02 - Wiesław Wernic - SZERYF Z FORT BENTON

Indeks: 00139/2013/10/W_02
Opracowanie edytorskie: Jawa48
na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci. Padziernik 2013
Prawa autorskie
nale do autora, autorw ilustracji, Wydawnictwa CZYTELNIK, ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa.
Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn , a ich rozpowszechnianie suy dobru oglnemu .
Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela. Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym podobne bez zgody autora edycji zabronione. Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.
Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON
Spis rozdziaw
O, Katarzyno! Zoto i piasek Oko sprawiedliwoci Srebrny colt Znowu Hawkins na widowni Zagubiony trop Wielki Bbr Tajemniczy nieznajomy W chacie Kulawego Ralfa W matni Pogo Za Dolina Godziny niepokoju
str. 9 str. 20 str. 37 str. 52 str. 62 str. 76 str. 94 str. 110 str. 129
str. 148 str. 166 str. 180 str. 192

7
Wci dalej Irvin odjeda
str. 206 str. 223 str. 238
Bj nad liwkowym Strumieniem Mustangi Orle szpony Napad str. 250 str. 255 str. 262 str. 272 str. 280
Opowiadanie szeryfa Taniec soca
Nota edytorska
str. 290
O, Katarzyno!
Ale si pan doktor spali! Nie mwi si spali, ale: opali. Pan doktor zawsze taki sam. Czy przygotowa kpiel? Tak wypada moja pierwsza, po miesicach nieobecnoci, rozmowa z Katarzyn. Trzeba wyjani, e Katarzyna bya rudowos Irlandk nieokrelonego wieku, majc skonno przekrcania lub te zmieniania sensu wyrazw. Z uporem maniaka prostowaem w imi czystoci jzyka sowa oznaczajce zupenie co innego. Nie dawao to jednak adnych rezultatw. Przez kilka ostatnich miesicy wiosny i lata Katarzyna gospodarowaa samotnie w moim mieszkanku. Prawdopodobnie z nadmiaru wolnego czasu przeprowadzia tak generalne porzdki, e w swej podrcznej bibliotece niczego odtd znale nie mogem. Ksigi lekarskie poprzegradzane zostay proz literack, a proza poezj. Fakt ten stwierdziem jednak znacznie pniej. Teraz siedziaem w wannie wypenionej ciep wod i zmywaem z siebie kurz ledwo co przebytej pocigiem drogi i tej dawniejszej spdzonej na siodle koskim w preriach Poudniowej Kanady. Rok 1881, ktry dobiega koca, sprawia mi dziwne psikusy. Chyba tym tylko mogem wytumaczy fakt, e ja lekarz z zawodu, zastpca naczelnego chirurga szpitala w Milwaukee zostaem na kilka
miesicy typowym westmanem, przebiegajcym niezmierzone przestrzenie stepw i gr. Wszystko zaczo si od chwili, gdy do szpitala, w ktrym pracowaem, zgosi si Karol Gordon. Uleg niebezpiecznemu wypadkowi: nog poszarpa mu szary niedwied Gr Skalistych, grizzly. Byo dla mnie rzecz oczywist, i ycie moe mu uratowa tylko amputacja nogi. Nie miaem wwczas pojcia, kim jest pacjent. Z uporem odmawia zgody na operacj. Bybym j jednak i tak przeprowadzi, aby uratowa ycie czowiekowi, gdy nieprzewidziane wydarzenie pokrzyowao na szczcie! moje plany. Tym nieprzewidzianym wydarzeniem staa si wizyta w szpitalu dwu autentycznych czerwonoskrych. Byli to wojownicy plemienia Czarnych Stp. Zamieszkiwane przez nich ziemie rozcigaj si na pograniczu Stanw Zjednoczonych i Kanady. Na poudniu przekraczaj Rzek Mleczn, ku pnocy sigaj Pnocnej Saskatchewan i terenw owieckich innego szczepu: Indian Kr i. Ku zachodowi granicz z acuchami Gr Skalistych i krain, gdzie yj Kutenajowie, na wschodzie z terenami Assiniboinw. Ojczyzna Czarnych Stp znajduje si w kanadyjskiej prowincji Alberta, rbkiem przekracza granice prowincji Saskatchewan oraz gr anic Kanady i Stanw, na pnoc od Missouri i pooonego nad t rzek miasteczka Fort Benton. Pisz o tym dlatego tak dokadnie, e bawiem kilka miesicy na opisywanych terenach, a ich topografia prerie odegraa pewn rol w wypadkach, ktre przeyem i co okazao si znacznie pniej bdzie miaa rwnie wpyw na zdarzenia, jakie nastpiy. Po tej dygresji wracam do sprawy wizyty Indian w szpitalu. By rok 1880. Warto t dat zapamita, aby zrozumie odwag czerwonoskrych przybywajcych samotnie do miasta bladych twarzy. Przed czterema laty dokadnie 25 i 26 czerwca 1876 roku armia amerykaska poniosa jedn z najwikszych poraek w walce z Indianami. Specjalna wojskowa ekspedycja zostaa wysana przeciw Siouxom. Dowodzi ni genera Custer. W bitwie nad rzeczk Little Bighorn, dopywem Yellowstone, genera poleg, a wraz z nim wszyscy jego podkomendni. Osiem dni wczeniej ten sam los o mao nie spotka dowdc
10
