T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

FOTORAF VE GRAFK

TASARI LKELER

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilir. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. FORM ARIIMLARI VE KOMPOZSYON ................................................................ 3 1.1. Tanmlar........................................................................................................................ 3 1.1.1. Kompozisyon Tanm ve nemi............................................................................ 3 1.1.2. Form....................................................................................................................... 4 1.1.3. ki Boyut ................................................................................................................ 4 1.2. Kompozisyon eleri ................................................................................................... 4 1.2.1. Yn ........................................................................................................................ 4 1.2.2. Hareket................................................................................................................... 5 1.2.3. l ....................................................................................................................... 5 1.2.4. Aralk..................................................................................................................... 6 1.2.5. Hacim..................................................................................................................... 6 1.2.6. Zemin Biim likisi .............................................................................................. 7 1.3. Tasar lkeleri ................................................................................................................ 7 1.3.1. Tekrar lkesi........................................................................................................... 8 1.3.2. Uygunluk ............................................................................................................. 10 1.3.3. Ztlk .................................................................................................................... 12 1.3.4. Koram (Hiyerari)................................................................................................ 12 1.3.5. Egemenlik............................................................................................................ 14 1.3.6. Denge................................................................................................................... 15 1.3.7. Birlik.................................................................................................................... 15 1.4. Yeni Formlar retme .................................................................................................. 16 1.4.1. ki Temel Formdan Yeni Formlar retme........................................................... 16 UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 17 1.4. ki Boyutlu Formlar Tasar lkeleri ve Zemin Biim likisine Uygun Dzenleme19 UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 20 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 23 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 27 2. BOYUTLU FORM ...................................................................................................... 27 2.1. Sanat Eitiminde Boyut almalar Yapmann nemi......................................... 27 2.2. ki Boyutlu Formlardan boyutlu formlar retme ve Kaide zerine Dzenleme .. 27 UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 28 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 35 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 39 KAYNAKA ......................................................................................................................... 40

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE NKOUL YETERLK 211GS0003 Ortak Ortak Tasar lkeleri Form armlar, kompozisyon kavramlar ve zemin-biim ilikilerinin anlatld renme materyalidir. 40/16 Ak-Koyu Ik-Glge modln baarm olmak ki ve boyutlu form oluturarak kompozisyon kurmak. Genel ama Uygun atlye ortam salandnda hatasz olarak kompozisyon ilkelerine ve elerine uygun iki ve boyutlu form oluturabileceksiniz. Amalar 1. Temel geometrik formlardan yeni formlar reterek bu formlar yzey zerine kompozisyon eleri ve ilkelerine uygun dzenleyebileceksiniz. 2. Temel geometrik formlardan yeni formlar reterek bu formlar boyutlu olarak zemin zerine dzenlemesini yapabileceksiniz. Ortam: Grafik atlye ve laboratuvarlar, snf, iletme, ktphane, ev, bilgi teknolojileri ortam vb. Donanm: Sanat ile ilgili basl ve grsel kaynaklar, izim masas, izim tahtas, resim kd, kurun kalem, silgi, cetvel, pergel, karton, yaptrc, makas, maket ba, durafix, atlye nl Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac ( test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Tasarm eitiminde renci, ekil, biim, renk, doku gibi biimsel elerin ve ritim, yn, oran, denge gibi grsel kurallarn nderliinde yapt birok arama ve denemelerle nesneleri daha ak olarak grmeye alr. Bir eklin farkl genilik ve ykseklik farklarn grerek ekiller arasnda ilikiler kurup, yeni formlar retme abas iinde denemeler yapar. Biim, yzey ve mekn arasnda balantlar kurarak sonuca varr. rencinin yapt btn bu uygulamalar onun yaratc dnce gcn ve estetik sezgilerini gelitirmeye yneliktir. Hazrlanan bu modlde temel geometrik formlardan yeni formlar oluturma, yeni oluturulan formlar tasar ilkelerine gre yzey dzenlemesi ve boyutlu formlar oluturarak kaide zerine dzenleme uygulamalar ile ilgili konular ele alacaz. Modl sonunda rendiiniz becerileri sanatla ilgili tm alanlarda kullanabilir ve hatasz bir biimde tasar ilke ve elerine uygun kompozisyonlar hazrlayabilirsiniz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda temel geometrik formlardan yeni formlar reterek bu formlar yzey zerine kompozisyon eleri ve ilkelerine uygun dzenleyebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde gzlem yaparak form ya da biimleri inceleyiniz. Keli ve yuvarlak hatlardan olumu doal ve yapay objelerden rnekler getiriniz ve bunlar arkadalarnzla tartnz.

