T.C.

MLL ETM BAKANLII

EL SANATLARI TEKNOLOJS

RCLNE HAZIRLIK

ANKARA, 2011

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere nternet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. RCL .............................................................................................................. 3 1.1. Geliim Evreleri ............................................................................................................ 3 1.2. Toplumdaki Yeri ........................................................................................................... 4 1.3. Ekonomiye Katks........................................................................................................ 4 1.4. i rclnde Kullanlan Aralar ........................................................................... 5 1.4.1. Temel Aralar ........................................................................................................ 5 1.4.2. Yardmc Aralar ................................................................................................... 8 1.5. i rclnde Kullanlan Gereler ....................................................................... 11 1.5.1. i rclnde Kullanlan plikler .................................................................. 11 1.5.2. Pamuk plikler ..................................................................................................... 16 1.6. i rclnde Kullanlan Ksaltmalar .................................................................. 18 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 22 LME DEERLENDRME ........................................................................................... 23 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 24 2. YN VE TUTU EKL ........................................................................................... 24 2.1. Kolda rme de pin Tutu ekli ................................................................................. 24 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25 2.2. i Tutu ekilleri ....................................................................................................... 26 2.2.1. Kolda rme de ii Tutu ekilleri ..................................................................... 26 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26 2.2.2. Elde rme p ile ii Tutu ekilleri ................................................................... 27 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 27 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 31 3. E LMEK ATMAK ...................................................................................................... 31 3.1. rgye Balama .......................................................................................................... 31 3.1.1. Balang lmei Atma ........................................................................................ 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 32 3.1.2. Basit lmek Atma ................................................................................................. 34 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 34 3.1.3. lmek Atma .......................................................................................................... 36 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36 3.1.4. lmek Arasndan rerek lmek Atma .................................................................. 39 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 39 3.1.5. lmek inden rerek lmek Atma ....................................................................... 42 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 48 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 49 KAYNAKA ......................................................................................................................... 51

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLLK 215ESB463 El Sanatlar Teknolojisi Dekortif El Sanatlar i rclne Hazrlk Ara gere tespitini yapmay, yn ve iin tutu ekillerini belirlemeyi, ie ilmek atmay anlatan renme metaryelidir. 40/16 n koulu yoktur i rclne hazrlk yapmak Genel Ama: Uygun ortam ve ara gere salandnda tekniine uygun i rclne hazrlk yapabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar: 1. i rclne uygun olarak ara gere seebilecektir. 2. Teknie uygun yn ve ii tutabilecektir. 3. Ayn sklk vegerginlikte ie ilmek atabilecektir. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Ortam: Aydnlk, temiz ortam Donanm(Ara gere, ekipman ve koullar): i, ip, makas Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra oktan semeli, boluk doldurma, doru yanl eklinde hazrlanan lme deerlendirme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda ise kazandnz bilgi ve becerileri lmek amacyla retmeniniz tarafndan hazrlanacak lme aracyla kazandnz bilgi ve beceriler deerlendirileceksiniz.

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci; El sanatlarnn bir kolu olan i rcl ilk alardan beri sregelen sanatlardan biridir. Bilim ve teknolojideki hizl gelimeler i rcln etkilesede, el ile yaplan i rcl halk arsnda nemini korumakta ve yaygn olarak yaplmaktadr. nk bu teknik ucuz ve pratiktir. rclk evresel etkilerden yararlanarak giysilere yeni bir biim ve renk katm, sanat dnyasna esiz bir gzellik kazandrmtr. i rclnde desenleme yaparken doadan da esinlenilir. Bugne dek insanlar, elemei ve gz nuruyla yaptklar rglerde yaantlarn, duygularn, anlarn, yanstmlardr.. Gnmzde herkes moda akmlarna ndan esinlenerek hayal gcn de kullanarak vcut zelliine uygun rgde gzel rnler oluturmular ve gnmzde de oluturmaya devam etmektedirler. Bir rgnn istenilen biimde rlebilmesi iin gerekli olan renme ve uygulama faaliyetlerinin iyi bir ekilde kavranmas gerekmektedir. Bu modl ile i rclnde kullanlan ara ve gereleri tanyarak , i ve ipin tutu ekillerini renecek, i zeine ilmek atabileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyette verilen bilgi ve beceriler dorultusunda uygun ortam salandnda tekniine uygun ve hatasz bir ekilde i rclnde kullanlacak ara-gere tespitini yapabileceksiniz

ARATIRMA
i rclnn tarihi geliimini aratrnz i rclnde kullanlan ara ve gereleri aratrnz Bulabildiiniz deiik ileri snfnza getirerek arkadalarnzla inceleyiniz. i rclnde kullanlan yardmc gereleri snfnza getirerek arkadalarnzla inceleyiniz i rclnde kullanlan iplik eitlerini snfnza getirerek arkadalarnzla inceleyiniz.

1. RCL
Uygulama alan en yaygn olan ve i denen basit arala yaplan rglerdir. orap, eldiven, kazak, balk, gibi giyim ve eitli ev eyalarnn yapmnda kullanlr. Endstride yerini makinalara brakmtr.