innego oddziau, generaa Crooka. W bitwie z Siouxami nad rzek Rosebud od ostatecznej klski ocaliy go posikowe oddziay innego plemienia czerwonoskrych, Szoszonw. atwo teraz poj, jak pod wpywem tych wydarze bolesnych dla kadego Amerykanina ksztatowaa si opinia publiczna. Podziwiaem wic w duchu odwag przybyych do mnie wojownikw, mimo i podwczas wcale z nimi nie sympatyzowaem. Bardziej jednak od tej odwagi zdumiaa mnie sprawa, z ktr przywdrowali ze swych dalekich siedzib. Oto zwrcili si do mnie z prob o wyraenie zgody na leczenie Wielkiego Bobra. Okazao si bowiem, i takie przezwisko nosi u nich mj pacjent znakomity traper, Karol Gordon. Zgodziem si na widzenie z chorym, ale nie mogem przysta na adne znachorskie praktyki w szpitalu. Kcio si to rwnie z moim pogldem na rzetelno wiedzy lekarskiej. Ba, ale pacjent raz jeszcze owiadczy, i sprzeciwia si operacji, i domaga si natychmiastowego wypisania go ze szpitala. Wwczas ustpiem. Sam nie wiem, czym wicej powodowany: wspczuciem dla czowieka tak srodze dotknitego losem czy moe jak ukryt ciekawoci zawodow lekarza, pragncego zbada, jakimi to rodkami posuguj si indiascy czarownicy. Zdecydowany zreszt byem natychmiast przerwa kuracj, gdyby kolidowaa w sposb oczywisty z podstawowymi zasadami wiedzy medycznej i higieny. Wiedziaem jednoczenie, i indiaska znajomo lekw pochodzenia rolinnego staa o niebo wyej od praktyki oficjalnego lecznictwa. Osadnicy z tak zwanego Dzikiego Zachodu, westmeni i traperzy, ktrych niejeden raz przyjmowaem na swj oddzia, opowiadali o rzeczach niezwykle interesujcych z punktu widzenia wiedzy medycznej. Wielokrotnie syszaem o ciekawych przykadach skutecznoci indiaskiej medycyny, o gbokiej znajomoci zioolecznictwa wrd Indian. Nie wierzyem wszystkiemu, przypisujc te pochway i informacje rozbujaej fantazji mych pacjentw. Nadarzaa si teraz okazja przyjrzenia si z bliska metodom czerwonoskrych. Nie bd opisywa szczegw. Faktem jest, ku memu zdumieniu i jednoczenie radoci, e indiaskie zioa i napary w stosunkowo krtkim
11
powiedziabym: byskawicznym czasie postawiy na nogi Karola Gordona. Graniczyo to dla mnie z cudem! W swej dugoletniej praktyce nie zetknem si nigdy jeszcze z moliwoci uratowania czowieka dotknitego gangren innymi sposobami ni przez odjcie zakaonej czci ciaa. Cho i to nie zawsze pomagao. A teraz? Byem zaskoczony i postanowiem w jaki sposb pogbi sw wiedz o znajomo praktyk leczniczych stosowanych przez Ind ian. Sdziem wwczas, e mj cudownie przywrcony yciu pacjent dopomoe mi w tym. Ale jak ju wspomniaem dziwne psikusy wyczynia ze mn rok 1881 i jego poprzednik. Nie zawsze mie. Oto powrci nagle, przerwawszy swj urlop, mj bezporedni szef, doktor Lindsay. Powodem przyjazdu by anonimowy list, w ktrym oskarano mnie o znachorskie praktyki. Opowiedziaem wszystko szczerze. Lindsay sam zbada Karola Gordona, cigle jeszcze jako rekonwalescenta przebywajcego w szpitalu. Zdumia si cudowny m wyleczeniem, ale jednoczenie nie ukrywa swych obaw o moj przyszo zawodow. Pocztkowo nie pojmowaem, e cokolwiek mogo --by zagraa memu stanowisku w szpitalu, nie mwic ju o prawie do praktyki lekarskiej. Nasz szpital by jednak fundacj, a w zarzdzie tej fundacji zasiada niejaki Vincent, czowiek bardzo majtny. Co to miao do rzeczy? A miao, i bardzo wiele. Siostrzeniec Vincenta zgin podczas wyprawy Custera, a wuj tak si tym wypadkiem przej, i pocz gosi haso jakiej wyprawy krzyowej przeciw czerwonoskrym. Std grozio mi niebezpieczestwo,, std wywodziy si obawy doktora Lindsaya. W trzy miesice pniej w miejscowym dzienniku Daily Herald ukaza si artyku o wizycie Indian w szpitalu. Kto znowu mi si przysuy. Caa sprawa ku memu nieszczciu odya. Vincent dowiedzia si o wszystkim. Powoano specjaln komisj, ktra mnie wielokrotnie przesuchiwaa. Mimo obrony Lindsaya musiaem opuci szpital. Znajdowaem si; wwczas w stanie kompletnego wyczerpania nerwowego. Do rwnowagi przywrci mnie Karol Gordon. Podtrzymywa mnie na duchu, a wreszcie namwi na wycieczk w prerie Kanady. Trwaa
12
ona od czerwca do pnej jesieni 1881 roku. Podczas tej eskapady ujrzaem po raz pierwszy w yciu wspania, nie ujarzmion jeszcze przez czowieka przyrod. Poznaem nieco ycie Indian i zaprzyjaniem si z czarodziejem plemienia Czarnych Stp, Czerwon Chmur, i z wodzem plemienia, Wysokim Orem. Jak si okazao, Karol Gordon cieszy si wielkim powaaniem wrd czerwonoskrych, zwaszcza wrd wojownikw Czarnych Stp. Od nich to otrzyma przydomek Wielkiego Bobra1. W trakcie mej wyprawy z Karolem przypadkowo natrafilimy na plany zotodajnych terenw. Wysana tam nasza ekspedycja potwierdzia istnienie zotego piasku. W nastpnym roku postanowilimy, wraz z gromadk wojownikw Czarnych Stp, uda si do odkrytej ju przez nas kopalni i przystpi do regularnej eksploatacji. Zoto miao by przeznaczone na polepszenie .warunkw ycia Czarnych Stp, na zapocztkowanie masowej hodowli byda i na ksztacenie modych Indian. Dusz tego pomysu by Czerwona Chmura, ale niema rol w realizacji planw odegra Karol. Ja sam bardzo zapaliem si do tego reformatorskiego przedsiwzicia. Podczas paromiesicznego pobytu na prerii mj stosunek do Indian, moja o nich opinia ulegy radykalnym zmianom. Staem si przyjacielem czerwonych mw. - Myl, e tego nigdy nie poauj. Opowiadajc o tych wszystkich sprawach w wielkim .skrcie, nie mog jednak pomin pewnego niezwykle wanego faktu: po schwytaniu na kanadyjskiej prerii zabjcy dwu naukowych badaczy, inyniera i profesora uniwersytetu w St. Louis, plany pokadw zota wpady w rce Karola (i moje). Morderca jednak ;zbieg. Pocig za nim nie da adnych rezultatw, mimo i o przestpstwie zostaa powiadomiona Kanadyjska Krlewska Konna Policja. Nie znalimy wwczas ani nazwiska, ani nawet imienia przestpcy. Nazywalimy go midzy sob czowiekiem z blizn od szramy, jaka widniaa na jego lewym policzku. Czowiek ten wedug naszego (Karola i mojego) mniemania posiada jak kopi tych planw.