1. FORM ARIIMLARI VE KOMPOZSYON

1.1. Tanmlar
1.1.1. Kompozisyon Tanm ve nemi
Paralarn amaca uygun olarak, evresi ve kendi iinde uyumlu, dengeli, gze ho gelecek, estetik bir ekilde planlanmas ve uygulanmasdr. Kompozisyon btn plastik sanat dallarnda en nemli elerden biridir. Gz ister resim, ister heykel, ister mimari yap olsun bir sanat eserini alglarken anlaml bir btn kavrar ki ancak o zaman biz o sanat eserinden haz alrz. Btn meydana getiren paralarn dzenlenmesinde uyum ve denge yoksa, o btn kavramada zorluk ekeriz. Sz gelii resimde, ak koyu deerlerin izgiler ile yzeylerin dengeli ve uyumlu olarak bir araya getirilmesiyle anlaml btne ulalr. Kompozisyonu olutururken, konuya uygun olarak malzemeyi de dikkate alarak bir dnceyi, bir hareketi gerekletirmek iin nce zihinde hazrlanmas ve oluturulmas gerekir. Zihinde oluturulan tasarm kt zerinde eitli eskiz almalar ve aratrmalar ile kiisel yaratclk da ilave edilerek tasarma dntrlr. Tasarm kavramnn temeli yaratclktr. Var olan kalplarn ve alkanlklarn dna kmak, bilinmeyenlere doru adm atmak, empoze edilmi dnce izgisini krmak, yeni bir dnce izgisi ortaya koymak ve deiik zm nerileri getirmek yaratcln temelidir.

1.1.2. Form
Dar anlam ile form, bir yzeyin snrlanarak, tekisinden ayrlmasdr. Dier bir tanm ise bir btnn karakteristik tm zelliklerini tayan genel grn formdur. Doada var olan her cismin ve varln geometrik bir formu vardr. Geometride, yzeyler ve cisimler iki zt u arasnda dizilmitir. Bu iki zt u da; gen ve dairedir. Tm ekiller bu iki zt ular arasnda uyumlu bir silsile takip eder.

1.1.3. ki Boyut
En ve boydan olumu nc boyutu olmayan elemanlara denir.

1.2. Kompozisyon eleri

Kompozisyon birok e ve ilkelerin bir arada kullanlmas ile gerekleir. Kompozisyon eleri; izgi, yn, biim, l, aralk, doku, renk, deer, hareket, k-glgedir. Bu eler, kompozisyon ilkelerinden yararlanlarak bir dzenleme yaplrken dikkate alnmas gereken yeni kavramlarla karlalmtr. Kompozisyonu dzenlemede nemli eler aada verilmitir. Yn Aralk l Hareket Hacim Biim zemin ilikisi

1.2.1. Yn
izgiler veya boyutlu cisimler konumlar ile bir takm ynler gsterir. Yatay ve dikey ynler arasnda birok ara konumda yn vardr. Ynleri birbirini kesen ve dik durumda olan izgi ve biimler zt ve aykr saylr. Birbirine yakn uygunluk ve paralelde olanlar ise uygun durumda kabul edilir. Kompozisyon hazrlarken ynleri deitirmek farkl ve gzel grntler olutururken ayn zamanda kompozisyona dinamizm ve hareket de kazandrr.

ekil 1.1:Yn

1.2.2. Hareket
Hareket genellikle yne bal olarak oluur. Kompozisyonu oluturan eler kartlk dzeni iinde farkl hareket etkisi yaratabilir.

ekil 1.2: Hareket

1.2.3. l
l ve oran, grsel sanatlarda ok kullanlan bir kavramdr. nsan genel olarak her eyi kendisine gre llendirir. Kendi deerinin ve l bilincinin dna taan oranlar, insan rahatsz eder. Buna gre l; iki byklk arasndaki birimsel ilikidir diyebiliriz. Tasarmda nemli olan biimlerin amaca uygun olarak uyumlu ve dengeli ve estetik dzeni ortaya koyabilmesidir. Kk ller, grsel algda uzaklk etkisi yaratr. Byk ller ise yaknl ifade eder.

ekil 1.3: lde yaknlk ve uzaklk

1.2.4. Aralk
Tasarmda birbirine yakn aralklar uygun, birbirinden uzak olanlar ise birbirleri arasnda kopuklua neden olur ve birliktelik gstermez. Yan yana olan aralklar tekrar edilirse monotonluu getirebilir. Bu sebeple form ve meknlar arasnda farkl byklkte aralklar kullanlmas kompozisyona hareket ve dinamizm getirir.

ekil 1.4: Aralk

1.2.5. Hacim
Biimlerin ve meknlarn anlatmnn nc boyut kazanmasdr. Resimde ak- koyu deerlerle hacim etkisi kazandrlr.

ekil 1.5:Hacim

1.2.6. Zemin Biim likisi

Kompozisyonda biimlerin yerletirilmesi iin bir zemin (yzey: zerinde iki boyutlu gereklidir. Biimlerin yzey zerine yakn aralkl ve aralksz olarak dzenlemelerinde gz, biimleri gruplayarak alglar. Gz, eksik biimleri tamamlama eiliminde olduundan biimleri zemin zerine yerletirirken dikkat edilmelidir. Koyu etkili zeminlerde ak renkte kullanlan biimler boyutlar kkte olsalar daha n planda grnr.
almaya olanak veren her tr alandr.)

ekil 1.6:Biimlerin yzey iine yerleimi

1.3. Tasar lkeleri

Tekrar ilkesi Uygunluk Ztlk Koram Egemenlik Denge Birlik

1.3.1. Tekrar lkesi

Bir enin aynen ya da yakn deer olarak birden fazla kullanlmas tekrar meydana getirir.