1.1. Geliim Evreleri

rg sanatnn ok eski alara giden bir tarihi vardr. Yaplan bilimsel aratrmalarn sonucunda bilim adamlar rgnn kaynann dou olduunu kabul etmilerdir. Teknik adan ilmekler zerinde yaplan incelemeler sonucu, Anadoluda hala uygulanan orap rgsnn dnk ilmeklerine de apraz dou ilmei ad verilmitir. En eski rg rneklerinden biri Yale niversitesinin Suriyede eski bir ehirde yapt aratrmalarda bulunan Araplara ait konlu bir oraptr. Trklere ait ilk tarihi belgeler Orta Asyada yaplan arkeolojik kazlarda bulunmutur. M.. VII. , VIII. Yzyllar arasnda Orta Asyada yaayan Hunlara ait ssl yn oraplar bulunmaktadr. Bu rnek rg sanatnn Asya Trkleri arasnda da gelimi olduunu gstermektedir. Douda gelien rgler ticaret gemileri ile Arap tacirleri tarafndan spanyaya getirilmi oradan da ngiltere ve skoyaya yaylmtr. Yine ticaret yoluyla talyaya oradan Avrupaya getii bilinmektedir.12. ve 15. yzyllar arasnda yaplan Araplarn ok renkli

orap rgs 12. ve 16. yzyllar aras spanya ve talya da byk baarya ulam ve rgnn kayna olmutur. rcln esas geliimi Avrupaya ipein geliiyle olmutur. Ynden yaplan iler birbirine benzemekteydi. 16.yzylda ipek batya ulanca rgde yn yerine ipek iplikler kullanlmaya baland. zellikle saray mensuplar, din adamlar gibi saygdeer kiilerin giysileri (pelerin, manto, atk)ipekten rlerek yaplnca yaygnlat. Deiik dokular elde etmek iinde yeni desenler oluturulmaya baland. Aralarna altn, gm ipler ilave edildi. 14851603 yllar(Tudor ve Elizabeth Devri) rgnn altn a olarak anlmtr. lkemizde rclk almalarnn en gzel rnekleri kyl oraplardr. Renk, komposizyon ve teknik zenginlii yannda sosyal olaylarla gelimitir. Gnmzde teknolojik gelimenin parelelinde makineleerek rclk tekstil endstrisi iinde yerini ald.

1.2. Toplumdaki Yeri

nsann gzele olan tutkusu ssleme isteini artrr. lk alardan bu yana insanolu iklim ve d etkilerden korunmak ve baz ihtiyalarn karlamak iin yapt her ie ss katarak gzeli aramtr.Bu tutku halka sanatlarnn domasna ve gelimesine sebep olmutur. Balangta basit olarak ihtiyalar karlamak amacyla yaplan bu iler kiinin yaratc gc, el becerisi ve ince zevki ile ssleme sanatlar iinde yer alan birer sanat eseri haline gelmitir. i ile rme alannda ncelikle oraplar syleyebiliriz. Genellikle kylerde yaygn bir uygulama alan olan rclk gemite toplumumuzda fazla sz sahibi olmayan ekingen, iine kapank kyl kadnnn, kimseye anlatamad duygu ve dncelerinin dili olmutur.Sessiz ama duygulu Anadolu kadn kynn ieinden, dandan, kuundan, ylanndan, koundan, ninesinden ald rnekleri kendi saf anlay iinde sosyal olaylarla ve geleneklerle btnletirerek iinden geldii gibi motife, komposizyona dnmtr. Bylece ortaya kan bu eserler hem sanatsal hem de sosyal anlamda bir deer tamaktadr. yle ki, gnmzde ortaya kan gzel ve orijinal bulunan bir ok rnek bilimsel aratrma yapanlar veya kolleksiyoncular tarafndan toplanmtr.Bunlarn iinde etnolojik deer tayanlar Trk ve Dnya mzelerinde yerlerini almlardr.

1.3. Ekonomiye Katks

Kadnlarmz el emei gz nuru le yaptklar ileri aile ekonomisine katkda bulunmak iin satmak zorundadrlar. Bu rnleri kooperatifleme ve pazarlama imknlar

olmadndan tccarlar tarafndan ok ucuz fiyatlara toplanmaktadr. Dolaysyla yapan deil satan kii maddi kazan elde etmektedir Bu nedenle yaplan ilerin kalitesi maliyeti drmek adna drlmektedir.

1.4. i rclnde Kullanlan Aralar

Teknolojinin gelimesiyle birlikte i rclnde ok farkl yeni ara ve gereler kullanlmaya balanmtr. Enok kullanlan ara ve gereleri iki grupta inceliyebiliriz. i rclnde kullanlan temel aralar i rclnde kullanlan yardmc aralar

1.4.1. Temel Aralar

i rclnde kullanlan temel ara itir. iler genellikle elik, plastik, aliminyum, aliminyum kaplama, tahta ve bambudan yaplrlar. rg ilerini grupta toplayabiliriz. Bir ucu sivri iler

Bir ular sivri, dier ular ilmeklerin kamamas iin bir top veya kk bir balkla kapatlmtr. En ok kullanlan i eididir.(resim 1.1) Aliminyum kaplama, elik, elik, plastik tahta ve bambu iler genellikle 30-35cm uzunluundadr. Yerli iler aliminyum kaplamadr. Kaplamas eksik yapldnda ilmek iindeki akclklar (kayganlklar) daha azdr. thal iler arasnda en ok aranan ve en kaliteli iler Alman ve ngiliz mal olan ilerdir.(resim 1,1)

Resim 1.1: Bir ucu sivri iler

iler inceden kalna doru numaralandrr. 2-2,5 3-3,5 4-4,5 5-5,5 6-6,5 7-7,5 8, 9, 10, 12, 15, 20, 25 m/m (ekil 1.1)

elik ilerde ap bydke iin arl arttnndan ok kalnlar yaplmaz.1-1,5 2-2,5 3-3,5 4 , 5 gibi kk numaralar vardr. Gnmzde yerini plastiklere braklmtr.