Przygody te zostay opisane w tomie TROPY WIOD PRZEZ PRERI. [JW48]
13
A potem nastpiy zupenie nieprzewidziane wypadki. Oto, gdy wreszcie dotarlimy do samotnej doliny w Grach Skalistych, gdzie znajdoway si pokady zota, natrafiem na zakopane w blaszanej puszce dokumenty. Byo to sprawozdanie z wyprawy dwu naukowcw. Oni to wanie spotkali si przypadkowo z poszukiwanym przez nas czowiekiem z blizn, a kiedy poczli go podejrzewa o wrogie zamiary, ukryli rkopis w im tylko znanym miejscu. W powrotnej drodze jak ju wspomniaem zostali zamordowani. Z rkopisu wynikao, e czowiek z blizn podawa si za niejakiego Scotta. Ale to jeszcze nie wszystko. Bo oto tene Scott w najmniej oczekiwanym przez nas momencie przyby do doliny. Wda si z nami w walk, ktra zakoczya si dla tragicznie: przyparty do stromego zbocza gry, nie chcc wpa w nasze rce, w porywie jakiego nagego szalestwa skoczy w przepa. Uff, rozpisaem si, mimo i usiowaem by zwizym. Pisanie trwao do dugo, ale wypadki minionych miesicy przypomniaem sobie bardzo szybko, siedzc w wannie. Kiedy wreszcie odwieony i wymyty zagbiem si w fotelu, niezastpiona Katarzyna podaa mi lunch. Przybyem do domu rankiem, wprost z pocigu, i nie wiem, co odczuwaem silniej: gd czy senno? Gd jednak przemg zmczenie. Dopiero gdy odsunem puste talerze i filianki, gdy zapaliem fajk wiern towarzyszk niedawnych przygd ogarno :mnie senne rozmarzenie. Pod powiekami przesuway si zielone obrazy dalekiej przestrzeni. Widziaem trawy, drzewa, jedcw ma koniach, dymy rozpalonych ognisk... Sam nie wiem, kiedy zasnem. Obudzia mnie Katarzyna, gdy za oknami zmierzchao, a w pokoju tworzyy si po ktach gbokie cienie. Gospodyni pokiwaa gow: Ale musi si pan doktor wymczy na tych wertepach. Nie musi, Katarzyno, tylko musia. I nie byem na adnych wertepach, tylko na prerii. Machna rk.
14
Przychodzili tu do pana rni... Pacjenci? Pewnie. Dzisiaj? Nie, nie dzisiaj. Jak pan doktor wyjecha. Najpierw byo ich duo, a potem coraz mniej. I co im Katarzyna mwia? e pan doktor wyjecha... A mwia Katarzyna, dokd wyjechaem? Mwiam tylko, e na odpoczynek, ale dokd, to nie. Bardzo dobrze pochwaliem. Prosz nikogo nie informowa, gdzie byem. Katarzyna skina gow. Mogem by pewien, e, nie zdradzi miejsca mego letniego pobytu. Chocia bowiem z natury lubia duo mwi, potrafia rwnie: milcze jak kamie, jeli zachodzia potrzeba. To bya: jedna z jej cennych zalet, bardzo przydatna w mojej praktyce lekarskiej. Od Katarzyny nikt by nie wycign adnej wiadomoci o moich pacjentach. Czym si kierowaem nakazujc Katarzynie zachowanie tajemnicy mego wyjazdu? Chyba raczej jakim instynktem. Nie chciaem, aby mwiono o moim pobycie wrd Czarnych Stp. Zestawienie te go faktu z przyczyn mego odejcia ze szpitala mogoby wywoa now fal plotek i pobudzi zaciekych wrogw czerwonych (wyznajcych potworn zasad: dobry Indianin to martwy Indianin) do nowych atakw na moj osob. Obawiaem si rwnie, aby przy okazji nie wyday si sprawy zwizane z odkryciem zotodajnych piaskw. Chocia trafi do nich byo niezwykle trudno, mogli znale si spryciarze prbujcy szczcia. Gdyby si im powiodo, wynikyby z tego dla mnie, dla Karola Gordona, a przede wszystkim dla plemienia Czarnych Stp okropne, moe nawet krwawe konsekwencje.
15
Dreszcz mnie przenika na sam myl, e gromady trampw, wczykijw spod ciemnej gwiazdy, chciwe zotego deszczu, zaczyby cign w Gry Skaliste. Doszoby wwczas na pewno do walki z czerwonoskrymi. Sprawa staaby si gona, wyolbrzymiona przez zaciekych wrogw Indian. Skoczyoby si ha interwencji Kanadyjskiej Krlewskiej Konnej Policji i na oddaniu zotodajnych terenw do swobodnej eksploatacji. Tak czy inaczej, Czarne Stopy musia yby poegna si z moliwoci uycia cennego kruszcu na wasne potrzeby. Rozmylajc nad tym wszystkim powziem decyzj. Katarzyno powiedziaem jutro wyjedam. Zaamaa rce w gecie rozpaczy. Tylko na jeden dzie. Wieczorem bd z powrotem. Gdyby zgosi si kto o porad, prosz powiedzie, e bd przyjmowa od pojutrza. Skina gow. A tego zwierza to pan doktor sam ubi, czy kupi? Nie zrozumiaem pytania. Jakiego zwierza? Ano, to szare futro. Rozemiaem si. To skra grizzly. Sam go zastrzeliem z... pewn pomoc. Istotnie tak si zoyo. Mj pierwszy grizzly, nieoczekiwanie spotkany w grach, otrzyma ode mnie dwie kule. Jedn lekko go tylko skaleczyem, druga ugrzza w mzgu zwierzcia, ale nie powalia go natychmiast. Na szczcie, w odpowiedniej chwili zjawi si Czerwona Chmura i dobi potwora. Ojej? To pan doktor strzela? Kto by myla?...
