O

P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

1


LI NI U

o c kinh doanh v vn ho doanh nghip v ang tr thnh mt nhn t c tc
ng ti mi kha cnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip t t chc qun l hot ng kinh
doanh, cc quan h trong v ngoi doanh nghip cho n phong thi, phong cch ca ngi lnh
o v cch ng x gia cc thnh vin trong doanh nghip. Ging dy v hc tp o c v vn
ho doanh nghip l mt bin php nng cao nhn thc v vai tr ca o c v vn ho trong
hot ng kinh doanh, to dng nhng k nng cn thit vn dng cc nhn t o c v vn
ho vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
o c kinh doanh v vn ho doanh nghip l mt mn hc khng th thiu trong
chng trnh o to ngnh Qun tr kinh doanh. p ng yu cu nghin cu, ging dy v
hc tp ca gio vin v sinh vin, chng ti t chc bin son cun sch o c kinh doanh v
vn ho doanh nghip ph hp vi iu kin kinh doanh trong giai on hi nhp. Vi kinh
nghim ging dy c tch lu qua nhiu nm, cng vi s n lc nghin cu t cc ngun ti
liu khc nhau, cun sch c nhiu thay i v b sung p ng yu cu do thc tin t ra.
Sch o c kinh doanh v vn ho doanh nghip l ti liu chnh thc s dng ging dy v
hc tp cho sinh vin h o to i hc t xa ngnh Qun tr kinh doanh; ng thi cng l ti
liu tham kho cho nhng ai quan tm n lnh vc ny. Ni dung cun sch gm 5 chng
cp n ton b nhng kin thc v o c kinh doanh v vn ho doanh nghip. Trong c 2
chng v o c kinh doanh v 3 chng v vn ho doanh nghip.
Bin son cun sch l mt cng vic ht sc kh khn, i hi s n lc cao. Tc gi
ginh nhiu thi gian v cng sc vi c gng cao nht hon thnh. Tuy nhin, do bin son
ln u, do s hn ch v thi gian v trnh nn khng th trnh khi nhng thiu st. Tc gi
rt mong s ch gio, ng gp, xy dng ca cc ng nghip, anh ch em sinh vin v bn c
tip tc b sung, hon thin nhm nng cao hn na cht lng cun sch
Xin trn trng cm n!


Tc gi










O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

2

O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

3
CHNG 1
MT S VN CHUNG V O C KINH DOANH
GII THIU
Mc ch, yu cu
- Mc ch: Trang b cho ngi hc mt s vn chung v o c kinh doanh nh o
c, o c kinh doanh; s cn thit ca o c kinh doanh; chun mc v
vai tr ca o c kinh doanh trong qun tr doanh nghip.
- Yu cu: Ngi hc nm c nhng khi nim v kin thc c bn vn dng trong
cc chng tip theo
Ni dung chnh
- Khi nim v o c v o c kinh doanh
- S cn thit ca o c kinh doanh
- Cc chun mc o c kinh doanh
- Vai tr ca o c kinh doanh trong qun tr doanh nghip
NI DUNG
1. 1 KHI NIM V O C KINH DOANH
1.1.1 Khi nim o c
T o c c gc t la tinh Moralital (lun l) bn thn mnh c x v gc t Hy
Lp Ethigos (o l) ngi khc mun ta hnh x v ngc li ta mun h. Trung Quc,
o c ngha l ng i, ng sng ca con ngi, c c ngha l c tnh, nhn c, cc
nguyn tc lun l.
o c l tp hp cc nguyn tc, quy tc, chun mc x hi nhm iu chnh, nh gi
hnh vi ca con ngi i vi bn thn v trong quan h vi ngi khc, vi x hi.
T gic khoa hc, o c l mt b mn khoa hc nghin cu v bn cht t nhin
ca ci ng ci sai v phn bit khi la chn gia ci ng ci sai, trit l v ci ng ci
sai, quy tc hay chun mc chi phi hnh vi ca cc thnh vin cng mt ngh nghip (t in
in t American Heritage Dictionary).
Vi t cch l mt hnh thi thc x hi, o c c c im:
- o c c tnh giai cp, tnh khu vc, tnh a phng.
- Ni dung cc chun mc o c thay i theo iu kin lch s c th.
Chc nng c bn ca o c l o c iu chnh hnh vi ca con ngi theo cc
chun mc v quy tc o c c x hi tha nhn bng sc mnh ca s thi thc lng
tm c nhn, ca d lun x hi, ca tp qun truyn thng v ca gio dc.
o c quy nh thi , ngha v, trch nhim ca mi ngi i vi bn thn cng nh
i vi ngi khc v x hi. V th o c l khun mu, tiu chun xy dng li sng, l
tng mi ngi.
Nhng chun mc v quy tc o c gm: lng, khoan dung, chnh trc khim tn,
dng cm, trung thc, th, thin, tn bo, tham lam, kiu ngo, hn nht, phn bi, bt tn, c ...
o c khc vi php lut ch:
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

4
+ S iu chnh hnh vi ca o c khng c tnh cng bc, cng ch m mang tnh
t nguyn, cc chun mc o c khng c ghi thnh vn bn php quy.
+ Phm vi iu chnh v nh hng ca o c rng hn php lut, php lut ch iu
chnh nhng hnh vi lin quan n ch x hi, ch nh nc cn o c bao qut mi lnh
vc ca th gii tinh thn. Php lut ch lm r nhng mu s chung nh nht ca cc hnh vi hp
l phi, hnh vi o l ng n tn ti bn trn lut.
1.1.2. Khi nim o c kinh doanh
o c kinh doanh l mt tp hp cc nguyn tc, chun mc c tc dng iu chnh,
nh gi, hng dn v kim sot hnh vi ca cc ch th kinh doanh. o c kinh doanh chnh
l o c c vn dng vo trong hot ng kinh doanh.
o c kinh doanh l mt dng o c ngh nghip: o c kinh doanh c tnh c
th ca hot ng kinh doanh do kinh doanh l hot ng gn lin vi cc li ch kinh t, do vy
kha cnh th hin trong ng x v o c khng hon ton ging cc hot ng khc: Tnh thc
dng, s coi trng hiu qu kinh t l nhng c tnh tt ca gii kinh doanh nhng nu p dng
sang cc lnh vc khc nh gio dc, y t ... hoc sang cc quan h x hi khc nh v chng, cha
m, con ci th li l nhng thi xu b x hi ph phn. Song cn lu rng o c, kinh
doanh vn lun phi chu s chi phi bi mt h gi tr v chun mc o c x hi chung.
1. Cc nguyn tc v chun mc ca o c kinh doanh.
- Tnh trung thc: Khng dng cc th on gian di, xo tr kim li. Gi li ha, gi
ch tn trong kinh doanh, nht qun trong ni v lm, trung thc trong chp hnh lut php ca
nh nc, khng lm n phi php nh trn thu, lu thu, khng sn xut v bun bn nhng mt
hng quc cm, thc hin nhng dch v c hi cho thun phong m tc, trung thc trong giao
tip vi bn hng (giao dch, m phn, k kt), v ngi tiu dng khng lm hng gi, khuyn
mi gi, qung co sai s tht, s dng tri php nhng nhn hiu ni ting, vi phm bn quyn,
ph gi theo li n cp, trung thc ngay vi bn thn, khng hi l, tham , tht kt, chim
cng vi t.
- Tn trng con ngi: i vi nhng ngi cng s v di quyn, tn trng phm gi,
quyn li chnh ng, tn trng hnh phc, tn trng tim nng pht trin ca nhn vin, quan tm
ng mc, tn trng quyn t do v cc quyn hn hp php khc. i vi khch hng: tn trng
nhu cu, s thch v tm l khch hng. i vi i th cnh tranh, tn trng li ch ca i th.
- Gn li ch ca doanh nghip vi li ch ca khch hng v x hi, coi trng hiu qu
gn vi trch nhim x hi.
- B mt v trung thnh vi cc trch nhim c bit.
2. i tng iu chnh ca o c kinh doanh
l ch th hot ng kinh doanh. Theo ngha rng, ch th hot ng kinh doanh gm
tt c nhng ai l ch th ca cc quan h v hnh vi kinh doanh.
- Tng lp doanh nhn lm ngh kinh doanh: o c kinh doanh iu chnh hnh vi o
c ca tt c cc thnh vin trong cc t chc kinh doanh (h gia nh, cng ty, doanh nghip,
tp on) nh ban gim c, cc thnh vin hi ng qun tr, cng nhn vin chc. S iu chnh
ny ch yu thng qua cng tc lnh o, qun l trong mi t chc . o c kinh doanh c
gi l o c ngh nghip ca h.
- Khch hng ca doanh nhn: Khi l ngi mua hng th hnh ng ca h u xut pht
t li ch kinh t ca bn thn, u c tm l mun mua r v c phc v chu o. Tm l ny
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

5
khng khc tm l thch mua r, bn t ca gii doanh nhn, do vy cng cn phi c s nh
hng ca o c kinh doanh, trnh tnh trng khch hng li dng v th Thng xm
phm danh d, nhn phm ca doanh nhn, lm xi mn cc chun mc o c. Khu hiu bn
ci th trng cn ch khng phi bn ci mnh c cha hn ng !
3. Phm vi p dng ca o c kinh doanh
l tt c nhng th ch x hi, nhng t chc, nhng ngi lin quan, tc ng n
hot ng kinh doanh: Th ch chnh tr, chnh ph, cng on, nh cung ng, khch hng, c
ng, ch doanh nghip, ngi lm cng ...
1.2 S CN THIT CA O C KINH DOANH
1.2.1. Vn o c trong kinh doanh
Mt vn cha ng kha cnh o c, hay vn mang tnh o c, vn c tip
cn t gc o c, l mt hon cnh, trng hp, tnh hung mt c nhn, t chc gp phi
nhng kh khn hay tnh th kh x khi phi la chn mt trong nhiu cch hnh ng khc
nhau da trn tiu ch v s ng sai theo cch quan nim ph bin, chnh thc ca x hi i
vi hnh vi trong cc trng hp tng t cc chun mc o l x hi. Gia mt vn mang
tnh o c v mt vn mang tnh cht khc c s khc bit rt ln. S khc bit th hin
chnh tiu ch la chn ra quyt nh. Khi tiu ch nh gi v la chn cch thc hnh ng
khng phi l cc chun mc o l x hi, m l tnh hiu qu, vic lm, tin lng, s
phi hp nhp nhng ng b v nng sut, hay li nhun ti a th nhng vn ny s mang
tnh cht kinh t, nhn lc, k thut hay ti chnh.
Nhng vn o c thng bt ngun t nhng mu thun. Mu thun c th xut hin
trong mi c nhn (t mu thun) cng nh c th xut hin gia nhng ngi hu quan do s
bt ng trong cch quan nim v gi tr o c, trong mi quan h hp tc v phi hp, v
quyn lc v cng ngh. c bit ph bin, mu thun thng xut hin trong nhng vn lin
quan n li ch. Mu thun cng xut hin cc lnh vc chuyn mn khc nhau, nht l trong
cc hot ng phi hp chc nng.
Khi xc nh c vn c cha yu t o c, ngi ta lun tm cch gii quyt
chng. Trong nhiu trng hp, vic gii quyt cc vn ny thng kt thc ta n, khi vn
tr nn nghim trng v phc tp n mc khng th gii quyt thng qua i thoi trc tip
gia cc bn lin quan. Khi , hu qu thng rt nng n v tuy c ngi thng k thua nhng
khng c bn no c li. Pht hin v gii quyt cc vn o c trong qu trnh ra quyt
nh v thng qua cc bin php qun l c th mang li h qu tch cc cho tt c cc bn.
1.2.2. Ngun gc ca vn o c kinh doanh
Nh trnh by trn, bn cht ca vn o c l s mu thun hay t mu thun.
V c bn, mu thun c th xut hin trn cc kha cnh khc nhau nh trit l hnh ng, mi
quan h quyn lc trong c cu t chc, s phi hp trong cc hot ng tc nghip hay phn
phi li ch, cc lnh vc nh marketing, iu kin lao ng, nhn lc, ti chnh hay qun l.
Mu thun c th xut hin trong mi con ngi (t mu thun), gia nhng ngi hu quan bn
trong nh ch s hu, ngi qun l, ngi lao ng, hay vi nhng ngi hu quan bn ngoi
nh vi khch hng, i tc - i th hay cng ng, x hi. Trong nhiu trng hp, chnh ph
tr thnh mt i tng hu quan bn ngoi y quyn lc.
1. Cc kha cnh ca mu thun.
a) Mu thun v trit l.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

6
Khi ra quyt nh hnh ng, mi ngi u da trn nhng trit l o c c th hin
thnh quan im, nguyn tc hnh ng, chun mc o c v nhng ng c nht nh. Trit l
o c ca mi ngi c hnh thnh t kinh nghim sng, nhn thc v quan nim v gi tr,
nim tin ca ring h, th hin nhng gi tr tinh thn con ngi lun tn trng v mun vn ti.
V vy, chng c nh hng chi phi n hnh vi. Mc d rt kh xc nh trit l o c ca
mt ngi, vn c th xc minh chng thng qua nhn thc v thc tn trng s trung thc v
cng bng ca ngi ; trong , trung thc l khi nim phn nh s thnh tht, thin ch v
ng tin cy ; cng bng l khi nim phn nh s bnh ng, cng minh v khng thin v.
Trung thc v cng bng l nhng vn lin quan n quan im o c chung ca
ngi ra quyt nh. Trong thc tin kinh doanh, phi tha nhn mt thc t rng cc doanh
nghip lun hnh ng v li ch kinh t ring ca mnh. Tuy nhin, cc mi quan h kinh doanh
lin quan n o c cn phi c xy dng v pht trin trn c s tnh trung thc, cng bng
v tin cy ln nhau. Thiu i nhng c s quan trng ny, mi quan h kinh doanh s rt kh thit
lp v duy tr, cng vic kinh doanh cng bp bnh, chi ph cng tng, hiu qu thp, gi thnh
tng ln, cnh tranh kh khn, iu kin kinh doanh cng khng thun li, li ch ring cng kh
tha mn. Ti thiu, cc doanh nghip cn phi tun th mi quy nh ca php lut hin hnh.
Ngoi ra, h khng c tin hnh bt k hnh ng no c th gy hi cho ngi tiu dng,
khch hng, ngi lao ng nh la gt, xo ngn, gy sc p, cng nh gy thit hi cho i th
cnh tranh. Cc hin tng bn ph gi di mc gi thnh (costdumping) loi tr cc doanh
nghip nh, tim lc kinh t yu hn nhm ginh v th c quyn l nhng hnh vi cnh tranh
khng trung thc.
Quan nim v s cng bng trong nhiu trng hp b chi phi bi nhng li ch c th.
Mt s ngi c th coi vic khng t c mt kt qu mong mun l khng cng bng, thm
ch v o c.
b) Mu thun v quyn lc.
Trong mt doanh nghip, mi quan h gia con ngi vi con ngi thng c th
hin thng qua mi quan h quyn lc. Quyn lc c phn phi cho cc v tr khc nhau thnh
mt h thng quyn hn v l mt iu kin cn thit thc thi cc trch nhim tng ng. V
vy, mi quan h quyn lc c chp nhn chnh thc v t gic bi cc thnh vin ca mt
doanh nghip, cho d v mt x hi, h u bnh ng nh nhau. Quyn lc c th hin thng
qua hnh thc thng tin, nh mnh lnh, vn bn hng dn, quy ch v bo co, phi hp v lin
h ngang i vi cc i tng hu quan bn trong, hay cc hnh thc thng tin, qung co v t
chc, sn phm, hot ng ca n v i vi cc i tng hu quan bn ngoi.
i vi cc i tng hu quan bn trong, quyn lc c thit k thnh c cu t chc
chnh thc, trong quyn hn ca cc v tr cng tc c quy nh r cho vic thc hin v
hon thnh nhng ngha v/trch nhim nht nh. Mu thun ch yu ny sinh t tnh trng
khng tng ng gia quyn hn v trch nhim, lm dng quyn hn, n y trch nhim, hoc
thin cn, cc b trong cc hot ng phi hp v san s trch nhim.
Ch s hu mc d c quyn lc kim sot ln i vi doanh nghip nhng thng li c
rt t quyn lc tc nghip (ra quyt nh hng ngy). Quyn lc kim sot ca h cng c s
dng da trn nhng thng tin c cung cp v qu trnh hot ng tc nghip. Vn o c
c th ny sinh t vic nhng ngi qun l ngi c ch s hu y thc quyn i din
cung cp thng tin sai hay che giu thng tin v mc ch ring.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

7
i vi nhng i tng hu quan bn ngoi, cc vn o c lin quan n thng tin
thng th hin nhng thng ip qung co v nhng thng tin v an ton sn phm, nhim,
v iu kin lao ng. Ngi qun l, t chc hay mt doanh nghip c th s dng quyn lc
trong vic ra quyt nh v ni dung cung cp nhng thng tin khng chnh xc hoc sai lch
c ch c li cho h.
Qung co la gt v qung co khng trung thc l nhng biu hin c th ca cc vn
o c trong qung co. S la gt khng phi lc no cng d dng nhn ra c m thng
c che giu rt k lng di nhng hnh thc, hnh nh li vn rt hp dn. S la gt tim n
c trong nhng li l, cu ch mp m, khng r rng d dn n hiu sai, ngay c khi iu
khng phi l ch ca ngi cung cp thng tin. Trong nhng trng hp nh vy, tnh cht la
gt nm ch to ra nim tin sai lm dn n s la chn hnh vi khng hp l v gy ra s
tht vng ngi tiu dng.
Nhn mc ni ring v bao gi ni chung lun c s dng li cun s ch ca
khch hng v cung cp thng tin ti thiu, cn thit cho s la chn ca khch hng. Vic dn
nhn mc cng c th gy ra nhng vn o c kh nhn bit. Nhng thng tin trn nhn mc
i khi khng gip ch ngi tiu dng khi la chn hay s dng, hoc khng nh gi ng ni
dung bn trong ca sn phm. Trong nhiu trng hp, nhng thng tin rt t i trn nhn mc li
tr nn v ngha trong vic cung cp thng tin cho khch hng khi c trnh by di hnh thc
nhng thng s k thut hoc nghip v ch c th hiu c i vi nhng c nhn hay t chc
chuyn nghip, hoc nhng thng tin chung chung nh khng dng cho nhng ngi mn cm
vi thnh phn ca thuc hoc c k hng dn s dng trc khi dng.
Bn khuyn mi v bn trc tip cng c th dn n nhng vn o c do ngi tiu
dng khng d nhn ra c nhng thng tin c che y di nhng hnh thc qung co nh
vy. c th l nhng hnh thc bn km, bn tho hng tn kho, cht lng thp, khu gi nhu
cu.
Thng tin khng chnh xc c th lm mt i s tin cy ca ngi tiu dng i vi doanh
nghip. Ni di l mt trong nhng vn o c ch yu trong thng tin. N dn n nhng
tnh trng kh x v mt o c trong cc hot ng thng tin vi bn trong v bn ngoi v
lm mt i nim tin.
c) Mu thun trong s phi hp.
S phi hp l mt kha cnh khc trong mi quan h con ngi trong mt doanh nghip,
trong mi quan h c th hin thng qua cc phng tin k thut v vt cht. Nh vy, s
phi hp l mt yu t quyt nh tnh hiu qu v to nn sc mnh vt cht (k thut) v tc
nghip cho mt doanh nghip. Mi quan h gin tip ny thng th hin thng qua cc cng
ngh v phng tin s dng trong sn xut (i vi nhng ngi bn trong mt doanh nghip),
v trong qung co v bn hng (gia doanh nghip vi khch hng, i tc).
Cng ngh hin i c pht trin vi tc nhanh v c ng dng ngy cng rng
ri trong mi lnh vc. Mt trong nhng tin b khoa hc th k XX l cng ngh tin hc. Vic s
dng cng ngh tin tin trong cc hot ng kinh doanh v cng tc qun l khng ch l yu cu
bc thit m c chng minh l c nhiu u th hn hn so vi ca cc bin php sn xut
kinh doanh truyn thng. Cng ngh mi tr thnh mt yu t quan trng to ra li th cnh
tranh cho mt doanh nghip. Cng ngh mi cng to nhiu thun li cho vic ci thin cng tc
qun l trong doanh nghip. Tuy nhin, s dng cng ngh mi trong sn xut, kinh doanh v
trong qun l cng c th gy ra nhng vn v o c.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

8
Vn o c th nht lin quan n vic bo v quyn tc gi v quyn i vi cc ti
sn tr tu. Cng ngh tin hc pht trin lm cho vic sao chp, in n, nhn bn cc ti liu, hnh
nh tr nn v cng n gin v d dng. Vic ph bin chng cng tr nn v cng thun li v
nhanh chng.
Vn o c th hai lin quan n vic qung co v bn hng trn mng. Qung co
v bn hng trn mng l mt phng php kinh doanh mi ang tr nn rt ph bin. Vi s tr
gip c lc ca cng ngh thng tin, vic tip xc trc tip gia ngi mua v ngi bn khng
cn cn thit, thng tin v doanh nghip v sn phm c gi n khch hng thng xuyn ;
ngc li, ngi tiu dng cng cung cp nhng thng tin c nhn cho nh sn xut. Tuy nhin,
vic qung co trn mng c th gy ra nhng vn o c lin quan n qung co khng
trung thc, la gt, hay gy nhim i vi khch hng. Thng qua h thng my tnh,
marketing trn mng tr nn d dng, thun li v t ra c hiu qu hn do vic nhm trc tip
vo i tng mc tiu. Vic ving thm thng xuyn, t ca cc hng kinh doanh, thng
mi vo a ch ca mi khch hng ngoi mun v mong i ca khch hng gy nhiu tr ngi
cho khch hng trong hot ng chuyn mn, la chn tiu dng v i sng ring. Vic s dng
cc phng tin v k thut hin i truy cp v khai thc cc hp th hay thng tin c nhn
khng ch b coi l phm php m cn v o c.
Vn o c th ba lin quan n b mt thng tin c nhn ca khch hng. Cc bin
php marketing truyn thng rt ch trng n vic thu thp thng tin v khch hng. cng ngh
hin i gip ch rt nhiu cho vic thu thp, lu gi v x l cc thng tin c nhn. Vn o
c c th ny sinh t vic ngi tiu dng khng th kim sot c nhng thng tin c nhn m
doanh nghip thu thp v v th, cc doanh nghip c th lm dng chng vo cc mc ch
khc nhau, ngoi mong mun ca ngi tiu dng. Cc doanh nghip tin hc vin thng thng
yu cu cc khch hng ng k s dng internet khai nhng thng tin c nhn c bn. Nhng
thng tin ny c th c cung cp cho cc doanh nghip thng mi hay qung co khc truy
nhp vo hp th ring qung co, gi hoc ly thng tin. Tnh trng truy cp bt hp php ca
nhng i tng khc nhau vo a ch c nhn c th xy ra t s tit l cc thng tin b mt v
c nhn.
Vn o c th t lin quan n quyn ring t v b mt thng tin c nhn ca ngi
lao ng. Cng ngh hin i c s dng rng ri trong vic kim sot v gim st trong qu
trnh sn xut. N khng ch gim nh gnh nng cho ngi qun l m cn tng chnh xc
trong vic phi hp, iu hnh kim sot v tng tnh hiu qu ca hot ng sn xut ni chung.
u im ni bt ca vic kim sot bng cng ngh cao th hin rt r trong cng ngh t ng
ha, c kh ha. Kim sot bng cng ngh hin i i vi con ngi c th gy ra nhng vn
o c. Gim st t xa bng thit b hin i c th gy p lc tm l i vi ngi lao ng do
cm thy quyn ring t ti ni lm vic b vi phm. Quyn ny ca ngi lao ng cn cha
c ch trng v th ch ha nhiu nc, nhng li rt c coi trng v c lut php bo
v nhiu nc khc. N c xy dng trn c s quyn t do c nhn v bng chng thc t v
t l tai nn cao do c ch tm l.
d) Mu thun v li ch.
Mu thun v li ch ny sinh khi mt ngi ri vo tnh th buc phi la chn hoc li
ch bn thn, hoc li ch ca nhng ngi khc hay li ch doanh nghip. Tnh trng mu thun
v li ch c th xut hin trong cc quyt nh ca mt c nhn, khi phi cn nhc gia cc li
ch khc nhau, hoc trong cc quyt nh ca doanh nghip khi phi cn i gia li ch ca cc
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

9
c nhn, nhm ngi hu quan kkhc nhau trong doanh nghip hoc gia li ch doanh nghip v
li ch ca cc c nhn, t chc khc bn ngoi doanh nghip.
Li ch tn ti di hnh thc khc nhau. Chng c th l nhng i lng c th v xc
minh c nh nng sut, tin lng, tin thng, vic lm, v tr quyn lc, th phn, doanh thu,
li nhun, kt qu hon thnh cng vic, tng trng nhng cng c th l nhng biu hin v
trng thi rt m h kh o lng nh uy tn, danh ting, v th th trng, cht lng, s tin cy,
nng lc thc hin cng vic. Tuy nhin, c hai c im rt ng lu .
Th nht, khng phi tt c mi i tng hu quan u sn lng nhng li ch ging
nhau, mi i tng hu quan u c mi quan h c bit n mt s li ch.
Th hai, gia nhng li ch thng c mi lin h nht nh mang tnh nhn qu. Mu
thun v li ch phn nh tnh trng xung t gia nhng li ch mong mun t c gia cc
i tng khc nhau hoc trong chnh mt i tng (t mu thun), gia li ch trc mt v lu
di.
Cc hnh thc v hin tng hi l, tham nhng, li qu cng l nhng biu hin ca
tnh trng mu thun v li ch. Mu thun v li ch l tnh trng rt ph bin gy nhiu kh khn
i vi chnh ngi ra quyt nh v ngi qun l trong vic thc hin o c kinh doanh.
Chng c th dn n vic li ch c nhn ln t li ch ca t chc, li ch cc b ln t li ch
tng th, li ch trc mt ln t li ch lu di. Chng c th gy tr ngi cho vic cnh tranh
trung thc. Cc doanh nghip cn tm cch loi tr mu thun v li ch khi tin hnh cc hot
ng sn xut, cung ng hng ha dch v.
2. Cc lnh vc c mu thun.
a) Marketing.
Quan h gia ngi tiu dng v ngi sn xut c bt u t hot ng marketing.
l im khi u cho vic nhn din, cn nhc v la chn hng ha ca ngi tiu dng v cng
l im khi u cho vic thit k, tnh ton v la chn phng php, cch thc cung ng ca
ngi sn xut. Li ch ca mi bn u da vo nhng thng tin ban u ny. Qung co i vi
ngi tiu dng v ngi sn xut l rt cn thit. nghin cu th trng cng l v li ch ca c
hai bn. Tuy nhin, cc vn o c cng c th ny sinh t nhng hot ng marketing.
Qung co c th b coi l v o c khi chng c cc nh sn xut s dng vi ch
li ko, rng buc ngi mua vi nhng sn phm c sn. Chng c th to nn mt tro lu,
hay thm ch ch ngha tiu dng. Cc doanh nghip khi qung co thng l nhm vo nhng
i tng khch hng hay th trng mc tiu c ch ch. Tuy nhin, trong thc t rt t doanh
nghip lm c iu ny mt cch c kt qu. H qung co theo cch bn n chm nn gy
tc ng c vi nhng i tng khng nm trong vng ngm. Mc ch ca qung co thng
n di nhng hnh thc rt tinh vi, kh chng v c th lm cho ngi tiu dng tr nn l
thuc vo hng ha hoc sn xut. Qung co i khi tr nn rt th thin, thiu t nh, v vn
ha, n khng nhng lm mt khiu thm m tinh t m cn c th gy ra nhng phn cm
ngi tiu dng tim nng.
Marketing c cc doanh nghip s dng thu thp thng tin v ngi tiu dng v
khch hng mc tiu phc v vic thit k sn phm nhm tha mn nhu cu tiu dng ca h.
Marketing cng c th dn n nhng vn o c lin quan n vic thu thp v s dng
thng tin c nhn v khch hng, an ton sn phm v bo v ngi tiu dng. Vn o c
trong marketing c th lin quan n vic rng buc khch hng vi sn phm hay vi doanh
nghip, doanh nghip lm cho nhu cu tiu dng b l thuc vo sn phm v hot ng sn xut
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

10
kinh doanh ca doanh nghip mt cch c ch . Nghin cu marketing cng c th b li dng
thu thp thng tin b mt, hay b mt thng mi, phc v cho cc mc ch khc. nh gi v
s dng knh tiu th cng c th cha ng nhng vn o c tim n lin quan n tiu
dng v cnh tranh. C nh gi, bn ph gi hay nh gi c quyn khng ch gy thit hi cho
ngi tiu dng hay cnh tranh trc mt m cn v lu di.
b) Phng tin k thut.
Nh trnh by trn, trong sn xut v kinh doanh, mi quan h con ngi c xy dng
mt phn trn c s cng ngh, trong phng tin k thut l nhn t c vai tr quan trng.
Phng tin k thut c s dng trong cc hot ng sn xut lm cng c trin khai
cc hot ng v gim st cc qu trnh. Phng tin k thut l thnh qu ca nhng tin b khoa
hc k thut v nghin cu trin khai (R&D) ng dng trong cc lnh vc hot ng sn xut v
qun l. i vi ngi lao ng, chng l cng c v phng tin nng cao nng sut, m bo
cht lng v nng cao hiu qu ca hot ng cung cp hng ha v dch v. i vi ngi qun
l, chng c s dng lm cng c v phng tin nng cao hiu lc, m bo cht lng v
nng cao hiu sut ca hot ng qun l (lp k hoch, t chc, nh bin, iu hnh, kim sot).
Vn o c c th ny sinh trong vic s dng phng tin k thut v cng ngh
hin i trong quan h vi khch hng. Mu thun c th xut hin trong vic p dng k thut
mi trong vic thit k, ch to sn phm nhm gim chi ph, gi thnh, nhng c th nh hng
n mi trng v an ton do xu th gia tng v tc i mi sn phm. Vn o c c
th xut hin trong cc k thut v cng ngh qung co, bn hng. Cc k thut hin i c s
dng trong qung co c th lm cho cc bin php qung co phi - o c tr nn tinh vi hn,
kh nhn bit hn. Bn hng qua mng hay thng mi in t (e-commerce) c th tr thnh
mt c hi cho cc hnh vi la gt.
Trong quan h vi ngi lao ng, cc bin php qun l dng phng tin k thut hin
i c th gip ci thin iu kin lm vic v s phi hp gia cc v tr cng tc, m bo s an
ton ca qu trnh vn hnh v sc khe cho ngi lao ng. Tuy nhin, chng cng c th dn
n nhng p lc tm sinh l bt li cho ngi lao ng nh cm thy b gim st thng xuyn,
p lc cng vic, lo s m h, s ring t b xm phm, cng lao ng gia tng, mt t do v
t tin. Nhng tc ng tiu cc ny c th khng ch lm gim nng sut, lm tng t l tai nn,
gim cht lng m cn c th dn n nhng v vic lin quan n php lut v bu khng kh
t chc bt li.
c) Nhn lc.
Vn nhn lc khng ch lin quan n ngi lao ng. Di gic qun l v doanh
nghip, chng lin quan n vic nh bin, phi hp (quan h lin nhn cch) v bu khng kh
doanh nghip.
nh bin l mt chc nng ca qun l quan tm n nhng vn nh xc nh cng
vic, tuyn dng, b nhim, kim tra v nh gi ngi lao ng. Vn o c ny sinh lin
quan n vic tuyn dng v b nhim l tnh trng phn bit i x. Tuyn chn nhn lc c
nng lc chuyn mn v th cht ph hp vi c im cng vic l yu cu chnh ng v cn
thit t pha ngi s dng lao ng. Tuy nhin, y cng l c hi cho vic phn bit i x v
sc tc, gii, tui ; thm ch c th b lm dng v mc ch c nhn. Do c im tm sinh l
ca ngi lao ng c th rt khc nhau, mt cng vic c th hon thnh d dng c i vi
mt s ngi, nhng li khng an ton i vi mt s ngi khc. Vic bo v ngi lao ng v
gip h loi tr nhng ri ro c th trnh c l yu cu khng ch c li cho ngi lao ng m
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

11
c ngi s dng lao ng. Tuy nhin, vic bo v ngi lao ng i khi rt tn km v ngun
lc v thi gian. nh gi ngi lao ng cng l mt cng vic qun l lin quan n ngi lao
ng c th xut hin cc vn o c. Cng ging nh vic bo v ngi lao ng, vic nh
gi ngi lao ng cn n cc phng tin k thut cho vic nh gi v gim st, vic s dng
cc phng tin c th gy ra nhng p lc tm l bt li nh cng thng, thiu t tin, khng tin
tng.
To bu khng kh doanh nghip thun li khng ch l mt mc tiu qun l m cn l
mong mun ca ngi lao ng. Bu khng kh doanh nghip thun li to iu kin cho vic
phi hp, nng cao hiu sut cng tc gia nhng ngi lao ng v ca ton b doanh nghip.
Bu khng kh t chc l kt qu ca cc chnh sch qun l c th hin thng qua ngi lao
ng. Mu thun c th ny sinh khi cc bin php qun l qu ch trng n mt mc tiu qun
l no m xem nh nhng vn lin quan n ngi lao ng dn n vic gy p lc hoc
tm l tiu cc, bt li cho ngi lao ng.
d) K ton, ti chnh.
K ton l mt b phn, hot ng chc nng quan trng i vi mi doanh nghip. Trong
cc doanh nghip, cng tc k ton cng c vai tr v v tr quan trng. Mc d c nhiu thay
i trong nhng nm gn y v cng tc k ton, nh p dng nhng tin b khoa hc k thut
trong lnh vc tin hc, tm quan trng ca n vn khng thay i. Trong lnh vc ny, cc vn
o c cng c th ny sinh t mi quan h vi bn ngoi v bn trong.
Trong mi quan h vi bn ngoi, cng vic k ton c nhim v chun b v cung cp
nhng thng tin, s liu v tnh trng ti chnh v hot ng ti chnh ca doanh nghip. Nhng s
liu ny c th c s dng cho vic tnh thu, phc v cho vic ra quyt nh v la chn u
t, nh gi kt qu hot ng ca doanh nghip, xc minh gi tr ti sn ca doanh nghip ...
Nhng s liu c lm sai lch c ch c th dn n nhng quyt nh sai lm tai hi. hn
ch nhng sai lm, nhiu quy nh v vn bn php l c nh ra lm c s cho vic kim
sot cht ch cc hot ng ti chnh. Tuy nhin, nhng ngi lm k ton thiu thc hoc v
o c vn c th li dng nhng khe h trong h thng lut php lun lch. Vn o c
cng c th xut hin ngay c khi hnh vi ca nhng ngi lm k ton c coi l iu chnh s
liu vi thin ch. Nh tnh trng s liu ti chnh, k ton ln xung hng nm l iu bnh
thng do tnh trng th trng, cnh tranh v chu k kinh doanh ca tng ngnh, tng doanh
nghip. Nhng i vi c ng, iu c th l du hiu khng n nh. Vic c ng khng
yn tm v rt vn c th s lm cho doanh nghip ri vo tnh th kh khn. iu chnh s liu
tm thi lm yn lng c ng l do thin ch ; nhng vic lm c th lm mt nim tin
h, nu b pht hin.
Trong mi quan h bn trong n v, cng vic k ton bao gm c cng vic chun b v
cung cp ngun ti chnh cn thit, kp thi cho cc hot ng tc nghip. nhiu doanh nghip,
nhim v ny khng c nhn thc v qun trit mt cch ng n. B phn ti chnh ca mt
n v c th lm quyn v ng vai tr ra quyt nh tc nghip, ch khng phi l mt n v
chc nng. V chc nng, vic ph duyt ca b phn chu trch nhim v ti chnh ch nhm
khng nh tnh hp thc ca cc n ti chnh v xc minh ngun chi ch khng phi ph duyt
mt quyt nh ca mt ngi hay n v ca mt cp chc nng khc. S lm quyn hay ln
sn c th lm o ln mi quan h quyn hn trch nhim trong c cu t chc v lm cho h
thng t chc v qun l tr nn km hiu lc, do vi phm nguyn tc cn i gia quyn hn v
chc nng trong qun l. Mt vn o c khc lin quan trc tip n t cch o c ca
ngi lm cng tc qun l ti sn v tin ca mt doanh nghip. Do nm chc cc nguyn tc v
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

12
quy nh v qun l ti chnh, ng thi l ngi c kh nng tip cn d dng nht vi cc ngun
ti sn ca doanh nghip, vic li dng v lm dng chng v mc ch ring cng d xy ra.
Nh trnh by trn, ch s hu l ngi cung cp ngun ti chnh cho doanh nghip.
Ngun ti lc ny c th l do khai thc t nhng th trng ti chnh hay ngun ti chnh khc
hoc do s y thc ca nhng c nhn, t chc khc. D chng c khai thc t ngun no v
theo cch no, nhng ngi qun l vi t cch l ngi i din v c y thc bi cc ch
s hu phi c trch nhim thc hin nhng ngha v kinh t, php l, o l nht nh. Khng
nhn thc r nhng ngha v ny, vic khai thc v s dng cc ngun lc ti chnh c th gy ra
nhng vn v o c.
Cung cp s liu bo co sai. Mt vn o c lin quan n vic thng bo tnh trng
ti chnh hng nm cho c ng, cc nh u t, c quan gim st ca chnh ph, hoc i tc. S
liu ti chnh cung cp nhng thng tin quan trng i vi h, ra nhng quyt nh c th lin
quan n vic u t, pht trin hay iu chnh nhng ngun ti chnh rt ln. Vic cung cp
thng tin khng chnh xc, v tnh hay hu , c th c coi l la gt.
C nh gi. nh gi l mt trong nhng vn ti chnh then cht m ngi qun l
chung v qun l ti chnh mt doanh nghip phi ra quyt nh. Mt s doanh nghip quy
nh gi bn cho cc sn phm ca mnh. Hn na, h yu cu cc i l v ngi tiu th c lp
phi bn theo gi ch o v ch c gim gi i vi nhng hng ha v vo nhng thi im
do h quy nh. Nhng i l v ngi tiu th khng tun th s rt kh khn trong vic hp tc
vi h. Hnh ng c ti v gi bn ca cc doanh nghip sn xut l mt bin php gy sc
p v gy tr ngi cho cc i l v ngi tiu th trong vic ra cc quyt nh c lp trong kinh
doanh cng nh gy thit hi cho ngi tiu dng. S vn hnh ca c ch th trng b cn tr
bi nhn t c quyn. Cc i tc v ngi tiu dng cm thy b o p mt cch bt cng.
Nhn thc c tm quan trng ca mi quan h gia hot ng sn xut kinh doanh v
mi trng sng, cc doanh nghip v c nhn ngy cng quan tm hn n vic hon thnh trch
nhim x hi ca cc doanh nghip. Xu th u t vi thc x hi cao hn ang ngy cng c
coi trng. Nhiu nh u t cho rng u t vo nhng doanh nghip lm n c li v tng trng
khng cn lm cho h hi lng, m h mun t cc khon u t ca mnh vo tay nhng doanh
nghip c t cch c x hi nh gi cao do khng dng li vic thc hin y cc
ngha v kinh t, php l, o c ti thiu m cn c thc v quan tm nhiu hn n cc vn
x hi mt cch t nguyn doanh nghip hot ng x hi tch cc. Ngy nay, cc nh u t
khng ch hi lng vi phn li tc c chia t mt hot ng kinh doanh, c bit l nhng nh
u t ln rt coi trng danh ting ca mt doanh nghip. H coi cng l nhng hng mc
u t ng gi v n khng ch lm tng thm gi tr x hi ca h m cn lm gim bt ri ro
cho nhng khon u t kinh doanh ca h nh thin cm x hi dnh cho doanh nghip v s
trung thnh ca khch hng i vi doanh nghip.
e) Qun l.
Ngi qun l l nhng ngi i din cho ch s hu trong vic thc hin nhng ngha
v v trch nhim i vi x hi. H c ch s hu y thc quyn ra quyt nh v hnh ng
v li ch ca ch s hu. Quyn li ca ngi qun l c m bo qua vic lm, mc lng
cao v quyn lc ra quyt nh i vi cc hot ng tc nghip ca doanh nghip. Ch s hu tin
rng, y thc quyn lc v ngun lc cn thit cng nh m bo quyn li cho ngi qun l
ngi i din - ng ngha vi vic gip bo v v duy tr li ch ca chnh bn thn h. Tuy
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

13
nhin, vn o c c th s ny sinh t nhng mu thun v li ch do lin quan n quyn
lc.
Mu thun c th xut hin gia li ch ca ngi qun l v ca ch s hu. Pht trin t
chc v hon thin c cu t chc l vic lm tt yu ca doanh nghip. N cng l iu ng
nhin trong nhn thc ca mi ngi, ch s hu, nhn vin v ngi qun l. Pht trin v hon
thin t chc c th dn n vic iu chnh c cu, sp nhp n v, b phn nng cao hiu
lc v hiu qu ca cng tc t chc. Li ch ny thng c nhn thc r bi ch s hu v
nhn vin, nhng nhiu khi li b cn tr bi nhng ngi qun l bo v li ch c nhn v
vic lm, thu nhp v quyn lc. Khi , quyn lc v ngun lc c y thc cng nhiu, s cn
tr cng ln v thit hi v li ch ca ch, ca ngi lao ng v ca x hi cng ln. C cu t
chc khng cn l c xe chuyn ch s mnh ca t chc, cc tng kinh doanh, mong mun
ca ngi ch, m tr thnh phng tin phc v ca ngi li xe.
Mu thun cng c th ny sinh do bt ng li ch gia ngi qun l v ngi lao ng.
Ngi lao ng c tuyn dng thc hin nhng cng vic do ngi qun l giao ph. i
li, h nhn c nhng li ch v vic lm, thu nhp, phn thng, c hi pht trin chuyn mn,
ngh nghip v nhn cch. Mt khc, ngi qun l c ch s hu giao ph vic thc hin cc
trch nhim v c y thc quyn lc v ngun lc cn thit cho vic thc thi. Nhng nhng
trch nhim ny ca ngi qun l s c thc hin thng qua ngi lao ng. gip h hon
thnh tt cng vic, ngi qun l c ngha v to iu kin v mi trng thun li cho ngi
lao ng. Vn o c c th ny sinh khi ngi qun l khng thc hin tt ngha v ny ca
mnh.
Mu thun cng c th ny sinh gia ngi qun l v khch hng. i vi khch hng,
ngi qun l l i din cho doanh nghip, t chc cung cp hng ha v dch v cho h. p
ng tt nhu cu, khch hng chp thun v t nguyn cung cp nhng thng tin c nhn phc v
cho vic cung cp hng ha v dch v ca doanh nghip. Vic nhng ngi qun l hay nhng
ngi c c quyn tip xc vi cc ngun thng tin c nhn s dng chng vo nhng mc
ch khc nhau lun tim n nhng vn o c. Vn o c cn c th ny sinh t vic
kim sot kh nng tip cn ca nhng c nhn, t chc khng c trch nhim i vi ngun
thng tin s dng c nhn. Nhng vn ny u lin quan n cng tc qun l v trch nhim
ca ngi qun l.
Trong nhng vn nan gii khc m ngi qun l thng phi x l l mu thun v
li ch gia nhng ngi hu quan. Trch nhim ca ngi qun l l hi ha, cn i c li
ch ca cc bn. Do li ch ca mi bn u c php lut bo v, nn mt khi li ch ca mt
bn khng c m bo mt cch tha ng, ngi qun l s l ngi u tin gnh ly trch
nhim. Vn s phc tp nu khng c pht hin sm, vic x l khng hu hiu hoc trit
, hay c s can thip ca nhiu i tng hu quan khc.
Hu ht cc t chc u khi nghip bng cc hoi bo v mc tiu c th, nh h c
th thu ht c cc ngun lc x hi thc hin mong c ca mnh. Nhng ngi th hin s
quan tm nhiu nht v c nhng ng gp quan trng nht v ngun lc gm ch s hu, ngi
lao ng v khch hng. Mt b phn khc l nhng i tc trong v ngoi ngnh nh cc doanh
nghip cnh tranh v cung ng. Do nng lc can thip vo qu trnh ra quyt nh x l cc vn
v mu thun ca ban qun l b hn ch, cng ng v x hi - i tng hu quan khng th
s dng cc phng tin can thip tc nghip phi dng n cng c php l hin hu ; khi
chnh ph tr thnh i tng hu quan trung gian y quyn lc.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

14
g) Ch s hu.
Ch s hu i vi cc doanh nghip l nhng c nhn, nhm c nhn hay t chc ng
gp mt phn hay ton b ngun lc vt cht hay ti chnh cn thit cho cc hot ng ca mt t
chc v c quyn kim sot nht nh i vi ti sn hay hot ng ca t chc thng qua gi tr
ng gp. Ch s hu c th l cc c ng ca mt cng ty TNHH, cng ty c phn, l nh nc
i vi t chc ca nh nc v doanh nghip Nh nc l cc ngn hng hay ch u t.
Nhng ngi ch s hu cc ngun lc sn sng ng gp hay cng hin cho mt doanh
nghip l v b thuyt phc hoc hp dn bi nhng hoi bo v mc tiu cao c mt doanh nghip
ra. Vic y thc ngun lc v ti sn ca h th hin s ng cm vi hoi bo v mc tiu
ca t chc, mong mun thc hin c nhng ngha v nht nh i vi x hi. Thng qua cc
hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip, h cng hy vng li ch ca h c bo ton v
pht trin.
Ch s hu l nhng ngi u tin ng gp ngun lc cho t chc, doanh nghip.
Ngun lc ng gp thng l ti chnh v vt cht, nh tin vn, tn dng, h tng c s, phng
tin sn xut ... cn thit cho vic trin khai mt hot ng sn xut hay kinh doanh. Ti sn ng
gp ca h cng c th l k nng hay sc lao ng.
H c th l nhng ngi trc tip tham gia iu hnh cng vic sn xut, thc thi
quyn lc kim sot ca mnh v m bo quyn li gn vi gi tr ti sn ng gp. Nhng h
cng c th giao quyn iu hnh trc tip cho nhng ngi qun l chuyn nghip c h tuyn
v tin cy trao quyn i din, v ch gi li quyn lc kim sot.
Li ch ca ch s hu v c bn l bo ton v pht trin gi tr ti sn. Mc d vy,
nhiu ch s hu, c bit nhng ngi c phn ti sn ng gp ln v u tin, d l c nhn
hay tp th, cn nhn thy li ch ca h n trong hoi bo v mc tiu m doanh nghip nu
ra. Nhng li ch ny thng l nhng gi tr tinh thn mang tnh x hi vt ra ngoi khun kh
li ch c th ca mt c nhn. Ngun lc c h ng gp va pht trin va bo v
nhng gi tr ny. Ngy nay, ngay c nhng c ng nh, ph thng cng thng cn c vo
nhng hoi bo v mc tiu nu trong tuyn b v s mnh ca mt doanh nghip khi la chn
ni u t.
Vi t cch ngi ch mt doanh nghip, ch s hu cng phi gnh chu nhng trch
nhim v mt kinh t, php l, o c v nhn vn i vi x hi.
h) Ngi lao ng.
Ngi lao ng l nhng ngi thc hin cc nhim v tc nghip ca mt cng vic kinh
doanh. H phi ra cc quyt nh lin quan n cc nhim v c giao. V vy, h l ngi c
quyt nh cui cng trong vic thi hnh mt quyt nh lin quan n o c ca ngi qun l.
Nhn thc v nng lc ca ngi lao ng, quan im o c ca h ng vai tr quan trng.
Mt quyt nh c th khng c thi hnh nu b coi l phi o c. Ngc li, mt quyt nh
ng n c th khng c thc hin nh mong mun do thc o c sai lm ca ngi thc
hin. S khc bit v nhn thc v quan im o c gia ngi qun l v ngi lao ng cng
c th l nguyn nhn ca nhng hu qu sai lm v o c. Nhng vn o c lin quan
n ngi lao ng bao gm nhng trng hp in hnh nh co gic, quyn s hu tr tu v b
mt thng mi, iu kin v mi trng lao ng, lm dng ca cng.
Rt nhiu ngi lnh o khng mun cp di ca mnh tit l nhng thng tin ni b
ca doanh nghip. Nhng thng tin c th l nhng chng c v nhng hnh vi hay quyt nh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

15
phi - o c hoc khng c x hi mong mun, v khi nhn vin co gic c th lm tn hi
n uy tn v quyn lc qun l ca h v ca doanh nghip.
Vic tit l thng tin hay b mt thng mi c th dn n hu qu lm mt li th cnh
tranh trong kinh doanh ca doanh nghip. Tuy nhin, vic ngn cn nhn vin s dng kin thc,
kinh nghim tch ly v sn phm do h sng to vo cng vic mi c th l vi phm quyn t do
v quyn s hu tr tu.
Ct gim chi ph l mt trong nhng mc tiu tc nghip ca doanh nghip. N mang li
li ch khng ch cho doanh nghip, cho ngi lao ng do tnh hiu qu cao m cn cho ngi
tiu dng nh gi thnh thp. Tuy nhin, chi ph gim c th l do ct gim cc chi tiu cho
phng tin bo h lao ng v cc khon bo him i vi ngi lao ng. Vic trng pht,
thm ch sa thi ngi lao ng t chi nhng cng vic nguy him v l do bnh l c coi l
phi o c. Ngc li, ngi lao ng li dng l do ny t chi thc hin nhng cng vic
khng mun lm cng b coi l vi phm quy tc o c kinh doanh.
khuyn khch v to iu kin cho nhn vin pht trin nng lc chuyn mn v sng
to, nhiu doanh nghip cho php nhn vin c th tip cn cc ngun lc v s dng nhng
phng tin, thit b, nguyn liu, ca doanh nghip vo cc cng vic nghin cu ring, nhng
ng gp ca nhn vin t nhng pht minh, sng ch i vi doanh nghip l rt ln. Tuy nhin,
nhn vin cng c th lm dng s tr gip ny hoc thm ch ngay c khi khng c php
mu li c nhn. in thoi v cc phng tin thng tin in t l nhng ngun lc hay b li
dng nht. tng cng vic gim st i vi nhn vin, nhiu doanh nghip thit k ni lm
vic theo cch ngi qun l c th theo di mi hnh vi ca ngi lao ng ni lm vic. Vi
s h tr ca cc phng tin v thit b in t hin i, vic gim st cng tr nn d dng. Vic
gim st c coi l chnh ng do cc tc dng h tr vic phi hp nng cao hiu qu sn
xut v ngn chn ri ro. Tuy nhin, chng li b coi l v o c v vi phm quyn ring t ca
con ngi, dn n nhng p lc tm l c th lm gim nng sut v gy tai nn nhiu hn.
i) Khch hng.
Khng c doanh nghip no c th tn ti c nu thiu i tng phc v, khch hng.
Khch hng chnh l ngi th hin nhu cu, s dng hng ha dch v, nh gi cht lng, ti
to v pht trin ngun ti chnh cho doanh nghip. H c th l nhng c nhn, t chc tiu dng
cc hng ha, dch v thng thng trn th trng, h cng c th l nhng khch hng c bit
i vi nhng hng ha c bit (hng ha cng cng, ng s, cng trnh vn ha, gio dc, y
t, an ninh, quc phng, vin thng ...) nh x hi, chnh ph, t chc, doanh nghip khc. Vic
tiu dng sn phm v dch v ca mt t chc hay doanh nghip l nhm tha mn nhu cu tm
sinh l ca h, nhm ci thin cuc sng c nhn v x hi ca h.
Mt vn o c, in hnh lin quan n ngi tiu dng l an ton sn phm. An
ton sn phm lin quan n v sinh thc phm. Thc phm c lm ra l ti to, duy tr v
lm tng thm sc khe cho con ngi. Cc nh sn xut thu c li nhun t vic cung cp
thc phm cho ngi tiu dng l do tha mn nhu cu thng thc ca h. Theo quan nim
trong qun l hin i, li nhun chnh l phn thng ngi tiu dng trao cho doanh nghip
tr n v thnh tch phc v xut sc. Ngi tiu dng s khng th cm n nhng ngi sn
xut cung cp th thc phm gy hi cho sc khe, thm ch c th git cht h. Li nhun thu
c l v o c, thm ch phi php, v mang tnh cht la gt. An ton sn phm cn lin quan
n nhng ri ro tim n do nhng khim khuyt ca sn phm. Khim khuyt c th l do thit
k sai, cng ngh sn xut khng hon thin, ngi lao ng cu th, ngi qun l v trch
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

16
nhim, thm ch ch v tit kim nguyn liu hay chi ph sn phm. Nhng sn phm khim
khuyt tim n nhng tai nn, ri ro bt ng khng th phng v chng i vi ngi s
dng. Tnh cht v o c th hin vic ngi sn xut khng c nhng hnh ng cn thit
ngay c khi c kh nng v nng lc chuyn mn ngn chn hoc gip ngi tiu dng
phng, hn ch, loi tr tai nn, ri ro. H thu li nhun trong khi gy ra tai nn hay thit hi cho
ngi tiu dng. Vic kinh doanh nhng sn phm nh vy khng ch gy ra nhng thit hi v
doanh thu trc mt m cn gy kh khn v lu di, do lm mt i s tin cy v lng trung thnh
ca khch hng i vi sn phm v doanh nghip, to nn n tng v hnh nh bt li cho
doanh nghip.
Trch nhim ca cc doanh nghip i vi khch hng ca mnh l pht hin nhu cu, lm
ra nhng sn phm, dch v c th tha mn nhu cu ca h. Vic cung cp hng ha, dch v
khng phi ch tha mn nhu cu tiu dng tc thi, m cn cn tnh n c mun lu di ca
khch hng. Vn o c cng c th ny sinh t vic khng cn i gia nhu cu trc mt
v nhu cu lu di. Ngi tiu dng mong mun c ngun nng lc r v di do cho vic thp
sng, vn hnh phng tin giao thng v sn xut. Nhng h khng mun cc nh my in thi
ra cc cht gy nhim ph hy cnh quan, mi trng sinh thi quanh ni h sng hoc gy ra
bnh tt i vi h v dn chng quanh vng. H cng mun c ngun thc phm phong ph,
ngon v r, nhng khng mun nhn thy ng vt hoang d b git hi hay vic khai thc ngun
thy sn i tr, t, ba bi n cn kit nh hin nay. H cng khng mun b mc nhng
chng bnh nan y trong tng lai ch v ham mun tiu dng ngun thc phm di do v r do
nhng thnh cng trong vic p dng cng ngh bin i gien. Nhiu t chc ca qun chng,
phi chnh ph v ca chnh ph c thnh lp u tranh vi nhng hnh vi tiu dng v
sn xut phi o c, v li ch trc mt v c th gay thit hi cho li ch x hi lu di.
k) Ngnh.
Hot ng ca doanh nghip cn lin quan n cc cng ty khc trong v ngoi ngnh.
l nhng doanh nghip hot ng trong cng mt th trng, mt lnh vc, v vy hot ng ca
doanh nghip c th gy nh hng n kt qu hot ng ca h. H l cc i th cnh tranh
trc tip.
Khng ch vy, do ngi tiu dng c th s dng cc hng ha khc nhau tha mn
cng mt nhu cu. Hng ha, dch v do cc doanh nghip hot ng trn cc lnh vc khc, th
trng khc c th thay th hay b thay th bi cc hng ha, dch v ca doanh nghip. V vy,
kt qu hot ng ca h cng c th b nh hng do quyt nh v hot ng ca doanh nghip.
H cng l cc i th cnh tranh vi cc hng ha thay th.
Nu s pht trin ca doanh nghip c th gy bt li cho cc i th cnh tranh th ngc
li, iu li c th to thun li cho nhng doanh nghip cng tham gia vo chui gi tr ca
doanh nghip. H l nhng i tc chin lc nh cc doanh nghip cung ng u vo v phng
tin k thut, i l bn hng hoc knh tiu th hng ha dch v ca doanh nghip.
Ni chung, ngnh cng pht trin, mi doanh nghip trong ngnh u c li. V th ca
ngnh cng tt, tm quan trng ca ngnh cng ln, cc doanh nghip trong ngnh cng c nhiu
thun li trong vic trin khai cc hot ng kinh doanh do h c sc mnh th trng
(bargaining power) ln. S pht trin ca ngnh l nh s ng gp ca cc thnh vin v s lin
kt cht ch gia h. Mt nhn t quan trng to nn s lin kt ny l sc hp dn ca li nhun
cao, thng tin th trng tt hn, c hi lin minh phi chnh thc. Tuy nhin, s lin kt v tp
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

17
trung ha s lm tng mt , tng c hi, tip cn cho khch hng, cnh tranh tng ln, nguy c
v ri ro v li nhun v th trng tng ln.
Cnh tranh c coi l nhn t th trng tch cc. Cnh tranh thc y cc doanh nghip
phi c vt ln trn i th v ln chnh bn thn mnh. Cnh tranh l thi ua, ganh ua. i vi
nhiu doanh nghip kt qu ca cnh tranh thnh cng c th hin bng li nhun, th phn. Li
nhun cao, th phn ln l mong mun ca h. Tuy nhin, li nhun v th phn c th t c
bng nhiu cch trong c c cc bin php cnh tranh khng lnh mnh, khng c cc doanh
nghip trong ngnh v x hi chp nhn. Khi , kt qu t c v li nhun v th phn khng
cn mang ngha tch cc ca cnh tranh m ch th hin nhng tnh ton ch k, thin cn trong
cc quyn nh kinh doanh ca doanh nghip. Thnh cng ca doanh nghip khng phi ch th
hin bng li nhun v th phn ngn hn, m cn hnh nh doanh nghip to nn trong mt ca
nhng ngi hu quan v x hi. Bin php cnh tranh chnh l hnh vi ca doanh nghip trong
vic hnh thnh hnh nh v nhn cch cho mnh. Do tnh tch cc ca cnh tranh th hin qua
s trung thc trong cnh tranh c php lut bo v, cc bin php cnh tranh khng lnh mnh
lun c nguy c phi ng u vi s phn xt ca h thng gi tr x hi v php l.
Nh vy, gia cc i th cnh tranh lun tn ti nhng mu thun. Mu thun gia h v
mu thun ni ti trong chnh bn thn h (t mu thun) gia li ch ca vic lin kt v cnh
trnah, gia li nhun, th phn v s pht trin lu di.
l) Cng ng.
Cng ng l mt i tng hu quan c bit. i vi doanh nghip, h khng phi l
ngi mua hng, khng phi l nhn vin, khng phi l c ng, khng hot ng trong cc lnh
vc lin quan v cnh tranh vi doanh nghip. Nhng hot ng ca doanh nghip v vic trin
khai cc hot ng kinh doanh ca doanh nghip c th gy nh hng n mi trng t nhin
vn ha x hi xung quanh ni doanh nghip hot ng v n mi trng sng ca h.
Khi cuc sng v li ch ca cng ng v th b nh hng, h lun quan tm v i hi
doanh nghip phi c thc v c trch nhim v s bn vng v lnh mnh ca mi trng t
nhin kinh t vn ha x hi ti cng ng. thc hin iu , doanh nghip i hi phi
thc hin y v t nguyn cc trch nhim x hi gm cc ngha v kinh t, php l, o l v
nhn o.
Mi quan h ca cng ng thng rt c th nh khai thc v s dng ti nguyn, nhng
thay i v mi trng a l, t nhin nhim mi trng (kh thi, cht thi rn, nc thi,
ting n). Ngoi vic c th lm thay i cnh quan v mi trng t nhin, s tn ti v pht
trin ca doanh nghip ti a phng c th lm thay i np sng, np ngh v thi quen, tp tc
a phng.
Nhng gi tr truyn thng c th bin mt, thay vo l nhng gi tr v thi quan mi.
Khng phi i vi ai v lc no nhng thay i cng lm hi lng v c chp nhn bi
nhng ngi dn a phng. V vy, cc quyt nh kinh doanh khng ch c xem xt v kha
cnh kinh t, php l m cn cn cn nhc n li ch ca nhng ngi dn a phng. Xt cho
cng, cng ng chnh l mnh t ni doanh nghip mun bt r lu di; do bo v li
ch ca cng ng cng l bo v li ch lu di ca chnh doanh nghip.
m) Chnh ph.
Khc vi cc i tng hu quan khc, chnh ph l mt i tng trung gian v khng
c li ch c th, trc tip trong cc quyt nh v hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Chnh
v vy, cc c quan c thm quyn ca chnh quyn ch can thip khi cn thit v m bo
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

18
quyn li hp php cho mt s hoc tt c cc i tng hu quan. Do l mt c quan quyn lc
i din cho h thng php lut v li ch ca tt c cc i tng khc nhau trong x hi, li
ch ca chnh ph khng th o bng li ch thng thng ca mt doanh nghip hay mt i
tng x hi c th, m l s bnh ng, trung thc, cng bng, cng l, v s pht trin bn vng
ca mi trng kinh t vn ha x hi t nhin.
S can thip ca chnh ph n cc hot ng kinh doanh thng gin tip hoc mun
mng. Vic chnh ph khng phi l mt ch th kinh t v m ni trn l nguyn nhn chnh.
S can thip ca chnh ph l xy ra trng hp c ny sinh mu thun khng t gii quyt c
gia cc ch th kinh t vi m nh ngi tiu dng vi doanh nghip, gia doanh nghip vi
nhau, hay gia ngi tiu dng vi nhau, gia ngn hn v di hn, gia cc b v tng th. ng
lu , quyn lc can thip ca chnh ph l rt ln v vy, hiu lc can thip i vi doanh nghip
cng rt ln.
i hi t pha chnh ph i vi cc doanh nghip l s tn trng php lut v vic thc
hin cc ngha v v trch nhim x hi ca doanh nghip. Hn th na, chnh ph lun k vng
cc doanh nghip, vi t cch l mt lc lng tin tin ca nn kinh t, thc hin vai tr tin
phong v ng gp tch cc t nguyn cho s pht trin kinh t x hi lu di v bn vng ca
nn kinh t. Cc chnh ph lun coi cc doanh nghip l lc lng ch lc v l ch da pht
trin nn kinh t ; cc chnh ph khng mun coi cc doanh nghip l i tng phi gim st v
x l v nhng vi phm. Khi buc phi lm vy, quyn lc s c thc thi, li ch doanh nghip
s b nh hng nghim trng.
1.2.3. Nhn din cc vn o c kinh doanh
Vn o c tim n trong mi kha cnh, lnh vc ca hot ng qun l v kinh
doanh. Chng l ngun gc dn n nhng hu qu nghim trng i vi uy tn, s tn ti v pht
trin ca mt doanh nghip. V vy, nhn ra c nhng vn o c tim n c ngha rt
quan trng ra quyt nh ng n, hp o l trong qun l v kinh doanh. Cc doanh nghip
cng ngy cng nhn r vai tr v coi trng vic xy dng hnh nh trong con mt x hi. xy
dng nhn cch doanh nghip, cc quyt nh c thc o c ng vai tr quyt nh.
Vic nhn nh vn o c ph thuc rt nhiu vo mc hiu bit su sc v mi
quan h gia cc tc nhn (phng din, lnh vc, nhn t, i tng hu quan) lin quan n cc
vn o c trong mt tnh hung, hot ng kinh doanh thc tin. Kin thc v kinh nghim
thc t c tc dng gip ngi phn tch d dng nhn ra bn cht ca nhng mi quan h c bn
v nhng mu thun tim n trong s nhng nht ca cc mi quan h phc tp.
Vic nhn din vn o c c tm quan trng c bit cho vic x l chng. N l
bc khi u ca qu trnh tr bnh. Chn ng bnh, cha s d dng. vic nhn din cc
vn o c c thun li, c th tin hnh theo mt trnh t cc bc sau y.
Th nht l xc minh nhng ngi hu quan. i tng hu quan c th l bn trong
hoc bn ngoi, tham gia trc tip hay gin tip, l din trong cc tnh tit lin quan hay tim n.
Do h c nh hng mc khc nhau nn ch nhng i tng c kh nng gy nh hng
quan trng mi c xt n. Cn kho st cc i tng ny v quan im, trit l bi chng
quyt nh cch thc hnh ng, phn ng ca h. Quan im v trit l ca mt i tng hu
quan c th hin qua nhng nh gi ca h v vic mt hnh ng tim n mu thun hay
cha ng nhng nhn t phi o c.
Th hai l xc minh mi quan tm, mong mun ca cc i tng hu quan th hin
thng qua mt s vic, tnh hung c th. Ngoi qun l c nhng mong mun nht nh v hnh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

19
vi v kt qu t c ngi lao ng. H s dng nhng bin php t chc (c cu quyn lc)
v k thut (cng ngh) hu thun cho ngi lao ng trong vic thc hin nhng mong mun
ca h trong mt cng vic, hot ng, chng trnh c th. Ngc li, ngi lao ng cng c
nhng k vng nht nh ngi qun l. Nhng k vng ny c th l nh hnh nhng quy tc
hnh ng, chun mc hnh vi cho vic ra quyt nh tc nghip, li ch ring c tha mn
(hoi bo, c hi ngh nghip, s tn trng, vic lm, thu nhp). Tng t, ngi ch s hu cng
t nhng k vng nht nh ngi qun l (thng l cc vn v chin lc, hoi bo, lu
di), trong khi ngi qun l cng c nhng mong mun cn tha mn khi nhn trch nhim c
y thc (danh ting, quyn lc, c hi th hin, thu nhp). Nh vy, mi i tng c th c
nhng mi quan tm v mong mun hay k vng nht nh nhng i tng lin quan khc
trong cng mt s vic. Khi mi quan tm v mong mun ca cc i tng i vi nhau khng
mu thun hoc xung t, c hi ny sinh vn o c l hu nh khng c. Ngc li, nu
mi quan tm v mong mun nhau khng th hi ha, vn o c s ny sinh. Cn lu ,
cc i tng cng c th t mu thun nu cc mi quan tm v mong mun l khng thng
nht hay khng th dung ha c vi nhau.
Th ba l xc nh bn cht vn o c. Vic xc nh bn cht vn o c c th
thc hin thng qua vic ch ra bn cht mu thun. Do mu thun c th th hin trn nhiu
phng din khc nhau nh quan im, trit l, mc tiu, li ch, vic ch ra bn cht mu thun
ch c th thc hin c su khi xc minh mi quan h gia nhng biu hin ny.
1.3 CC CHUN MC CA O C KINH DOANH
1.3.1. Chun mc trong kinh t - x hi
1. Ngha v v kinh t.
Ngha v v kinh t trong trch nhim x hi ca mt doanh nghip quan tm n cch
thc phn b trong h thng x hi, cc ngun lc c s dng lm ra sn phm dch v.
Trong cc ngun lc x hi dng cho hot ng kinh doanh, ti chnh l mt trong nhng ngun
lc quan trng nht, cc nh u t thng l nhng ngi c nh hng quyt nh i vi
nhng ngi qun l. Sn xut hng ha dch v cng l nhm tha mn ngi tiu dng v phc
li ca n cng c s dng tr th lao cho ngi lao ng.
i vi ngi tiu dng v ngi lao ng, ngha v kinh t ca mt doanh nghip l
cung cp hng ha v dch v, to cng n vic lm vi mc th lao tng xng. Ngha v kinh t
ca t chc bao gm c vic tm kim ngun lc mi, thc y tin b cng ngh, pht trin sn
phm. Trong khi thc hin ngha v ny, cc doanh nghip thc s gp phn tng thm phc li
cho x hi, ng thi m bo s tn ti v pht trin ca bn thn doanh nghip. i vi ngi
tiu dng ngha v kinh t cn lin quan n nhng vn v cht lng, an ton sn phm, nh
gi, thng tin v sn phm (qung co), phn phi v bn hng, cnh tranh. Li ch ca ngi tiu
dng khi l quyn chnh ng v kh nng hp l khi la chn v s dng hng ha v dch v
tha mn nhu cu bn thn vi mc gi hp l. i vi ngi lao ng, l c hi vic lm
ngang nhau, c hi pht trin ngh v chuyn mn, c hng mc th lao tng xng, c
hng mi trng lao ng an ton v v sinh, v c m bo quyn ring t, c nhn ni
lm vic.
i vi nhng ch ti sn, ngha v kinh t ca mt doanh nghip l bo tn v pht trin
cc gi tr v ti sn c y thc. Nhng gi tr v ti sn ny c th l ca x hi hoc c nhn
c h t nguyn giao ph cho doanh nghip m i din l nhng ngi qun l, lnh o
vi nhng iu kin rng buc chnh thc, nht nh. i vi cc ch s hu ti sn, nhng cam
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