Bambu iler 3-3,5 4-4,5, 5-5,5 6, 7, olarak numaralanrlar. Kaln rglerde kullanlan tahta ilerin 10 numaraya kadar olan vardr.

ekil 1.1: Bir Ucu Sivri ilerin Numaralan

ki ucu sivri iler

Boylar 12 ile 20cm. arasnda deien, iki ucu da sivri olan bu ksa iler beli takm halinde satlr. Bu nedenle be i de denir. Yaka, orap, eldiven ve dikisiz rglerde kullanlrlar. elik aliminyum kaplama, renkli plastik ve bambodan yaplm iler vardr.(Resim 1.2 )

Resim 1.2: ki ucu sivri i rnekleri

ekil 1.2: ki Ucu Sivri ilerin Numaralan

Yuvarlak iler

Dikisiz yuvarlak rglerde, yaka ve robalarda kullanlr. elik veya aliminyum kaplama 14 cm. uzunluundaki iki ksa i birbirine i kalnlnda sentetik bir iple(naylon) balanmtr.2,5 numaradan 7 numaraya kadar deiik kalnlklarda yaplmtr. Naylon balantlar 40, 50, 60, 70, 80, 100 ve 120 cm. olarak deiik uzunluklardadr.(Resim 1.3)

Resim 1.3: Yuvarlak i

1.4.2. Yardmc Aralar

i rclnde kullanlan yardmc aralar genellikle rme de desen koymay ve rmeyi kolaylatrarak rme ncesi ve sonras ilemler iin kullanlan aralardr. Yardmc iler: rgde ilmekleri bekletmede, ilmek aprazlamada, baz desen ve cep almalarnda yardmc i olarak kullanrlar. Ksa dz ve ekilli olanlar vardr ( Resim 1.4)

Resim 1.4: Yardmc i

Emniyetli ineler: Yardmc iler gibi kullanlrlar. Uzun sre beklemesi gereken ilmeklerin kamamas iin yararlanlr.(Resim 1. 5)

Resim 1.5: Yardmc ineler

Yn ineleri: Dikilerde ve ilemelerde kullanlr.(Resim 1.6)

Resim 1.6: Yn neleri

krk: Yn ilelerini amak ve yumak yapmada yararlanlr.(Resim 1.7 )

Resim 1.7

plik sarma makines: krktan gelen ynn dzgn bir ekilde sarlmasnda faydalanr.

Resim 1.8: iplik sarma makinesi

Sra sayac: i sonuna taklan kk bir aratr. Sra sonunda saylar belirlemekte kullanlr. (Resim 1.8)

Resim 1.9: Sra sayac

Yksk: ki renkli almalarda iplerin birbirine karmamas iin parmaa taklan kk metal halkalardr( Resim 1,10)

Resim 1.10: Yksk

Fra: Ynleri tarama ve tylendirme fralar olarak kullanlr.(Resim 1.11)

Resim 1.11: Fra

10

1.5. i rclnde Kullanlan Gereler

i rclnde kullanlan temel gere ipliktir.

1.5.1. i rclnde Kullanlan plikler

Hzla gelien endstri ve teknolojinin getirdii yenilikler, her yln moda anlayna uygun olarak iplik eitlerine bir yenisini katmaktadr. plik imalatlar, yn, pamuk, ipek, tiftik, flo gibi deiik iplikleri belirli oranlarda kartrarak, farkl bkm teknikleri kullanarak ve gnn moda renklerinde boyayarak birbirinden arpc rg iplikleri retmektedirler. pliklerdeki orjinallik ve eitlilik de rg ilerini zevkli ve cazip hale getirmektedir. Gnmzde piyasada, rg iin pek ok iplik eidi vardr. rgde kullanlan iplikler % 100 yn, %100 tiftik, %100 pamuk olduu gibi %100 akrilik, naylon, orlon , dakron, perlon, da olabilir. Doal liflerde direnci artrmak, burumay ve keelemeye nlemek veya fantezi iplikler elde etmek iin deiik meneli lifler farkl oranlarda kartrlr.( % 30 tiftik, + % 70 akrilik + % 50 yn +%50 akrilik, %28 tiftik + % 50 akrilik + % 7 sim + % 9 polyester, % 6 naylondan oluan iplikler gibi) rg iplikleri ileler halinde kilo ile veya yumak eklinde satlr. Yumaklarn orta ksmlarna halka eklinde geirilmi kt bantlar zerinde iplii markas, bkm zelliine gre ald isim ve % de ka orannda yn veya sentetik olduu yazldr. Ayrca ipliin zelliine gre kullanl ile ilgili ksa bilgiler verilmitir. ple kullanlacak iin numaras, tlenip tlenemeyecei ve ykamada suyun scaklk derecesi belirtilmitir.(ekil 1.3)

ekil 1.3

% 100 yn olan iplikler zerinde uluslar aras saf yn damgas bulunur. Canl koyundan elde edilen doalln koruyan yn mamllerine konan bu sembol Milanolu bir uzman, Francesko Saroglia bulmutur. (ekil:1,4)