16
W gosie Katarzyny wyczuem wicej powtpiewania ni podziwu. Bd musiaa to dobrze trzepa, eby si mole nie zalgy. A gdzie to-to pooy? W sypialni, przed kiem. A jakby si kto pyta, niech Katarzyna powie, e kupiem. Popatrzaa na mnie podejrzliwie. W tej chwili na pewno nabraa przekonania, e futro istotnie nabyem. Kt bowiem chciaby ukrywa przed wiatem fakt upolowania szarego niedwiedzia? Oczywicie, moja wierna gospodyni nie zdradzia swych myli ani swkiem. Powiedziaa tylko z wyczuwalnym w gosie oburzeniem: A kto bdzie tego zwierza oglda, jak pan doktor kae go pooy w sypialni? Rzeczywicie, strzeliem gupstwo, ale to chyba byo wynikiem zmczenia. Mgby si pan doktor wreszcie oeni... usyszaem po chwili prawdziwie zatroskany gos Katarzyny. Podskoczyem na fotelu. Co takiego?! Co te Katarzyna opowiada? A pewnie. Zawsze to lepiej mie jakie towarzystwo. Nie nudzi si czowiek... Rzeczywicie, tylko tego brakowao mruknem. Bezrobotny lekarz miaby si eni! Gdyby nie inicjatywa Karola Gordona, zaczbym zaiste godowa od pierwszych dni swego powrotu z prerii. Katarzyna, chocia oszczdna, wydaa wszystko do ostatniego centa z tego, co jej zostawiem. Czy teraz znowu zjawi si u mnie pacjenci? Po tak dugiej przerwie? Przed wyjazdem moja praktyka rozwijaa si wprawdzie coraz lepiej, a odejcie ze szpitala nawet zrobio mi reklam. Ale teraz? Kt
17
jeszcze mg pamita o lekarzu, ktrego przez tak dugi czas nie byo w miecie? Samotno i nuda, o ktrej wspomniaa Katarzyna te sprawy nie byy mi znane. Wikszo godzin kadego dnia spdzaem przecie na szpitalnych salach. Na nud po prostu nie starczao czasu. A wieczorny odpoczynek lubiem spdza wanie w samotnoci, wysuchujc niekiedy jednym uchem monologw Katarzyny. Co czeka mnie teraz? Jak przetrzymam tych kilka zimowych miesicy? Moe zlikwidowa zbyt drogie mieszkanie? Moe rozsta si z Katarzyn? Wszystko to byo zbyt przykre, aby o tym myle duej. Jako to bdzie rzekem sobie, wspomniawszy o pewnym pkatym woreczku, ktry przywiozem z prerii. Kiedy wic wypiem gorc herbat, a moja gospodyni pocielia mi ko, z duym zadowoleniem zdjem ubranie, po raz pierwszy od wielu miesicy. Kt bowiem rozbiera si na prerii? Opatuliem si kodr. Leaem rozmylajc, czy potrafi zasn w ku. Czy potrafi zasn nie syszc trzasku bierwion na ognisku, nie czujc na twarzy powieww wiatru dmcego z ciemnych przestrzeni nocy? Czy potrafi zasn nie widzc obok siebie towarzyszy wdrwki w doli i niedoli? Tu, w czterech cianach wasnego mieszkania poczuem si rzeczywicie samotny. Uczucia tego nie zmniejszaa nawet wiadomo, e w kuchence krzta si moja gospodyni. Usiadem na ku i aby skierowa myli w innym kierunku, wziem stert gazet z ubiegego tygodnia (Katarzyna nabywaa codzienn ie Daily Herald czytajc go od deski do deski), przysunem do ka lamp i poczem studiowa t kronik ycia mego rodzinnego miasta. Tak oto powolutku zaznajamiaem si z najwaniejszymi wydarzeniami Milwaukee (kronika miejska) i z wydarzeniami tak zwanej wielkiej polityki (depesze). Ale nie znalazem nic interesujcego, a moe po prostu odwykem od tego rodzaju informacji. Przykrciem knot naftowej lampy, dmuchnem na pomie i znowu, jeszcze szczelniej, otuliem si kodr. Ale kodra bya
18
zbyt gruba, ko zbyt mikkie, a w pokoju zbyt duszno. Mimo to zasnem, sam nie wiem kiedy, i spaem jak bbr podczas zimowej nocy. Tak upyn pierwszy dzie mego pobytu w rodzinnym miecie Milwaukee, po dugiej nieobecnoci. Przyznacie sami, niezbyt ciekawie.
19
II
Zoto i piasek
Kt potrafi doceni pikno biaego obrusa na stole, krgo talerzy, srebrne polnienie yeczki do herbaty, jeli z tymi przedmiotami styka si po kilka razy na dzie? A jednak stoowe nakrycie ma swe uroki. eby je doceni, trzeba jednak przez duszy czas skaza si na konieczno zrezygnowania z yek i widelcw, z porcelanowych talerzykw, przezroczystych szklanek, a rwnie z krzesa i stou. Dopiero potem cieszy si mona niadaniem przy piknie nakrytym stole. Rankiem siedziaem za takim wanie stoem, wdychajc zapach kawy z mlekiem i smarujc chrzszczc w palcach buk zocistym masem. To byo ju drugie danie mego niadania. Na pierwsze otrzymywaem nieodmiennie patki owsiane. Jadem powoli, wiedzc, e nikt nie bdzie mnie nagli do popiesznego siodania konia i jeszcze popieszniejszej jazdy. Czekaa mnie dzi tylko przyjemna wycieczka we wntrzu kolejowego wagonu. Tak, tak. ycie w cywilizowanym mieci e ma rwnie swoje dobre strony. Po niadaniu ruszyem spacerkiem na stacj. Troch mi byo niewygodnie w garniturze. Przyzwyczaiem si ju do traperskiej koszuli i kolorowej kamizelki. Miejskie ubranie i paszcz krpoway mi ruchy. Na dworcu wykupiem bilet do Chicago, a potem spacerowaem sobie po prawie pustym w tych godzinach peronie. Z niezadowoleniem zauwayem, e nieliczni podrni przygldaj mi si z zainteresowaniem. Moe zwracaa uwag moja opalona na brz twarz? Nawet jeden z wasajcych si
20
pozdrowi mnie skinieniem gowy. Kto to by nie mam pojcia. Prawdopodobnie ktry z mych dawnych, prywatnych lub szpitalnych pacjentw. Nareszcie nadjecha pocig.