Resim 1.7: Kompozisyon

Tekrar ilkesi eittir. Tam tekrar Tekrar Aralkl tekrar

Tam tekrar

Cisim ya da biimlerin l, biim, renk, deer ve dokularnn tam anlam ile ayn olmas ve bunlarn eit aralklarla ayn ynde kullanlmasdr.

Resim 1.8: Tam tekrar

Tekrar

Cisim ya da biimlerin l, biim, renk, deer ve dokularnn tam anlam ile ayn olmas fakat aralk ya da ynlerinin farkl kullanlmasdr.

Resim 1.9: Tekrar

Aralkl tekrar

Birden fazla motif, biim ya da cisim belirli aralklarla birbiri ardnca kullanldnda aralkl tekrar oluur.

Resim 1.10: Aralkl tekrar

1.3.2. Uygunluk
ki ya da boyutlu cisimler arasnda ortak veya yaklak benzerliklerin bulunmasna uygunluk denir. Uygunluk biim, l, renk, deer, doku vb. ynlerden oluur. Bunlarn biri ya da birka bir arada olabilir. Uygunluk, cisimlerin fiziksel yaplarnda olabilecei gibi onlarn karakterinde, esinlendikleri anlamda ve hizmet beraberliklerinde de olabilir.

10

Uygunluk drt grupta toplanr. Fiziksel uygunluk

Grnteki d yapdaki uygunluk: Tasarm oluturan elerin l, biim, deer, doku, yn ve aralklar bakmndan birbirlerine benzemesi fiziksel uygunluu oluturur. Hizmet uygunluu

Verdii hizmete gre uygunluk: Tasarmda ayn ama iin kullanlan formlar kendi ilerinde balantldr. Biim ynnden farkl olsalar da ayn hizmet iin birletiklerinden uygundur. rnein; sabunluk, di fras kab gibi. Biim uygunluu

Sahip olduu biime gre uygunluk: Baz formlar birbirleri ile ilgileri olmadklar halde, biim ynnden benzerlik gsterebilirler. slup uygunluu

Sahip olduklara sluplara gre uygunluk: Tasarmda eler arasndaki yaknlk ve birlik, para btn arasndaki uygunluk slup uygunluu ile salanr. rnein; tasarmda geometrik formlarn hakimiyeti salanmsa bu forma uymayan formun kullanlmas dzenlemeyi bozar.

ekil 1.11:Uygunluk

11

1.3.3. Ztlk
Cisimler arasndaki herhangi bir bakmdan ortak ya da yakn nitelikler olmad taktirde bunlar arsnda ilgi kurmak gleir. Her biri dierine yabanc ve ilgisiz kalr. Bylece cisimler arasnda bir birlik kurulmaynca uyumazlk ve kargaalk gze arpar. Sanat asndan deerli grlen her yaptta kukusuz ok iyi zmlenmi kontrast bir denge vardr. Bir eyin deerlendirilmesinde kartlklar daima n plandadr. Ztlkta denge kurulmas birok eyi zmleyecektir. Ztlk; biim, renk, doku, deer, l, yn, aralk vb. bakmlardan olabilir.

ekil 1.12 I:ynde ztlk, II:deerde ztlk, III:biimde ztlk, IV:dokuda ztlk

1.3.4. Koram (Hiyerari)

ki zt ucu uygun kademelerde birbirine balayan kprye koram denir. ki u arasnda bir dzen dhilinde gei salayan bu dzenleme yardmyla anlaml ve gzel bir dizi ortaya kar. Eer iki u arasnda l fark varsa, bir utan dier uca doru biimler bykten ke doru dizilmelidir. Koramda hi deimeyen koullar ki u arasndaki ztlk Ular arasnda dzenli bir kademelenme ( sralanma) Tasarda iki eit koram vardr Eksensel koram Merkezsel koram

12

Eksensel koram: Biimlerin dz ya da eri bir eksen zerinde dizilmesi ile oluur(cezvelerin bykten ke dizilmesi).