20
kt, rng buc ny l khc nhau i vi tng i tng, nhng v c bn u lin quan n nhng
vn v quyn v phm vi s dng nhng ti sn gi tr c y thc, phn phi v s dng
phc li thu c t ti sn v vic s dng ti sn, bo co/ thng tin v hot ng v gim st.
Vi mi i tng lin quan, ngha v kinh t ca doanh nghip l mang li li ch ti a
v cng bng cho h. Chng c th c thc hin bng cch cung cp trc tip nhng li ch ny
nh hng ha, vic lm, gi c, cht lng, li tc u t ... cho cc i tng hu quan tng
ng.
Ngha v kinh t cn c th c thc hin mt cch gin tip thng qua cnh tranh. Cnh
tranh trong kinh doanh phn nh nhng kha cnh lin quan n li ch ca ngi tiu dng v li
nhun ca doanh nghip, doanh nghip c th s dng phn phi cho ngi lao ng v ch s
hu. Cc bin php cnh tranh gia cc doanh nghip c th lm thay i kh nng tip cn v la
chn hng ha ca ngi tiu dng ; li nhun v tng trng trong kinh doanh so vi cc hng
khc c th tc ng n quyt nh la chn u t ca cc ch u t. Chnh v vy, nhiu
doanh nghip rt thc trong vic la chn bin php cnh tranh; v trit l o c ca doanh
nghip c th c ngha quyt nh i vi vic nhn thc v la chn nhng bin php c th
chp nhn c v mt x hi. Nhng bin php cnh tranh nh chin tranh gi c, ph gi, phn
bit gi, c nh gi, cu kt ... c th lm gim tnh cnh tranh, tng quyn lc c quyn v gy
thit hi cho ngi tiu dng. Lm dng cc ti sn tr tu hoc b mt thng mi mt cch bt
hp php cng l bin php thng thy trong cnh tranh. iu ny khng ch lin quan n vn
s hu v li ch m cn lin quan n quyn ca con ngi.
Phn ln cc ngha v kinh t ca cc doanh nghip thng c th ch ha thnh cc
ngha v php l.
2. Ngha v v php l
Cc ngha v php l trong trch nhim x hi i hi doanh nghip tun th y cc
quy nh ca lut php nh mt yu cu ti thiu trong hnh vi x hi ca mt doanh nghip hay
c nhn. Nhng ngha v ny c x hi t ra bi v nhng i tng hu quan nh ngi tiu
dng, i th cnh tranh, nhng nhm i tng hng li khc nhau, cc cp qun l v m nn
kinh t tin rng cc cng vic kinh doanh khng th thc hin c mt cch tt p nu khng
c m bo bng s trung thc. y cng chnh l tm im ca cc ngha v v php l.
Cc ngha v php l c th hin trong cc b lut dn s v hnh s. Trong , lut dn
s quy nh quyn v ngha v ca mi c nhn v t chc, v lut hnh s khng ch quy nh
nhng hnh ng khng c php thc hin m cn nh ra hnh pht i vi cc trng hp vi
phm. S khc bit quan trng gia hai b lut ny l vic thc thi ; trong khi lut dn s c
thc hin bi cc c nhn v t chc, lut hnh s do c quan hnh php ca chnh ph thc thi.
nhng vn o c ny sinh t mu thun v li ch gia nhng ngi hu quan cn c gii
quyt v mt php l trn tinh thn ca b lut dn s v hnh s. Nhng vn hay mu thun
khng t gii quyt c v phi dn n kin tng thng tr nn rt tn km v thit hi cho tt
c cc bn, v vt cht v tinh thn. Cn lu rng, lut php khng th l cn c phn xt mt
hnh ng l c o c hay v o c trong nhng trng hp c th m n ch thit lp nhng
quy tc c bn cho nhng hnh ng c coi l c trch nhim trong kinh doanh. Ni cch khc,
vic thc hin y cc ngha v php l quy nh trong cc b lut cha phi l cn c y
nh gi tnh cch o c ca mt con ngi hay tp th. Tuy nhin, cng l nhng yu
cu ti thiu mi c nhn, t chc cn thc hin trong mi quan h x hi.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

21
V c bn, nhng ngha v php l c quy nh trong lut php lin quan n nm kha
cnh (i) iu tit cnh tranh, (ii) bo v ngi tiu dng, (iii) bo v mi trng, (iv) an ton v
bnh ng, v (v) khuyn khch pht hin v ngn chn hnh vi sai tri.
a) iu tit cnh tranh.
Do quyn lc c quyn c th dn n nhng thit hi cho x hi v cc i tng hu
quan, nh nn kinh t km hiu qu do mt khng v phc li x hi, phn phi phc li x hi
khng cng bng do mt phn thng d ca ngi tiu dng hay ngi cung ng b tc ot,
nh c chng minh trong l thuyt Kinh t hc th trng. Khuyn khch cnh tranh v m
bo mi trng cnh tranh lnh mnh l cch thc c bn v quan trng iu tit quyn lc c
quyn. V vy, nhiu nc thng qua nhiu sc lut nhm kim sot tnh trng c quyn, ngn
chn cc bin php nh gi khng cng bng (gi c quyn) v c gi chung l cc lut php
h tr cnh tranh.
b) Bo v ngi tiu dng.
bo v ngi tiu dng, lut php i hi cc t chc kinh doanh phi cung cp cc
thng tin chnh xc v sn phm v dch v cng nh phi tun th cc tiu chun v s an ton
ca sn phm. in hnh v cc lut bo v ngi tiu dng l nhng quy nh gim st cht ch
v qung co v an ton sn phm. Mc d cng nhn trch nhim t bo v v t thng tin ca
mi i tng v ngi tiu dng, lut php vn c gng bo v ngi tiu dng qua vic nhn
mnh tnh cht khc nhau v trnh nhn thc v kh nng tham gia khi ra quyt nh tiu dng
ca cc i tng khc nhau, trong ngi sn xut v ngi qung co c trnh cao hn hn
v nng lc gn nh tuyt i so vi nhng i tng khc.
Lut php cng bo v nhng ngi khng phi i tng tiu dng trc tip. Do cc bin
php kinh doanh v marketing ch yu c trin khai thng qua cc phng tin i chng,
chng c th gy tc ng khc nhau ng thi n nhiu i tng. Ngay c nhng tc ng bt
li nm ngoi mong i i vi cc nhm ngi khng phi l i tng mc tiu vn b coi l
phi o c v khng th chp nhn c, v c th dn n nhng hu qu khng mong mun
nhng i tng ny.
Trong nhng nm gn y, mi quan tm ca ngi tiu dng v x hi khng ch dng
li s an ton i vi sc khe v li ch ca nhng ngi tiu dng trong qu trnh s dng cc
sn phm dch v c th, m c dnh cho nhng vn mang tnh x hi, lu di hn lin quan
n qu trnh sn xut sn phm dch v nh bo v mi trng.
c) Bo v mi trng.
Lut bo v mi trng c ban hnh ln u tin vo nhng nm 1960 nc M, xut
pht t nhng cu hi t ra t vic phn tch v li ch v thit hi ca mt quyt nh, mt hot
ng kinh doanh i vi cc i tng khc nhau trong phm vi ton x hi. Kt qu phn tch
khng lm tha mn nhng nh phn tch do nhng khim khuyt v kh khn trong vic xc
nh cc i tng hu quan v vic o lng nhng thit hi vt cht v tinh thn i vi h.
iu tr nn c bit kh khi nh gi h qu lu di gy ra i vi sc khe con ngi, hiu qu
sn xut v ngun lc chung ca x hi do nhng quyt nh v hot ng sn xut, kinh doanh
v tiu dng hin nay gy ra.
Nhng vn ph bin c quan tm hin nay l vic thi cht thi c hi trong sn
xut vo mi trng khng kh, nc, t ai, v ting n. Bao b c coi l mt nhn t quan
trng ca cc bin php marketing, nhng chng ch c gi tr i vi gi tiu dng trong qu
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

22
trnh la chn v bo qun hng ha. Cht thi loi ny ngy cng tr nn nghim trng, nht l
cc th, khi cc hng sn xut ngy cng coi trng yu t marketing ny.
Bn cnh nhng vn nhim mi trng t nhin, vt cht, vn bo v mi trng
vn ha x hi, phi vt th cng c ch trng nhiu quc gia. Tc ng ca cc bin php
v hnh thc qung co tinh vi, c bit l thng qua phim nh, c th dn n nhng tro lu tiu
dng, lm xi mn gi tr vn ha v o c truyn thng, lm thay i gi tr tinh thn v trit
l o c x hi, lm mt i s trong sng v tinh t ca ngn ng. Nhng vn ny cng c
nhiu i tng v quc gia quan tm.
d) An ton v bnh ng.
Lut php cng quan tm n vic m bo quyn bnh ng ca mi i tng khc nhau
vi t cch l ngi lao ng. Lut php bo v ngi lao ng trc tnh trng phn bit i x.
S phn bit c th l v tui tc, gii tnh, dn tc, th cht. Lut php tha nhn quyn ca cc
doanh nghip trong vic tuyn dng nhng ngi c nng lc nht vo cc v tr cng tc khc
nhau theo yu cu trong b my t chc. Tuy nhin, lut php cng ngn chn vic sa thi ngi
lao ng ty tin v bt hp l. Nhng quyn c bn ca ngi lao ng cn c bo v l
quyn c sng v lm vic, quyn c c hi lao ng nh nhau. Vic sa thi ngi lao ng m
khng c nhng bng chng c th v vic ngi lao ng khng nng lc hon thnh cc yu
cu hp l ca cng vic b coi l vi phm cc quyn nu trn.
Lut php cng bo v quyn ca ngi lao ng c hng mt mi trng lm vic an
ton. S khc nhau v c trng cu trc c th v th lc c th dn n vic nhn thc v kh
nng ng u vi nhng ri ro trong cng vic khc nhau. Lut php bo v ngi lao ng
khng ch bng cch ngn chn tnh trng ngi lao ng phi lm vic trong cc iu kin nguy
him, c hi, m cn bo v quyn ca h trong vic c bit v c t chi cc cng vic
nguy him hp l. Trong trng hp cc cng vic nguy him c nhn thc y v c
ngi lao ng t nguyn chp nhn, lut php cng buc cc doanh nghip phi m bo tr
mc lng tng xng vi mc nguy him v ri ro ca cng vic i vi ngi lao ng.
e) khuyn khch pht hin v ngn chn hnh vi sai tri.
Hu ht cc trng hp vi phm v o c u l do cc doanh nghip vt khi gii
hn ca cc chun mc o c do doanh nghip hay ngnh quy nh. Nhng chun mc ny mt
khi c th ch ha thnh lut p dng rng ri i vi mi i tng, cc trng hp vi
phm o c s tr thnh vi phm php lut. Tuy nhin, ranh gii gia chun mc o c v
php l thng rt kh xc nh, nht l i vi nhng ngi qun l t c o to k v lut.
Kh khn l nhng ngi qun ch yu c o to ra cc quyt nh tc nghip kinh
doanh nhng ng thi li phi chu trch nhim v c nhng vn o c v php l. Hu nh
khng th tch ri cc kha cnh ny trong mt quyt nh kinh doanh, v nhng bt cn v mt
o c trong hnh vi kinh doanh rt d dn n nhng khiu ni dn s. H qu v mt tinh thn,
o c v kinh t thng rt ln. Hnh vi sai tri b pht hin cng chm, trch nhim hay v tr
ca nhng ngi c hnh vi sai tri cng cao, hu qu cng nng n. X l cng thiu nghim
minh, hnh vi sai tri cng lan rng, hu qu cng nghim trng v cng kh khc phc.
Pht hin sm nhng hnh vi sai tri hay du hiu sai tri tim tng c th gip khc phc
c hiu qu v gim thiu hu qu xu. Tuy nhin, nhng ngi pht hin sai tri thng xuyn
phi chu nhng ri ro v bt hnh khi doanh nghip khng c bin php hu hiu pht hin, x l
sai tri hay bo v ngi co gic. Xy dng cc chng trnh giao c o c trong thit lp
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

23
c mt h thng phng nga, ngn chn, pht hin v x l cc hnh vi sai tri, v bo v
ngi pht gic l mt trong nhng bin php hu hiu c rt nhiu doanh nghip quan tm.
Nhng ngi qun l quan nim rng o c l tun th nghim ngt cc yu cu v
php l khng th mang li cho doanh nghip mt sc thi ring m ch l mt hnh nh m nht.
l v nhng cam kt v php l ch c tc dng ngn chn vi phm php lut. Nhng gi tr
o c ring ca doanh nghip mi c tc dng to nn hnh nh cho chng. V vy, cc chng
trnh giao c o c ch c th gp phn to nn hnh nh ng trn trng i vi doanh nghip
nu chng ly nhng gi tr v chun mc o c ng n c xy dng lm ng lc.
3. Ngha v v o c
Ngha v v o c trong trch nhim x hi lin quan n nhng hnh vi hay hnh ng
c cc thnh vin t chc, cng ng v x hi mong i hay khng mong i nhng khng
c th ch ha thnh lut. Ngha v o c trong trch nhim x hi ca doanh nghip c
th hin thng qua cc tiu chun, chun mc, hay k vng phn nh mi quan tm ca cc i
tng hu quan ch yu nh ngi tiu dng, ngi lao ng, i tc, ch s hu, cng ng.
Ni cch khc, nhng chun mc ny phn nh quan nim ca cc i tng hu quan v ng
sai, cng bng, quyn li cn c bo v ca h.
Vai tr ca vic thc hin ngha v o c l ch rt c quan tm trong nhng nm
gn y. Quan nim c in cho rng, vi t cch l mt ch th kinh t, vic mt doanh nghip
thc hin y cc ngha v php l v to ra li nhun l hon thnh trch nhim o l i
vi x hi. Quan nim ny c cc nh kinh t nh Milton Friedman ng h, s mnh c bn
ca doanh nghip l lm ra hng ha, dch v v nhiu li nhun, bng cch doanh nghip c
th ng gp nhiu nht cho x hi, cng nh chng t c trch nhim i vi x hi. Tuy
nhin, thc t kinh doanh hin i li chng t rng li nhun ca mt doanh nghip c to ra
nh s trung thnh ca nhng ngi hu quan quan trng, v iu li c quyt nh bi gi
tr, hnh nh ca doanh nghip hay nhn cch ca doanh nghip.
Ngha v o c ca mt doanh nghip c th hin r thng qua nhng nguyn tc v
gi tr o c c tn trng trnh by trong bn s mnh v chin lc ca mt doanh nghip.
Thng qua nhng tuyn b trong cc ti liu ny v quan im ca doanh nghip trong vic s
dng cc ngun lc v con ngi t n mc tiu/s mnh, nhng nguyn tc v gi tr o
c tr thnh kim ch nam cho s phi hp hnh ng ca mi thnh vin v nhng ngi hu
quan.
Nhng ngi qun l c kinh nghim thng chn cch thc hin mc tiu t chc thng
qua vic tc ng vo hnh vi ca ngi lao ng. Kinh nghim qun l cho thy, nhn thc ca
mt ngi lao ng thng b nh hng bi quan im v hnh vi o c ca nhng ngi
xung quanh, cng s. Tc ng ny nhiu khi cn ln hn s chi phi bi quan nim v nim tin
ca chnh ngi v s ng sai, v i khi lm thay i quan nim v nim tin ca h. V
vy, vic to lp mt bu khng kh o c ng n trong t chc c ngha rt quan trng
trong vic iu chnh hnh vi o c ca mi nhn vin. Nhng nhn cch o c c chn
lm in hnh c tc dng nh nhng tm gng gip nhng ngi khc soi ri bn thn v iu
chnh hnh vi.
4. Ngha v v nhn vn (philanthropy).
Ngha v v nhn vn trong trch nhim x hi ca doanh nghip lin quan n nhng
ng gp cho cng ng v x hi. Nhng ng gp ca doanh nghip c th trn bn phng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

24
din nng cao cht lng cuc sng, san s bt gnh nng cho chnh ph, nng cao nng lc lnh
o cho nhn vin, v pht trin nhn cch o c cho ngi lao ng.
Con ngi cn thc phm khng ch duy tr cuc sng, h cng khng ch mun ngun
thc phm lun di do v sn c. Con ngi cn mun thc phm ca h phi an ton, khng
cha nhng cht c hi cho con ngi v sc khe con ngi. Hn na, h cng khng mun
thy cc ng vt hoang d b git hi mt cch khng cn thit ch b sung vo ngun thc
phm cho con ngi. H cng tm thy nhng li ch ng k t vic s dng h thng thng tin
hin i v cc thit b tin hc cng ngh cao. Th nhng h cng khng mun nhng b mt
ring t ca h b phi by v pht tn khp ni.
Gip nhng ngi bt hnh hay yu th cng l mt lnh vc nhn o c cc doanh
nghip quan tm. Nhng ngi b bnh lun mong mun c cha tr, nhng i khi h khng
c kh nng tip cn vi cc ngun dc liu cn thit hay trnh khi bnh tt ch v h ngho.
Gio dc lun ng vai tr quan trng khng ch i vi quc gia hay c nhn mi ngi dn m
cn i vi doanh nghip trong tng lai. ng gp cho vic nng cao cht lng gio dc khng
ch l ngha v nhn o i vi cc doanh nghip m cn c coi l cc khon u t khn
ngoan cho tng lai ca cc doanh nghip. Nhn o chin lc tr thnh mt khi nim
c cc doanh nghip vn dng cng c v pht trin li ch lu di a phng ca nhng i
tng hu quan chnh, trong c bn thn doanh nghip. Mc d vy, nhn o chin lc cng
b ph phn l mt cng c chin lc di v bc ca cc hot ng nhn o.
1.3.2 Quan im v cch tip cn i vi thc hin trch nhim x hi ca doanh nghip.
1. Cc quan im
a) Quan im c in.
Quan im c in thnh hnh u th k XIX, nhng n nay vn cn c nhng nh
hng ng k. Quan im c in v doanh nghip c th c khi qut bi ba c trng sau:
Hnh vi kinh t l mt hnh vi c lp khc hn vi nhng hnh vi khc; mt t chc kinh
t c hnh thnh vi nhng mc ch kinh t v c t chc thc hin cc hot
ng hnh vi kinh t ;
Tiu thc nh gi mt hot ng, t chc kinh doanh l kt qu hon thnh cc mc
tiu kinh t chnh ng v hiu qu trong vic t chc v thc hin cc hot ng kinh t ;
Mc tiu v ng lc kinh t ca t chc kinh t c ng k chnh thc v php l
phi c coi l chnh ng v c php lut bo v.
Trch nhim x hi ca doanh nghip theo quan nim c in l rt hn ch. Cc doanh
nghip ch nn tp trung vo vic thc hin cc mc tiu kinh t chnh thc; cc ngha v khc
nn cho cc t chc chuyn mn, chc nng thc hin. Nhng ngi theo quan im ny cho
rng chnh ph nn gnh ly trch nhim thc hin cc ngha v x hi v nhng l do sau:
+ Tnh mc ch. Cc t chc c thnh lp u c nhng chc nng, nhim v nht
nh thc hin nhng mc ch nht nh, c x hi chnh thc tha nhn. Mc ch ch yu
ca cc t chc kinh t c x hi v h thng php l chnh thc tha nhn l cc mc ch
kinh t. Khng ch vy, vic gim st v qun l ca x hi v c quan php lut i vi cc t
chc kinh t cng buc h thc hin cc mc tiu ny. Cc t chc kinh t c ngha v v c
php tp hp, khai thc v s dng cc ngun lc x hi ch thc hin cc mc ch chnh thc
ny. Cc hot ng nm ngoi phm vi mc ch v chc nng nhim v chnh thc khng c
php hoc khuyn khch thc hin.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

25
+ Phm vi nh hng. Nhn chung, nhng vn x hi thng bao trm mt phm vi
rng i tng, lnh vc, khu vc. Mt t chc kinh t khng c quyn lc v nng lc gii
quyt mt cch c kt qu v hiu qu cc vn ny mt phm vi rng. H ch c th v nn
c gng thc hin tt cc ngha v x hi lin quan n nhng i tng bn trong phm vi t
chc v thc hin tt cc ngha v kinh t i vi x hi (ngha v thu) to ngun cho cc t
chc x hi chuyn trch, cc c quan chc nng khc thc hin cc ngha v x hi.
V vy, i hi cc doanh nghip thc hin cc ngha v x hi khc ch dn n tnh
trng chng cho, ln xn v phi hiu qu.
Cn lu rng, nhng ngi theo quan im c in phn i thi v trch nhim ca
doanh nghip i vi cc vn x hi, tuy nhin h khng ng h cc doanh nghip trc tip
tham gia gii quyt cc vn ny. H t nim tin vo s phn cng x hi v chuyn mn ha
ca c ch th trng t do, vi s can thip ca chnh ph chng mc nht nh v coi l
cach tt nht t c tnh hiu qu v x hi.
Quan im c in c mt s hn ch quan trng. Nhng ngi theo quan im phi tp
trung ha cho rng, nu doanh nghip ch tp trung vo vic thc hin cc mc tiu kinh t, cc
mc tiu v li nhun, doanh thu v chi ph s l ch yu. Khi , doanh nghip c th s tm mi
cch t c nhng ch tiu ny m khng h quan tm n vic cc cch thc c trung thc
hay c x hi mong i hay khng. Mt khc, vic iu tit ca chnh ph x l nhng hu
qu do doanh nghip gy ra v mt x hi cng tn km hn nhiu so vi vic khng ch khng
chng xut hin. t doanh nghip bn ngoi trch nhim x hi c th gy ra nhng hu qu
bt li c v kinh t v x hi i vi x hi, nht l khi doanh nghip c quy m ln hay nhng
v th c quyn lc v nh hng ln n nn kinh t v x hi.
b) Quan im nh thu.
Quan im nh thu cho rng doanh nghip khng phi ch c cc ngha v v kinh t l
quan trng nht, m con phi thc hin nhng ngha v i vi ngi ch s hu ti sn. Do cc
doanh nghip phi s dng cc ngun lc x hi cho cc hot ng kinh t, h ch c coi l
ng n khi s dng chng vo cng vic, mc ch c nhng ngi y thc chp thun.
Nhng ngi qun l c coi l ang thc hin ngha v ging nh mt cng chc dn c i
vi cc c tri c ng ca mnh. Cc c ng thng cn c vo cc chc nng nhim v, kt
qu hot ng kinh doanh, ch tiu pht trin ti chnh quyt nh gp vn cho doanh nghip.
Vic nhng ngi qun l s dng ngun lc vo cc mc ch khng ph hp vi mc ch,
chc nng nhim v chnh thc m khng c s ng ca ngi y thc s b coi l ng
ngha vi vic ngi qun l - i biu dnc ang nh thu vo chnh cc i c tri c
ng ca mnh.
Quan im nh thu tng ng vi quan im c in vic tha nhn trch nhim x
hi ca doanh nghip l hn ch. Tuy nhin, cch tip cn li xut pht t kha cnh php l.
Hn ch ca quan im ny th hin mt s im.
V mc ch, khi quyt nh u t, cc c ng khng ch quan tm n cc thng s ti
chnh m h cn quan tm n hnh nh, gi tr, uy tn ca doanh nghip. Nhng ngi hu quan
khng ch u t ca ci v sc lc cho doanh nghip m cn c nim tin v hoi bo. Chnh v
vy, trong qun l hin i, mc tiu tng qut (tuyn b s mnh) ca doanh nghip ngy cng
c nhng ngi qun l v c ng quan tm v coi trng.
V cch thc, tng t nh i vi quan im c in, khng ch li ch ca c ng phi
c m bo, m cch thc cc doanh nghip thc hin cc ngha v i vi c ng ca mnh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

26
cng rt quan trng. Cc ch s hu ti sn khng hn vui mng khi thy ti sn ca mnh tng
ln trong khi nhng ngi khc phi chu thit hi, au n hoc ri phi tr gi cao hn cho
cuc sng tng lai ca chnh mnh.
V li ch, li ch c th thu c c trong ngn hn v lu di. Quan tm n li ch trc
mt thng b coi l thin cn ; quan tm n lu di c th c coi l c tm nhn chin lc.
Xt cho cng, khi doanh nghip thc hin cc ngha v x hi dnh c s tn trng v danh
ting t pha x hi, c th h ang thay mt c ng u t vo tng lai.
V quyn ca ch s hu, c quan im cho rng ti sn khng thuc v ai vnh vin,
chng c tch ly dn trong qu kh c chuyn giao tm thi v li c b sung v tch ly
truyn li cho ngi khc hoc th h sau. Cht khng ai mang theo c ca ci. Cng
ging nh ngi qun l, cc c ng ch l ch tm thi v l ngi c y thc qun l v s
dng ti sn ca x hi. H cng c trch nhim lm tng gi tr v ca ci x hi, ch khng v
li ch v k ca h.
c) Quan im qun l.
Quan im qun l cho rng, quyn s hu ti sn ch l tng i v thc cht ch l
quyn s dng tm thi i vi ti sn. Ti sn thng c th hin bng gi tr, nhng ch l
hnh nh phn nh tm thi ca ci vt cht t nhin mt thi im trong mt x hi. Ca ci
vt cht khng do con ngi to nn, chng c chuyn ha v hnh thc tn ti, c tch ly
trong t nhin v x hi m thnh. Doanh nghip ch l ngi c quyn s dng tm thi, trch
nhim ca h l bo ton v gp phn pht trin ca ci x hi. H l ngi c y thc quyn
qun l cc ti sn x hi. Nh vy, quyn s hu ca c ng ch l hnh thc, h cng l
nhng ngi c y thc tm thi quyn kim sot v s dng mt phn ti sn x hi. Do nng
lc ra quyt nh v hnh ng hn ch, h phi thc hin hoc y thc ngha v qun l ca h
cho doanh nghip. Quyn s hu thc s thuc v ton th x hi.
Theo quan im qun l, hnh vi ca doanh nghip khng cn b rng buc bi cc ngha
v trc tip i vi c ng m rng hn i vi x hi. Hnh ng ca h khng ch chu s
kim sot bi mong mun ca c ng m quan trng hn bi k vng ca x hi. Nh vy,
ngoi vic tha mn nhng ngha v trc tip cho cc c ng, cc ng nghip cn c trch
nhim thc hin cc ngha v i vi x hi. Do x hi bao hm ngha rt rng, kh c th ha ;
vic thc hin cc ngha v ca doanh nghip phi mang tnh t gic vi tinh thn trch nhim
thc s. Cng theo quan im ny, tnh t gic bt ngun t lng nhn i v tinh thn trch
nhim xut pht t thc v ngha v c y thc.
Quan im qun l tin b hn so vi quan im c in v ch ra rng ngha v ca
doanh nghip v cc t chc kinh t khng gii hn nhng ngha v chnh thc, th ng, m
quan trng hn l thc i vi cc ngha v x hi, t nguyn. Hn ch c bn ca quan im
ny th hin vic tnh t gic v tinh thn trch nhim khng gip nhng ngi qun l
cc doanh nghip ra quyt nh v cc ngha v x hi phi thc hin hoc khi phi ng u vi
nhng mu thun v o c. V vy, quan im ny rt t gi tr thc tin.
d) Quan im nhng ngi hu quan.
Quan im nhng ngi hu quan (stakeholders) cho rng hot ng ca mt doanh
nghip khng ch lin quan n mt s i tng khc nhau nh khch hng, i tc, i th, hip
hi, cng ng, chnh ph ... trong x hi quan tm v nhng l do v mc ch khc nhau. Thay
v ch tp trung phc v li ch ca mt s t cc i tng hu quan trc tip, doanh nghip cn
quan tm tha mn ng thi li ch v mc ch ca tt c cc i tng hu quan.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

27
Quan im nhng ngi hu quan cho rng x hi l mt khi nim tru tng, khng
c th. iu lm cho trch nhim x hi cng tr nn m h, thiu thc t. Chc chn rng
khng ai c th lm hi lng tt c mi i tng trong x hi; cng khng nht thit phi tm
hiu v tha mn ht mong mun ca mi i tng x hi khc nhau, k c nhng ngi khng
h c bt k rng buc hay cm thy c rng buc vi hot ng ca doanh nghip. Ch nhng
ngi hu quan l nhng i tng c li ch b rng buc vi hot ng ca doanh nghip v
thc s quan tm n vic bo v li ch ca h, h chnh l i din cho ton th x hi trong
hot ng ca doanh nghip. Do khi nim x hi c c th ha bng nhng con ngi c
th, quan im ny l mt li thot y trin vng cho quan im qun l. N c vn dng rt
ph bin trong cc trit l qun l hin i.
Quan im nhng ngi hu quan c mt s hn ch. Quan trng nht l kh khn trong
vic cn i ngha v v mc ch. Gia ngha v v mc ch c s khc bit. Trch nhim
x hi l mt khi nim tng qut, bao hm nhng nhu cu v mong mun cn c tha mn
(mc ch) v nhng yu cu v rng buc cn m bo (ngha v). Mc ch cng tha mn cng
tt ; ngha v ch cn c thc hin m bo nhng yu cu nht nh. Trong thc t, vic
thc hin cc ngha v cn thit c th gy tr ngi cho vic tha mn mc ch. Mt khc, mu
thun v li ch c th c gii quyt bng cch thng lng hay dung ha, nhng cc ngha v
khc nhau i vi cc i tng khc nhau khng th d dng dung ha hay cn i.
2. Cc cch tip cn.
Hu ht mi ngi u tha nhn bn nhm ngha v trn v nht tr rng cc doanh
nghip phi thc hin y . S khc nhau v quan im l lun trnh by phn trn c th
hin c th trong cc cch tip cn khi thc hnh. C ba cch tip cn in hnh ; ((i) tip cn theo
th t u tin, (ii) tip cn theo tm quan trng, (iii) tip cn theo tnh hung.
a) Cch tip cn theo th t u tin.
Cch tip cn theo th t u tin quan nim rng cc ngha v khng ging nhau v chng
cn c xc nh theo th t nht nh u tin thc hin. Cc t chc c nhng chc nng
nhim v nht nh, c t chc tt thc hin chng, lun c gng phn u (cnh tranh)
c c nhng ngun lc tt nht v cng lun tm cch chuyn mn ha su c nng lc tt
nht trong vic hon thnh nhng chc nng, nhim v chnh thc. i vi doanh nghip v cc
t chc kinh t, chc nng nhim v ch yu ca chng l thc hin cc hot ng kinh t, s
dng cc ngun lc kinh t x hi v mang li ca ci vt cht, gi tr (kinh t) v s tha mn
(tinh thn) cho x hi. Nh vy, cc ngha v theo th t chc nng nhim v ca doanh nghip
s l (1) kinh t, (2) php l, (3) o l v (4) nhn o.
Mt khi khng th thc hin c ng thi nhng ngha v c chc nng nhim v thc
hin, cc doanh nghip s la chn nhng ngha v c kh nng thc hin tt nht u tin thc
hin trc. Theo trt t trn, cc ngha v cn c hon thnh trc s l kinh t v cui cng s
l nhn o. V d, cc doanh nghip c trch nhim lm ra cng nhiu hng ha, ca ci cng tt
cho x hi ; vic x l nhim mi trng do cc hot ng sn xut ca cc doanh nghip gy ra
l trch nhim ca cc c quan qun l mi trng ca chnh ph v phi chnh ph. Ngun thu
do cc doanh nghip ng gp t kt qu thc hin cc hot ng kinh t gip cc t chc ny
thc hin cc ngha v ca mnh chnh l mt cch thc thc hin gin tip cc ngha v x hi.
Tng t, i vi cc t chc phi kinh t hay c quan chnh ph, chc nng iu tit li ch x
hi l nhng ngha v cn c u tin thc hin, ngha v kinh t ch l th yu.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

28
Mc d b ph phn nhiu trong qun l hin i, cch tip cn ny vn c mt s ng
gp quan trng nh i hi phi gn vic nh gi v mt t chc, mt hnh vi vi chc nng
nhim v chnh thc ca n nh quan im hnh danh ca Php Gia. Hn ch ch yu ca cc
tip cn ny l khi no cc doanh nghip hay t chc cm thy/ cho rng mnh thc hin xong
ngha v th nht v bt u thc hin cc ngha v tip theo ?
b) Cch tip cn theo tm quan trng.
Cch tip cn theo tm quan trng cho rng tht kh c th tch ring cc ngha v do mi
lin h gia chng v cng hu nh khng th thc hin c ng thi y cc ngha v, v
vy doanh nghip cn thc hin trc nhng ngha v c coi l quan trng hn. Theo cch tip
cn ny, cc ngha v c chia thnh ba nhm theo tm quan trng (i) cc ngha v c bn, gm
nhng ngha v kinh t v php l c bn ti thiu ; (ii) cc ngha v cn thit, gm cc ngha v
kinh t, php l v o l chnh thc v cn thit, (iii) cc ngha v tin phong, bao gm cc ngha
v pht trin, tin phong, t nguyn.
Thc cht, y cng l mt cch tip cn theo th t u tin, nhng thc tin hn do i
din cho c hai quan im c in v quan im nh thu.
Bng cch ch r nhng tnh cht v tm quan trng ca cc ngha v v trch nhim thc
hin ca cc doanh nghip, vic xc minh v ra quyt nh thc thi v kim sot tr nn d dng
hn. Hn ch c bn ca cch tip cn ny cng th hin chnh vic t ra th t u tin v
ngha v thc hin. Mt khc, phm vi cc ngha v cng v sau cng ln lm cho vic ra quyt
nh tr nn kh khn, v vy khng c tc dng khuyn khch doanh nghip quan tm thc hin.
Tng t nh cch tip cn th nht, vn kh gii p l cc ngha v c thc hin n
mc no th coi l ?.
c) Cch tip cn theo hon cnh.
Cch tip cn theo hon cnh (tnh hung) nhn mnh mt thc t rng cc tnh hung ra
quyt nh l khng ging nhau, i tng, mi quan tm v cc ngha v phi thc hin trong
cc hon cnh l khng ging nhau, v vy cn c cch tip cn linh hot v ph hp vi hon
cnh thc tin. Ph phn cch tip cn theo ngha v l hnh thc v th ng, cch tip cn theo
tnh hung nhn mnh yu t nng lc ra quyt nh ca ngi qun l v nh gi cc quyt nh
da vo tnh chnh ng ca cc hnh ng ngha l, kh nng v mc hnh ng p ng
c s mong i ca x hi. Khi , vic thc hin y nhng ngha v kinh t (nh c li,
vic lm, tng trng), khng vi phm php lut v xy dng c mi quan h con ngi trong
t chc tt p cha th coi l bi chng ch tha mn mt s i tng ; mt s b phn x
hi hay i tng khc c th khng c tha mn. Nhng ngi ng h quan im ny cho
rng cch tip cn theo tnh hung buc doanh nghip phi cn nhc k lng mi kha cnh khi
ra quyt nh v hnh ng. V vy, khng ch cc quyt nh tr nn thc tin v ton din hn,
m thc v s ch ng ca ngi ra quyt nh cng c pht huy.
Hn ch quan trng ca cch tip cn theo hon cnh l cc ngha v v vic thc hin
chng tr nn m h, khng r rng. p dng thnh cng cch tp cn ny, nng lc (nhn
thc, phng php, k nng) ra quyt nh v thc o c (ng c, mc ch, trnh pht
trin v thc o c) ca ngi ra quyt nh, ngi thc hin ng vai tr quyt nh.
1.3.3 o c kinh doanh v trnh nhim x hi
Khi nim o c kinh doanh v trch nhim x hi thng hay b s dng ln ln.
Trn thc t, khi nim trch nhim x hi c nhiu ngi s dng nh l mt biu hin ca
o c kinh doanh. Tuy nhin, hai khi nim ny c ngha hon ton khc nhau.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

29
Nu trch nhim x hi l nhng ngha v mt doanh nghip hay c nhn phi thc hin
i vi x hi nhm t c nhiu nht nhng tc ng tch cc v gim ti thiu cc tc ng
tiu cc i vi x hi th o c kinh doanh li bao gm nhng quy nh v cc tiu chun ch
o hnh vi trong gii kinh doanh. Trch nhim x hi c xem nh mt cam kt vi x hi,
trong khi o c kinh doanh li bao gm cc quy nh r rng v cc phm cht o c ca t
chc kinh doanh, m chnh nhng phm cht ny s ch o qu trnh a ra quyt nh ca
nhng t chc y.
Nu o c kinh doanh lin quan n cc nguyn tc v quy nh ch o nhng quyt
nh ca c nhn v t chc th trch nhim x hi quan tm ti hu qu ca nhng quyt nh ca
t chc ti x hi. Nu o c kinh doanh th hin nhng mong mun, k vng xut pht t bn
trong th trch nhim x hi th hin nhng mong mun, k vng xut pht t bn ngoi.
Tuy khc nhau nhng o c kinh doanh v trch nhim x hi c quan h cht ch vi
nhau. o c kinh doanh l sc mnh trong trch nhim x hi v tnh lim chnh v s tun th
o c ca cc t chc phi vt xa c s tun th cc lut l v quy nh. C nhiu bng chng
cho thy trch nhim x hi bao gm o c kinh doanh lin quan ti vic tng li nhun. o
c ca doanh nghip cng c coi l l do quan trng gii thch ti sao khch hng trnh khng
mua sn phm ca doanh nghip . Mt nghin cu nhn thy rng trch nhim x hi gp phn
vo s tn ty ca nhn vin v s trung thnh ca khch hng nhng mi quan tm ch yu ca
bt c mt doanh nghip no c th tng li nhun. Ch khi cc doanh nghip c nhng mi
quan tm v o c trong c s v cc chin lc kinh doanh ca mnh th trch nhim x hi
mi nh mt quan nim mi c th c mt trong qu trnh a ra quyt nh hng ngy c.
Mt khc, cc v tranh ci v cc vn o c hoc trch nhim o c thng c
dn xp thng qua nhng hnh ng php l dn s. Vi t cch l mt nhn t khng th tch ri
ca h thng kinh t x hi, doanh nghip lun phi tm cch hi ha li ch ca cc bn lin i
v i hi, mong mun ca x hi. Kh khn trong cc quyt nh qun l khng ch vic xc
nh cc gi tr, li ch cn c tn trng, m cn cn i, hi ha v chp nhn hy sinh mt
phn li ch ring hoc li nhun. Chnh v vy, khi vn dng o c vo kinh doanh, cn c
nhng quy tc ring, phng php ring v o c kinh doanh v cc trch nhim phm vi v
mc rng ri ln hn trch nhim x hi.
1.4 VAI TR CA O C KINH DOANH TRONG QUN TR DOANH NGHIP
1.4.1. o c trong kinh doanh gp phn iu chnh hnh vi ca cc ch th kinh doanh.
o c kinh doanh b sung v kt hp vi php lut iu chnh cc hnh vi kinh doanh
theo khun kh php lut v qu o ca cc chun mc o c x hi. Khng mt php lut
no, d hon thin n u chng na cng c th l chun mc cho mi hnh vi ca o c
kinh doanh. N khng th thay th vai tr ca o c kinh doanh trong vic khuyn khch mi
ngi lm vic thin, tc ng vo lng tm ca doanh nhn. Bi v phm vi nh hng ca o
c rng hn php lut, n bao qut mi lnh vc ca th gii tinh thn, trong khi php lut ch
iu chnh nhng hnh vi lin quan n ch nh nc, ch x hi... Mt khc, php lut
cng y , cht ch v c thi hnh nghim chnh th o c cng c cao, cng hn ch
c s kim li phi php. Tham nhng, bun lu, trn thu, gian ln thng mi ... khi b pht
hin s b php lut iu chnh, lc ny hin tng kin tng buc ngi ta phi c x c o
c.
Cc mc b sung dung ha o c v php lut c khi qut qua cc gc vung
xc nh tnh cht o c v php l ca hnh vi.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

30
S tn vong ca doanh nghip khng ch do cht lng ca bn thn cc sn phm dch
v cung ng m cn ch yu do phong cch kinh doanh ca doanh nghip. Hnh vi kinh doanh
th hin t cch ca doanh nghip, v chnh t cch y tc ng trc tip n s thnh bi ca t
chc. o c kinh doanh, trong chiu hng y, tr thnh mt nhn t chin lc trong vic pht
trin doanh nghip. Chng phi v c m khong 15 nm nay mt ngn ng n c lu
truyn trong gii doanh nghip cc nc pht trin: gieo t tng gt hnh vi, gieo hnh vi gt
thi quen, gieo thi quen gt t cch, gieo t cch gt s phn.
1.4.2. o c kinh doanh gp phn vo cht lng ca doanh nghip.
Phn thng cho mt doanh nghip c quan tm n o c l c cc nhn vin,
khch hng v cng lun cng nhn l c o c. Phn thng cho trch nhim o c v trch
nhim x hi trong cc quyt nh kinh doanh bao gm hiu qu trong cc hot ng hng ngy
tng cao, s tn tm ca cc nhn vin, cht lng sn phm c ci thin, a ra quyt nh
ng n hn, s trung thnh ca khch hng v li ch v kinh t ln hn. Cc t chc pht trin
c mt mi trng trung thc v cng bng s gy dng c ngun lc ng qu c th m
rng cnh ca dn n thnh cng.
Cc t chc c xem l c o c thng c nn tng l cc khch hng trung thnh
cng nh i ng nhn vin vng mnh, bi s tin tng v ph thuc ln nhau trong mi quan
h. Nu cc nhn vin hi lng th khch hng s hi lng; v nu khch hng hi lng th cc nh
u t s hi lng. Cc khch hng c xu hng thch mua hng ca cc doanh nghip lim chnh
hn, c bit l khi gi c ca doanh nghip cng bng vi gi ca cc doanh nghip i th.
Khi cc nhn vin cho rng t chc ca mnh c mt mi trng o c, h s tn tm hn v
hi lng vi cng vic ca mnh hn. Cc doanh nghip cung ng thng mun lm n lu di vi
cc doanh nghip m h tin tng qua hp tc h c th xa b c s khng hiu qu, cc
chi ph v nhng nguy c c th lm hi lng khch hng. Cc nh u t cng rt quan tm
n vn o c, trch nhim x hi v uy tn ca cc doanh nghip m h u t, v cc
doanh nghip qun l ti sn c th gip cc nh u t mua c phiu ca cc doanh nghip c
o c. Cc nh u t nhn ra rng, mt mi trng o c l nn tng cho s hiu qu, nng
sut, v li nhun. Mt khc, cc nh u t cng bit rng cc hnh pht hay cng lun tiu cc
cng c th lm gim gi c phiu, gim s trung thnh ca khch hng v e da hnh nh lu
di ca doanh nghip. Cc vn v php l v cng lun tiu cc c nhng tc ng rt xu ti
s thnh cng ca bt c mt doanh nghip no.
S lnh o cng c th mang li cc gi tr t chc v mng li x hi ng h cc hnh
vi o c. Cc nh lnh o nhn thc c bn cht ca mi quan h trong kinh doanh, nhng
vn v mu thun tim n, tm ra bin php qun l khc phc nhng tr ngi c th dn n
bt ng, to dng bu khng kh lm vic thun li cho mi ngi ha ng, tm ra c mt
hng chung to ra sc mnh tng hp ca s ng thun, ng gp cho s pht trin ca t
chc. S lnh o ch trng vo vic xy dng cc gi tr o c t chc vng mnh cho cc
nhn vin s to ra s ng thun v chun tc o c v c im ca nhng mi quan h
chung. Cc lnh o a v cao trong t chc ng mt vai tr ch cht trong vic truyn b cc
tiu chun o c, cc chun tc v quy nh o c ngh nghip. S cn thit c s lnh o
c o c cung cp c cu cho cc gi tr ca t chc v nhng ngn cn i vi cc hnh vi
v o c c lm r trong nghin cu trc. Cc nh lnh o c th cung cp c cu ny
bng cch thit lp cc chng trnh o to o c chnh thc v khng chnh thc, cng nh
cc hng dn khc, gip cc nhn vin phi lu tm n kha cnh o c trong qu trnh a
ra quyt nh ca mnh.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

31
Nhn thc ca cc nhn vin v doanh nghip ca mnh l c mt mi trng o c s
mang li nhng kt qu tt p trong hot ng ca t chc. Xt v kha cnh nng sut v lm
vic theo nhm, cc nhn vin trong cc phng ban khc nhau cng nh gia cc phng ban cn
thit c chung mt ci nhn v tin tng. Mc tin tng cao hn c nh hng ln nht ln cc
mi quan h trong ni b cc phng ban hay cc nhm lm vic, nhng tin tng cng l mt
nhn t quan trng trong cc mi quan h gia cc phng ban trong t chc. Bi vy, cc chng
trnh to ra mt mi trng lao ng c lng tin s lm cho cc nhn vin sn sng hnh ng
theo cc quyt nh v hnh ng ca cc ng nghip. Trong mt mi trng lm vic nh th
ny, cc nhn vin c th mong mun c cc ng nghip v cp trn i x vi mnh vi mt
s tn trng v quan tm su sc. Cc mi quan h c lng tin trong mt t chc gia cc gim
c v cp di ca h v ban qun l cp cao gp phn vo hiu qu ca qu trnh a quyt
nh.
Hu ht cc doanh nghip ng ngng m nht trn th gii u ch trng vo phng
php lm vic theo nhm, quan tm nhiu n khch hng, cao vic i x cng bng vi nhn
vin, v thng cho cc thnh tch tt.
1.4.3. o c kinh doanh gp phn vo s cam kt v tn tm ca nhn vin.
S tn tm ca nhn vin xut pht t vic cc nhn vin tin rng tng lai ca h gn lin
vi tng lai ca doanh nghip v chnh v th h sn sng hy sinh c nhn v t chc ca mnh.
Doanh nghip cng quan tm n nhn vin bao nhiu th cc nhn vin cng tn tm vi doanh
nghip by nhiu. Cc vn c nh hng n s pht trin ca mt mi trng o c cho
nhn vin bao gm mt mi trng lao ng an ton, th lao thch ng, v thc hin y cc
trch nhim c ghi trong hp ng vi tt c cc nhn vin. Cc chng trnh ci thin mi
trng o c c th l chng trnh gia nh v cng vic hoc chia/bn c phn cho nhn
vin. Cc hot ng t thin hoc tr gip cng ng khng ch to ra suy ngh tch cc ca chnh
nhn vin v bn thn h v doanh nghip m cn to ra s trung thnh ca nhn vin i vi
doanh nghip.
S cam kt lm cc iu thin v tn trng nhn vin thng tng s trung thnh ca nhn
vin i vi t chc v s ng h ca h vi cc mc tiu ca t chc. Cc nhn vin s dnh hu
ht thi gian ca h ti ni lm vic ch khng chy , ch lm cho xong cng vic m khng c
nhit huyt hoc lm vic qua ngy on thng, khng tn tm i vi nhng mc tiu ra
ca t chc bi v h cm thy mnh khng c i x cng bng.
Mi trng o c ca doanh nghip rt quan trng i vi cc nhn vin. a s nhn
vin tin rng, hnh nh ca mt doanh nghip i vi cng ng l v cng quan trng, cc nhn
vin thy doanh nghip ca mnh tham gia tch cc vo cc cng tc cng ng s cm thy trung
thnh hn vi cp trn v cm thy tch cc v bn thn h. Khi cc nhn vin cm thy mi
trng o c trong doanh nghip c tin b, h s tn tm hn t c cc tiu chun o
c cao trong cc hot ng hng ngy. Cc nhn vin sn lng tho lun cc vn o c v
ng h cc kin nng cao cht lng trong doanh nghip nu doanh nghip cam kt s thc
hin cc quy nh o c. Thc cht, nhng ngi c lm vic trong mt mi trng o c
tin rng h s phi tn trng tt c cc i tc kinh doanh ca mnh, khng k nhng i tc y
bn trong hay bn ngoi doanh nghip. H cn phi cung cp nhng gi tr tt nht c th cho tt
c cc khch hng v cc c ng.
Cam kt ca nhn vin i vi cht lng ca doanh nghip c tc ng tch cc n v
th cnh tranh ca doanh nghip nn mt mi trng lm vic c o c c tc dng tch cc
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

32
n cc im mu cht v ti chnh. Bi cht lng nhng dch v phc v khch hng tc ng
n s hi lng ca khch hng, nn nhng ci thin trong cc dch v phc v khch cng s c
tc ng trc tip ln hnh nh ca doanh nghip, cng nh kh nng thu ht, cc khch hng mi
ca doanh nghip.
1.4.4. o c kinh doanh gp phn lm hi lng khch hng.
Cc nghin cu v kinh nghim hin thi ca nhiu quc gia cho thy mi quan h cht
ch gia hnh vi c o c v s hi lng ca khch hng. Cc hnh vi v o c c th lm
gim lng trung thnh ca khch hng v khch hng s chuyn sang mua hng ca cc doanh
nghip. Cc khch hng thch mua sn phm ca cc doanh nghip c danh ting tt, quan tm
n khch hng v x hi. Khch hng ni rng h u tin nhng thng hiu no lm iu thin
nu gi c v cht lng cc thng hiu nh nhau. Cc doanh nghip c o c lun i x vi
khch hng cng bng v lin tc ci tin cht lng sn phm, cng nh cung cp cho khch
hng cc thng tin d tip cn v d hiu, s c li th cnh tranh tt hn v dnh c nhiu li
nhun hn. im mu cht y l chi ph pht trin mt mi trng o c c th c mt
phn thng l s trung thnh ca khch hng ngy cng tng.
i vi cc doanh nghip thnh cng nht, thu c nhng li nhun lu di th vic pht
trin mi quan h tn trng ln nhau v hp tc cng nhau vi khch hng l cha kha m cnh
ca thnh cng. Bng vic ch trng vo s hi lng ca khch hng, doanh nghip tip tc
lm cho s ph thuc ca khch hng vo doanh nghip ngy cng su sc hn, v khi nim tin
ca khch hng tng ln th doanh nghip y s c tm hiu bit su hn v vic lm th no phc
v khch hng pht trin mi quan h . Cc doanh nghip thnh cng mang li cho khch
hng cc c hi gp kin phn hi, cho php khch hng c tham gia vo qu trnh gii quyt
cc rc ri. Mt khch hng cm thy va lng s quay li, nhng mt khch hng khng va s
ni cho 10 ngi khc v vic h khng hi lng vi mt doanh nghip no v bo bn b h
ty chay doanh nghip .
Cc khch hng l i tng d b tn thng nht v vic khai thc v hot ng ca cc
doanh nghip khng tn trng cc quyn ca con ngi. S cng bng trong dch v l quan im
ca khch hng v mc cng bng trong hnh vi ca mt doanh nghip. Bi vy, khi nghe
c thng tin tng gi sn phm dch v thm v khng bo hnh th cc khch hng s phn ng
tiu cc i vi s bt cng ny. Phn ng ca khch hng i vi s bt cng v d nh phn
nn hoc t chi khng mua bn vi doanh nghip na c th c thc y bi nhu cu
trng pht v mong mun hn ch s bt cng trong tng lai. Nu khch hng phi mua mt mt
hng t hn hn th cm gic khng cng bng s tng ln v c th bng n thnh mt s gin
d.
Mt mi trng o c vng mnh thng ch trng vo cc gi tr ct li t cc li ch
ca khch hng ln trn ht. t li ch ca khch hng ln trn ht khng c ngha l pht l li
ch ca nhn vin, cc nh u t. Tuy nhin, mt mi trng o c ch trng n khch hng
s kt hp c nhng li ch ca tt c cc c ng trong cc quyt nh v hot ng. Nhng
nhn vin c lm vic trong mi trng o c s ng h v ng gp vo s hiu bit v cc
yu cu v mi quan tm ca khch hng. Cc hnh ng o c hng ti khch hng xy dng
c v th cnh tranh vng mnh c tc dng tch cc n thnh tch ca doanh nghip v cng
tc i mi sn phm dch v.
1.4.5. o c kinh doanh gp phn to ra li nhun cho doanh nghip.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

33
Nhng doanh nghip cam kt thc hin cc hnh vi o c v ch trng n vic tun
th cc quy nh o c ngh nghip thng t c thnh cng ln v mt ti chnh. S quan
tm n o c ang tr thnh mt b phn trong cc k hoch chin lc ca cc doanh nghip,
y khng cn l mt chng trnh do cc chnh ph yu cu m o c ang dn tr thnh mt
vn qun l trong n lc dnh li th cnh tranh.
Trch nhim cng dn ca mt doanh nghip gn y cng c cp nhiu c lin h
tch cc n li u t, ti sn v mc tng doanh thu. Trch nhim cng dn ca doanh nghip l
ng gp ca mt doanh nghip cho x hi bng hot ng kinh doanh chnh ca mnh, u t x
hi, cc chng trnh mang tnh nhn vn v s cam kt ca doanh nghip vo chnh sch cng, l
cch m doanh nghip qun l cc mi quan h kinh t, x hi, mi trng v l cch m
doanh nghip cam kt vi cc bn lin i c tc ng n thnh cng di hn ca doanh nghip
.
Mt doanh nghip khng th tr thnh mt cng dn tt, khng th nui dng v pht
trin mt mi trng t chc c o c nu kinh doanh khng c li nhun. Cc doanh nghip
c ngun lc ln hn, thng c phng tin thc thi trch nhim cng dn ca mnh cng vi
vic phc v khch hng, tng gi tr nhn vin, thit lp lng tin vi cng ng. Nhiu nghin
cu tm ra mi quan h tch cc gia trch nhim cng dn vi thnh tch cng dn. Cc doanh
nghip tham gia cc hot ng sai tri thng phi chu s gim li trn ti sn hn l cc doanh
nghip khng phm li. Cc nghin cu cng ch ra rng tc ng tiu cc ln doanh thu khng
xut hin trc nm th ba t sau khi doanh nghip vi phm li.
Nh vy, u t vo c s h tng o c trong t chc s mang li c s cho tt c cc
hot ng kinh doanh quan trng ca t chc cn thit thnh cng. c nhiu minh chng cho
thy, vic pht trin cc chng trnh o c c hiu qu trong kinh doanh khng ch gip ngn
chn cc hnh vi sai tri m cn mang li nhng li th kinh t. Mc d cc hnh vi o c trong
mt doanh nghip l rt quan trng xt theo quan im x hi v quan im c nhn, nhng kha
cnh kinh t cng l mt nhn t quan trng khng km. Mt trong nhng kh khn trong vic
dnh c s ng h cho cc tng o c trong t chc l chi ph cho cc chng trnh o
c khng ch tn km m cn chng mang li li lc g cho t chc. Ch mnh o c khng
thi s khng th mang li nhng thnh cng v ti chnh, nhng o c s gip hnh thnh v
pht trin bn vng vn ha t chc phc v cho tt c cc c ng.
1.4.6. o c kinh doanh gp phn vo s vng mnh ca nn kinh t quc gia.
Mt cu hi quan trng v thng c nu ra l liu hnh ng o c trong kinh
doanh c tc ng n kinh t ca mt quc gia hay khng. Cc nh kinh t hc thng t cu
hi ti sao mt s nn kinh t th trng mang li nng sut cao, cng dn c mc sng cao, trong
khi cc nn kinh t khc li khng nh th.
Cc th ch x hi, c bit l cc th ch thc y tnh trung thc, l yu t v cng quan
trng pht trin s phn vinh v kinh t ca mt x hi. Cc nc pht trin ngy cng tr nn
giu c hn v c mt h thng cc th ch, bao gm o c kinh doanh, khuyn khch nng
sut. Trong khi , ti cc nc ang pht trin, c hi pht trin kinh t v x hi b hn ch bi
c quyn, tham nhng, hn ch tin b c nhn cng nh phc li x hi.
Nim tin l ci m cc c nhn xc nh, c cm gic chia s vi nhng ngi khc trong
x hi. mc hp nht ca nim tin trong x hi l lng tin vo chnh mnh, rng hn na l
thnh vin trong gia nh v h hng. Cc Quc gia c cc th ch da vo nim tin s pht trin
mi trng nng sut cao v c mt h thng o c gip gim thiu cc chi ph giao dch, lm
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

34
cnh tranh tr nn hiu qu hn. Trong h thng da vo th trng c nim tin ln, cc doanh
nghip c th thnh cng v pht trin nh c mt tinh thn hp tc v nim tin.
Chng ta tin hnh so snh t l tham nhng trong cc th ch x hi khc nhau, Nigria
v Nga c t l tham nhng cao trong khi Canada v c c t l tham nhng thp. Ta c th
thy c im khc bit chnh gia cc cp v s vng mnh v n nh kinh t ca cc nc
ny chnh l vn o c. im khc bit gia s vng mnh v n nh v kinh t ca cc
nc ny cho ta mt minh chng l o c ng mt vai tr ch cht trong cng cuc pht trin
kinh t. Tin hnh kinh doanh c o c v c trch nhim s to ra nim tin v dn ti cc mi
quan h gip tng cng nng sut v i mi.
Tm li, chng ta c th thy vai tr quan trng ca o c kinh doanh i vi cc c
nhn, i vi doanh nghip v i vi x hi v s vng mnh ca nn kinh t quc dn ni
chung. Cc c ng mun u t vo cc doanh nghip c chng trnh o c hiu qu, quan
tm n x hi v c danh ting tt. Cc nhn vin thch lm vic trong mt doanh nghip m h
c th tin tng c v khch hng nh gi cao v tnh lim chnh trong cc mi quan h kinh
doanh. Mi trng o c ca t chc vng mnh s em li nim tin cho khch hng v nhn
vin, s tn tm ca nhn vin v s hi lng ca khch hng, mang li li nhun cho doanh
nghip. T cch cng dn ca doanh nghip cng c mi quan h tch cc vi li nhun mang li
ca cc khon u t, ti sn v tng doanh thu ca doanh nghip. o c cn c bit quan
trng i vi s pht trin v thnh vng ca mt quc gia. o c kinh doanh nn c tp th
quan tm trong khi lp k hoch chin lc nh cc lnh vc kinh doanh khc, nh sn xut ti
chnh, o to nhn vin, v cc mi quan h vi khch hng.
TM TT NI DUNG
1. o c l tp hp cc nguyn tc, quy tc, chun mc x hi nhm iu chnh, nh gi hnh
vi ca con ngi i vi bn thn v trong quan h vi ngi khc, vi x hi. T gic khoa
hc, o c l mt b mn khoa hc nghin cu v bn cht t nhin ca ci ng ci sai v
phn bit khi la chn gia ci ng ci sai, trit l v ci ng ci sai, quy tc hay chun mc
chi phi hnh vi ca cc thnh vin cng mt ngh nghip
Chc nng c bn ca o c l o c iu chnh hnh vi ca con ngi theo cc chun
mc v quy tc o c c x hi tha nhn bng sc mnh ca s thi thc lng tm c
nhn, ca d lun x hi, ca tp qun truyn thng v ca gio dc. o c quy nh thi ,
ngha v, trch nhim ca mi ngi i vi bn thn cng nh i vi ngi khc v x hi. V
th o c l khun mu, tiu chun xy dng li sng, l tng mi ngi.
o c khc vi php lut ch:
+ S iu chnh hnh vi ca o c khng c tnh cng bc, cng ch m mang tnh t
nguyn, cc chun mc o c khng c ghi thnh vn bn php quy.
+ Phm vi iu chnh v nh hng ca o c rng hn php lut, php lut ch iu
chnh nhng hnh vi lin quan n ch x hi, ch nh nc cn o c bao qut mi lnh
vc ca th gii tinh thn. Php lut ch lm r nhng mu s chung nh nht ca cc hnh vi hp
l phi, hnh vi o l ng n tn ti bn trn lut.
2. o c kinh doanh l mt tp hp cc nguyn tc, chun mc c tc dng iu chnh, nh
gi, hng dn v kim sot hnh vi ca cc ch th kinh doanh. o c kinh doanh chnh l o
c c vn dng vo trong hot ng kinh doanh. o c kinh doanh l mt dng o c
ngh nghip: o c kinh doanh c tnh c th ca hot ng kinh doanh do kinh doanh l
hot ng gn lin vi cc li ch kinh t, do vy kha cnh th hin trong ng x v o c
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

35
khng hon ton ging cc hot ng khc: Tnh thc dng, s coi trng hiu qu kinh t l
nhng c tnh tt ca gii kinh doanh nhng nu p dng sang cc lnh vc khc nh gio dc, y
t ... hoc sang cc quan h x hi khc nh v chng, cha m, con ci th li l nhng thi xu
b x hi ph phn
3. Nhng vn o c thng bt ngun t nhng mu thun. Mu thun c th xut hin
trong mi c nhn (t mu thun) cng nh c th xut hin gia nhng ngi hu quan do s
bt ng trong cch quan nim v gi tr o c, trong mi quan h hp tc v phi hp, v
quyn lc v cng ngh. c bit ph bin, mu thun thng xut hin trong nhng vn lin
quan n li ch. Mu thun cng xut hin cc lnh vc chuyn mn khc nhau, nht l trong
cc hot ng phi hp chc nng.
4. Bn cht ca vn o c l s mu thun hay t mu thun. V c bn, mu thun c th
xut hin trn cc kha cnh khc nhau nh trit l hnh ng, mi quan h quyn lc trong c
cu t chc, s phi hp trong cc hot ng tc nghip hay phn phi li ch, cc lnh vc nh
marketing, iu kin lao ng, nhn lc, ti chnh hay qun l. Mu thun c th xut hin trong
mi con ngi (t mu thun), gia nhng ngi hu quan bn trong nh ch s hu, ngi qun
l, ngi lao ng, hay vi nhng ngi hu quan bn ngoi nh vi khch hng, i tc - i th
hay cng ng, x hi.
5. Vic nhn din vn o c c tm quan trng c bit cho vic x l chng. N l bc
khi u ca qu trnh tr bnh. Chn ng bnh, cha s d dng. vic nhn din cc vn
o c c thun li, c th tin hnh theo mt trnh t xc minh nhng ngi hu quan.;
xc minh mi quan tm, mong mun ca cc i tng hu quan th hin thng qua mt s vic,
tnh hung c th. Xc nh bn cht vn o c.
6. Ngha v v kinh t trong trch nhim x hi ca mt doanh nghip quan tm n cch thc
phn b trong h thng x hi, cc ngun lc c s dng lm ra sn phm dch v. Trong
cc ngun lc x hi dng cho hot ng kinh doanh, ti chnh l mt trong nhng ngun lc
quan trng nht, cc nh u t thng l nhng ngi c nh hng quyt nh i vi nhng
ngi qun l. Sn xut hng ha dch v cng l nhm tha mn ngi tiu dng v phc li ca
n cng c s dng tr th lao cho ngi lao ng.
7. Cc ngha v php l trong trch nhim x hi i hi doanh nghip tun th y cc quy
nh ca lut php nh mt yu cu ti thiu trong hnh vi x hi ca mt doanh nghip hay c
nhn. Nhng ngha v ny c x hi t ra bi v nhng i tng hu quan nh ngi tiu
dng, i th cnh tranh, nhng nhm i tng hng li khc nhau, cc cp qun l v m nn
kinh t tin rng cc cng vic kinh doanh khng th thc hin c mt cch tt p nu khng
c m bo bng s trung thc. y cng chnh l tm im ca cc ngha v v php l. Cc
ngha v php l c th hin trong cc b lut dn s v hnh s
8. Ngha v v o c trong trch nhim x hi lin quan n nhng hnh vi hay hnh ng
c cc thnh vin t chc, cng ng v x hi mong i hay khng mong i nhng khng
c th ch ha thnh lut. Ngha v o c trong trch nhim x hi ca doanh nghip c
th hin thng qua cc tiu chun, chun mc, hay k vng phn nh mi quan tm ca cc i
tng hu quan ch yu nh ngi tiu dng, ngi lao ng, i tc, ch s hu, cng ng.
Ni cch khc, nhng chun mc ny phn nh quan nim ca cc i tng hu quan v ng
sai, cng bng, quyn li cn c bo v ca h.
9. Ngha v v nhn vn trong trch nhim x hi ca doanh nghip lin quan n nhng ng
gp cho cng ng v x hi. Nhng ng gp ca doanh nghip c th trn bn phng din
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

36
nng cao cht lng cuc sng, san s bt gnh nng cho chnh ph, nng cao nng lc lnh o
cho nhn vin, v pht trin nhn cch o c cho ngi lao ng.
10. C nhiu quan im v cch tip cn i vi thc hin trch nhim x hi ca doanh nghip.
V quan im c quan im c in, quan im nh thu, quan im qun l, quan im
nhng ngi hu quan. V cch tip cn c c cch tip cn theo th t u tin, cch tip cn
theo tm quan trng v cch tip cn theo hon cnh. Mi cch tip cn u c u im v nhng
hn ch nht nh, do vy p dng thnh cng cn tu theo ngi thc hin.
11. o c kinh doanh c vai tr ht sc quan trng trong qun tr doanh nghip. N gp phn
iu chnh hnh vi ca cc ch th kinh doanh, gp phn vo cht lng ca doanh nghip, gp
phn vo s cam kt v tn tm ca nhn vin, gp phn lm hi lng khch hng, gp phn to ra
li nhun cho doanh nghip. o c kinh doanh cn gp phn vo s vng mnh ca nn kinh t
quc gia.
CU HI V BI TP
1. Th no l o c v o c kinh doanh? Hy cho bit i tng iu chnh v phm vi p
dng ca o c kinh doanh?
2. Vn o c trong kinh doanh l g? Hy nu mt vi minh ho v cc vn o c kinh
doanh in hnh ca cc doanh nghip nc ta?
3. Mu thun trong mi quan h kinh doanh c th xut hin nh th no? Cc mu thun c th
bt ngun t u? Hy trnh by ngn gn v ngun gc ca mu thun?
4. Hy trnh by cc lnh vc c mu thun? Theo anh (ch) lnh vc no cn quan tm gii quyt
cc mu thun? V sao?
5. nhn din cc vn v o c kinh doanh cn tin hnh theo trnh t nh th no?
6. Hy trnh by ngha v kinh t trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
7. Hy trnh by ngha v php l trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
8. Hy trnh by ngha v v o c trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
9. Hy trnh by ngha v nhn vn trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
10. Hy trnh by cc quan im i vi thc hin trch nhim x hi ca doanh nghip?
11. Hy trnh by cc cch tip cn i vi thc hin trch nhim x hi ca doanh nghip?
12. o c kinh doanh c vai tr nh th no trong qun tr doanh nghip?