Czym prdzej wskoczyem do wagonu i zagbiem si w lekturze rannych gazet. Podr upyna mi na czytaniu. Kiedy przybyem do Chicago, opuciwszy stacyjny budynek, poczem si zastanawia, dokd skierowa swe kroki. Do zakadu zotniczego czy do jednego z licznych w tym miecie bankw? Postanowiem zacz od banku. Ba, ale do ktrego banku si uda? Co wybra: duy bank czy may kantor? Zdecydowaem si na ten ostatni. Spacerowym krokiem ruszyem gwn ulic. Mijaem reklamy wielkich firm, a natrafiem na skromniutki lokalik: Kantor wymiany. Bracia Smith & Comp. Pchnem drzwi. Maa salka, przedzielona lnic lad, za ktr siedziao trzech urzdnikw pilnie co zapisujcych w rozoonych na stoach ksigach. Oparem si o lad i czekaem, nie chcc im przerywa pracy. Ale natychmiast zostaem zauwaony. Czym moemy panu suy?
21
Chrzknem, eby nabra miaoci. Mam zoto do sprzedania, to jest... chciaem otworzy rachunek czekowy. Urzdnik przyjrza mi si badawczo, a potem uchyli drzwiczk i kontuaru. Pan pozwoli. Przeszlimy przez sal, przez korytarz wreszcie mj przewodnik zapuka do jakich drzwi. Uchylio si malutkie okienko. Spojrzaa na nas para oczu: To ty, Fred? Co nowego? Mam klienta. Zoto. Usyszaem dwik przypominajcy ciche gwizdnicie. Okienko zamkno si z trzaskiem. Potem zachrobota klucz w zamku i uchyliy si drzwi. Rozumie pan, musimy by ostroni. Prosz bardzo. Wkroczyem do rodka. By to niewielki pokoik z jednym tylko oknem, opatrzonym w mocne kr aty. Pod cian stay rzdem trzy kasy pancerne imponujcych rozmiarw. Poza tym st, szafka, trzy krzesa. Na stole waga typu aptekarskiego z szalkami zawieszonymi na dugich ramionach. Otworzyem ma walizeczk, wyjem z niej pkaty woreczek uszyty z jeleniej skry, wosem na zewntrz. adna sztuka. Mona rozwiza? zapyta uprzejmie siedzcy za stoem mczyzna. Skinem gow. Rozsupa rzemyki i cz zawartoci odsypa na jedn z szalek, a ja przygldaem si jego bladej, bez wyrazu twarzy. I wanie wyobraaem sobie, jak zabawnie wygldaby na koniu, w prerii, gdy podnis gow i spojrza na mnie z jakim zastanawiajcym zdziwieniem. Urzdnik, ktry mnie tu przyprowadzi, pochyli si nad wag, a potem obaj popatrzyli mi prosto w oczy. Czuem, e poczynam si czerwieni. Czemu, u licha, tak mi si przygldaj? Opuciem gow i nagle
22
zaparo mi dech w piersiach. To chyba jaki koszmarny sen! Na szalce leaa kupka zwykego tego piasku... Czoo moje pokryo si kroplistym potem. Dotknem szalki. Wyczuem pod palcami drobniutkie ziarenka. Nie, to na pewno nie byo zoto. Chwyciem woreczek i gwatownym ruchem wysypaem zawarto na lad. Piasek! Tylko piasek. Zwilyem jzykiem zaschnite wargi. Okradziono mnie powiedziaem jakim dziwnie ochrypym gosem. Kto zamieni woreczek... Blady mczyzna pokiwa gow: Urzdzili szanownego pana. No c, zdarza si. Na te zdarza si wybekotaem kilka sw przeprosin i oszoomiony, popiesznie opuciem kantor. Kto co za mn woa, ale nawet si nie odwrciem. Dopiero na ulicy nabraem oddechu w puca. Czuem si tak, jak gdybym przed chwil otrzyma potne uderzenie pak w gow. Musiaem wida zatacza si, bo nieliczni na szczcie przechodnie spogldali na mnie ze zbytnim zainteresowaniem. eby zrozumie ogrom klski, jaka mnie spotkaa, trzeba wiedzie, e zoto, ktre poszedem wymieni na dolary, nie byo moj wasnoci. Przed samym powrotem do Milwaukee, ju na stopniach kolejowego wagonu, Karol Gordon dosownie wcisn mi w rk pkaty woreczek uszyty z jeleniej skry. Domyliem si, co zawiera. By to zoty piasek, ktry Karol w imieniu wodzw Czarnych Stp i swoim wasnym ofiarowywa mi w zamian za trudy poniesione przy poszukiwaniu zotodajnych pokadw. Nie chciaem, nie mogem przyj tego daru. W moim mniemaniu na tym zocie pozostay lady krwi osb, ktre pady ofiar pogoni za diabelskim pyem. Powiedziaem wwczas Karolowi, e tylko jaki wielki cel, na ktry przeznaczymy nasz skarb, moe zmaza t krew. Mimo to Gordon upiera si, abym przyj dar. Ustpiem, przyjmujc zoto jako ewentualn poyczk. Liczyem si bowiem z faktem, i moja wielomiesiczna nieobecno w Milwaukee odbije si w sposb ujemny na mej praktyce lekarskiej. Naleao jako przetrzyma najtrudniejszy okres. A teraz! Teraz diabli wzili ca poyczk! Diabli? Jaki piekielnik musia zamieni woreczek. Nie upilnowaem go podczas podry. Oto i skutki!