Resim 1.13: Eksensel koram

Merkezsel koram: Birok ekil koram oluturacak biimde birletiklerinde, ortada bir merkez oluuyorsa merkezsel koram olur.(Alm bir gl iei)

Resim 1.14: Merkezsel koram

13

1.3.5. Egemenlik
Bir kompozisyonda kullanlan elerden birinin ya da bir grubun dier elere gre stnlk salamasdr. Egemenliin en ok anlalan ve en ok kullanlan ekli l egemenliidir. Ayrca deer, doku, renk vb. elerden de egemenlik salanabilir. ster l, ister doku, isterse deer, ya da renk bakmndan olsun, her trl egemenlikte bir ztlk bulunur. Bylece bir biim ya da biimler grubu dierine hakim olabilir.

Resim 1.15: Egemenlik

Resim 1.16: Egemenlik

Resim 1.17: Egemenlik

14

1.3.6. Denge
Denge; formda, renkte, harekette, ak-koyuda kendini gsterir. Bir dzenlemeye giren cisimlerin renkleri, deerleri, dokular, ynleri, aralklar ve lleri birbirleri ile karlatrlnca, bu zellikler birbirleri ile tartlarak bir denge hissedilmek istenir ve aranr. Bir alma zerinde dengesizlik hissediliyorsa, dengesizlii meydana getiren blmler, renk, l, deer, aralk, yn vb. bakmlardan incelenerek dengenin kurulmas salanr. Eer bir dzenlemede dengesizlik gze batmyorsa denge salanm demektir. Genellikle denge iki trldr: Simetrik denge, asimetrik denge. Simetrik denge: Dey veya eik bir eksen zerinde elerin aynen tekrar etmesinden oluur. Tasarmda fazla ilgi uyandrmaz. Asimetrik denge: Tasarmda farkl grsel arlktaki elerin serbest tarzda yerletirilmesiyle oluturulur. Tasarmda ilgi ekicilii, hareketlilii ve dinamizmi artrr.

Resim 1.18: Asimetrik ve simetrik denge ile kompozisyon

1.3.7. Birlik
eitli cisimlerin ya da biimlerin bir araya gelerek dengeli bir btn olumalar ile birlik doar. Birbirine zt olan paralar ile birlik meydana getirirken bir uyuma ve dzen iinde olmaldr. Bir tasarmda kullanlan eler ok farkl olsa bile doku bakmndan benzerlikleri var ise birlik salanmtr. Birliin olumas iin nce denge gereklidir. nsan vcudu birlik iin ok gzel bir rnektir. zellikleri farkl birok organ bir arada uyum iinde alarak insan vcudunu oluturur.

15

1.4. Yeni Formlar retme

Temel geometrik formlardan yola karak farkl yntemlerle var olandan farkl, kiiye ait yeni formlar oluturmak, kiinin yaratclk ynn gelitirmektedir. Bu almalar daha sonra farkl tasarmlar olutururken sizin iin temel oluturacaktr.

1.4.1. ki Temel Formdan Yeni Formlar retme

Aadaki uygulama faaliyetinde temel geometrik formlar kullanarak yeni formlar oluturulmutur. Yeni formlar olutururken tek bir yntem kullanmak yerine farkl yntem kullanlmtr. Eksilme: Temel geometrik formdan bir geometrik formun karlmasdr. Eksiltme-artrma: Temel geometrik formdan bir geometrik formun karlmas, karlan formun veya baka bir geometrik formun eklenmesidir. izgi ile blme: Temel geometrik formu serbest elle veya cetvel yardmyla oluturmak istediiniz formu izmek dier ksmlar karmaktr.

Aadaki uygulama faaliyetinin aamalar ilem basamaklar ile ayrntl olarak verilmitir.

16

UYGULAMA FAAL YETLER UYGULAMA FAAL YETLER

ekil 1.19:Yeni formlar retme

Aadaki ilemleri tamamladnzda temel formlardan yeni formlar oluturmu olacaksnz. Kullanlacak malzemeler Resim kd Kurun kalem Silgi Cetvel Pergel 125 x35 cm lsndeki resim kdnz yatay tutarak kdnzn ortasna 21cm x 12 cm ebatlarnda bir dikdrtgen tablo iziniz. Bu dikdrtgeni iine 3 cm lik karelere blnz. Yukardan aaya doru birinci kareye daire, ikinci kareye kare, nc kareye gen, drdnc kareye dikdrtgen eklinde olan geometrik biimlerinizi yerletiriniz.

2-

17

ekil 1.20: Yeni formlar retme

3-

ekil 1.19 daki gibi 1.ve 2. stundaki geometrik formlardan sadece birer geometrik form karnz.

Formdan baka bir form karrken ok kenardan veya ortadan karmaynz. 43.ve 4. stundaki geometrik formlara bir eksiltme ve bir artrma yntemini uygulayarak yeni formlar oluturunuz.

Eksiltme ve artrma yaparken kullanacanz formlarn da geometrik form olmasna dikkat ediniz. 55. ve 6. stundaki geometrik formlar izgi ile blme yntemini kullanarak yeni formlar oluturunuz.

Formlar izgi ile blerken serbest izgilerde kullanabilirsiniz. Yeni formlarn boyutunun 2cmden az 3cmden fazla olmamasna dikkat ediniz.