O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

37
CHNG 2
XY DNG O C KINH DOANH
GII THIU
Mc ch, yu cu
- Mc ch: Trang b cho ngi hc nhng kin thc v xy dng o c kinh doanh.
- Yu cu: Ngi hc nm c cc kha cnh th hin o c kinh doanh; cc hnh vi v
xy dng o c kinh doanh; o c kinh doanh trong nn kinh t ton cu.
Ni dung chnh
- Cc kha cnh th hin o c kinh doanh
- Xy dng o c kinh doanh
- o c kinh doanh trong nn kinh t ton cu
NI DUNG
2.1 CC KHA CNH TH HIN O C KINH DOANH
2.1.1 Xem xt trong cc chc nng ca doanh nghip
1. o c trong qun tr ngun nhn lc.
Vn o c trong qun l ngun nhn lc lin quan n cc vn c bn sau:
- o c trong tuyn dng, b nhim, s dng lao ng.
Trong hot ng tuyn dng v b nhim nhn s s xut hin mt vn o to kh nan
gii, l tnh trng phn bit i x. Phn bit i x l vic khng cho php mt ngi no
c hng nhng li ch nht nh xut pht t nh kin v phn bit. Biu hin phn bit
chng tc, gii tnh, tn gio, a phng, vng vn ha, tui tc ...
C nhng trng hp c th, s phn bit i x li l cn thit v khng hon ton sai.
Chng hn nh mt ngi qun l khng bao gi tn gio tr thnh mt c s phn bit i
x khi tuyn chn nhn s. Tuy nhin trong trng hp phi chn nhn s cho Nh th o Tin
lnh th vic tn gio l mt c s la chn l hon ton hp l. Tng t vy, mt nh qun l
kin quyt ch phng vn ph n tuyn ngi cho v tr gim c chng trnh gio dc ph n
Tuy nhin cng c nhng trng hp ngi qun l da trn c s phn bit i x
tuyn dng v b nhim nhn s. Quyt nh ca h da trn c s ngi lao ng thuc mt
nhm ngi no , c im ca nhm ngi s c gn cho ngi lao ng bt k h c
nhng c im hay khng v da trn gi nh l nhm ngi ny km ci hn nhm ngi
khc. Nh vy quyt nh ca ngi qun l da trn c s phn bit i x ch khng phi da
trn kh nng thc hin cng vic. Quyt nh nh vy nh hng n quyn li ca ngi lao
ng nh v tr, thu nhp ...
Mt vn o c khc m cc nh qun l cn lu trong tuyn dng, b nhim v s
dng ngi lao ng l phi tn trng quyn ring t c nhn ca h. tuyn dng c cht
lng, ngi qun l phi thu thp thng tin v qu kh ca ngi lao ng xem c tin n tin s
khng, v tnh hnh sc khe xem c thch hp vi cng vic khng, v l lch ti chnh xem c
minh bch khng ... l tnh chnh ng ca cng tc qun l. Song, s l phi o c nu ngi
qun l t thng tin thu thp c can thip qu su vo i t ca ngi lao ng, tit l bnh n
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

38
(h s y t), xut bn v nhng vn ring t ca h v s dng tn ca h v cc mc ch
thng mi khc.
Trong cng tc tuyn dng v s dng ngi lao ng, trong mt s trng hp c th,
vi nhng cng vic c th ngi qun l phi xc minh ngi lao ng c dng tnh vi ma ty
khng, hot ng ny hon ton hp o l. Tuy nhin, nu vic xc minh ny phc v cho
c nhn ca ngi qun l ( tr dp, tr th c nhn, thay th cc quan h khc...) th li l
vi phm quyn ring t c nhn v ng b ln n v mt o c.
Mt vn o c m cc nh qun l khng th xem nh trong tuyn dng, b nhim
v s dng lao ng l s dng lao ng, s dng cht xm ca cc chuyn gia nhng khng
i ng xng ng vi cng sc ng gp ca h. y l mt hnh thc bc lt lao ng gia
tng li nhun tiu cc. Li nhun ca mt doanh nghip lun c tng quan vi s ng gp ca
ngi lao ng. Doanh nghip kinh doanh mun gia tng li nhun th nht nh phi quan tm
n li ch ca ngi lao ng trc tip lm ra ca ci vt cht. Quan h ch th s tt p nu
ch nhn quan tm ti li ch cng nhn, ngc li cng nhn lun lao ng tch cc v tm cch
gia tng li nhun cho doanh nghip. l hai v tng h ca mt bi ton kinh t, cn c x
l mt cch lnh mnh, ph hp vi li ch ca i bn.
- o c trong nh gi ngi lao ng.
Hnh vi hp o c ca ngi qun l trong nh gi ngi lao ng l ngi qun l
khng c nh gi ngi lao ng trn c s nh kin. Ngha l nh gi ngi lao ng trn
c s h thuc mt nhm ngi no hn l c im ca c nhn , ngi qun l dng n
tng ca mnh v c im ca nhm ngi x s v nh gi ngi lao ng thuc v
nhm . Cc nhn t nh quyn lc, ganh ght, tht vng, ti li v s hi l nhng iu kin
duy tr v pht trin s nh kin.
nh gi ngi lao ng lm vic c hiu qu khng, c lm dng ca cng khng,
ngi qun l phi s dng cc phng tin k thut gim st v nh gi, nh quan st cc
cuc in thoi hoc s dng my ghi m ghi li nhng cuc m thoi ring t, kim sot cc
thng tin s dng ti my tnh c nhn cng s, c th in t v tin nhn trn in thoi ...
Nu vic gim st ny nhm nh gi ng khch quan, cng bng v hiu sut v nng lc lm
vic ca ngi lao ng, nhm m bo b mt thng tin ca doanh nghip, nhm phng nga hay
sa cha nhng hnh ng do ngi lao ng i ngc li li ch ca doanh nghip th n hon
ton hp o l. Tuy nhin nhng thng tin ly c t gim st phi l nhng thng tin phc v
cho cng vic ca doanh nghip, nu s gim st nhm vo nhng thng tin ht sc ring t, hoc
nhng thng tin phc v mc ch thanh trng, tr dp... th khng th chp nhn c v mt
o c. Thm na, s gim st nu thc hin khng cn trng v t nh c th gy p lc tm l
bt li nh cng thng, thiu t tin v khng tin tng ngi lao ng.
- o c trong bo v ngi lao ng.
m bo iu kin lao ng an ton l hot ng c o c nht trong vn bo v
ngi lao ng. Ngi lao ng c quyn lm vic trong mt mi trng an ton. Mt khc xt t
li ch, khi ngi lm cng b tai nn ri ro th khng ch nh hng xu n bn thn h m cn
tc ng n v th cnh tranh ca doanh nghip. Tuy nhin, vic cung cp nhng trang thit b an
ton cho ngi lao ng, chi ph cho tp hun v ph bin v an ton lao ng... i khi cng tn
km ngun lc v thi gian nn mt s doanh nghip khng gii quyt thu o, dn n ngi
lao ng gp ri ro, iu ny ng ln n v mt o c.
Ngi qun l s b quy trch nhim v o c trong cc trng hp di y:
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

39
+ Khng trang b y cc trang thit b an ton lao ng cho ngi lao ng, c tnh
duy tr cc iu kin nguy him v khng m bo sc khe ti ni lm vic.
+ Che giu thng tin v mi nguy him ca cng vic, lm ng trc mt v vic c th
d on c v c th phng nga c.
+ Bt buc ngi lao ng thc hin nhng cng vic nguy him m khng cho php h
c c hi t chi, bt chp th trng, bt chp kh nng v nng lc ca h.
+ Khng ph bin k lng cc quy trnh, quy phm sn xut v an ton lao ng cho
ngi lao ng.
+ Khng thng xuyn kim tra cc thit b an ton lao ng ra cc bin php khc
phc.
+ Khng thc hin cc bin php chm sc y t v bo him.
+ Khng tun th cc quy nh ca ngnh, quc gia, quc t v cc tiu chun an ton.
2. o c trong marketing.
- Marketing v phong tro bo h ngi tiu dng.
Marketing l hot ng hng dng lu chuyn hng ha dch v chy t ngi sn xut
n ngi tiu dng. Trit l ca marketing l tha mn ti a nhu cu ca khch hng nh ti
a ha li nhun ca doanh nghip, ti a ha li ch cho ton x hi. Nguyn tc ch o ca
marketing l tt c cc hot ng marketing u phi nh hng vo ngi tiu dng v h l
ngi phn xt cui cng vic doanh nghip s tht bi hay thnh cng. Nhng trn thc t vn
tn ti s bt bnh ng gia ngi sn xut v ngi tiu dng. Ngi sn xut c v kh trong
tay, l kin thc, kinh nghim, hiu bit v sn phm quyt nh c a sn phm ca mnh
ra bn hay khng, cn ngi tiu dng lun th b ng, h ch c v trang bng quyn ph
quyt vi vn kin thc hn hp v sn phm. Thm na, h thng xuyn b tn cng bi nhng
ngi bn hng c trong tay sc mnh gh gm ca cc cng c marketing hin i. Hu qu l
ngi tiu dng phi chu nhng thit thi ln, sn phm khng m bo cht lng ...
Di y l tm quyn ca ngi tiu dng c cng ng quc t cng nhn v
c th hin qua Bn hng dn v bo v ngi tiu dng ca Lin Hip Quc (LHQ) gi
cc chnh ph thnh vin. l nhng quyn:
a. Quyn c tha mn nhng nhu cu c bn: l quyn c c nhnghng ha v dch
v c bn, thit yu bao gm n, mc, , chm sc sc khe gio dc v v sinh.
b. Quyn c an ton : L quyn c bo v chng cc sn phm, dch v, cc qui
trnh c hi cho sc khe v cuc sng.
c. Quyn c thng tin: l quyn c cung cp nhng thng tin cn thit c s la
chn v c bo v trc nhng qung co hoc ghi nhn khng trung thc.
d. Quyn c la chn l quyn c la chn trong s cc sn phm, dch v c
cung cp vi gi c phi chng v cht lng ng yu cu.
e. Quyn c lng nghe (hay c i din): l quyn c t nhng mi quan tm
ca ngi tiu dng n vic hoch nh hoc thc hin cc ch trng chnh sch ca chnh ph
cng nh vic pht trin cc sn phm v dch v.
g. Quyn c bi thng: l quyn c gii quyt tha ng nhng khiu ni ng, bao
gm quyn c bi thng trong trng hp sn phm khng ng nh gii thiu, trng hp
hng gi mo hoc dch v khng tha mn yu cu.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

40
h. Quyn c gio dc v tiu dng: l quyn c tip thu nhng kin thc v k nng
cn thit c th la chn sn phm dch v mt cch tha ng, c hiu bit v cc quyn c
bn v trch nhim ca ngi tiu dng, c bit lm cch no thc hin c cc quyn v
trch nhim ca mnh.
i. Quyn c c mt mi trng lnh mnh v bn vng: l quyn c sng trong mt
mi trng khng hai n sc khe hin ti v tng lai.
Cc quyn ca ngi tiu dng quy nh ngha v ca nh sn xut. Nh sn xut c trch
nhim cung cp nhng thng tin tng ng m ngi tiu dng khng th t mnh thu nhp c
nhng thng tin ghi trn bao b v nhn hiu (v khi lng, thi gian, thi gian c ch to, hn
s dng, cng dng, cch dng ...), cung cp cho ngi tiu dng nhng ch dn c th trnh
tiu dng sai mc ch, nhng thng tin v gi c cho php ngi tiu dng so snh cc sn phm
khc nhau, pht hin nhng ngi bn l khng bn ng gi. Ngay c nhng chi ph n nh chi
ph ng gi, k ton, bo hnh thm ... nu c thng bo s gip ngi tiu dng so snh 2
loi sn phm tt hn.
Bt k bin php marketing no cung cp nhng thng tin m dn n quyt nh sai lm
ca ngi tiu dng th u b coi l nhng hp l, khng hp l v mt o c.
- Cc bin php marketing phi o c.
+ Qung co phi o c: Lm dng qung co c th xp t ni phng i v sn phm
v che du s tht ti la gt hon ton. Qung co b coi l v o c khi:
Li ko, ni p d d ngi tiu dng rng buc vi sn phm ca nh sn xut bng
nhng th thut qung co rt tinh vi, khng cho ngi tiu dng c hi chun b, chng ,
khng cho ngi tiu dng c hi la chn hay t duy bng l tr.
Qung co to ra hay khai thc, li dng nim tin sai lm v sn phm, gy tr ngi cho
ngi tiu dng trong vic ra quyt nh la chn tiu dng ti u, dn dt ngi tiu dng n
nhng quyt nh la chn l ra h khng thc hin nu khng c qung co.
Qung co phng i, thi phng sn phm vt qu mc hp l c th to nn tro lu
hay c ch ngha tiu dng sn phm , khng a ra c nhng l do chnh ng i vi vic
mua sn phm, u th ca n vi sn phm khc.
Qung co v bn hng trc tip cng c th la di khch hng bng cch che du s tht
trong mt thng ip.
Mt dng lm dng qung co khc l a ra nhng li gii thiu m h vi nhng t ng
khng r rng khin khch hng phi t hiu nhng thng ip y. Nhng li ni khn ngoan ny
thng rt m h v gip nh sn xut trnh mang ting la o. ng t gip l mt v d in
hnh nh trong gip bo v, gip chng li, gip bn cm thy. Ngi tiu th s nhn nhn
nhng qung co ny l v o c bi v khng cung cp c nhng thng tin cn thit
khch hng a ra quyt nh khi mua sn phm ; hay bi nhng qung co ny hon ton la
di khch hng.
Qung co c hnh thc kh coi, phi th hiu, sao chp l bch, lm mt i v p ca
ngn ng, lm bin dng nhng cnh quan thin nhin.
Nhng qung co nhm vo nhng i tng nhy cm nh ngi ngho, tr em, tr v
thnh nin lm nh hng n s kim sot hnh vi ca h v nhng qung co nhi nht vo
ngi tiu dng nhng t tng, bo lc v quyn th. l nhng qung co mang theo s xi
mn nn vn ha.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

41
Tm li, qung co cn phi c nh gi trn c s quyn t do trong vic ra nhng
quyt nh la chn ca ngi tiu dng, trn c s nhng mong mun hp l ca ngi tiu
dng v c bit phi ph hp vi mi trng vn ha x hi m ngi tiu dng ang ha
nhp.
+ Bn hng phi o c: Bn hng la gt: Sn phm c ghi gim gi, thp hn mc
bn l d kin, trong khi cha bao gi bn c mc gi , hoc l ghi nhn sn phm gii
thiu cho sn phm bn i tr. Hoc l gi v bn thanh l. Tt c nhng iu lm cho ngi
tiu dng tin rng gi c gim phn ln v i n quyt nh mua.
Bao gi v dn nhn la gt: Ghi loi mi, ci tin, tit kim nhng thc t sn
phm khng h c nhng tnh cht ny, hoc phn miu t c cng iu v cng dng ca sn
phm, hoc hnh dng bao b, hnh nh qu hp dn ... gy hiu lm ng k cho ngi tiu dng.
Nh v chuyn knh: y l bin php marketing dn d khch hng bng mt mi cu
phi chuyn knh sang mua sn phm khc vi gi cao hn.
Li ko: L bin php marketing d d ngi tiu dng mua nhng th m lc u h
khng mun mua v khng cn n bng cch s dng cc bin php bn hng gy sc p ln, li
ko tinh vi, bt ng hoc kin tr. Chng hn nh cc nhn vin bn hng c hun luyn ring
vi nhng cch ni chuyn c bi bn c son sn mt cch k lng, nhng lp lun thuc
lng d d ngi mua hng.
Bn hng di chiu bi nghin cu th trng: S dng cc cuc nghin cu th trng
nhm to ra mt t bn im hay thnh lp mt danh mc khch hng tim nng, hoc s
dng cc s liu nghin cu th trng xy dng mt c s d liu thng mi phc v mc
tiu thit k sn phm. Hot ng ny i hi ngm thu thp v s dng thng tin c nhn v
khch hng, do vi phm quyn ring t ca ngi tiu dng. Hot ng nghin cu th
trng cn c th b li dng thu thp thng tin b mt hay b mt thng mi.
+ Nhng th on phi o c trong quan h vi i th cnh tranh: C nh gi c: l
hnh vi hai hay nhiu doanh nghip hot ng trong cng mt th trng tha thun v vic bn
hng ha cng mt mc gi nh.
Phn chia th trng: L hnh vi cc i th cnh tranh khng cnh tranh vi nhau trn
cng mt a bn hay tha thun hn ch khi lng bn ra.
Hai hnh thc trn l v o c v chng gy ri lon c ch nh gi khng thc qua
vic ngn cn th trng hot ng, to iu kin hnh thnh c quyn bng cch to thun li
cho ngi bn, loi tr iu kin cnh tranh.
Bn ph gi: l hnh vi nh cho hng ha ca mnh nhng gi bn thp hn gi thnh
nhm mc ch thn tn thu hp cnh tranh.
S dng nhng bin php thiu vn ha khc h uy tn ca doanh nghip i th nh
gim pha hng ha ca i th cnh tranh, hoc e da ngi cung ng s ct nhng quan h lm
n vi h.
Cc hnh vi ny gy thit hi cho ngi tiu dng v cnh tranh khng ch trc mt m
cn c lu di.
3. o c trong hot ng k ton, ti chnh.
Cc k ton vin cng lin quan n nhng vn o c trong kinh doanh v phi i
mt vi cc vn nh s cnh tranh, s liu vt tri, cc khon ph khng chnh thc v tin
hoa hng.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

42
Cc p lc ln nhng kim ton l thi gian, ph ngy cng gim, nhng yu cu ca
khch hng mun c nhng kin khc nhau v nhng iu kin ti chnh, hay mun mc thu
phi tr thp hn v s cnh tranh ngy cng khc lit. Bi nhng p lc nh th ny v nhng
tnh hung kh khn v vn o c do h to ra nn nhiu cng ty kim ton gp phi
nhng vn ti chnh.
Nhng hnh vi cnh tranh thiu lnh mnh nh gim gi dch v khi cng ty kim ton
nhn mt hp ng cung cp dch v vi mc ph thp hn nhiu so vi mc ph ca cng ty
kim ton trc , hoc so vi mc ph ca cc cng ty khc a ra, kh nng xy ra nguy c do
t li l ng k, iu ny vi phm o c ngh nghip, tr khi cng ty c th chng minh
l h c kim ton vin hnh ngh kh nng thc hin cng vic trong mt thi gian hp l,
v tt c cc chun mc kim ton s c p dng nghim chnh, cc hng dn v quy trnh
qun l cht lng dch v s c tun th.
Hnh vi cho mn danh kim ton vin hnh ngh l vi phm t cch ngh nghip v
tnh chnh trc qui nh trong chun mc o c ngh nghip ca ngi hnh ngh k ton, kim
ton v cng l hnh vi vi phm php lut. Cc kim ton vin cng thc rng, vic cho mn
danh hnh ngh s em n nhiu ri ro cho kim ton vin cho mn danh, nh s lm
gim i s tn nhim ca kim ton vin i vi x hi ni chung; i vi ng nghip, vi khch
hng ni ring ; ngoi ra, khi s c xy ra, th khng ch ring doanh nghip cung cp dch v k
ton, kim ton m c kim ton vin cho mn danh cng phi chu trch nhim trc php
lut v cc kin nhn xt ca ngi mang danh kim ton vin trn bo co kim ton c vn
.
Cc vn khc m cc nhn vin k ton phi i mt hng ngy l nhng lut l v ni
quy phc tp phi tun theo, s liu vt tri, cc khon ph t trn tri ri xung, cc khon ph
khng chnh thc v tin hoa hng. Cuc sng ca mt ngi k ton b lp y bi cc lut l
v nhng con s cn phi tnh ton mt cch chnh xc. Kt qu l, cc nhn vin k ton phi
tun theo nhng quy nh v o c, trong nu ra trch nhim ca h i vi khch hng v
li ch ca cng ng. Cc quy nh ny cn bao gm nhng quan nim v cc c tnh nh lim
chnh, khch quan, c lp v cn thn. Cui cng, nhng quy nh ny ch ra phm vi hot ng
ca ngi k ton v bn cht ca dch v cn c cung cp mt cch c o c. Trong phn
cui ca bn quy nh ny, cc loi ph bt ng v cc khon tin hoa hng cng c gii quyt
mt cch gin tip. Bi vn bn quy nh ny cung cp cho nhn vin k ton nhng tiu chun
o c nn ng nhin h c tm hiu bit kh r v nhng hnh vi c o c v v o
c, tuy nhin c v nh thc t khng din ra nh th. Cc loi k ton khc nhau nh kim
ton, thu v qun l u c nhng loi vn v o c khc nhau.
K ton l tc nghip khng th thiu ca doanh nghip. Do phm vi hot ng ca tc
nghip ny, cc vn o c c th xut hin c v ni b hoc ngoi vi ca doanh nghip. Cc
hot ng k ton ngoi vi l tng hp v cng b cc d liu v tnh hnh ti chnh ca doanh
nghip, c coi l u vo thng tin thit yu cho cc c quan thu (xc nh mc thu phi np)
; cho cc nh u t (la chn phng n u t ph hp) v cho cc c ng sn c (mc c tc
thu c t kt qu kinh doanh ca t chc v tr gi ca chng khon trn c s nh gi ti sn
doanh nghip. Do , bt c s sai lch no v s liu k ton cng nh hng nghim trng ti
qu trnh ra quyt nh. D c nhiu vn bn php quy hng dn c th cc nghip v k ton
v cc ch ti x l nhng vi phm k ton vn c nhiu k h php lut b cc nhn vin k ton
v o c li dng.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

43
Cc hot ng k ton ni b l huy ng, qun l v phn b cc ngun lc ti chnh cho
hot ng ca doanh nghip vi yu cu v s lng v kp v tin . Tuy nhin, b phn k
ton, ti chnh trong mt s trng hp li lm dng quyn hn ca mnh. Chng hn b phn ny
lm quyn quyt nh khi lng vn v c cu vn hot ng ca doanh nghip vi chi ph s
dng vn p t (thay v xut v xc nh ngun ti chnh theo ng chc nng); lm quyn
xy dng cc k hoch thu chi ti chnh vn thuc v phng chin lc k hoch (thay v ph
duyt cc phng n ti chnh theo ng chc nng) ; lm dng quyn quyt nh phn b cc
ngun lc ti chnh ca b phn sn xut kinh doanh. iu ny khin h thng phn quyn trong
t chc km hiu qu, qun l chng cho. Ngoi ra, nhng ngi chu trch nhim v ti chnh
doanh nghip c th li dng quyn hn i vi ti sn doanh nghip v hiu bit v qun l ti
chnh a ra nhng quyt nh mang tnh t li nh xut s dng ngun ti chnh hay phn
b ngun ti chnh km hiu qu v mc ch ring.
S iu chnh s liu trong cc bng cn i k ton cui k cng l mt lut bt thnh
vn, a phn l nhng thay i nh mang mc ch tch cc cho ph hp vi nhng bin ng
th trng, nhng tc ng cnh tranh hay tr trong chu k sn xut kinh doanh. Tuy nhin,
lm th no phn bit iu chnh l tch cc hay khng, do ranh gii gia o c v phi
o c cng kh c th r rng. Chng hn, doanh nghip c th iu chnh mt vi s liu
trong bo co ti chnh lm yn lng cc nh u t, khuyn khch h tip tc vn (m bo
ti chnh cho doanh nghip). y l iu chnh tch cc theo quan im ca doanh nghip nhng
cc c ng thy c th b la i v cm nhn c s bt n trong hot ng ca doanh nghip.
Cc ch s hu c trch nhim cung cp ngun ti chnh cho hot ng ca doanh nghip.
Ngun ti lc c th do khai thc t th trng ti chnh hoc ngun ti chnh khc c y thc
bi c nhn, t chc khc. Ch s hu i khi phi mn tin ca bn b hoc ngn hng bt
u s nghip kinh doanh ca mnh hoc h phi r thm nhng ngi s hu khc - c ng -
c tin. Vic nhng ngun ti chnh kim c v chi tiu nh th no c th to ra nhng
vn o c v php l. Cc vn o c ti chnh bao gm cc cu hi v nhng v u t
mang tnh trch nhim x hi v tnh chnh xc ca cc ti liu ti chnh c bo co. Tnh chnh
xc th hin cc s liu k ton ti chnh ca cc bo co ti chnh hay bng cn i k ton,
phn nh thc cht tim lc cng nh kt qu hot ng ca doanh nghip, ng vai tr l c s
cho hot ng ra quyt nh trong ni b doanh nghip cng nh cc i tng ngoi doanh
nghip nh c quan qun l nh nc, nh u t, c ng ... Nu nhng ti liu ny cha ng
nhng thng tin sai lch, d c hay khng th cng nh hng xu n hot ng ca rt nhiu
i tng. Trch nhim x hi ca hot ng ti chnh k ton c phm vi tc ng tng t.
Cc quyt nh ti chnh khng ch tc ng trc tip n cng ng bng vic la chn phng
n u t c hiu qu kinh t x hi cao m cn tc ng gin tip n kinh t v m nh nh
gi c cu u t, hiu qu u t hay mc tng trng trong mt ngnh, mt lnh vc c th.
Cng ngy cc t chc v cc c nhn cng hng vo u t mang tnh trch nhim x hi. Cc
nh u t ang c tm kim cc doanh nghip hot ng x hi lun c trch nhim php l v
trch nhim x hi, ng thi quan tm n li ch ca cc thnh vin, cng ng v x hi. Cc
nh u t c trch nhim x hi a ra cc th thch cho cc doanh nghip nhm ci thin cng
tc tuyn dng v nhng sng kin v mi trng v t ra cc mc tiu x hi khc. p lc kinh
t t nhng nh u t nhm tng cng hnh vi c tnh trch nhim x hi v o c l mt
ng lc ln cho nhng ci cch ca doanh nghip.
2.1.2. Xem xt trong quan h vi cc i tng hu quan
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

44
Cc i tng hu quan l nhng i tng hay nhm i tng c nh hng quan trng
n s sng cn v s thnh cng ca mt hot ng kinh doanh. H l ngi c nhng quyn li
cn c bo v v c nhng quyn hn nht nh i hi doanh nghip lm theo mun ca
h.
i tng hu quan bao gm c nhng ngi bn trong v bn ngoi doanh nghip.
Nhng ngi bn trong l cc cng nhn vin chc, k c ban gim c v cc y vin trong hi
ng qun tr. Nhng ngi bn ngoi doanh nghip l cc c nhn hay tp th khc gy nh
hng ti cc hot ng ca doanh nghip nh khch hng, nh cung cp, cc c quan nh nc,
i th cnh tranh, cng ng a phng. Quan im, mi quan tm v li ch ca h c th rt
khc nhau.
Tt c cc i tng hu quan u c l do trc tip hoc gin tip tc ng ln doanh
nghip theo yu cu ring ca h. Cc nhn vin phc v doanh nghip mun c tr lng
tng xng vi cng vic h cng hin. Khch hng i hi sn phm phi p ng nhu cu ca
h vi cht lng cao nhng gi r. Nh cung cp tm kim cc doanh nghip no chu tr gi cao
hn vi iu kin t rng buc hn i vi h. Cc c quan nh nc i hi doanh nghip hot
ng theo ng lut php k cng. i th cnh tranh yu cu s cnh tranh thng thn gia cc
doanh nghip cng ngnh. Cc cng ng a phng i hi doanh nghip phi c thc trch
nhim trong a bn hot ng ca mnh. Cng chng th mun cht lng sinh hot i sng
ngy cng c ci tin nh s tn ti ca doanh nghip.
lm cho i tng hu quan ca doanh nghip u c th tha mn c nguyn vng
ca h, doanh nghip phi lm du trm h. Nhng thc t, mt doanh nghip khng th lun
lun tha mn yu sch ca mi i tng hu quan. Cc yu sch ca cc i tng hu quan c
th mu thun, xung t ln nhau v rt him khi mt doanh nghip c nng lc phc v
trm h nh th. V trong khi lm tha mn i hi ca cc i tng hu quan, doanh nghip
lun gp nhng tnh hung nan gii v o c.
1. Ch s hu.
Hu ht cc doanh nghip va v nh u bt u vi vic mt ngi hay mt nhm
ngi gp vn chung cho cc hot ng ca doanh nghip cung cp mt s hng ha v dch
v. Ch s hu c th t mnh qun l doanh nghip hoc thu nhng nh qun l chuyn nghip
iu hnh doanh nghip. Ch s hu l cc c nhn, nhm c nhn hay t chc ng gp mt
phn hay ton b ngun lc vt cht, ti chnh cn thit cho cc hot ng ca doanh nghip, c
quyn kim sot nht nh i vi ti sn, hot ng ca t chc thng qua gi tr ng gp. Ch
s hu c th l c nhn, t chc, nh nc, ngn hng ... c th l ngi trc tip tham gia iu
hnh doanh nghip hoc giao quyn iu hnh ny cho nhng nh qun l chuyn hgip c h
tuyn dng, tin cy trao quyn i din v ch gi li cho mnh quyn kim sot doanh nghip.
Ch s hu l ngi cung cp ti chnh cho doanh nghip. Ngun ti lc ny c th l do khai
thc t th trng ti chnh hoc ngun ti chnh khc c y thc bi cc c nhn, t chc khc.
Ngi qun l, vi t cch l ngi i din v c y thc bi ch s hu, phi c trch nhim
ngha v kinh t, php l, o l nht nh. Khng nhn thc c nhng ngha v ny th vic
khai thc v s dng cc ngun lc ti chnh c th gy ra nhng vn o c.
Cc vn o c lin quan n ch s hu bao gm cc mu thun gia nhim v ca
cc nh qun l i vi cc ch s hu v li ch ca chnh h, v s tch bit gia vic s hu v
iu khin doanh nghip. Li ch ca ch s hu v c bn c bo tan v pht trin gi tr ti
sn. Tuy nhin, h cn thy li ch ca mnh trong hoi bo v mc tiu ca t chc, cc li ch
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

45
ny thng l nhng gi tr tinh thn, mang tnh x hi vt qua khun kh li ch c th ca mt
c nhn. Ngy nay, cc nh u t u nhn vo hoi bo, mc tiu c nu ln trong tuyn b
s mnh ca cc doanh nghip la chn u t. Cc nh u t vi t cch l ch s hu
doanh nghip cng phi chu cc trch nhim x hi nh kinh t, php l, o c v nhn vn.
Ch s hu c ngha v vi x hi. Nhiu ch s hu rt quan tm n vn mi trng
nhng mt s ngi khc th cho rng mi trng khng c lin quan g n kinh doanh v pht
l hoc vi phm lut bo v mi trng bi h bit rng lm theo lut ny s rt tn km.
Nhng ngi ch khng hiu c nhng vn o c m khch hng hoc x hi ni
chung xem l quan trng s phi tr gi cho vic thiu hiu bit ca mnh bng nhng thua l
trong doanh thu. Thm ch, c nhng vic c xem l t chun trong ni b mt ngnh vn c
th b xem l v o c bn ngoi. Chng hn nh, cc nh cung cp dch v ng di v
mng Internet b buc ti l li dng khch hng bng cch tnh cc cuc gi hay truy cp
Internet cha n mt pht sang pht tip theo. Ngi ngoi nhn nhn vic ny l bt cht khch
hng nhng ngi bn trong th cho rng y ch l gi s.
Cc gim c (nh qun l) ca mt doanh nghip c c trch nhim php l v o c
iu hnh doanh nghip ca mnh v li ch ca ngi ch s hu. Cc gim c c nh hng
trc tip ti cc vn v o c ny sinh trong doanh nghip bi h l ngi hng dn v ch
o cc nhn vin.
C mt vi vn v o c lin quan n ngha v ca gim c vi ngi ch s hu
ny sinh c bit l trong lnh vc tip qun tp on, st nhp v vic mua c phn qun tr trong
mt doanh nghip. V d nh, khi doanh nghip ng trc mt vin cnh s b doanh nghip
khc hoc mt c nhn no mua t hoc tip qun th nhim v ca gim c i vi ngi
s hu hin thi c th mu thun vi li ch v mc tiu ca chnh bn thn h (an ton ngh
nghip, thu nhp v quyn lc).
2. Ngi lao ng.
Cc nhn vin phi i mt vi cc vn v o c khi h buc phi tin hnh nhng
nhim v m h bit l v o c. Nhng nhn vin c o c c gng duy tr s ring t trong
cc mi quan h lm trn ngha v v trch nhim, ng thi trnh t p lc ln ngi khc
khin h phi hnh ng v o c. Cc vn o c lin quan n ngi lao ng bao gm
cc gic, quyn s hu tr tu, b mt thng mi, iu kin, mi trng lao ng v lm dng ca
cng.
- Vn co gic.
Co gic l vic mt thnh vin ca t chc cng b nhng thng tin lm chng c v
nhng hnh ng bt hp php hay v o c ca doanh nghip.
Ngi lao ng c ngha v trung thnh vi doanh nghip, v li ch ca doanh nghip v
c trch nhim gi b mt cc thng tin lin quan n doanh nghip, nhng mt khc h cng phi
hnh ng v li ch x hi. Khi , co gic c coi l chnh ng. Co gic l mt quyt nh
kh khn v n t ngi co gic ng trc mu thun gia mt bn l s trung thnh vi
doanh nghip vi mt bn l bo v li ch x hi, v th i hi ngi lao ng phi cn nhc rt
thn trng, k lng nhng li ch v thit hi do co gic a li i n quyt nh c co gic
hay khng.
Li ch m co a li l co gic ngn chn vic ly ng c, li ch trc mt che lp
nhng thit hi lu di cho t chc. Thit hi do co gic a li l thit hi v kinh t ca t chc
cho vic sa cha nhng sai lm m co gic a ra. Nhn vin co gic cng c th lm tn hi
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

46
n uy tn v quyn lc qun l ca ban lnh o v ca doanh nghip. Ban lnh o cng khng
mun nhn vin ca mnh ni vi h s tht c bit nu s tht y c hi cho cp trn hoc
doanh nghip ca h. y l l do gii thch v sao nhiu lnh o khng mun cp di ca mnh
thc hin co gic.
Ngi lao ng khng b rng buc bi ngha v cp di thc hin nhng hnh ng
phi php hay v o c. Cp di khng c ngha v tuyt i phi thc hin nhng mnh lnh,
yu cu ca cp trn m ch c ngha v chp hnh nhng hng dn hp l ca cp trn. l
nhng hnh ng khng phm php, ph hp vi cc chun mc o c v vn ha ca x hi.
Quan h cp trn cp di khng i hi nhn vin tham gia vo cc hot ng phm php hay
v o c, hay cng hin ton b cuc i mnh cho ngi ch.
Nhng ngi co gic l nhng nhn vin rt trung thnh, h gn b cht ch v su sc
vi doanh nghip, nhng sai st xy ra i vi doanh nghip c h coi l mt s mt mt, h
co gic vi mt ng c trong sng v h tin rng h s c lng nghe, c tin tng. Co
gic biu hin s tht vng ca ngi lm cng vi doanh nghip nhng mong mun tt p v
doanh nghip khng c thc hin, cc nhn vin i vi nhng nhn vt ch cht.
Thit hi i vi bn thn ngi co gic i khi rt ln (b tr dp, b e da, b trng
pht v thu nhp, v cng n vic lm, b mang ting xu nh k thc gy bnh xe, k ch
im, k gy ri ... v vy cn c thc bo v ngi co gic trc nhng s phn khng
chc chn. iu ny i hi phi c s phi hp gii quyt ca cc c quan chc nng.
Cn lu ng c ca ngi co gic. Co gic c th b c nhn li dng v ng c c
nhn, c th ngi co gic ch li dng mn danh v li ch x hi, li ch doanh nghip t
li ch ring ca mnh m thi (nhm tr th, h thp uy tn, chng t c nhn ...). Trong trng
hp ny, cch tt nht vi nh qun l l loi tr ngay t u nhng nguyn nhn c th dn ti
hnh ng co gic. ng c ng khng phi l nhm mc ch c nhn m l li ch chung ca
doanh nghip.
- B mt thng mi.
B mt thng mi l nhng thng tin c s dng trong qu trnh tin hnh hot ng
kinh doanh khng c nhiu ngi bit ti nhng li c th to c hi cho ngi s hu n c
mt li th so vi nhng i th cnh tranh khng bit hoc khng s dng nhng thng tin .
B mt thng mi bao gm cng thc, thnh phn mt sn phm dch v, thit k mt
kiu my mc, cng ngh v k nng c bit, cc n ti chnh, quy trnh u thu cc d n c
gi tr ln ...
B mt thng mi cn phi c bo v v n l mt loi ti sn c bit mang li li
nhun cho doanh nghip. Nu b mt thng mi b tit l s dn n hu qu lm mt li th
cnh tranh trong kinh doanh ca doanh nghip. Nhng ngi lao ng trc tip lin quan n b
mt thng mi (nhng nhn vin k thut cao cp, nhng ngi lm vic trong b phn R&D)
c ngha v bo mt khng c tit l hay s dng thng tin tch ly c trong qu trnh hot
ng. Tuy nhin, vic ngn chn nhn vin s dng kin thc, kinh nghim tch ly c trong
qu trnh lm vic c th li l hnh vi vi phm quyn t do v quyn s hu tr tu. Cc doanh
nghip yu cu ngi lm cng k vn bn tha thun khng lm thu cho cc i th cnh tranh
sau khi ri b doanh nghip v a ra nhng quy nh hn ch i vi vic s dng cc pht minh
v kinh nghim tch ly c trong qu trnh cng tc (trong mt khong thi gian nht nh,
trong mt khu vc a l nht nh, trong mt s loi cng vic nht nh ...). Vic ny dn n
nhng tr ngi cho vic khai thc nng lc tt nht ca ngi lao ng, v thc t ngi lao ng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

47
cng c quyn thay i cng vic hay khi s cng vic kinh doanh ca ring bn thn, h c th
s dng mt s kin thc v k nng tch ly c trong qu trnh lao ng.
Ban lnh o doanh nghip thng lp lun rng, ngi lm cng tm ra b mt thng
mi bng ngun thi gian, vt t v thit b doanh nghip cung cp, v th doanh nghip c
quyn s hu v quyn s dng pht minh m khng phi tr tin thm cho ngi lm cng.
Tuy nhin, trn thc t, b mt thng mi khng th tch khi tr tu ca ngi lao ng. Ngi
lao ng l ngi ng s hu, nm gi nhng ti sn tr tu ny, l ngi c kh nng hoc
khng c ch nh s dng ti sn ny vo vic lm li cho mnh. Khi ngi lao ng b i x
mt cch khng bnh ng c th s dn n vic h tit l b mt thng mi cho cc doanh
nghip i th nhn phn tin thm hoc h s s dng b mt thng mi vo vic tch ra lp
doanh nghip ring. Khi hot ng kinh doanh ca doanh nghip s gp kh khn.
Cha kha gii quyt vn bo v b mt thng mi nm vic ci thin mi quan
h vi ngi lao ng m yu t then cht l to ra mt bu khng kh o c trung thc. ,
ngi lnh o i x ng hong vi nhn vin, xc nh ng mc ng gp, xc nh ng
ch quyn i vi cc tng s mang li s bo v cc b mt thng mi c kt qu hn l da
vo php lut. ngi lao ng thc s cm thy rng nhng ti sn ca doanh nghip cng l
ca h ch khng phi l ca ring lnh o, nh vy h s t gic c thc bo mt thng tin
ca doanh nghip.
- iu kin, mi trng lm vic.
Ci thin iu kin lao ng tuy c chi ph ln nhng b li em li mt li nhun khng
l cho doanh nghip. V th, cc nh qun l phi to ra c s u tin cao nht v tnh an ton
v phi bit c ht nhng ri ro c ngay ti ni lm vic.
iu kin, mi trng lm vic hp l cho ngi lao ng, l trang thit b an ton,
chm sc y t v bo him ... ngi lao ng trnh c cc tai nn ri ro v trnh cc bnh
ngh nghip, m bo sc khe c v th cht v tinh thn c th lm vic lu di.
Ngi lao ng c quyn lm vic trong mt mi trng an ton v v sinh, c quyn
c bo v trnh mi nguy him, c quyn c bit v c t chi cc cng vic nguy him.
Nu lnh o doanh nghip khng cung cp y cc trang thit b an ton cho ngi lao ng,
khng thng xuyn kim tra xem chng c an ton khng, khng m bo cc tiu chun cho
php v mi trng lm vic (ting n, m, bi, nh sng, khng kh, cht c hi ...) dn n
ngi lao ng gp tai nn, b cht, b thng tt ... th hnh vi ca ngi lnh o y l v o
c.
Trn thc t, mt s cng vic c th, kh c th gim bt xc sut xy ra thit hi n
mc bng khng. C nhng trng hp khng th khng s dng mt s cht c hi trong qu
trnh sn xut, c nhng trng hp mc d tin hnh cc bin php x l vi chi ph cc k
cao, cht c hi vn tn ti mc nh. V vy ngi lao ng phi chp nhn mc ri ro nht
nh. l nhng ri ro m ngi lao ng phi gnh chu khi khng c gii php thay th, n l
cn thit v khng th trnh khi. Trong trng hp ny, khng th quy trch nhim cho ring
mt pha no, ngi lnh o hay ngi lao ng. Hnh vi o c hp nht y l ngi ch
cn thng bo y v mi nguy him ca cng vic ngi lao ng cn nhc gia ri ro v
mc tin cng (thc t c ngi lao ng sn sng chp nhn cc cng vic nguy him c mc
tin cng cao), t ra c cc quyt nh la chn t do. Nh vy, ngi ch tn trng
quyn c bit v c t chi cc cng vic nguy him. Hn na, khi ngi lao ng c bo
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

48
trc v mi nguy him, h s phng tt hn, h ch ng pht hin triu chng v tm cch
x l sm hn. Nh vy, c doanh nghip v ngi lao ng u c li.
Tuy nhin, m bo iu kin lao ng cho ngi lao ng, doanh nghip s phi chi
ph kh ln mua sm trang thit b an ton, ci thin mi trng lm vic, chm sc y t
v bo him m cc lp o to, ph bin v an ton lao ng v y t cng nghip. Thc t,
nhiu doanh nghip ct gim nhng khon chi ph ny dn n ngi lao ng phi lm vic
trong mt iu kin, mi trng bp bnh. iu ny cng l phi o c.
- Lm dng ca cng, ph hoi ngm.
Nu ch doanh nghip i x vi nhn vin thiu o c (khng cng bng, hn ch c
hi thng tin, tr lng khng tng xng...) s dn n tnh trng ngi lao ng khng c
trch nhim vi doanh nghip, thm ch n cp v ph hoi ngm.
Mt nhn vin trong b phn R&D c th em bn b mt thng mi cho doanh nghip
i th. Mt nhn vin phng k hoch c th tit l mt chng trnh hay mt d n mi ca
doanh nghip. Mt nhn vin phng kinh doanh c th cu kt vi i l bn hng tng hoc
gim gi ngoi mc doanh nghip cho php. V th, tng cng o c ca ch doanh nghip s
gim thiu s ph hoi ngm ca nhn vin.
Ngy nay, ngi lao ng c lm vic vi nhng phng tin, thit b hin i. Bn
cnh nhng nhn vin s dng hp l cc phng tin (in thoi, cc phng tin thng tin
cng ngh cao) trong cng vic vn tn ti hin tng lm dng vo mc ch c nhn. Khc phc
tnh trng ny, mt s doanh nghip lp t cc thit b theo di hoc cho ngi gim st. Tuy
nhin, khi thc hin cc gii php ny s lm cho nhn vin cm thy c p lc, do gim nng
sut cng vic v c th gy tai nn lao ng. Trong trng hp ny, hnh vi gim st, theo di
ca cng ty tr thnh phi o c vi phm quyn ring t ca ngi lao ng.
Cc nhn vin cn phi i mt vi cc vn v o c khi h buc phi gii quyt
nhng mi quan h. Mt vn o c khc lin quan n cc mi quan h l nn o vn: ly
thnh qu lao ng ca ngi khc lm ca mnh m khng a ra bt c mt s trch dn no v
ngun. Bi vy, mt nhn vin chu trch nhim vit mt bn k hoch chin lc cho mt khch
hng c th sao chp mt bn k hoch ca mt ng nghip cho mt khch hng khc. Hnh
ng ny l khng cng bng v thiu trung thc i vi ngi vit ra k hoch y v k c i
vi khch hng.
Mc tiu ban u ca ban qun l l c gng t c mc tiu ca doanh nghip bng
cch t chc, hng dn, ln k hoch, v iu khin cc hot ng ca nhn vin. H hng dn
nhn vin v ch o cc hot ng nn cc gim c c nh hng ti cc vn o c trong
doanh nghip. Ban qun l cng phi quan tm ti nhng vn o c lin quan ti k lut ca
nhn vin, vic sa thi nhn vin, an ton v sc khe, s ring t, cc li ch ca nhn vin, vic
s dng ru trong cng s, nh hng n mi trng ca doanh nghip, cc quy nh v tiu
chun o c v vic t qun, nhng mi quan h vi chnh quyn a phng, ng ca doanh
nghip v ngng sn xut. Khi cc vn trn khng c gii quyt th nhn vin v cng ng
thng phn ng rt quyt lit.
3. Khch hng.
Khch hng chnh l i tng phc v, l ngi th hin nhu cu, s dng hng ha, dch
v, nh gi cht lng, ti to v pht trin ngun ti chnh cho doanh nghip. Nhng vn o
c in hnh lin quan n khch hng l nhng qung co phi o c, nhng th on
marketing la gt v an ton sn phm.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

49
Khi khch hng phi gnh chu nhng qung co phi o c, nhng th on maketing
la gt, h b tc mt quyn quyt nh t do la chn sn phm dch v cho mnh, h khng
cn kh nng kim sot hnh vi ca mnh, h b li cun vo nhng th hiu tm thng, nhng
xi mn vn ha. V th, nhng qung co phi o c, nhng th on marketing la gt cn
phi c ln n ng thun t pha khch hng vi cc t chc x hi, cc c quan nh nc.
Khi doanh nghip a sn phm khng an ton n khch hng, h s phi gnh chu
nhng thit hi ln nh nh hng n sc khe, n tnh mng v c nhn phm na.
Nhng biu hin ca sn phm khng an ton l: nhng sn phm c th gy tai nn cao
khi c s c, nhng sn phm nh hng n sc khe nh thc phm qu hn s dng, thc
phm s dng ph gia gy c hi, nhng sn phm kch thch tnh bo lc v nhng vn ha
phm cha y nhng hnh nh v nhng cu chuyn mang m tnh bo lc v khiu dm ...
Tnh cht v o c th hin ch ngi sn xut mc d c kin thc chuyn mn v
c kh nng a ra nhng sn phm an ton nhng h khng c nhng hnh ng cn thit
dn n tai nn, ri ro cho ngi tiu dng. H thu li nhun trong khi gy tai nn hay thit hi
cho ngi tiu dng.
Doanh nghip phi chu trch nhim v mi thit hi gy ra cho khch hng t sn phm
khng an ton ca h. C th l:
+ Doanh nghip phi thc hin trn vn ngha v cn thn, ngha l doanh nghip phi
phng nga mi kh nng sn phm a ra th trng c khim khuyt (c v thit k, vt t, sn
xut, kim tra cht lng, bao gi, dn nhn v ghi ch). Doanh nghip cng phi chu trch
nhim khng ch v nhng trng hp s dng sai c th lng trc c, m cn c v nhng
trng hp s dng sai quy cch do cc hot ng marketing gy ra. ng thi, doanh nghip
phi cnh bo trc nhng ri ro c th xy ra ngi tiu dng lu tm.
+ Doanh nghip khng c c tm cch rng buc ngi tiu dng bi bt k cam kt
m bo chnh thc hay ngm nh no v trch nhim h phi.
+ T ng trong li gii thiu, trong qung co, trong tuyn b ca doanh nghip phi c
tnh trung thc.
Do bt cn khi thit k, ch to, do khng c nhng ch dn, ghi ch (hoc ch dn, ghi
ch khng ng), do khng c nhng thit b phng nguy him bt hp l dn n sn phm
khng an ton th trch nhim thuc v nh sn xut. Do dng sai mc ch thit k ca ngi sn
xut, do s dng sn phm khng theo ng cch thc v khng lu n nhng cnh bo ca
ngi sn xut dn n ri ro, tai nn th trch nhim thuc v ngi tiu dng.
Chng c doanh nghip no tn ti c nu khch hng khng mua sn phm ca h, bi
vy vai tr ch yu ca bt c mt doanh nghip l phi lm hi lng khch hng. lm c
vy, cc doanh nghip phi bit c khch hng cn v mun g, ri sau to ra nhng sn
phm p ng c nhng mong mun v nhu cu y.
Trong n lc lm hi lng khch hng, cc doanh nghip khng ch phi quan tm n
nhng nhu cu tc thi ca khch hng m cn phi bit c nhng mong mun lu di ca h.
Vn o c cng c th ny sinh t vic khng cn i gia nhu cu trc mt v nhu cu lu
di ca khch hng. Cc khch hng cng rt thch loi thc phm dinh dng s lng nhiu
nhng gi r v c bao b tin li nhng h khng mun cc nh sn xut thc phm lm b
thng hoc git cc loi vt hoang d c gi tr trong quy trnh sn xut ca mnh. Cc t chc
bo v khch hng rt thnh cng trong vic buc cc doanh nghip phi dng ngay nhng
hnh ng v o c hay c hi cho con ngi v mi trng. Cc doanh nghip ni chung u
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

50
mun lm hi lng khch hng v lun sn sng thay i theo yu cu lm ngui nhng mi lo
ngi ca khch hng v trnh nhng tn tht do b khch hng ty chay hoc c nhng iu ting
xu. Phn ng tiu cc ca d lun nh th ny c th gy hi khng ch i vi doanh thu ngn
hn m cn vi s trung thnh ca nhng khch hng lu nm. nhiu t chc qun chng, phi
chnh ph v chnh ph c thnh lp u tranh vi nhng hnh vi tiu dng v sn xut
phi o c, v li ch trc mt, c th gy thit hi cho li ch x hi lu di.
Mt vn o c khc m cc gim c phi i mt khi gii quyt vn o c lin
quan n khch hng l nhng mi quan tm ca cng chng v cc vn ring t v kim ton
s liu. Bi nhiu s liu hin ang c lu gi trong my tnh v thng tin b bn ra ngoi nn
nhiu doanh nghip v quyn li khch hng e ngi rng iu ny s vi phm nhng b mt ring
t ca khch hng. Cng ngy cng c nhiu doanh nghip ang mua, bn, v c quyn nhng
danh sch ny c th tip cn khch hng, qung b cho cc sn phm v dch v tt hn.
Nhiu khch hng cm thy quyn c ring t ca h b xm phm khi rt nhiu doanh nghip
bit h mua nhng g ca hng, tnh trng tm l v sc khe ca h, hoc h ang dng loi
thuc no. Vic cn bng gia nhu cu ca ch s hu v x hi l mt nhim v v cng kh
khn i vi cc nh qun l.
4. i th cnh tranh.
Trong kinh doanh, cnh tranh c coi l nhn t th trng tch cc. Cnh tranh thc y
cc doanh nghip phi c vt ln trn i th v ln chnh bn thn mnh. i vi nhiu doanh
nghip, thnh cng trong cnh tranh c th hin bng li nhun, th phn, li nhun cao. Th
phn ln l mong mun ca h. Thnh cng ca doanh nghip khng phi ch th hin bng li
nhun v th phn ngn hn, m cn hnh nh doanh nghip to nn trong mt ca nhng bn
hu quan v x hi. Duy tr v nng cao uy tn kinh doanh, lm p hnh nh trong mt khch
hng cng nh i tc kinh doanh lun l mc tiu hng u ca bt c doanh nghip no. Cnh
tranh lnh mnh lun rt cn thit vi cc doanh nghip. Cnh tranh lnh mnh l thc hin nhng
iu php lut khng cm cnh tranh cng vi o c kinh doanh v tn trng i th cnh
tranh. y l c s cho doanh nghip c nhng bc pht trin vng chc.
Tuy nhin, c nhiu doanh nghip ch nhn thy nhng li ch trc mt dn n c nhng
hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, gy nh hng n kt qu hot ng ca cc doanh nghip
khc hot ng trong cng mt th trng, mt lnh vc. Cng chnh v th m uy tn kinh doanh
ca doanh nghip rt d b xm phm bi nhng i th cnh tranh xu chi. Li nhun v th
phn t c bng cc bin php cnh tranh khng lnh mnh khng c cc doanh nghip
trong ngnh v x hi chp nhn. Li dng cu ni thng trng l chin trng, mt s
doanh nghip tm mi cch lm suy yu i th bng nhiu chiu cnh tranh khng lnh mnh.
Trong kinh doanh, cnh tranh khng lnh mnh th hin ph bin nht hnh vi thng
ng gia cc i th cnh tranh nng cao sn phm, dch v.
Thut ng hnh vi thng ng nhm ch cc doanh nghip cng mt quy m sn
xut hoc phn phi nn c th nh hng n sn xut hoc chc nng cung cu ca mt th
trng hng ha hoc dch v. T nhng i th cnh tranh ca nhau, gi y nhng doanh
nghip ny tr thnh nhng ngi bn tt v cng lm nhng iu m cc ng nghip trung
thc khng dm lm. V n mt lc no , mt doanh nghip c kh nng to ra gi tr ln hn
s phi rt lui khi th trng nh l ci gi phi tr cho vic theo ui mt ng hng kinh
doanh chn chnh, trong lc i th ca h thnh cng v vn hnh linh hot theo c ch chnh
sch ca nc s ti. iu ny s khin cho c th trng xu i v cn phi b ln n. Hnh vi
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

51
thng ng ngha l hnh ng ca mt doanh nghip thng ng vi mt doanh nghip hoc mt
s doanh nghip khc, m h c quan h cnh tranh, di hnh thc k kt mt hp ng, mt
tha thun hoc ngm ng quyt nh gi c hng ha hoc dch v ca h ... t kim
ch hot ng ln nhau. Thng ng p gi, c quyn kinh doanh, thu li nhun ln
ngay trc mt thay v s dng chnh nng lc cnh tranh v kh nng thc t ca mnh thu ht
khch hng.
Thng thng ngy cng pht trin v cng vi l nhng mt tri ca n th hin
ngy cng r nt hn. Trc mt cuc u thu ln vi nhiu i th cnh tranh, cc hnh vi
chi khng p v phm php lut kinh doanh thng xuyn c cc doanh nghip p dng
thu li cho ring mnh.
Trong trng hp u thu, doanh nghip no cho hng u i hn s c bn thn
ch s hu quyt nh v bt k mt doanh nghip no cng khng c php a n cho ch s
hu nhng thng tin khng chc chn chng li bt k mt bn d thu c th no. Nhiu doanh
nghip tp trung vo vic thu thp thng tin tn cng cc i th cnh tranh ca mnh tng
cng kh nng cnh tranh ca bn thn mnh v t cung cp nhng thng tin sai lch cho ch
thu m khng xc minh c cc thng tin l ng s tht. Vic ny v tnh s thit lp hot
ng thng mi khng lnh mnh, khin s pht trin kinh doanh ca nhng doanh nghip lm
n chn chnh trn th trng s b ngn cn. i th cnh tranh khng c gy nhm ln cho
ch thu thng qua cc thng tin khng c xc minh, mc d h cho rng thng tin ny l hu
ch cho ch thu, l hnh vi vi phm cnh tranh lnh mnh.
Cnh tranh khng lnh mnh cn th hin hnh vi n cp b mt thng mi ca doanh
nghip i th. l hnh thc b vn gt hi nhng ni h khng h gieo cy v tm cch
bin thnh ca mnh nhng thnh qu lao ng ca nhng ngi b cng gieo trng. Hnh vi n
cp b mt thng mi c thc hin bng rt nhiu cch khc nhau nh:
- Nht nhnh thng tin hu ch qua cc cuc phng vn ngh nghip ngi lm cng ca
doanh nghip cnh tranh.
- Np di chiu bi tin hnh cc cng trnh nghin cu, phn tch v ngnh moi
thng tin.
- Gi danh l mt khch hng hay ngi cung ng tim tng.
- Che du danh phn i tham quan c s ca i th cnh tranh nhm moi thng tin.
- Dng m nhn k, nam nhn k, kh nhc k moi thng tin.
- Dng gin tip vi nhng phng tin hin i n cp thng tin.
Ngoi ra, cc i th cnh tranh cn s dng nhng bin php thiu vn ha khc h uy
tn ca doanh nghip i th, chng hn nh dm pha hng ha ca i th cnh tranh, hoc e
da ngi cung ng s ct nhng quan h lm n vi h. C doanh nghip nh vo th chnh tr,
hay quen bit, thm ch hi l tm cch khng cho cng ty c cng ngnh ngh thnh lp, hay
trin khai sn phm mi. C doanh nghip tm cch lm hng sn phm ca i th, hoc thu gom
sn phm ri tung tin bt li v i th. C doanh nhn li dng s qun l lng lo ca cc c
quan chc nng, sao chp, lm nhi 100% sn phm ca ngi khc v dn mc ca mnh ln.
Nhng hnh vi nh vy th hin s yu km, s thiu t tin ca cc doanh nhn. C nhng hnh
vi s b php lut x l, c nhng hnh vi s b cng ng doanh nhn phn ng, v c nhng
hnh vi khin h s phi xu h vi chnh bn thn mnh.
2.2 XY DNG O C KINH DOANH
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

52
Trong phn ny, chng ti s cung cp mt ci nhn tng th v vic cc nh qun tr
doanh nghip c th pht trin mt chng trnh o c ca doanh nghip mnh nh th no.
Trc ht, chng ta cng xem xt nh ngha mt chng trnh o c hiu qu l g, trong ,
trch nhim ca cn b cao cp s c cp; sau s l cc nhn t ch cht cho vic xy
dng mt chng trnh o c bao gm: xy dng v truyn t hiu qu cc tiu chun o c
; thit lp h thng iu hnh thc hin, kim tra, qun l cc tiu chun v vic tun th o c
trong t chc ; nhng n lc cn thit lin tc ci thin chng trnh tun th o c.
2.2.1. Mt chng trnh tun th o c hiu qu.
Khi c hi tham gia vo nhng hnh vi v o c xut hin, cc doanh nghip nhiu khi
phi i mt khng ch vi cc vn o c m cn phm vo cc vi phm php l khi nhng
ngi lm vic cho cc doanh nghip ny khng bit cch no c th a ra nhng quyt nh
ng n. Cc vn php l thng l nhng n lc nhm gii quyt cc vn rc ri hoc
nhng tranh chp o c.
Mt chng trnh o c s gip cc doanh nghip gim nhng kh nng b pht v
nhng phn ng tiu cc ca cng chng i vi nhng hnh ng sai tri. Trch nhim i vi
cc hnh ng kinh doanh nm trong tay cc cn b qun l cao cp. Mt doanh nghip cn phi
c mt chng trnh o c hiu qu m bo tt c cc nhn vin ca mnh hiu c nhng
tiu chun o c kinh doanh v tun th nhng chnh sch v quy nh v nhn cch. Chnh
iu ny s to ra mi trng o c ca doanh nghip y, bi v cc nhn vin n t cc doanh
nghip khc nhau, c s gio dc v gia nh khc nhau nn kh c th c cng mt tm nhn
chung v bit ngay cc hnh vi no l ng n khi h mi c nhn vo mt doanh nghip mi
hay c giao mt cng vic mi.
Tnh hiu qu ca mt chng trnh tun th o c c xc nh bi cc thit k v
vic thc hin ca n: N phi gii quyt mt cch c hiu qu nhng nguy c lin quan n mt
doanh nghip c th v phi tr thnh mt b phn ca vn ha t chc.
Mt chng trnh tun th o c hiu qu gip doanh nghip trnh c cc trch
nhim php l, nhng doanh nghip phi chu p lc khi xut hin mt chng trnh nh vy.
Chng trnh ny s hiu qu hn nhiu khi c thit k phng ch khng phi chng
cc hnh vi sai phm xy ra.
Mt chng trnh tun th o c hiu qu i hi trch nhim cao ca i ng qun l
cao cp.
Chng trnh tun th o c c th c pht trin mnh m nu mt gim c cp cao
hoc mt y ban c trch nhim i vi nhim v thi hnh v gim st ca mnh. Chng trnh
tun th o c cn phi c s tham gia ca ban gim c hoc l ngi ch ca t chc, mc d
mi mt vin chc, mt gim c hay mt nhn vin u phi c trch nhim i vi vic ng h
v tun theo chng trnh y.
Gim c cao cp chu trch nhim v chng trnh ny thng c gi l iu phi
vin, cn b o c hoc cn b thc thi. Trong cc tp on ln thng c mt hoc hn mt
gim c c ch nh lm iu phi vin thc hin chng trnh tun th o c, nhng ton
b ban gim c phi tr gip v tham gia vo qu trnh tun th o c. i khi ti nhiu tp
on c hn mt ban c bit bao gm cc cn b qun l cao cp hoc hi ng qun tr xem xt
chng trnh tun th o c ca doanh nghip. Cc cn b ph trch o c thng c nhng
trch nhim sau:
Phi hp chng trnh tun th o c vi ban gim c cao cp, hi ng qun tr.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

53
Pht trin, duyt v ph bin bn quy nh o c.
Pht trin giao tip v truyn t hiu qu cc tiu chun o c.
Thit lp h thng kim tra v iu hnh xc nh tnh hiu qu ca chng trnh.
Xem xt v chnh sa chng trnh o c ci thin tnh hiu qu ca chng trnh.
Mt iu rt quan trng l cc gim c chng trnh phi lm cho chng trnh ph hp
vi phm vi, kch c v lch s ca doanh nghip. Ngoi ra, cn b cao cp ph trch phi c
trch nhim trnh y quyn cho nhng cn b c th xy ra hnh vi vi phm. Chnh v th, cc
thng tin trong h s c nhn, kt qu kim tra ca doanh nghip, kin ca cc gim c v cc
thng tin khc cn s dng xc nh kh nng c th xy ra vic c nhn tham gia vo hnh vi
sai phm.
2.2.2. Xy dng v truyn t/ ph bin hiu qu cc tiu chun o c.
Hnh vi o c c th c khuyn khch thng qua vic hnh thnh cc tiu chun o
c ca doanh nghip. Nhng tiu chun ny c th mang nhng quy nh v o c hoc cc
iu l trong chnh sch p dng cc hnh vi ng ng c th no . Mt bn quy nh v o
c cn phi c th, c th ngn chn mt cch hp l cc hnh vi sai phm. Nhng quy
nh qu chung mc khng lm hi hoc cng bng v trung thc l khng . Doanh
nghip cn phi a ra cc phng hng cho cc nhn vin trnh cc nguy c lin quan
n vic kinh doanh c th ca h.
Cc nhn vin c th c cc trit l o c khc nhau v n t nhng nn vn ha v
xut thn khc nhau. Nu khng c cc chnh sch v cc tiu chun chung h c th gp kh
khn trong vic xc nh hnh vi no l c chp nhn trong doanh nghip. Cc quy nh v o
c l h thng chnh thc nhng hnh vi o c mt t chc mong i. H thngny cho nhn
vin bit nhng hnh vi no c chp nhn hoc l sai tri.
Nhiu doanh nghip hnh thnh nhng quy nh nghim ngt v o c hay nhng
chnh sch lin quan n o c, cng nh cc chin lc thc hin. Cc quy nh v o c
s khng th gii quyt c tt c cc tnh hung o c kh x nhng chng cung cp cc lut
v hng dn cho cc nhn vin lm theo. Nhng quy nh ny c th gii quyt, nhiu tnh
hung, t cch vn hnh ni b n bn hng v gii trnh ti chnh.
Quy nh v o c ngh nghip phi phn nh c nhng mong mun ca ban gim
c i vi vic t chc tun th cc lut l, cc gi tr v cc chnh sch to ra mt mi trng c
o c. Nhm pht trin bn quy nh v o c cn bao gm ch tch hi ng qun tr, ban
gim c v cc qun l, nhng ngi s thc hin bn quy nh .
Vic lin lc v cng tc ca cc gim c iu hnh cp cao l rt quan trng. N gi cho
doanh nghip lun trong chng trnh o c ca mnh v cc gim c ny cn phi m bo
rng mi trng o c nht qun vi nhng mc tiu tng qut ca doanh nghip. Vic truyn
tin v cng quan trng trong vic cung cp nhng hng dn cho cc tiu chun v hot ng o
c lm hi nhp cc khu vc chc nng ca doanh nghip.
Cc doanh nghip c th ph bin cc quy tc o c trong t chc ca h thng qua cc
chng trnh o to. Vic gip cc nhn vin xc nh c cc vn v o c v trang b
cho h nhng phng tin gii quyt chng l iu ti quan trng. Thm vo , cc nhn vin
cn c hng dn tm kim s gip t cc gim c hoc nhng cng chc khc trong khi
gii quyt cc vn o c. Mt chng trnh o c hiu qu c th gim thiu c cc v
n dn s, hnh s, v cc hu qu iu hnh bng cc hnh thc tin pht, chu s phn quyt ca
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

54
ta, b tc quyn iu hnh t chc. Mt chng trnh o c khng hiu qu li hu qu
tiu cc trong nhng hnh ng v o c trong kinh doanh c th to ra s suy gim gi tr
c phiu ca doanh nghip.
Nhng cuc tho lun c tin hnh trong cc chng trnh o to o c i khi kh
i n thng nht v nhng g nn v khng nn lm trong nhng tnh hung c th. c th
thnh cng, cc chng trnh o c kinh doanh cn gio dc v cc nhn vin v khung o c
chnh thc v nhng m hnh o c c th phn tch c cc vn o c kinh doanh.
Do , cc nhn vin c th da vo hiu bit v nhng s la chn ca mnh hn l da vo tnh
cm c th a ra quyt nh o c ng n.
Cng tc o to v truyn t cn phi phn nh nhng c im thng nht ca mt t
chc: kch thc, vn ha, cc tiu chun o c, phong cch qun l v nn tng nhn vin.
iu quan trng l chng trnh o c phi phn bit c o c c nhn v o c t chc.
Nu cng tc o to o c c hiu qu th n phi bt u vi mt nn tng, mt bn o c
ngh nghip, quy trnh tun th o c, s tham gia ca nhn vin v ban qun l; s u tin i
vi vn o c truyn t cho nhn vin. Cc trng phng phi tham gia vo qu trnh
pht trin ca mt chng trnh o to o c.
Nhng mc tiu ca mt chng trnh o to o c c th l nhm nng cao tm hiu
bit ca nhn vin v cc vn o c v kh nng nhn bit chng: nhm thng bo cho nhn
vin cc quy trnh v lut l lin quan, nhm xc nh nhng ngi c th gip cc nhn vin gii
quyt cc rc ri v o c.
Qu trnh a ra quyt nh o c b nh hng bi vn ha ca t chc, bi cc ng
nghip v cc gim st vin, v bi cc c hi c th tham gia vo nhng hnh vi v o c. Bi
vy, s xut hin v s tng cng ca cc lut l v quy trnh ca doanh nghip s gii hn cc
hot ng v o c trong t chc. Nu c thit k y v k lng, chng trnh o to
o c c th m bo cho vic ngi trong t chc (1) nhn ra cc tnh hung c th bao hm
nhng quyt nh o c ; (2) hiu c cc tiu chun o c v vn ha ca t chc ; v (3)
c th nh gi tc ng ca cc quyt nh o c ln doanh nghip v mt cu trc gi tr ca
doanh nghip.
2.2.3. Thit lp h thng iu hnh thc hin, kim tra, tng cng tiu chun v vic tun
th o c.
Vic tun th bao gm vic so snh vic lm ca nhn vin i vi cc tiu chun o c
ca doanh nghip. S tun th o c c th c o lng thng qua vic quan st nhn vin v
mt phng cch tin phong gii quyt cc vn v o c. Mt chng trnh tun th o
c c hiu lc s dng cc ngun iu tra v bo co. i khi, kim sot bn ngoi v xem xt
li cc hot ng ca doanh nghip rt hu ch trong vic pht trin im chun ca vic tun th.
S tn ti ca mt h thng ni b cc nhn vin c th bo co cc hnh vi sai phm
l c bit hu ch trong cng tc iu hnh v nh gi vic thc hin o c. Mt s doanh
nghip lp ra nhng ng dy nng thng gi l nhng ng dy tr gip, gip v
cung cp cho nhn vin bc l nhng mi lo ngi ca mnh v o c. D c nhng lo lng rng
ngi ta c th bo co lo mt tnh hung hoc li dng ng dy nng ni xu nhn vin
khc, nhng ng dy nng ny vn ph bin rng ri v mang li nhiu li ch cho cc nhn
vin.
xc nh xem mt ngi c thc hin cng vic ca mnh mt cch y v c o
c hay khng nn tp trung quan st cch nhn vin gii quyt cc tnh hung v o c.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

55
Cc vn o c c th c gii thiu trong cc cuc tho lun v kt qu c th thu vo
bng video c ngi tham gia v cp trn c th nh gi c kt qu ca tnh hung o c
kh x.
Mt phng php khc l dng bng hi thm d nhn thc v o c ca nhn vin v
doanh nghip, cp trn, ng nghip v bn thn h, cng nh t l cc hnh vi c o c v v
o c trong doanh nghip v trong ngnh. Bng hi ny c th ng vai tr nh l im chun
trong qu trnh nh gi vic thc thi o c ca nhn vin. Do , nu cc nhn vin cho rng
cc hnh vi v o c ang tng ln th ban gim c phi tm hiu c hiu bit ng n hn
v cc loi hnh vi v o c c th xut hin l g v ti sao.
Ngoi ra, cc doanh nghip cn phi c cc chng trnh thng cho nhng nhn vin
lun tun th ng cc chnh sch v tiu chun ca doanh nghip (khen thng, thng tin, tng
lng ...), v c bin php x l nhng ai khng tun th ng (thuyn chuyn, nh ch cng tc,
sa thi ...).
Nu mt doanh nghip mun duy tr hnh vi c o c th cac chnh sch, lut l, v cc
tiu chun ca doanh nghip phi hot ng trong h thng tun th. Vic duy tr vn ha o
c c th gp kh khn nu ban gim c khng ng h nhng hnh vi ny. Nu ban gim c
trong doanh nghip hnh ng v o c th rt kh c th to ra v tng cng mt mi
trng o c trong doanh nghip.
Vic gim thiu cc hnh vi v o c l mc tiu kinh doanh khng c g khc so vi
vic lm tng li nhun. Nu qu trnh khng phi to ra v duy tr mt nn vn ha o c
th doanh nghip phi xc nh ti sao nh vy v c nhng hnh ng sa sai ngay, hoc tng
cng nhng tiu chun hin thi mt cch nghim tc hn hoc ra nhng tiu chun cao hn.
Nu o c ngh nghip c tng cng mt cch nghim khc v tr thnh mt b phn ca
vn ha doanh nghip th n s c tc dng trong vic ci thin hnh vi o c trong doanh
nghip. Nu o c ngh nghip ch c thc hin theo kiu ci nga xem hoa v khng
thc s tr thnh mt phn trong vn ha doanh nghip th kt qu t c cng rt t.
Nhng n lc nhm xa b hnh vi v o c l v cng quan trng i vi nhng mi
quan h ca cc doanh nghip vi nhn vin, khch hng v cng ng. Nu khng c nhng
hnh ng sa sai cho nhng hnh vi m theo x hi hoc t chc l sai tri th nhng hnh vi nh
th s tip din.
S qun l nht qun v nhng mc k lut cn thit l v cng quan trng i vi mt
chng trnh tun th o c. Cc iu phi vin o c phi c trch nhim vi h thng k
lut ca doanh nghip, thc hin tt c cc hnh thc k lut m doanh nghip ra vi nhng
hnh ng vi phm cc tiu chun o c ca doanh nghip. Khi nh gi thnh tch ca nhn
vin, nhiu doanh nghip cn xem xt c n kha cnh tun th o c ca nhn vin . Trong
khi phi ch xem s nh gi ca cp trn, cc nhn vin c th c yu cu k kt mt cam kt
rng h c nhng hng dn hin thi ca doanh nghip v nhng chnh sch o c ri.
Cc doanh nghip cng phi tin hnh iu tra nhng v sai phm bit hoc cn ang nghi ng
mt cch k lng. Nhng vin chc hu quan, thng l cc iu phi vin o c, cn phi
a ra nhng xut cho ban gim c cch gii quyt cc vn o c nh th no. Trong
mt vi trng hp, cc doanh nghip phi bo co cc hnh vi sai phm ln cc c quan qun l
nh nc.
Cng tc kim tra vic tun th o c l s nh gi c h thng ca mt chng trnh
o c v cc hot ng ca t chc xc nh tnh hiu qu ca n. C th l vic ch trng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

56
vo cc nhn t c nh hng n cch a ra cc quyt nh l v cng hu ch. Cc ng
nghip, cp trn v h thng thng pht chnh thc c mt tm nh hng to ln i vi hnh vi
o c ca nhn vin. Vic hiu bit cc vn v o c trong cng tc kim tra c th gip
doanh nghip lp ra quy nh o c ngh nghip v cc chng trnh khc iu khin hnh
vi o c trong t chc kinh doanh.
Cng tc kim tra vic tun th o c c th s dng nh gi nhng mi quan ngi
o c ca mt doanh nghip v iu khin c ch y. Mt bn kim tra nn a ra mt bn iu
tra c h thng v khch quan v iu kin o c ca doanh nghip. Cng ging nh kim ton,
kim tra o c c th s hiu qu hn nu c mt ngi no c kinh nghim, k nng nhng
ngoi doanh nghip tin hnh kim tra. Cc doanh nghip nn tham gia vo cng cuc pht trin
cng c kim tra o c ca mnh m bo cc vn chnh h ang phi i mt c
bao hm trong bn kim tra. Ban gim c cn phi tham gia vo vic xc nh nhng vn
mang tnh quy chun no cn nh gi, da vo nhn thc o c ca doanh nghip. Khi nhng
mi quan ngi v o c c tm ra, vic kim tra o c ny c th gip ban gim c lp ra
bn o c ngh nghip nh kim ch nam cho cc hot ng ca nhn vin.
2.2.4. Ci thin lin tc chng trnh tun th o c
Vic ci thin h thng khuyn khch cc nhn vin a ra nhng quyt nh c o c
hn khng khc lm so vi vic thc hin nhng loi chin lc kinh doanh khc. Thc hin c
ngha l bin cc chin lc thnh hnh ng c th. Thc hin trong vic tun th o c c
ngha l thit k nhng hot ng sao cho c th t c cc mc tiu ca t chc, s dng cc
ngun lc sn c trong s thc p hin hnh. Vic thc hin bin k hoch hnh ng thnh
nhng thut ng vn hnh v thit lp nhng phng tin qun l, iu khin v ci thin vic
thc thi o c ca t chc.
Kh nng lp k hoch v thc hin cc tiu chun o c ca mt doanh nghip ph
thuc mt phn vo nhng ngun lc v hot ng cu to nn doanh nghip c th dt c
nhng mc tiu o c ca doanh nghip theo mt phng thc hiu qu v hp l.
Nu doanh nghip xc nh rng, nhng vic lm ca mnh cha tha ng lm xt v
kha cnh o c, th ban gim c doanh nghip c th phi t chc li cch a ra mt s
quyt nh.
2.3 O C KINH DOANH TRONG NN KINH T TON CU
Thc t, nhiu doanh nghip b hi v cc doanh nghip khc s dng thng hiu
ca h la o c ngha l gi mo hoc xuyn tc thng hiu chnh ca mt doanh nghip
no .
2.3.1. Tham nhng v hi l.
Mt nghin cu ca i hc Harvard nhn thy, cc quc gia thuc bn o Xcng-i-
navia c xp vo th hng cao v c tnh lim chnh trong lm n kinh doanh, t l tham nhng
cao bt ngun t nhng v u t nc ngoi... Ti Trung Quc, mt t nc c u t nc
ngai v t tham nhng u rt cao, th mt s lng u t ln ca nhng ngi Trung Quc
nc ngoi vn gi lin lc vi trong nc c th gip h lch lut c. Bi t tham nhng nn
cc nh u t t cc nc cng nghip rt trnh lm n vi Trung Quc.
Trong nhiu nn vn ha, a hi l hay cn gi l tin c i c li l mt hnh vi
kinh doanh c chp nhn. Ti M-hi-c, hi l c gi l la mordida. Ngoi Nam Phi gi l
dash. Trung ng, n v Pakistan, Baksheesh, tin boa hay tin thng ca cp trn c
dng rt rng ri. Ngi c gi l schimengeld, tin bi trn cng vic v ngi Italia gi
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

57
l Bustarella, mt phong b nh. Cc cng ty kinh doanh quc t phi thc c rng, hi l l
mt vn o c v hnh ng ny thng dng hn ti mt vi nc. cc nc ang pht
trin, hi l thng xy ra trong cc d n xy dng ln, d n cha kha trao tay hoc cc hp
ng ln v hng ha hay thit b. Bng 2-1 cho thy, hi l c tin hnh nhiu hot ng
khc nhau nhm t mc tiu kinh doanh.
Bng 2-1: Cc loi hi l chnh
Cc khon tin lm
cho cng vic thun
li hn
Ch tiu mt khon tin nh bng tin mt hoc di dng tin boa hoc
qu cho cc quan chc chnh ph nh xc tin s r rng trong khu
vn chuyn hng, ti liu v cc giao dch quy trnh khc. V d nh ti
n , mt sn phm s khng th giao chuyn c nu trong tay ca
nhn vin th k khng c mt t tin. Ti Italia, Bustarella (mt phong
b c mt khon tin nh) gp phn giao chuyn hng ha ra vo quc
gia ny nhanh chng hiu qu hn.
Tin hoa hng cho
nhng ngi trung
gian.
Vic ch nh nhng ngi trung gian (cc i l v cc nh t vn)
lm cho vic bn hng thun li hn theo phng thc khng thng l,
v vic chi tin hoa hng cho h, khng xng vi dch thng mi
thng l ca h. Thng th, ngi trung gian c th yu cu gi mt
phn hoc tt c tin hoa hng ca h vo ngn hng nc th ba.
ng gp cho
chnh tr
Vic ng gp ny nh kiu tng tin bi h vi phm lut php hoc
phong tc a phng. Nhng khon tin nh th ny, mc d l hp
php, nhng cng nhm mt mc ch ginh c s u tin trc tip
hoc gin tip.
Chi tiu tin mt Vic chi tin mt cho cc nhn vt quan trng qua cc qu en hoc
bng cc hnh thc khc, thng trong mt nc th ba (v d nh gi
tin trong ngn hng Thy S) v cc l do khc nhau, nh c bi
b thu hoc ginh c hp ng, hoc c i x u tin hn cc
i th khc.