23
W tej chwili zauwayem, e w kantorze zostawiem take i podmieniony woreczek, ale za skarby wiata nie bybym ju tam wrci. Zreszt po co? eby zachowa niezbyt mi pamitk, wiadectwo wasnej klski? Niech go licho porwie! Kiedy doszedem do budynku stacyjnego, ju zupenie oprzytomniaem. Nabyem bilet do Milwaukee I wyszedem na peron. Spacerowaem tu i tam, a chodny wiatr jesienny wyposzy ze mnie ostatnie resztki oszoomienia. Wtedy nadjecha pocig, gono oznajmiajc swe przybycie wielkim dzwonem, w jaki wyposaono podwczas wszystkie parowozy na liniach pnocnoamerykaskich. Machinalnie otworzyem drzwi i wskoczyem do wagonu. By zupenie pusty. Pocig bowiem zaczyna swj bieg w Chicago, potem trasa jego wioda do Milwaukee wzdu brzegw jeziora Michigan, a stamtd skrcaa ku wschodowi a do granicy Kanady i dalej na pnocny wschd. Usiadem, bezmylnie gapic si przez okno. Trwao to dobre kilkanacie minut. Cisz przerwa odgos szybkich krokw, trzasny drzwi. Odwrciem gow. Z przeciwlegego kraca wagonu szed ku mnie nieznajomy pasaer. Rozglda si dokoa, jak gdyby szuka wolnego miejsca, a przecie wszystkie awki byy puste. Przystan, spojrza na mnie z uwag i po chwili ruszy wprost w moim kierunku. Pozwoli pan? Mruknem co, co zostao wida uznane za przyzwolenie, bo zdj przewieszony przez rami worek, lekko rzuci go na pk i usiad naprzeciw. Nie wiem dlaczego, ale fakt ten zirytowa mnie. Nie pragnem niczyjego towarzystwa. Ostentacyjnie odwrciem si ku oknu. Tak upyno jeszcze kilkanacie minut, a wreszcie pocig ruszy. Najpierw wolno, a potem coraz prdzej poczy stuka koa na zczach szyn, a w kocu dwik ten przeszed w tak dobrze nam wszystkim znan monotonn melodi, w miarowy rytm, dziaajcy na mnie zawsze usypiajco. Pewnie bym si i zdrzemn, gdyby nie wiadomo, e naprzeciw siedzi jaki nieznajomy i mnie obserwuje. Zerknem na jednym okiem, ale widzc, i podobnie jak ja spoglda w okno, poczem mu si ot.. ze zwykych nudw przyglda.
24
Mia bujne, nieco szpakowate wosy, niebieskie oczy, w kcikach ktrych zbiegaa si siateczka drobnych zmarszczek. Jak niektrzy twierdz, jest to oznaka rwnowagi fizycznej i duchowej, wiadczcej rwnie o poczuciu humoru. Jako lekarz nie potrafi uzasadni, ile w takim pogldzie tkwi naukowej prawdy, a ile fantazji. Mj ssiad mia twarz spalon na czerwony brz. jak ludzie, ktrzy duo przebywaj na otwartej przestrzeni. Ubrany by w skrzan bluz, spod ktrej wystawa rbek czerwonej w czarn krat flanelowej koszuli, w spodnie z grubego ptna, zachodzce na buty. Okrgy kapelusz o szerokim rondzie, noszcy lady dugotrwaego uywania, spoczywa teraz na worku. W sumie nieznajomy robi do sympatyczne wraenie. Jednake nastrj, w ktrym nadal tkwiem, nie skania mnie ani przez sekund do nawizania bliszej znajomoci. Rozwaaem nawet, czy nie przesi si na inn awk. Po namyle doszedem jednak do wniosku, e wygldaoby to na ostentacyjn nie-grzeczno, wlepiem wic oczy w szyb. Dawno pan powrci? Drgnem na dwik gosu. Odwrciem gow. Przepraszam, e si wtrcam, ale jazda pocigiem zawsze mnie piekielnie nudzi. Dawno pan po wrci? Nie rozumiem... stwierdziem oschym gosem. Skd miaem powrci? Skd by, jak nie z prerii? Spojrzaem mu prosto w oczy. Nie dostrzegem w nich nic zaczepnego. Nie rozumiem powtrzyem. Z prerii? Nie znam pana. Nie przypominam sobie... Oczywicie, oczywicie. Spotykamy si po raz pierwszy. Chocia... kto wie... co prawda, jak powiada przysowie, w nocy wszystkie koty s szare...
25
Nie mog poj, o co panu chodzi? Och, gupstwo. Niech pan spojrzy w lustro. Tak opalenizn nosz tylko ci, ktrzy bawili na prerii. Znam si na tym. Ach, tak. Rzeczywicie, jest pan spostrzegawczy... Myl jednak mwi dalej nieznajomy e pan na preri nie wraca. A ja wracam doda po krtkiej przerwie. Nie wytrzymabym w miecie. Za duo ludzi, za duo kurzu, zbyt mao powietrza. Umiechnem si mimo woli. Ja take czuem si teraz bardzo le i obco w miecie. Wszystko mnie w nim przytaczao: kamienne domy, haas ulicy, liczni przechodnie. A powietrze? O tak, nieznajomy mwi rzeteln prawd. Ech, preria... przerwa i popatrzy na mnie badawczo. Lubi pan muzyk? To byo pytanie rzucone raczej w formie stwierdzenia. Skinem gow. Wsta, zdj ostronie worek i wydoby z niego nigdy bym nie odgad: mandolin. Usiad i brzdkn par razy, a potem pocz nuci pgosem. Bya to jedna z tych licznych opowieci--ballad, nie wiadomo gdzie i kiedy powstaych, nie wiadomo przez kogo uoonych. Gos mia miy, melodia atwo wpadaa w ucho, wic chocia tre bya banalna, suchaem z przyjemnoci, zapomniawszy na chwil o swych strapieniach. Piosenka mwia o przygodzie trapera, ktry jecha przez preri wracajc do domu. Powtarza si refren. Zapamitaem go dokadnie, nawet nie przypuszczajc, i bd go sucha niejeden raz.
Jed, koniu, przez preri zielon, Pd, koniu, gnaj, koniu, daleko, Tam gdzie nad szumic rzek Mieszkaj mj synek i ona...
Wdrowiec mkncy tak przez step ratuje syna indiaskiego wodza, toncego w rzece. Nastpnego dnia traper zostaje napadnity przez czerwonoskrych. Od niechybnej mierci lub niewoli wybawia go, z wdzicznoci za uratowanie syna, wdz indiaski. Zakoczenie brzmiao:
26
Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON Wic pamitajcie, ludziska, Na prerii zielonej kobiercu Najbardziej si ceni co w sercu. Nie bro, co w doni poyska...