18

1.4. ki Boyutlu Formlar Tasar lkeleri ve Zemin Biim likisine Uygun Dzenleme
Yukardaki uygulama faaliyetinde temel geometrik formlardan yola karak eksiltme, eksiltme-artrma ve izgi ile blme yntemlerini kullanarak yeni formlar oluturduk. Aadaki uygulama faaliyetinde, uygulama-1 ksmnda oluturduumuz yeni formlar seip tasar ilkelerinden tam tekrar, egemenlik ve koram ilkeleriyle kompozisyonlar hazrlayacaz. Aadaki uygulama faaliyetinin aamalar ilem basamaklar ile ayrntl olarak verilmitir.

19

UYGULAMA FAAL YETLER UYGULAMA FAAL YETLER

Aadaki ilemleri tamamladnzda yeni formlar kullanarak tasar ilkelerine gre kompozisyonlar oluturacaksnz. Kullanlacak malzemeler Resim kd( 35x50cm ) Fon kd (siyah) Kurun kalem Silgi Cetvel Pergel Durafix Makas Cetvel Atlye nlnz giymeyi unutmaynz 1Kdnz aadaki ekildeki gibi yatay tutup verilen llere dikkat ederek 15cm x15cm boyutlarnda tane kare iziniz.

ekil 1.21:Tasar ilkeleri ile kompozisyon oluturma

23-

Uygulama -1 de yapm olduunuz yeni formlardan dzenleme iin kullanacanz formlar seiniz. Siyah fon kartonundan tane 15cm x 15cm llerinde kareler kesip resim kdnzda izdiiniz kareler zerine yaptrnz.

20

ekil 1.22:Tasar ilkeleri ile kompozisyon oluturma

Yukardaki rnekte zemin renginde siyah formlarn renginde beyaz kullanlmtr. stee bal olarak zemin rengini beyaz formlarn rengini ise siyah kullanabilirsiniz 4.Kompozisyon iin setiiniz formlarnz beyaz fon kartonu zerine kullanacanz sayda izerek kesiniz. ll zemin zerinde ka tane form kullanacana karar verip, formunuzun lsn belirleyiniz.(Formlarnzn ls 2cm den az 3cm den byk olmamaldr.) Formlarnz izerken izim aletlerinizi kullannz. stee bal olarak fon kartonu yerine durafix de kullanabilirsiniz. 5.Kesip hazrladnz formlarnz belirtilen tasar ilkelerine gre belirlenen yzey zerine yerletirip yaptrnz. Kestiiniz formlar yaptrmadan nce yzey zerinde yerletirme denemsini yapnz. Dzgn olmas iin zemin zerinde kurun kalemle fazla bastrmadan formlarnzn yerini tespit ediniz.

21

Resim 1.23:Tasar ilkeleri ile kompozisyon oluturma

22

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

LME SORULARI
(Aadaki cmlelerin altnda yer alan D ( doru ) ve Y ( yanl ) seeneklerinden sadece birini iaretleyiniz) 1) Kompozisyonu olutururken para ile btn arasnda denge ve birlik aranmasna gerek yoktur. A) D B) Y izdiiniz ienin tam ortasndan bir izgi ile bldnzde her iki para birbirinin simetrisini oluturur. A) D B) Y Kompozisyon elerinden hareket genellikle yne bal olarak oluturulur. A) D B) Y Tasarmda kk ll formlar grsel algda yaknlk etkisi yaratr. A) D B) Y Tasarmda ayn ama iin kullanlan formlar kendi ilerinde balantldr. Buna gre kak, tabak, bak hizmette uygunlua rnek olarak gsterilebilir. A) D B) Y

2)

3)

4)

5)

(Aadaki sorularn oktan semeli olarak hazrlanmtr, her sorunun yalnzca bir doru cevab vardr. Seeneklerden sadece bir tanesini iaretleyiniz.) 6. Aadaki formlardan hangisi iki boyutlu form oluturma yntemine uygun olarak oluturulmutur? (Kesip karlan blmler beyaz renkte gsterilmitir.)

A) B) C) D)

I II III IV

23

7.

Aadakilerden hangisi eksensel korama rnektir? A) B) C) D) Yan yana dizilmi ayn boydaki kavanozlar. Klavyedeki tularn dizimi Merdiven basamaklar Bykten ke doru dizilmi farkl byklkteki toplar

8.

Aadaki ekillerden hangisi birlik ilkesine rnektir?

A) B) C) D)

I II III IV

Not: Cevap anahtarnz modln sonundadr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz sorularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz.

24

DEERLENDRME LE UYGULAMALI TEST-1

Temel geometrik formlar eksiltme, eksiltme artrma ve izgi ile blme yntemlerini kullanarak yeni formlar oluturunuz. Bu almanz aadaki lee gre deerlendiriniz.