11

ekil 1.4: Yn sembolu

plikler kalnlklarna gre numaralandrlmtr. Ayrca renk ve kod numaralar verilmitir. Bu sistem, pazarlamada ve uygulamada kolaylk salar. Birok rg ile ilgili kitap ve dergilerde, her model iin hangi renk ve hangi kalnlkta (ka numara) iplik alnaca, i kalnlklar belirtilmitir. Uygulayc, bir modeli setiinde nasl alacan bilir. plik endstrimiz yurt dna iplik ihra edecek dzeyde ve son derece gelimitir. Ama numaralama sistemi tekstil ve trikotaj endstrisinde, toptan pazarlamada kullanld halde parakende satlarda yararlanlmaktadr. rgde kullanlan iplikler menelerine gre yle snflandrlabilir: Bitkisel Liflerden Elde Edilen plikler Pamuk pikler Merserize plikler Merserize eritler(Lase) Hayvansal Liflerden Elde Edilen plikler Gderi eritler Yn(Merinos, kuzu, koyun) Tifik (moher) Kamir yn Alpaka yn Deve yn Tavan (angora) pek iplikler Madensel Liflerden Elde Edilen plikler Altn teller Gm teller Sni Liflerden Elde Edilenler Viskoz ipei Asetat ipei Kazein yn

12

Sentetik Liflerden Elde Edilenler Polikondansasyon Yolu le Elde Edilenler Naylon Dakron Perlon Polimerisazyon Yolu le Elde Edilenler o Orlon o Akrilin

1.5.1.1. Yn plikler
Yn; baz otla beslenen memeli hayvanlarn (koyun, Ankara keisi, lama, deve, vb.) vcudunu rten yumuak kl demektir. rclkte en ok kullanlan iplikler yn iplikleridir. Alnd hayvana gre farkl zellikler gstererek deiik isimler alrlar. Yn eitleri Ham Yn: Koyunda olgunlamam olan, ksa, kaln, kaba, yn. Boyaya kar olduka dayankldr. Hal Yn: Kaln kuma battaniye ve hal yapmnda kullanlan salam kaba, uzun lifli yn l Yn: lm koyunlardan elde edilen uzun yumuak lifli yndr direnci azdr.

Resim 1.12

Merinos Yn: Merinos koyunundan elde edilen yumuak ve en ince yndr. Ankara Yn: Ankara Keisinin uzun, ipek gibi ince ve yumuak yn

13

Alpaka Yn: Gney Amerikada yetien Alpakann ince uzun yn. Doal rengi siyah, beyaz ve kahverengidir. Koyun ynnden daha yksek niteliktedir. Avusturalya Yn: spanyol merinos koyunundan elde edilen(Avusturalyada yetitirilen) salam, yumuak uzun lifli ve esnek yn. Kamir Yn: Himalaya blgesinde yetien Kamir keisinden elde edilen ok ince ve yumuak yn. Shetland Yn: skoyada yetien Shetland koyunundan elde edilen yn. Angora: zel olarak yetitirilen Angora tavanlarndan elde edilen yumuak tyl yn. Deve Yn: Doal renkleriyle beenilen yumuak yn.

Resim 1.13

lkemizde kvrck, dal, karaman ve karakaya gibi drt ana grupta toplanan yer li koyunlarn rklar karmtr. Koyunlarn bakmlarda yetersizdir. Bu yzden bu koyunlardan elde edilen ynler kaba, sert ve kark elyafldr. Trk ynlerinin zelliklerini blgelere gre incelemek gerekir. Trakya Blgesinde: kvrck cinsinden elde edilen beyaza yakn krem rengi ynler kullanlr. Marmara Blgesinde: byk apta kvrck, az mktarda dal koyunlardan elde edilen ynler kullanlr. Bursa Karacabey Devlet Alama iftliinde Merinos koyunlarndan daha ince ve yumuak iplikler elde edilmektedir. Ege blgesinde sert zellikli ynler zmir ve Bergama ynleri olarak satlr.

14

Bat Anadolu Blgesinde dal koyunlarndan gri-beyaz ynler elde edilir. Orta Asya Blgesinde Bat Anadolu ynlerinin zelliklerini tar. Onlardan biraz daha kll ve boz renklidir. Gney Anadolu Blgesi ynleri, akkaraman koyunu cinslerinden elde edilen ince ynlerdir. Dou Anadolu Blgesinde kzl karaman koyunundan dk randmanl ynler elde edilir.

1.5.1.2. Yn Liflerinin zellikleri

ncelik: Liflerin incelii aplarnn llmesiyle anlalr. ap (milimetrenin 1/1000i olan ) mikron ile llr. Yn liflerinin ap 10100 mikron arasndadr. Bir lifin ap ne kadar kk olursa, kalitesi o kadar yksektir. Kvrm: Yn lifleri helozon eklindedir. Bunlara kvrm denir. Bir yn lifinde tr kvrm vardr. Dz kvrmlar 1cm.de 45 Normal kvrmlar 1cm de 49 kvrm Yksek kvrmlar 1cm de 1213 kvrm Dayanklk: Ynn kopmaya kar olan direncidir. Merinos ynlerinin direnci %65 dir. Esneklik: Doal uzunlukta bulunan bir lif ekilip brakldnda eski uzunluuna dner. Keeleme: Yn liflerinin s, basn, nem ve srtnme etkisiyle zerindeki pullarn kke doru hareket etmesi ve dolaysyla liflerin birbiri iine girerek kenetlenmesine keeleme denir. Parlaklk: Hayvann cinsine, iklime yetitii blgeye gre deiir. Renk: Ynn rengi genel olarak beyazdr. Kirli, fildii, gr, kahverengi ve siyah da olabilir.. Ynlerin deiik renklerde olmalar liflerin yapsnda deiiklik gstermez. Isnn Etkisi:Yn havadan ald nemi ve iindeki hidrat suyunu s ile kaybeder.36 derecede %,8 ini 100 derecede tamamn kaybederek sararr. Bundan dolay ynler t bezi kullanmadan tlenemez.