Skinem gow, gdy przebrzmiay ostatnie dwiki. Przyjemna piosenka. Nigdy jej dotd nie syszaem. Ba, nic w tym dziwnego. Jest pan pierwszym jej suchaczem. Jak to? Ano tak, bo sam j uoyem. Bardzo mi si podoba. Ot, taka sobie. W wolnych chwilach, gdy si nudz, zamieniam si w kompozytora. Ju kilka moich piosenek poleciao w wiat. Niektre nawet do mnie wracaj. W jaki sposb? Ot, po prostu ludzie stwierdzili, e lubi posucha od czasu do czasu czyjego gosu i muzyki. Wic przychodz. piewaj. Moje sowa i moje melodie. Wcale o tym nie wiedzc. Zabawne, prawda? Taki ju ze mnie bezimienny autor umiechn si chowajc mandolin do worka i znw zapatrzy si w krajobraz przesuwajcy si za oknem. Prdko si jedzie zauway. Ale jak w klatce. Wol konia. Mona si zatrzyma, kiedy si zechce. Przepraszam za pytanie: daleko pan wdruje? Milwaukee odpowiedziaem krtko. Pikne miasto, adne miasto. Byem tam kiedy. Pan nie jest traperem zauway nagle i bez adnego zwizku z poprzednimi sowami. Po co pan jedzi na preri? Prosz nie odpowiada. Moe sam to odgadn. Lubi zagadki. Wzruszyem ramionami. Zjesz diaba pomylaem zanim czegokolwiek ode mnie si dowiesz.
27
Pan nie jest traperem cign swj monolog. Na pewno nie. Ta opalenizna niejednego mogaby zwie, ale nie mnie. Coraz mniej podobaa mi si ta gadanina. Moe przej do innego wagonu? Albo wysi na najbliszej stacji? Po licha mwiem, e jad do Milwaukee? C za pechowy dzie! Jak ywa stana mi przed oczyma scena niedawno przeyta w bankierskim kantorze. A zgrzytnem zbami na to wspomnienie. Ogarn mnie gniew i wstyd, e daem si tak wyprowadzi w pole. Oto, co teraz czuem siedzc w pustym wagonie naprzeciw jedynego poza mn pasaera, ktry z kad chwil wydawa mi si coraz mniej sympatyczny. Wyraz mojej twarzy musia ulec jakiej zmianie, bo ssiad od razu to zauway. Mia pan jakie kopoty? Prawda? Kt ich nie ma? Czy... przepraszam, e si wtrcam w nie swoje sprawy, czy spotkaa pana jaka przykro? A czy... przypadkiem pana nie okradziono? A podskoczyem na awce. Przez sekund nie wiedziaem, co mam odpowiedzie. Zaprzeczy czy potwierdzi? Po namyle wybraem szczero. Ma pan racj przyznaem. Zdarzyo si co podobnego. Pokiwa gow. Tak sobie pomylaem. Uderzenie po kiesze ni bardzo boli ludzi, chocia... chocia istniej rzeczy boleniejsze. Nie sdzi pan? Pewnie, pewnie mruknem. Zauway zmian tonu. Uraziem pana? Najmocniej przepraszam. W moim zawodzie czsto spotykam si z tego rodzaju nieprzyjemnymi wydarzen iami. Znowu umilk, a ja na nowo poczem przeywa swoj klsk. Niech to licho porwie! Ale jakim to zawodem trudni si mj ssiad? Policjant? Prywatny detektyw?
28
Przypuszczam, e pana okradziono w pocigu nieubaganie rozwija swj temat towarzysz podry. Najczciej jestemy okradani w pocigach! Zastanowiem si. Uwaga bya do rzeczowa. Gdzie I kiedy zamieniono woreczek ze zotem? Karol Gordon wrczy mi go, gdy wsiadaem do wagonu. eby nie rozwizywa swego tumoka na oczach pasaerw, woreczek ze zotym piaskiem wsunem do kieszeni myliwskiej bluzy. Kiesze bya co prawda gboka, ale... Przez cay czas czuem ucisk woreczka na biodrze. Zauwaybym brak tego ciaru. Widz, e si pan nad czym zastanawia. Najgorsze s godziny przedwitu. Wtedy czowiekowi chce si spa, jak nigdy. Zaskakujce stwierdzenie. Zaczem podejrzewa, e mj towarzysz jest jasnowidzem. Natychmiast otworzya si w moim mzgu jaka klapka pamici. Tak, wracajc do Milwaukee spaem czy drzemaem w pocigu na jedno wyszo. Nieznajomy mia racj: najgorsze s godziny przedwitu. Musiaem zasn. Nie baczc na skarb, ktry wiozem. Kto musia zwrci uwag na woreczek, w chwili gdy mi go wrcza Karol Gordon. Pocig sta wwczas na maej stacyjce. Pasaerowie wygldali oknami. Ma pan racj powiedziaem. Najgorsze s godziny przedwitu. Pewnie wwczas mnie okradziono. Ale dlaczego to pana tak interesuje? Zanim zdy odpowiedzie, rozleg si charakterystyczny zgrzyt hamulcw. Wagon pocz zwalnia biegu, zaturkota koami na kilku rozjazdach, wreszcie zatrzyma si przed dugim peronem stacyjnym. Kierownik pocigu wykrzykn nazw miejscowoci, a nieliczn a grupka nowych pasaerw pocza rozchodzi si po wagonach. Szczkay i trzaskay otwierane i zamykane drzwiczki. Pod oknem przesun si sprzedawca gazet wykrzykujc tytuy dziennikw. Potem przejecha z wzkiem penym butelek piwa czowiek w biaym kit lu (natychmiast przypomnia mi si szpital). W jego kierunku wycigay si ponad opuszczonymi szybami rce. Dalej, na uboczu, staa bryczka zaprzgnita w
29