UYGULAMA FAALYET:
Yeni formlar oluturma

RENCNN ADI SOYADI:

AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz

becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme Kriterleri
Bilgilerinizi gzden geirdiniz mi ? Malzemeyi temin ettiniz mi? Kt dzeninizi yaptnz m? izimi kda yerletirdiniz mi? izgileri istenilen kalitede yaptnz m? Formlarnzn boyutunu kontrol ettiniz mi? Formdan form karrken ok kenardan veya ortadan karmamaya dikkat ettiniz mi? Temizlik ve dzene dikkat ettiniz mi? Zaman verimli kullanmaya dikkat ettiniz mi?

EVET

HAYIR

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz EVET ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. HAYIR larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz Cevaplarnzn tamam EVET ise dier uygulama faaliyetine geiniz.

25

UYGULAMALI TEST-2
Yeni oluturduunuz formlar kullanarak tasar ilkelerine gre kompozisyonlar hazrlaynz. Bu almanz aadaki lee gre deerlendiriniz.

UYGULAMA FAALYET:
Tasar ilkelerine gre kompozisyonlar oluturma

RENCNN ADI SOYADI:

AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme Kriterleri
Bilgilerinizi gzden geirdiniz mi ? Malzemeyi temin ettiniz mi? Kt dzeninizi yaptnz m? Karelerin llerini doru yaptnz m? Formlarnzn seimini yaptnz m? Form ve zeminde kullanacanz renge karar verdiniz mi? Formlarnzn boyutunu kontrol ettiniz mi? Formlar dzgn izdiniz mi? Formlarnz dzgn kestiniz mi? Formlar yaptrmadan nce yzey zerinde yerletirme plann yaptnz m? Formlar dzgn yaptrdnz m? Temizlik ve dzene dikkat ettiniz mi? Zaman verimli kullanmaya dikkat ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz EVET ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. HAYIR larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz cevaplarnzn tamam EVET ise dier renme faaliyetine geiniz.

26

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda uygun ortam salandnda temel geometrik formlardan yeni formlar reterek bu formlar boyutlu olarak zemin zerine dzenlemesini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde gzlem yaparak boyutlu formlarla ilgili aratrma yapnz ve bulduunuz rnekleri arkadalarnzla inceleyerek tartnz. Mzelere ve sanat galerine inceleme gezileri yapnz.

2. BOYUTLU FORM
2.1. Sanat Eitiminde Boyut almalar Yapmann nemi
boyutlu almalar iki boyutlu yzeysel almalardan daha fazla reticidir. Bu sistemde, kt, kil gibi kullanlmas kolay ve ekonomik malzemelerle allr. Bu malzemeleri keserek, katlayarak ve birbirine ekleyerek basitten karmaa bir dizi deney iinde allr. renciye, yaam boyunca ve gelecekte gerekli olacak teknik g kazandrmas asndan boyutlu sanat eitimi nemlidir. Bu dorultuda yaplan almalarn artmas rencinin zihinsel geliiminin artrmasna yardmc olmasnn yan sra anlatm gcnn sonucu olarak grsel anlatm dilinin gelimesine de yardmc olur.

2.2. ki Boyutlu Formlardan boyutlu formlar retme ve Kaide zerine Dzenleme

Uygulama faaliyeti-1de temel geometrik formlardan yola karak yeni formlar oluturduk. Aadaki uygulama faaliyetinde bu formlardan iki tanesini seip ayr boyutta oaltarak bu formlarmz boyutlu hale dntrdk. Tasar ilke ve yntemlerine uygun olarak kaide zerine dzenleme yaptk. Aada uygulamamzn ilem basamaklar ayrntl olarak verilmitir.

27

UYGULAMA FAAL YETLER UYGULAMA FAAL YETLER

Resim 2.1: boyutlu dzenleme

Resim 2.2: Ayn dzenlemenin farkl bak asndan grn

28

Aadaki ilemleri tamamladnzda boyutlu formlar oluturup bunlar kaide zerine dzenlemesini yapm olacaksnz. Kullanlacak malzemeler Fon kartonu Kurun kalem Silgi Cetvel Pergel Makas Maket ba Yaptrc Atlye nlnz giymeyi unutmaynz 12Temel geometrik formlardan yeni formlar oluturunuz. Kaide zerinde kullanacanz formlarn saysn ve llerini tespit ediniz.

Kullanacanz her form iin en az tane ayr boyutta l tespit ediniz. 335cm x 50cm boyutlarnda iki adet karton veya bristol kdnza aada verilen llerde formlarnz yerletirerek kurun kalemle iziniz.

29

ekil 2.3.: Formlarn karton zerine izimi

izimlerinizin istenilen nitelikte olmas iin izim aletlerinizi kullannz. 4izdiiniz formlarnz makas ve maket ban kullanarak dzgn ekilde kesiniz. 35cm x 50cm lsndeki kartona formlarnzn yan yzeyleri iin kullanacanz blmleri aadaki ekildeki gibi iziniz.

