bourdelleova umj. osamostaljenja - shvaena sumarno, predstavlja suprotnost Rodinovoj analitikoj metodi - "Izmaknuo sam Rodinu zadravi od njega samo temelj analize, a ne cilj" - B. nastoji skulpturi dati vrstou unutranje konstrukcije, te povezati mase - "Modelirati znai unitavati, graditi znai stvarati. Dolo je vrijeme da se gradi" - monumentalnost B. ostvaruje gomilajui mase GRUBOG MATERIJALA, ruei linije, pri emu VIRTUOZNOST ustupa mjesto EKSPRESIJI (sugestivnou forme sve sline starim asirskim i egipatskim skulpturama) - tretiranje materijala esto je u suprotnosti sa lirskim sadrajem skulpture (samom temom) - u ovoj DINAMICI, NAPETOSTI lei bit B. skulptura (raspon izmeu sadraja i izraza) - sklonost prema GOTICI: gotiku katedralu smatra posebnim uzorom harmonije svi detalji su podvrgnuti monumentalnom skladu konstrukcije - u radovima inspiriranim antikim temama odbacuje ant. uzore i Rodinovu impresionistiku tematiku * PALADA ATENA, 1905. * HERAKLO STRIJELAC, 1909. * OTMICA EVROPE, 1929. * SAPFO UZ LIRU, 1925. - arhitektonsko tretiranje skulpture ini B. kiparom monumentalne plastike i dekorativnih reljefa - spomenik * POLJSKA EPOPEJA sa likom A. Mickiewicza - spomenik * GENERALU ALVEARU, Buenos Aires podnoje flankiraju figure Govorljivost, Akcija, Pobjeda, Mir * SKIDANJE S KRIA, crkva Rainay - portreti suvremenika i poprsja povijesnih linosti naturalistike studije asketske jednostavnosti * POPRSJE INGRESA * POPRSJE BEETHOVENA itd.

111

- radio ilustracije za knjige, pastele u vrijeme kad zbog reumatizma ruku 5 godina nije modelirao u glini * DEKORACIJA KAZALITA, THEATRE DES CHAMPES ELYSSES, 1912. - veliki reljef Apolon i muze za fasadu te alegorije: Tragedija, komedija, Ples, Muzika, Skulptura, Arhitektura - unutranjost ukrasio freskama ostvario umjetniko jedinstvo - mnogo je pisao o Rodinu - rijetko je izlagao

112