Bng 2-2 m t mt s nhn t l gii ti sao ngi ta li a hoc nhn cc khon hi l.
Nhiu doanh nghip coi hi l l mt chi ph cn thit trong kinh doanh mt s nc nht nh.
Nhiu cng ty a quc gia ca M b pht v tin hnh hi l theo Lut chng tham nhng nc
ngoi.
Bng 2-2: Cc nguyn nhn hi l
V cc i th cnh tranh cng hi l
Thiu qun l hoc o to v chng hi l cho i ng bn hng
p lc phi t c doanh thu
Tin rng hi l ch l mt chi ph u vo cho qu trnh kinh doanh nc ngoi
Nhn hi l l mt hnh thc c chp nhn ti mt s quc gia nht nh
p lc ca i tc mun nhn hi l
M ng thm nhp th trng mi
Lot b i th cnh tranh chnh.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

58

Hi l lin h ngay t s xung dc ca nhiu lnh o, nh lp php v cc quan chc
chnh ph. Khi mt quan chc chnh ph chp nhn hi l th thng doanh nghip a hi l s
tm s u i v cng c th l c hi gy nh hng ti h thng php lut tc ng n doanh
nghip y. a hi l cho cc nh lp php hoc cc quan chc l mt vn o c trong kinh
doanh. Vn tin li qu cng tn ti trong cc doanh nghip t nhn. Nhng mu thun v li
ch v o c l mi quan ngi c bit khi chng dp tt cuc cnh tranh cng bng gia cc
doanh nghip.
T nm 1977, lut chng tham nhng nc ngoi cm cc cng ty Hoa K c a
hoc nhn cc khon tin cho cc quan chc ca chnh ph nc ngoi v mc ch ginh c
hoc gi c kinh doanh nc ngoi. Nu vi phm lut ny, cc cng ty s phi chu mc pht
ln ti 2 triu $, v cc tng gim c c th b ngi t ti a l 5 nm hoc b pht 10.000 $ hoc
b c hai hnh pht. Lut ny cng cho php mt khon tin bi dng nho nh cho cc vin
chc cp th k hoc b trng. Nhng khon tin ny c min quy kt ti v lng tin nh
v v chng c s dng thuyt phc ngi nhn thc thi nhim v bnh thng ca h, ch
khng phi l lm mt vic g c ng gp qu ln cho cc hng ha v dch v mi.
Nhng ngi ng h lut chng tham nhng nc ngoi a ra hip nh quc t. Hip
nh chng hi l cho cc quan chc chnh ph nc ngoi trong cc giao dch thng mi quc
t, c 34 nc k kt. Nhng ngi ng h hip nh ny phn ng l thnh vin ca T
chc hp tc kinh t v pht trin. Bn hip nh yu cu cc bn tham gia k kt phi buc ti
hnh s vi bt c ai ngh, ha hn hoc a nhng khon tin ln hoc cc li th khc ...
cho quan chc nc ngoi v mc ch t c li th kinh doanh hoc nhng li th khc
trong vic kinh doanh quc t. Mc trng pht l mt s ngn cn c hiu qu v nhanh i vi
cc vi phm trong tng lai v s c quyt nh bi quc gia m cng ty ang hot ng ti .
2.3.2. Phn bit i x (gii tnh v chng tc).
khp ni trn th gii, chng ta c th thy hin tng phn bit gii tnh v chng tc
xy ra. Anh, nhn vin ngi ng n thng b tr lng thp v c giao cho cc cng
vic m chng ai mun lm c. Nhng ngi l th dn c t lu nay cng phi chu s phn bit
i x v kinh t, x hi. nhiu nc ng Nam , nhn vin thuc dn tc thiu s t c c
hi thng tin. Nht Bn, mc d chnh ph n l ngi m ng n vi kinh doanh v chnh
tr, nhng h him khi c thng tin n cc v tr cp cao, mc d nc ny c quy nh
phn bit gii tnh l phm php, song li khng c hnh pht nu vi phm.
Ti nhiu nc Trung ng, rt him c nhng ph n lm kinh doanh, chnh v l do ny
m lm kinh doanh vi cc nc Trung ng, cc cng ty thng gp rc ri khi c ph n i
lm i din bn hng. Trn thc t, cc cng ty Trung ng c th t chi khng m phn vi
mt n doanh nhn hoc c mt ci nhn khng thy thin cm khi t chc nc ngoi tuyn dng
ph n. Vn o c trong trng hp ny l liu doanh nghip nc ngoi c nn tn trng
gi tr ca ngi Trung ng, ch c doanh nhn nam i m phn v khng to c hi cho doanh
nhn n c pht trin s nghip v ng gp vo cc mc tiu ca doanh nghip hay khng.
Phn bit chng tc khng ch c ni n nhiu M, m c, y cng l mt vn
nn. c khng cp quyn cng dn cho nhng cng nhn ngi Th Nh K, ngay c khi h
thuc th h th hai ca ngi c. Vn ny cng xy ra Nht i vi ngi Hn Quc quc
tch Nht bn.
2.3.3. Cc vn khc.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

59
- Quyn con ngi.
Trong thp nin 90 ca th k XX, bo ch a nhiu tin v nn bc lt sc lao ng tr
em, tr lng r mt v lm dng trong cc nh my nc ngoi. Cc doanh nghip ang nh vt
vi vn quyn con ngi, h thng a ra cc quyt nh ngn hn tng li nhun cho
doanh nghip v phi chu hu qu tiu cc trong di hn. Ngoi ra, cc doanh nghip hin nay
cn phi i mt vi nhng vn i x vi ngi thuc dn tc thiu s, ph n, s dng lao
ng tr em v quyn ca nhn vin. Cc cng ty a quc gia cn phi i din vi nhiu thch
hn bi tnh a dng v vn ha ca cc nhn vin ca mnh.
Mc d cc cng ty a quc gia c v quan tm nhiu hn n cc vn v quyn con
ngi hn trc y, song vn c hin tng lm dng quyn con ngi khp ni trn th gii.
Theo mt nghin cu ca U ban lao ng lin bang Hoa K, cc cng ty M ang h thp tiu
chun sng ca cng nhn khi tr lng r mt, xa b cc li ch, bt cng nhn lm thm gi,
cn tr hot ng ca t chc cng on. Cc cng nhn ca nh my sn xut ti xch Liang Shi
ch nhn c 13 cent/gi lm vic, trong khi mc lng cho cng vic tng t nh th M
l 87 cent/gi.
- Phn bit gi c.
Vic nh gi cc sn phm bn ra ti cc nc khc nhau cng c th lm ny sinh vn
o c kinh doanh. Mt vn thng xuyn gy tranh ci trong kinh doanh quc t l phn bit
gi c, vn ny thng xy ra khi mt doanh nghip nh ra cc mc gi khc nhau vi cc
nhm hng khc nhau. S khc bit gi c c coi l hp php nu khng lm gim i cnh
tranh hoc c tnh trn nn tng ca chi ph. Phn bit gi c tr thnh mt vn o c hoc
c th tr thnh mt vn php l nu vi phm nhng iu sau: (1) vi phm lut php ; (2) th
trng khng th chia thnh cc khu vc nh ; (3) chi ph chia nh th trng vt qu doanh thu
t vic phn bit gi c mt cch hp php ; v (4) lm cho khch hng khng hi lng.
Khi th trng b c chia nh thnh cc khu vc nh hn vi cc mc gi khc nhau,
vn o c kinh doanh s xy ra nu s khc bit gi c ny khng th gii thch c bng
ph ph. Trong mt s trng hp, s phn bit gi c nh vy c th b coi l bt hp php v
lm gim ng k cnh tranh trn th trng.
Mt vn o c kinh doanh khc m cc doanh nghip c th gp phi trong kinh
doanh quc t l khi bn sn phm nc ngoi tnh tng gi ln qu c cc ph ph xut
khu. Tng gi theo kiu ny b gi l hnh ng dc khot. Hnh ng c khot cn m ch
nhng trng hp tng gia bt thng trong trng hp thiu ht c bit sn phm hoc dch v
ny.
Ngc li, khi cc doanh nghip a ra mc gi cao cho cc sn phm bn trn th trng
trong nc v bn sn phm tng t ra nc ngoi vi gi thp khng tr chi ph xut khu,
hnh ng ny b coi l bn ph gi. Bn ph gi l v o c khi nh hng n cnh tranh
hoc lm phng hi n cc doanh nghip v nhn vin ca cc nc khc.
Bn ph gi c th xut hin vi mt s l do. Bn vi gi r cho php mt doanh nghip
xm nhp vo mt th trng nhanh hn v chim c th phn ln hn, hoc th trng trong
nc qu nh tiu th sn phm khi m doanh nghip p dng mc sn xut quy m ln v
hiu qu, hoc sn phm sn xut trong nc vi cng ngh lc hu khng th bn c trong
nc mang bn ph gi ti cc nc khc. Rt kh c th chng minh c vic bn ph gi,
nhng ngay c khi nghi ng bn ph gi cng c th dn n p t nhng hn ngch xut khu
v c th lm phng hi n cc doanh nghip v ti khc.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

60
Phn bit gi c, c khot hay bn ph gi to ra cc vn o c trong kinh doanh
quc t. Mc d vic nh gi cho th trng nc ngoi l rt phc tp v c thm cc ph xut
khu, thu quan v tip th, tuy nhin, cc doanh nghip cn phi ch nh gi sn phm ca
mnh sao cho va m bo ph u vo, thu c li nhun m vn m bo cnh tranh cng
bng.
- Cc sn phm c hi.
Ti cc quc gia c nn cng nghip tin tin, chnh ph cm bn mt s mt hng nht
nh b coi l c hi. Tuy nhin, mt s doanh nghip vn tip tc bn cc sn phm ny sang cc
nc khc cha c cc quy nh ny.
Mt vn o c tng t l xut khu thuc l vo cc nc km pht trin. Doanh s
bn thuc l ti M gim mnh do c cc quy nh nghim ngt hn, thc t ch ra rng ht thuc
l c hi cho sc khe, ngoi ra ht thuc l cng khng c x hi chp nhn rng ri. Chnh v
th, cc doanh nghip thuc l chuyn sang bn thuc l v cc sn phm lin quan ti cc nc
khc, c bit l cc nc km pht trin hn.
Thi cht thi vo cc nc km pht trin cng l mt vn o c, c bit l khi cc
quc gia v cng ng khng bit trong rc cha g. D Chu Phi v M La Tinh cm bun
bn rc thi nhng Trung Quc th cha, cc cng ty Trung Quc mua rc thi ly kim loi,
nha v cc cht hu dng khc ti ch. Vi nhn cng r mt, cc cng ty ny c th thu c
li nhun rt ln.
i khi mt s sn phm khng c hi ti mt s nc, nhng li tr nn c hi do nn
m ch hoc km hiu bit, iu kin mt v sinh hoc gi tr vn ha khc nhau. Chnh v th,
ngay c khi sn phm an ton v qua kim nghim y vn c th to ra cc vn o c,
khi ngi bn khng nh gi mt cch chnh xc th trng nc ngoi hoc khng duy tr c
cc bin php gii quyt vn sc khe lin quan n sn phm ca mnh ti mt th trng no
.
- nhim mi trng.
Trong khi c nhng ranh gii nhn ra cc vi phm o c v php lut trong trng
hp lm dng mi trng, s lm dng ny li tc ng lu di sau . Chnh v th, mt s
nc hp tc to ra cc lin minh v tiu chun v trch nhim vi mi trng. Nhm bo
v khng kh v ngun nc, nhiu nc thc hin hnh ng chng li cc doanh nghip gy
nhim.
- Vin thng v cng ngh thng tin.
Vi cc tin b cng ngh: V tinh, email v internet, vic tip cn thng tin gi y ch
mt vi giy ch khng phi l hng tun nh trc y na. Thng tin bng n cng gy ra cc
vn o c. Trc ht l vn sao chp, vi phm bn quyn tc gi. Ngnh gii tr trong
bao gm m nhc v in nh lo ngi nht v vn vi phm bn quyn, bi v cc thit b mi
sao chp bng a k thut s v chiu phim hay ang ti nhc qua mng, s lm cho cc doanh
nghip iu ng.
Tc pht trin ca vin thng ton cu cng nh hng n ngnh thi trang. Trc
y, hng nhi thng xut hin trn th trng sau khi c bn gc vi thng v trn ngp cc ca
hng bn l. Ngy nay, mt bc nh chp ti bui trnh din thi trang ti Milan c fax ngay
sang Hng Kng ngay trong m , ngy hm sau mt mu o mi c chuyn pht nhanh ti
mt bui din ngi mua l c th xem.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

61
Cc hot ng ti chnh m m, nh ra tin, cng ngy cng pht trin v c s tr gip
ca vin thng quc t. Ra tin c ngha l cc ngun tin c c mt cch bt hp php c
chuyn hoc s dng thng qua cc giao dch ti chnh che y ngun cung cp tin hoc ch
s hu, gip cho cc hot ng phi php.
TM TT NI DUNG
1. o c kinh doanh c xem xt trong cc chc nng ca doanh nghip.
- Trong qun tr ngun nhn lc: o c kinh doanh lin quan n cc vn tuyn dng, b
nhim, s dng lao ng; o c trong nh gi ngi lao ng; o c trong bo v ngi lao
ng.
- Trong marketing: o c kinh doanh lin quan n phong tro bo h ngi tiu dng. Ngi
tiu dng c cc quyn c tha mn nhng nhu cu c bn: l quyn c c nhnghng ha
v dch v c bn, thit yu bao gm n, mc, , chm sc sc khe gio dc v v sinh. Quyn
c an ton : L quyn c bo v chng cc sn phm, dch v, cc qui trnh c hi cho sc
khe v cuc sng. Quyn c thng tin: l quyn c cung cp nhng thng tin cn thit c
s la chn v c bo v trc nhng qung co hoc ghi nhn khng trung thc. Quyn c
la chn l quyn c la chn trong s cc sn phm, dch v c cung cp vi gi c phi
chng v cht lng ng yu cu. Quyn c lng nghe (hay c i din): l quyn c
t nhng mi quan tm ca ngi tiu dng n vic hoch nh hoc thc hin cc ch trng
chnh sch ca chnh ph cng nh vic pht trin cc sn phm v dch v. Quyn c bi
thng: l quyn c gii quyt tha ng nhng khiu ni ng, bao gm quyn c bi
thng trong trng hp sn phm khng ng nh gii thiu, trng hp hng gi mo hoc
dch v khng tha mn yu cu. Quyn c gio dc v tiu dng: l quyn c tip thu
nhng kin thc v k nng cn thit c th la chn sn phm dch v mt cch tha ng,
c hiu bit v cc quyn c bn v trch nhim ca ngi tiu dng, c bit lm cch no
thc hin c cc quyn v trch nhim ca mnh. Quyn c c mt mi trng lnh mnh
v bn vng: l quyn c sng trong mt mi trng khng hai n sc khe hin ti v tng
lai.
- Trong hot ng ti chnh, k ton
2. o c kinh doanh c xem xt trong quan h vi cc i tng hu quan nh ch s hu;
ngi lao ng (Vn co gic, b mt thng mi, iu kin, mi trng lm vic, lm dng
ca cng, ph hoi ngm); Khch hng v i th cnh tranh.
3. Chng trnh o c s gip cc doanh nghip gim nhng kh nng b pht v nhng phn
ng tiu cc ca cng chng i vi nhng hnh ng sai tri. Trch nhim i vi cc hnh
ng kinh doanh nm trong tay cc cn b qun l cao cp. Mt doanh nghip cn phi c mt
chng trnh o c hiu qu m bo tt c cc nhn vin ca mnh hiu c nhng tiu
chun o c kinh doanh v tun th nhng chnh sch v quy nh v nhn cch. Chnh iu
ny s to ra mi trng o c ca doanh nghip y, bi v cc nhn vin n t cc doanh
nghip khc nhau, c s gio dc v gia nh khc nhau nn kh c th c cng mt tm nhn
chung v bit ngay cc hnh vi no l ng n khi h mi c nhn vo mt doanh nghip mi
hay c giao mt cng vic mi.
4. Hnh vi o c c th c khuyn khch thng qua vic hnh thnh cc tiu chun o c
ca doanh nghip. Nhng tiu chun ny c th mang nhng quy nh v o c hoc cc iu l
trong chnh sch p dng cc hnh vi ng ng c th no . Mt bn quy nh v o c cn
phi c th, c th ngn chn mt cch hp l cc hnh vi sai phm. Nhng quy nh qu
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

62
chung mc khng lm hi hoc cng bng v trung thc l khng . Doanh nghip cn
phi a ra cc phng hng cho cc nhn vin trnh cc nguy c lin quan n vic kinh
doanh c th ca h.
5. Cng tc kim tra vic tun th o c l s nh gi c h thng ca mt chng trnh o
c v cc hot ng ca t chc xc nh tnh hiu qu ca n. C th l vic ch trng vo
cc nhn t c nh hng n cch a ra cc quyt nh l v cng hu ch. Cc ng nghip,
cp trn v h thng thng pht chnh thc c mt tm nh hng to ln i vi hnh vi o c
ca nhn vin. Vic hiu bit cc vn v o c trong cng tc kim tra c th gip doanh
nghip lp ra quy nh o c ngh nghip v cc chng trnh khc iu khin hnh vi o
c trong t chc kinh doanh. Cng tc kim tra vic tun th o c c th s dng nh gi
nhng mi quan ngi o c ca mt doanh nghip v iu khin c ch y. Mt bn kim tra
nn a ra mt bn iu tra c h thng v khch quan v iu kin o c ca doanh nghip.
6. Vic ci thin h thng khuyn khch cc nhn vin a ra nhng quyt nh c o c hn
khng khc lm so vi vic thc hin nhng loi chin lc kinh doanh khc. Thc hin c ngha
l bin cc chin lc thnh hnh ng c th. Thc hin trong vic tun th o c c ngha
l thit k nhng hot ng sao cho c th t c cc mc tiu ca t chc, s dng cc ngun
lc sn c trong s thc p hin hnh. Vic thc hin bin k hoch hnh ng thnh nhng thut
ng vn hnh v thit lp nhng phng tin qun l, iu khin v ci thin vic thc thi o
c ca t chc.
7. Trong nn kinh t ton cu, ngy cng c nhiu cng ty a ra nhng o c ngh nghip
nh hng cho cc hnh vi ca mnh v m bo rng nhng hot ng ca h ph hp vi tiu
chun quc t. Nhiu gi thuyt c gng thit lp mt h thng cc tiu chun o c ton
cu. Thc t, nhiu doanh nghip b hi v cc doanh nghip khc s dng thng hiu ca
h la o c ngha l gi mo hoc xuyn tc thng hiu chnh ca mt doanh nghip no
.
CU HI V BI TP
1. o c kinh doanh trong qun tr ngun nhn lc lin quan n nhng vn c bn no?
2. bo v ngi tiu dng, Lin hp quc c bn hng dn gi Chnh ph cc nc thnh
vin. Hy cho bit ngi tiu dng c nhng quyn g?
3. Trong hot ng ti chnh k ton o c c biu hin nh th no?
4. Th no l i tng hu quan? o c kinh doanh c xem xt trong quan h vi h nh
th no?
5. Th no l chng trnh o c c hiu qu? Cc nhn t ch cht cho vic xy dng mt
chng trnh o c?
6. Vn o c kinh doanh trong nn kinh t ton cu nh th no?







O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

63
CHNG 3
VN HO DOANH NGHIP

GII THIU
Mc ch, yu cu
- Mc ch: Trang b cho ngi hc mt s vn chung v vn ho doanh nghip bao gm
khi nim, c im; cc biu hin, cc dng vn ho doanh nghip; nhn t to
lp vn ho doanh nghip.
- Yu cu: Ngi hc nm c nhng kin thc c bn vn dng cc chng tip theo
Ni dung chnh
- Khi nim v c im vn ho doanh nghip
- Cc dng vn ho doanh nghp
- Nhn t to lp vn ho doanh nghip
NI DUNG
3.1 KHI NIM V C IM VN HO DOANH NGHIP
3.1.1 Khi nim vn ho
C th ni vn ho l mt khi nim c nhiu nh ngha nht bi gc nhn, cch tip cn v
kin khc nhau trn nhiu lnh vc. Hin nay khi nim vn ho ang c s dng cng vn
ch c tnh cht quy c, nhm i n mt khi nim c tnh cht tho thun tin s dng, bi
v chng ta mi ch i c nhng bc u tin ti cch hiu ng v nh ngha ng th no l
vn ho.
Khi qut chung, c th hiu Vn ho l ton b nhng hot ng vt cht v tinh thn m
loi ngi sng to ra trong lch s ca mnh trong quan h vi con ngi, vi t nhin v vi
x hi, c c kt li thnh h gi tr v chun mc x hi. Ni ti vn ho l ni ti con ngi,
ni ti vic pht huy nhng nng lc bn cht ca con ngi, nhm hon thin con ngi, hon
thin x hi. C th ni vn ho l tt c nhng g gn lin vi con ngi, thc con ngi ri
li tr v vi chnh n. Vn ho l mt h thng c nh hnh v pht trin trong qu trnh lch
s, bao gm nhiu yu t hp thnh nh h gi tr, tp qun, thi quen, li ng x, cc chun mc
x hi; n mang tnh n nh bn vng v c kh nng di truyn qua nhiu th h. ng ta
khng nh: Vn ho l nn tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu va l ng lc thc y
s pht trin kinh t x hi.
3.1.2 Vn ho doanh nghip
Trong mi doanh nghip u tn ti nhng h thng hay chun mc v gi tr c trng,
hnh tng, phong cch c doanh nghip tn trng v truyn t ngi ny sang ngi khc, th
h ny sang th h khc. Chng c nh hng quan trng n hnh vi ca cc thnh vin. Khi
phi i u vi nhng vn nan gii v o c, nhng h thng gi tr, phng php t duy
ny c tc dng ch dn cc thnh vin doanh nghip cch thc ra quyt nh hp vi phng
chm hnh ng ca doanh nghip. Khi nim c s dng phn nh nhng h thng ny
c gi vi nhiu tn khc nhau nh vn ho doanh nghip, hay vn ho cng ty (corporate
culture), vn ho t chc (organizational culture), vn ho kinh doanh (business culture). L mt
lnh vc mi c nghin cu trong vi thp k qua, cc nh ngha v khi nim ny cn rt khc
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

64
nhau phn nh s mi m ca vn , tnh trng cha thng nht v cch tip cn, mi quan tm,
phm vi nh hng v vn dng ngy cng rng ca nhng khi nim ny.
Mc d thut ng vn ho doanh nghip xut hin kh mun, khi nim ny c vn
dng t kh sm trong lnh vc qun l doanh nghip cc nc phng Ty di tn gi l vn
ho. Trong mt cng trnh nghin cu tin hnh vo nm 1952, Kroeber v Kluckholn thng
k c 164 cch nh ngha khc nhau v vn ho vn dng trong cng ty. Ngy nay khi cc
khi nim vn ho v t chc hay doanh nghip c kt hp vi nhau tr thnh mt
lnh vc nghin cu xc nh, c th vn ho doanh nghip - s lng cc nh ngha v khi
nim mi ny cn nhiu hn na.
Trong Gio trnh o c kinh doanh v vn ho doanh nghip ca trng i hc Kinh t
Quc dn c vit : Vn ho doanh nghip c nh ngha l mt h thng cc ngha, gi tr,
nim tin ch o, nhn thc v phng php t duy c mi thnh vin ca mt t chc cng
ng thun v c nh hng phm vi rng n cch thc hnh ng ca cc thnh vin.Vn
ho kinh doanh th hin s ng thun v quan im, s thng nht trong cch tip cn v trong
hnh vi ca cc thnh vin mt doanh nghip. N c tc dng gip phn bit gia doanh nghip
ny vi cc doanh nghip khc. Chng c mi thnh vin trong doanh nghip chp thun c
nh hng trc tip, hng ngy n hnh ng v vic ra quyt nh ca tng ngi v c
hng dn cho nhng thnh vin mi tn trng v lm theo. Chnh v vy chng cn c gi
l bn sc ring hay bn sc vn ho ca mt doanh nghip m mi ngi c th xc nh
c v thng qua c th nhn ra c quan im v trit l o c ca mt doanh nghip.
Vn ho doanh nghip to iu kin cho cc thnh vin nhn ra c nhng sc thi ring
m mt doanh nghip mun vn ti. N cng to ra s cam kt t nguyn i vi nhng g vt
ra ngoi phm vi nim tin v gi tr ca mi c nhn. Chng gip cc thnh vin mi nhn thc
c ngha ca cc s kin v hot ng ca doanh nghip.
3.1.3 c im vn ho doanh nghip
Vn ho doanh nghip c mt s c im.
Th nht, vn ho doanh nghip lin quan n nhn thc. Cc c nhn nhn thc c vn
ho ca doanh nghip thng qua nhng g h nhn thy, nghe c trong phm vi doanh nghip.
Cho d cc thnh vin c th c trnh hiu bit khc nhau, v tr cng tc khc nhau, h vn
lun c xu th m t vn ho doanh nghip theo cch tng t. chnh l s chia s v vn
ho doanh nghip.
Th hai, vn ho doanh nghip c tnh thc chng. Vn ho doanh nghip cp n cch
thc cc thnh vin nhn thc v doanh nghip. C ngha l, chng m t ch khng nh gi h
thng cc ngha v gi tr ca doanh nghip.
3.2 BIU HIN CA VN HO DOANH NGHIP
3.2.1 Cc biu trng trc quan ca vn ho doanh nghip
Vn ho doanh nghip ca mt doanh nghip c th hin bng nhng biu trng trc
quan in hnh l (a) c im kin trc, (b) nghi l, (c) giai thoi, (d) biu tng, (e) ngn ng,
(f) n phm in hnh.
1. Kin trc c trng
Nhng kin trc c trng ca mt doanh nghip gm kin trc ngoi tht v thit k ni
tht cng s.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

65
Phn ln nhng doanh nghip thnh t hoc ang pht trin mun gy n tng i vi
mi ngi v s khc bit, thnh cng v sc mnh ca h bng nhng cng trnh kin trc c
bit v s. Nhng cng trnh kin trc ny c s dng nh biu tng v hnh nh v doanh
nghip. C th thy trong thc t nhng v d minh ho cc cng trnh kin trc ln ca cc nh
th, trng i hc . . . M v Chu u. Cc cng trnh ny rt c cc doanh nghip ch
trng nh mt phng tin th hin tnh cch c trng ca doanh nghip.
Nhng thit k ni tht cng rt c cc doanh nghip quan tm. T nhng vn rt ln
nh tiu chun ho v mu sc, kiu dng ca bao b c trng, thit k ni tht nh mt bng,
quy, bn gh, phng, gi hng, li i, loi dch v, trang phc . . . n nhng chi tit nh nht
nh n, v tr cng tc in, thit b v v tr ca chng trong phng v sinh . . . tt c u c
s dng to n tng thn quen, thin ch v c quan tm.
Thit k kin trc c cc doanh nghip rt quan tm l v nhng l do sau:
Kin trc ngoi tht c th c nh hng quan trng n hnh vi con ngi v phng
din cch thc giao tip, phn ng v thc hin cng vic.
Cng trnh kin trc c th c coi l mt linh vt biu th mt ngha, gi tr no
ca mt doanh nghip.
Kiu dng kt cu c th c coi l biu tng cho phng chm chin lc ca doanh
nghip.
Cng trnh kin trc tr thnh mt b phn hu c trong cc sn phm ca doanh
nghip.
Trong mi cng trnh kin trc u cha ng nhng gi tr lch s gn lin vi s ra
i v trng thnh ca doanh nghip, cc th h nhn vin.
2. Nghi l
Mt trong s biu trng ca vn ho doanh nghip l nghi l. l nhng hot ng
c d kin t trc v chun b k lng vi cc hnh thc hot ng, s kin vn ho - x hi
chnh thc, nghim trang, tnh cm c thc hin nh k hay bt thng nhm tht cht mi
quan h doanh nghip v thng c doanh nghip v li ch ca nhng ngi tham d. Nhng
ngi qun l c th s dng l nghi nh mt c hi quan trng gii thiu v nhng gi tr
c doanh nghip coi trng. cng l dp c bit nhn mnh nhng gi tr ring ca doanh
nghip, to c hi cho mi thnh vin cng chia s cch nhn thc v nhng s kin trng i,
nu gng v khen tng nhng tm gng in hnh i biu cho nhng nim tin v cch thc
hnh ng cn tn trng ca doanh nghip.
C bn loi l nghi c bn : chuyn giao, cng c, nhc nh v lin kt.
Biu 3.1 Bn loi l nghi trong doanh nghip v tc ng tim nng ca chng

Loi hnh Minh ho Tc ng tim nng
Chuyn giao Khai mc, gii thiu thnh
vin mi, chc v mi, l ra
mt
To thun li cho vic thm nhp vo
cng v mi, vai tr mi
Cng c L pht phn thng Cng c cc nhn t hnh thnh bn sc v
tn thm v th ca thnh vin
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

66
Nhc nh Sinh hot vn ho, chuyn
mn, khoa hc
Duy tr c cu x hi v lm tng thm nng
lc tc nghip ca t chc
Lin kt L hi, lin hoan, Tt Khi phc v khch l chia s tnh cm v s
thng cm nhm gn b cc thnh vin vi
nhau v vi t chc

3. Giai thoi
Giai thoi thng c thu dt t nhng s kin c thc c mi thnh vin trong doanh
nghip cng chia s v nhc li vi nhng thnh vin mi. nhiu mu chuyn k v nhng nhn
vt anh hng ca doanh nghip nh nhng mu hnh l tng v nhng chun mc v gi tr vn
ho doanh nghip. Mt s mu chuyn tr thnh nhng giai thoi do nhng s kin mang tnh
lch s v c th c thu dt thm. Mt s khc c th bin thnh huyn thoi cha ng nhng
gi tr v nim tin trong doanh nghip v khng c chng minh bng cc bng chng thc t.
Cc mu chuyn c tc dng duy tr sc sng cho cc gi tr ban u ca doanh nghip v gip
thng nht v nhn thc ca tt c mi thnh vin.
4. Biu tng
M cng c khc biu th c trng ca vn ho doanh nghip l biu tng. Biu tng l
mt th g biu th mt th g khng phi l chnh n c tc dng gip mi ngi nhn ra
hay hiu c th m n biu th. Cc cng trnh kin trc, l nghi, giai thoi, khu hiu u cha
ng nhng c trng ca biu tng, bi thng qua nhng gi tr vt cht c th hu hnh, cc
biu trng ny u mun truyn t nhng gi tr, ngha tim n bn trong cho nhng ngi tip
nhn theo cc cch thc khc nhau . Mt biu tng khc l logo hay mt tc phm sng to c
thit k th hin hnh tng v mt doanh nghip bng ngn ng ngh thut ph thng. Cc
biu tng vt cht ny thng c sc mnh rt ln v chng hng s ch ca ngi thy n
vo mt (vi) chi tit hay im nhn c th c th din t c gi tr ch o m doanh nghip
mun to n tng, lu li hay truyn t cho ngi thy n. Logo l loi biu trng n gin
nhng li c ngha rt ln nn c cc t chc doanh nghip rt ch trng.
5. Ngn ng, khu hiu
Mt dng biu trng quan trng khc thng c s dng gy nh hng n vn ho
doanh nghip l ngn ng. Nhiu doanh nghip s dng nhng cu ch c bit, khu hiu, v
von, n d hay mt sc thi ngn t truyn ti mt ngha c th n nhn vin ca mnh v
nhng ngi hu quan.
Khu hiu l hnh thc d nhp tm v c khng ch nhn vin m c khch hng v
nhiu ngi khc lun nhc n. Khu hiu thng rt ngn gn, hay s dng cc ngn t n
gin, d nh; do i khi c v so rng v hnh thc. Khu hiu l cch din t c ng
nht ca trit l hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip. V vy chng cn c lin h vi
bn tuyn b s mnh ca doanh nghip hiu c ngha tim n ca chng.
6. n phm in hnh
Nhng n phm in hnh l nhng t liu chnh thc c th gip nhng ngi hu quan c
th nhn thy r hn v cu trc vn ho ca mt doanh nghip. Chng c th l bn tuyn b s
mnh, bo co thng nin, brochures, ti liu gii thiu v doanh nghip, s vng truyn
thng, n phm nh k hay c bit, ti liu qung co gii thiu sn phm v doanh nghip, cc
ti liu, h s hng dn s dng bo hnh. . .
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

67
Nhng ti liu ny c th gip lm r mc tiu ca doanh nghip, phng chm hnh ng,
nim tin v gi tr ch o, trit l qun l, thi i vi lao ng, doanh nghip, ngi tiu
dng, x hi. Chng cng gip nhng ngi nghin cu so snh, i chiu s ng nht gia
nhng bin php c p dng vi nhng trit l c t chc tn trng. i vi nhng i
tng hu quan bn ngoi, y chnh l nhng cn c xc nh tnh kh thi v hiu lc ca vn
ho doanh nghip; i vi nhng ngi hu quan bn trong y l nhng cn c nhn bit v
thc thi vn ho doanh nghip.
Cc biu trng trc quan lun cha ng nhng gi tr tim n m doanh nghip mun
truyn t cho nhng ngi hu quan bn trong v bn ngoi. Nhng biu trng bn ngoi ny c
lm ni bt nhng gi tr tim n v vn ho. Chnh v vy, nhng ngi qun l thng s dng
nhng biu trng ny th hin nhng gi tr tim n trong vic phc v khch hng v s quan
tm dnh cho nhn vin.
Biu 3.2 : Biu trng trc quan v gi tr tim n trong vn ho doanh nghip

Biu trng trc quan
L nghi Mu chuyn Ngn ng v biu tng
Khen thng hng nm v
thnh tch


Giao ban hng thng
ghi nhn v tuyn dng
nhng ngi t mt
100% mc ch tiu doanh
thu
Kh khn nhng ngi sng lp
phi vt qua khi thnh lp doanh
nghip m khng phi sa thi ai

Nhng hnh ng phi thng
phc v khch hng ca nhng
ngi bn hng thng ngy
Nhp cu ni nhng b vui
(tip xc c vi khch hng)

Chng ta khng phn bit th
hng (bnh ng nh anh em
mt nh)

Bng tuyn dng nhng
ngi c thnh tch cng tc
xut sc.
Gi tr tim n
Gi tr cng chia s Kim ch nam
Phc v khch hng bng
bt c gi no

Nhn vin l mt b phn
ca i gia nh
Khch hng rt ng c i
x c bit

Doanh nghip quan tm n tt
c chng ta.

Sc mnh ca vn ho doanh nghip c c trng bi s thng nht gia cc thnh vin
trong doanh nghip v tm quan trng ca cc gi tr c th. Nu c s ng thun, vn ho doanh
nghip lm cho cc thnh vin tr nn gn kt vi nhau v to ra mt sc mnh tng hp. Khi
doanh nghip c mt nn vn ho mnh. Mt nn vn ho mnh c th hin qua vic s dng
thng xuyn v c kt qu cc biu trng. Nhng yu t ny lm tng thm s quyt tm ca cc
thnh vin phn u v cc gi tr v cc chin lc chung ca doanh nghip. Vn ho doanh
nghip th hin nhng gi tr m mi thnh vin cn cn nhc khi quyt nh hnh ng.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

68
Ngi qun l c th c nhng ng gp quan trng vo vic pht trin v duy tr mt nn
vn ho doanh nghip mnh. S dng cc biu trng trc quan mt cch hu hiu l rt quan
trng. Tuyn chn thnh vin mi c nng lc, nhit huyt, thc, gn b vi cng vic v gip
h nhanh chng ho nhp vi vn ho doanh nghip l mt yu cu i vi ngi qun l xy
dng mt mi trng vn ho tch cc. Giao cho nhn vin mi bt u lm vic nhng cng vic
vt vnh v yu cu h t tm hiu v xc nh chun mc hnh vi, nim tin gi tr ch o ca
doanh nghip v th t u tin i vi chng. H cng c yu cu phi tham gia vo cc hot
ng kinh doanh hc cch lm ch, t ch v c lp. Bng cch cc nhn vin c iu kin
ho ng nim tin v quan im gi tr ca h vi nim tin v gi tr chung ca doanh nghip.
Xt t gc qun l, cc th tc ny chnh l nhng c hi doanh nghip c th s dng nhm
ho nhp sc mnh c nhn vi vn ho doanh nghip thnh v kh chin lc.
3.2.2 Cc biu trng phi trc quan ca vn ho doanh nghip
Nhng biu trng phi trc quan ca vn ho doanh nghip v c bn c th phn thnh ba
nhm: (a) l tng, (b) nim tin, gi tr ch o v thi , (c) lch s pht trin v truyn thng
vn ho.
1. L tng
Mt quan nim c nhiu nh nghin cu l thuyt v thc hnh chp nhn l c th nh
ngha vn ho doanh nghip nh mt l tng vi ngha l s vn dng l thuyt vo thc tin.
[Schein, 1981; Argyris, 1976]. Cch nh ngha ny mun nhn mnh nhng ng lc, ngha,
gi tr cao c, cn bn, su sc gip con ngi cm thng, chia s, v dn dt con ngi trong
nhn thc, cm nhn v xc ng trc s vt, hin tng. L tng khc vi nim tin thng
thng trn ba phng din sau:
Nim tin c hnh thnh mt cch c thc v c th xc minh tng i d dng,
trong khi l tng c hnh thnh mt cch t nhin v kh gii thch c mt cch
r rng.
Nim tin c th c a ra din gii, tranh lun, i chng, trong khi khng th lm
nh vy c i vi l tng, v vy nim tin c th thay i d dng hn so vi l
tng.
Nim tin ch l trnh nhn thc mc n gin, trong khi l tng c hnh
thnh khng ch t nim tin hay c tin m cn gm c nhng gi tr v cm xc ca
con ngi. Nh vy, l tng ny mm trong t duy, tnh cm ca con ngi trc
khi ngi thc c iu , v vy chng l trng thi tnh cm rt phc tp v
khng th mang ra i chng vi nhau.
Xt t gc no , c th nhn thy s tng ng gia l tng vi ng c v gia
nim tin v mc ch.
L tng c th c phn nh qua nhn thc ca con ngi hay doanh nghip trn nm
phng din sau, [Schein, 1985]:
Mi quan h mang tnh nhn vn i vi mi trng. Con ngi v doanh nghip c
nhn thc khc nhau v kh nng lm ch vn mnh ca mnh. Mt s cho rng h c
th chi phi c nhng g xung quanh h; s khc cho rng cn phi ho nhp vo mi
trng hay tm cch lun lch vo nhng khong trng an ton. Nhng c nhn, t
chc cc oan cho rng h hon ton b mi trng chi phi v phi chp nhn nhng g
s phn ban cho h.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

69
Bn cht ca s thc l l phi. C v s cch hnh thnh quan nim v l phi v i
n quyt nh trong doanh nghip. mt s doanh nghip, l phi c xc nh bi
nim tin truyn thng hay s tin tng i vi nhng ngi lnh o. Trong mt doanh
nghip khc, l phi c coi l kt qu ca nhng qu trnh phn tch c tnh c l vi
nhng quy nh th tc phc tp. Mt s doanh nghip li cho rng l phi l nhng g
c th ng vng c sau nhng xung t, c xt, tranh bin. Cng c nhng doanh
nghip t ra nguyn tc rt thc dng rng nhng g tn ti, u l ng n (l
phi).
Bn cht con ngi. Lin quan n bn cht con ngi c nhiu tc gi nghin cu,
mt trong nhng l thuyt in hnh v bn cht con ngi l thuyt X, thuyt Y ca
McGregor . Trong thc t, c nhiu doanh nghip rng c th to ng lc cho con
ngi bng cc li ch vt cht hay tin lng; trong khi nhiu ngi lao ng
nhiu ngh nghip li rt coi trng s cng nhn v tn vinh ca ng nghip, doanh
nghip hay x hi v nhng ng gp hay nng lc, nhn cch ca h.
Bn cht hnh vi con ngi: V hnh vi, con ngi c nh gi rt khc nhau gia
cc nc phng Ty v phng ng. Vn ho phng Ty coi trng s chuyn cn,
n lc ht mnh, nng lc hon thnh nhim v v li sng nh hng hnh ng
(doing- orientation) hay c chng t bng ci g . Trong khi nhiu nn vn
ho khc, li sng nh hng v th (being-orientation) hay c chng t mnh l ai
l ch o. Mt li sng na cng thy xut hin nhiu nn vn ho l li sng
nh hng a v x hi (being-in-becoming orientation) hay c tr thnh ai
.
Bn cht mi quan h con ngi. Cc doanh nghip cng c th phn bit vi nhau v
nhng g h mun thy trong mi quan h gia cc thnh vin trong doanh nghip. C
nhng doanh nghip coi trng thnh tch v s n lc c nhn; trong khi nhng doanh
nghip khc li coi trng tnh tp th v tinh thn hp tc. Trit l qun l ca nhiu
doanh nghip c th rt coi trng tnh t lp, t ch (t quyt v t hnh ng); nhng
cng c th nhn mnh vai tr tin phong, gng mu ca mt s nhn cch in hnh,
hoc ngc li, tn trng c ch dn ch. Bng cch nghin cu v vai tr ca cc c
nhn trong mi quan h vi ng nghip c th d dng xc minh trit l v t tng
ch o trong mi quan h con ngi.
2. Nim tin, gi tr ch o v thi
V bn cht, gi tr l khi nim lin quan n chun mc o c v cho bit con ngi
cho rng h cn phi lm g. Nhng c nhn v doanh nghip nh gi cao tnh trung thc, nht
qun v s ci m cho rng h cn hnh ng mt cch tht th, kin nh v thng thn.
Nim tin l khi nim cp n vic mi ngi cho rng th no l ng, th no l sai. V
d nhiu doanh nghip tin vo vic tng chi ph cho qung co s dn n tng doanh thu, hay
vic tr lng theo sn phm s kch thch c ngi lao ng tng nng sut.
Trong thc t, kh tch ri c hai khi nim ny bi trong nim tin lun cha ng
nhng gi tr. V d nhng ngi coi trng tnh trung thc, nht qun v ci m lun tin tng
rng ch c th hnh ng mt cch tht th, kin nh v thng thn mi c th lm cho doanh
nghip hot ng mt cch c kt qu. Gi tr cn c coi l nhng nim tin vng chc v mt
cch thc hnh ng hay trng thi nht nh.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

70
Nim tin ca nhng ngi lnh o dn dn c chuyn ho thnh nim tin ca tp th
thng qua nhng gi tr. Tuy nhin, c th s xut hin nhng kh khn do nhng tr ngi v
thng tin. Khi phi ng u vi mt vn (v d li nhun b gim st), ngi lnh o s a
ra mt ngh v cch gii quyt vn , v d nh cn phi tng nng sut v tin rng tng
nng sut chnh l cch nng cao li nhun. Nhng thnh vin khc ca doanh nghip li c
th nhn nhn nim tin ny ca ngi lnh o nh nhng gi tr cn tn trng, tc l h phi tm
cch tng nng sut khi thy c mt vn xut hin. Nu gii php (khng) may mn c
chng t l ng n trong vic gii quyt vn (nng cao li nhun), mi ngi s dn dn
chp nhn gi tr ny nh mt quy tc v s vn ng ca th gii. Mt khi cch hnh ng ny
tr thnh thi quen v t ra hu hiu, chng s chuyn ho dn thnh nim tin khng phi bn ci;
dn dn chng c th tr thnh mt phn l tng ca nhng ngi trong doanh nghip ny.
Thi l cht gn kt nim tin vi gi tr thng qua tnh cm. Thi c nh ngha l
mt thi quen t duy theo kinh nghim phn ng theo mt cch thc nht qun mong mun
hoc khng mong mun i vi s vt, hin tng. Nh vy thi lun cn n nhng phn xt
da trn cm gic, tnh cm. V d, nu ngi lnh o tin rng nhm cht lng c kh nng
cng c s nhit tnh ca ngi lao ng v v th s lm tng nng sut v cht lng. Khi nh
gi tc dng ca nhm cht lng , nhng ngi lnh o nhn thy nhng du hiu gia tng v
lng nhit tnh, nng sut v cht lng, h c th yu cu mi ngi c thi tch cc, ng h
i vi nhm cht lng. Ngc li nhng ngi qun l trung gian c th cho rng nhm
cht lng ch l nhng bui hp hnh tn thi gian, tho lun v b, c nguy c dn n mu
thun v lm h mt dn quyn lc. Khi nhng ngi qun l trung gian c th c thi tiu
cc, khng ng h nhm cht lng. Thi c nh hnh theo thi gian t nhng phn xt
v nhng khun mu in hnh, thay v t nhng s kin c th; thi ca con ngi l tng
i n nh v c nhng nh hng lu di n ng c ca ngi lao ng.
3. Lch s pht trin v truyn thng vn ho
Kh c th coi lch s pht trin v truyn thng vn ho l mt nhn t cu thnh ca vn
ho doanh nghip, bi l chng c trc v tn ti bt chp mong mun v quan im thit k ca
ngi qun l hin nay. Tuy nhin, khng th ph nhn vai tr quan trng v nh hng ca
chng n vic xy dng, iu chnh v pht trin nhng c trng vn ho doanh nghip mi ca
mt doanh nghip. Vai tr ca lch s pht trin v truyn thng vn ho i vi vic xy dng
cc c trng vn ho mi cho doanh nghip th hin vic cho chng ta hiu c y qu
trnh vn ng v thay i ca cc c trng vn ho., nhng nguyn nhn v nh hng ca
chng n qa trnh vn ng v thay i v vn ho doanh nghip. Thc t cho thy, nhng
doanh nghip c lch s pht trin lu i v b dy truyn thng thng kh thay i v doanh
nghip hn doanh nghip mi, non tr cha nh hnh r phong cch hay c trng vn ho.
Nhng truyn thng, tp qun, nhn t vn ho nh hnh v xut hin trong lch s va l ch
da, nhng cng c th tr thnh nhng ro cn tm l khng d vt qua trong vic xy dng
v pht trin nhng c trng vn ho mi.
3.3.CC DNG VN HO DOANH NGHIP
C nhiu cch phn loi vn ho doanh nghip. Tt c cc cnh phn loi ny u c gi tr
bi chng cung cp mt cch nhn bao qut hn v nhng hnh thc t chc khc nhau c th xut
hin v c p dng trong thc t. Cc cch phn loi vn ho doanh nghip rt khc nhau v
cch tip cn v mc phc tp. Di y l nhng cch thc c coi l ph bin nht
3.3.1 Cc dng vn ho doanh nghip ca Harrion/Handy
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

71
Harrison (1972) a ra mt cch phn loi vn ho doanh nghip gm bn loi : vn ho
quyn lc (power), vn ho vai tr (role), vn ho cng vic (task) v vn ho c nhn (person).
Handy (1978) pht trin tng ny v bn loi vn ho ca Harrison v th hin chng trn
nn tng ca thn thoi Hy Lp thnh nhng s n gin nhng rt hu ch i vi cc
nh nghin cu, sinh vin v nhng nh thc hnh trong vic d dng nhn ra bn cht quan h
in hnh to nn cc c trng vn ho ca mt t chc.
1. Vn ho quyn lc (Power culture)
Trong vn ho quyn lc, ch c mt trung tm quyn lc duy nht nm v tr trung tm.
T pht ra nhng chm nh hng n mi v tr trong t chc. Cc chm nh hng ny gn
cc v tr chc nng v tc nghip vi nhau nhm to thun li cho vic phi hp hnh ng. Theo
cch so snh ca Handy, cu trc vn ho quyn lc ging nh cu trc vn ho ca Thn Dt
(Zeus culture) - vn ho ca cc v thn trn nh lympia vi thn Dt v tr trung tm quyn
lc. Cu trc ny cn c gi l vn ho cu lc b. Cu trc vn ho quyn lc c th bin
thnh cu trc mng nhn (Web).
Trong vn ha quyn lc, mi quan h c c xy dng v pht trin ch yu da vo
s tin cy, s ng cm v mi quan h c nhn. Rt t quy tc, hu nh khng cn cc th tc
hnh chnh; vic kim sot c tin hnh trc tip t v tr quyn lc v thng qua nhng i
din c y quyn ti cao. Vn ha quyn lc thng th rp, trc din v thng coi trng kt
qu hn hnh thc.
im mnh ca vn ha quyn lc l kh nng phn ng nhanh v linh hot. im hn ch
ch yu l cht lng ph thuc rt nhiu vo nng lc ca ngi v tr quyn lc v kh pht
trin quy m ln.
2. Vn ho vai tr (Role culture)
Vn ha vai tr c phn nh qua c ch hnh chnh. Nguyn tc t chc l tnh logc v
hp l. Sc mnh ca vn ha vai tr th hin tnh chuyn mn ha theo chc nng (sn xut,
marketing, mua sm, ti chnh . . ) c phi hp v kim sot thng nht bi mt nhm nhng
nh qun l cao cp. Nhng mng chc nng chuyn mn ha c v nh nhng ct tr ca ngi
n th thn Hy Lp (Greek Temple), trong khi s iu phi ca nhm cc nh qun l cao cp
c v nh nhng thanh ging hay x ngang mi n.
Mi trng t chc ca vn ha vai tr c c trng bi nhng quy tc, th tc, m t
cng vic chnh thc. Kt qu thc hin cng vic ca mi c nhn c coi l thc o ch yu
thng pht. Quyn hn v trong chng mc nht nh, nng lc chuyn mn l nhng yu t
ch yu cho vic thc thi ngha v.
Tnh hp l trong cu trc mang li hiu qu v chi ph v s n nh trong hot ng. Tuy
nhin s cng nhc, tnh tr tr chm phn ng trc nhng thay i cng l im hn ch quan
trng ca cu trc vn ha kiu ny.
3. Vn ho cng vic (Task culture)
Vn ha cng vic l hnh thc trong quyn lc c phn tn v ch yu c quyt
nh bi nng lc chuyn mn ch khng phi bi v tr trong t chc hay uy tn. Hnh thc vn
ha ny thng xut hin khi tt c nhng n lc trong t chc u tp trung vo vic thc hin
nhng cng vic hay d n c th. V cu trc, vn ha cng vic c hnh thc ging nh mt
li mt co (lattice) hay ma trn.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

72
Trong vn ha cng vic, mi ngi tp trung ch yu vo cng vic c giao; cng vic
t chc tp trung ch yu vo vic tp hp c nhng con ngi v ngun lc thch hp hon
thnh tt nht mt cng vic ln hay mt d n.
im mnh ca vn ha cng vic l tnh ch ng, linh hot, thch ng tt v cao nng
lc hn tui tc, a v. Vn ha cng vic rt thch hp cho mi trng cnh tranh mnh, chu k
sn phm, cng vic hay d n ngn, i hi sng to. im hn ch ch yu ca vn ha cng
vic l tnh trng ngang hng gia cc v tr cng tc dn n vic kh t c tnh hiu qu
trong qun l, kh pht trin su v chuyn mn, l thuc ch yu vo nng lc, trnh ca c
nhn. Khi gp vn ha cng vic d chuyn thnh vn ha vai tr hay vn ha quyn lc thng
qua s xut hin ca nhng quy tc, th tc hay qua s can thip bng p lc chnh tr. Ngoi tr
hn ch trn, y l hnh thc vn ha doanh nghip rt thch hp vi nhng ngi qun l trung
gian, tr tui.
4. Vn ho c nhn (Person culture)
Vn ha c nhn xut hin khi mt nhm ngi quyt nh t t chc thnh mt tp th ch
khng hot ng ring r, t c li ch cao nht. Cch t chc nh vy c th thy trong
thc t cc bc s t, nhng ngi lm ngh ct tc, t vn lut,.Nhng ngi ny cm li vi
nhau thnh nhng nhm, m (cluster) cng khai thc mt s phng tin hot ng chung
nh vn phng, thit b, cng vic hnh chnh, qung co,
Trong vn ha c nhn, mi ngi s t quyt nh v cng vic ca mnh, vi nhng quy
tc, cch thc, c ch hp tc ring. Mi c nhn u c quyn t quyt hon ton v cng vic
ca mnh; cng chia s cc tc ng; quyn lc (nu c) ch yu l do nng lc (tr lc).
im mnh ch yu ca vn ha c nhn l tnh t ch v t quyt rt cao dnh cho mi c
nhn. im hn ch c bn l kh nng hp tc rt yu, rt lng lo, khng hiu qu v qun l v
trong vic khai thc ngun lc. Hu nh rt t t chc vn dng loi vn ha doanh nghip ny.
3.3.2 Cc dng vn ho doanh nghip ca Deal v Kennedy
T kt qu nghin cu hng trm cng ty, Deal v Kennedy (1982) khi qut cc dng
vn ha doanh nghip thnh bn dng in hnh l: nam nhi (tough-guy, macho), lm ra lm/chi
ra chi (work hard/play hard), ph thc (bet-your-company) v quy trnh (process). Cch phn
loi ca Deal v Kennedy da trn hai tiu thc v th trng (1) mc ri ro gn vi cc hot
ng ca cng ty v (2) tc cng ty v nhn vin ca h nhn c phn ng v cc chin lc
v quyt nh ca h. Mc d, khng th xp Vn ha doanh ngip ca cc cng ty vo mt dng
no c th, cch phn loi trn c coi l hu ch trong vic gip nhng ngi qun l nh
dng c trng cho vn ha doanh nghip ca t chc mnh.
1. Vn ho nam nhi (Tough-guy, macho culture)
Vn ha nam nhi thng thy nhng t chc trong cc thnh vin lun c khuyn
khch sn sng chp nhn ri ro, phn ng nhanh v cht lng hnh ng v quyt nh ca h l
thc o nng lc ca h. Vn ha nam nhi thng thy nhng t chc nh n v cnh st,
phng m, hng t vn qun l. Vn ha nam nhi lun coi trng vic t c nhn di nhng p
lc ln, trc tip v coi trng tc phn ng.
im mnh ca vn ha nam nhi l rt thch hp cho cc t chc hot ng trong nhng
iu kin bt trc, mi trng khng n nh, i hi s linh hot, nhanh nhy. Vn ha nam nhi
nh gi cao tnh quyt on, s cung tn. im hn ch ca vn ha nam nhi l thiu kh nng
hp tc, mc d t c nng sut c nhn cao nhng kh hnh thnh mt vn ha t chc mnh,
gn b.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

73
2. Vn ho lm ra lm/chi ra chi(work-hard/play-hard culture)
Vn ha lm ra lm/chi ra chi thng thy nhng t chc hot ng trong mi trng t
ri ro, nhng i hi c phn ng nhanh, v d nh cc cng ty kinh doanh my tnh, bt ng
sn, ca hng n hay cc hng sn xut. Trong nhng t chc nh vy, quyn ra quyt nh
c phn b cho nhiu ngi qun l trung gian, nhiu phng tin v h thng kim sot c
p dng, v vy ri ro b lai tr n mc nh nht. Mt khc nhng v tr qun l trung gian cng
tr thnh mt trung tm tip nhn, qun l thng tin, v vy phn hi n vi ngi qun l l
rt nhanh. Nhng t chc c vn ha kiu ny thng rt nng ng ci m, hng ngoi, ch
trng n khch hng.
im mnh ca vn ha lm ra lm/chi ra chi l ch trng khuyn khch thi ua, thch
thc gia cc c nhn, b phn to ra s hng phn trong ton t chc. im hn ch chnh ca
dng vn ha t chc ny l kh nng dn n ng c sai, th dng, thin cn v xu th phin
din khi ra quyt nh x l dt im.
3. Vn ho ph thc (bet-your-company)
Vn ha ph thc xut hin nhng t chc hot dng trong mi trng nhiu ri ro, nhng
cc quyt nh phn ng thng cn nhiu thi gian, v d nh cc hng hng khng hay cng
ty du la khng l, cc d n ln m kt qu ca chng ch c th khng nh trong mt thi gian
di. Trong nhng t chc nh vy, s thn trng c u tin s mt v c th hin qua rt
nhiu cuc hp trnh trng; mc tiu c quan tm nht l tng lai; cc quyt nh thng c
tp trung cp cao v c truyn xung cc cp thp hn theo c ch top-down. quyn ra
quyt nh cc cp di l tng i t, ch yu l v tc nghip. V vy, s phn ca cng ty, t
chc c ph thc cho tng lai. nhng t chc nh vy, nhn vin thng l nhng ngi
bit tn trng quyn lc, c nng lc, c kh nng chu p lc t nhng quyt nh lin quan n
h.
im mnh ca vn ha ph thc l c th to ra nhng t ph v cht lng cao v sng
to chuyn mn. Hn ch ch yu l phn ng chm c th dn n nhng vn trm trng hn.
4. Vn ho quy trnh (Process culture)
Vn ha quy trnh thng thy cc t chc hot ng trong mi trng ri ro thp, khng
cn phn ng nhanh, nh ngn hng, cng ty bo him, c quan cng quyn. Trong cc t chc
ny, nhn vin thc hin cc bc cng vic theo mt trnh t nht nh c nh sn thnh
qu trnh hay quy trnh, phn hi v cng vic ca h l rt t; do h chuyn tm v vic thc
hin ch khng phi v cng vic phi hon thnh. V vy, nhng ngi lm vic trong mi
trng ny thng rt cn thn v gi gn khng ch bn thn h m c h thng v lun coi trng
s hon ho v mt chuyn mn khi tin hnh phn vic ca mnh. H thng l nhng ngi c
tnh k lut, a chi tit, c th, chnh xc. Vn ha t chc c th hin thng qua vic nhn
mnh cc chc danh, hnh thc, tn ti trt t v quyn lc.
im mnh ca vn ho quy trnh l rt c hiu lc khi x l cng vic trong mi trng n
nh, chc chn. im hn ch ca dng vn ha ny l khng c kh nng thch ng, cng nhc,
thiu hoi bo v sng to.
3.3.3 Cc dng vn ho doanh nghip ca Quinn v MeGrath
Quin v McGrath (1985) tin hnh phn loi vn ho doanh nghip da vo c trng ca
qu trnh trao i thng tin trong t chc. Nhng trao i, giao tip ny l rt cn thit khng
nh v th ca mi c nhn hay tp th, quyn lc h c v c th s dng, mc tha mn vi
hin trng trong t chc. Nhng thng tin trao i phn nh chun mc hnh vi, nim tin, gi tr
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

74
u tin ca h. Chnh v vy, chng c th c coi l mt tiu ch ng tin cy phn bit gia
cc tp th v c nhn. Cc tc gi ny cng chia vn ho doanh nghip thnh 4 dng: kinh t hay
th trng (rational hay market), trit l hay c th (ideological hay adhocracy), ng thun hay
phng hi (consensual hay clan) v th bc (hierarchical). Nhng c trng vn ha ny s th
hin r nht khi xut hin s giao tip gia cc c nhn hay tp th quyt nh v mt vn
g quan trng (s kin, tng, lut l)
1. Vn ho kinh t hay vn ho th trng (raditonal hay market culture)
Vn ha kinh t hay vn ha th trng c thit lp theo ui cc mc tiu nng sut
v hiu qu. Trong t chc c vn ho dng ny, cp trn l ngi ng vai tr quyt nh n
vic duy tr v thc thi vn ho, quyn lc c y thc ph thuc vo nng lc ca h. Phong
cch lnh o ca dng vn ho ny l ch o v tp trung vo vic hon thnh mc tiu, cc
quyt nh phi c thi hnh, tinh thn t gic ca ngi lao ng l do c khch l v m
bo bi nhng cam kt trong hp ng lao ng. Kt qu lao ng c nh gi trn c s
nhng sn phm hu hnh, ngi lao ng c khch l hon thnh nhng kt qu d kin.
Nhng u im quan trng ca dng vn ho ny th hin s hng hi, chuyn cn v
nhiu sng kin ca ngi lao ng.
2. Vn ho trit l hay vn ho c th (ideoligical hay adhocracy culture)
Vn ha trit l hay vn ho c th th hin thng qua nhng chun mc c u tin
trong vic thc hin mt cng vic. N c tc dng trong vic h tr nhiu mc tiu ng thi.
Trong nhng t chc c vn ho trit l, cc quyt nh thng mang tnh tp th, quyt ngh,
ngi lnh o thng can thip v i tin phong, s t gic ca ngi lao ng c cng c
bng s cam kt i vi nhng gi tr c t chc coi trng. Quyn hn c giao ph trn c s
uy tn (tr lc) v quyn lc cn thit cho vic hon thnh cng vic. Kt qu lao ng c nh
gi trn c s s n lc, c gng khi thc hin cng vic. Mi quan tm ca ton t chc l coi
trng s tng trng hn thnh tch trc mt.
u im ca dng vn ho ny th hin kh nng thch ng, tnh t ch v tinh thn sng
to.
3. Vn ho ng thun hay vn ho phng hi (consensual hay clan culture)
Vn ha ng thun hay vn ho x hi thng xut hin nhng t chc mong mun duy
tr tinh thn tp th, tnh on kt v tnh thn i. Trong nhng t chc c vn ho dng ny,
quyn lc c th dc trao cho bt k thnh vin no ca t chc; quyn lc thc t c thc thi
ch yu da vo v th phi chnh thc. Cc quyt nh thng c tho lun chung trong tp th
v th hin s thng nht ca tp th; phong cch lnh o ch l yu t cn tn trngv l biu
hin ca s ng h. Ngi lao ng lun t gic thc hin nhng iu c thng nht bi
trong cng c mt phn ng gp ca h. Con ngi c nh gi trn c s mi quan h
ca h i vi nhng ngi khc v s by t lng trung thnh ca ngi i vi t chc.
u im ca dng vn ho t chc ny th hin tnh thn i, tnh cng bng, kin trung v
s bnh ng.
4. Vn ho th bc (hierarchical culture)
Vn ha th bc thng xut hin khi t chc mun m bo thc thi quy ch, duy tr tnh
trng n nh v c gim st cht ch. Trong nhng t chc nh vy, quyn hn c giao ph
da vo quy ch (th lc), quyn lc cng c th hin nhng ngi c kin thc k thut
rng (tr lc). Cc quyt nh c a ra sau khi cc phn tch thc t c tin hnh, ngi
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