5-

30

ekil 2.4: Yan yzeylerin karton zerine izimi

Her bir formun yan yzeyi iin ka cm uzunluunda yan yzey paras gerektiini dikkate alarak iziminizin boyutunu belirleyiniz. 67Yan yzey iin izdiiniz paralar maket ba ve makas yardm ile kesiniz. ekildeki gibi noktal izgi ile belirtilen izgili ksm maket bann arka ksm ile cetvel yardm ile iz yapnz. Bu yaptnz iz bu ksmn kolayca kvrlmasna yardmc olacaktr. Kvrdnz blme yaptrc srp formunuz ile yaptrnz.

8-

Aadaki ekildeki gibi kesik izgilerle belirtilen ksm zerinden maket ba ile iz yapnz ve iz yaptnz ksm st tarafta olacak ekilde kvrnz. Ayn taraf zerine yaptrcnz srp yaptrnz.

31

ekil 2.5: Yan yzey blmlerinin katlama ekli

910-

Daha sonra dier kvrlm paray da formun dier paras ile yaptrnz. Formlarnz yerletireceiniz kaideyi aadaki ekildeki gibi iki adet izip kesiniz.

ekil 2.6: Kaidenin karton zerine izimi

32

11-

11-ekil 2.6 daki siyah renkte genleri kesip atnz. Kesik nokta ile belirtilen yerler zerinden maket bann arka ksm ile cetvel yardm ile fazla bastrmadan iz yapnz (Yaptnz iz kartonun katlanmasnda kolaylk salar.) 12-Kestiiniz paralar kvrm yerlerinden katlayarak yaptrnz. 13-Her iki paray da kvrm yerlerinden birbirine yaptrnz. 14-Formlarnzn kaide zerine dzenlemesini yapnz ve formlarnz kaide zerine yaptrnz.

121314-

Formlarnz yaptrmadan nce dzenleme iin denemeler yapnz. Dzenleme yaparken kompozisyon kurallarn dikkate alnz.

33

DEERLENDRME LE UYGULAMALI TEST

Temel geometrik formlar eksiltme, eksiltme artrma ve izgi ile blme yntemini kullanarak yeni formlar oluturunuz. Yeni formlarnz boyutlu hale getirip kaide zerine dzenlemesini yapnz. Bu almanz aadaki lee gre deerlendiriniz.

UYGULAMA FAALYET:

RENCNN boyutlu formlar oluturma ve kompozisyon ilkelerine gre kaide ADI SOYADI: zerine yerletirme AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme Kriterleri
Bilgilerinizi gzden geirdiniz mi ? Malzemeyi temin ettiniz mi? Kt dzeninizi yaptnz m? boyutlu alma iin yeni formlarnz oluturdunuz mu? Ka tane form kullanacanz ve boyutlarn belirlediniz mi? Yan yzey geniliini be boyutunu belirleyip izimini kda yaptnz m? izimi kda yerletirdiniz mi? izgileri istenilen kalitede yaptnz m? izimlerinizi istenilen nitelikte kestiniz mi? Kvrm yerlerine maket ba ile iz yaptnz m? Yan yzeyleri ve formlarnz yaptrdnz m? Kaide iin boyut belirlediniz mi? Kaidenin almn karton zerine lye uygun olarak dzgn olarak izdiniz mi? Kaidenizi yaptrdnz m? Formlarnz kaide zerinde dzenleme iin denemeler yaptnz m? Formlarnz kaide zerine yaptrdnz m? Temizlie ve dzene dikkat ettiniz mi? Zaman verimli kullanmaya dikkat ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz EVET ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. HAYIR larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz cevaplarnzn tamam EVET ise dier modl deerlendirme faaliyetine geiniz.

34

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl sonunda kazandnz yeterlii temel formlardan yeni formlar oluturup, oluturduunuz formlar kullanarak tasar ilkelerinden iki tanesini kullannz, 20cm x20cm yzey iine kompozisyonlar hazrlayp deerlendiriniz. Kullanlacak malzemeler Resim kd Fon kartonu (siyah) Kurun kalem Silgi Cetvel Pergel Durafix Yaptrc Maket ba Makas Atlye nlnz giymeyi unutmaynz 125x35cm lsndeki resim kdnz yatay tutarak kdnzn ortasna 21cm x 12 cm ebatlarnda bir dikdrtgen tablo iziniz. Bu dikdrtgeni iine 3 cm lik karelere blnz. Yukardan aaya doru birinci kareye daire, ikinci kareye kare, nc kareye gen, drdnc kareye dikdrtgen eklinde olan geometrik biimlerinizi yerletiriniz.

2-

ekil 3.1:form oluturma

35

3-

ekil 1.9 daki gibi 1.ve 2. stundaki kareler iine geometrik formlardan sadece birer geometrik form karnz.