1.5.1.3. Yn plik eitleri

Ynler bkmlerine, kalnlklarna, yn cinsine gre deiik isimler alrlar. Genel olarak iki ana grup altnda toplanabilir.

15

Klasik plikler: S veya Z eklinde bklmtr. Deiik kalnlkta olanlar vardr. Basit, ift ve l bkml iplikler bu gruba girerler

Resim 1.14

Klasik ipliklerin 2, 3, 4, kat bklm olanlar vardr. ok kullanlan yn ipliklerini olutururlar. Bunlara spor ynler de denir. nce ve orta kalnlkta olanlarla, giyim eyalar rlr. ok kaln basit bkml ipliklere makara yndenir. Fantazi plikler Renk karmyla oluanlar: Ebruli, krll iplikler Deiik lif karmyla oluanlar: flo veya madensel liflerle karm iplikler Bkmle oluturulan fantezi iplikler: zincir, buklet, shatland, gibi

1.5.2. Pamuk plikler

Pamuk iplii yn ve ipekten daha az esnektir. Ama suya, srtneye, anmaya, 120 dereceye kadar scakla ve alkalilere kar dayankldr. rclkte dah ok sodyum hidroksit yardmyla merserize edilmi pamuk plikleri kullanr. Merserize; pamuk liflerinin ipekletirilmesi demektir. Merserize iplikler, parlak ve dayankldr. Deiik kalnlktaki merserize iplkler ve mersrize eritler, serin tutma teri emme ve kolay ykanma zelliklerinden dolay yazlk giysilerin yaplmasnda tercih edilir.

1.5.2.1. Pamuk Liflerinin zellikleri

ncelik: Pamuun lif incelii lifin uzunluu ile balantldr. Buna gre en uzun lifler en ince liflerdir. Her bir lifin ap 0,012 ile 0,045mm arasdadr. Kvrm: Pamuk kvrml deildir. Mikroskop altnda bakldnda lifin kendi evesinde dnm olduu grlr. Dayanklk: Uzun lifli pamuklar ok salamdr. Ya kopma dayankll kuru kopma dayankllndan daha fazladr. Parlaklk: Pamuk doal bir matla sahiptir. Merserize ilemiyle kolayca parlatlabilir.

16

Nem ekme zellii: Pamuk normal iklimde kendi arlnn%8,5i;ar nemli ortamlarda ise%32si kadar nem ektii halde bu nem hissedilmez. Renk: Pamuun rengi yetitii blgeye gre deiir. Esneklik: Liflerde esneklik uzama kabiliyetinin yarsdr. nk genel olarak lifler kopmadan brakldnda uzad miktarn yars kadar ksalr, bzlr. Pamuk lifi yn ve ipekten daha az esnektir. Isya Kar Dayankllk: Lifler sya olduka dayankldr. 100 derece sterileze edilebilir, kaynatlabilir. 120 derecede kuru scakla dayanabilir.180 derecede kavrulur. Nemli olarak190220 dereceye kadar bozulmaz. Daha yksek scaklklarda tutuur. Kolay yanar, alevden ekildii halde yanmaya devam eder. Yank kt kokusu verir. Az kl brakr

1.5.3. Sentetik plikler

rg yn ve ipliklerin %50 sini sentetik iplikler oluturur. Doal iplere ve ynlere kartrlan sentetik maddeler iplerin dayanklln arttrr ve mailyetini drr. Ynlere kartrldnda keelemeyi nler, bu zelliklerinden dolay yn, tiftik ve pamua deiik oranlarda kartrlr. rclkte %100 sentetik ipliklerde kullanlr. Naylon, orlon, dakron, drolon, rayon gibi iplikler arasnda en ok kullanlan orlondur. Ykanmas kolaydr, t istemez. 1.5.3.1. Sentetik pliklerin zellikleri Lif ncelii: Denye de denilen lif incelii doal liflerden ince olabilecei gibi kablo kalnlnda bile olabilir. Lif Uzunluu: Sentetik lifler kullanm amacna uygun olarak istenen uzunlukta oluturulabilir. Sentetik lifler doal liflere kartrlmak istenildiinde daha uzun kesilir. Bylece ipik karmnn dzgn olmas salanr. Kvrm: Sentetik lifler kvrml olabildikleri gibi dzde olabilir. Renk: Sentetik liflerin saf rengi beyazdr. Ancak daha sonraki ilemlerde istenilen her renge boyanabilmektedir. Parlaklk: Sentetik lifler parlaktr. Kimyasal ilem uygulanarak parlaklk derecesi azaltlnablir. Isya ve Basnca Kar Dayankllk: Sentetik lifler youn basn karsnda zelliklerini kaybederler ve eski hallerine dnemezler. Yksek olmayan sya maruz kaldklarnda yumuak ve kolay ekle girebilirler. Youn s karsndada eriyebilirler.

17

1.5.4. Suni plikler

rgclkte en ok kullanlan suni iplik, viskoz ipeidir. Ham maddesi kayn aacndan elde edilen odun sellozludur. Viskoz ipei parlak grnldr. kemizde viskz ipeklerine floda denir. Flo rclkte yalnz kullanld gibi dier ipliklere kartrlarak da kullanlr. Ayrca rclkte kullanlan flola dokunmu eritlerde vardr.