75
lnh o thng t ra bo th v thn trng. S tch cc ca ngi lao ng c duy tr bi vic
gim st v kim tra. Kt qa laodddng c nh gi bng nhng tiu thc chnh thc thng
nht v vic tn trng nhng gi tr cn c gi gn.
u im ca dng vn ho t chc ny th hin tnh quy c, l-gch, trt t v k lut.
3.3.4 Cc dng vn ho doanh nghip ca Scholz
Cch tip cn ca Scholz i vi vn ho doanh nghip l tm mi lin h gia vn ho t
chc vi chin lc hot ng.T nhng pht hin ca mnh Scholz (1987) khi qut cc m
hnh vn ho t chc ca cc cng ty thnh 3 nhm: tin trin (evolutional), ni sinh (internal), v
ngai sinh (external).
1. Nhm vn ho tin trin
Vn ha tin trin l nhng trng hp chng thay i lin tc theo thi gian. T nhng
nghin cu v vn ho doanh nghip trn c s l thuyt qun l chin lc, Scholz a ra 5
dng vn ho thuc nhm tin trin l: vn ho tin trin n nh (stable), vn ho tin trin phn
ng (reactive), vn ho tin trin tranh th (exploring) v vn ho tin trin sng to (creative).
Nhng hnh thc vn ho thuc dng ny thng tn trng nhn cch ring, coi trng thi gian,
chp nhn th thch, theo ui trit l v thch nghi vi s thay i.
2. Nhm vn ho ni sinh
Vn ha ni sinh l nhng trng hp cc nhn t bn trong c nh hng quyt nh n
vn ho t chc. Qua vic tm cch din t nhng tng hin hnh v s vn ng bn trong
cu trc t chc, Scholz tm cch phn bit vn ho t chc theo mc tp qun ca cng vic,
tiu chn ha, yu cu v trnh k nng v s a dng ca cc trng hp lin quan n quyn
s hu tr tu.
3. Nhm vn ho ngoi sinh
Vn ho ngoi sinh l nhng trng hp cc nhn t ca mi trng bn ngoi c nh
hng quyt nh n vn ho t chc. Cch phn chia ca Scholz v vn ho ngoi sinh l s
k tha nhng nghin cu v cch phn loi ca Deal v Kennedy ni trn.
3.3.5 Cc dng vn ho doanh nghip ca Daft
S tng hp gia mi trng hot ng, chin lc v vn ho doanh nghip l mt
nguyn nhn m bo s thnh cng. Mi trng kinh doanh c th i hi dn phi thay i
thch nghi nhng cng c th cn s n nh t hiu qu; nh hng chin lc ca dn c th
l phi linh hot thch ng c vi nhng bin ng ca ngoi cnh (hng ngoi), hoc i
hi tp trung kim sot c kt qu cc hot ng v h thng ni b (hng ni) t hiu qu
cao trong cc hot ng, da vo nhng c trng v mi trng v chin lc, Daft chia vn
ho doanh nghip thnh bn dng l: thch ng (adaptability), s mnh (mission), ho nhp
(involvement), v nht qun (consistency).
1. Vn ho thch ng
Vn ho thch ng c c trng bi chin lc ch trng n mi trng bn ngoi
(hng ngoi) t c tnh mm do v d thay i nhm ph hp vi yu cu ca mi
trng. Vn ho thch ng nhn mnh n nhng chun mc, nim tin c tc dng tng cng
nng lc pht trin, x l v chuyn ho nhng tn hiu t mi trng bn ngoi vo cc hnh vi
thch ng ca t chc. Loi hnh doanh nghip ny c th cn c kh nng iu chnh c cu hay
thch nghi vi nhng yu cu v hon cnh v cch thc hnh ng ca nhng cng vic mi.
2. Vn ho s mnh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

76
Nhng t chc quan tm n vic p ng nhng i hi ca mi trng bn ngoi nhng
khng cn thit phi c nhng thay i nhanh c coi l ph hp vi vn ho s mnh. Vn ho
s mnh rt coi trng vic ho ng v s mnh chung ca t chc. S mnh chung l cho cng
vic ca mi thnh vin trong t chc tr nn c ngha hn so vi nhng g th hin trong cc
bn m t cng vic v trch nhim ca h. Ngi lao ng hiu k hn v c nh hng r hn
v vai tr v s mnh ca h trong t chc. Nhng ngi lnh o t chc nh hng hnh vi
ca h bng cch ghi r hnh vi tng lai mong mun v lm cho n c ngha i vi tt c mi
ngi.
3. Vn ho ho nhp
Vn ho ho nhp t trng tm ch yu vo vic li cun s tham gia ca cc thnh vin
trong t chc p li s thay i nhanh ca mi trng bn ngoi. Vn ho ho nhp thng
tp trung vo vic quan tm n nhu cu ca ngi lao ng, v coi l cch thc t kt qu
lao ng cao. Vic ngi lao ng tham gia nhit tnh v cun ht c tc dng nng cao tinh thn
trch nhim v tinh thn l ch, nh h hnh ng mt cch c thc v t gic hn trong cc
cng vic ca t chc.
4. Vn ho nht qun
Vn ho nht qun hng trng tm vo nhng vn bn trong t chc v vo vic kin tr
xy dng v gn gi mt mi trng n nh. Nhng t chc p dng trit l ny thng c v
cho vic vn dng mt phng php c h thng, bi bn, nht qun trong cc hot ng. Hnh
tng, tm gng in hnh, giai thoi thng c s dng c v cho s hp tc v cng c
truyn thng. Cc chnh sch v bin php c son tho nhm cng c thm trit l truyn
thng. S nhit tnh ca mi thnh vin ch c xp v tr th yu, tuy nhin im yu ny ca
t chc c cn bng bi mc nht qun, ng thun v hp tc gia cc thnh vin. Sc
mnh ca t chc c to ra t s ho ng v hiu qu.
3.3.6 Cc dng vn ho doanh nghip ca Sethia v Klinow
Cch tip cn theo quan im ny do N.K.Sethia v M.A. von Klinow a ra, xt vn ho
doanh nghip theo hai phng din: mi quan tm n con ngi v mi quan tm n kt qu lao
ng (kt qu thc hin cng vic) .Trong s quan tm n con ngi c th hin nhng
hot ng chm lo cho phc li ca ngi lao ng trong t chc, cn s quan tm n kt qu
lao ng c th hin qua nhng n lc ca t chc trong vic nng cao sn lng u ra v
nng sut lao ng. Vi hai tiu ch ny c th phn loi vn ho doanh nghip thnh bn nhm:
th (apathetic), chu o (caring), th thch (exacting) v hip lc (integrative).
1. Vn ho th
Vn ho th c c trng bi mc quan tm ch mc ti thiu ca cc thnh vin
trong t chc n nhng ngi khc, n kt qu thc hin cng vic v n vic hon thnh mc
tiu ca t chc. Trong nhng n v c vn ho doanh nghip kiu ny, mi ngi u ch quan
tm n li ch bn thn. Xu th ny c th xut hin mi t chc, do nhng chnh sch v bin
php qun l thiu thn trng, dn n mu thun li ch gia ngi lao ng, trong khi cc quyt
nh v gii php c la chn li t ra thiu hiu lc trong vic gii quyt mu thun.
2. Vn ho chu o
Vn ho chu o c phn nh thng qua s quan tm, sn sc i vi mi thnh vin
trong t chc v mt con ngi nh i sng, vt cht, tinh thn, iu kin lao ng. . . l rt ng
k; trong khi li t ra t quan tm n kt qu thc hin ngha v, cng vic, trch nhim c
giao. t gc o c, vn ho doanh nghip loi ny l rt ng khuyn khch.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

77
3. Vn ho th thch
Ngc li vi vn ho chu o, vh th thch quan tm rt t n kha cnh cn, m ch yu
tp trung vo kt qu thc hin cng vic. Kt qu cng tc, nng sut lun c cao. Trong n
ho doanh nghip dng ny, li ch t chc c u tin hn so vi li ch c nhn. Vn o
c c th ny sinh do khng xt n yu t c th.
4. Vn ho hip lc
Vn ho hip lc kt hp c c s quan tm v con ngi ln cng vic trong cc c
trng v phng php qun l vn dng trong t chc. Trong mt t chc c vn ho hip lc,
con ngi khng thun tu l nhng b phn, chi tit trong mt c my t chc, m h cn c
quan tm v to iu kin th hin nng lc ca mnh trong vic gp phn hon thnh mc tiu
chung ca t chc.
3.4 NHN T TO LP VN HO DOANH NGHIP
Nhn t quan trng bc nht cho vic ra cc quyt nh lin quan n o c l vai tr ca
ngi lnh o cao nht trong vic th hin s cam kt, s ch o st sao v s gng mu v
nhng gi tr o c. Gi tr o c ngi lnh o c th c truyn n ngi lao ng
theo nhiu con ng khc nhau, nh qua cc bi pht biu, cc n phm, cc tuyn b v chnh
sch, v c bit l qua hnh vi ca ngi lnh o. Hn na, mt khi nhng ngi lnh o cp
cao u nht qun tn trng s cng bng v trung thc trong kinh doanh cng s tr thnh ti sn
chnh yu ca doanh nghip v c mi thnh vin khc cng tn trng.
truyn ti c cc thng ip v gi tr o c n cc b phn n v trong t chc,
cng nh gip nhn vin thc hnh cc gi tr ny, doanh nghip c 3 cch l to phong cch
lnh o th hin bn sc vn ho, qun l hnh tng v s dng h thng c t chc.
3.4.1 Phong cch lnh o mang trit l vn ho
Khng t ngi cho rng vn ho doanh nghip c hnh thnh mt cch t nhin, bi
nhiu ngi, mang tnh lch s v rt kh nm bt. i vi nhng ngi ny, vn ho doanh
nghip l rt kh kim sot v khng thay i c theo mun. Tuy nhin, tt c mi ngi u
tha nhn bn cht ca vn ho doanh nghip l khng vnh cu. Nhn thc c thc t ny l
rt cn thit c th tm ra bin php kim sot thch hp.
1. Bn cht thay i ca vn ho doanh nghip
Bn cht thay i ca vn ho doanh nghip c th hin qua nhng c trng sau.
Bn sc vn ho c th c to lp. Nhng ngi c kh nng to lp gi tr v bn sc
vn ho thng l nhng ngi sng lp. Ngay t bui u lp nghip, h nh r s mnh ca
t chc v nhng gi tr, bn sc vn ho ring ca t chc. Mt khi thc tin khc nghit kim
sot tnh ng n v ph hp ca bn sc vh ring (li th so snh) trong vic to lp s nghip
ca mt doanh nghip v gip doanh nghip ng vng, bn sc vn ho s nh hnh v c
cng c. Khi , trit l v phong cch lnh o thng mang m nt vn ho s mnh. Vn ho
c to lp ch yu khi cc t chc mi thnh lp, cha c bn sc vn ho ring, vng chc.
Bn sc vn ho cng c th hnh thnh t vic cng c. Trong nhng trng hp nh vy,
ngi ln o thng tm cch gi gn, bo v nhng gi tr o c v vn ho thnh hnh. H c
th l nhng nhn vt in hnh rt thnh cng v mt phng din no d, hay l nhng ngi
c cng v v trch nhim lun tm cch gi gn v cng c bn sc vh c thit lp. Khi
trit l v phong cch lnh o s mang m nt vn ho nht qun.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

78
Bn sc vn ho c th c hnh thnh t s ho nhp. Nhng ngi lnh o thng c
phong cch dn ch, ho nhp. H lun ch lng nghe v tm cch ho ng. H thng ng
vai tr kt ni, iu ho, c v, chia s vi nhng ngi khc. Khi , trit l v phong cch lnh
o mang m nt vn ho ho nhp.
Bn sc vn ho c th thay i. S thay i vn ho i khi l cn thit khi bn trong t
chc xut hin nhng thay i v cn bn, v d nh v cng ngh hay qun l. p lc t nhng
thay i ny i hi phi c nhng thay i v phong cch, v trit l qun l, v phng chm
hnh ng. Khi thay i vn ho, trit l v phong cch lnh o mang m nt vn ho thch
ng.
2. nh hnh phong cch lnh o mang trit l vn ho
Tt c nhng ngi qun l u hiu rt r rng h c th gy nh hng quyt nh
ngi khc. Tuy nhin, khng phi ai cng nhn thc ra rng h c th nh hng n phong cch
t chc. Ngi lnh o c th to ra , cng c, thay i, hay ho nhp cc gi tr v trit l vn
ho c nhn vo vn ho t chc. Nhng ngi lnh o c thc xy dng vn ho doanh
nghip thng l nhng ngi qun l cp cao, tuy nhin, trong nhiu trng hp, h cng c th
l bt k ai c kh nng gy nh hng n t chc. nhn ra c kh nng ny bn thn v
nhng ngi khc c ngha quan trng trong vic xy dng v pht trin bn sc vn ho doanh
nghip.
Phng chm hnh ng ca mt ngi th hin quan im v trit l o c ca ngi
. Nu quan im v trit l o c ca ngi lnh o ph hp vi trit l hot ng v h
thng gi tr ca t chc, h s ng vai tr nhng ngi tin phong (pioneers) c v cho vic
ph bin, tn trng v pht huy cc gi tr ch o ca vn ho doanh nghip v lm cho n mnh
ln. Ngc li, h s lm cho cch ga tr ny b lu m, mu thun, t chc tr nn hn n, mt
phng hng, vai tr ca hc s ch l cc anh hng c nhn.
Phong cch lnh o mang trit l vn ho ph thuc vo nng lc lnh o v phng
chm hnh ng ca ngi qun l. Nng lc lnh o l kh nng gy tc ng n ngi khc
v buc h lm theo mun ca mnh, t nguyn hay bt buc. Nng lc lnh o ca mt ngi
ph thuc vo quyn lc h c v nng lc khai thc, s dng chng. Yu t quyt nh nng lc
lnh o v d nh v tr chnh thc trong h thng quyn lc ca t chc (ti lc), nng lc
chuyn mn v nng lc hon thnh cng vic (tr lc), t cch o c v mi quan h trong v
ngoi t chc (th lc).
Vai tr, nng lc ca nhng ngi lnh o cng ln, nh hng ca h i vi vic hinh
thnh v cng c bn sc vn ho doanh nghip cng mnh.
3.4.2 Qun l hnh tng
Trong nhiu trng hp cc cch thc qun l truyn thng, thng thng khng hiu
lc truyn ti cc gi tr do c ch to ca mt t chc. nhiu t chc, nhiu vn bn
hng dn chnh thc i khi ch cn l hnh thc, nhng quy nh c nu ra hay nhng gi tr
i hi phi c tn trng khng cn hiu lc hoc khng c th hin hay phn nh trong
hnh ng v trong cc kt qu hot ng ca nhn vin. Khi , ngi qun l phi tm ra cch
giao tip v thng tin thch hp vi ngi lao ng.
Qun l hnh tng i hi phi xc nh v s dng cc tn hiu, hnh tng c th gy tc
ng n gi tr t chc. Qun l hnh tng c th tc ng n cc gi tr vn ho v o l
trong doanh nghip, ch ra c mt tm nhn v gi tr ca t chc c sc thuyt phc i vi
mi thnh vin trong t chc v khch l h vn dng trong hot ng hng ngy duy tr v
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

79
cng c. Qun l hnh tng phi m bo rng cc biu trng ca t chc v cng ty thit k v
s dng (nh biu tng, l nghi, tuyn b, khu hiu, n phm,) phi ph hp v thng nht
trong vic th hin cc gi tr ch o ca t chc. Qun l hnh tng ch trng n vic lm hn
l li ni.
Mi li ni v hnh ng ca ngi qun l u c nh hng n s pht trin v vn ho
v gi tr ca t chc, ngay c khi h khng nhn ra iu hoc khng c ch . Nhng ngi
qun l khng thc hin cc hot ng vt cht c th nh li xe ti, vn hnh my tin, tnh ton
cc bo co ti chnh,, cng vic qun l hnh tng ca h ch yu lin quan n biu tng,
l nghi, hnh nh, li ni, hnh vi. Nhn vin cp di s nhn thc c cc gi tr, nim tin,
mc ch qua vic quan st h. Trong thc t, nhng ngi lnh o cc c quan Chnh ph v t
chc kinh doanh thng s dng cc l nghi v nghi thc tng trng gi thng ip v gi tr
o c v vn ho ch o n vi nhng ngi khc. qun l c kt qu cc gi tr ca t
chc, ngi qun l cn phi nm vng nhng k nng t chc l nghi v xy dng hnh tng,
cng nh cch thc din thuyt, son tho v pht ng phong tro. Cc biu tng, giai thoi,
nghi thc thng c s dng bi v chng l cch thc cung cp thng tin v nhng g t chc
cn tn trng v bi chng gip nhn ra cch thc ho mnh vo mi trng t chc. Ni mt
cch khc, cng vic qun l hnh tng thc cht l vic qun l cc biu trng v tn hiu. Bi
ngi qun l phi lm vic ch yu trong s tng tng, nn vai tr ca h ging nh mt nh
truyn gio hn l mt chuyn gia k ton. Cng vic qun l hnh tng l tranh th mi c
hi thng tin v gi tr. Nhng ngi lm cng vic ny thng tm cch a ra nhng tuyn
b chung cho tng nhm nhn vin hay cho ton th n v.
3.4.3 Cc h thng trong t chc
Nhm nhn t tc ng th ba c tc dng to dng phong cch o c trong qun l l
cc h thng trong t chc. C bn h thng t chc quan trng trong vic xy dng v pht trin
vn ho kinh doanh l cc h thng chung, cc h thng o c chnh thc, h thng cc gi tr
o c ch o v cc nhm chnh thc v phi chnh thc.
1. Cc h thng t chc chung
Cc h thng t chc chung l cc h thng qun l v tc nghip chnh thc ca t chc.
Chng l mt cng c rt c lc. Thng qua cc h thng ny, quan im v ni dung v o l
ch o c thit k vo trong cu trc c bn ca t chc nh cc gi tr v quan im o l
c lng vo trong chnh sch v quy ch ca doanh nghip, cc chun mc o c c th c
ban hnh v vn dng trong phng php nh gi v kim sot, hnh vi o c c xt n
trong h thng thng pht, nh gi, ghi nhn v bt Nhng quy nh chnh thc ny c tc
dng cng c v tng cng nhng gi tr o c ang tn ti trong nn vn ho phi chnh thc
ca t chc. Hu ht cc t chc u s dng cc h thng ny trc tip hoc lm nn tng cho
vic xy dng v pht trin vn ho doanh nghip. Tuy nhin, trong mt s trng hp, chc
nng v cng vic tc ngip hng ngy i khi ln t cc trch nhim pht trin vn ho doanh
nghip, v vy hiu lc ca cc h thng ny vn cha c pht huy y .
2. Cc h thng chnh thc v o c
Trong nhiu trng hp, cc thng tin v phng php lnh o v o c v vn ho kinh
doanh cn phi c truyn ti n mi thnh vin t chc. Khi ngi qun l cn n nhng
phng tin, cng c hay knh truyn ti thc s hu hiu. Nhiu h thng c thit k
chuyn phc v cho mc ch ny. l cc h thng chnh thc v o c trong t chc.
Trong h thng chnh thc, ngi qun l c th phn b trch nhim v o c cho cc v tr
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

80
khc nhau trong t chc. khng ch l vic phn b thi gian, sc lc, ngun lc cho cc vn
lin quan, m cn l vic hnh tng ho tm quan trng ca vn o c. Cc v tr ny
c lp ra vi t cch mt cng v qun l chnh thc v c quyn hn nht nh trong c cu
t chc chnh thc ca doanh nghip . Chc nng ch yu ca cc v tr cng tc ny trong t
chc l hoch nh v m bo thc hin cc chnh sch v hiu lc ca c ch cng khai, dn
ch. Nhng chnh sch, quy ch ny s to iu kin thun li cho vic co gic ni b, nhm
pht hin, x l v ngn chc cc hnh vi, quyt nh bt hp php, phi o c, thiu nhn cch
ca cc c nhn, b phn mi cp trong c cu t chc. Nhng chnh sch, c ch ny cng
nhm bo v nhng ngi dm u tranh, trung thc khi b tr m, b sa thi v hnh ng bo
v cc gi tr o c ca doanh nghip. Mt khc, ngi lnh o c th s dng cc h thng
ny nh hnh v th hin cc gi tr vn ho v o c cho t chc. Kinh nghim thc t cho
thy nhng cng c ny t ra c bit c hiu qu trong vic gy nh hng n o c qun l
cc doanh nghip trong nhng nm gn y.
3. H thng cc gi tr o c chnh thc ca t chc
Cc chun mc o c cng l mt nhn t quan trng trong c cu v h thng t chc
nh hng o c. Chng c tp hp thnh mt h thng cc tuyn b chnh thc v gi tr
ca t chc. Cc chun mc o c nu r nhng mong mun m t chc ang vn ti cng
nh i hi mi thnh vin t chc nhn thc r iu v th hin c th trong hnh vi lao ng
ca h. Chng co cc gi tr hay hnh vi mong mun cng nh bc b hnh vi vi phm nhng
nguyn tc c bn nht nh. Nhiu doanh nghip nhn mnh nhng gi tr o c c bn cn
tn trng ngay trong tuyn b s mnh ca mnh. Bi v nhng tuyn b v s mnh c th tr
thnh cng c qun l hu hiu i vi gi tr v t chc ca doanh nghip.
Nhiu doanh nghip thit lp c cc h thng chun mc v o c bt u chuyn
sang vic gio dc o c. Vic gio dc o c ca nhn vin c coi nh bc tip theo ca
vic chuyn ho cc tiu chun o c vo hnh vi thng qua vic hng dn phng php ra
quyt nh nh hng o c. Gio dc v o c thng c t chc ch yu cho nhng
ngi qun l, nhng ngi c trch nhim ra quyt nh hnh ng trong doanh nghip. mt
s doanh nghip, nhng ngi qun l cn c ging gii v cc giai on ca qu trnh pht
trin o c v nhn cch con ngi. Gio dc v o c tr thnh cht xc tc quan trng cho
vic pht trin hnh vi o c v nhn cch nhn vin ng thi vi vic t c s thng nht
v hi ho gia cc c nhn trong mt doanh nghip. Ngoi ra, nhiu chng trnh pht trin o
c kinh doanh c a vo trong cc c ch, c cu ra quyt nh lin quan n o c. C
ch c hon thin hn cho php ngi ra quyt nh t tin v t ch hn khi phi ra nhng
quyt nh kh khn.
4. H thng cc nhm trong doanh nghip
Trong mi doanh nghip lun tn ti nhng nhm c hnh thnh mt cch chnh thc
trong cu trc doanh nghip, hoc phi chnh thc t mi quan h c pht trin gia cc c nhn
trong cng vic v giao tip x hi. Cho d c hnh thnh nh th no, chng u th hin mt
s thng nht hay ng thun v mt vn , kha cnh no v chng u c th gy tc ng
n hnh vi o c ca mi thnh vin.
Nhm chnh thc (formal groups) l mt b phn trong c cu t chc chnh thc. Nhm
bao gm nhng c nhn c cng chuyn mn (nhm chc nng) hoc khc chuyn mn nhng c
th phi hp, h tr ln nhau (nhm tc nghip) c thnh lp thc hin mt s cng vic,
nhim v nht nh. Mc d phn ln cc nhm chnh thc c thnh lp v mc ch chuyn
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

81
mn, chng cng c th c thnh lp v nhng li ch v l do tinh thn ca thnh vin t chc,
nh cc t chc on th. Cc nhm chnh thc c th hot ng theo c ch thng trc, hoc
nh k v c h thng chnh thc hu thun.
V phng din o c, hnh vi o c ca nhm chnh thc c th c kim sot thng
qua nhng chun mc o c chuyn mn, chin lc v trit l hot ng, mc tiu v phng
php ra quyt nh. Tuy nhin, do tnh cht cng vic chuyn mn khc nhau, c th dn n mu
thun lm ny sinh cc vn o c gia cc c nhn, b phn trong t chc. Nhiu t chc
lp ra nhng nhm chnh thc nh hng o c cc b phn khc nhau trong cu trc t
chc tng cng tnh nht qun, gii quyt hay gim thiu cc vn o c. Ph bin l cc
hnh thc nh nhm hay t lao ng, nhm cht lng. Lin quan n o c kinh doanh, hnh
thc in hnh l u ban hay hi ng o c. Nhng hi ng hay u ban ny c thnh lp
thc thi quyn kim sot vic thc thi trch nhim x hi v cc chnh sch lin quan n o c
ca cc nhn vin trong mt t chc. Cc u ban ny thng c quyn lc kh ln do nm di
s iu hnh trc tip ca mt trong nhng ngi lnh o cao nht, quyn lc nht trong t chc.
Nhm phi-chnh thc (informal groups) l nhng tp hp ca nhiu c nhn trn c s t
nguyn do c chung li ch hay mi quan tm. Nhm phi chnh thc khng c cng nhn l
mt b phn chnh thc ca c cu t chc, v khng c giao ph quyn lc v trch nhim ra
quyt nh i vi t chc v cc c nhn. Mc d vy, chng vn c th c nhng nh hng
quan trng n t chc, thng qua nhng tc ng i vi cc thnh vin v qua n cc quyt
nh ca h trong nhm chnh thc v c cu t chc chnh thc. V vy, tuy v tr v v th ca
nhng nhm phi chnh thc l khng ng k so vi cc nhm chnh thc, vai tr v tc ng ca
chng l tng i quan trng trong t chc. Do hu ht cc nhm phi chnh thc u gy nh
hng i vi thnh vin bng nhng gi tr v s ng h v tinh thn, nh hng ca chng i
vi hnh vi o c ca cc thnh vin v ca nhm l rt ln. Cc nhm phi chnh thc thng
hot ng theo c ch t pht, t qun. Chng t xy dng v pht trin cc knh lin lc ring do
nhu cu giao tip v thng l rt hiu qu. Do nhng nhm phi chnh thc ch lin quan n mt
hay mt vi kha cnh, mt ngi c th ng thi l thnh vin ca nhiu nhm khc nhau; do
cc nhm khng c quyn lc gii quyt vn , s khc bit v quan im, trit l l rt ph
bin. y l mt c cu t c quan tm trong t chc nhng li c th nh hng ng k n
vic hnh thnh v pht trin c trng vn ha doanh nghip v n hiu lc ca cc quyt nh
o c v h thng t chc chnh thc, do chng c xy dng trn c s nhng gi tr tinh
thn.
V phng din o c, mt trong nhng vn rt quan trng ca nhm phi chnh thc
ng c quan tm l tiu chun thnh vin. Tiu chun thnh vin l nhng chun mc v
hnh vi m nhng ngi trong nhm quy nh, chnh thc hoc khng chnh thc, cho nhng
ngi mun tr thnh thnh vin ca nhm. Tiu chun thnh vin c xc nh trn c s gi
tr, li ch chung m nhm quan tm. Chng khng b rng buc hay chi phi bi bt k c ch
hay quy nh chnh thc ca t chc hay c nhn, nhng li c s dng (t) xc nh tnh
cht thnh vin ca mt nhm. Vic chp nhn hay khng chp nhn mt cch t nguyn tiu
chun thnh vin ca mt nhm quyt nh vic mt ngi c c nhng ngi trong mt nhm
phi chnh thc tha nhn l mt thnh vin ca nhm hay khng. Tuy khng c xc nhn bng
cc quyn lc chnh thc, tiu chun nhm c sc mnh ca quyn lc t v th, v lm cho nhng
thnh vin ca nhm tin vo quyn lc thng tin, quyn lc lin kt v quyn lc tham mu ca
nhm.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

82
V nhng l do trn, nhiu t chc c xu th tin ti tha nhn hoc to iu kin thun
li cho cc nhm phi chnh thc c tr thnh mt c cu chnh thc trong h thng t chc
c th phi hp v qun l tc ng ca chng
TM TT NI DUNG
1. Vn ho l ton b nhng hot ng vt cht v tinh thn m loi ngi sng to ra trong
lch s ca mnh trong quan h vi con ngi, vi t nhin v vi x hi, c c kt li thnh
h gi tr v chun mc x hi. Ni ti vn ho l ni ti con ngi, ni ti vic pht huy nhng
nng lc bn cht ca con ngi, nhm hon thin con ngi, hon thin x hi. C th ni vn
ho l tt c nhng g gn lin vi con ngi, thc con ngi ri li tr v vi chnh n.
Vn ho l mt h thng c nh hnh v pht trin trong qu trnh lch s, bao gm nhiu yu
t hp thnh nh h gi tr, tp qun, thi quen, li ng x, cc chun mc x hi; n mang tnh
n nh bn vng v c kh nng di truyn qua nhiu th h. ng ta khng nh: Vn ho l
nn tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu va l ng lc thc y s pht trin kinh t x
hi.
2. Vn ho doanh nghip c nh ngha l mt h thng cc ngha, gi tr, nim tin ch o,
nhn thc v phng php t duy c mi thnh vin ca mt t chc cng ng thun v c
nh hng phm vi rng n cch thc hnh ng ca cc thnh vin.
Vn ho doanh nghip to iu kin cho cc thnh vin nhn ra c nhng sc thi ring
m mt doanh nghip mun vn ti. N cng to ra s cam kt t nguyn i vi nhng g vt
ra ngoi phm vi nim tin v gi tr ca mi c nhn. Chng gip cc thnh vin mi nhn thc
c ngha ca cc s kin v hot ng ca doanh nghip.
3. Vn ho doanh nghip c c im lin quan n nhn thc. Cc c nhn nhn thc c vn
ho ca doanh nghip thng qua nhng g h nhn thy, nghe c trong phm vi doanh nghip.
Cho d cc thnh vin c th c trnh hiu bit khc nhau, v tr cng tc khc nhau, h vn
lun c xu th m t vn ho doanh nghip theo cch tng t. chnh l s chia s v vn
ho doanh nghip. Vn ho doanh nghip c tnh thc chng. Vn ho doanh nghip cp n
cch thc cc thnh vin nhn thc v doanh nghip. C ngha l, chng m t ch khng nh
gi h thng cc ngha v gi tr ca doanh nghip.
4. Vn ho doanh nghip c th hin bng nhng biu trng trc quan in hnh: c im kin
trc, nghi l, giai thoi, biu tng, ngn ng, n phm in hnh. Cn nhng biu trng phi trc
quan ca vn ho doanh nghip v c bn c th phn thnh ba nhm: l tng, nim tin, gi tr
ch o v thi , lch s pht trin v truyn thng vn ho.
5. C nhiu cch phn loi vn ho doanh nghip. Tt c cc cch phn loi ny u c gi tr bi
chng cung cp mt cch nhn bao qut hn v nhng hnh thc t chc khc nhau c th xut
hin v c p dng trong thc t. Cc cch phn loi vn ho doanh nghip rt khc nhau v
cch tip cn v mc phc tp.
Cc dng vn ho doanh nghip ca Harrion/Handy
Vn ho quyn lc (Power culture)
Vn ho vai tr (Role culture)
Vn ho cng vic (Task culture)
Vn ho c nhn (Person culture)
Cc dng vn ho doanh nghip ca Deal v Kennedy
Vn ho nam nhi (Tough-guy, macho culture)
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

83
Vn ho lm ra lm/chi ra chi(work-hard/play-hard culture)
Vn ho ph thc (bet-your-company)
Vn ho quy trnh (Process culture)
Cc dng vn ho doanh nghip ca Quinn v MeGrath
Vn ho kinh t hay vn ho th trng (raditonal hay market culture)
Vn ho trit l hay vn ho c th (ideoligical hay adhocracy culture)
Vn ho ng thun hay vn ho phng hi (consensual hay clan culture)
Vn ho th bc (hierarchical culture)
Cc dng vn ho doanh nghip ca Scholz
Nhm vn ho tin trin
Nhm vn ho ni sinh
Nhm vn ho ngoi sinh
Cc dng vn ho doanh nghip ca Daft
Vn ho thch ng
Vn ho s mnh
Vn ho ho nhp
Vn ho nht qun
Cc dng vn ho doanh nghip ca Sethia v Klinow
Vn ho th
Vn ho chu o
Vn ho th thch
Vn ho hip lc
6. truyn ti c cc thng ip v gi tr vn ho n cc b phn n v trong doanh
nghip, cng nh gip nhn vin thc hnh cc gi tr ny, doanh nghip c 3 cch to lp vn
ho doanh nghip, l phong cch lnh o th hin bn sc vn ho, qun l hnh tng v s
dng h thng c t chc.
CU HI V BI TP
1. Th no l vn ho v vn ho doanh nghip? Vn ho doanh nghip c nhng c im g?
2. Hy cho bit cc biu trng trc quan ca vn ho doanh nghip?
3. Hy cho bit cc biu trng phi trc quan ca vn ho doanh nghip?
4. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Harrion/Handy?
5. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Deal v Kennedy?
6. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Quinn v MeGrath?
7. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Scholz?
8. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Daft?
9. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Sethia v Klinow ?
10. Cho bit cc nhn t to lp vn ho doanh nghip?

O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

84
CHNG 4
XY DNG VN HO DOANH NGHIP

GII THIU
Mc ch, yu cu
- Mc ch: Trang b cho ngi hc nhng kin thc xy dng vn ho doanh nghip
- Yu cu: Ngi hc nm c nhng kin thc c bn vn dng cc chng tip theo
Ni dung chnh
- Xy dng phong cch qun l
- Xy dng h thng t chc
- Xy dng chng trnh o c
NI DUNG
4.1 XY DNG PHONG CCH QUN L
4..1.1. Vai tr ca ngi qun l
Ngi qun l l ng ti cao hay biu tng? Quan im v vai tr v trch nhim ca
ngi qun l i vi nhng thnh cng v tht bi ca mt doanh nghip l rt tri ngc nhau.
C hai quan im tri ngc nhau: quan im ti cao ca qun l (omnipotent view of
management) v quan im tng trng ca qun l (symbolic view of management).
1. Quan im quyn nng v hn ca qun l:
Quan im ti cao ca qun l cho rng nhng ngi qun l phi trc tip v chu trch
nhim hon ton trc nhng thnh cng v tht bi ca mt doanh nghip. tng xng vi
trch nhim , theo nguyn tc tng xng gia quyn hn v trch nhim, quyn lc ca ngi
qun l l khng c gii hn.
Cch tip cn ny phn nh mt quan im trong l thuyt qun l cht lng ngi
qun l ca mt doanh nghip l nhn t quyt nh cht lng ca chnh doanh nghip. Quan
im ny da trn gi thuyt cho rng hiu lc v hiu qu ca mt doanh nghip c quyt nh
bi cc quyt nh v hnh ng ca ngi qun l. Nhng ngi qun l c nng lc c th d
on trc c nhng thay i, bit tn dng c hi, c hnh ng iu chnh thch hp v kp
thi nhng bt cp, dn dt ton doanh nghip hng ti mc tiu nht nh. Khi doanh nghip
to ra li nhun, h l nhng ngi c tn vinh, khen thng v cng lao ng gp. Mt khi
hot ng ca doanh nghip tr nn kh khn, ti chnh vo tnh trng yu km, dt khat phi
c ai phi chu trch nhim. Ngi u tin cn phi nu tn l ngi qun l cao nht, v
l ngi v tr trn cng trong nc thang qun l v v tr u tin ca qu trnh thc hin
mc tiu. Nu tht bi, cc doanh nghip thng thay nhng ngi qun l bng nhng ngi
khc vi hy vng h c th dn dt doanh nghip n thnh cng.
Trch nhim lun c coi l gnh nng, l ci ci . gnh ly gnh nng ny,
con ngi cn c sc mnh. Sc mnh c th c to ra t s nhit tnh, nhng kh c th duy
tr c lu. Chnh v vy, quyn lc c trao cho ngi qun l to thm sc mnh cho h
khi gnh vc trch nhim nng n. Quyn hn khng c trao tng xng s ging nh ngi
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

85
m vc ci . Hoc ch dn n tht bi, hoc ngi qun l s tm cch trt bt gnh nng ca
mnh.
Quan im ti cao ph hp cch tip cn ca phng php qun l theo mc tiu
(MBO), c p dng ph bin trong cc phng php qun l nhiu loi hnh doanh nghip.
Quan im ny cng ph hp vi cch nhn thin kin coi trng vai tr c tn, phong cch tp
quyn, c ch mt th trng ca ngi gim c iu hnh. Quan im ny s ng n khi
ngi qun l c coi l c nng lc xut chng trong vic vt qua tr ngi t n muc tiu
cui cng. Trong thc t, vai tr lnh t ca nhng ngi qun l ch pht huy trong nhng
hon cnh c bit, phi ra cc quyt nh c bit; v vy quan im ny t ra khng ph hp
trong vic qun l hng ngy cc doanh nghip.
2. Quan im tng trng ca qun l:
Quan im tng trng ca qun l cho rng nhng ngi qun l ch c nh hng rt
hn ch i vi nhng kt qu t c ca mt doanh nghip do chu nhiu tc nhn khc nm
ngoi kh nng kim sot ca ngi qun l.
Quan im ny cho rng, nu i hi ngi qun l phi th hin nhng nh hng c
tnh quyt nh n kt qu hot ng ca mt doanh nghip th iu l khng hp l bi c
qu nhiu nhn t ngi qun l khng th kim sot c nh cc nhn t t mi trng v m
(kinh t, chnh tr php lut, t nhin, vn ha x hi, nhn khu hc), mi trng ngnh (tiu
dng, cung ng, cnh tranh) trong nc v ngoi nc v ngay c nhng nhn t bn trong doanh
nghip nh nhng quyt nh ca nhng ngi tin nhim v cc yu t, cng vic phn cp
qun l. Chnh v vy, ngi qun l c nh hng rt hn ch n kt qu hot ng ca mt t
chc. Thc cht quan im ny th hin cng mt nguyn tc v s tng thch gia trch nhim
v quyn hn. Quyn lc c y thc th trch nhim cng phi c y thc tng xng. Xt
cho cng, trch nhim v quyn lc ca mt doanh nghip l xc nh, nu mt ngi chim gi
nhiu mt th th s cn li t th chia cho nhng ngi khc. Ngi qun l nm gi
nhiu quyn lc, trong khi khng c kh nng thc hin cc cng vic tc nghip, th cp di,
nhn vin s chng ly u sc mnh hon thnh gnh nng cng vic/trch nhim c
giao. Cng vic s khng c thc hin; cp di, nhn vin tr nn th ng v thay v l cnh
tay, khi c ca doanh nghip h li tr thnh gnh nng i vi doanh nghip v ngi qun l.
V l do ngi qun l lun chia s quyn lc v trch nhim cho cp di cng gnh vc.
Theo quan im tng trng, ngi qun l ch c nhng nh hng tng trng i vi
kt qu hot ng. Vai tr ca ngi qun l ch c gii hn vic lm cho nhng s ngu nhin,
m h, ln xn tr thnh c ngha. Ngi qun l c minh ha cng vic kim sot bng cc k
hoch pht trin chin lc, bng vic ra quyt nh, cng nh thc hin cc cng vic qun l
khc. H lm nh vy l v li ch ca cc thnh vin, khch hng, ngi lao ng v x hi. Mt
khi mi vic u n, h cn c ai suy tn, cm n. Cn khi mi vic khng thun chiu
mt mi, h cn c ai ng ra hng chu nhng li ch trch. Ngi qun l c v l nhn
vt thch hp nht cho c hai trng hp trn.
D coi trng cng lao ca ngi qun l i vi s thnh bi ca doanh nghip n u
i chng na, khng th ph nhn s tn ti v nh hng ca cc tc nhn bn ngoi v nng lc
rt hn ch ca ngi qun l trong vic kim sot chng.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

86
3. Cch tip cn thc tin
Cc cch tip cn cc oan nh trn u dn n nhng m hnh hoc tp quyn
hoc phn quyn nghim trng. Mi m hnh u cha ng nhng im tch cc v tiu cc
v cu trc v qun l. Khng c m hnh no theo hng ny l hon ho. Trong thc t, tht
kh c th tm thy u mt doanh nghip thnh cng v mt qun l v kinh doanh vi
ngi qun l c quyn lc v bin hoc, ngc li, hon ton bt lc.
Cch tip cn thc t tha nhn vai tr quan trng v quyn lc rt ln ca ngi qun
l. Tuy nhin, vai tr v quyn lc ra quyt nh ca h cng c gii hn, mt phn do nhng hn
ch mang bn cht con ngi, c nhn (v d nh kin thc chuyn mn, sc lc, tm kim
sot) mt khc do nhng tr ngi v mt t chc v qun l (nh c trng v cu trc v vn
ha doanh nghip v c nhn t mi trng kinh doanh). Chnh nhng tr ngi bn trong v tr
ngi bn ngoi hn ch kh nng la chn cc quyt nh ca ngi qun l.
mi doanh nghip, phn quyn l tt yu. Phn quyn mt phn (phn cp) hay hon
ton khng ch l cch th hin quan im xy dng vn ha doanh nghip (tinh thn chia s,
chung vai gnh vc) ca ngi qun l m cn th hin cch tip cn trong qu trnh ra quyt
nh. Mc phn cp, phn quyn ph thuc vo cc c trng v doanh nghip (nh quy m,
cng ngh, tnh cht ca hot ng), p lc ca cc yu t mi trng bn ngoi v bn trong (vn
ha doanh nghip), quan im v nng lc ca ngi qun l. Trong , nng lc ca ngi qun
l c quyt nh mt phn bi nhng c trng v doanh nghip, cng nh nng lc lnh o
ca h.
4.1.2. Nng lc lnh o v quyn lc ca ngi qun l
1. Lnh o
Lnh o c nh ngha l nng lc nh hng v iu khin ngi khc hnh ng
thc hin nhng mc ch nht nh. Lnh o l kh nng gy nh hng i vi ngi khc,
kh nng buc ngi khc phi hnh ng theo mun ca mnh. Mt cch tch cc hn, Koontz
nh ngha :Lnh o l qu trnh tc ng n con ngi lm cho h t nguyn v nhit tnh
phn u t n cc mc tiu ca doanh nghip. Lnh o l hng dn, iu khin , ra lnh v
lm gng. Lnh o l ngh thut. T nh ngha ny, nng lc lnh o khng cn l mt yu
t thun ty c nhn, m cn cha ng nhng c trng quan trng ca quan h x hi trong
doanh nghip. Xy dng nng lc lnh o ca ngi qun l khng phi ch thun ty l qu
trnh t tu dng bn thn m cn l nhng n lc xy dng v pht trin mt nn vn ha doanh
nghip mnh, ph hp hon cnh v trit l kinh doanh, qun l ca doanh nghip.
Lnh o lun gn vi quyn lc. Nng lc lnh o c th hin, c khng nh v
cng c bng quyn lc. Nng lc lnh o cng c xc nh v th hin thng qua phong cch
lnh o; l cch thc mt ngi s dng quyn lc gy nh hng i vi ngi khc.
Hiu lc lnh o ph thuc rt nhiu vo ng lc ca ngi lnh o v i tng lnh o.
2. Quyn lc
Quyn lc l mt trong nhng khi nim cha c nh ngha mt cch thng nht, y
v r rng. Quyn lc c th c nh ngha t gc nh hng l s to ra nhng kt qu
mong mun, [Russell], hay tim nng tc ng, [Rogers], hoc c th hn l s thay i v kh
nng ca mt c nhn hay nhm chp nhn iu chnh hnh vi, [Rogers]; l s kim sot c ch
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

87
ch v hu hiu i vi ngi khc, [Wrong]. Quyn lc cng c tip cn t gc c ch;
n c coi l kh nng s dng ng lc, [Bierstedt], hay bng ng lc ti a c th to ra,
[French]. T gc mc quyn lc c nh ngha l nhng ci cn li sau khi tr i tt c
quyn lc ca cp di. [Lee], hay ng lc ti a mt ngi c th to ra ngi khc tr i
ng lc ti a ngi khc c th to ra cho ngi theo chiu ngc li (phn hi), [French
v Dahl]. Quyn hn l mt trng hp c bit ca quyn lc c hp ha v hiu lc cho mt
v tr chnh thc trong doanh nghip v mi quan h kinh doanh, qun l.
Quyn lc l cng c ca ngi lnh o, l biu hin ca nng lc lnh o v l
phng tin thc thi nng lc lnh o. V vy, tt c nhng ai bit v c th khai thc v s
dng nhng nhn t to nn quyn lc u c kh nng lnh o, bt k v tr hp php ca h
trong c cu t chc chnh thc l g. Theo cch phn loi ca Frenct v Ravin, quyn lc c th
to ra t by yu t hay ngun khc nhau. l khen thng, trng pht, chuyn mn, a v,
mi quan h, thng tin, nng lc chuyn mn v t vn.
C th nh ngha cc ngun quyn lc ny nh sau:
Quyn lc khen thng : kh nng c th tc ng n hnh vi ca ngi khc bng
cch kch thch h thng qua vic cung cp hoc ha cung cp cho h th h mong
mun, v d nh: tin bc, li ch vt cht, a v, danh hiu. . .
Quyn lc p buc: kh nng c th tc ng n hnh vi ca ngi khc bng cch
lm cho h s hi thng qua hnh pht hoc e da trng pht.
Quyn lc php l: kh nng c th gy tc ng n hnh vi ca ngi khc bng
cch lm cho h tin vo quyn c php a ra nhng yu cu v buc ngi khc
phi chp thun thng qua nhng cng v, chc danh chnh thc.
Quyn lc lin kt: kh nng c th tc ng n hnh vi ca ngi khc bng cch
lm cho h tin vo nng lc c th iu khin ai c quyn lc nh vo mi quan
h x hi hoc cng vic.
Quyn lc thng tin: kh nng c th gy tc ng n hnh vi ca ngi khc
bng cch lm cho h tin vo kh nng cung cp nhng thng tin cn thit cho vic
ra quyt nh nh vo kh nng tip cn v khai thc cc ngun thng tin.
Quyn lc tham mu: kh nng c th gy tc ng n hnh vi ca ngi khc
bng cch lm cho h tin rng s t c mc tiu d dng hn thng qua kh nng
phn tch, lp lun v gii php xut.
Quyn lc chuyn gia: kh nng c th gy tc ng n hnh vi ca ngi khc
bng cch lm cho h tin vo nng lc gii quyt vn h ang phi ng u
nh vo u th v kin thc, kinh nghim v nng lc chuyn mn.
Ti lc hay quyn lc vt cht l quyn lc c to ra t kh nng trc tip khai
thc, huy ng, iu khin v s dng cc nhn t v ngun lc vt cht, ti chnh. Nhng ngi
v tr qun l, iu phi hay c trch nhim ra quyt nh phn b, cung ng nhng ngun lc
cn thit cho hot ng sn xut kinh doanh nh ngn sch, nguyn liu, sn phm, hng ha u
c th c v s dng quyn lc ny. Nu cc ngun lc ny l rt cn thit v kh thay th, quyn
lc vt cht ca nhng ngi ny cng ln.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

88
Th lc hay quyn lc v th - l quyn lc c to ra t v th x hi thun li
trong vic tip cn, khai thc, s dng nhng yu t phi vt cht nh mi quan h (chnh thc v
phi chnh thc) cn thit gy nh hng n quyt nh ca ngi khc. Trong v th x hi
th hin mc v phm vi mi quan h, giao tip x hi ca mt ngi. Nhng yu t phi vt
cht c th l thng tin, mi quan h v quyn lc i vi nhng ngi c quyn lc ra quyt nh
khc. Nhng ngi c mi quan h rng, c kh nng tip cn v s dng nhng ngun thng tin
cn thit cho vic ra quyt nh, nhng ngi c th gy nh hng hoc iu khin vic ra quyt
nh ca nhng ngi c thm quyn l nhng ngi c quyn lc v th.
Tr lc hay quyn lc tr tu - l quyyn lc c to ra t kh nng khai thc v s
dng tr thc, tr tu vo vic ra quyt nh. Sc mnh ca quyn lc ny c th hin nhng
gi tr v tm quan trng, tnh xc ng ca nhng kin nh gi, nhn xt, gi cho ngi
khc trong qu trnh ra quyt nh. Nhng ngi c kin thc, c nng lc t duy v phn tch
hp l, xc ng c th c v s dng c ngun lc ny. Sc mnh ca quyn lc tr tu ph
thuc vo mc quan trng v gi tr ca nhng kin ng gp cho vic ra quyt nh ca
mt ngi, mt tp th hay doanh nghip.
Trong thc t, nhng ngi qun l v lnh o u c gng s dng c ba nhm quyn
lc ny gy nh hng i vi ngi khc, ra quyt nh v thc thi quyt nh ca mnh.
Nhng ngi khng v tr qun l trong c cu t chc chnh thc cng c th c v s dng
nhng quyn lc ny i vi ng s hoc cp trn. Nu cc quyt nh cp cao hn b nh
hng bi nhng ngi cp di, khi trong doanh nghip xy ra tnh trng qun l ngc.
V vy, vic s dng v lm dng quyn lc c th dn n nhng vn o c do c th lm
ny sinh mu thun.
Quyn lc lnh o c nh hng rt quan trng i vi cc quyt nh o c bi
nhng ngi lnh o c kh nng khch l nhn vin, thi hnh cc chnh sch, quy nh v th
hin quan im ca mnh. Nhng ngi lnh o c th tc ng n vn ha t chc v xu th
o c trong doanh nghip. Tuy nhin v lu di, nu cc thnh vin ca mt doanh nghip
khng hi lng vi nhng quyt nh v hnh vi ca ngi lnh o, vai tr lnh o cng s mt
dn. V vy, ngi lnh o khng ch cn ginh ly s tn trng ca nhng ngi cp di m
cn cn gp phn nh hnh v hnh vi o c chun mc cho cc thnh vin khc tun theo.
4.1.3. Phong cch lnh o
Phong cch lnh o l mt nhn t rt quan trng m ngi qun l c th s dng
trong vic nh hnh v pht trin vn ha doanh nghip cho mt doanh nghip. Phong cch lnh
o c quyt nh bi nhiu yu t nh tnh cch, nng lc chuyn mn, kinh nghim, quan
im v thi , c trng kt cu t chc (tnh cht cng vic, c cu quyn lc), v vn ha
doanh nghip (mi quan h, truyn thng, trit l t chc). Phong cch lnh o c th hin
di nhiu hnh thc khc nhau.
Phong cch lnh o trong mt doanh nghip c th c nh hng quan trng n vic
la chn hnh vi tc nghip ca nhn vin. Cn c vo kh nng t ch v kh nng qun l mi
quan h Daniel Goleman a ra cch phn loi phong cch lnh o thnh su kiu:
(1) Phong cch gia trng i hi cp di tun th tc th cc mnh lnh v rt coi trng
thnh tch, sng kin v tnh bit kim ch. Phong cch ny rt thch hp trong cc hon
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

89
cnh khn cp, khng hong hoc ci t. Tuy nhin n cng c th to nn bu khng
kh nng n v th ng trong doanh nghip.
(2) Phong cch y thc khch l cp di theo ui hoi bo, mc tiu lu di, to mi
trng nng ng, chp nhn thay i. y l phong cch lnh o c coi l tch cc
v c kt qu nht, do to c bu khng kh phn khch trong t chc.
(3) Phong cch bng hu nh gi cao s nhit tnh, mong mun ca cp di v ch yu
da vo mi quan h gn b v s tin cy khch l tnh nng ng, sng to v s
mo him ca h.
(4) Phong cch dn ch thng ch trng n s tch cc v vai tr ca nhm, tp th
i n quyt nh tp th. Phong cch lnh o ny rt quan tm n vic tng cng
thng tin v giao tip trong doanh nghip v vic to bu khng kh thun li cho vic
thc hin mc tiu.
(5) Phong cch nhc trng thng to ra bu khng kh bt li do nhng yu cu t ra
l qu cao. Phong cch ny ch thch hp qun l nhng ngi nhiu tham vng,
trng thnh tch, c sc sng to v nhanh chng t c thnh tch.
(6) Phong cch b trn to lp mt bu khng kh tch cc qua vic h tr cho nhn vin
trong vic hnh thnh nng lc cn thit t c thnh cng lu di, tin cy giao
ph trch nhim, v rt kho lo trong khi giao nhng vic kh.
Trong thc t nhng ngi lnh o gii khng ch p dng mt phong cch lnh o
m h vn dng rt kho lo v linh hot nhiu phong cch vo tng hon cnh c th.
Doanh nghip trong thc t l mt thc th a th ch, gm nhiu nhm li ch vi
nhng quan im, gi tr khc nhau. Xung t (mu thun) v li ch l kh trnh khi. Khng
tha nhn mu thun khi chng tn ti ng ngha vi vic th tiu u tranh. X l theo cch s
dng quyn lc p t t tng, tng ca nhm cm quyn ln cc nhm li ch khc nhau
c th dn n khng hong trong doanh nghip. La chn ng phong cch lnh o cho mt
doanh nghip a th ch l x l cc mu thun trong qun l xung t c ngha quan
trng trong vic m bo s cn bng trong doanh nghip v hiu qu hat ng ca doanh
nghip.
4.1.4. Vn dng trong qun l
Trong doanh nghip tp quyn, quyn lc ra quyt nh c gi li cp cao v rt t
quyn lc c phn cp cho cp di. Nhng vn o c ph bin trong nhng doanh
nghip ny thng lin quan n thi v trch nhim (n y trch nhim) v vic nm bt
kp thi thng tin v nhng vn o c ny sinh trong doanh nghip cp di. Ngc li
trong cc t chc phn quyn, quyn lc ra quyt nh c phn cp v y thc cho nhng ngi
qun l cc cp trong h thng doanh nghip. Nhiu kt qu nghin cu chng minh rng,
trong c cu doanh nghip phn quyn, vn o c ny sinh t hn v t nghim trng hn.
Thc t cn cho thy, bt k c cu t chc l tp quyn hay phn quyn, hnh vi ca cc c nhn
trong doanh nghip chu nh hng rt ln bi hnh vi ca nhng ngi xung quanh v nhng
ngi lnh o, trong ch yu l nhng ngi qun l cp trn v ng nghip.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

90
Trong mi doanh nghip, vai tr lnh o, ng lc v quyn lc lnh o ca nhng
ngi qun l lun c nh hng quyt nh n xu th, thi v quan im o c ca doanh
nghip v ca nhn vin. Khng ch vy, nng lc lnh o cn th hin mt s ngi khng c
mt v tr chnh thc trong doanh nghip hay nhng nhm phi chnh thc. Trong nhng doanh
nghip, cc nhm phi chnh thc v cc c nhn bit khai thc v s dng cc ngun quyn lc
vt cht (ti lc), mi quan h hay thng tin (th lc) v kin thc (tr lc) c th gy nn rt
nhiu vn o c nu nhng ngi qun l khng nhn ra, khng tha nhn s tn ti ca
chng, hoc khng lng ghp chng mt cch hi ha vo h thng t chc chnh thc. Nhng
nh hng m thm, khng cng khai, kh xc nh nhng rt hiu qu ca chng c th gy ra
nhng xung t vi h thng t chc chnh thc, lm gim hiu lc ca cc h thng chnh thc,
xi mn quyn lc lnh o v dn n nhng vn o c nghim trng.
Vic la chn phong cch lnh o khng ch thun ty l chn cch th hin t tng,
quan im hay cch thc gy nh hng n ngi khc ca ngi qun l. l cch thc iu
hnh mt doanh nghip phc tp gm nhiu h thng gi tr, nhu cu v quyn lc v li ch.
Phong cch lnh o c th hin v hu thun bi cc h thng doanh nghip v cch kt cu
doanh nghip.
4.2 XY DNG H THNG T CHC
Tt c cc nh qun l u hiu r rng xy dng t chc chnh l vic xy dng mt h
thng cc phng tin cho vic thc thi cc mc tiu v kim sot vic thc hin cc mc tiu,
trong mi phng tin li l mt hay nhiu h thng phng tin khc c thit k thc
hin cc chc nng, nhim v c th. Trong cc h thng ny, con ngi v thit b giao ha vo
nhau to nn nng lc v sc mnh ca phng tin. Nh vy, xy dng t chc chnh l xy
dng nn tng cho cc mi quan h ngi vi ngi, ngi vi cng c, cng c vi cng
c.
Tuy nhin, mi ngi li tin hnh xy dng t chc u c cch lm ring. Cch thc
ca mt nh qun l la chn xy dng mi quan h con ngi trong t chc ph thuc khng
ch vo nhng yu t k thut (nh phng php sn xut, cng ngh v tnh trng thit b)
nng lc, trnh qun l v chuyn mn ca ngi lnh o v nhn vin, c im ca mi
trng hot ng, m cn c quyt nh bi quan im v trit l lnh o ca ngi qun l.
Trong nhiu trng hp, nhn t th hai ny c tm quan trng ln hn v lm lu m nhng yu
t khc.
Cc quan im c nh hng chi phi n cc nh qun l trong vic xy dng cc h
thng t chc c th c xp loi theo c trng v mc ch kt cu v v nhn t trng tm.
c trng v mc ch thit k cho bit ngi thit k mong mun xy dng nhng h thng c
c s linh hot thch nghi tt vi p lc t mi trng hay c kt cu cht ch m bo
s phi hp bn trong h thng v tng tnh hiu qu. c trng v nhn t trng tm cho bit
ngi thit k t trng tm thit k vo nhn t con ngi hay nhn t ca mi trng hot
ng v chin lc ca doanh nghip. Nhng quan im ny c nh hng quan trng n m
hnh t chc c xy dng. Cn lu , nhng m hnh ny c th pht huy hiu lc, cn m
bo nhng iu kin cn thit, lin quan nh phn quyn, chin lc hot ng v chnh sch
qun l, qun l con ngi.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

91
Cc quan im xy dng t chc tuy khc nhau nhng c th xp thnh hai nhm c
bn (1) cc quan im t chc nh hng mi trng v (2) cc quan im t chc nh hng
con ngi.
4.2.1. Quan im t chc nh hng mi trng
1. T chc l mt c th sng
i) Ngun gc l thuyt :
Xt v cu trc, gia cc h sinh hc v t chc c s tng ng nht nh. S tng
ng c th c m t nh sau: Cu trc ca cc h sinh vt ni chung bao gm nhng phn h
c bn v s pht trin ca chng din ra theo quy lut sau:
phn t => t bo => c th sng phc tp => loi => sinh thi.
Cu trc ca h thng cc mi quan h con ngi cng vy, chng bao gm nhng nhn t c bn
c hnh thnh v pht trin theo quy lut sau:

c nhn => nhm => t chc => cng ng => x hi

Theo thuyt tin ha ca c uyn, cc sinh vt trong thin nhin ch c th sng st khi
tm phng tin cn thit sng. Cng nh cc c th sng, c th tn ti v t ti mc
tiu, cc t chc cng lun phi tm cch pht hin nhng nhn t mi xut hin t mi trng
hot ng v tm cch t hon thin v thch nghi vi chng.
Do cc t chc hot ng trong nhng iu kin mi trng (bn trong, bn ngoi) khng
ging nhau v lun phi thch nghi vi chng, cu trc ca cc t chc v bin php qun l
thch nghi tt l khng ging nhau. Cch tip cn h sinh thi i vi t chc ch ra nhng nguyn
tc ca h m c th vn dng vo qun l t chc.
ii) Phn nh trong qun l
Cnh tranh l mt tt yu th hin qu trnh t iu chnh, v nng lc thch ng vi mi
trng kinh doanh. Cnh tranh din ra c bn trong v bn ngoi t chc. Khi phi i mt vi
cnh tranh, ch cc c th v t chc c nng lc nht mi c kh nng tn ti v vn ln.
Nng lc cnh tranh ca mt t chc c quyt nh bi s tng ng gia cc phn h trong t
chc.
Tnh cht chu k (vng i) trong hc thuyt ca c-uyn cho thy mi t chc cng pht
trin qua nhng bc tin ha nht nh :bin d => chn lc => bo ton => thay i nh cc
loi. Qu trnh chn lc t nhin c thc hin vi li th cnh tranh ginh chin thng trong
cc cuc u tranh sinh tn.
Mt khc, cch tip cn theo l thuyt qun th cho rng t chc v mi trng tuy l tch
bit, nhng t chc tuy c lp song khng th tn ti c lp m l mt phn ca h sinh thi
(ngnh, nn kinh t, x hi) phc tp. Bn cnh s cnh tranh, cn c s hp tc thng xuyn
hnh thnh nhng qun th (ngnh, hip hi, nghip on) lm tng kh nng sng st v tn
ti.
iii) im mnh v im yu khi vn dng vo t chc.
im mnh :
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

92
V c bn, cch tip cn trn ch ra mt s im ng ch sau :
Nhn mnh cc mi quan h gia t chc vi mi trng, nhn nhn t chc nh mt h
thng m, pht trin lin tc.
Nhn mnh mc tiu tn ti ca t chc, trong tn ti l mt qu trnh c kim sot
mt cch linh hot t c cn bng bn trong v bn ngoi.
T chc l rt a dng ph thuc mi trng
Nhng yu t lm gim kh nng thch nghi ca t chc, nh chuyn mn ha su, t
tng qun l cng nhc, tm l ngi thay i, thiu thng tin, nng lc qun l v ti chnh hn
ch, s rng buc bi qu nhiu c ch, quy tc. . . l nhng tr ngi ng k cho mt t chc khi
hot ng trong mt mi trng thay i nhanh.
im yu :
Nhng thiu st quan trng ca quan im qun l ny l:
T chc khng phi l mt cu trc sinh vt, m l sn phm ca hot ng con ngi v
l mt hin tng x hi. V vy, n khng hon ton l thuc hon cnh, m c kh nng
chnh nhng ngi bn trong t chc c th tham gia vo vic quyt nh mt phn mi
trng;
Kh c th t c s thng nht hnh ng gia cc b phn chc nng nh mt c th
sng. Do mt s phn h c th tn ti v hot ng c lp nh cc n v tc nghip,
cc n v kinh doanh chin lc (SBU- Strategic Business Unit), t chc c th b chia
r hay c tranh chp.
Nguy c ny sinh t tng coi cnh tranh t do l chn lc t nhin, tht bi l tt yu.
Quan nim cnh tranh l cuc chin sng cn, khn sng mng cht t ra thiu tnh
nhn bn v phi o c.
2. T chc nh mt rnh mn tm l
a) Ngun gc l thuyt
Ln u tin t tng rnh mn tm l c nu ra thng qua bc tranh Platon m t
hnh nh mt n l b nht trong hang ng t nh phi dng tr tng tng chp ni hnh nh
phn chiu trn vch hang vi ting ng hnh dung ra th gii bn ngoi. Bc tranh v th
gii do tr tng tng v nn chc chn s rt khc so vi th gii thc. c nhn thy th
gii thc ln u, ngi rt kinh ngc. S phc tp ca cuc sng bn ngoi, vic thiu kinh
nghim khi phi ng u vi nhng vn ca thc t mi l lm cho ngi s hi, v phn
ng t nhin l s li li v tm kim s an ton ni n np quen thuc ca mnh. C th nhng
ngi nh vy s cm thy yn tm v bng lng vi cuc sng n l, hang ng vn quen
thuc v t chi c hi bc ra th gii t do, rng ln.
V bn nng, con ngi thch ngi yn trong bng rm ca nhng thi quen v kinh
nghim hn l phi mnh ra trc th gii ang thay i v ng u vi nhng th thch.
b) Phn nh trong qun l
Trong xy dng t chc, ch ngha kinh nghim n cha nguy c v s giam cm t
do trong t duy v hnh ng ca chnh bn thn v ca nhn vin trong t chc.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

93
Con ngi ni chung, nhng ngi qun l ni ring, nht l nhng ngi thnh t, rt
d b mc vo by kinh nghim do chnh nhng kin thc tch ly c v t nhng thnh
cng t c. Kinh nghim v thnh cng cng c nhng thi quen, np ngh. iu c tc
dng tt trong vic nh hnh hnh vi , phng php, phong cch. Tuy nhin, th gii lun bin
i. Kinh nghim c th gy tr ngi cho con ngi trong vic nhn ra ci mi v tip nhn
chng. Kinh nghim c th bin ngi ta ang lm ch chng tr thnh n l hay t nhn ca
chnh nhng np ngh, tc phong c chnh h dng nn.
Mi ngi qun l mang vo trong cch thc xy dng t chc v qun l ca mnh quan
im, thi quen, v nhng kinh nghim ca ring mnh. Trong qu trnh qun l v b qun l, h
phi xy dng mi quan h vi nhng ngi khc c t tng v kinh nghim khc. H cng s
phi iu chnh, do c th b chi phi hay chu nh hng bi quan im v kinh nghim ca
nhng ngi khc.
i khi con ngi c duy tr mt np ngh, cch lm, thi quen tng thnh cng bi l
s c li hn khi duy tr mt m hnh, phng php h vn thnh tho v gip h thnh cng
thay v thay i n tr thnh ngi mi, thiu kinh nghim, ngi i sau. T tng ny
rt c hi cho vic xy dng mi trng t chc ha nhp, bi n c duy tr mt cch c
thc.
Nhng gi thit, nim tin c coi l hin nhin, nhng quy tc hnh ng khng cn
kim tra li, nhng tin v thi quen khc c th kt hp vi nhau to thnh nhn quan c
nh kin v th gii. Trong khi nhng nhn quan ny gip chng ta mt lng knh nhn ra
nhng th g v gi cch thc hnh ng, n ng thi cng lm cho chng ta khng nhn
thy nhng th khc v loi b kh nng hnh ng (hay chp nhn hnh ng) theo cch khc.
Mt nn vn ha c xy dng bi mt ngi qun l c t tng nh vy c th s to ra
nhng rnh mn tm l i vi nhng thnh vin t chc v hn ch s t do v sng to trong
t duy v hnh ng.
Mt mi trng m, mt khng kh ha ng, mt thi tch cc, ham hc hi, nhng
chun mc o c v hnh vi nhn mnh sng to, i mi, thch ng s c tc dng tt trong
vic hn ch nh hng bt li ca t tng ny.
c) im mnh v im yu khi vn dng vo t chc
im mnh
T tng ny thi thc chng ta nhn thc v tm hiu ngha b che giu ca th gii m
cho n nay chng ta tng chng nh nm chc.
T tng ny cng i hi chng ta xem xt li mi kha cnh ca mt cuc i t
chc, xt n nhng kha cnh con ngi trong mi quan h gia cc con ngi thnh
vin ca t chc .
T tng cng lm r nhng kh khn v tr ngi i vi s thay i v ca vic qun l
s thay i.
im yu
Nhng thiu st nghim trng ca quan im qun l ny l:
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

94
Cch nhn ny qu coi trng vai tr ca cc qu trnh nhn thc trong vic xy dng v
duy tr cc t chc v x hi.
Quan im ny b st mt thc t v quyn lc v sc mnh ca nhng li ch thu c
t vic duy tr hin trng; chnh l mt sc cn quan trng khc i vi qu trnh thay
i.
N gi ra hnh nh mt th gii trong mi ngi c iu khin b c ca ngi khc.
3. T chc nh mt dng chy, bin ha
a) Ngun gc l thuyt
T tng ny c th hin ngay trong cu ni ca Heraclite Khng th nhng chn hai
ln xung cng mt dng sng, v dng sng khng bao gi ngng chy. V tr lun lun bin
ha, theo dng chy, va n nh, va bin i.
Th gii t che giu v t bc l t thi im ny sang thi im khc, tng i vi thi
im trc, nhng cng c nhng s khc bit, to nn v ngoi lin tc trong s thay i.
T tng (dng chy, bin ha) c cch nhn o ngc v mi quan h thc tin v s
thay i. Theo quan nim quen thuc, thc tin l vnh cu, thay i ch l mt biu hin, mt
khonh khc ca thc tin. T tng dng chy bin ha li coi thay i mi l trng thi vnh
cu, thc tin (thc trng) ch l mt biu hin, mt khonh khc ca dng bin ha ca v tr m
thi.
Quan im tip cn ny cho rng n di b mt ca thc t l nhng qu trnh hay logc
ca s thay i. Vic nghin cu chng c th gip chng ta tip cn th gii v bt k thi im
no v trong ton b qu trnh.
b) Phn nh trong qun l
V mt kt cu, t chc lun c coi l mt h m thng xuyn tng tc vi mi
trng bn ngoi. Mi trng l mt phn ca t chc, v ngc li t chc l mt phn ca mi
trng. nghin cu mi trng nhng ngi qun l thng ngoi xut - t mnh vo v tr
khng phi l ngi bn trong t chc- tm hiu t chc v mi quan h vi th gii ging nh
quan st chnh bn thn mnh qua hnh nh phn chiu lin tc trn cc tm gng i xng. S
phn nh tin trin khai cng vic t gic khch quan cho php thnh vin ca t chc nh
v mnh trong khung cnh trin khai lin tc cc hot ng. Nh h c th can thip vo ngay
cc hat ng ca chnh mnh v tham gia vo vic ra dng chy cc s kin ng thi duy tr
c nhng gi tr bn sc ca mnh.
T tng trn lm r vai tr ca vic hnh thnh chin lc t chc, ng thi i hi
cch nhn nhn chin lc di mt gc mi. Thay v coi chin lc l nhng quyt nh v
mun ch quan ca mt nh lnh o, mt t chc, ngi qun l cn phi nhn thc c rng
chin lc khng th ch l mi quan h mt chiu m l mt tng tc qua li gia mi trng v
t chc, gia cc tc nhn mi trng v hnh vi t chc. Nh vy, cc t chc v ngi qun l
c th tc ng n s vn ng ca mi trng bn ngoi thng qua qu trnh xy dng hnh
tng bn thn v vic ch o cc hot ng ca t chc v thnh vin nhm tc ng n hnh
vi ca cc i tng v i tc trn th trng
c) im mnh v im yu khi vn dng vo t chc
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