Bir geometrik formdan sadece bir geometrik form karlmaldr. Formdan baka bir form karrken ok kenardan veya ortadan karmaynz. 43.ve 4. stundaki geometrik formlara bir eksiltme ve bir artrma yntemini uygulayarak yeni formlar oluturunuz.

Eksiltme ve artrma yaparken kullanacanz formlarn da geometrik form olmasna dikkat ediniz. 55. ve 6. stundaki geometrik formlar izgi ile blme yntemini kullanarak yeni formlar oluturunuz.

Formlar izgi ile blerken serbest izgilerde kullanabilirsiniz. Yeni formlarnz boyutunun 2cmden az, 3cmden fazla olmamasna dikkat ediniz. 635cmx50cm lsndeki kdnz aadaki ekildeki gibi yatay tutup verilen llere dikkat ederek 20cm x 20cm boyutlarnda iki tane kare iziniz. 78Yapm olduunuz formlardan iki dzenleme iin kullanacanz formlar seiniz. Siyah fon kartonundan tane 20cm x 20cm llerinde kareler kesip resim kdnzda izdiiniz kareler zerine yaptrnz.

ekil 3.2:Tasar ilkeleri ile kompozisyon oluturma

36

stee bal olarak zemin rengini beyaz, formlarn rengini ise siyah kullanabilirsiniz Her iki karenin altna hangi tasar ilkesi ile kompozisyon oluturuyorsanz ismini yaznz. 9Kompozisyon iin setiiniz formlarnz beyaz fon kartonu zerine kullanacanz sayda izerek kesiniz.

ll zemin zerinde ka tane form kullanacana karar verip formunuzun lsn belirleyiniz.(Formlarnzn ls 2cm den az, 3 cm den byk olmamaldr.) Formlarnz izerken izim aletlerinizi kullannz. stee bal olarak fon kartonu yerine durafix de kullanabilirsiniz. 10Kesip hazrladnz formlarnz belirtilen tasar ilkelerine gre belirlenen yzey zerine yerletirip yaptrnz.

Kestiiniz formlar yaptrmadan nce yzey zerinde yerletirme denemesini yapnz. Kestiiniz formlar yaptrmadan nce yzey zerinde yerletirme denemesini yapnz. Dzgn olmas iin zemin zerinde kurun kalemle fazla bastrmadan formlarnzn yerini tespit ediniz.

37

DEERLENDRME LE UYGULAMALI TEST

Yeni oluturduunuz formlar kullanarak tasar ilkelerine gre kompozisyonlar hazrlaynz. Bu almanz aadaki lee gre deerlendiriniz.

UYGULAMA FAALYET:

Tars ilkelerine gre kompozisyonlar ADI SOYADI: oluturma AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

RENCNN

Deerlendirme Kriterleri
Bilgilerinizi gzden geirdiniz mi ? Malzemeyi temin ettiniz mi? Kt dzeninizi yaptnz m? Karelerin llerini doru yaptnz m? Formlarnzn seimini yaptnz m? Form ve zeminde kullanacanz renge karar verdiniz mi? Formlarnzn boyutunu kontrol ettiniz mi? Formlar dzgn izdiniz mi? Formlarnz dzgn kestiniz mi? Formlar yaptrmadan nce yzey zerinde yerletirme plann yaptnz m? Formlar dzgn yaptrdnz m? Temizlik ve dzene dikkat ettiniz mi? Zaman verimli kullanmaya dikkat ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz EVET ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. HAYIR larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz cevaplarnzn tamam EVET ise dier modle geiniz.

38

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
SORU NU 1 2 3 4 5 6 7 8 CEVAPLAR Y D Y Y D B D D

39

KAYNAKA KAYNAKA
ALPASLAN Aker Sabiha, Tasarm Meslek Resim, Yapa Yaynar,1981 ATALAYER Faruk, Temel Sanat eleri, Anadolu nv. Gzel Sanatlar Fakltesi Yaynlar, Eskiehir, 1994 BALCI BAYTEKN Yusuf; Dr.SAY Nuran. Temel Sanat Eitimi, Yapa Yaynlar, stanbul BOZER Zehra, Yaynlanmam Temel Sanat Ders Notlar, stanbul 2006 ELLEK Tlay, Temel Sanat Ders Notlar, 2003 EROLU Kadriye, Yaynlanmam Temel Sanat Ders Notlar, stanbul 2006 GKAYDIN Nevide, Temel Sanat Eitimi, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, 2002 HEPGLDAL Betl, Yaynlanmam Temel Sanat Ders Notlar, stanbul 2006 KILIKAN Hseyin, Resim Bilgisi, Fil Yaynevi, 1999 Do. ODABAI Hatice Aslan, Grafikte Temel Tasarm, Cem Ofset, stanbul SZEN Metin, Tanyeli Uur Sanat Kavram ve Terimleri Szl, Remzi Kitapevi, 1992 TURAN Adnan, Sanat Terimleri Szl, Toplum Yaynevi, 1980

40