1.5.4.1. Suni pliklerin zelikleri

Lif ncelii: htiyaca gre ok ince olabildii gibi normal incelikte ve ayn zamanda kalnl hep ayn ya da deiken olarak retilebilir. Lif Uzunluu: Liflerin uzunluu kullanm amacna gre deikendir. Kvrm: Viskoz liflerinde kvrm yoktur. Renk: Liflerin rengi mavi beyazdan sarms renge kadar deiir. Lif eriyiine istenilen renk katlabilir. Bylece deiik renk ve hasla sahip lifler elde edilir. Parlaklk: Viskoz lifler ok parlaktr. Ancak matlatrc madde kullanlrak lifler matlatrlabilir.

1.6. i rclnde Kullanlan Ksaltmalar

i rclnde yazl anlatmlarnn ok uzun olmamas ve desen tariflerinin daha abuk kavranmas iin kelimelerin ksaltlm ekilleri veya semboller kullanlr. lm.............................. lmek Y.................................Yz lmek T..................................Ters lmek Sr.................................Sra Art...............................Artrma Eks...............................Eksiltme .A................................lmek Atma (ie ilmek dolama) .D................................lmek Dndrme (ilmek evirme ..A............................rmeden ilmek alma (ilmek kaydrma ) Y...A........................Yz rer gibi rmeden alma T...A.........................Ters rer gibi rmeden alma .A...A......................lmek atp ilmei rmeden alma .U.S...........................ki ucu sivri i ....................................Tekrar iareti oo............................oo..olan ilemler tekrar edilerek rgye devam edilir.

18

.Uz...............................lmek uzatma .pz.............................lmek aprazla .K...............................lmek karma .Gr..............................lmek geirme .Kap lmek kapama

1.7. i rclnde Kullanlan Semboller

Kenar ilmei

Yz ilmek

Ters ilmek

lmek atma(ie ilmek dolama)

ki ilmei birlikte rerek sola meyilli eksiltme

ki ilmei birlikte rerek saa meyilli eksiltme

ift eksiltme Orta ilmei dz grnen l eksiltme, ilmekten ortadaki ilmekten yardmc ie alnr, nde bekletilir. Dier iki ilmek sadan batrlarak birlikte yz rlr. rlen bu ilmek sol ie alnr, nde bekletilen ilmekle birlikte sadan batarak yz rlr.

19

Bir yz ilmek rlr, sol iten karlmadan kendisinden sonra gelen ilmekle birlikte ters rlr.

lmek atp, ondan sonra gelen ilmei Y, rdkten sonra atlan ilmein iinden geirme.

lmek uzatma

rmeden ilmek alma

Atlan iple ilmei birlikte rme

rmeden alnan ilmek, yz rlen ilmek zerinden geirilir.

Bir ilmee ters recek gibi batp, ilmek atarak rmeden ilmek alma

Bir ilmee yz recek gibi batp, ilmek atarak rmeden ilmek alma

Bir ilmekten ilmek retme

ilmei birlikte rme

20

ki ilmek yardmc ite arkada bekletilip sonra gelen iki ilmek yz rlr. Arkada bekleyen iki ilmek yz rlr.

ki ilmek yardmc nde ite bekletilir. Sonra gelen iki ilmek yz rlr. Arkada bekleyen iki ilmek yz rlr.

Desen kalplarnn balama ve biti noktalar, raport

Desen banda veya sonunda rlen kenar ilmeklerinin biti noktas

21

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki uygulamalar yapnz lem Basamaklar rme iin gere seiniz. rme iin ara seiniz rme iin makas seiniz. neriler rne uygun iplik seiniz . plie uygun i seiniz Uygun makas seiniz.

DEERENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa renme faaliyetinde ilgili konuya dnerek ilemleri tekrar ediniz.

22

LME DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Uygulama alan en yaygn olan ve ...... denen basit arala yaplan .............dir. En eski rg rneklerinden biri Yale niversitesinin Suriyede eski bir ehirde yapt aratrmalarda bulunan ................bir oraptr. i rclnde kullanlan temel ara..........tir. Dikisiz yuvarlak rglerde, yaka ve robalarda kullanlnlan iler......................dr. rclkte en ok kullanlan iplikler ..............iplikleridir

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyip renmeye alnz.

23

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette verilen bilgi ve beceriler dorultusunda uygun ortam salandnda tekniine uygun ve hatasz bir ekilde yn ve tutu eklini yapabileceksiniz

ARATIRMA
evrenizde i ile rg ren kiileri inceleyiniz. ncelediiniz kiilerin yn ve ii doru tutup tutmadn dikkatle inceleyiniz. ncelediiniz yanl tutular fotograflayarak snfnzda arkadalarnzla paylaarak deerlendirme yapnz.

2. YN VE TUTU EKL
rgnn dzgn olmas asndan ipin tutu ekli son derece nemlidir. plik rg esnasnda ok sk ya da ok bol gelmemelidir. pin tutu ekli yresel deiiklikler gsterebilir.

2.1. Kolda rme de pin Tutu ekli

24

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

pi sa elinizin sere parmana bir defa dolaynz

Resim 2.1

Sonra yzk ve orta parman altnda geirelerek iaret parma zerine alnz.

Resim 2.2

Elinizi ters evirerek avu iiniz aaya gelecek ekilde tutunuz.