95
im mnh
Quan im ny khuyn khch ngi qun l thm d t chc v ngun gc ca s thay i
tm hiu lgc ca n. Hiu c bn cht, nhng yu t v tr ngi i vi s thay i
l iu c ngha quyt nh qun l thnh cng s thay i.
Cch tip cn dng chy, bin ha cho rng xung t v thay i khng phi l s c
thua m l mt s bin ha tt yu. Quan im ny dn n cch nhn nhn tch cc,
sng to hn trong vic a ra cc kch bn khc nhau cho s thay i.
Cch tip cn ny cng ch ra rng khng th gii quyt nhiu vn t chc v x hi
mt cch ch quan, manh mn, n phng (p t), m nhiu khi i hi phi cu trc
li h thng nhm gy nh hng n l-gch ca qu trnh.
im yu :
Nhng thiu st nghim trng ca quan im qun l ny l :
Cch tip cn ny qu l tng, cc bin php u i hi thay i trit l-gch ca mt
h x hi, iu chc chn s kh thc hin v s vp phi s chng c ca n.
Cch tip cn nhn mnh vo vic nhn thc l-gch ca vn thng qua qu kh. Tuy
nhin iu khng c ngha l c th tin on c tng lai. Tng lai l cc kh
nng, v vic tc ng ti chng l rt hn ch.
4.2.2. Quan im t chc nh hng con ngi
1. T chc l mt c my
a) Ngun gc l thuyt
Mt t chc t khi mang trong mnh mc ch t thn, m ch l mt cng c c to ra
thc hin cc mc ch khc. (Organon ngha l cng c hay dng c). Vic s dng my mc
lm bin i bn cht ca hot ng sn xut v to du n su sc vo tr tng tng, t duy
v tnh cm ca con ngi. Trong i sng, nhiu hot ng c lp i lp li theo ng mn
vi chnh xc ca chic ng h. Mi ngi trong s chng ta ch l mt bnh xe hay mt
chic inh c trong gung my x hi. Quan im c kh ny rt ph bin trong cc t chc
hnh chnh v kinh doanh v c nh hng ln n vic thit k cc h thng t chc v qun l.
b) Phn nh trong qun l
Qun l l mt qu trnh bao gm lp phng n hay k hoch, tp hp v phi hp
ngun lc, phn cp phn quyn thc hin, ch o iu hnh v kim sot qu trnh vn ng ca
mt h thng, t chc. Trong nhiu t chc, doanh nghip hay b phn, tnh k lut v nguyn tc
trong cng vic khng hn xut pht t nhng yu cu v tnh chnh xc v nhng nguyn tc k
thut m l do quan im ca qun l. nhng t chc nh vy, ngi qun l cho rng t
c s phi hp tt gia cc v tr, hiu qu trong hot ng, thun li cho vic iu hnh v
kim sot, cn phi c nhng quy nh rt c th, cht ch trong xc nh r chc nng, nhim
v, ni dung cng vic, trch nhim v quyn hn hon thnh cng vic mi ngi tun th
v tp trung sc lc vo vic hon thnh phn trch nhim ca mnh. Qun l tp trung l cn
thit. Quyt nh cn c ra tp trung mt s t ngi lnh o cao nht. Khi t chc mi c
th vn hnh hon ho nh mt c my, trong mi ngi ng vai tr l mt chi tit.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

96
Khi thit k t chc, ngi qun l theo quan im ny thng c xy dng mt c cu
cc nhim v v giao ph cho nhng ngi c nng lc thch hp thc hin cc nhim v .
Quyn lc gip cho h hon thnh nhim v cng c giao ph c th, chnh thc thng qua
mt c cu t chc chnh thc, cht ch, trc tuyn.
c) im mnh im yu khi vn dng vo t chc
im mnh
C ch ny vn hnh rt tt trong nhng t chc c c cu nhim v n gin, mi trng
n nh, sn phm chun mc lu di, yu cu cao v chnh xc, ngh nghip c o to
theo chun mc.
im yu
Nhng thiu st nghim trng ca quan im qun l ny l:
Kh thch nghi vi hon cnh
Quan liu, thin cn
Thiu tnh ngi, c bit i vi ngi cui thang bc qun l.
Con ngi th ng, thiu sng to
Nu li ch c nhn c t ln trn li ch t chc, c th gy hu qu xu.
2. T chc l mt b no
a) Ngun gc l thuyt
Thng qua mt th nghim, Karl Lashley (M) chng minh c rng b no c mt
nng lc ht sc c bit v kh nng t t chc t pht trin. Pht minh tuyt vi v tia laze v
nhng ng dng ca n trong vic cho php khi phc li hnh nh ban u ch bng mt phn
thng tin ca n. Dng nh trong mi phn t ring r u cha nhng m thng tin chung
gip khi phc c ton b s vt. Ngi ta gi hin tng khi phc hnh nh ban u t
nhng thng tin ri rc, khng y l php ton nh.
B no chnh l trng hp in hnh c nng lc v php tan nh.
Cc nguyn tc ca php ton nh bao gm (1) a ci ton th vo trong cc b phn;
(2) to lp s lin kt v d tha; (3) to lp kh nng chuyn su ng thi kh nng ph cp
v (4) to lp kh nng t t chc.
d tha l nhng chc nng c thit k thm cho mt b phn c th thc hin
c mt dy chc nng thay v ch chuyn su vo mt chc nng nht nh. Cc h da trn
d tha chc nng thng gm nhng cng vic c tnh cht hay thay i ph thuc vo cc yu
cu, hon cnh ring cn p ng. Vic thit k d tha chc nng cng l nhm trnh tnh
trng khng bit ai l ngi c trch nhim gii quyt khi c vn ny sinh.
Tnh a dng bn trong ca mt h t iu chnh l c th bao qut ht c mi kha
cnh ca mi trng v m bo s tng thch vi mi trng. Do khng c c nhn hay
nhm ngi no c kh nng bao qut c ht mi kha cnh ca cng vic, cc -kp a chc
nng c xy dng gm cc thnh vin c kh nng chuyn mn rng v vn nng. kp
ny c kh nng t t chc cao v l ht nhn cho t chc pht trin.
b) Phn nh trong qun l
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

97
G.R. Tailor, trong cun The Natural History of Mind nu ra mt cu hi ng suy
ngh rng Liu c th thit k nhng t chc linh hot, bn vng v c kh nng pht trin nh
b no hay khng? ng lu y l m c ca mt nh qun l theo khoa hc in hnh.
Mt thc t khng th ph nhn l, t chc bao gm nhng b no. T chc cng l mt
h x l thng tin trong cc quyt nh c ra bao gi cng trong tnh trng thng tin khng
y .
Khi vic thit k t chc khng cn tun th cc nguyn tc ca m hnh c kh,
chuyn sang nhng cch kt cu mi nh m hnh lai ghp, ma trn hay mng li ton
cu, nhng nh thit k ang chng minh nhng kh nng gn kt cc b phn khc nhau trong
t chc nhm pht hin v pht trin nhng nng lc tim n. Hnh nh b no cho php chng
ta tm kim v a ra nhng kiu thit k t chc c th hot ng mt cch linh hot, sng to,
thng minh, s dng c nng lc d tha v phong ph ca b no thc s ca nhn vin trong
t chc.
c) im mnh im yu khi vn dng vo t chc
im mnh
Cch tip cn ny gip chng ta hiu c kh nng t t chc v kh nng t hc tp
(iu chnh, thch nghi, tch ly kinh nghim) nh mt phn ca qu trnh t thch nghi
ca mi c nhn, n v, b phn trong t chc. N gii thch r vai tr ca vic thng tin,
trao i trong t chc nh mt hnh thc t hc quan trng v vai tr ca cc tn iu
nh mt nhn t quan trng phn nh ci ton th trong tng b phn nh php ton
nh.
Cch tip cn trn i hi phi xem xt vic hoch nh chin lc v c ch hot ng
phi m bo to nhng khong khng cho vic t do sng to, thay v tr thnh nhng
rng buc i vi nhng ngi thc hin.
Nhng yu t lm tng tnh quan liu, nh phn chia t chc theo chc nng, qu ph
thuc vo h thng thng tin qun l, tp trung quyn lc, s lm gim kh nng t vn
ng ca mi thnh vin t chc.
im yu
Nhng thiu st nghim trng ca quan im qun l ny l:
Vic tng cng qu mc tnh t ch ca c nhn, n v s c hi cho s thng nht
trong ton b hot ng t chc.
Vic t t chc i hi c nhng thay i cn bn trong quan nim, phong cch, phng
php qun l cp cao, iu khng d g t c.
y l mt thch thc i vi ngi qun l khng ch v k thut xy dng h thng t
chc m cn l thch thc i vi quyn lc v nng lc i mi phng php qun l.
3. T chc nh mt nn vn ha
a) Ngun gc l thuyt
Vn ha (culture) l mt khi nim c ngun gc t xa xa th hin nhng tp qun
canh tc, trng trt, thu hoch (cultivation). N c s dng m t nhng c trng v li
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

98
sng, h thng nhn thc, thc, nim tin, gi tr, quy lut, l nghi, phong tc ca mt nhm
ngi, b phn dn chng hay mt x hi.
My mc khng ch lm thay i phng php canh tc v sn xut, my mc cn lm
thay i c phng php t duy v to ra li sng mi. Nhiu nh nghin cu x hi v chnh tr
tin rng, trong mt x hi c t chc hin nay, nhng nim tin, li mn, thi quen suy ngh mi
c hnh thnh to cho n mt tnh cch vn ha ring bit khc hn tnh cch ca mt x hi
chung, truyn thng v s pht trin ca cc x hi c t chc lun i km vi s phn r cc m
hnh truyn thng, lm cho cc l tng, c tin v gi tr chung b x nh hn v tch bit hn.
Phn ln nhng khc bit v thay i trong x hi ngy nay u gn ngh nghip. S phn cng
lao ng x hi trong x hi cng nghip lm ny sinh nhng vn mi v s lin kt gia cc
tnh cch vn ha khc nhau cn phi gii quyt (qun l a vn ha)
b) Phn nh trong qun l
T khi nc Nht vn ln hng cng quc kinh t, cc nh l lun v t chc v kinh
t ngy cng nhn thy c mi quan h gn b gia vn ha v qun l. Khi nim vn ha c
xt n khng cn phm vi rng gn vi mt dn tc, mt quc gia, m phm vi hp hn gn
vi mt nhm ngi, mt t chc. Cc t chc u c coi l nhng x hi nh, c nhng c
trng v m hnh vn ha ring. c im ca cc nn vn ha ny c th quan st c thng
qua cc m hnh tng tc gia cc c nhn, ngn ng s dng, trng tm bn tn, tp tc, l do
tn ti, s mnh, cng lnh, gi tr, lch s. . . Vn ha t chc c th c s dng nh mt
c tin v c th li c chia nh thnh cc tiu vn ha.
Bn cht ca mt nn vn ha l cc chun mc v cc tp qun x hi. Vic tun th
v thc hin chng i hi nhng b quyt khng d g nhn thc, hc tp v vn dng c. Mt
khi mi c nhn tm cch tun th cc chun mc v quy tc, h thc t ang tin ti vic xy
dng mt thc th x hi nht nh.
c) im mnh im yu khi vn dng vo t chc
im mnh :
Quan im ny gip gii thch rng bt k mt du hiu no ca mt t chc cng u c
ngha trong vic phn nh nhng tiu chun v gi tr, m nhng thnh vin t chc coi
trng v c th nhn thc c.
Vn ha doanh nghip c gi tr nh mt cht keo gn kt cc b phn, c nhn li trong
t chc vi nhau.
N cho php chng ta hiu r hn nhng ng lc thc y hay cn tr qu trnh thay i
bn trong t chc, cng nh tc nhn i vi qu trnh thay i.
iu yu:
Nhng thiu st nghim trng ca quan im qun l ny l :
Nhn thc sai lm v vn ha t chc, c th bin ngh thut qun l thnh mt kiu
ngh thut thng tr thc h.
Ging nh cu trc t chc, vn ha thng c coi l mt tp hp cc bin s c lp
nh c tin, lch s, chun mc, nghi l . . . Cch nhn nhn ny c phn my mc v d
dn n quan nim cho rng c th nho nn vn ha nh mt cng c cai tr. Ngi
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

99
qun l c th gy nh hng nhng kh c th khng ch vn ha theo mun ch
quan ca mnh m khng gy nguy hi n s bn vng ca c cu t chc.
Quy ch ha c coi l mt qu trnh t nguyn, c khi xng bi mt s ngi ch
cht, qua mi ngi u c t khun mnh vo nhng tiu chun, gi tr hay trch
nhim c th. Tuy nhin, vic b qua hon cnh quy ch ha c th dn n s g b, rng
buc mi c nhn trong vic thc hin cc vai tr x hi v pht trin x hi ca mnh.
4. T chc nh mt h thng chnh tr
a) Ngun gc l thuyt
L mt cng dn trong mt nn dn ch, mi ngi u c quyn c kin ring, c
quyn t ra quyt nh v quyn c i x bnh ng. Tt c cc t chc khng phi lc no
cng b chi phi bi quan h ch th. Bn c th b phiu bng i chn, nu bn khng hi
lng vi ni y v khng ai c th gi bn li c.
S tn ti ca mu thun l mt hin thc; tuy nhin, khng phi lc no cng c th
b phiu bng i chn.
Khi nim chnh tr xut pht t t tng cho rng, khi c bt ng quyn li, x hi
phi c cch cc c nhn dung ha bt ng thng qua thng tho. Chnh tr cho php to lp
nn mt trt t trn c s s a dng mun v bng cch trnh ch cc quyn. Aristote cho
rng trong nh nc Hy Lp c i chnh tr l phng tin ha hp nhu cu v s thng nht.
Cc nh qun l thng ni n quyn lc, quyn hn, quan h cp trn - cp di, lnh
o v b lnh o. Ni cch khc, t chc dng nh c hiu l mt h thng chnh tr, cai tr
ty thuc cc nguyn tc chnh tr a ra.
b) Phn nh trong qun l
Nn tng ca trt t hng ngy trong t chc thng l chuyn ch hn l dn ch, v
quyn quyt nh hnh ng thng thuc v mt ngi hay mt nhm ngi.
Vi tnh cht l mt h thng cai tr, cc t chc thng s dng mt h thng ch huy
nhm xy dng v duy tr quyn lc v trt t i vi cc thnh vin.
Kha cnh chnh tr ca t chc trc ht th hin qua cc xung t v tr chi quyn
lc. Tuy nhin, kha cnh chnh tr thng ch c cm nhn bi nhng ngi lin quan trc
tip.
Vic nghin cu v t chc trn c s cc hnh thc cai tr c th dn n nhn thc
mi v n. Tuy nhin, nu mun hiu c tnh nng ng chnh tr hng ngy ca mt t chc,
cn nghin cu cc qu trnh con ngi s dng cc quyn lc chnh tr trong hot ng v quan
h giao tip hng ngy trong t chc. Theo Aristote, chnh tr ra i t tnh mun v ca li ch,
xung t gia chng v tnh mun v ca cc mu mo, cch thc gii quyt, s hnh thnh, lin
minh v tng tc.
Kha cnh chnh tr ca mt t chc trc ht th hin cc cuc xung t v li ch v
quyn lc. Mt khc n cng c th hin qua ng c v bin php ca nhng ngi tham gia
cuc chi v ch nhng ngi trong cuc mi cm nhn c. Vn chnh tr trong t chc
xut hin khi con ngi ngh v mun hnh ng khc nhau.
c) im mnh im yu khi vn dng vo t chc
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

100
im mnh :
Cch nhn nhn t chc theo h thng chnh tr gip ta vt qua nhng hn ch ca cch
nhn t chc nh mt h chc nng gn b. Phn tch kha cnh chnh tr ca t chc di
gc tr chi v li ch ca cc nhm i lp, xung t v ngun gc quyn lc, c
th gip ta hiu c ngun sc mnh ca s thay i tn ti bn trong t chc.
Quan im ny buc chng ta phi chnh tr ha cch nhn v hnh vi ca con ngi bn
trong t chc. N i hi phi tha nhn trch nhim qun l lun gn vi trch nhim
chnh tr ca ngi ng u t chc, cng nh hiu c tm quan trng ca trch nhim
chnh tr i vi vic to lp nn vn ha cho t chc.
iu yu:
Nhng thiu st nghim trng ca quan im qun l ny l:
Quan im ny c miu t nh mt nguy c tim tng i vi s lnh mnh ca t
chc. N c th lm thin lch cch nhn v cc mi quan h c nhn trong sng. N c
th dn n s tinh vi hn trong cc hnh vi v mnh khe x th.
Hu qu ca cch nhn ny c th nhn mnh qu nhiu n quyn lc v vai tr c nhn.
5. T chc nh mt cng c thng tr
a) Ngun gc l thuyt
Thng qua cc hot ng sn xut v kinh doanh, con ngi khng ch mang li hnh
phc cho con ngi, m ang t u c mnh c v vt cht ln tinh thn. Nhng sn phm bin
i gien tng c coi l thnh tu mang tnh cch mng ca ngnh sinh hc p dng trong
ngnh ch bin thc phm, nhng ha cht s dng trong vic bo v thc vt khng ch gy ng
c thc phm m cn gy nhim v lm thay i sinh thi mi trng. Du m, khong sn v
lm sn c khai thc lm nguyn liu cho cc ngnh cng nghip v sn xut hng tiu dng,
nhng vic khai thc qu mc cng dn ti nhng bin i v mi trng, a l, kh hu khng
ch trong phm vi khu vc.
Khoa hc v cng ngh ngy cng tin b v c cc doanh nghip s dng ngy cng
c lc nh mt v kh cnh tranh trong cuc chy ua v trang trong sn xut nhm to ra
nhng sn phm mi, r, cht lng cao hn; nhng cng gy nn nhng p lc cng vic i vi
th cht v tinh thn nhiu hn i vi ngi lao ng. Nhng thnh tu trong lnh vc qun l v
t chc cng ang gy ra nhng hu qu t hi i vi sc khe v tinh thn ca ngi lao ng.
Li ch v thit hi u l cho con ngi, i vi con ngi. Con ngi c hng nhng thnh
qu ca cc hot ng sn xut kinh doanh, ng thi h cng phi gnh chu hu qu ca chng.
iu ng ni l, c mt b phn x hi c hng nhiu hn nhng g h l ra cng
phi gnh chu so vi phn ln dn chng v b phn ny cng c kh nng lm iu g
thay i tnh trng bt cng v bt bnh ng ny. B phn ny chnh l cc doanh nghip. Mc d
doanh nghip c coi l cc t chc hp l, v tha mn c kht vng v mong mun ca con
ngi, nhng thc t n li c coi l cng c thng tr phc v li ch ch k ca mt b
phn x hi, trong khi gy thit hi i vi phn ng nhng ngi khc.
b) Phn nh trong qun l
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

101
Trong mi t chc u c th cha ng yu t thng tr. Yu t thng tr bt ngun t
s khc bit v a v, quyn lc, c quyn c hng. Trong mt doanh nghip, tht kh c
th t c s ng u v bnh ng gia cc b phn, v tr khc nhau. Quyn lc c phn
b t trn xung di theo h thng t chc, mc quyn lc phn b ph thuc quan im v
trit l qun l ca ngi lnh o cao nht. Nh vy, trong t chc c ngi qun l v ngi
b qun l. Ngi ny c th tm cch p t mun ca mnh ln ngi kia. Theo cc nhn
ny, c th coi t chc nh mt h thng cai tr v qun l nh mt qu trnh thng tr. Cch thc
thng tr thng c s dng l thng qua cc cng c qun l hay quyn lc chnh thc hp
php. u t cho cng ngh hin i lun c coi l mt bin php tch cc v mang li rt nhiu
li ch cho nhiu i tng khc nhau, nh hng ha c cht lng cao, gi r, nng sut tng, gi
thnh h, nng lc cnh tranh tt hn, li nhun tng, tng trng, khuyn khch pht trin cng
ngh mi. . . Tuy nhin, i mi cng ngh c th gy thit hi cho ngi lao ng, nht l nhng
lao ng c thm nin, kinh nghim, nh cng lao ng tng, yu cu v lao ng tr khe, t
lnh ngh, r, mc lng tng i gim i.
nh hng c tnh chi phi (thng tr) ca cc t chc kinh t, kinh doanh v ti chnh
cn c th hin r nt hn i vi chnh sch ca cc a phng ni h hot ng. Mong
mun pht trin kinh t a phng, nhm thu ht vn u t t bn ngoi, nhiu a phng
a ra nhng chnh sch to thun li cho cc doanh nghip tham gia vo vic pht trin kinh t
a phng. Tuy nhin, do cch nhn thin cn, phin din, cc doanh nghip t ngoi vo c th
ch quan tm n cc mc tiu ring v s dng cng c kinh t v ti chnh gy p lc i vi
chnh quyn a phng nhm t c nhng chnh sch thun li cho vic t c mc tiu
ch k ca mnh. Cc chnh quyn a phng lun phi ng u vi nhng kh khn v thch
thc trong vic cn i gia li ch ca s pht trin v tc ng lu di v kinh t - vn ha x
hi i vi a phng. c bao bin bi nhng ng c v li ch k, cc doanh nghip cng c
th s dng sc mnh v nh hng ca mnh vo nhng lnh vc c li m lng qun hoc xem
nh trch nhim trong vic pht trin mi trng t nhin, vn ha x hi a phng.
Tm li, kha cnh thng tr trong cc hot ng qun l v kinh doanh c phn nh
thng qua cc vn v quyn lc v li ch gia cc nhm hu quan.
c) im mnh im yu khi vn dng vo t chc
im mnh:
Quan im ny gip chng ta hiu thm v mt kha cnh khc ca khi nim v tnh
hp l. Trong nhiu trng hp, n th hin mt s thin v, cc b, ch k v vic theo
ui cc mc tiu hp l kiu ny thc cht ch l cch tin hnh cc bin php cai
tr.
N l mt gi cho vic xy dng mt l thuyt v t chc bo v nhng ngi b thng
tr, quan tm hn na n li ch ca nhng thnh vin khc nhau ca t chc, nng cao
tnh nhn bn cho t chc v cng tc t chc
im yu:
Nhng thiu st nghim trng ca quan im qun l ny l:
Cch nhn ny d dn n nguy c ng nht t chc v s thng tr, coi t chc l mt
cng c tha mn nhng mong mun v li ch c nhn.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

102
Quan im ny cng d dn n vic phn chia tng lp, giai cp v tm cch tha mn li
ch ca mt b phn n di danh ngha ca s hp l, thay v nhn nhn nhng xung t
v mu thun nh mt ng lc ca s thay i v pht trin.
Tm li, nhng quan im trn y th hin nhng cch nhn khc nhau i vi t chc.
Nhng cch nhn ny c th c nh hng i vi ngi qun l trong cc cng vic xy dng t
chc v hoch nh cc chnh sch v bin php qun l. Trong thc t, d khng thc c r
rng s chi phi ca cc cch tip cn n kt qu cng tc t chc, nhng ngi qun l v
nhng ngi thit k t chc vn phi chu tc ng ca chng. Mu thun c th ny sinh, khi
vic gii quyt tr nn kh khn khi khng hiu rng bn cht ca mu thun nm s khc nhau
v quan im hay cch tip cn. Gii thiu nhng quan im trn c tc dng gip ngi qun l
hiu r hn nhng tc nhn nh hng v nhn ra c nhng im mnh c th khai thc cng
nh cc nguy c tim n trong h thng t chc t cc quan im thit k nu trn.
Mc d c nhng nh hng chi phi theo cch no , trong thc t cc quan im trn t
c coi l c ngha thc tin i vi vic xy dng t chc. Mt cch tip cn thc t hn
trong vic thit k cc h thng t chc l quan im t chc con ngi (hay con ngi - t
chc ).
3. Quan im t chc con ngi
a) Ngun gc cch tip cn :
Mt cch tip cn khc c ngha thc t hn i vi cng tc t chc v qun l xut
pht t quan im cho rng t chc cng l mt thc th sng, lun vn ng, c tr tu, c nhn
cch, c kh nng t duy, ra quyt nh hnh ng v la chn cch thc hnh ng (hnh vi)
t c mc ch mong mun. iu th hin c s tng ng v kt cu gia t chc v con
ngi.
Mi c th u sng cuc sng ring ca mnh. H tn ti trong x hi vi t cch l con
ngi. H nh hnh trong con mt nhng ngi khc v trong x hi bng c trng v th cht
v tinh thn. Nhng c trng v th cht c phn nh qua s hon ho v trng thi lnh mnh
ca cc h thng th cht nh xng ct, c bp, tiu ho, tun hon, thn kinh v s phi hp hi
ha gia chng. Mt h thng b trc trc hay s phi hp gia chng khng hi ha s dn ti
s suy sp sc khe v tinh thn rt ln v mi n lc u tp trung vo vic khc phc tnh trng
bt n trn. V tinh thn, mi ngi c nh hnh trong con mt ngi khc v x hi bng
nhn cch. l h qu ca cch ng x ca h trong cc mi quan h x hi, thi ca h
trc cc vn x hi ny sinh. Nhn cch con ngi phn nh quan im ca h v nhng quy
tc hnh x chun mc v gi tr ch o trong giao tip x hi cn c tn trng.
Xt t gc nht nh, t chc cng ging nh con ngi. T chc cng gm nhiu h
thng hp li vi nhng chc nng nht nh. S tn ti ca t chc ph thuc vo tnh trng sc
khe ca cc h thng t chc v cc hot ng ca chng. Ngun lc ti chnh vng chc ph
thuc vo ngun dinh dng di do. H thng sn xut v tiu th sn phm hot ng c hiu
qu th hin trng thi tiu ha tt. Lc lng lao ng hng hu th hin tim lc vn ng
sung mn. Khng ch vy, t chc cng c i sng tnh cm. T chc cng c cuc sng ring.
Chng khng ch bao gm nhng con ngi m lun c gng phn u c nhng con ngi tt
nht. V vy, t duy v hnh ng ca t chc l hnh nh phn nh cch t duy v hnh ng ca
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

103
con ngi. Trong giao tip, con ngi l ch th chnh; tuy nhin, trong cc mi quan h kinh
doanh, h lun mang danh v i din cho t chc. X hi c xu th nhc n tn doanh nghip,
t chc nhiu hn l tn ring ca mt c nhn thnh vin i din khi ngi c mt hnh vi,
c ch gy n tng (tt, xu). Nh vy, nhn cch ca doanh nghip, t chc c phn nh
mt phn qua nhn cch ca con ngi i din cho chng.
Vi t cch l mt chnh th, t chc c nhn cch ca t chc, v chng c th c
cc i tng hu quan (trong v ngoi) v x hi nhn din nh bn sc ring c trng cho t
chc . Bn sc ring ca t chc phn nh h thng nhng gi tr v trit l kinh doanh c t
chc, doanh nghip tn trng. Chng c t chc, doanh nghip th hin thng qua cc trit l,
phng chm, biu trng vn ha t chc v c x hi nhn din thng qua cc hot ng kinh
doanh.
b) Phn nh trong qun l
Cch tip cn t chc con ngi kh n gin. T mt gc nht nh c th phn
chia cc h thng th cht ca c th con ngi thnh nm phn h : (1) xng ct, (2) c bp, (3)
tun hon, (4) tiu ha v (5) thn kinh iu khin. Mi lin h gia cc h ny c th c m t
nh sau: H xng ct l h c bn, c chc nng lm ch da cho h c bp. H c bp ch c
th vn ng c nu h thng tun hon cung cp lng mu cn thit, kp thi. H tun
hon c th ly ngun dng cht t bn ngoi (truyn mu) hoc t vic tiu ha thc phm; khi
h tiu ha ng vai tr ch bin thc n v b sung ngun dinh dng cho h tun hon.
Cc h thng ch c th vn ng v phi hp tt nu c iu khin thng nht v ng n bi
h thn kinh.
Tng t, i vi cc h thng trong mt doanh nghip hay bt k t chc no cng c
th phn chia thnh nm phn h tng t nh sau : (i) cu trc t chc, (ii) nhn lc, (iii) ti
chnh - k ton, (iv) sn xut v bn hng v (v) h thng thng tin qun l. (Management
Infomation System MIS). Mi quan h gia cc phn h c th c gii thch tng t v
chc nng nh sau: Ngun sc mnh tc nghip chnh cho mi doanh nghip l con ngi -
ngun nhn lc. Tuy nhin nhn lc trong t chc ch c th hnh ng v pht huy nng lc nu
bit c th h cn lm g (mc ch). S t chc s cho bit cu trc v cng vic, nhim v,
quyn hn v mi quan h chnh thc gia cc v tr cng tc trong mt t chc, doanh nghip.
Cu trc t chc chnh l ch da cho vic xy dng mi quan h chuyn mn v con ngi trong
t chc; khng ch vy, cn l khung xng cho cc h thng khc gn kt vi nhau trong t
chc. Nhn lc trong t chc ch c th hon thnh cng vic v mc ch nh nu c cung
cp y nhng iu kin tc nghip cn thit. Mt trong nhng yu t quan trng i vi ngi
lao ng l th lao v cc bin php khuyn khch vt cht. Mt khc, nguyn liu v phng
tin cho hot ng tc nghip l nhng yu t cn thit khc i vi ngi lao ng . Ngun ti
chnh l ngun dinh dng cn thit m bo nhng iu kin cn thit ny v hiu lc ca h
thng ti chnh v k ton chnh l iu kin cn thit s vn ng trong t chc c trn tru,
tri chy. Ngun ti chnh c th c cung cp t bn ngoi (tr cp) hoc c to ra t bn
trong t chc (t ti tr). Ngun t bn ngoi l c hn v rng buc mc tiu v hat ng ca
doanh nghip, t chc. Ngun t c phi c to ra t chnh cc hot ng ca t chc doanh
nghip. Khi i vi cc t chc kinh doanh, cc hot ng to ra ngun ti chnh chnh l cc
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

104
hot ng sn xut v tiu th sn phm v dich v ca doanh nghip; trong sn xut v tiu
th c th c v nh qu trnh tiu ha cc nguyn, vt liu thnh sn phm hng ha bin
chng thnh cc cht dinh dng b sung cho ngun ti chnh. S vn ng ca tng h thng
v s phi hp gia cc h thng c iu hnh bng h thng qun l. Cc chnh sch qun l,
mnh lnh iu hnh c a ra v ph bin n cc b phn lin quan trong t chc thng qua
h thng thng tin qun l. Kt qu c d on, phn hi qua cc knh khc nhau n vi
ngi qun l ra cc quyt nh tip theo v iu chnh khi cn. y c th coi l h thn kinh
ca t chc, doanh nghip. Tic rng, trong thc t h thng thng tin qun l cn t c quan
tm ng mc, c v l thuyt ln trong thc tin qun l.
Mc d c th nhn thy c s tng ng v cu trc v chc nng gia t chc v con
ngi. im khc bit quan trng v kt cu gia t chc v con ngi l t chc khng c kt
cu hon thin nh c th con ngi cht ch. S phi hp gia cc b phn, h thng kh hon
ho, cu trc cng knh. iu khin phn tn, cc quyt nh c th v cn c ra mi v tr
trong c th t chc. Nhng c im ny lm cho vic phi hp v iu hnh cc hot ng
ca t chc tr nn rt phc tp v kh khn. Nhng n lc qun l, thc cht, l nhm tng
cng s hi ha v hn ch nhng khim khuyt v c cu ni trn ca t chc.
c) Vn dng vo h thng t chc :
S trc trc trong hot ng ca mt doanh nghip hay con ngi c th l do s trc
trc trong vic phi hp gia cc h thng. Qun l chnh l vic pht hin, khc phc, iu
chnh nhng trc trc ny. Tuy nhin, ngay c vi nm h thng c bn hon ho, doanh
nghip cng ch l mt chnh th hon chnh, mnh m v th cht, nhng v danh. Con ngi
ch c nhn din khi c tnh cch v c tn trng khi c nhn cch. Cng nh vy, doanh
nghip ch c th c nhn ra khi c bn sc ring v to ra c mt hnh tng p trong con
mt ngi tiu dng v x hi.
Nhn cch ca con ngi c hnh thnh nh th no? Mn tm l hc cho chng ta
nhng kt lun rng, con ngi lun c nhng nhu cu tm sinh l mang tnh bn nng (ni sinh)
v do tc ng ca x hi (ngoi sinh). Cc nhu cu ny c chia thnh cp v lun c con
ngi tm cch tha mn theo nhng th t u tin nht nh ty thuc hon cnh, c im tm
sinh l v trnh pht trin tri thc ca tng ngi. V xu th con ngi lun u tin tha mn
nhu cu mc cao khi trnh v mc sng c nng cao. Mt trong nhng cch din t trng
thi tm sinh l ca con ngi c s dng kh ph bin trong qun l l m hnh phn cp v
nhu cu con ngi ca Maslow. tha mn nhu cu, con ngi phi hnh ng. Thng qua
hnh vi trong giao tip, con ngi th hin c nhng c im tm sinh l ca mnh. tn ti
v pht trin, con ngi lun gn mnh vi x hi. , con ngi lun mong mun c nhng
ngi khc v x hi tha nhn. S tha nhn mt con ngi l kt qu ngi p ng n
u nhng quy tc, chun mc m x hi mong mun - nhng quy tc o c x hi. Hn na,
nu ngi c nhng ng gp quan trng trong vic duy tr v pht trin nhng quy tc, chun
mc , h s ginh c s tn trng ca mi ngi, ca x hi. Nhng phn tch v o c x
hi ch ra rng, tha mn nhng nhu cu ni sinh bc tht (sinh tn, tin nghi) l nhng
ng c v k tm thng, trong khi tha mn nhng nhu cu ni sinh bc cao (t khng
nh) c th dn n hoc d nhn hoc d nhn. Tr thnh ai, iu cn c quyt nh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

105
bi quan im o c v hnh vi ca ngi . Tha mn nhu cu ngoi sinh (lin kt, c
tn trng) lun l mt ng lc quan trng ca con ngi trong mi quan h x hi.
Cc doanh nghip lun phi gn mnh vi th trng mi c th tn ti c. mi
c c hi doanh nghip t c nhng mc tiu ca mnh. ng lu l cch thc cc t
chc, doanh nghip la chn p dng hng ti mc tiu. Trong thc t, nhiu doanh nghip
coi li nhun l mt mc tiu. Li nhun l yu t cn bn ca mt doanh nghip c th tn ti
v pht trin. Li nhun l ngun dinh dng c to ra t hot ng sn xut tiu th b
sung vo ngun ti chnh ca doanh nghip. Nhng doanh nghip ch hng ti mc tiu li
nhun lun c xu th hnh ng mt cch d k hoc d li v c kh nng sn sng chp nhn c
nhng bin php kinh doanh v o c. H c th nhanh chng tr nn giu c nhng li tn ti
rt bp bnh v khng c ngi tiu dng tin cy v coi trng. Vic ly li nhun hay ch tiu
ti chnh lm mc tiu tuy khng sai v mt kinh doanh thc dng, nhng iu c th lm tm
thng ha nhng mc tiu cao c, s mnh v hoi bo ca mt t chc kinh t. V vy, i vi
cc doanh nghip mong mun nh hnh nhn cch o c tt, li nhun khng th l mc
tiu, chng ch l bng chng v tnh trng sc khe lnh mnh, l iu kin trin khai cc
hot ng ca mt doanh nghip kinh doanh v l phng tin t c s tng trng.
Cng nh con ngi, doanh nghip khng th sng c nu thiu ngi tiu dng,
thiu x hi. S pht trin hay tng trng ch l nhng du hiu u tin ginh c s tin
cy, s tha nhn ca cng ng, nhng ngi u t v ngi tiu dng. Vic thc hin y
nhng cam kt, ngha v php l, nh thu v cc quy nh khc i vi ngi lao ng v v mi
trng, cng l nhng iu kin ti thiu khc ginh c s tha nhn ca x hi. Nhng
ginh c s tn trng, doanh nghip phi lm c nhng iu m x hi v ngi tiu dng
mong i. Khi , li nhun c cc doanh nghip coi l li cm n ca ngi tiu dng hay
phn thng cho s cng hin xut sc. Vi mong mun s nghip ca mnh tn ti mi mi
nh mt tng i vinh quang, nhiu doanh nghip rt ch trng n vic xy dng hnh nh
ca mnh thnh nhng biu tng bng chnh nhng vin gch o c trong kinh doanh. Bi
v h bit rng, gi tr ca cc tng i l kha cnh tinh thn ca chng, ch khng phi kha
cnh vt cht. V vy, chng phi c xy dng t cc gi tr tinh thn, bng chnh hnh vi o
c kinh doanh ca doanh nghip c thng qua nhng nhn t ca vn ha doanh nghip.
Khi t nguyn hnh ng theo nhng nguyn tc v chun mc o c v hnh vi trong
mi quan h kinh doanh, mi thnh vin u ang gp phn vo vic hnh thnh nn mt nt c
trng ring, mt bn sc ring ca doanh nghip. cng l iu c th lm cho h t ho
ngng cao u.
4.3 XY DNG CHNG TRNH O C
lm cho cc chun mc v h thng chun mc o c c hiu lc cng nh to
iu kin trin khai cc giao c o c, cn xy dng cc chng trnh o c ton din, kh
thi. Cc chng trnh o c gm cc chng trnh hnh ng v o c v cc bin php qun
l hu thun cho vic trin khai cc chng trnh hnh ng ny. Cc chng trnh ny c hai ni
dung chnh : (1) xy dng cc chng trnh giao c o c, (2) t chc thc hin, iu hnh v
gim st vic thc hin cc chng trnh giao c o c.
4.3.1. Xy dng chng trnh giao c o c
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

106
Xy dng chng trnh giao c o c v thc cht l lp cc phng n, k hoch
cho vic ph bin, qun trit, trin khai thc hin h thng chun mc o c v chun mc giao
c o c. Nh vy, v mt nguyn tc, xy dng chng trnh o c khng khc g so vi
vic lp k hoch tc nghip thng thng. im khc bit ch yu i vi cc chng trnh o
c l mc tiu ca chng thng tp trung vo vic gii quyt cc vn o c v mi quan
h trong kinh doanh. Do c th p dng cc phng php lp k hoch thng thng cho vic
xy dng cc chng trnh giao c o c.
Mi t chc c th xy dng chng trnh giao c o c theo cch thc ring. Tuy
nhin, vn c th lp ra nhng quy trnh c bn gm cc bc c tnh nguyn l tham kho khi
xy dng nhng chng trnh giao c o c; trong cn nhc n mt s nguyn tc c th
lin quan n lnh vc o c.
xy dng cc chng trnh giao c o c nh cc k hoch, chng trnh hnh
ng thng thng, c th s dng khung l-gch hoc bt k cng c lp k hoch truyn
thng. y l mt cng c rt c lc lp cc chng trnh giao c o c nhm t c
nhng mc tiu xc nh.
Cc t chc c th c cc chng trnh giao c o c khc nhau. Tuy nhin, mi t
chc u c mt mong mun nh nhau l cc chng trnh phi c hiu lc. cc chng
trnh giao c o c c hiu lc trong thc t, chng cn tha mn nhng yu cu nht nh.
Mt s yu cu ti thiu cn tha mn i vi cc chng trnh giao c o c cho thy ngi
qun l l mt nhn t quan trng. Trong thc t, y l nhn t c ngha quyt nh m bo
hiu lc ca cc chng trnh giao c o c.
4.3.2. T chc thc hin, iu hnh v gim st
V c bn, qu trnh trin khai bao gm nhng ni dung: (1) bin son cc ti liu hng
dn thc hin, (2) ph bin v qun trit cc chun mc o c, (3) phn cng trch nhim gim
st chnh thc v thng bo trong ton doanh nghip.
Trong khi trin khai cc hot ng nu trn, cc ti liu hng dn cn c bin son
k lng, chi tit v cung cp y to thun li cho qu trnh hc tp v tho lun. ng
thi cc biu trng vn ha doanh nghip cng cn phi thit k thch hp ph bin. Vic lm
ny c ngha cc k quan trng trong vic xy dng hnh nh, biu tng, ngha, gi tr cho
cc biu trng vn ha doanh nghip v sau.
Vai tr v trch nhim ca ngi qun l cao cp v cc chng trnh giao c o c
l rt ln. Vai tr ca ngi qun l trong vic trin khai cc chng trnh o c l : (i) ngi
khi xng (pioneer) , (ii) ngi nh hng (ruler), (iii) ngi bt nhp (conductor), (iv) ngi
dn ng (facilitator), (v) ngi gim h (controller). Vi t cch ngi khi xng, ngi qun
l lun phi i u trong vic thc hin cc chng trnh o c v lun thc rng h chnh l
tm gng mu mc cho nhng ngi khc noi theo. Vai tr nh hng i lin vi vai tr khi
xng. Tuy nhin, vai tr nh hng i hi ngi qun l lm r nhng thng ip mun gi
ti nhng ngi khc; h cn c thng tin chnh xc nhng g cn thc hin. Vai tr bt nhp
t ngi qun l v tr trung tm phi hp, cc ni dung ca chng trnh o c v cc hot
ng phi ng b v hi ha, mu thun phi c trit tiu. Vai tr ngi dn ng nhc nh
ngi qun l rng thc thi cc chng trnh o c l cng vic ca tt c mi thnh vin t
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

107
chc v thnh cng ca n ph thuc vo tinh thn t gic v n lc ca h. Vi v tr v chc
nng ca mnh, ngi qun l cn to iu kin thun li cho cc thnh vin doanh nghip thc
thi cc ni dung ca chng trnh o c. Vai tr ngi gim h i vi cc chng trnh o
c nhn mnh chc nng kim tra v gim st i vi vic thc thi cc chng trnh ny trong t
chc.
4.3.3. Kim tra vic thc hin cc chng trnh giao c o c
1. Mc ch ca vic kim tra:
thnh cng, cc chng trnh o c phi pht huy tc dng lin tc v thc s
trong i sng t chc. V vy, cc hot ng v ni dung ca chng trnh o c thng c
lng ghp vo cc hot ng thng xuyn, hng ngy ca t chc. Thc thi vy, nhng kt
qu ch c phn nh sau ny trong cc kt qu hot ng. Trong nhiu trng hp tnh th
tr nn qu mun c th lm iu g nhm ly li phong thi v hnh nh trc kia cho
doanh nghip. Nguyn nhn c th l do cc chng trnh o c mt hiu lc, hay khng cn
ph hp vi hon cnh, do h thng t chc c nhng thay i theo chiu hng bt li cho
vic trin khai c kt qu cc ni dung v hot ng ca cc chng trnh o c hin hnh.
Tng qut, mc ch ca vic thanh tra, kim tra chng trnh o c l nhm xc minh
tnh tng thch ca cc chng trnh o c trong vic thc hin mc tiu chin lc, quan
im v thi ca nhng ngi hu quan, nht l nhng ngi trc tip thc hin chng; m
bo nhng iu kin, tin vng chc cho vic trin khai thnh cng cc chng trnh o c
v giao c o c.
C th, vic thanh tra, kim tra l nhm pht hin ra nhng du hiu bt li cho vic
trin khai cc chng trnh o c hin hnh, ni ring, cho vic thc hin cc mc tiu nh,
ni chung; qua c th lp k hoch iu chnh thch hp.
2. Phng php v ni dung iu tra:
a) Xc minh tnh tng thch ca cc chng trnh o c v giao c o c:
V nguyn tc, tnh bt cp ca cc chng trnh o c lun c th hin qua nhng
du hiu, hin tng c th. V vy, vic thanh tra cn c bt u bng vic xc minh, pht hin
cc hin tng, biu hin tri vi cc chun mc o c chnh thc cn c tn trng trong t
chc. Nhng mu thun o c ny c th ny sinh do nhng tnh ton v k ca mt s c nhn,
hoc do s bt cp ca h thng chun mc o c.
Trong trng hp th nht, doanh nghip, t chc cn thit lp mt h thng cnh bo
hu hiu c th kp thi pht hin nhng du hiu vi phm hoc c hi i vi vic duy tr cc
chun mc v h thng o c ca t chc.
Trong trng hp th hai, vic thanh tra cc h thng o c cn c tin hnh .
Mc d nhng biu hin c nhn c v l nhng vn ring t thuc v tng ngi,
xt t gc t chc v qun l, chng cng l nhng du hiu v tnh trng km hiu lc ca cc
chng trnh o c v cc bin php qun l nhn lc th hin qua s khng ng thun v
thiu t gic ca cc thnh vin.
Nhng vn ny sinh cn c phn tch k xc minh bn cht. lm c iu ,
nhng phng php nhn din cc vn o c .
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

108
Do vn o c c th xut hin bt c lc no, vic r sot v thanh tra cn c tin
hnh thng xuyn.
b) Xc minh c trng v vn ha ca t chc:
Vn ha v t chc l nhng tin cn thit cho nhn vin thc hin cc giao c o
c, cho ngi qun l gim st v h tr nhn vin khi thc hin cc chng trnh giao c
v thc hin thnh cng cc chng trnh o c. Vic thanh tra nhm xc minh cc c trng
v vn ha v doanh nghip cn c tin hnh trn hai phng din : (i) xc minh c trng v
vn ha cng ty v (ii) xc minh c trng v t chc lin quan n vic trin khai hiu lc cc
chng trnh o c v giao c o c mi v tr, c nhn trong t chc, doanh nghip.
R rng vic thanh tra khng ch nhm xc minh c ch t chc cho vic thc hin cc
chng trnh o c m cn ch trng xc minh v nhn thc v thi ca nhng ngi thc
hin. Vai tr v trch nhim ca ngi qun l trong vic t chc thc hin v hu thun cho nhn
vin trong vic thc hin cc chng trnh o c v giao c o c cng c lm r.
Do cc t chc c nhng trit l v c trng v vn ha doanh nghip khc nhau, phng
php xc minh, cng c s dng, ni dung ca cc mu thanh tra cn c la chn v hiu chnh
cho ph hp nhm thu nhn c nhng thng tin chnh xc cho php nh gi ng n v nng
lc vn ha doanh nghip trong vic h tr thc thi cc chng trnh o c.
Thng qua vic xc minh v h thng t chc, mi quan h gia chng trnh o c v
vn ha doanh nghip vi cc chng trnh, cng c qun l khc cng cn c ch trng nhm
m bo s hi ha v ng b trong cc gii php qun l. Do c th cn phi xc minh thm
nhng vn lin quan. Vn ha doanh nghip ch l mt b phn cc cng c v phng php
qun l, mt nhn t cn bn hn cn c xc minh l h thng t chc. H thng t chc l
phng tin trin khai cc bin php qun l , trong c cc chng trnh o c. S tng
thch ca h thng t chc l mt yu t c ngha rt quan trng. Vic xc minh v h thng t
chc l nhm ch r cc c trng, nh v c cu, nhn lc, quyn hn, trch nhim, c ch . . .
lin quan n vic thc thi c kt qu cc chng trnh o c v giao c o c.
TM TT NI DUNG
1. Ngi qun l l ng ti cao hay biu tng? Quan im v vai tr v trch nhim ca ngi
qun l i vi nhng thnh cng v tht bi ca mt doanh nghip l rt tri ngc nhau. C hai
quan im tri ngc nhau: quan im ti cao ca qun l (omnipotent view of management) v
quan im tng trng ca qun l (symbolic view of management).
2. Xy dng t chc chnh l vic xy dng mt h thng cc phng tin cho vic thc thi cc
mc tiu v kim sot vic thc hin cc mc tiu, trong mi phng tin li l mt hay nhiu
h thng phng tin khc c thit k thc hin cc chc nng, nhim v c th. Trong cc
h thng ny, con ngi v thit b giao ha vo nhau to nn nng lc v sc mnh ca
phng tin. Nh vy, xy dng t chc chnh l xy dng nn tng cho cc mi quan h ngi
vi ngi, ngi vi cng c, cng c vi cng c. Tuy nhin, mi ngi li tin hnh xy
dng t chc u c cch lm ring. Cch thc ca mt nh qun l la chn xy dng mi
quan h con ngi trong t chc ph thuc khng ch vo nhng yu t k thut (nh phng
php sn xut, cng ngh v tnh trng thit b) nng lc, trnh qun l v chuyn mn ca
ngi lnh o v nhn vin, c im ca mi trng hot ng, m cn c quyt nh bi
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

109
quan im v trit l lnh o ca ngi qun l. Trong nhiu trng hp, nhn t th hai ny c
tm quan trng ln hn v lm lu m nhng yu t khc.
3. Cc quan im c nh hng chi phi n cc nh qun l trong vic xy dng cc h thng t
chc c th c xp loi theo c trng v mc ch kt cu v v nhn t trng tm. c trng
v mc ch thit k cho bit ngi thit k mong mun xy dng nhng h thng c c s
linh hot thch nghi tt vi p lc t mi trng hay c kt cu cht ch m bo s phi
hp bn trong h thng v tng tnh hiu qu. c trng v nhn t trng tm cho bit ngi thit
k t trng tm thit k vo nhn t con ngi hay nhn t ca mi trng hot ng v chin
lc ca doanh nghip. Nhng quan im ny c nh hng quan trng n m hnh t chc
c xy dng. Cn lu , nhng m hnh ny c th pht huy hiu lc, cn m bo nhng
iu kin cn thit, lin quan nh phn quyn, chin lc hot ng v chnh sch qun l, qun
l con ngi.
4. Cc quan im xy dng t chc tuy khc nhau nhng c th xp thnh hai nhm c bn .
- Quan im t chc nh hng mi trng cho l t chc l mt c th sng; T chc nh
mt rnh mn tm l; T chc nh mt dng chy, bin ho
- Quan im t chc nh hng con ngi cho l t chc l mt c my; T chc l mt b
no; T chc l mt nn vn ho; T chc l mt h thng chnh tr; T chc nh mt cng
c thng tr
5. lm cho cc chun mc v h thng chun mc o c c hiu lc cng nh to iu
kin trin khai cc giao c o c, cn xy dng cc chng trnh o c ton din, kh thi.
Cc chng trnh o c gm cc chng trnh hnh ng v o c v cc bin php qun l
hu thun cho vic trin khai cc chng trnh hnh ng ny. Cc chng trnh ny c hai ni
dung chnh : (1) xy dng cc chng trnh giao c o c, (2) t chc thc hin, iu hnh v
gim st vic thc hin cc chng trnh giao c o c.
CU HI V BI TP
1. Hy trnh by cc quan im v vai tr v trch nhim ca ngi qun l i vi thnh cng v
tht bi ca doanh nghip?
2. Hy trnh by nng lc lnh o v quyn lc ca ngi qun l?
3. Th no l phong cch lnh o? Trnh by phong cch lnh o?
4. Hy trnh by quan im t chc nh hng mi trng?
5. Hy trnh by quan im t chc nh hng con ngi?
6. Hy trnh by xy dng chng trnh giao c o c?
7. Hy trnh by cc ni dung trin khai chng trnh giao c o c?
8. Hy trnh by mc ch, phng php v ni dung kim tra thc hin chng trnh giao c
o c?




O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

110
CHNG 5
VN HO TRONG CC HOT NG KINH DOANH

GII THIU
Mc ch, yu cu
- Mc ch: Trang b cho ngi hc nhng kin thc vn ho trong cc hot ng kinh
doanh ca doanh nghip bao gm vn ho ng x trong ni b doanh nghip;
Vn ho trong xy dng v pht trin thng hiu; Vn ho trong hot ng
marketing; Vn ho trong m phn v thng lng; Vn ho trong nh
hng vi khch hng
- Yu cu: Ngi hc nm c nhng kin thc c bn vn dng trong hot ng kinh
doanh ca doanh nghip
Ni dung chnh
- Vn ho ng x trong ni b doanh nghip;
- Vn ho trong xy dng v pht trin thng hiu;
- Vn ho trong hot ng marketing;
- Vn ho trong m phn v thng lng;
- Vn ho trong nh hng khch hng
NI DUNG

5.1 VN HO NG X TRONG NI B DOANH NGHIP
5.1.1. Vai tr v biu hin ca vn ha ng x trong ni b doanh nghip
1. Vai tr ca vn ho ng x
- Vn ha ng x gip cho doanh nghip d dng thnh cng hn.
Khi cch ng x ca cc thnh vin trong doanh nghip c mi ngi hng ng, lc
s d t c nhng kt qu chc chn hn, nh dnh c s nng , cng tc, to thm
nhng tn nhim mi, thu thp c nhiu khch hng hn v bn thn gi c s yn lnh. V
ngay nhng ngy lc kh khn i na th nhng ngi ny cng v bn n cng.
- Vn ha ng x lm p thm hnh tng ca doanh nghip.
Letitia Basldrige l mt chuyn gia hng u v lnh vc ng x ti M cho rng: Php
ng x kho lo l hiu qu c gi tr, chng lm tng phm cht ca i sng, ng gp cho o
c ngi lnh o tt nht, lm p thm hnh tng ca doanh nghip, v do n ng mt
vai tr ch yu trong vn pht sinh li nhun. Mt khc, vic ng x khng tt, dt nt, khng
cn thn th lm nh mt i nhn cch con ngi, cng nh s thng tin v ngay c vic lm.
Nh vy, cch ng x ca cp trn, cp di trong ni b doanh nghip c tc ng qua li vi
nhau trn tinh thn hp tc thin ch v cng c phn ng tch cc nh nhau tt c cc c nhn,
b phn trc nhng vn cn gii quyt ca doanh nghip. Nu mi quan h ny c kt hp
hi ha vi mc tiu v li ch chung ca doanh nghip s to nn sc mnh a doanh nghip
tin ln pha trc.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

111
- Vn ha ng x to iu kin pht huy dn ch cho mi thnh vin.
Mi ngi nhn c s tn nhim v h tr cn thit da trn nhng gi tr, chun mc
c thit lp ca doanh nghip ch ng tin hnh cng vic c giao ph, sng to, chu
trch nhim c nhn cao hn v cng vic, quan h trn di chan ha, c chia s thng tin
c c hi tham gia su hn vo cc quyt nh ca doanh nghip.
- Vn ha ng x gip cng c v pht trin a v ca mi c nhn trong ni b doanh
nghip.
Mi c nhn khi tham gia vo cng vic kinh doanh ca doanh nghip u c mt v tr
nht nh. Vn ha ng x khng nhng gip h hon thnh tt nhim v c giao m cn xy
dng c lng tn i vi lnh o v ng nghip, t to c hi thng tin cho h.
2. Biu hin ca vn ha ng x
- Vn ha ng x ca cp trn i vi cp di.
Th nht, xy dng c ch tuyn chn, b nhim cng khai, bnh ng, cnh tranh, dng
ngi ng ch.
cng v lnh o doanh nghip, vic dng ngi ng ch pht huy c s trng
ca h ng mt vai tr ht sc quan trng. Ngi lnh o cn hiu chnh xc bn cht con
ngi l thc th nh th no vi mt nhn sinh quan r rng. Nu khng c nhn sinh quan r
rng rt d mc sai lm ch quan trong phn bit thc th khc nhau gia nhng c nhn khc
nhau. Dn n, khng nhng khng pht huy c ti nng ca ngi m cn c khi trit tiu
cc ti nng. Lch s chng minh rng nhng nh lnh o kit xut u l nhng ngi hiu
rt r bn cht con ngi, cng nh bit tm ra v pht huy nhng nng lc tim n ca ngi
di quyn h. Ngi lnh o dng ng ngi, ng vic s pht huy c ti nng ca ngi
, to cho ngi nim say m trong cng vic ng thi gy khng kh phn khch cho nhng
ngi khc.
Th hai, ch thng pht cng minh.
Khi thc hin cng vic qun l i hi ngi lnh o phi c khin trch, c khen
thng. S thnh cng ch c th t c khi bn n lc ht mnh, t c th thy vic khen
thng nhng ngi t ra c gng trong cng vic l cn thit. ng v bt k mt l do no m
qun i s khen thng. Nhng ln qun nh vy s lm nhit tnh ca cp di ngui i. Cn
hiu rng l ngi, khng ai khng mc li, t c thi khoan dung hn vi li lm ca
ngi khc. Lun nh trong hon cnh no cng phi da trn li hc chung, coi trng cng bng
khi dng ngi. Mt ngi lnh o nh vy s khin nhn vin n phc. Khi khin trch, ngi
lnh o nn ng trn li ch ca tp th, ca doanh nghip, khng ng trn cng v c nhn
khin trch. Lm c nh vy, ngi cp di s khng chng i m vui v tip thu. Vic
ph bnh, ch trch nhn vin cng i hi phi c ngh thut. Hy thc hin theo bc tin:
Bc u bng khng nh, ch trch v cui cng l khch l.
Th ba, thu phc c nhn vin di quyn.
Khi a ra nhng mnh lnh, yu cu, ngi qun l lm cho nhn vin di quyn tun
theo vi mt thi chp nhn vui v th mi gi l thnh cng. Nh vy, vic ch o nhn vin
khng ch n thun l vic a ra nhng yu cu, mnh lnh m n i hi ngi qun l phi
c ngh thut, s am hiu tm l con ngi. Giao vic cho nhn vin l vic cn lm. tuy nhin,
khng phi n l ngi qun l ht trch nhim m nu c th c, phi c tinh thn sn
sng lm gng khi cn thit. Ni mt cch khc, giao vic cho nhn vin nhng ngi qun l
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

112
phi lun c thi hng hi nh chnh mnh bt tay vo vic. Lm ng c nh vy, nhn
vin s t cm nhn c lng nhit tnh, hng hi ca ngi qun l v tin hnh cng vic ca
h vi tinh thn trch nihm cao nht. Tt nhin, hiu qu cng vic s tng v nhn vin s rt ra
nhiu kinh nghim qu bu.
Th t, khen thng l mt ngh thut.
S dng li khen c hiu qu s c tc dng khi dy tinh thn lm vic ca nhn vin.
Li khen cn xut pht t tm lng. Khi lm vic, ngi lnh o hy khen nhn vin khi h lm
c nhng iu d nh nht nhng l vic tt. Nh khen c nhng ngi c n lc d h c
thuc tng lp thp nht trong doanh nghip. Khen c nhng nhn vin mi vo doanh nghip
c lng t tin trong cng vic. Vi nhng nhn vin gp tht bi ang chn nn, cng phi
dng li khen nh liu thuc ng vin tinh thn h. Hy nh cu ni: Ngi khen c th qun li
khen nhng ngi c khen s gi mi trong lng li khen . Tuy vy, khen mt nhn vin
nhng cng phi lm cho ngi y nhn thy s quan trng ca nhng ng nghip khc.
Th nm, quan tm n thng tin phn hi t pha nhn vin.
Tm l lm vic ca nhn vin nh hng rt ln n khng kh lm vic chung trong
doanh nghip, v tt nhin khng kh ny s gy nh hng ti chnh khch hng, nh cung cp
v i th cnh tranh trong ngnh m doanh nghip ang hot ng. Nu nh lnh o doanh
nghip khng quan tm ng mc ti nhng li phn nn t pha nhn vin c ngha l h ang
to ra s on hn, tinh thn lm vic km v s lng lao ng ri khi doanh nghip tng ln.
Ngy nay, nhn vin ngy cng phi i mt vi nhiu mi phin mun ti ni lm vic nh:
tranh chp gia cc nhn vin vi nhau, khng hi lng. H c th l nhng ngi ging hi
chung cnh tnh ch khng phi l nhng k quy ri. Mt khc, nhng li phn nn trong doanh
nghip c th cung cp cho bn nhng phn hi c ch. Li phn nn ca nhn vin cng c gi
tr nh li phn nn ca khch hng, Janelte Barlow, nh t vn qun tr nhn s v l tc gi ca
cun Complaint is a gitf cho bit: H khng bao gi nn b sa thi, ging nh li phn nn ca
khch hng cng khng bao gi b b ngoi tai.
Th su, quan tm n cuc sng ring t ca nhn vin nhng khng nn qu t m.
Cp trn hy c gng nh c tn h ca cp di, khi gi nhn vin c cm tnh hn.
Tnh c gp nhn vin u , nn tin li hi han v gia nh, sc khe ... s lm cho cp di
cm ng tr ln gn gi vi cp trn hn. l cp trn phi tm l: Gii vn dng cc yu t
nh vo tnh cm khch l nhit tnh lm vic ca cp di khin h lm vic ht mnh.
Th by, x l nhng tnh hung cng thng c hiu qu.
Trong doanh nghip cng nh ti vn phng, cng nhn, nhn vin cng nh ngi qun
l thng phi gip mt vi nhiu tnh hung cng thng c gi l stress. Trong vn phng
doanh nghip, vic thng xy ra nhng tnh hung stress l tt yu v: nhp cng vic i khi
qu ti gy mt mi, cng thng ; ng ngi thng va vp nhau v kin ; cn c th v nhng
kh khn, au bun trong i sng ring t ... x l cc tnh hung cng thng, lnh odoanh
nghip ng vai tr ln ng thi cn c s phi hp cht ch gia cc c nhn v nh qun l ;
c nhn hc cch khng vi stress ; nh qun l nn nh k hp kim im cng vic, kp thi
pht hin ra vn t khi mi ny sinh, su st cp di, tm hiu nhng thc mc, t tm ra
nhng bin php gii quyt thch hp gii ta cn stress.
- Vn ha ng x ca cp di v cp trn.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

113
Mi quan h vi cp trn c th l tc nhn u tin gp phn lm cho cng tc tr nn d
chu hay b p lc. Lnh o chnh l ngi quyt nh mc lng, cp bc, chc v ca bn v
c th cng ng mt vai tr quan trng trong trng thi tinh thn ca bn.
Sai lm trong t duy qun l truyn thng l ch c cp trn mi qun l cp di. Tuy
nhin, hu ht cc nh qun l thnh cng u l nhng ngi trao quyn v to iu kin tt nht
cho cp di c th qun l cp trn v p ng s mong ch ca ng ta. iu ny tr nn ht sc
quan trng to ra mt khng kh lm vic lnh mnh, c ng lc.
Th nht, cp di cn bit cch th hin vai tr ca mnh trc cp trn.
Nhng nh qun l nhn s tt nht l nhng ngi tuyn c nhn vin thng minh
hn, nhanh nhn hn v kho lo hn h. V vy, lt qua vng tuyn dng, cc ng vin cn
phi hiu c sp mong i g h c th p ng mt cch tt nht.
Th hai, tn trng v c x ng mc vi cp trn.
Khi c nhng kin xung t trong khi bn bc cng vic kinh doanh vi cp trn, kin
ca bn khng c cp trn tn thnh. Tuy nhin, d sao bn lm theo mun s khng c li
cho bn. L cp di, bn phi c gng lm cho cp trn thay i quan im v nh gi cao hn
kin bn xut. Cn phi hiu rng, t c iu , bn phi bit r cp trn cng nh
hiu nhng g m cp trn mong i t la cch a ra kin, dn dt n v iu m cp trn
quan tm vi mt thi ng mc, tn trng.
Th ba, lm tt cng vic ca bn.
Khi bn lm tt cng vic ngha l bn ang lm li cho doanh nghip v cp trn ca
mnh. Khng mt ng ch no li khng nh gi cao nhn vin ca mnh khi anh ta khng nhng
th hin c nng lc, trnh m cn lm vic c trch nhim, hon thnh tt cng vic c
giao, khng nh hng n phn vic ca ngi khc.
Th t, chia s, tn dng.
Hy cp trn ca bn tn nhim nhng vic bn , ang v s lm. Hy c gng cp
trn nhn ra nhng hiu qu m bn t c trong cng vic v khen thng cho bn xng ng.
Nhng nh rng, ng ginh ly nh ho quang cho ring mnh d l thnh cng ca ring bn
m hy chia s thnh cng vi cp trn ca bn, iu ny s lm cho cp trn chia s vi bn
nhng c hi cng vic v sau.
Th nm, nhit tnh.
Hy c gng hon thnh phn s ca mnh hon ho hn s k vng ca cp trn. Bn
cnh , hy chp nhn nhng th thch mi. i khi cch tt nht to ra im mnh ca bn
chnh l bng cch th nhng vic mi. Rt c th bn s hc hi c thm nhiu iu v cp
trn ca bn s n tng v tinh thn ng i ca bn v ghi nh rng bn lun sn sng gip .
- Vn ha ng x gia cc ng nghip
c ng nghip ng h, cng tc, bn nh c chp thm i cnh. Nng ng, c
kh nng t duy c lp, c kinh nghim... vn cha to nn tc phong chuyn nghip. Bn cn
bit cch phi hp cng vi cc ng nghip. Ta nh nhng vin gch, s phi hp n gia
cc ng nghip s to nn mt ngi nh va p va bn.
Th nht, s li cun ln nhau.
Qua giao tip gy c n tng ban u, t , d tip xc, d chan ha, d cm nhn
nhn cch ca nhau, tm c s tng ng v thi lm vic. Trong quan h ng nghip, xy
dng c quan h nh vy rt c li cho hot ng chung ca doanh nghip, trong nhng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

114
quan h c nhn tt p s xy dng nn mt tp th vng mnh v mc tiu chung l s pht trin
ca doanh nghip.
Th hai, xy dng thi ci m, gip ln nhau.
Bnh ng trong lao ng v x s, khng t ra hn ngi, k c ;
Nng ng, khn trng, trung thc ch khng th on, gi di ;
ng cm m khng ba phi.
Th ba, xy dng tnh bn, tnh ng nghip.
C s lu di trong vic xy dng tnh bng hu trong ni b doanh nghip ty thuc rt
ln vo vn ha doanh nghip v c ch cnh tranh v li ch m doanh nghip p dng. Vic
s dng con ngi nh th no, coi ci g l quan trng trong i nhn x th ca cc nh lnh
o doanh nghip l tc nhn trc tip hnh thnh nn quan h bng hu, thn i, tin cy nhau
trong ni b doanh nghip. Bi v, suy cho cng, giao tip ng x khng th ch l nhng cu ni,
c ch mang tnh x giao m phi cha ng trong bn cht v mc tiu ca n l thc y s hp
tc hng vo cng vic.
- Vn ha ng x vi cng vic.
Th nht, cn thn trong cch n mc ca bn.
Hy mc ng phc theo nh doanh nghip ra.
Th hai, tn trng lnh vc ca ngi khc.
Trong doanh nghip, mi ngi c phn cng ph trch mt lnh vc. T ra mnh
gii giang, nht l trong cng vic m mnh khng ph trch, khng chuyn su l iu ti k nu
khng mun ni l gy kh chu cho ng nghip.
Th ba, m rng kin thc ca bn.
C thc hc v bit hc cch ng x v bit cch ng x: Hc gip chng ta ng x mt
cch linh hot, ng gp tch cc cho cng vic ca c nhn mnh v cho doanh nghip.
Th t, tn trng gi gic lm vic:
Bn c lm vic ti doanh nghip v c tr lng. Hy ng ct xn thi gian lm
vic c quy nh cho cng vic ring ca mnh, ng thi, cng ng qu chi li trong vic
lm vic tht chnh xc thi gian quy nh. Hy lm vic ht mnh v cng vic c giao, nu
gp mt ngi qun l tt, bn s c n b xng ng.
Th nm, thc hin cng vic ng tin
Hy bao qut cng vic v cn thn kim tra chc chn cng vic ang tri chy vi
phng php m bn ln k hoch. Hy thc t v mt nhim v s thc hin trong bao lu, v
hy thng bo cho nhng ngi khc bit trc thi gian nu bn d kin hon thi hn li lp
cc thi hn cui cng phi lm v phi kp thi hn .
Th su, lng nghe.
Ni v lng nghe, c hai u l s kho lo trong giao tip. Cch hc hi tt nht l cch
lng nghe. Lng nghe bit nhng iu m mnh cha bit: Nghe kin ca ngi khc to
cho mnh kin thc. Hy lng nghe nhng mt mnh, mt yu ca mt vn . ng thi hy
quan tm v nhng phng php m ng nghip ca mnh tin vo , c ngha l bn ginh
c s trung thnh ca h v h s sn sng gip ht lng khi bn cn.
Th by, lm vic sing nng.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

115
Hy sn sng v vui v, nm thm nhng nhim v mi v sng to nhiu hn iu m
ngi khc trng ch. ng ch hi lng vi cng vic ca bn, hy tin nhng lnh vc m bn c
th lm tt hn, v t mnh lm cho mnh c gi tr hn.
Th tm, gii quyt vn ring ca bn.
Khi bn trnh by mt vn , cng nn a ra gii php c th thc hin c. ng nn
phn nn v nhng nguyn tc khng th thay i c, ng thi khng nn li cho ngi
khc khi mnh mc li. Hy nhn trch nhim khi bn mc li, bng cch lm vic tch cc hn
m bo iu sai lm khng xy ra na.
5.1.2. Tc ng ca vn ha ng x trong ni b doanh nghip
1. Xy dng thi an tm cng tc.
An tm cng tc l mt nhn t hng u trong vic xy dng thi lao ng ca nhn
vin. Thiu an tm cng tc lm gim hiu nng lao ng, gim s gn b vi doanh nghip nh:
Ch lm vic sut i, thng tin ni b to cho ngi lao ng hi nhp c mc tiu s
nghip ca h vo mc tiu chung ca doanh nghip v to tin xy dng ci gi l tnh
cm mt khi.
S an tm cng tc ny c to ra bi cc mi quan h trong ni b doanh nghip nh
quan h ca cp trn vi cp di v ngc li, quan h ca nhng ngi ng cp. Cc quan h
ng x trong doanh nghip phi m bo rng mi ngi khng b phn ha bi nhng nghi k,
nhng bt ng kin, gim pha ... V hn na phi cho h nhng quyn chnh ng thch
nghi v ng gp vo nhng quyt nh chung ca tp th. V nh th nhng nhu cu cp cao
trong bc thang nhu cu ca Maslow c iu kin c tha mn, khin ngi lao ng c th
cng hin li mt cch tch cc cho doanh nghip. Mt s yu t khc tc ng n thi an tm
trong ni b doanh nghip nh: khong cch i li thun tin, phng tin a n ca doanh
nghip, s phn cng cng vic, nhim v ph hp, khen thng bt v.v...
2. Mang li hiu qu cng vic cao.
Ch cn nh mt thn thin, mt ci bt tay nhit tnh, nhng li khuyn khch t tin ca
ngi qun l, bn s thy hiu qu cng vic cc nhn vin mang li nng cao mt cch ng
ngc nhin Christophe Wood. Ch tch Cng ty Estee Lauder Group ti Nht Bn tm c ni.
3. To hng khi lm vic trong ton doanh nghip.
Tinh thn lm vic ca nhn vin lun quyt nh s thnh cng ca mi doanh nghip.
c c mt i ng nhn vin nng ng, lm vic ht mnh th mi doanh nghip ngoi h
thng tin lng hp l cng cn c nhng bin php kch thch kh nng ca cc nhn vin.
Ngi lnh o doanh nghip gii lun bit kt hp cc hnh thc khen thng v vt cht v tinh
thn. Nhiu khi ch l mt nh mt nhn thn thin hay mt li khen thng, mt li thm hi
chn thnh ... cng c tc dng ng vin, khuyn khch tinh thn lm vic ca nhn vin. Bi
con ngi ngoi nhng nhu cu thit yu ca cuc sng cn c nhu cu x hi, nhu cu c
khng nh mnh. T tinh thn lm vic hng hi, h hi ca mi ngi v s pht trin ca doanh
nghip c pht huy.
4. Xy dng v cng c tinh thn hp tc.
S hp tc ny trn tinh thn thin ch v cng c phn ng tch cc nh nhau tt c cc
c nhn, cc b phn trong doanh nghip trc cc vn cn gii quyt ca doanh nghip. iu
ny khng c ngha l mi c nhn trong doanh nghip phi ging nhau v quan im hay cch
thc gii quyt nhng vn pht sinh trong hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip m
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