Resim 2.3

25

2.2. i Tutu ekilleri

2.2.1. Kolda rme de ii Tutu ekilleri

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Sol ii, sol elde,baparmak ve iaret parmaklar arasnda tutunuz

Resim 2.4 Sol ii tutu ekli

pi,sa elinizin sere parmana bir defa dolayarak, yzk ve orta parman altnda geirip iaret parmanzn zerine alnz.
Resim 2.5 rgde sa ii tutu ekli

ii ilmek iine batrdktan sonra ipin atln kolaylatrmak iin sa elinizin iaret parman hafife bknz.

26

2.2.2. Elde rme p ile ii Tutu ekilleri

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET-1

lem Basamaklar

neriler

Elde rerken ipi sol elinizin iaret parmana sarnz

Elde rme ip tutu ekli Resim 2.6

Sa ii sa elde ba ve iaret parmaklar arasndaki yuvaya yerletiriniz.

Elde rme i ekli Resim 2.7

Elde r tarznda ipi sol elinizin iaret parmana sarnz.

27

UYGULAMA FAALYET-2
Aadaki uygulamalar yapnz. lem Basamaklar neriler Gzlem yapnz. ii doru ekilde tutunuz. Kolda rme ip tutu ekillerini uygulaynz pi doru ekilde tutunuz. Temiz alnz Detaylara zen gsteriniz Gzlem yapnz. ii doru ekilde tutunuz. Kolda rme i tutu ekillerini uygulaynz pi doru ekilde tutunuz. Temiz alnz Detaylara zen gsteriniz Gzlem yapnz. ii doru ekilde tutunuz. Elde rme ip ve i tutu ekillerini uygulaynz pi doru ekilde tutunuz. Temiz alnz Detaylara zen gsteriniz

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa renme faaliyetinde ilgili konuya dnerek ilemleri tekrar ediniz.

28

KONTROL LSTES
Uygulama faaliyetinde yaptnz almay kendiniz ya da arkadalarnzla deierek deerlendirme ltlerine gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. Kolda rme de ipi doru bir ekilde tuttunuz mu? Kolda rme de ii doru bir ekilde tuttunuz mu? Elde rme de ipi ile ii doru bir ekilde tuttunuz mu? Evet Hayr

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa renme faaliyetinde ilgili konuya dnerek ilemleri tekrar ediniz.

29

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz. Boluk doldurma, evet-hayr eklinde cevaplaynz. 1. rgnn dzgn nemlidir. olmas asndan ..son derece

2. 3. 4.
5.

pin tutu ekli .deiiklikler gsterebilir. ( ) ii doru ekilde tutmanz nemli deildir. ( ) plik ile iin kalnlnn birbirine uyumunun nemi yoktur. ( ) ii ilmek iine batrdktan sonra ipin atln kolaylatrmak iin sa elinizin iaret parman hafife bknz. .

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendiniz deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

30

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler ve kazandrlacak beceriler dorultusunda, uygun ortam salandnda teknie uygun ie ilmek atabilecektir.

ARATIRMA
rgye balama yntemlerini aratrnz ie ilmek atma yntemlerini aratrnz

3. E LMEK ATMAK
3.1. rgye Balama
rg rmenin temeli sra halinde ilmeklere dayanr. lmekler tek i zerine atlabilecei gibi ift i zerinede atlabilir. ift i ile balandnda ilk srann rl daha kolay olur. lmek atmaya balarken ie basit basit bir balang ilmei atlr.

31

3.1.1. Balang lmei Atma

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAAL YET

pin ksa ucunu sa elinizle dier ucunu sol elinizle tutarak, sol el baparmanz ipi apraz olacak ekilde dolaynz
Resim 3.1

pin uzun ucunu orta ve parmanz arasnda sktrnz.

yzk

Sa elinizdeki ii sol baparmanzdaki halkann iinden geiriniz.

Resim 3.2

iinizi alttan ste doru kartnz

ii ipin uzun tarafndan geirerek ilmek alnz

Resim 3.3

32

 lmei oluan halkann iinden geiriniz.

Resim 3.4

Oluan balang ilmeini sktrnz.

Resim 3.5

33

3.1.2. Basit lmek Atma

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Balang ilmei oluturunuz.

Resim 3.6

Sol elinizdeki ipi ba parmanzn zerine bir defa sararak halka oluturunuz.
Resim 3.7

apraz olumas iin baparmanz ipin altnda olacak ekilde tutunuz.

Parmanz evirerek oluturduunuz halkann iinden ii geiriniz

Resim 3.8

34

 Parmanz halkadan karnz.

Resim 3.9

plii aaya doru ekerek ilmek dibindeki dm sktrnz.

Resim 3.10

lemleri tekrar ederek istediiniz sayda ilmek atnz.

Resim 3.11

Bu teknik ie balarken dayanksz ve esnek olduu iin pek kullanlmaz .Daha ok rg ekillendirmede, sra balarnda veya rg ortasnda ilmek saysn oaltmada kullanlr.

35

3.1.3. lmek Atma

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Balang ilmei atnz

Resim 3.12

pin ksa ucunu baparmanza, uzun ucunu da iaret parmanzna dolaynz.

Resim 3.13

Yuman ucundan yeterli uzunlukta ip braknz pi avucunuzun iinde gergin tutunuz.

ii baparmanzda oluan halkann iinden alttan ste doru geiriniz

Resim 3.14

36

 Rahat almak iin ipin gerginliini bozmaynz

aret parmanzdaki ipten ilmei alnz.

Resim 3.15

ie doladnz ilmei halkann iinden geri ekiniz.

Resim 3.16

Baparmanzla ipin ksa ucunu gerdirerek yeni oluan ilmei sktrnz.