116
quan trng nht ch: Trc i hi ca tnh th, nhng kh khn v cc vn ny sinh, tt c
cc thnh vin trong doanh nghip u c thi thin ch, tch cc, chung vai gnh sc, gn kt
vi nhau gii quyt trit theo chc nng, cng v v nhim v ca mnh a doanh nghip
ca mnh tin ln pha trc.
5. Xy dng vn ha doanh nghip c bn sc ring.
Nhng ngi lao ng v tp th lao ng trong doanh nghip u phi da vo nhau
tn ti v pht trin. H cn gn b vi nhau v c gng lm sao trong i sng thng nht,
ranh gii gia ngi qun l v ngi b qun l cng gim bt khong cch cng tt. Mt trong
nhng yu cu c th gim c khong cch l h phi hiu nhau, ng cm cng nhau, quan
tm n nhau v bit cch gip nhau khi cn thit. T xy dng nhng nt vn ha ring c
trong doanh nghip, lm sao cho cc thnh vin cm nhn c tnh cm gn b ln nhau trong
mt gia nh ln l doanh nghip. Ngoi gi lao ng, h c nhiu l do giao tip, ng x. C
th xy dng vn ha trong doanh nghip qua vic truyn thng th hin s quan tm n nhau
nh nhn ngy sinh, ngy ci, ngy v nh mi... mi ngi cng n chia vui; n thm
hi khi ng nghip m au, sinh con ; ng thi cn n chia bun khi ng nghip c ngi
thn qua i. S chia vui v chia bun, tnh cht ca tng s vic rt r rng, vn ha ng x phi
ph hp vi cch thc thc hin rt khc nhau gia cc doanh nghip.
5.1.3. Nhng iu cn trnh trong vn ha ng x ni b doanh nghip
1. Nhng iu cn trnh i vi nh lnh o doanh nghip.
- Khng bit cch dng ngi.
Ngi l gc ca vn vt. i vi doanh nghip, nhn ti cng l nhn t ct li, quyt
nh cho s thnh bi ca doanh nghip . Nhng nhn li i sng kinh t xung quanh chng ta,
u u cng c hin tng mt nhn ti, v sao li nh vy ?
Th nht, dng ngi ch v thn.
Dng ngi ch v thn s hn ch vic dng nhn ti tch cc v c tnh sng to. Ni mt
cch khch quan, phng thc ny r rng gim bt phn hao ph bn trong ca doanh nghip
trong thi k u lp nghip, tng cng lc ngng t ca doanh nghip, l thnh vin cng mt
gia tc, mc tn nhim s tng i cao, tin cho vic trin khai kinh doanh, gim gi thnh qun
l, quyt sch nhanh chng, li cho vic kinh doanh linh hot ca doanh nghip. Tuy nhin, sau
khi doanh nghip trng thnh, nhng thi xu trong vic qun l kiu gia tc s ni r ln:
Bc tng ngn gia tc ca ngi lnh o gy tr ngi n c hi xut hin ca nhng nhn ti
khng phi gia tc, t khng d ny sinh lng trung thnh v lc hng tm i vi doanh
nghip, quyn lc ca ngi lnh o khng c s hn ch, thiu s gim st n c c hiu qu;
lnh o thng dng tnh thay l, lm ch tr thnh hnh thc, c nhn c on quyt sch
dn n nhng tn tht cho doanh nghip.
Th hai, ganh ght ngi hin ti, sai lm nhiu lnh o doanh nghip hay mc phi.
Thnh s l ngi, tht bi cng l ngi. Nh lnh o doanh nghip mun ng c
trn mnh t khng tht bi trong cuc cnh tranh kch lit trn th trng th phi thay i tm
l hp hi. Nu lng d hp hi, khng dung np c ngi di quyn c ti nng vt qu
mnh, tin hnh loi b ngi hn mnh nht nh s ri vo mnh t khng thng trong cuc
cnh tranh th trng khc lit ; ng thi s kh khn cho vic thu ht sc ng lng ca nhiu
ngi.
T ba, khng ch nng cao tnh nng ng ca i ng nhn vin.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

117
Ngi lnh o mt doanh nghip cn phi hiu r rng: Nhn ti, ch c khng ngng
c kch thch th mi lm sng li, lm cho tnh li bing ca con ngi chuyn thnh tin
tin, khng ngng sng to ci mi, khng ngng tin ln, khng ngng chin thng, nu khng
nhn ti ca doanh nghip s tr thnh x cng, t lm thit hi cho li ch ca doanh nghip.
Th t, lm ngi lnh o m khng ch gi cho kt cu nhn lc hp l ha v a
dng ha, t lm nh hng n sc mnh ca doanh nghip.
Trong bi cnh ton cu ha nn kinh t th gii, quy m cc doanh nghip ngy cng
pht trin, bi cnh a dng ha kinh doanh ang thnh hnh cng i hi phi a dng ha nhn
lc trong tt c cc lnh vc ti chnh, lao ng sn xut, marketing, lut php. Nh vy, s lng
nhn vin khng nhng cn nhiu, m cn phi c nhiu ti khc nhau, nu ngi nhiu nhng
ch tinh thng mt mt, tt nhin s nh hng n sc mnh chnh th. Nu nh trn mt chic
thuyn, ngi trn thuyn ch bit bi cho v cho gii, nhng khng c ngi bit cm li, th
r rng thuyn y khng th ra khi.
- Ngi lnh o thiu tm chin lc.
Trong gii doanh nghip nc M thng lu hnh mt cu ngi khng hiu chin
lc, khng th lm gim c, cho thy r tnh cht quan trng ca chin lc quy hoch di
hn. Khi phn tch chin lc, ngi lnh o cn suy ngh ti ni dung bn trong v bn ngoi.
Mt bn trong ch tnh trng ca bn thn doanh nghip, bao gm: vn, con ngi, nh xng,
ch u th c bit ca doanh nghip. Mt bn ngoi ch hon cnh bn ngoi tc ng n hot
ng kinh doanh ca doanh nghip, bao gm tnh hnh kinh t th gii v khu vc, xu th pht
trin kinh t, phong tc vn ha, tp qun, tnh hnh ca ngnh kinh t m doanh nghip theo ui
v tnh hnh i th cnh tranh v.v... S la chn chin lc chnh xc phi tng hp c cc
nhn t hai mt trong v ngoi. Bt k ni dung no trong b coi nh hoc nhn thc
khng r u c kh nng dn n sai lm khi ra chin lc kinh doanh cho doanh nghip.
- c on chuyn quyn, tp quyn qu mc.
Ch doanh nghip l ngi lnh o tt c cc cng nhn vin, m bo uy quyn nht
nh l cc k cn thit, nhng uy quyn khng c ngha l c ti. Tp quyn qu mc, chuyn
quyn c on rt d lm cho ngi lnh o ny sinh s ham h quyn lc ; t mt i tt c
nhng phm cht tt p ca ngi lnh o nh l tr, bnh tnh, chnh trc, cng bng, dn ch,
lm mt lng tin ca cp di. Chuyn quyn c on cn bp cht tnh ch ng v cm gic
trch nhim ca cp di ; gy tr ngi ngay cho ngi lnh o kh tp trung tinh lc suy ngh
nhng vn mang tnh chin lc ca doanh nghip. Nh vy, tc phong ca ngi lnh o
chuyn quyn c on qu mc s cn tr s pht trin ca doanh nghip, cn nh trao quyn
ng mc l cch lm ng n, ph hp vi tro lu hin i, vi l lun v quan nim qun l
hin i.
2. Nhng iu cn trnh i cp di
- Lm dng vic ngh m
Vn ny lun l chuyn au u i vi ngi qun l. iu ny khin cc ban gim
c gp kh khn trong vic ln k hoch, lp d n cng nh d tr thi gian v cht lng thc
thi cng vic.
- thc v sinh km
Mt bnh x phng v mt ng kem nh rng c th c tc dng rt ln trong vic ci
thin cc mi quan h ti ni lm vic. Nhng nhn vin bit gi gn v sinh lun c ng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

118
nghip v cp trn qu mn. Ngc li, sp cng rt kh chu vi nhng nhn vin c tc phong
lum thum v khng bit gi v sinh c nhn.
- T do qu trn
S tht tuyt vi nu bn c c s t do trong cng vic. Tuy nhin, nu s t do ny
tr nn qu mc, bn cn iu chnh gim bt xung. Cp trn khng mun thy cc nhn vin
ca mnh t do n mc dc ngang no bit trn u c ai, bi h cm thy nh vy s rt kh
kim sot cng vic trong doanh nghip.
- Thng tn x va h
Nhng li n i lun gy kh chu cho ngi qun l. H cho rng nguyn nhn ca
cc li n l do nhn vin khng tp trung vo cng vic m ch tm vo nhng vn khc.
doanh nghip l ni lm vic ch khng phi tn gu.
- S dng in thoi di ng qu nhiu trong gi lm vic.
S khng thch hp khi bn nhn qu nhiu cuc in thoi di ng ti ni lm vic. ng
buc cp trn phi nghe trm cc cuc tr chuyn qua in thoi di ng ca bn, ch bit xem
lin quan n cng vic hay khng. H cn rt nhiu cng vic khc cn thit hn lm.
- Gii quyt mu thun c nhn trong gi lm vic.
Ngi qun l khng mong mun ni lm vic ca mnh tr thnh mt sn bng, ni m
hai i k phng ch th quyt u vi nhau. H khng mun mnh tr thnh trng ti bt c d
ng ra dn xp mu thun gia cc nhn vin.
- Lun ming ku ca phn nn.
Khng c g d lm sp bc mnh bng nhng li phn nn, ku ca ca nhn vin t ngy
ny qua ngy khc. Doanh nghip lun a ra nhng phn thng v quyn li khuyn khch
nhn vin lm vic, nhng dng nh n khng bao gi y i vi nhng ngi hay phn
nn.
3. Nhng iu cn trnh trong quan h ng nghip.
Th nht, khng nn c thi ganh ua khng lnh mnh vi ng nghip. Nhng hnh
ng khch bc, ni xu sau lng ng nghip ca mnh s khin cho bn b nh gi thp i di
con mt ca nhng ngi khc v bn s khng c g ngoi s xa lnh ca nhng ngi xung
quanh.
Th hai, thi co mnh, khp kn i vi cc ng nghip ch lm cho bn gp nhiu kh
khn hn trong chnh cng vic ca mnh. Chia s nhng kin suy ngh ca mnh v cng vic
vi mi ngi trong cng ty l bin php tt nht bn v ng nghip c dp gn gi v hiu v
cch lm vic ca nhau, t nhng phi hp trong cng vic s d dng c thc hin hn.
Th ba, trnh thi c ti bo th khi gii quyt cng vic bi kin ca bn c th
ng nhng cha . Lng nghe kin ca nhng ngi khc, cng chung vai gp sc, vn s
d gii quyt thnh cng.
Th t, ng tch mnh ra khi cng ng, hy sng cng tp th.
Th nm, khng nn lm h phn vic ca ngi khc vi cc l do sau: V tnh, bn s
to nn tnh li trong cc ng nghip v tp th. Mi ngi ch c lng thi gian nht nh,
gii quyt nhng cng vic ca mnh. Nu m m cng lc nhiu vic, chng khc no bn
mua dy buc mnh.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

119
Th su, khng c x vi ng nghip vi thi k c, thiu tn trng cho d bn c
thm nin ln hn, trnh gy him khch. Khi ny sinh khc mc vi ng nghip cn gii quyt
ngay, trc khi tnh hnh cng thng. Qu thi gian vn phng ca bn cn nhiu hn gia
nh. V th, nu ch bng mt m khng bng lng, qu l chng d th cht no.
5.2 VN HO TRONG XY DNG V PHT TRIN THNG HIU
5.2.1. Vn ha chiu su ca thng hiu.
1. Vn ha ngun lc ni ti ca thng hiu.
Sc sng ca thng hiu c trang b bng chiu su vn ha bn trong n. Vn ha
ngy cng tr thnh mt i hi mang tnh xc tc chnh cho s pht trin ca thng hiu. iu
khng phi l nhng biu hin mang tnh b mt ca sn phm hay nhng ng x hn thua
trong cnh tranh kinh doanh, m l qu trnh pht trin t ni ti thng hiu. Thng hiu c
duy tr bi ngun nng lc t bn trong, v ngun nng lc bn trong y chnh l vn ha. Nu
nh coi thng hiu ch l ci tn gi hoc du hiu no th cha thy ht c ngha ca
vic gn cho sn phm mt thng hiu. N su sc hn nhiu, n th hin c ngha, nhng
li ch, s mong i ca khch hng qua cc gi tr, tnh vn ha, s quyn r, o c, phong
cch, tnh cch, nt c trng tiu biu ca doanh nghip, ca t nc, s tin tng, kht vng,
truyn thng khi s dng sn phm . Chnh nhng iu l ci khch hng mong i mt
thng hiu, nhng iu s in m trong tm tr khch hng theo cng nm thng v kh nng
cnh tranh ca sn phm ny so vi sn phm khc cng ty thuc vo mc th hin cc yu t
k trn t hay nhiu. i khi, vi khch hng, chuyn nh n mt thng hiu khng nm ch
h nm quy m t chc v phng tin k thut cng nh sn lng, doanh thu xut khu ca
doanh nghip, iu chinh phc h li l sc thu ht mang tnh rung cm ca mt kiu logo qua
mt cch tip th gn gi ph hp vi tp qun i sng v tc ng n cm tnh bng nhng
mu qung co hay cu slogan y tnh ngh thut. Khch hng ch cn nghe tn hoc nhn thy
mt du hiu, hnh v, biu tng ca mt sn phm no hoc lin tng ra ngay mc em
li s tha mn nhu cu ca mnh nh th no. L do mi ngi chn mua mt thng hiu
bao hm: gi tr, s chp nhn v lng trung thnh. Nh vy, mt thng hiu mnh khng ch
hm cha trong n cht sng to m cn mang sc mnh vn ha.
Bt k mt doanh nghip no cng u mun to uy tn cho thng hiu ca mnh. H
ra nhng bin php khc nhau, c nhng doanh nghip thnh cng nhng cng c nhng doanh
nghip tht bi khi n lc thng hiu ca mnh i su vo tm tr khch hng.
Cht lng ca thng hiu, t thn n cn c c cht lng vn ha kt tinh vo hng
ha v dch v ca doanh nghip. N khng ch n thun l cc s o v k thut, cng ngh vt
cht m cn c gi tr tinh thn, gi tr vn ha, thuc phm tr vn ha doanh nghip. c bit
o c kinh doanh s nh hng khng nh n cht lng thng hiu. Trong qu trnh khng
ngng pht trin cht lng sn phm cng vi s thch ng vi nhng vng th trng khc
nhau, nhng yu t vn ha c tch gp, hnh thnh qua nhng tc ng mang tnh thi i
cng c sc sng cho thng hiu. Ch qua hnh trnh vn ha y th thng hiu mi thc s n
c v c sc sng trong lng ngi tiu dng. Mt trong nhng biu hin khng nh tm quan
trng ca vn ha i vi sc sng thng hiu l gn y, nhng nh kinh doanh chm cht n
vn ha qung b t cu slogan, khc nhc qung co cho n nhng hnh nh tc ng vo ngi
xem nhng cm xc gn gi, c khi y tnh truyn thng.
Sc mnh ca thng hiu nm tm nhn v gi tr nhng nhn t vn ha vn c
kh nng tc ng n tt c nhng i tng c lin quan. Tm nhn thng hiu gi ra mt nh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

120
hng cho tng lai, mt kht vng ca mt thng hiu v nhng iu m n mun t ti. Tm
nhn thng hiu l mt thng ip ngn gn v xuyn sut nh hng hot ng ng di cho
mt thng hiu. Vai tr ca tm nhn ging nh mt thu knh hi t c sc mnh ca mt
thng hiu vo mt im chung. Doanh nghip thng qua tm nhn s nh hng c u l
vic cn lm v u l vic khng cn lm ca mt thng hiu. Tinh thn ca mt tm nhn nm
ch n thu tm c hnh tng ca tt c i tng lin quan.
Tm nhn bn trong chnh l nhng chin lc, gi tr chnh l nhng thc tin c th o
lng. C hai kt dnh vo trong gung my lm vic hun luyn, nh gi, khen thng, k tc
v cung cp mt nn tng h tr cho li ha ca thng hiu. bn ngoi, tm nhn v gi
tr c gn vo trong sn phm ln dch v nhm mc ch th hin lng tn ty v khch hng.
Nh vy, tm nhn cng vi nhng gi tr hng cch hnh x mi ngy, cung cp
ng hng cho thng hiu ca doanh nghip. Nhng gi tr ca doanh nghip phn nh nim
tin v tiu chun ca n trong khi gi tr ca thng hiu chuyn chng thnh nhng li ch cho
th gii bn ngoi. Chng c th khc nhau song phi c snh ngang bng nhau.
Ngoi ra, nhng gi tr do doanh nghip ra cng l mt knh c ng cho tinh thn
ng lng gia cc i tng c lin quan, ng thi l bn tr vng chc cho c li ha ca
thng hiu. John Pepper ch tch tp on P & G ni: Gi tr c nh hng rt ln n
nhng ai b n thu ht cng nh nhng ai s sng cht cng vi n ... gi tr tp on s lm n
gin i rt nhiu quy trnh ra quyt nh.
Cc truyn thng ca doanh nghip mt nhn t vn ha cng l mt cng c c lc
trong vic xy dng hnh nh ca thng hiu. Cc truyn thng ca doanh nghip to ra s nht
qu trong gi tr v cht lng m sn phm hay dch v mang thng hiu n cho h. Chng
chng t doanh nghip lun cam kt vi cc gi tr. Nu mt nhn hiu c truyn thng tt p,
n s em li cho khch hng mt n tng v s tri nghim tt, ng nh v thng hiu. Do
tnh cht lp i lp li thng xuyn, cc truyn thng ca cng ty s gip cc doanh nghip
khng nh hnh nh c th ca thng hiu.
2. Bng vn ha, thng hiu chinh phc tnh cm v nim tin ca khch hng.
Vi th trng trn ngp sn phm dch v nh hin nay, phn ln cc thng hiu khng
c nhiu s khc bit l tnh thy r v thng ch c mt con ng duy nht tn ti trong
tm tr khch hng l to dng mt s lin kt cm xc c o no . Nhng lin kt cm xc
lu di gn lin vi mt doanh nghip hay mt thng hiu trong tm tr khch hng, v n em
li n tng kh phai m. Yu t hp dn khch hng n vi mt doanh nghip khng n
thun da trn nhng gii thng (hng cht lng cao), xp hng (s sao) hay nhng li v
khu hiu qung co ph trng, so rng (hn c tuyt vi, cht lng tuyt ho), m s cm
nhn, lng tin v s qu mn ca khch hng i vi mt doanh nghip hay mt thng hiu qua
nhiu th nghim trong sut thi gian di.
Thng hiu bao gi cng th hin mi quan h qua li, s gp g gia ngi pht v
ngi nhn, gia doanh nghip v i tc, khch hng, x hi. N l s tng tc gia tm l
ngi pht v tm l ngi nhn. Trong ngha , xy dng thng hiu chnh l lm th no
mt thng hiu ng li lu trong tm tng khch hng. y l cch chim lnh bn vng, bi
v n chinh phc tnh cm v nim tin ca khch hng. Cc chuyn gia gi l chia s tm tr
(share of mind). Mt thng hiu khi gy c nim tin ni khch hng th chnh khch hng
ny s i ni tt cho thng hiu . H ni vi ai ? Vi nhng ngi gn gi, thn thuc v nh
mi dy tnh cm v nim tin sn c, ngi tiu dng mi s d b thuyt phc. C th m ting
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

121
tt c lan ta rng. Mi s dn d, mi bin php tc ng vo gic quan khch hng hng (bng
n thun nhn hiu, s dng qung co, khuyn mi) u khng phi l cch chim lnh lu di,
nu khng c s chia s tm tr khch hng. Cn nh rng, thng hiu thnh cng phi l thng
hiu c lu gi trong tm tr v tri tim ca khch hng. Hy n lc khc su nhng mi
quan h tnh cm gn kt trong bn sc thng hiu ca bn, bi v s tht l cc khch hng ch
mua sn phm theo nhng nhn hiu m h cm thy tha mn, thch th, ch khng hon ton v
c im hay li ch m sn phm mang li. Thng hiu tht s l ci g nhiu hn na
ch khng ch l mt s din t c th c bit. Chng thu ht ta hu thc v v thc. Chng l
nhng cu trc hu hnh, nhng cng lc , chng cng l nhng o gic. Chng li cun cm
xc cng nh l tr ca chng ta. Thng hiu l ni tch t cc gi tr v hnh.
Mt thng hiu mnh trc ht phi to c vn ha cho n, nn vn ha ny tr thnh
mt phn vn ha ca x hi. Trang b cho thng hiu mt sc sng vn ha tc l trang b mt
bn sc v sc bt ni ti c kh nng thch nghi c vi s thay i trong nhng hon cnh
kinh doanh khc nhau.
5.2.2. Vn ha doanh nghip v thng hiu
1. Vn ha doanh nghip l yu t khng th thiu trong cu thnh ca hnh nh thng hiu.
Hnh nh thng hiu l tt c nhng s lin tng khi khch hng ngh n mt thng
hiu, l mt tp hp nhng lin kt c t chc di dng hnh nh hin th hay hnh nh trong tm
thc i tng tiu dng. To dng hnh nh thng hiu l mt vic lm mang tnh chin loc v
di hn rt cao. V vy n i hi phi c s ng lng v cam kt xut pht t cp lnh o cao
nht ca doanh nghip. Nu hiu thng hiu l nhng gi tr ca doanh nghip m khch hng,
x hi nhn thc c th vn ha doanh nghip l mt phn khng th thiu cu thnh nn
hnh nh thng hiu. Vic xy dng thng hiu phi l cng vic ng b t cu trc n mi
trng vn ha doanh nghip, chm lo cc sn phm, dch v ng thi cng khng c qun
qung b hnh nh v tn tui ca mnh. ng nhim cc doanh nghip khc nhau, s k hp,
gia gim cc yu t trn s phi khc nhau.
Mt doanh nghip s tr nn danh ting bi cht lng sn phm, tinh thn, thi phc
v khch hng v.v... ch khng hn l bi mt biu tng p (mc d mt biu tng p l rt
quan trng). Mt doanh nghip in thnh thong li mt in ; mt doanh nghip nc thnh
thong li cp nc ch to ra s bc dc ca khch hng cho d biu tng ca chng c p n
u i na. c bit trong lnh vc kinh doanh dch v th iu ny th hin trc gic, trc in,
khch hng cm nhn mt cch d dng. Cung cch giao tip, thi ng x, s th hin cc mi
quan h x hi tt c u to ra nhng cm nhn tiu cc hay tch cc i vi mt thng hiu
v qua mt qu trnh tri nghim, khch hng s c n tng tt hay xu v mt thng hiu. Tt
c nhng iu ni trn i hi doanh nghip phi xy dng vn ha doanh nghip, phi c trit l
kinh doanh, o c kinh doanh ... Trc khi to dng lng tin ni khch hng, ni b doanh
nghip phi tin vo chnh mnh, tin vo sn phm, dch v ca mnh. Doanh nghip cn phi th
hin tnh nhn vn, trit l ly con ngi lm gc ngay trong cc mi quan h ni b cng nh
chin lc pht trin kinh doanh ca mnh. l iu m ngi ta gi l xy dng thng hiu t
bn trong.
Thc hin li ha thng hiu l vic phi lm ca bt k mt doanh nghip no mun
tp tc duy tr danh ting ca mnh. V mun thc hin li ha thng hiu, doanh nghip phi
ch n vn ha ca t chc, n s l nhn t quan trng quyt nh kh nng gi li ha ca
doanh nghip i vi khch hng ca mnh.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

122
Vn ha doanh nghip cn th hin qua vic xy dng cc sn phm hng ha c thng
hiu. Mt khi cc sn phm hng ha khng nh c thng hiu th sn phm hoc hng
ha gi gn c qua rt nhiu i, c khi hng trm nm. iu ny rt quan trng, qua thng
hiu ca sn phm ni ln c mc pht trin v s vn minh ca x hi . Trong mt x
hi vn minh v n nh, ngi tiu dng ch mua v s dng nhng hng ha no c thng
hiu. y chnh l iu ln m vn ha doanh nghip lm c bi bn cht ca vn ha l ci
p, ci tt, l ci c cht lng c tin cy. Mt th trng c s hng ha c thng hiu nhiu
bao nhiu th n s lm din mo ca th trng sang trng, vn minh v n nh vng vng
ln by nhiu. Mt bn cht vn ha na ca vn ha doanh nghip l cht lng sn phm. Cht
lng sn phm to ra c uy tn nht nh cho doanh nghip v t gp phn to nn nt vn
ha cho doanh nghip v bn sc ring ca tng doanh nghip. Mt sn phm c b dy thi gian
cng lu cng chng t c cht lng ca n bi tri qua bao nhiu thi gian th sn phm
c by nhiu ln ci tin c v cht lng ln mu m v ngy cng tt ln, p ln, hon thin
hn. Cc sn phm m doanh nghip lm ra gp phn to nn din mo ca chnh doanh nghip
v n tr thnh nn tng vng chc cho s pht trin kinh t ca mt nh nc.
Mt thng hiu c thnh cng hay khng, iu ph thuc vo nhng hnh ng hng
ngy ca ngi lnh o v tt c nhn vin ca h, chng c song hnh cng li ha m thng
hiu cam kt mang n cho khch hng hay khng v doanh nghip xy dng c mi lin
h tnh cm vi i ng nhn vin ca mnh hay khng. V b ngoi ca thng hiu (external
brand) c tip sc bi nng lng t bn trong (internal), l s ng lng ca nhn vin vi
cc nh lnh o lm nn mt vn ha doanh nghip lin kt cht ch vi khch hng ca
mnh. Thay v phi rt nhiu tin cho qung co, khuyn mi, doanh nghip nn ch trng vic
hun luyn n ci, xy dng mt phong cch ng s vn ha cho nhn vin, quan tm n cc
mi quan h giao tip vi khch hng... l cch qung b thng hiu tt nht m t tn km.
Mt b phn marketing c th v ra nhng g m mt thng hiu ha hn vi khch
hng ca mnh nhng nhng nh lnh o v ton b con ngi ca doanh nghip phi ng
h, pht huy v gn gi li ha . Mi ngy, cc nhn vin ca doanh nghip khng ch hnh
ng nhn danh mt doanh nghip m cn tr thnh doanh nghip , l hin thn ca nn
vn ha m h mang n cho nhng ngi m h tip xc. Vic xy dng thng hiu khng n
gin ch l mt k hoch ca phng marketing. Tt c cc nhn vin qun l phi theo di xem
nhng quyt nh, cch c x v i thoi ca h vi nhn vin cp di to nh hng th
no vi nim tin ca khch hng v vi vic xy dng thng hiu. Cc qun tr vin cp cao phi
thng xuyn s soi gng nhn li nng lc lnh o ca h, kh nng to nn mt mi
trng lm vic c th truyn i hnh nh tt nht ca mt thng hiu. Nu cc nhn vin nhn
c nhng quyt nh, cch hnh x v i thoi mu thun vi thng ip m thng hiu
mun chuyn ti th cam kt ca h vi vic xy dng thng hiu s gim i, cn xng vi s
ch trch v tm trng tht vng m h cho l tha ng.
Cch hnh x ca cc qun tr vin cp cao l nn tng xy dng mt nn vn ha
doanh nghip h tr cho s pht trin ca mt thng hiu. Cng vic ca cc nh qun l cp
cao thng da trn vn ha doanh nghip hng n xy dng thng hiu. C mt s doanh
nghip ang u t vo nhng gii php pht trin kh nng lnh o nhm gip cc nh qun
l cp cao thc hin tt vic qun l nhn s ca mnh v iu chnh vn ha t chc thch hp
nhm tn dng tt nhng ngun lc nhn s hng n thc hin li ha thng hiu.
2. Thng hiu l yu t lm nn nt vn ha ring bit cadoanh nghip
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

123
Xy dng thng hiu thc cht l vic to dng mt bn sc ring cho doanh nghip.
Xy dng thng hiu s xoay quanh phn hn l nhng gi tr ct li ca doanh nghip to
dng hnh nh v nhng cam kt i vi khch hng mt cch nht qun. Cc gi tr ct li l c
trng ca thng hiu, l du n tn ti trong tm tr khch hng mt cch su m nht v to
nn khc bit so vi cc thng hiu khc. Nu thng hiu khng c bn sc ring, n ch l mt
nhn hiu hng ha n thun. Nhng mt khi tm c ch ng cho mnh trong tm tr
khch hng, bn sc thng hiu s pht huy vai tr gi chn khch hng cng nh xy dng
lng trung thnh ca h i vi thng hiu. Vi tinh thn nh vy, nhng khon chi dnh cho
xy dng thng hiu ni ring v marketing ni chung cn c xem nh khon u t hn l
chi ph hot ng ca doanh nghip. Bn sc thng hiu khng ch mang li cho khch hng s
hi lng tha mn, s trng i m hn c l mt nim tin bn vng. Bn sc thng hiu c th
l mt bn tuyn b chin lc hay mt tp hp cc thng ip c cng ni dung. Th hin hnh
nh doanh nghip, nhng lnh vc m doanh nghip ang tham gia, nh hng pht trin trong
tng lai, nguyn nhn lm nn s khc bit so vi cc doanh nghip khc cng ngnh ...
Chnh s khc bit ca thng hiu l yu t lm nn nt vn ha ring bit ca doanh
nghip. S khc bit c th th hin trong sn phm ca n, trong dch v m n cung cp,
trong tng, trong khch hng s dng sn phm ca n.
Thng hiu ca doanh nghip i din cho hnh nh nhng con ngi bn trong v bn
ngoi ca doanh nghip. N bao gm nhng nhn vin, i tc, nhng c ng, cng ng a
phng ch khng ch l khch hng. Nhn vin ca doanh nghip l thng hiu ca doanh
nghip, thng hiu ca doanh nghip th hin vn ha ca doanh nghip v khch hng ca
doanh nghip cui cng s l ngi tip nhn nn vn ha . i vi khch hng, nhn vin ca
doanh nghip s l ngi th hin v nh hnh thng hiu ca doanh nghip, c th s l hnh
nh tch cc hay c th l tiu cc. Nhn vin khng ch lm vic vi t cch l ngi i din
ca doanh nghip m cn tr thnh mt phn ca t chc, n l vn ha gia nhng con ngi c
lin quan n nhau trong cng mt t chc.
V vy, doanh nghip cn nh hnh mt phong cch vn ha ring mi ngi, mi b
phn trong doanh nghip cng lm vic hng n mt bn sc thng hiu ring. Thng hiu
ca doanh nghip phi thc s l ng lc lm vic ca tp th, ch khng ch n thun l cng
vic ca b phn tip th.
5.2.3. Mt s kha cnh vn ha cn lu trong xy dng cc thnh t thng hiu
1. t tn thng hiu.
Khi t tn thng hiu, nhn hiu cn ch mt s kha cnh thuc v vn ha sau:
- Tn thng hiu, nhn hiu phi d chuyn i, c th dng cho nhiu sn phm trong
cng mt chng loi ; phi c tnh hi ha v vn ha - tc l c kh nng gi nguyn gi tr v
ngha ban u trong bt k mt mi trng no, d chp nhn gia cc lnh th v nn vn ha
khc nhau. Kh nng chuyn i s cho php thng hiu vt qua c s ngn cch bin gii
v a l, phn on th trng v gia cc nn vn ha. iu ny ph thuc rt ln vo ni dung
vn ha v cc tnh cht ngn ng ca yu t thng hiu ... Trn thc t, khng t nhng doanh
nghip hng u trn th gii cng mc phi nhng sai lm nghim trng khi dch tn thng
hiu, khu hiu v bao b ca h sang ngn ng v vn ha khc.
Mt nhn hiu thng tim n trong mnh c cc yu t vn ha, cho nn s d bit v
ngha ca nhn hiu ti mt mi trng khc trong mt chng mc no chnh l s xung t v
vn ha. S xung t ny khng ch gy thit hi v ti chnh ca doanh nghip m cn nh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

124
hng khng nh n uy tn ca nh sn xut v s trung thnh ca ngi tiu dng i vi sn
phm. Vic i chiu ngha ca nhn hiu trong nhng ngn ng khc, c bit l ngn ng ti
th trng mc tiu l rt quan trng, l vic lm thit yu trc khi quyt nh khuych trng
sn phm mang nhn hiu . Tuy nhin t c iu ny khng d, trong nhiu trng hp, cc
doanh nghip cn phi c s tr gip ca cc nh vn ha, ngn ng cng s hp tc ca cc
chuyn gia t vn chuyn nghip trong lnh vc ny.
- Khi s dng tn ring lm tn thng hiu cn tnh n s khc bit vn ha.
Vic cc doanh nghip chn tn ring hoc thay i tn to nn mt hnh nh thn
thin hn khng phi l mi. Ngy nay mi ngi trong x hi ngy cng xch gn nhau hn, v
tn ring c s dng nhiu hn trong giao tip v trong t tn thng hiu ch v n nghe thn
thin hn so vi cch dng h hay c h ln tn trong xng h. S dng tn ring gip thng
hiu to c s thn thit ni khch hng, nht l nhng ci tn vn rt quen thuc vi h. Nh
vy, thng hiu c th tr thnh mt ngi bn, cc doanh nghip nhn thy h cn phi to
dng mt hnh nh gn gi v thn thin hn, do , qua vic s dng tn ring lm thng hiu
cho sn phm, h cm thy thng hiu ca mnh cng mang dng dp ca mt con ngi bng
xng bng tht
Cc chuyn gia marketing khc cng khuyn co cc doanh nghip v nhng bt li tn
ring c th mang n cho thng hiu v cng cn nhc vic cho rng t tn ring cho
thng hiu l mt trong nhng cm by trong xy dng thng hiu.
2. Xy dng logo ca thng hiu
Khi xy dng logo ca thng hiu, cn ch mt s kha cnh thuc v vn ha sau:
- Logo ca thng hiu phi c ngha vn ha c th, mang bn sc ca mt nn vn
ha nht nh: Biu tng a vo logo phi thch ng vi vn ha v lch s doanh nghip, ng
thi ph hp vi i tng doanh nghip hng ti, truyn ti nhng mc tiu nh v hay c
trng ca thng hiu. Nhiu khi chnh vic la chn ny quyt nh n s thnh cng hay tht
bi ca cng ty trn th trng. Chng hn, nu logo ca mt doanh nghip l biu tng ca Thi
Lan, ngi ta s cho rng doanh nghip kinh doanh hng ha hay dch v lin quan n ngi
Thi Lan hay ngi ng, truyn ti nhng mc tiu nh v hay c trng ca thng hiu.
Logo hnh qu a cu i vi cc ngnh dch v ni chung trong mt chng mc nht nh mang
ngha vn ha c th, gn gi vi ngi tiu dng v chng l phng n tt, d dng tch hp
vo qu trnh pht trin thng hiu. Tuy vy, chng tr nn ph bin v c s dng rng ri
th ng thi chng t mt dn kh nng phn bit ca nhn hiu do , khng cn tc dng trong
qu trnh pht trin thng hiu.
- Logo ca thng hiu phi c kh nng thch nghi trong cc nn vn ha hay ngn ng
khc nhau. Khch hng cc nc khc nhau, c nn vn ha khc nhau v ngn ng khc nhau
thng c cch hiu khc nhau i vi cc hnh nh hay k hiu. Trn thc t kh c th tm c
nhng logo c th c hiu ging nhau nhiu nn vn ha khc nhau. V vy cch tt nht
to ra mt thng hiu c kh nng thch nghi cao l khng nn chn hnh nh mang ngha sn
c theo mt nn hay ngn ng no m nn sng to ra nhng hnh nh mi ri gn chng vi cc
lin tng v sn phm. Nhn chung hu ht logo ca cc doanh nghip Vit Nam c nghin
cu m bo c kh nng thch nghi khi thm nhp th trng mi do t s dng nhng hnh
nh mang tnh a phng cc b trong thit k logo. Tuy nhin, c bit vn c nhng doanh
nghip s dng nhng hnh nh mang tnh a phng - nhng hnh nh ch c ngha vi mt
nhm khch hng nht nh - lm hnh nh ch o trong logo ca mnh.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

125
3. Xy dng tnh cch ca thng hiu.
Khi xy dng tnh cch ca thng hiu, cn ch mt s kha cnh thuc v vn ha sau:
- Tnh cch nhn hiu cn mang m ngha vn ha v giu hnh tng. Hnh tng ca
mt nhn hiu l cch s dng mt nhn vt hoc con vt no din t tnh cch ring bit
ca nhn hiu. Mc tiu s dng hnh tng nhn hiu thng to thin cm ca khch hng
i vi nhn hiu qua tnh cch gn gi ca ngi tht, vt tht hoc tnh cch d thng, th v
ca nhn vt hot hnh l mt hnh nh.
Cc sn phm giy dp ca Vit Nam xut i cc nc u c ghi Made in Vietnam
nhng dng ch khng to c n tng vi ngi tiu dng, bi ngi tiu dng ch quan
tm n tnh cch ca thng hiu m h yu thch. Mt trong nhng nguyn nhn khin ngi
tiu dng EU khng bit n thng hiu giy dp Vit Nam l do cc doanh nghip khng ch
trng n cng tc xy dng thng hiu v cha c chin lc qung b mang tnh quc gia ti
cc th trng nc ngoi.
- Nu tnh cch thng hiu tr nn qu hp dn, n c th lm gim s ch ca khch
hng n nhng yu t quan trng.
- Nu tnh cch thng hiu c th hin qua mt con ngi c th nh mt ngh s ni
ting chng hn, th hnh tng th hin phi c i mi thng xuyn. iu ny cng tr nn
quan trng i vi cc mt hng thi trang , ha m phm lm p. Bi hm nay, din vin qung
co c th cn tr p, nhng li th ny khng th tn ti mi vi thi gian. Ngoi ra tnh cm
ca cng chng dnh cho hnh tng ny, mt mt to ra nhiu tc ng tch cc, nhng mt khc
n cng to ra nhng ri ro rt ln.
4. Xy dng cu khu hiu.
Khu hiu l phn khng c php lut bo h, nhng n li l nhng du hiu quan
trng th hin tng v thng ip m doanh nghip mun a ti ngi tiu dng. Thng
qua khu hiu, khch hng c th cm nhn phn no chin lc v nh hng ca doanh nghip
cng nh nhng li ch ch thc v tim nng m hng ha mang li cho h. Khu hiu l nt
ring phn bit, thm ch ch gi thay tn doanh nghip v cng t s phn bit mi thy c
bn cht vn ha, trit l kinh doanh ca tng doanh nghip. Qua khu hiu, c th thy ngay tin
ca doanh nghip c xc nh nh th no. Khu hiu ca thng hiu v nguyn tc phi
ngn gn, cha ng thng ip quan trng cn truyn ti v tt nht hy khi dy nim t ho
dn tc, to cm gic sang trng hoc t m khi tiu dng sn phm.
Khi xy dng cu khu hiu ca thng hiu, cn ch mt s kha cnh thuc v vn
ha sau.
- Cn phi i chiu ngha ca khu hiu trong nhng ngn ng khc nhau.
Rc ri s ny sinh vi nhng gii hn v ngoi ng v thng lin quan n s kh khn
trong dch thut. c bit nghim trng khi cc doanh nghip s dng nhng phin dch ti cho
cng vic xy dng thng hiu ca mnh ch n gin v mun tit kim tin hoc cu th trong
khi chn ngi hoc doanh nghip lm phin dch.
Hy n lc tm hiu ngn ng v vn ha ca nc m bn ang nhm ti xa b
nhng khc bit vn ha v tm ra im chung nh vy nhng xung t vn ha s nh nhng hn
nhiu.
- Khng chn nhng khu hiu chung chung.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

126
Khu hiu l mt li vn ngn gn din t c ng v li ch sn phm v gi nh. Khu
hiu phi lt t c ci tinh ty ca nhn hiu, sn phm v mang tnh c trng cho loi sn
phm . Mt li thng vp ca cc cu khu hiu l rt tng qut nh cht lng cao, phc v
tt, gi c phi chng, s dng hiu qu. Nhng cu khu hiu loi ny khng lt t c c
tnh v li ch ring bit ca sn phm, khng to c s khc bit v t vo loi sn phm no
cng ng dn ti kt qu l khch hng s khng ch v khng nh ti nhn hiu khi nghe
nhng cu khu hiu loi ny. Chng hn, mt trong nhng cu slogan trong lot qung co rm
r cho mt t sch dy kinh doanh ca t chc quc t M. l: Kinh doanh pht t hn, nhanh
hn. Nhiu nh kinh doanh cng khng hiu r kinh doanh nhanh hn l kinh doanh nh th
no, l quyt nh nhanh hn, quay vng vn nhanh hn hay cn ngha no khc !
- Khng nn s dng cc khu hiu nht nho, v b, ngho nn ngha.
Cu khu hiu c th c xem nh yu t thng hiu linh hot v d chuyn i nht
theo thi gian. Tuy nhin, khi thay i mt cu khu hiu, chng ta cn cn nhc xem:
Cu khu hiu hin ti c th ng gp vo gi tr thng hiu nh th no qua vic tng
cng nhn thc v hnh nh v thng hiu.
Nhng ng gp ny c nhiu khng v do c cn phi tip tc duy tr cu khu hiu
ny khng.
Nu thay i, cu khu hiu mi cn c gng k tha nhng u im ni tri ca cu khu
hiu c:
Khi xy dng cac thnh t thng hiu cn lu tnh c th vn ha, s khc bit vn ha.
Xm nhp vo mt th trng mi, thng hiu thng b xem nh xm phm mt
cch t ngt vo nn vn ha ca th trng bn a. Vn ha bn a tr thnh ro cn cho bt
c mt thng hiu no mun xm nhp vo mt th trng mi. Vn ha a phng l mt
thch thc i vi cc nh qun l cho bt c mt thng hiu no. Hiu bit v nn vn ha
cc a phng, cc th trng khc nhau v iu v cng quan trng. nhng a phng,
nhng quc gia khc nhau, con ngi, khch hng c nhng thi quen, th hiu, nhu cu, tp qun
khc nhau. Ngay c mu sc c trng ca thng hiu cng cn c lu , bi l mi quc
gia c nhng quan nim khc nhau v mu sc. Do khi xy dng thng hiu, doanh nghip s
phi vt qua s ngn cch, s khc bit v cc nn vn ha khc nhau. Nhng chin lc pht
trin thng hiu cng nhc s dn lm mt i s a dng ca vn ha.
Mt thng hiu ln ton cu, ng ngha vi s gn gi v thn thin vi ngi tiu
dng cc nn vn ha khc bit, nhng nhng c trng ny c th c gi tr i vi dn tc
hoc nn vn ha ny song li khng c ngha g i vi mt dn tc hoc nn vn ha khc.
Trong nn vn ha Vit Nam, by t t tin b coi nh kiu ngo, nhng kinh doanh kiu
M, khim tn v lch s c th b coi nh thiu t tin v thiu kh nng. V th, vic to s nht
qun cho thng hiu l v cng cn thit.
Nn nghin cu gi tr v c tnh vn ha cc dn tc lng vo sn phm ch khng
th p t nhng gi tr vn ha ca mnh trn sn phm bn cho ngi bn a.
Nhng hnh nh tt v cc thng hiu quc t cn phi c cn i vi mc s thch
ca ngi tiu dng ti mi nc. Mt s pha trn hp l nhng kiu vn ha kinh doanh khc
nhau ti cc nc khc s kch thch vic kinh doanh.
Tha mn nhu cu ca ngi tiu dng cc nn vn ha khc nhau cng rt khc nhau.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

127
Thng hiu cng phi thay i nht nh v cch thc, k thut ph hp vi th hiu,
vn ha ca mi vng khc nhau.
5.3 VN HO TRONG HOT NG MARKETING
5.3.1. Vn ho trong qung b thng hiu.
Khi ni ti vn ho trong chnh sch sn phm khng th khng nhc ti vn ho Thng
hiu. Chng ta c th t tin, vt ln sng to gi c nu nh c vn ho Thng hiu l li
khng nh ca rt nhiu doanh nhn v cc chuyn gia kinh t Vit Nam.
Thng hiu l linh hn, l sc sng ca mt doanh nghip trong thi i ngy nay.
Thng hiu gi y c ngha cc k quan trng i vi s tn ti v pht trin ca khng ch
mt doanh nghip, mt nn kinh t m c mt quc gia, mt dn tc. Thng hiu l mt thnh
phn phi vt th nhng li l mt thnh phn thit yu ca mt doanh nghip. Mt khi m cc sn
phm t n mc hu nh khng th phn bit c bng tnh cht, c im v li ch
cng dng th thng hiu l yu t duy nht to ra s khc bit gia cc sn phm. Thng hiu
ni ln s tin tng v s an ton.
Nu nhn t chiu su ca Thng hiu th n khng ch l Nhn hiu ni ting, khng
ch l ci nhn hiu ch ra tn giao dch Thng mi ca sn phm. Thng hiu l ci thn thi
ca sn phm hay l s kt tinh ca vn ho kinh doanh. Mt doanh nhn Trung Quc cho rng:
Thng hiu cng khng phi l nhn hiu v tn giao dch thng mi, m l nhn t ht nhn
sau lng nhn hiu v tn giao dch: Cht lng sn phm tt, dch v tt, n nh chim th phn
ln trn th trng, hnh tng doanh nghip mi m, hm lng vn ho cao, trnh k thut v
qun l cao, hnh thnh hiu ch cao nh tt c cc yu t ny.
Thng hiu xt t gc vn ho chnh l s tch hp trnh cao ca vn ho kinh
doanh. Nh vy, thng hiu l mt quan h vn ho gia ngi vi sn phm, gia ngi sn
xut v ngi tiu dng hay chnh l mi quan h thng hiu vi khch hng. ngha thc s
ca thng hiu l s nng cao v thng hoa khng ngng ca chnh thng hiu, hiu qu v vn
ho trong qu trnh cnh tranh.
5.3.2. Vn ho trong nh gi sn phm.
Chnh sch gi thng b nh hng bi cc thi vn ho i vi s thay i thng qua
ci gi l gi tm l. mt s ni, s thay i thng xem l tch cc nn hng thi trang mt
c t gi rt cao v n tng trng cho s thay i. Nhng ni khc s thay i c th c
xem l khng tt, mt mc gi cao hn cho sn phm mi thng ch lm sn phm tr nn qu
t cho ngi tiu dng bnh thng.
Nh chng ta bit , mc tiu ca chin lc nh gi hon ton ph thuc vo mc tiu
ca doanh nghip v chin lc nh v sn phm ca n , ng thi phi phi hp vi cc chin
lc Marketing mix khc ( chin lc sn phm, chin lc phn phi, chin lc xc tin hn
hp ). Tht vy , chin lc v gi l mt vn ht sc nhy cm v c tc dng rt ln trong
vic hon thnh mc tiu ca doanh nghip (Mc tiu : ti a ha li nhun, dn u v th phn,
dn u v cht lng sn phm, An ton m bo sng st, n nh gi v li nhun ) .Tuy vy
chng ta c th hiu mt cch n gin v yu t Vn ha trong nh gi Sn phm. Nh cc c t
xa ni Tin no th ca y , ngha ca cu ni ny ni ln phn no s tng xng hp
l gia gi c v cht lng ca hng ha . Tuy vy, trong thi k m ca nn kinh t th trng
nh hin nay cnh tranh din ra ngy cng mnh m th vn ha trong chin lc nh gi khng
ch n thun l gi thnh cao th s c hng tt m bo cht lng. Cnh tranh din ra khi
ngi tiu dng c nhiu phng n la chn hn cho cng mt nhu cu ca mnh, lc ny trn
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

128
th trng khng ch c mnh bn c hng tt cht lng bn v lc ny ngoi bn ra cn rt
nhiu nh sn xut khc cng c hng tt bn liu vic nh gi lc ny c n thun l nh
gi tht cao theo mun ch quan cho mt sn phm tt na khng ? iu s i i vi vic
ph sn ca doanh nghip, tht vy v lc ny bn phi tnh n gi ca cc i th cnh tranh .
Trong cuc cnh tranh tt yu khng trnh khi ny ca cc nh sn xut th ngi c li cui
cng khng phi ai khc chnh l khch hng, ngi tiu dng. iu ny mun ni rng yu t
Vn ha ch tn ti, c t ln hng u khi c cnh tranh din ra m thi . T , chng ta c
mt kt lun ngn gn, d hiu v y nht v yu t Vn ha trong chnh sch nh gi sn
phm l Gi c hng ha, dch v hon ton chu s chi phi, tc ng, nh hng ca quy
lut Cung Cu khi yu t vn ha trong nh gi mi thc s tn ti v th hin tm quan
trng tt yu phi k n trong vic ra cc chin lc v gi cho sn phm ca mt doanh
nghip. Ngoi ra, vn ha trong chin lc nh gi cn c th hin rt phong ph v a dng
ch ty tng c im ca mi loi sn phm, mi loi dch v m li c cc phng php v
chin lc nh gi khc nhau, ty tng iu kin, tng hnh thc giao hng v ty tng i tng
khch hng, vng min khc nhau m cc nh cung cp sn phm, dch v p dng cc chin lc
nh gi khc nhau nhm c li cho c nh sn xut v khch hng.
5.3.3. Vn ho trong chnh sch phn phi
Phn phi c th ni l kha cnh rc ri nht trong cng tc marketing ton cu. Mt sn
phm phi tm ng t nh sn xut n ngi s dng cui cng qua mt hoc nhiu knh phn
phi.
H thng knh phn phi l mt phn rt quan trng trong nhng n lc tip cn th
trng ca doanh nghip. Loi knh phn phi m chng ta chn c th l trc tip (bn thng
n ngi s dng sau cng) hoc gin tip (bn thng qua ngi trung gian, nh phn phi, nh
bun s n ngi bn l) hoc chuyn ngnh (bn thng qua knh ring bit chuyn ngnh cng
cc sn phm dch v khc). Doanh nghip ca chng ta cn bao nhiu knh phn phi? Loi
knh no c th gip a sn phm, dch v ca doanh nghip n ngi tiu dng mt cch hiu
qu v kinh t nht? y r rng l mt quyt nh khng th xem nh.
Cc knh phn phi to ra mt dng chy sn phm t ngi sn xut n ngi mua cui
cng. Trong qu trnh chuyn t ngi sn xut n ngi tiu dng th sn phm c th i qua
cc trung gian phn phi nm trong knh. Cc thnh vin trong knh phn phi lin h vi nhau
qua m hnh dng lu chuyn ca hng ho v tin qua phn phi. Thng qua dng lu chuyn
ny m phn phi hng t nh sn xut n tay ngi tiu dng v dng chuyn ca tin t ngi
tiu dng v tay ngi sn xut. Vic doanh nghip a sn phm ca mnh ra th trng nhanh
hay chm ri vic nhn li gi tr ca hng ho bng tin ( c nhng doanh nghip yu cu tin
ngay, c doanh nghip cho bn hng tr chm, c doanh nghip nhn tin mt hay qua chuyn
khon,) ri cch tip cn khch hng, tip xc vi khch hng, gii thiu v sn phm dch v
ca doanh nghip vi khch hng, p ng nhu cu ca khch hng, chm sc khch hng,
chnh l biu hin ca yu t vn ha, hay yu t vn ha y th hin vn ha ca doanh
nghip.
Mt doanh nghip c nn vn ha mnh to nn uy tn cho knh phn phi ca doanh
nghip. Khi h thng phn phi ny tr thnh h thng thu thp thng tin phn hi .Trong hot
ng kinh doanh ni chung v hot ng marketing ni ring th thu thp thng tin phn hi l v
cng quan trng, n gip doanh nghip nhn thy v tr sn phm dch v ca mnh trn th
trng. Khi gip doanh nghip ci tin sn phm, dch v kp thi sao cho ph hp ri nh
gi li nhu cu ca khch hng tm ra nhu cu mi, nhu cu tim tng (nhu cu cha c p
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

129
dng). chnh l vic xy dng vn ha doanh nghip thng qua xy dng mi quan h vi
khch hng t xy dng mt vn ha bn hng, xy dng mt h thng phn phi vn minh,
hin i.
a, T chc knh phn phi, xy dng h thng phn phi a sn phm n vi nhiu ngi
tiu dng.
T chc cc knh phn phi ca doanh nghip trn th trng l mt cng vic quan trng
v phc tp. Tuy nhin, trong nhiu ngnh kinh doanh, knh phn phi pht trin qua nhiu
nm, c bit l h thng knh phn phi trc tip mang tnh truyn thng. y, doanh nghip
bt buc phi s dng knh ny trong hot ng kinh doanh. iu ny khng c ngha l knh
truyn thng lun c hiu qu v khng cn ci tin. Cc doanh nghip buc phi xem xt trong
lnh vc kinh doanh ca mnh c tn ti knh trc tip khng v c cc loi hnh trung gian
thng mi no sn sng kinh doanh sn phm dch v ca mnh.
T chc mt knh phn phi ty thuc vo c tnh ca sn phm ( sn phm dnh cho
tiu dng c nhn, sn phm cho khch hng cng nghip ). N cng b nh hng vo c im
ca nh cung cp dch v: cc dch v chuyn nghip nh k ton, dch v thm m, y t,( cc
dch v tip xc cao ); cc cng ty du lch, hng khng, bu chnh vin thngm ngi ta la
chn knh phn phi cho ph hp, hiu qu, a c nhiu sn phm dch vu n tay ngi tiu
dng nhanh chng, tin li v tit kim.
C th phn phi trc tip t ngi sn xut n tay ngi tiu dng hay phn phi gin
tip thng qua trung gian. Trung gian c th l thng qua ngi bn l n tay ngi tiu dng,
thng qua ngi bn bun n ngi bn l ri mi n tay ngi tiu dng, cui cng l thng
qua i l n ngi bn bun n ngi bn l ri mi n tay ngi tiu dng.
Chn i tc phn phi l mt khu v cng quan trng trong vic t chc mt mng li
phn phi. Nhiu doanh nghip la chn nh phn phi da trn nhng yu t mang y cm tnh
c nhn. Chng hn nh ch nh ngi thn, bn b ca mnh lm nh phn phi, v s nu chn
ngi ngoi h s bit b mt kinh doanh ca mnh. Hoc ch nh mt i tc phn phi thng
qua s gii thiu ca mt ngi c uy tn i vi c nhn mnh, v suy lun mt cch n gin l
nu ngi bn y lm tt th bn b ca anh ta "chc" cng c th lm tt. Hoc chn mt i tc
phn phi ang phn phi tt mt sn phm khc v suy lun rng anh ta ang lm tt sn phm
khc th cng s lm tt i vi sn phm ca mnh, m khng cn xt n nhng iu kin v li
th hin c ca anh ta, liu c n nhp g n cng tc phn phi cho sn phm ca mnh hay
khng. Cch la chn nh phn phi nh trn tht l y ri ro. Nhng sai lm trong vic t chc
mng li phn phi thng mang li nh hng nng n trong hot ng kinh doanh v cn thi
gian di sa cha khc phc. Nhiu sn phm "cht" do sai lm trong chin lc phn phi, do
chn sai i tc phn phi.
b, Xy dng mi quan h vi khch hng, vn ha bn hng.
Trong cc yu t cu thnh nn vn ho kinh doanh, t cch qun l, quan h gia cc
thnh vin trong ni b, n cch bi tr cnh quan doanh nghip, cch n mc... biu hin trong
quan h vi khch hng c xem l yu t quan trng, c th nh hng quyt nh ti s thnh
cng ca mi doanh nghip.
Khch hng - yu t tin quyt to nn s thnh cng ca doanh nghip. Vn ho doanh nghip
c biu hin chnh qua mi quan h . Tuy nhin, khch hng "mi ngi mt kiu", quan h
vi khch hng nh th no va c lng khch hng l c mt ngh thut ca cc nh kinh
doanh.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

130
Thi bao cp, khch hng thng b i x vi thi ban pht, mit th... Gi y trc
i hi ca nn kinh t hng ha, tnh hnh bt u thay i.c bit l khi Vit nam bt u
gia nhp vo WTO .
Ngh li thi mu dch, cnh mt s go, cnh mt tem phiu, cnh qy ly, ci mnh
trc cc nhn vin bch ho, lng thc th ngy nay c my ai cn vo bch ha mua hng. C
l v th m ca hng bch ho ch cn li rt t vng nng thn, vng su, vng xa... Cn
thnh ph, bch ho nhng ch cho cc ca hng t chn, siu th, trung tm thng mi hin
i. Thi phc v, cch ng x ca nhn vin vi khch hng cng c nng tm.
Chnh v vy, cc doanh nghip gi y bit dnh cho khch hng s quan tm c bit
nh phn phi hng nhanh hn, chit khu i cht to n tng, la chn nhng nhn vin
bn hng vui v, chu o, bit ni li cm n, dnh i ng cho khch hng khng thua km cc
i th cnh tranh, n p tho mn s trung thnh ca khch hng...V bit tnh n gi tr ca
khch hng trong di hn.
Khch hng cn i x cng bng
Tn d ca cung cch ng x vi khch hng theo kiu c hin cn tn ti nhiu doanh
nghip. c bit l trong cch x s khng t nh, phn bit gia khch hng ny vi khch hng
kia. C trng hp mt v khch hng l ch mt trang tri c ting ngoi thnh H Ni, mt
ln a con ln Trung tm thng mi Trng Tin Plaza sm trang sc cho con gi sp i ly
chng. ng ang tham quan t nhn kim cng nh mua th ch nhn vin "gt" ng ra, bo:
"hng ny t tin, bc khng mua c u m xem", v on a tay mi mt ng Ty ng
cnh . ng ng ra ra v thy sau khi hi gi xong, ng Ty lc u : very expensive! (qu
t).
S cng bng i vi khch hng cn th hin s trung thc ca doanh nghip. Khn
ngoan chng l tht th - doanh nghip ch c th chim c nim tin ca khch hng khi cung
cp thng tin trung thc cho ngi tiu dng.
Vn ha bn hng.
Ngi tiu dng khng ch cn hng ho dch v hp vi mun v s thch ca h m
cn quan tm n c thi phc v ca ngi bn hng. Mt hng ho p, cht lng tt, gi
c phi chng, dch v c cht lng cao c mi ngi tha nhn, nhng thi phc v ca
ngi bn hng li km nim n, th khng th no thu ht c khch hng v khong cch thi
gian t ngy khai trng n ngy sp tim ca im bn hng s rt ngn. Th nn ngi
ta mi c cu Nu ai khng bit ci th khng nn m tim kinh doanh.
Vic bn hng v thu ht c khch hng l c mt ngh thut v mang m nt vn ho
trong kinh doanh. Bt k vic bn hng no cng bt u t th thut, l chn l hin nhin. S
thit lp hoc gi vng cc quan h, mt mt, thng ph thuc vo s h h, ci m ca khch
hng, mt khc, ph thuc vo kh nng ca ngi bn hng c li cun c s ch ca khch
hng hay khng.
Vn ha bn hng th hin trong qu trnh giao tip bn hng , th hin qua trang phc
ngi bn hng, th hin thng qua s hiu bit ca ngi bn hng v vn ha dn tc, hiu bit
v ngn ng, phong tc tp qun c trng ca mt s quc gia,
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

131
5.3.4. Vn ho trong chnh sch xc tin bn hng (chiu th).
Nh trnh by trn, chiu th gm cc hot ng nh qung co, khuyn mi, cho
hng ( hay bn hng ) trc tip c nhn, tuyn truyn - quan h vi cng chng. Vn ha th hin
trong xc tin bn hng l th hin qua s tc ng ca chng ti nhng hot ng ny.
Qung co l mt cng c Marketing v phng tin thc y bn hng rt quan trng.
Qung co c vai tr v ngha c bit to ln trong hot ng kinh doanh. Trong cc k thut
xc tin ym tr th qung co l hot ng xc tin ym tr quan trng nht. V hot ng
qung co chu tc ng rt nhiu ca yu t vn ha, ci m ngi ta gi l vn ha qung co
1. Vn ha trong Qung co
Biu hin ca yu t vn ha trong qung co.
Mi trng vn ho- x hi l mt trong nhng nhn t hng u c nh hng r rt, cho
nn bt k mt doanh nghip no khi xy dng chin lc qung co ca mnh u phi tm hiu
thu li c kt qu cao nht. Nhp gia tu tcbi vy khng th no khng tm hiu mt
cch k lng cc c im vn ho - x hi ca th trng m mnh hng ti. Mt cch khi
qut nht chng ta c th hiu vn ho l mt h thng quan nim, nim tin truyn thng v cc
chun mc hnh vi c mt tp th gi gn, c hnh thnh trong nhng iu kin nht nh v
vt cht, mi trng t nhin, lch s ca cng ng.
Mi mt x hi mang mt mu sc vn ho ring ca mnh v khi mt con ngi ln ln
trong mt x hi c th chnh x hi truyn nhng nt vn ho y v to nn nhng gi tr cng
nhng chun mc o c cho h, n nh gng n tm l v hnh vi tiu ding. N bao gm cc
biu hin sau:
Nhng gi tr vn ho truyn thng c bn:
y l nhng gi tr vn ho ht sc bn vng ca mt x hi c truyn t i ny sang
i khc, c k tha v duy tr t th h ny sang th h khc. Vit Nam do vn ho lun
hng v tnh cm gia nh th nhng qung co mang hnh nh gia nh lun gy n tng v d
dng c chp nhn.
Nhng gi tr vn ho th pht:
y l nhng xu th vn ho mi hnh thnh, tnh bn vng ca n khng cao, d thay i.
Doanh nghip hon ton c th li dng im ny a ra nhng qung co to khuynh hng
tiu dng mi, em li c hi kinh doanh.
Cc nhnh vn ho khc:
Trong bt k x hi no cng c nhng nhnh vn ho, tc l nhng nhm ngi c chung
nhng h thng gi tr xut hin do h c chung kinh nghim, hon cnh sng. l cc nhm
tn gio, dn tc, thanh niny chnh l cc on th trng c th m nhng nh hoch nh
chin lc qung co nn xem xt nng cao cht lng ca dch v qung co, tp trung vo
mt i tng no thuc mt nhnh vn ho mang li hiu qu cao nht.
Trn y l nhng yu t c bn ca mt nn vn ho m doanh nghip phi ch khi
tung ra mt chin dch qung co bi nu khng th n s gy ra nhng tc ng rt xu, c bit
l khi xm nhp vo th trng nc ngoi.
Trong c ch th trng hin nay, qung co c rt nhiu li ch trong vic gip lu thng
hng ho. Qung co c tc dng lm ngi nghe hiu v bit thm nhiu v cc sn phm trn th
trng, Qung co gip cc nh kinh doanh bn c nhiu sn phm. Qung co cn l ngun
thu ti u t vo cc chng trnh truyn hnh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

132
Tuy nhin, qung co nh th no c vn ho nhng vn thu ht c khch hng th
vn l vic ng bn. Theo nhn nhn ca cng chng, cc mu qung co thng mc phi nhiu
vn v chun mc o c. C bao nhiu mu qung co trn truyn hnh m bn xem c
cnh li xe rt u? C bao nhiu mu qung co v ngn hng v th tn dng khuyn khch t do
vay mn tiu dng c nhn? Cc mu qung co ny ni nhng li l ht sc khoa trng:
"Hy tn hng mt k ngh l tng. Th tn dng ca chng ti s lm cho iu tht d
dng". ng bao gi bn tm rng qu nhiu ngi sn sng n nn, v y l nhng ngi c
nhiu kh nng hng ng qung co nht. c bit, nhng mu qung co nhm n tr em
dn n nhiu li than phin ca cng chng
Hin nay, trn truyn hnh hu nh chng trnh no cng chen qung co, nhiu khi
ngi xem cm thy nh b tra tn. Nht l cc chng trnh ca nhc, tr chic sau mt on
chng trnh li km qung co vi thi gian ko di cng khng km.
Qung co i ngc li nhng gi tr vn ha , qung co khng vn ha.
- Qung co chn nhau:
Khi nhn vin ca hng gas n nh khch hng lp bnh gas u tin bao gi cng
chuyn km theo mt cun s theo di vic dng gas. ng thi, h khng bao gi qun dn mt
mnh giy ch to ghi s in thoi cn gi khi ht gas cnh bp, ni d nhn nht. iu cng
tt, rt tin li cho gia ch. Nhng ri c mt hm, ch nh bng pht hin mt mnh giy khc
vi s in thoi mi tinh c dn ln tm giy ghi s in thoi c. Th ra, c ln ch nh
cho mt nhn vin tip th gas vo nh. Trong lc ng xem v tr t gas, nhn vin ny nhanh tay
dn ln mt mnh giy qung co cho ca hng mnh. Tnh trng ny xy ra kh nhiu trn
a bn H Ni.
Mt kiu qung co khc cng chn ln nhau m sng, l "khoan ct b tng". Mi
sm mai thc dy, ngi H Ni li thy nhng bc tng qut vi vn sch s ca mnh c
thay mt tm o mi. Chng hiu sao mt thnh ph nh nh vy li c nhiu c s khoan ct b
tng thu n th?
- Qung co phn cm:
Hnh thc qung co ny ri vo thi gian trc. Trong mt chng trnh ca nhc ca i
truyn hnh, khn gi lin tc b p vo mt, vo tai mt loi hng tiu dng... ch dnh ring cho
ph n. Khng ch dng chng trnh qung co khin ngi xem kh chu m ngay c ngi
dn chng trnh cng lin tc nhc n sn phm ny, n gin ch v nhn hiu ti tr cho
chng trnh.
Vy l ngi ta nh chp nhn tip thu mn n tinh thn km theo th gy phn cm
. iu bc mnh l sn phm c nhc i nhc li trong nhiu chng trnh lin tip vi
mt dy c khin ngi xem l ph n cng phi thy xu h trc n ng.
- Qung co lm bn ng ph.
l tnh trng pht t ri khp mi ni. Nhng c s sn xut, ca hng nh khai
trng, trung tm ngoi ng m lp hc mi, mt chng trnh du hc hay thng bo sn phm
mi... tt c u c th chuyn thnh t ri bay khp thnh ph. Nhn vin pht t ri khng cn
quan tm xem ngi ta n nhn t ri y bng thi nh th no, m ch cn pht ra c cng
nhiu cng tt nhn th lao. Nhiu on ng ph trng xa sau bc chn ca nhn vin
pht t ri.
- Qung co cn tr giao thng:
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

133
Hnh nh nhng on xe (xe p hoc xe my) vi nhng c gi mc vy ngn hoc ng
phc xut hin trn ng ph mang theo mt nhn hiu hng ha no tr nn quen thuc.
R rng, hnh thc qung co ny mang li hiu qu cao v chng ai i ng li b qua hnh nh
y. Th l ng nhin, on qung co gy s thu ht, khin giao thng b nh tr, cha k n
vic TNGT do khch qua ng c hch mt ln nhn.
Quy ch x pht th cng c, nhng khng th c bt cc nh qun l vn ha phi chy
theo mi nh vy. Vn ha qung co cn c coi trng v l tt nhin, n phi bt u t
tng v thc ca cc n v lm dch v qung co.
2. Quan h vi cng chng tuyn truyn, khuyn mi v bn hng trc tip.
Quan h vi cng chng : thng qua cc hot ng truyn thng gin tip ca doanh
nghip nhm gy thin cm ca cng chng vi doanh nghip v sn phm ca n, t xy
dng c mi quan h tt p vi cng chng. Tuyn truyn th s dng cc hot ng truyn
thng i chng nhm mc ch gy thin cm vi khch hng, thuyt phc h mua. iu ny tht
quan trng xy dng nn hnh nh, uy tn cho doanh nghip - mt th ti sn c gi tr ln, to
nim tin cho cng chng. y chnh l th hin kinh doanh c vn ha
Hot ng khuyn mi nhm kch thch khch hng mua ,tuy nhin trong giai on ngn,
bng cch cung cp cho khch hng nhng li ch tng thm (tng qu, tng hng mu dng
th, bn gi r hn,) nhm tng doanh thu hoc kch thch cc trung gian trong knh phn phi
tng cng m rng knh phn phi, bn nhiu sn phm hn. Hot ng ny d b ly lm hnh
thc cnh tranh khng lnh mnh khi m cc doanh nghip t khuyn mi, li dng tm l ca
mt phn khch hng thch gim gi,.. ko h v pha mnh.
Bn hng trc tip: y l qu trnh giao tip trc tip gia ngi bn hng v khch hng, qua
y tm hiu nhu cu, t vn, gii thiu, thuyt phc khch hng lc chn v mua sn phm.
5.4 VN HO TRONG M PHN V THNG LNG
5.4.1. Quan nim v m phn v thng lng trong hot ng kinh doanh.
1. Quan nim
Khi hai bn i tc c nhng mu thun, xung t th cn t chc thng lng i dn
n k kt ha gii, nhng hp ng kinh doanh. Mi bn s c mt ngi i din hay mt on
i din ngi vo bn m phn. Mun thng lng thnh cng th hai bn phi tun theo mt
s nguyn tc v c phng php khoa hc tham kho nhau, cng nhau pht huy sng kin g
th gng, i n ha gii, hp ng.
- Theo t in ting Vit: Cc tc gi Hunh Tnh Ca, o Duy Anh vit Thng lng
l i bn hay nhiu bn bn n o, chc lng ... tnh cho cn phn, ng u.
- Theo tc gi I.Nierenberg tc gi ca cun Ngh thut m phn ngi m t Nht
bo ph Wall gi l cha ca ngh thut m phn cho rng Thng lng khng phi l mt
vn c, khng nn yu cu mt thng, mt thua, cng khng phi l mt trn chin phi tiu dit
hay t i phng vo th cht, m thng lng vn l mt cuc hp tc i bn cng c li,
v Bt c khi no ngi ta trao i kin nhm thay i mi quan h, khi con ngi bn bc
i n thng nht, h u phi m phn vi nhau.
2. Bn kt qu ca cuc m phn
Thua Thua
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

134
Kt qu ny xy ra khi c hai bn u khng t c mong mun ca mnh. Trong cc
cuc m phn c kt qu thua thua, nu c chn th khng mt i tc no mun ngi vo
bn m phn vi bn m phn c.
Thng Thua hoc Thua Thng.
Kt qu ny xy ra khi mt bn t c mc ch cn mt bn tht bi. Cm gic tht bi
l mt cm gic khng d chu, v th khi mt bn khng c tha mn yu cu s khng bao gi
mun ngi vo bn m phn vi bn thng na.
Thng Thng.
Thng Thng l kt qu l tng nht cho cc cuc m phn. Nhng yu cu v mc
ch ca c hai bn u c tha mn v c hai ng ln vi cm gic hi lng, sn sng cho cc
cuc m phn tip theo.
Khng c kt qu
Trng hp th t l khng c kt qu, khng c ai thng ai thua. Gia hai trng hp
khng c kt qu v thua thua c s khc bit ln: Khi kt qu l thu thua, c hai bn u
ng dy vi ngh khng bao gi tin hnh m phn vi bn kia mt ln na cn khi m phn
khng mang li kt qu g, khng bn no chu thit, hai bn vn c th ngi vo bn m phn
tip trong ln sau.
5.4.2. Biu hin ca vn ha trong m phn v thng lng.
1. Hnh vi ngn ng: ngn ng trong m phn.
Cc nghin cu v qu trnh giao tip cho bit 90% ngha li ni trong giao tip trc tip
u c truyn ti thng qua cc phng tin phi ngn ng. C ngha l trong m phn, ch c
10% ni dung c thng qua li ni. Nhng con s ny cho thy tm quan trng ca vn ha
ng x phi ngn ng c nh gi cao. Cc chuyn gia cho rng trong cuc m phn ko di 30
pht, hai ngi c th biu hin hn 800 thng ip phi li ni khc nhau. Nu c hai u khng
hiu hay khng nhn ra nhng thng ip ny, th c hai ch dng li mc giao tip thp. Lc
s khng ngc nhin nu kt qu ca cuc m phn khng n ch.
- Ba bc trong giao tip phi ngn ng.
Vn ha ng x thng qua giao tip phi ngn ng i hi mt s tinh t ca ngi tham
gia giao tip. Bn cnh vic n cc c ch, iu b v thng ip bn ni vi ngi i din,
bn cn phi bit cch c c nhng c ch ca ngi i din v ngha ca chng. Hot
ng giao tip phi ngn ng c ba giai on:
Giai on th nht, nhn bit ngi i din: Sau mt vi pht ban u, bn bt u ch
n nhng c ch phi ngn ng ca ngi i din. Anh ta bt cho chn tay trong khi ang ni
chuyn ? Anh ta nhn thng vo mt bn ? Anh ta che ming khi t cu hi ? Sau bn h
thng cc c ch nh gi ngi c trung thc khng, ang chn nn, tc gin hay nghi
ng. Ban u c th bn khng nhn bit c 100% nhng c ch , nhng t nht bn cng c
th nhn ra c mt iu g ang din ra ngi tham gia m phn.
Giai on th hai, nhn bit bn thn: Ngay khi bn nhn thy ngi i din ni m
khng h h ming, iu chng t bn cng ang giao tip bng hnh vi phi ngn ng. Trong
sut cuc m phn, bn nhn thy i tc ngi trn gh khoanh tay v bt cho chn. C ch
ni ln rng ngi ang khng hi lng. Khi bn hiu c ngha , bn s thy mnh ang
tp ti liu trong lng v vt cho chn. V vy, hiu c ngha ca ngn ng c th,
trc tin bn phi ch n c ch ca bn thn trc.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

135
Giai on th ba, giao tip phi ngn ng kim sot bn thn v i tc. Trong v d
trn, ngay sau khi bn nhn ra c ch ca i tc, bn c th thay i c ch phi ngn ng ca
mnh. Bng cch t tp ti liu ln bn, th chn thng xung, khng bt cho chn, bn thay i
t th ca mnh d chp nhn hn. Khi bn bt u kim sot hnh vi c ch ca mnh v ca
ngi i din, chng ta s thy c nhng ci li ca ngn ng c th. Ngn ng ca c th
phn nh cm xc thc s bn trong. Hiu c ngn ng bn c th s dng chng mt cch
c li nht trong cc cuc m phn.
- Tp hp cc iu b, c ch.
Thng qua nhng hnh vi ring l s l rt kh on bit cm xc thc s. Tuy nhin,
khi cc c ch c tp hp li vi nhau, chng s v ra c bc tranh chnh xc v nhng g
ang din ra trong suy ngh ca ngi i din. Ban u, giao tip phi li ni rt kh, nhng nu
bn t quan st hnh vi, c ch ca chnh mnh v ca ngi khc hng ngy, bn s bit cch tp
hp cc hnh vi li. Giao tip phi ngn ng trong m phn rt quan trng bi v n gip bn
phi bit thay i iu g c th t c mc ch.
nm bt c tn hiu phi ngn ng t ngi i din, cn c bc nhn khi qut
ngi i din. Mun vy, hy chia c th ra lm 5 vng: Mt v u, thn, tay, bn tay v chn.
* Mt v u: L cnh ca gip bn i vo c suy ngh ca ngi i din. Sau y l
mt s du hiu:
- Khng giao tip mt: Nhng ngi mun che du iu g thng khng giao tip mt
khi ni di.
- Nhn lt qua ngi i din: Khi cm thy chn, ngi ta thng nhn lt qua bn
hoc lic nhn xung quanh phng.
- Nhn su vo mt ngi i din: Ngi no bc tc vi bn thng nhn chm chm
vo mt bn.
- Duy tr giao tip mt: l nhng ngi trung thc v ng tin cy.
- Hi ngonh u: Khi nh gi iu m bn ang ni, ngi i din hi ngonh u v
mt bn nh mun nghe r hn.
- Nghing u: Chng t ngi i din khng chc chn lm v iu va nghe ni.
- Gt u: Khi ng vi bn, ngi i din s gt u khi nghe bn ni.
- Ci: Khi cm thy t tin v khi ng vi bn, ngi s ci vi bn.
* Thn th: Thn th cng ng mt vai tr quan trng trong giao tip phi ngn ng. Nu
i tc tin li gn hn, ngha l cng vic ang tin trin theo chiu hng tt. Ngi i din
khi khng ng tnh vi bn hoc khng chc chn iu g s ngi dch ra xa cn khi h cm thy
lo lng hoc nghi ng, h s x dch ngi bn ny bn kia, v pha trc, li li pha sau. Trong
hu ht cc cuc m phn, ngi ta thng duy tr mt t th nht nh. Khi bn m phn, hy
n nhng thay i hoc dch chuyn nh ca i tc. Nhng thay i nh ny c th mang
ngha i tc khng ng hoc thay i quan im.
* Tay: Nhn chung, cnh tay m rng ngha l ngi rt hi lng vi qu trnh m
phn. Nu ngi khoanh tay trc ngc, l ngi khng ng tnh vi cch m phn ca
bn. Nu i tc ng ngi xa khi bn v cho tay ra pha sau thnh gh, ngha l cn cp n
vn ln hn hoc y l phn ng i vi vn ang bn ti.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

136
* Bn tay: C hng ngn iu b, c ch ca bn tay. Ch ring bn tay khng th cho bit
i tc ang ngh g, nhng khi kt hp vi cc c ch khc ca c th th li tit l c iu g
.
- M lng bn tay: c coi l mt thng ip tch cc, khng c g phi che du.
- Vng bn tay ra sau u: i tc mun cp n vn quan trng hn.
- an cc ngn tay vo nhau: Th hin s trnh trng ca i tc hoc i tc mun iu
khin cuc m phn.
- Ra mi hi tay: Du hiu ca s lo s, lo lng hoc thu t tin.
- C ch ng chm: C ch s mi, tai, cm, u v l du hiu ca s lo lng v bt
an.
* Chn: T th ca chn cng quyt nh n mt phn thi ca i tc trong m
phn. Nu bn mun i tc mnh sn sng hp tc v ng tin cy hy thng chn, bn chn
chm xung sn v hi nghing ngi v pha i tc, i tc s nhn thy bn mt du hiu
tch cc.
2. To s tin tng trong m phn.
S tin tung ca i tc i vi mnh l cha kha gip m phn thnh cng. i tc
cng tin vo s thnh tht, tnh lim chnh v tin cy ca bn, bn cng c c hi tin n kt
qu thng thng. Nu v mt l do no m i tc khng tin tng vo bn, bn s thy kh
c s nhn nhng d l nh nht. To s tin tng vi i tc thng qua mt s biu hin c th
sau:
- Chng minh nng lc ca mnh: Cho i tc thy c s thnh tho v chuyn mn ca
mnh v nhit tnh tin ti kt qu m phn s to c tin tng.
- m bo c ch iu b ca bn ng vi li ni.
- To phong thi chng chc. Mt phong thi chnh t, chng chc rt quan trng. To ra
c mt din mo t, la chn t khi ni mt cch cn thn, ging ni r rng t tin v giao tip
mt s gip cho i tc nh gi tt v tin tng vo bn.
- Giao tip vi mc ch tt p. Mt s khim khuyt trong giao tip c th c b qua
nu i tc bit c bn c mc ch tt p.
- Lm nhng g ha. Mi quan h tin tng gia hai bn s lun c duy tr nu cc
bn u gi li ha v tn trng s tha thun. tin cy l mt yu t quan trng trong quyt
nh c tin hnh cc cuc m phn ln sau khng.
- Lng nghe. Chm ch lng nghe kin ca i tc, quan st t th ca ngi s gip
bn bit c tin tng c khng.
- Truyn t nhiu thng tin. Giao tip ng x cng trung thc v ci m cng to c
s tin cy.
- Trung thc ngay c khi phi chu thua thit. Nu i tc sai st khi a ra nhng con
s, mc d c th c li, bn hy nhc anh ta. i tc lc s tin tng hn vo bn.
- Kin nhn. Trong m phn, kin nhn l mt c tnh rt ng qu. Khng ai thch bn
chuyn vi ngi bn hng nhanh, ch quan tm n kt qu cui cng. S kin nhn em li s
tin tng v quyt nh ng n. Cuc m phn no cng c mt k hn cui cng. Bt c mt
ngi m phn no trong lng ni chung cng c mt s tnh ton l trc thi im y s i n
mt tha thun v mt iu g . Ngi tham gia m phn thng hay i n thi hn cui
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

137
cng mi chu nhng b hoc tha hip. Bi vy, trong khi m phn, c mt s kin nhn rt
ln, ch thi c chn mui.
- Bo v s cng bng. Hy m bo cho i tc cng t c kt qu cng bng vi
bn. Khi hai bn cng hi lng s to c hi cho nhng ln m phn sau.
- Tho lun nhng vn rng thay v nhng vn nh hn. to dng nim tin, hy
c ni rng vn ra. Nu i tc mun bn gim bt gi hng, hy chp nhn gim gi nu i
tc mua tng s lng hoc m rng hp ng.
3. K nng t cu hi trong m phn v thng lng.
Trnh cao hay thp v giao tip ng x ca ngi m phn c quyt nh bi mc
v cch thc t cu hi hay tr li vn ca ngi y. Naguib Mahfouz ni: Bit ngi
nhanh nhy qua cu tr li. Bit ngi khn ngoan qua cch a cu hi. Trong qu trnh t cu
hi, bn phi lun ch khng ch li ni ca i tc m cn c hnh ng, phn ng, phong thi
v c ch, iu b ca h na v chng bc l phn no suy ngh ca i tc. Cch hi kho lo c
th em li cho bn mt lng thng tin ln cn thit bn s dng chin thut trong m phn.
Cch t cu hi nhm vo mt s mc ch chnh sau:
- Thu nhp thng tin: Thng tin cng nhiu v chnh xc s h tr rt ln cho mi quyt
nh trong m phn ca h.
- Khi i tc a ra thng tin, bn nn lm r v kim tra li thng tin , t gip bn
pht hin c nhng vn c th gy bt li cho mnh.
- Kim tra hiu v mc quan tm ca i tc: i tc ca bn quan tm nh th no
n kt qu ca m phn ? Mun bit mc hp tc trong mt vn , bng cch hi anh ta c
th chp nhn mc thp hn so vi yu cu ca anh ta khng ?
- Xc nh phong cch ng x: i tc l ngi nh th no ? Ngi t u n, c
nhiu kinh nghim m phn khng ? l mt ngi trung thc ? Quyt on ? Cn thn ?
Nhng cu hi nhm nm bt c nhng thng tin ny s nh hng n cuc m phn.
- To s ha nhp: Khi bn hi i tc, bn s c c nhng thun li, bn c th hiu
nhiu hn v i tc ng thi h cng thy qu mn bn hn. iu ny rt cn thit trong trng
hp anh ta khng hiu hoc khng ng vi vn bn ang ni, anh ta cha tht s ci m
trong m phn.
- Tin n tha thun: Cu hi c th gip bn bit c nguyn vng thc s hoc sn
sng i n tha thun ca i tc.
- Gim cng thng: Nhiu cuc m phn tr nn cng thng. Khi c iu g sai xy ra,
t cu hi bit thm cc thng tin v quan im ca i tc rt hu hiu, nhng thng tin bit
thm c th nh hng li cuc m phn. Mt cu hi khc lm gim cng thng l pha mt
cht hi hc vo cuc ni chuyn.
- To s c gng tch cc hoc s ha hp: Mt cu ni to s tch cc n gin l Ti
rt cao anh. i khi bn bit cu tr li nhng vn hi. ng thi th hin s quan tm n
ngi i din l vic bn nn lm.
4. K nng tr li trong m phn v thng lng.
- Khng nn tr li ht mi vn c hi: Ngi tr li nn kho lo rt gn phm vi
cu c hi, hoc c th trin khai mi, o su thm cu c hi ty thuc vo s anh hiu,
ch ng v tnh th giao tip cng nh mc cm nhn v li hi khi tr li cu hi.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

138
- Khng tr li st vo cu hi ca i phng: Tr li cu hi g cng vy, cn cho
mnh mt khong cch tin thoi hay nhn din r ca i phng khi hi. Khi tr li
khng nn bc l thc lc ra qu sm v t. Thng thng c th p dng cch gii thch mt
vn g tng t, sau mi quay li ch chnh. Hoc c th dng nhng cu hi ngc li,
hay dng cch ni nghi vn (th chng, khng phi sao, chng l ...) di chuyn trng im, hay
gim mc quan trng ca vn c nu ra.
- Gim bt c hi i phng hi n cng: Nu ngi nu cu hi pht hin ra s h
ca cu tr li, thng h s truy hi n cng. Khi tr li khng c i phng pht hin ra
ch s h bng cch tr li khi qut trn nguyn tc hoc khng nh tnh cht khch quan, hn
ch mc c th khi tr li.
- Dnh thi gian ct nhc k vn c a ra m phn. Bn cn ch ng, im
tnh trong i thoi ngay t nhng pht u tin, i khi phi bit l i mt cch v tnh hay hu
nhng cu hi dn p ca i tc.
- Xc dnh ng nhng iu khng ng phi tr li. Vi nhng cu hi c th gy nhiu,
a bn vo th b ng, thua thit trong m phn, bn cn xc nh ng loi cu hi ny bng
cch t chi hoc hi li nh vi mc ch ngn chn i phng a tip nhng cu hi tng
t. Cn trnh t thi kh chu hay c tnh l i cu hi ca i phng, bi nh th ng ngha
vi ti khng ni chuyn vi ng.
- ng tr li qu d dng. Ngi m phn khi tr li nn i thng vo cu hi, c mc
ch r rng v cn tm hiu chn thc ca vn . Trong nhiu trng hp, s tr li d di c
th b nh gi l nng ni v hi ht v do d ri vo th lp hoc i phng cng ch c th
ng x li mt cch tng t.
- Khng nn ri vo tnh th l i ch trc tip vi i tc trong cc tnh hung i
thoi. Lun t ra nh cng ng v quan im hay lp lun ca h. Ph nh ngay v qu trc tip
i phng trong tng tnh hung giao tip c th khin cho cuc m phn cng thng, c xu
hng i xa hn nhng vn hai bn cng tip cn.
- a ra nhng dn chng tnh hung : Nn chun b khong 10 n 12 dn chng tnh
hung nh v sn phm dch v ca mnh so vi cc i th cnh tranh.
Lu : Trnh vic ch trch, ch bai trc tip i th cnh tranh. Thay vo , a ra bnh
lun nhn xt ca khch hng v nhng li ch v s hi lng khi s dng sn phm v dch v
ca doanh nghip bn.
- a ra nhng gii php hiu qu: Nhim v ca bn l phi lm cho khch hng tin
tng vo sn phm dch v ca bn cng nh nhng g bn cam kt. Kt thc cuc giao dch,
bn nn tm tt li nhng yu cu v gii php thc hin, sn sng tr li bt c cu hi no ca
i tc lm vng thm quyt nh.
5. K nng nghe trong m phn v thng lng.
Trong m phn v thng lng, nghe cng th hin vn ha ng x. C rt t nh m
phn bit cch lng nghe, do mt nhiu c hi bit c yu cu v mc ch ca i tc. Cc
s liu cho thy, nhng ngi khng bit cch lng nghe ch c th hiu c 50% ni dung cuc
ni chuyn. Sau 48 ting, t l ny gim xung ch cn 25%. Khi i tc ni, khng nn nhn ra
ch khc, hay t thi bn chn, m phi nhn thng vo mt h. V chm ch s gy cho ngi
ni tm l mnh tn trng h, ng thi qua cng thu thp c mt cch y thng tin cn
thit phc v cho m phn.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

139
Thng qua thi d ca ngi nghe m lm cho khng kh m phn thn mt, hai bn i
tc s cm thy mi quan h gn gi nhau hn. Trong khi nghe cn ch n nhng t n giu
bn trong li ni on bit nhu cu tm l ca i tc, ng thi lun quan st thi ca i
tc c th ng x hp l nht trong tng tnh hung.
5.4.3. Tc ng ca vn ha n m phn v thng lng.
1. Vn ha l mt yu t quan trng quyt nh n thnh cng ca m phn.
Thng qua m phn i n k kt hp ng l mt khu v cng quan trng trong
hat ng sn xut kinh doanh ca mt doanh nghip.
Cuc m phn thng mi thnh cng c th a mt khon li nhun ln n cho
doanh nghip. Cng vi cc yu t nh: cht lng v gi c sn phm dch v, thi gian giao
hng, iu kin thanh ton ... vn ha ng x trong m phn v thng lng cng ng mt vai
tr quan trng khng km. Php ng x tt gip cho i tc hiu r v khng hiu lm v mc
ch m phn, cng c nim tin vi i tc v thin ch hp tc ca cng ty mnh, tng cng
khng kh thn thin trong m phn, thm ch c th ph tan khng kh cng thng v thot ra
khi s b tc, t to iu kin thc hin thnh cng vic k kt cc iu khon trong hp
ng. Ngc li, ng x km trong cuc m phn lm cho i tc hiu sai v thin ch hp
tc s d dng lm cho cuc m phn b tht bi.
2. Vn ha ha hn mang li nhng c hi hp tc mi.
Vn ha ng x khng ch l yu t quan trng mang li thnh cng cho m phn m
cn to ra nhng c hi cho c hai bn i tc tng cng s hiu bit ln nhau v trng thnh.
Ngi m phn c cch ng x vn ha c tm, c kh nng mn cm nhn thy nhu cu
ca ngi khc, thm ch b cng kch cng khng c phn ng tiu cc m trc sau c thi
bnh tnh, tm kim kt qu c li cho c hai bn. Trong trng hp c hai bn cng thng, hai bn
m phn hoc nhiu, hoc t u t c ci m h mong mun trong m phn. Thm ch nu
khng t c kt qu nh d kin cng khng ai phi v tay khng, t nhiu ai cng c c li
ch t trong v cng thc y m phn thnh cng. Ngi m phn ng x c vn ha khng
ch quan tm n kt qu thng thng ca cuc m phn m h cn hng ti mt mi quan
h hiu bit v tn trng nhau gia hai bn i tc. chnh l tin cho nhng c hi hp tc
tip theo, xy dng mi quan h lu di trn c s tin tng, bnh ng, hai bn cng c li.
5.4.4. Nhng iu cn trnh trong m phn v thng lng.
Cho d bn t c mc tiu nh mong mun trong m phn cng phi tn trng i
phng. Nhng c ch, li l v tnh hay hu lm tn thng lng t trng c i phng hoc
phm vo iu cm k s l sai lm ln ca bn, c th lm nh hng ti kt qu ca chnh cuc
m phn hoc quan h hp tc trong nhng ln khc ca hai bn. Trc ht bc vo m
phn, cn nghin cu, quan st nhng yu t lin quan n vn ha ng x trong m phn,
thng lng sao cho to ra c mt s cng hng tt nht a n s thnh cng ca cuc
m phn.
1. Trnh phm phi li ni king k dn n kh khn trong m phn.
Li ni l cng c trc tip nht, thc dng nht trong khi m phn. Trong giao tip, t
trao i thng tin, giao lu t tng, tnh cm n qu trnh mc c, thng lng, nu khng c
ngn ng thch hp th khng th m phn. Ngn ng cng c quan h mt thit vi m phn
qua vn bn.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

140
Trn th gii, mi quc gia, mi dn tc c nhng sc thi ngn ng khc nhau do c
im v a l, s pht trin v lch s, tn gio tn ngng, phong tc tp qun khc nhau. Dn
tc no cng c nhng cm k trong ngn ng. V vy, nu khng bit r nhng cm k hoc vi
phm cm k th khng nhng m phn kh thnh cng m cn lm cho i phng tc gin.
Kho lo s dng ngn ng, nm r cc cm k l biu hin thnh thc ca nh m phn v cng
l iu kin quyt nh s thnh cng ca cuc m phn.
2. Trnh phm phi nhng king k v vn ha ca cc quc gia, vng lnh th trong m
phn.
Hot ng ca gii thng mi khng nhng khng phn chia theo ngnh ngh, khu vc
m cn ph bin khp th gii. m phn l hot ng giao dch mang tnh ton cu. Khi m
phn cn phi tm hiu, nh gi cc loi i tng. m phn v thng gia c mi quan h mt
thit khng th tch ri. Bt lun quc gia no, vng lnh th no th trong giao tip ng x
cng khng tun theo mt kiu mu nht nh.
quc gia no th phi ch n phong tc tp qun ca quc gia . Khi tin hnh m
phn, khng c chm vo nhng iu king k. Mi a phng u c c trng ring v vn
ha, chun mc cuc sng ring. Nhng c trng ny c th hin tng hp thng qua ngi
tham gia m phn ca a phng , tr thnh tnh cch v c im ring. Khi n mt nc
no , khng nhng phi nhp gia ty tc, chun b y mi th m cn khng c ty tin
hy b cam oan. Sau khi n nc cn phi ch nghe nhiu, nhn nhiu, hiu nhiu mi
khng lm nh hng ti s thnh cng ca m phn.
3. Trong m phn, thng lng trnh i din vi iu kh gii quyt, b tc.
Trong khi m phn, nu i phng a ra kin phn i th bn nn suy ngh cn
thn, phn tch k cng, gi cho i phng ni ra mc tiu ca mnh khi tham gia m phn.
Tt c cc cch trn u nhm lm tng v th ca mnh, tc i u th ca i th. Nu bn bc
b thng thng kin phn i ca i phng th khng nhng lm mt mt i phng m cn
lm cho m phn i vo b tc.
m phn trong hot ng kinh doanh lun mang tnh cnh tranh, hoc l cnh tranh trc
tip hoc l cnh tranh gin tip qua gi c. Gi ngi bn a ra th trng cao hn so vi gi
ngi mua mun tr v ngc li, gi ngi mua a ra thng thp hn gi ngi bn yu cu.
y l mt vn nan gii trong m phn. Cc phng php trong m phn v thng lng
u l cc phng php mang tnh hp tc. Trng tm ca phng php ny l hai bn ngi xung
bn m phn mt cch vui v, cng b lp trng ca mnh, vn dng cc iu kin khch quan,
tnh sng to nhanh chng t c hip ngh m khng lm tn hi n quan h hai bn.
4. ng ph hng m phn.
m phn l qu trnh ht sc tinh t, sai st mt cht l c th ph hng hon ton.
Nhng iu cn ch trong m phn l:
- Thi khng c php nhu nhc. Bt k l lp trng ca bn c li n u, hnh
vi nhu nhc ch lm gim i kh th ca bn.
- ng bao gi khng nhn ni, nu khng s th hin bn l ngi d ty tin ni ra
mnh, khng lm ch c t duy.
- Khng c mt t ch tnh cm, nu khng ngi khc s cho rng bn ch bit n lp
trng ca bn m khng c thnh hp tc.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

141
- Khng c php ni qu iu mnh cn, ngi khc s cho rng bn khng tht s ch
lng nghe nhu cu ca i phng.
- Khng oc a ra thng ip cui cng, nu khng m phn c th bin thnh cc
din mt mt mt cn.
- Khng c ln ging trong khi din ra m phn. Kt qu ca vic ln ting ch l lm
i tc khng r bn ang ni g.
Nhng chuyn gia v m phn thng c gng t c kt qu m h mong mun.
Nhng h cng bit c rng bt k cuc m phn thnh cng no cng buc phi c nhng
iu mt nht nh mi c th c c nhng iu m h mun. Tha hip gn nh l khng th
trnh khi. Vi lp trng kin quyt khng tha hip th n c nhng th bn cn cng mt i.
5.5 VN HO TRONG NH HNG VI KHCH HNG
5.5.1. Khch hng v mi quan h gia doanh nghip vi khch hng
Khch hng l tt c cc t chc cc nhn c nhu cu v sn phm ca doanh nghip. Hay
ni cch khc, khch hng l i tng m doanh nghip phc v v l yu t quyt nh thnh
cng hay tht bi ca doanh nghip. Bi v khch hng to nn th trng, quy m ca khch hng
to nn quy m ca th trng. Khch hng to ra nhu cu, bn thn nhu cu li khng ging nhau
gia cc nhm khch hng. Hn na nhu cu ca khch hng cng thng xuyn thay i. Tuy
nhin, tt c chng ta u nhn thc mt iu rng, du cho doanh nghip lun mong mun p
ng tt c mi nhu cu ca khch hng, nhng tim lc, kh nng ca doanh nghip l c hn.
Mi mt doanh nghip ch c mt li th nht nh trn mt on th trng nht nh, vi mt
nhm khch hng nht nh no . Trn on th trng y doanh nghip c th pht huy li th
ca mnh so vi i th cnh tranh t c cc mc tiu nh. V vy, mi doanh nghip
phi xc nh cho mnh on th trng mc tiu nht nh ph hp vi kh nng v mc tiu ca
mnh.
Ngy nay c nhng bc i vng vng trn th trng, trong s cnh tranh gay gt,
doanh nghip phi thay i v quan nim, kin tr ly nhu cu khch hng lm cn c ca hot
ng kinh doanh. Ly khch hng lm mc tiu chnh cho hot ng kinh doanh; ly vic p ng
nhu cu ca khch hng lm xut pht im c bn; thng qua pht hin v p ng nhu cu hin
thc v tim nng chim lnh khch hng, duy tr mi quan h lu di vi h, t m thu
c li ch v u th cnh tranh lu di. Vn trng im v tin ca vic thu ht v duy tr
quan h lu di l phi nhn thc v x l mt cch chnh xc quan h gia doanh nghip v
khch hng. Trong iu kin nn kinh t hin i, doanh nghip v khch hng l hai ch th bnh
ng, hai i tng da vo nhau m tn ti v c tc dng qua li. S phi hp ca doanh nghip
v khch hng l thc hin mc tiu, li ch ca mnh v to thnh li ch chung tm thi hoc
lu di. Trong h thng li ch ny, s gn b hay xa cch trong mi quan h gia doanh nghip
v khch hng trc tip quyt nh doanh nghip c th tn ti v pht trin trn th trng hay
khng.
Quan h gia doanh nghip v khch hng da trn phm tr vn ho c trng ca mi
doanh nghip. C th ni vn ho doanh nghip nh hng trc tip n quan h gia doanh
nghip v khch hng.
5.5.2. c trng vn ho doanh nghip nh hng khch hng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

142
Vn ho doanh nghip phi thch ng vi mi trng trong v ngoi doanh nghip, do vy
phi nm vng c thay i ca mi trng v kp thi a ra phn ng vi s thay i . Vn
ho doanh nghip nh hng khch hng c tnh c o ring, l:
- Tng cng xy dng mi quan h c li, cn bng trong v ngoi doanh nghip: Hot
ng ca doanh nghip cn ch u tin l ly nhu cu khch hng lm trung tm. Mt s doanh
nghip nhn ra rng gi c lun l yu t then cht nh hng n vic mua bn ca khch
hng, ng thi cng l phng n c li to ra sc cnh tranh ca doanh nghip. Do vy, khi xy
dng vn ho doanh nghip phi ly phng chm gi thp m cht lng vn m bo lm hi
lng khch hng lm tn ch kinh doanh ca doanh nghip. Trong qu trnh hot ng kinh doanh,
kin tr t tng kinh doanh gi thp, c li cho khch hng thu ht khch hng. Vn ho
doanh nghip ly khch hng lm nh hng khin doanh nghip c th bt kp c vi s thay
i nhu cu ca khch hng. Hn na vn ho doanh nghip nh hng khch hng cn duy tr
vic i x bnh ng vi nhn vin, khi xng tinh thn tp th, c v s sng to, tng sc
on kt ca doanh nghip. Gia doanh nghip v khch hng c th xy dng c mi quan h
c li , nhp nhng v cn i, lm cho doanh nghip tn ti v pht trin vng chc trong s cnh
tranh khc lit ca th trng, cui cng thc hin c mc tiu vn ho doanh nghip nh
hng khch hng.
- C li cho doanh nghip trong vic thc y u th cnh tranh c o ca mnh: Vn ho
doanh nghip l nhn t quan trng nh hng ti thnh tch ca mi doanh nghip. Da vo vn
ho ca mi doanh nghip, nh hng khch hng thc y sc sn xut ca x hi pht trin.
Trong iu kin nht nh, c li cho vic to ra s ring bit trong kinh doanh, to ra u th khc
bit, t thc y u th cnh tranh c o ca mi doanh nghip.
- C th dn dt hot ng mua bn v phng thc tiu dng ca khch hng, c li cho
vic to ra nhng khch hng tn nhim: Vn ho doanh nghip mt mc nht nh l s giao
lu qua li gia khch hng v doanh nghip. Doanh nghip thng qua vic xy dng vn ho
to ra hnh nh ca mnh trong lng cng chng, cn khch hng thng qua cc ni dung trong
vn ho doanh nghip (cc l lun, quan nim tn ch) m doanh nghip a ra tm hiu, to ra
cch nhn v thi i vi doanh nghip. Thng qua s giao lu qua li, mi quan h gia khch
hng v doanh nghip s ngy cng khng kht. Cc doanh nghip trong vic tuyn truyn vn ho
vo t tng khch hng c th nm c c trng v hot ng tiu dng ca khch hng, xu
th thay i trong nhu cu ca khch hng. T c th a ra nhng phn ng thch hp trong
tnh hung thc t, lm cho nhu cu vt cht v tinh thn ca khch hng c p ng y .
Ngoi ra, khch hng trong qu trnh tip xc vi doanh nghip, c th hiu c vn ho, l lun
quan nim kinh doanh, sn phm dch v m doanh nghip sn xut cung cp. Nu vn ho doanh
nghip nh hng khch hng th c th bi dng n tng tt ca khch hng i vi doanh
nghip, khin cho h mua nhiu ln, to ra nhng khch hng tn nhim. Vn ho doanh nghip
ly khch hng lm nh hng, vic g cng ngh cho khch hng, do vy c th c c s ng
h ca khch hng, lm cho doanh nghip khng ngng pht trin. Ly nh hng khch hng
lm vn ho doanh nghip, xy dng vn ho doanh nghip dn u s c c thnh tch ng
k.
5.5.3. C ch hnh thnh vn ho doanh nghip nh hng khch hng
Vic hnh thnh vn ho doanh nghip nh hng khch hng l mt qu trnh lu di, tng
bc c nh hnh, hon thin v su sc. Trc tin, vic ra i v truyn b quan nim nh
hng khch hng phi l mt qu trnh. Th hai, vic hnh thnh v pht trin ca vn ho doanh
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

143
nghip cn phi c iu kin y v hon cnh thch hp. Ni chung vn ho doanh nghip
nh hng khch hng c hnh thnh da vo mt c ch nht nh. Cc c ch l:
- Hnh thnh do nhu cu sinh tn v pht trin ca doanh nghip trong mi trng nht
nh. Trong iu kin nn kinh t th trng, doanh nghip nhn thy, nu ch ch n mnh, th
khng th t t ph hay t c thnh cng. Ch c quan tm nhiu n khch hng, nghin cu
khch hng, nh hng khch hng mi c th tm thy c hi kinh doanh. Trong mi trng
kinh doanh cnh tranh gay gt, doanh nghip no xut pht t gc khch hng, tnh n yu
cu ca h th mi thu ht c khch hng, t c thng li trong cnh tranh. Quan nim nh
hng khch hng xut hin thch ng vi mi trng kinh doanh, th hin vai tr to ln trong s
pht trin ca doanh nghip. S hnh thnh vn ho doanh nghip nh hng khch hng s nng
cao nng lc thch ng v thay i vi mi trng khch quan ca doanh nghip.
- Bt u t s khi xng v lm mu ca mt s t ngi, sau dn dn lan rng v
nh hnh trong c doanh nghip. Trc khi vn ho doanh nghip nh hng khch hng hnh
thnh, vn ho nh hng sn xut hoc sn phm dch v chim c v tr thng tr. Trong tnh
hnh hin nay, mt s doanh nghip thc c rng, vn ho doanh nghip tt nn thc s
xut pht t li ch ca khch hng, phn nh nhu cu ca khch hng.
- L kt qu ca vic khng ngng hc tp, khng ngng thc hnh v qun l quy phm
ca nhn vin doanh nghip. Trn thc t l qu trnh ly phng thc hnh vi v quan nim kinh
doanh nh hng khch hng mi thay cho cc phng thc hnh vi v quan nim c. Quan
nim nh hng khch hng mi phi tri qua s tuyn truyn, hc tp su rng mi c nhn
vin doanh nghip dn dn chp nhn v a n vo cng vic ca mnh. Vn ho doanh nghip
nh hng khch hng khi cn l m hnh s b khng ngng ly quan nim nh hng khch
hng ch o thc tin doanh nghip, v trong thc tin, n lun c b xung, iu chnh tng
bc v hon thin. Vn ho doanh nghip nh hng khch hng khng phi t nhin sinh ra,
m l kt qu ca vic qun l quy phm
5.5.4. Xy dng vn ho doanh nghip nh hng khch hng
Vn ho doanh nghip nh hng khch hng l ht nhn sc mnh quy t trong doanh
nghip. Chnh v vy cn phi bi dng nh hng khch hng t nhng mt sau:
- Xy dng quan nim nh hng khch hng: S cnh tranh gia cc doanh nghip suy
cho cng l s cnh tranh khch hng, la chn khch hng quyt nh s hng thnh hay suy
vong, thnh cng hay tht bi ca mi doanh nghip. Ch c hiu r nhu cu ca khch hng,
doanh nghip mi c th tn ti v pht trin. Xy dng quan nim nh hng khch hng chnh
l yu cu tt yu trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Tt c u phi xut pht t nhu
cu khch hng, cung cp cho khch hng nhng sn phm dch v m h hi lng. ng nhin,
vic xy dng nh hng khch hng yu cu cc nh qun l doanh nghip phi b thi gian v
cng sc tin hnh gio dc, bi dng ci to cch t duy ca nhn vin, t khch hng ln v
tr hng u trong mc tiu cng vic.
- Xy dng quan nim qun l ly con ngi lm gc: Trong ni b doanh nghip, cn
coi nhn vin nh nhng i tc chung. Ch ti vic nhn cch ho tinh thn doanh nghip v
quan nim gi tr ca doanh nghip, gio dc cho nhn vin thc on kt mt lng v s
nghip chung, lm cho nhn vin ng tm hip lc, cng tin b, cng tn ti, cng mu cu v
s pht trin ca doanh nghip. cn bi dng thc ca nhn vin, thng xuyn quan tm ti
tnh hnh cnh tranh v s bin i ca th trng, lm cho doanh nghip c sc cnh tranh c th
tn ti v pht trin. Doanh nghip cn bi dng v bo v u th v ti nguyn nhn lc ca
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

144
mnh thng qua ch thng pht c hiu qu thu ht nhn ti, a nhng nhn vin u t
nht phc v khch hng.
- Khch l sng to, bi dng sc cnh tranh: Trong s cnh tranh gay gt ca th trng,
tnh nng v cht lng ca sn phm phi th hin c s u vit so vi sn phm khc. V vy
doanh nghip nu khng sng to, khng i mi, nng cao cht lng sn phm th s b tt hu.
Tnh sng to ca doanh nghip bao gm khai ph sn phm mi, la chn phng thc sn xut
mi, m ra th trng mi, p dng nhng hnh thc doanh nghip mi. S sng to ny nu thch
ng vi nhu cu ca khch hng th doanh nghip nht nh s thu c li nhun, bo m duy
tr s pht trin.
- Vn ho doanh nghip nh hng khch hng nn khch l tinh thn sng to ca nhn
vin, s dng u th vn ho to ra sc cnh tranh, tn dng c c hi thun li ca th
trng. Cho nn khi xy dng vn ho doanh nghip nht nh phi phn tch qu kh v nm
vng tng lai.
- Xy dng tinh thn ca nh kinh doanh:Trong vic xy dng vn ho doanh nghip, nh
lnh o phi c quan nim gi tr thch ng vi hon cnh th trng, c chin lc, sch lc
kinh doanh thch ng v c th lm cho doanh nghip pht trin. Vic bi dng vn ho doanh
nghip nh hng khch hng c th to ra s ng h v vt cht v tinh thn cho vic nng cao
sc cnh tranh ca doanh nghip, lm cho vn ho doanh nghip thch ng vi nhu cu pht trin.
Ngoi ra vn ho doanh nghip lnh mnh, th hin c c im ca doanh nghip mt cch r
rng th mi c kh nng gip doanh nghip nng cao sc cnh tranh, chin thng i th v
ginh c s ng h v ng tnh ca khch hng.
Xy dng vn ho doanh nghip, suy cho cng l to ng lc v mi trng hnh thnh
cc gi tr mi, ph hp vi yu cu hin ti v tng lai, nh hng suy ngh v hnh ng ca
cc thnh vin sao cho pht huy c cao nht nhng u th sn c ca ni lc, ng thi khi
dy v nhn ln cc ngun lc mi cho pht trin v nng cao nng lc cnh tranh ca doanh
nghip. V c bn vn ho doanh nghip c biu hin ra l nhng ng c thc y lnh o
doanh nghip. Khi y, doanh nghip l nim kiu hnh chung ca tp th, nhn t con ngi c
t chc v s dng hiu qu nht, mang li chin thng cho doanh nghip. Vi nn vn ho doanh
nghip mnh m nh hng khch hng, doanh nghip s to ra mt ngun nng lng khng
ng. Vn ho doanh nghip khng phi l ci bt bin m n cn phi c thay i theo yu cu
ca b my t chc qun l, phc v cho vic thc hin mc tiu ca doanh nghip. N phi c
xy dng da trn nn tng l truyn thng v bn sc dn tc Vit nam. Vn ho doanh nghip
phi c s dng nh mt yu t nng cao kh nng thch nghi v nng lc cnh tranh ca doanh
nghip.
TM TT NI DUNG
1. Vn ho ng x c vai tr ht sc quan trng. N gip cho doanh nghip d dng thnh cng
hn, lm p thm hnh tng ca doanh nghip, to iu kin pht huy dn ch cho mi thnh
vin. Cng c v pht trin a v ca mi c nhn trong ni b doanh nghip. Vn ho ng x
c biu hin
- Vn ha ng x ca cp trn i vi cp di.
- Vn ha ng x ca cp di v cp trn.
- Vn ha ng x gia cc ng nghip
- Vn ha ng x vi cng vic.
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

145
2. Tc ng ca vn ha ng x trong ni b doanh nghip c th hin bng vic xy dng thi
an tm cng tc; Mang li hiu qu cng vic cao; to hng khi lm vic trong doanh nghip;
Xy dng v cng c tinh thn hp tc; Xy dng vn ho doanh nghip c bn sc ring
3. Trong vn ho ng x ni b doanh nghip cn trnh
Vi nh lnh o doanh nghip.
- Khng bit cch dng ngi.
- Ngi lnh o thiu tm chin lc.
- c on chuyn quyn, tp quyn qu mc.
i vi cp di
- Lm dng vic ngh m
- thc v sinh km
- T do qu trn
- Thng tn x va h
- S dng in thoi di ng qu nhiu trong gi lm vic.
- Gii quyt mu thun c nhn trong gi lm vic.
- Lun ming ku ca phn nn.
4. Vn ha doanh nghip l yu t khng th thiu trong cu thnh ca hnh nh thng hiu.
Thng hiu l yu t lm nn nt vn ha ring bit ca doanh nghip. Tuy nhin khi xy dng
thng hiu cn ch mt s kha cnh nh t tn thng hiu, xy dng lg ca thng hiu,
xy dng tnh cch ca thng hiu, xy dng cu khu hiu
5. Trong hot ng marketing, vn ho doanh nghip th hin trong nh gi sn phm dch v;
trong chnh sch phn phi, trong chnh sch xc tin bn hng.
Chnh sch gi thng b nh hng bi cc thi vn ho i vi s thay i thng qua
ci gi l gi tm l. mt s ni, s thay i thng xem l tch cc nn hng thi trang mt
c t gi rt cao v n tng trng cho s thay i. Nhng ni khc s thay i c th c
xem l khng tt, mt mc gi cao hn cho sn phm mi thng ch lm sn phm tr nn qu
t cho ngi tiu dng bnh thng.
Mt doanh nghip c nn vn ha mnh to nn uy tn cho knh phn phi ca doanh
nghip. Khi h thng phn phi ny tr thnh h thng thu thp thng tin phn hi .Trong hot
ng kinh doanh ni chung v hot ng marketing ni ring th thu thp thng tin phn hi l v
cng quan trng, n gip doanh nghip nhn thy v tr sn phm dch v ca mnh trn th
trng.
Chiu th gm cc hot ng nh qung co, khuyn mi, cho hng ( hay bn hng ) trc
tip c nhn, tuyn truyn - quan h vi cng chng. Vn ha th hin trong xc tin bn hng l
th hin qua s tc ng ca chng ti nhng hot ng ny.
6. Vn ho doanh nghip cn biu hin trong m phn v thng lng: Vn ha l mt yu t
quan trng quyt nh n thnh cng ca m phn; Vn ha ha hn mang li nhng c hi hp
tc mi. Tuy nhin trong m phn cho d t c mc tiu nh mong mun trong m phn
cng phi tn trng i phng. Nhng c ch, li l v tnh hay hu lm tn thng lng t
trng c i phng hoc phm vo iu cm k s l sai lm ln ca bn, c th lm nh hng
ti kt qu ca chnh cuc m phn hoc quan h hp tc trong nhng ln khc ca hai bn.
Trc ht bc vo m phn, cn nghin cu, quan st nhng yu t lin quan n vn ha ng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

146
x trong m phn, thng lng sao cho to ra c mt s cng hng tt nht a n s
thnh cng ca cuc m phn.
7. Vn ho doanh nghip nh hng khch hng c tnh c o ring, l:
- Tng cng xy dng mi quan h c li, cn bng trong v ngoi doanh nghip.
- C li cho doanh nghip trong vic thc y u th cnh tranh c o ca mnh
- C th dn dt hot ng mua bn v phng thc tiu dng ca khch hng, c li cho
vic to ra nhng khch hng tn nhim
Vic hnh thnh vn ho doanh nghip nh hng khch hng l mt qu trnh lu di, tng
bc c nh hnh, hon thin v su sc. Trc tin, vic ra i v truyn b quan nim nh
hng khch hng phi l mt qu trnh. Th hai, vic hnh thnh v pht trin ca vn ho doanh
nghip cn phi c iu kin y v hon cnh thch hp. Ni chung vn ho doanh nghip
nh hng khch hng c hnh thnh da vo mt c ch nht nh.
8. Vn ho doanh nghip nh hng khch hng l ht nhn sc mnh quy t trong doanh
nghip. Chnh v vy cn phi bi dng nh hng khch hng t nhng mt sau:
- Xy dng quan nim nh hng khch hng
- Xy dng quan nim qun l ly con ngi lm gc
- Khch l sng to, bi dng sc cnh tranh
- Vn ho doanh nghip nh hng khch hng nn khch l tinh thn sng to ca nhn
vin, s dng u th vn ho to ra sc cnh tranh, tn dng c c hi thun li ca th
trng.
- Xy dng tinh thn ca nh kinh doanh
CU HI V BI TP
1. Hy trnh by vai tr v biu hin ca vn ho ng x trong ni b doanh nghip?
2. Hy cho bit tc ng ca vn ho ng x trong ni b doanh nghip?
3. Nhng iu cn trnh trong vn ho ng x ni b doanh nghip ?
4. Hy trnh by nhng vn vn ho vi xy dng v pht trin thng hiu?
5. Hy cho bit mt s kha cnh vn ho cn lu trong xy dng cc thnh t thng hiu?
6. Hy trnh by vn ho trong la chn th trng mc tiu v nh v th trng?
7. Hy trnh by vn ho trong cc quyt nh sn phm?
8. Hy trnh by vn ho trong cc hot ng truyn thng marketing?
9. Hy cho bit nhng biu hin ca vn ho ng x trong m phn v thng lng?
10. C nhng tc ng no ca vn ho ng x n m phn v thng lng?
11. Hy cho bit c trng ca vn ho doanh nghip nh hng khch hng?
12. Vn ho doanh nghip nh hng khch hng c hnh thnh da trn nhng c ch no?
13. Xy dng vn ho doanh nghip nh hng khch hng c thc hin nh th no?





O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

147
HNG DN TR LI

CHNG 1
1. Th no l o c v o c kinh doanh? Hy cho bit i tng iu chnh v phm vi
p dng ca o c kinh doanh?
- o c: l tp hp cc nguyn tc, quy tc, chun mc x hi nhm iu chnh, nh gi hnh
vi ca con ngi i vi bn thn v trong quan h vi ngi khc, vi x hi
- o c kinh doanh: l mt tp hp cc nguyn tc, chun mc c tc dng iu chnh, nh
gi, hng dn v kim sot hnh vi ca cc ch th kinh doanh
- i tng iu chnh: Ch th kinh doanh
- Phm vi p dng: l tt c nhng th ch x hi, nhng ngi c lin quan, tc ng n hot
ng kinh doanh
2. Vn o c trong kinh doanh l g? Hy nu mt vi minh ho v cc vn o c
kinh doanh in hnh ca cc doanh nghip nc ta?
- Vn o c trong kinh doanh
- Mt vi v d v cc vn o c kinh doanh in hnh
3. Cc kha cnh mu thun trong mi quan h kinh doanh?
- Cc kha cnh mu thun (mu thun v trit l; mu thun v quyn lc; mu thun trong s
phi hp; mu thun v li ch)
4. Hy trnh by cc lnh vc c mu thun? Theo anh (ch) lnh vc no cn quan tm gii
quyt cc mu thun? V sao?
- Cc lnh vc c mu thun (marketing, phng tin k thut, nhn lc, ti chnh k ton, qun
l, ch s hu,ngi lao ng, khch hng, ngnh, cng ng, Chnh ph)
- Lnh vc cn gii quyt mu thun
- L do
5. nhn din cc vn v o c kinh doanh cn tin hnh theo trnh t nh th no?
- Xc minh nhng ngi hu quan
- Xc minh mi quan tm, mong mun ca cc i tng hu quan
- Xc nh bn cht vn o c
6. Hy trnh by ngha v kinh t trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
- i vi ngi tiu dng v ngi lao ng
- i vi ngi ch ti sn
7. Hy trnh by ngha v php l trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
- iu tit cnh tranh
- Bo v ngi tiu dng
- Bo v mi trng
- An ton v bnh ng
- Khuyn khch pht hin v ngn chn hnh vi sai tri
8. Hy trnh by ngha v v o c trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

148
- Th hin
- vai tr thc hin
9. Hy trnh by ngha v nhn vn trong trch nhim x hi ca doanh nghip?
- Ni dung
- Phng din ng gp ca doanh nghip
10. Hy trnh by cc quan im i vi thc hin trch nhim x hi ca doanh nghip?
- Quan im c in
- Quan im nh thu
- Quan im qun l
- Quan im nhng ngi hu quan
11. Hy trnh by cc cch tip cn i vi thc hin trch nhim x hi ca doanh nghip?
- Cch tip cn theo th t u tin
- Cch tip cn theo tm quan trng
- Cch tip cn theo hon cnh
12. o c kinh doanh c vai tr nh th no trong qun tr doanh nghip?
- Gp phn iu chnh hnh vi ca cc ch th kinh doanh,
- Gp phn vo cht lng ca doanh nghip,
- Gp phn vo s cam kt v tn tm ca nhn vin,
- Gp phn lm hi lng khch hng,
- Gp phn to ra li nhun cho doanh nghip.
- Gp phn vo s vng mnh ca nn kinh t quc gia.

CHNG 2

1. o c kinh doanh trong qun tr ngun nhn lc lin quan n nhng vn c bn
no?
- o c kinh doanh lin quan n cc vn tuyn dng, b nhim, s dng lao ng;
- o c trong nh gi ngi lao ng;
- o c trong bo v ngi lao ng.
2. bo v ngi tiu dng, Lin hp quc c bn hng dn gi Chnh ph cc nc
thnh vin. Hy cho bit ngi tiu dng c nhng quyn g?
- Quyn c tha mn nhng nhu cu c bn
- Quyn c an ton
- Quyn c thng tin
- Quyn c la chn
- Quyn c lng nghe (hay c i din)
- Quyn c bi thng
- Quyn c gio dc v tiu dng
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

149
- Quyn c c mt mi trng lnh mnh v bn vng
3. Trong hot ng ti chnh k ton o c c biu hin nh th no?
- Hnh vi
- Cnh tranh
- S liu
- p lc..
4. Th no l i tng hu quan? o c kinh doanh c xem xt trong quan h vi h
nh th no?
- Khi nim
- Ch s hu
- Ngi lao ng
- Khch hng
- i th cnh tranh
5. Th no l chng trnh o c c hiu qu? Cc nhn t ch cht cho vic xy dng
mt chng trnh o c?
- Khi nim
- Cc nhn t ch cht cho vic xy dng chng trnh o c
6. Vn o c kinh doanh trong nn kinh t ton cu nh th no?
- Tham nhng v hi l
- Phn bit i x
- Cc vn khc
CHNG 3

1. Th no l vn ho v vn ho doanh nghip? Vn ho doanh nghip c nhng c im
g?
- Khi nim vn ho
- Khi nim vn ho doanh nghip
- c im vn ho doanh nghip
2. Hy cho bit cc biu trng trc quan ca vn ho doanh nghip?
- Kin trc c trng
- Nghi l
- Giai thoi
- Biu tng
- Ngn ng, khu hiu
- n phm in hnh
3. Hy cho bit cc biu trng phi trc quan ca vn ho doanh nghip?
- L tng
- Nim tin, gi tr ch o v thi
- Lch s pht trin v truyn thng vn ho
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

150
4. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Harrion/Handy?
Cc dng vn ho doanh nghip ca Harrion/Handy
Vn ho quyn lc (Power culture)
Vn ho vai tr (Role culture)
Vn ho cng vic (Task culture)
Vn ho c nhn (Person culture)
5. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Deal v Kennedy?
Cc dng vn ho doanh nghip ca Deal v Kennedy
Vn ho nam nhi (Tough-guy, macho culture)
Vn ho lm ra lm/chi ra chi(work-hard/play-hard culture)
Vn ho ph thc (bet-your-company)
Vn ho quy trnh (Process culture)
6. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Quinn v MeGrath?
Cc dng vn ho doanh nghip ca Quinn v MeGrath
Vn ho kinh t hay vn ho th trng (raditonal hay market culture)
Vn ho trit l hay vn ho c th (ideoligical hay adhocracy culture)
Vn ho ng thun hay vn ho phng hi (consensual hay clan culture)
Vn ho th bc (hierarchical culture)
7. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Scholz?
Cc dng vn ho doanh nghip ca Scholz
Nhm vn ho tin trin
Nhm vn ho ni sinh
Nhm vn ho ngoi sinh
8. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Daft?
Cc dng vn ho doanh nghip ca Daft
Vn ho thch ng
Vn ho s mnh
Vn ho ho nhp
Vn ho nht qun
9. Trnh by dng vn ho doanh nghip ca Sethia v Klinow ?
Cc dng vn ho doanh nghip ca Sethia v Klinow
Vn ho th
Vn ho chu o
Vn ho th thch
Vn ho hip lc
10. Cho bit cc nhn t to lp vn ho doanh nghip?
3 cch to lp vn ho doanh nghip, l phong cch lnh o th hin bn sc vn ho,
qun l hnh tng v s dng h thng c t chc.

O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

151
CHNG 4

1. Hy trnh by cc quan im v vai tr v trch nhim ca ngi qun l i vi thnh
cng v tht bi ca doanh nghip?
- Quan im quyn nng v hn ca qun l
- Quan im tng trng ca qun l
- Cch tip cn thc tin
2. Hy trnh by nng lc lnh o v quyn lc ca ngi qun l?
- Lnh o
- Quyn lc
3. Th no l phong cch lnh o? Trnh by phong cch lnh o?
- Phong cch lnh o
- Cc phong cch lnh o
4. Hy trnh by quan im t chc nh hng mi trng?
- T chc l mt c th sng;
- T chc nh mt rnh mn tm l;
- T chc nh mt dng chy, bin ho
5. Hy trnh by quan im t chc nh hng con ngi?
- T chc l mt c my;
- T chc l mt b no;
- T chc l mt nn vn ho;
- T chc l mt h thng chnh tr;
- T chc nh mt cng c thng tr
6. Hy trnh by xy dng chng trnh giao c o c?
- Thc cht
- Quy trnh cc bc
- Yu cu
7. Hy trnh by cc ni dung trin khai chng trnh giao c o c?
- Ni dung trin khai
- Vai tr ca ngi qun l trong trin khai
8. Hy trnh by mc ch, phng php v ni dung kim tra thc hin chng trnh giao
c o c?
- Mc ch
- Phng php v ni dung
CHNG 5

1. Hy trnh by vai tr v biu hin ca vn ho ng x trong ni b doanh nghip?
- Vai tr ca vn ho ng x
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

152
- Biu hin ca vn ho ng x
2. Hy cho bit tc ng ca vn ho ng x trong ni b doanh nghip?
- Xy dng thi an tm cng tc
- Mang li hiu qu cng vic cao
- To hng khi lm vic trong doanh nghip
- Xy dng v cng c tinh thn hp tc
- Xy dng vn ho doanh nghip c bn sc ring
3. Nhng iu cn trnh trong vn ho ng x ni b doanh nghip ?
- i vi nh lnh o doanh nghip
- i vi cp di
- Trong quan h ng nghip
4. Hy trnh by nhng vn vn ho vi xy dng v pht trin thng hiu?
- Vn ho doanh nghip l yu t khng th thiu trong cu thnh ca hnh nh thng hiu
- Thng hiu l yu t lm nn nt vn ho ring bit ca doanh nghip
5. Hy cho bit mt s kha cnh vn ho cn lu trong xy dng cc thnh t thng
hiu?
- t tn thng hiu
- Xy dng logo ca thng hiu
- Xy dng tnh cch ca thng hiu
- Xy dng cu khu hiu
6. Hy trnh by vn ho trong la chn th trng mc tiu v nh v th trng?
- Vn ho trong la chn th trng mc tiu
- Vn ho trong xc nh nh v th trng
7. Hy trnh by vn ho trong cc quyt nh sn phm?
- Cc quyt nh v nhn hiu
- Cc quyt nh v bao gi v dch v
- Cc quyt nh v thit k v marketing sn phm mi
8. Hy trnh by vn ho trong cc hot ng truyn thng marketing?
- Qung co
- Xc tin bn hng
- Tuyn truyn
- Bn hng c nhn v marketing trc tip
9. Hy cho bit nhng biu hin ca vn ho ng x trong m phn v thng lng?
- Hnh vi phi ngn ng: ngn ng trong m phn
- To s tin tng trong m phn
- K nng t cu hi
- K nng tr li
- K nng nghe
10. C nhng tc ng no ca vn ho ng x n m phn v thng lng?
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

153
- Vn ho ng x l mt yu t quan trng quyt nh n s thnh cng ca m phn
- Vn ho ng x mang li c hi hp tc mi
11. Hy cho bit c trng ca vn ho doanh nghip nh hng khch hng?
- Tng cng xy dng mi quan h c li, cn bng trong v ngoi doanh nghip.
- C li cho doanh nghip trong vic thc y u th cnh tranh c o ca mnh
- C th dn dt hot ng mua bn v phng thc tiu dng ca khch hng, c li cho
vic to ra nhng khch hng tn nhim
12. Vn ho doanh nghip nh hng khch hng c hnh thnh da trn nhng c ch
no?
Vic hnh thnh vn ho doanh nghip nh hng khch hng l mt qu trnh lu di, tng
bc c nh hnh, hon thin v su sc. Trc tin, vic ra i v truyn b quan nim nh
hng khch hng phi l mt qu trnh. Th hai, vic hnh thnh v pht trin ca vn ho doanh
nghip cn phi c iu kin y v hon cnh thch hp. Ni chung vn ho doanh nghip
nh hng khch hng c hnh thnh da vo mt c ch nht nh.
13. Xy dng vn ho doanh nghip nh hng khch hng c thc hin nh th no?
- Xy dng quan nim nh hng khch hng
- Xy dng quan nim qun l ly con ngi lm gc
- Khch l sng to, bi dng sc cnh tranh
- Vn ho doanh nghip nh hng khch hng nn khch l tinh thn sng to ca nhn
vin, s dng u th vn ho to ra sc cnh tranh, tn dng c c hi thun li ca th
trng.
- Xy dng tinh thn ca nh kinh doanh



















O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

154
TI LIU THAM KHO

1. Phm Quc Ton (2007) o c kinh doanh v vn ho doanh nghip. NXB Lao ng
X hi
2. Nguyn Mnh Qun (2004) Gio trnh o c kinh doanh v vn ho doanh nghip
NXB Lao ng X hi
3. Minh Cng (2001) Gio trnh vn ho kinh doanh v trit l kinh doanh. NXB Chnh
tr Quc gia
4. GS.TS Bi Xun Phong (2006) Qun tr kinh doanh vin thng theo hng hi nhp kinh
t quc t. NXB Bu in -Trang 323-330
5. GS.TS Bi Xun Phong (9/2007) Xy dng vn ho doanh nghip theo nh hng khch
hng. Thng tin KHKT v KTB
6. Bi Thu Nga (9/2007) Vn ho doanh nghip v tc ng ca n n s pht trin doanh
nghip . Thng tin KHKT v KTB
7. GS.TS Bi Xun Phong (11/2007) Vn ho doanh nghip vi hot ng marketing ca
doanh nghip. Thng tin KHKT v KTB
8. GS.TS Bi Xun Phong (9/2007) vn ho doanh nghip vi s hi lng ca khch hng
Bo co Hi ngh khoa hc ln th 9 Hc vin cng ngh BCVT














MC LC

Li ni u....................................................................................................................... 1

Chng 1 - Mt s vn chung v o c kinh doanh
Gii thiu.......................................................................................................................... 2
Ni dung........................................................................................................................... 2
1. 1 Khi nim v o c kinh doanh ............................................................................ 2
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

155
1.1.1 Khi nim o c....................................................................................... 2
1.1.2. Khi nim o c kinh doanh................................................................... 3
1.2 S cn thit ca o c kinh doanh......................................................................... 4
1.2.1. Vn o c trong kinh doanh ............................................................... 4
1.2.2. Ngun gc ca vn o c kinh doanh................................................. 4
1.2.3. Nhn din cc vn o c kinh doanh.................................................. 17
1.3 Cc chun mc ca o c kinh doanh.................................................................... 18
1.3.1. Chun mc trong kinh t - x hi................................................................ 18
1.3.2 Quan im v cch tip cn i vi thc hin trch nhim x hi
ca doanh nghip................................................................................................... 23
1.3.3 o c kinh doanh v trnh nhim x hi................................................ 27
1.4 Vai tr ca o c kinh doanh trong qun tr doanh nghip................................... 28
1.4.1. o c trong kinh doanh gp phn iu chnh hnh vi ca cc
ch th kinh doanh................................................................................................. 28
1.4.2. o c kinh doanh gp phn vo cht lng ca doanh nghip................ 29
1.4.3. o c kinh doanh gp phn vo s cam kt v tn tm ca nhn vin..... 30
1.4.4. o c kinh doanh gp phn lm hi lng khch hng............................. 31
1.4.5. o c kinh doanh gp phn to ra li nhun cho doanh nghip............. 31
1.4.6. o c kinh doanh gp phn vo s vng mnh ca nn kinh t quc gia.... 32
Tm tt ni dung............................................................................................................... 33
Cu hi v bi tp............................................................................................................... 35

Chng 2 - Xy dng o c kinh doanh
Gii thiu............................................................................................................................... 36
Ni dung................................................................................................................................. 36
2.1 Cc kha cnh th hin o c kinh doanh.................................................................... 36
2.1.1 Xem xt trong cc chc nng ca doanh nghip.............................................. 36
2.1.2. Xem xt trong quan h vi cc i tng hu quan........................................ 42
2.2 Xy dng o c kinh doanh........................................................................................ 50
2.2.1. Mt chng trnh tun th o c hiu qu.................................................. 51
2.2.2. Xy dng v truyn t/ ph bin hiu qu cc tiu chun o c............... 52
2.2.3. Thit lp h thng iu hnh thc hin, kim tra, tng cng tiu chun
v vic tun th o c............................................................................................ 53
2.2.4. Ci thin lin tc chng trnh tun th o c............................................ 55
2.3 o c kinh doanh trong nn kinh t ton cu............................................................ 55
2.3.1. Tham nhng v hi l...................................................................................... 55
2.3.2. Phn bit i x (gii tnh v chng tc)........................................................ 57
2.3.3. Cc vn khc.............................................................................................. 57
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

156
Tm tt ni dung................................................................................................................... 60
Cu hi v bi tp................................................................................................................. 61

Chng 3 - Vn ho doanh nghip
Gii thiu............................................................................................................................... 62
Ni dung............................................................................................................................... 62
3.1 Khi nim v c im vn ho doanh nghip............................................................... 62
3.1.1 Khi nim vn ho............................................................................................ 62
3.1.2 Vn ho doanh nghip....................................................................................... 62
3.1.3 c im vn ho doanh nghip........................................................................ 63
3.2 Biu hin ca vn ho doanh nghip............................................................................... 63
3.2.1 Cc biu trng trc quan ca vn ho doanh nghip ........................................ 63
3.2.2 Cc biu trng phi trc quan ca vn ho doanh nghip................................... 67
3.3. Cc dng vn ho doanh nghip................................................................................... 69
3.3.1 Cc dng vn ho doanh nghip ca Harrion/Handy........................................ 69
3.3.2 Cc dng vn ho doanh nghip ca Deal v Kennedy..................................... 71
3.3.3 Cc dng vn ho doanh nghip ca Quinn v MeGrath.................................. 72
3.3.4 Cc dng vn ho doanh nghip ca Scholz....................................................... 74
3.3.5 Cc dng vn ho doanh nghip ca Daft.......................................................... 74
3.3.6 Cc dng vn ho doanh nghip ca Sethia v Klinow ..................................... 75
3.5 Nhn t to lp vn ho doanh nghip............................................................................. 76
3.4.1 Phong cch lnh o mang trit l vn ho........................................................ 76
3.4.2 Qun l hnh tng............................................................................................ 77
3.4.3 Cc h thng trong t chc.............................................................................. 78
Tm tt ni dung.................................................................................................................... 81
Cu hi v bi tp................................................................................................................... 82

Chng 4 - Xy dng vn ho doanh nghip
Gii thiu............................................................................................................................. 83
Ni dung.............................................................................................................................. 83
4.1 Xy dng phong cch qun l...................................................................................... 83
4.1.1. Vai tr ca ngi qun l............................................................................... 83
4.1.2. Nng lc lnh o v quyn lc ca ngi qun l ...................................... 85
4.1.3. Phong cch lnh o...................................................................................... 87
4.1.4. Vn dng trong qun l.................................................................................. 88
4.2 Xy dng h thng t chc .......................................................................................... 89
4.2.1. Quan im t chc nh hng mi trng.................................................... 90
4.2.2. Quan im t chc nh hng con ngi...................................................... 94
O
P
E
N
.
P
T
I
T
.
E
D
U
.
V
N

157
4.3 Xy dng chng trnh o c..................................................................................... 104
4.3.1. Xy dng chng trnh giao c o c....................................................... 104
4.3.2. T chc thc hin, iu hnh v gim st ...................................................... 105
4.3.3. Kim tra vic thc hin cc chng trnh giao c o c.......................... 106
Tm tt ni dung................................................................................................................... 107
Cu hi v bi tp................................................................................................................. 108

Chng 5 - Vn ho trong cc hot ng kinh doanh
Gii thiu............................................................................................................................. 109
Ni dung.............................................................................................................................. 109
5.1 Vn ho ng x trong ni b doanh nghip.................................................................. 109
5.1.1. Vai tr v biu hin ca vn ha ng x trong ni b doanh nghip............ 109
5.1.2. Tc ng ca vn ha ng x trong ni b doanh nghip............................. 114
5.1.3. Nhng iu cn trnh trong vn ha ng x ni b doanh nghip............... 115
5.2 Vn ho trong xy dng v pht trin thng hiu...................................................... 118
5.2.1. Vn ha chiu su ca thng hiu........................................................... 118
5.2.2. Vn ha doanh nghip v thng hiu.......................................................... 120
5.2.3. Mt s kha cnh vn ha cn lu trong xy dng cc thnh t thng hiu.. 122
5.3 Vn ho trong hot ng marketing.............................................................................. 126
5.3.1. Vn ho trong qung b thng hiu............................................................... 126
5.3.2. Vn ho trong nh gi sn phm.................................................................... 126
5.3.3. Vn ho trong chnh sch phn phi................................................................ 127
5.3.4. Vn ho trong chnh sch xc tin bn hng (chiu th).................................. 130
5.4 Vn ho trong m phn v thng lng..................................................................... 132
5.4.1. Quan nim v m phn v thng lng trong hot ng kinh doanh.......... 132
5.4.2. Biu hin ca vn ha trong m phn v thng lng................................. 133
5.4.3. Tc ng ca vn ha n m phn v thng lng.................................... 138
5.4.4. Nhng iu cn trnh trong m phn v thng lng.................................. 138
5.5 Vn ho trong nh hng vi khch hng ................................................................... 140
5.5.1. Khch hng v mi quan h gia doanh nghip vi khch hng .................... 140
5.5.2. c trng vn ho doanh nghip nh hng khch hng ........................... 140
5.5.3. C ch hnh thnh vn ho doanh nghip nh hng khch hng.................. 141
5.5.4. Xy dng vn ho doanh nghip nh hng khch hng................................ 142
Tm tt ni dung..................................................................................................................... 143
Cu hi v bi tp................................................................................................................... 145
Hng dn tr li.................................................................................................................... 146
Ti liu tham kho.................................................................................................................. 153