Resim 3.17

37

Resim 3.18

38

3.1.4. lmek Arasndan rerek lmek Atma

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Balang ilmei atnz

Resim 3.19

kinci ilmei atnz.

Resim 3.20

Bu ilmei tayan ii sol elinizde tutarak,sa ii nden arkaya doru ilmein iinden geiriniz..

39

Resim 3.21

ie dolanan ipli ilmein iinden ne doru kararak yeni bir ilmek oluturunuz

Resim 3.22

Resim 3.23

Sa iteki olumu yeni ilmei sol iin zerine aktarnz.

40

Resim 3.24

stediiniz sayda ilmei artrnz.

Resim 3.25

Sol iteki her son ilmek iinden ayn teknikte rlen ilmeklerle i zerinde ilmek retmeye devam ediniz

41

3.1.5. lmek inden rerek lmek Atma

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET-1

lem Basamakalr neriler

Balang ilmei atnz

Resim 3.26

lmein iinden ii batrnz

Resim 3.27

Batrdnz ilmein iinden ie ip dolayarak yeni bir ilmek ekiniz.

Resim 3.28

42

Resim 3.29

ektiiniz ilmei sol ie geiriniz.

Resim 3.30

Sol iteki son iki ilmek arasndan ilemi tekrarlayarak yeni ilmekler oluturunuz.

Resim 3.31

43

Resim 3.32

44

UYGULAMA FAALYET-2
Aadaki uygulamalar yapnz. lem Basamaklar Balang ilmei atnz. Basit ilmek atnz. lmek iinden rerek ilmek atnz lmek arasndan rerek ilmek atnz neriler pe uygun i seiniz. plii ok germeden rnz. lmeklerinizi ok skmadan rnz. Temiz ve dzenli alnz.

DEERLENDRME Yaptmz deerlendirme sonunda eksiklerinizle varsa renme faaliyetinde ilgili konuya dnerek ilemleri tekrar ediniz.

45

KONTROL LSTES
Uygulama faaliyetinde yaptnz almay kendiniz ya da arkadalarnzla deierek deerlendirme ltlerine gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. Basit ilmek attnz m? lmek iinden rerek ilmek attnz m? lmek arasndan rerek ilmek attnz m? Tek ile rerek ilmek attnz m? ift lu ipi tek elde kullanarak ilmek attnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa renme faaliyet inde ilgili konuya dnrek ilemleri tekrar ediniz.

46

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz. Doru yanl olarak cevaplaynz. 1. 2. 3. 4. 5. ( ) rgye balarken ilmekler ok sk atlmamaldr. ( ) plik kalnl ile i numarasnn uyumlu olmas nemli deildir. ( ) Balang ilmeinin dzgn atlmas okta nemli deildir. ( ) rg rerken ipliin dzgn gelmesi rgnn net olmas asndan nemlidir. ( ) Basit ilmek atma teknii dayanksz ve esnek olduu iin ok kullanl deildir.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyip renmeye alnz.

47

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda hangi bilgileri kazandnz belirlemek iin boluk doldurmal sorular verilmitir. Sorularda noktalarla belirtilen yerlere uygun kelimeler koyarak, cevaplaynz. 1. Teknik adan ilmekler zerinde yaplan incelemeler sonucu, Anadoluda hala uygulanan orap rgsnn dnk ilmeklerine de ad verilmitir. Trklere ait ilk tarihi belgeler .yaplan arkeolojik kazlarda bulunmutur. Douda gelien ticaret gemileri ile Arap tacirleri .getirilmi oradan da yaylmtr. rcln esas geliimi Avrupaya ..geliiyle olmutur. Gnmzde teknolojik gelimenin parelelinde endstrisi iinde yerini ald. makineleerek rclk tarafndan

2. 3. 4. 5. 6. 7.

Yuvarlak iler..rglerde.. kullanlr. Doal liflerde direnci artrmak, burumay ve keeleme..ye nlemek veya fantezi iplikler elde etmek iin ..farkl oranlarda kartrlr. % 100 yn olan iplikler zerinde .bulunur. Canl koyundan elde edilen doalln koruyan yn mamllerine konan bu sembol bulmutur. Merserize iplikler.deiik kalnlktaki merserize iplkler ve mersrize eritler.. ve kolay ykanma zelliklerinden dolay .yaplmasnda tercih edilir. rgclkte en ok kullanlan suni. Ham maddesi ..elde edilen odun sellozludur.Viskoz ipei parlak grnldr. kemizde viskoz ipeklerine da denir.

8.

9.

10.

48

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 i rgler Araplara ait konlu i Yuvarlak Yn

RENME FALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 pin tutu ekli Yresel Yanl Yanl Doru

RENME FALYET-3N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 D Y Y D D

49

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 apraz dou ilmei Orta Asyada rgler, spanyaya, ngiltere ve skoyaya ipein tekstil dikisiz yuvarlak, , yaka ve robalarda deiik meneli lifler uluslararas saf yn damgas, Milanolu bir uzman, Francesko Saroglia , parlak ve dayankldr. serin tutma teri emme yazlk giysilerin iplik, viskoz ipeidir, kayn aacndan, flo

10

50

KAYNAKA KAYNAKA
AYTEN Atay ,rclk T emel Ders Kitab, Milli Eitim Basmevi, STANBUL 1987 YILMAZ, Emir Aye, Grme, Denizli MKB Kz Teknik Ve Meslek Lisesi YACIOLU, Aye Grme, Denizli MKB Kz Teknik Ve Meslek Lisesi

51