dwa konie, a jeszcze dalej wz farmerski o nadmiernie wielkich koach. Za nim wida byo dachy domkw, jakie skupisko drzew i kilku gapiw obserwujcych pocig. Ot, taki typowy obrazek z peronu maego miasteczka. Trzasny drzwi, zatupotay nogi. Dwu podrnych wsiado do naszego wagonu. Minli nas i zajli miejsca w przeciwlegym kocu. Pocig ruszy. Nie odpowiedzia pan na moje pytanie wrciem do przerwanej rozmowy. Prawda. Ale bardzo lubi rozglda si po maych stacyjkach. Wracajc jednak do rzeczy: jak ju wspomniaem, pewne sprawy interesuj mnie zawodowo. W danym wypadku jednak nie tylko o to chodzi. Widzi pan, okradziono pana w pocigu. To dla mnie nie ulega wtpliwoci. Mam dobr pami wzrokow. Przerwa i spojrza na mnie badawczo. Nadal nic z tego wszystkiego nie pojmowaem. Co miaa wsplnego pami wzrokowa z faktem kradziey? Poczem posdza swego towarzysza podry o maniactwo z obsesj na tle kradziey i tropienia zodziejw. To byo wanie nad ranem powrci do swej przerwanej opowieci. Wsiadem do pocigu. Noc bya chodna, wic mimo pnej godziny czuem si rzewy i wypoczty. W wagonie panowa pmrok, wiata pogasy. Przewdrowaem chyba przez cay wagon. Czsto mi si trafia spotka znajomka, zawsze przyjemniej w towarzystwie. Jest z kim pogawdzi. Ale nikogo takiego nie znalazem. Ano, trudno. Siadem sobie w kcie. Jedziemy. Wszyscy pi. Nacisnem mocniej kapelusz. Udaj, e pi, ale ukradkiem spogldam po twarzach. Tak ju mam ciekawsk natur. Przejechaem w ten sposb chyba ze trzy stacje. Gdzie na czwartej wsiady dwie czy trzy nowe osoby. Wwczas jegomo siedzcy akurat naprzeciw wsta i przesiad si na drug stron, obok innego pasaera, ktry spa z gow opart o framug okna. Obserwowaem go spod oka. I niech pan sobie wyobrazi, e po pewnym czasie nieznajomy znowu wsta i przenis si na koniec wagonu. Pomylaem sobie natychmiast: zodziej! Okrad i ucieka. Nie poszedem za nim, pocig bowiem gna pen par i wyskakiwanie rwnaoby si po prostu samobjstwu. Siedz wic i czekam.
30
A mj facet wraca, o dziwo, na stare miejsce. Coraz mniej mi si to podoba. Cigle udaj, e drzemi, ale patrz. Znajomek-nieznajomek wierci si na awce, ale robi to tak, e przysuwa si coraz bliej do picego ssiada. Patrz powolutku, powolutku rka wdruje do kieszeni cudzej kurty, wyciga jaki pkaty przedmiot... A po chwili wdruje z powrotem do kieszeni nieznajomego. Panowa pmrok, wic trudno byo mi dokadnie okreli, co to byo. Moe kapciuch do tytoniu, moe sakiewka. Takie due kapciuchy i sakiewki nie wyszy jeszcze z mody. Uywaj ich nadal myliwi, traperzy i ot, tacy rni, co to si wcz z kta W kt, nie mogc nigdzie dugo zagrza miejsca. Pakowne to i trudno zgubi. A picy pasaer bardzo mi przypomina takich wdrowcw. Po prostu pachnia preri. A ja mam nosa. By bardzo opalony na twarzy. Tak jak pan przymruy oko. I co pan o tym sdzi? Z pocztku nie bardzo pojmowaem, do czego zmierza. Ale co mi poczynao wita w gowie. Czyby ten nieznajomy by wiadkiem kradziey, ktrej padem ofiar? Kiedy pan jecha tamtym pocigiem? zapytaem. Kiedy? Poskroba si za uchem. Nie dalej, jak wczoraj. Odpowiada to panu? To niewane, czy odpowiada, ale tak si akurat zdarzyo, e wczoraj ja rwnie nim jechaem. Pokiwa gow i mwi dalej: Zodziej by spryciarzem co si zowie. Posiedzia jeszcze chwilk przy okradzionym, potem podnis si. Nie zwrcio to niczyjej uwagi. Jak ju powiedziaem, cay wagon spa. Niedugo si namyla. Siad obok mnie. Cigle udaj, e drzemi, czekam, co z tego wyniknie. Jak to?! krzyknem. Tak spokojnie si pan wszystkiemu przyglda? I nie pochwyci zodzieja? Mj panie, sprawa wcale nie bya tak prosta, jak si teraz wydaje. Jake tu chwyta zodzieja? picy wagon, noc, ani ladu policjanta. O, nie! Co najwyej sposzybym faceta, a sam narazi si na nieprzyjemnoci. Nie, nie. Trzeba byo czeka odpowiedniej chwili.
31
Wzruszyem ramionami. Oczywicie, zodziej uciek. Ja nie potrafibym tak bezczynnie przyglda si przestpstwu. A wierz, wierz. I strzeliby pan gupstwo. Zreflektowa si. Przepraszam, ale widzi pan, mam pewne dowiadczenie w takich sprawach. Nic na to nie odpowiedziaem, bo towarzysz podry poczyna mnie ju zoci. Jaki niedoga mylaem albo... albo cwaniak. Trzeba si mie na bacznoci. No, i c dalej? zapytaem. Dojecha pan szczliwie do celu, a zodziej po drodze wysiad. A moe to wszystko tylko si panu przynio? Zauway zmian tonu w moim gosie, bo spojrza na mnie bystro. Sprawa jest interesujca powiedzia z naciskiem. Zwaszcza dla pana. Warto posucha cierpliwie. Jeeli opowiadam troch (powiedzia: troch. A nieche go...!) rozwlekle, prosz mi wybaczy. Taka ju moja natura. Zreszt do Milwaukee jeszcze kawa drogi. Nie sdzi pan? Mruknem co na znak ni to aprobaty, ni przeczenia. Ale przyj to za dobr monet, bo rozsiad si wygodniej, wygrzeba gdzie w kieszeni kapciuch i poczstowa mnie tytoniem. Zapaliem. Od razu mi ulyo. Wic zacz po przerwie jak ju powiedziaem, zodziej przysiad si do mnie. Jestem przekonany, e czeka, aby na najbliszej stacji ulotni si. Przeliczy si jednak, biedaczek, z siami. Co? Po prostu zasn. Musia by dobrze zmczony. Odda go pan wreszcie w rce policji? Nie. Dlaczego?
32
Ach westchn wstyd powiedzie. Co podobnego pierwszy raz wydarzyo mi si w yciu. Ja rwnie... zasnem. Gdybym by przesdny, powiedziabym, e to chyba czary. Parsknem miechem, a potem miaem si ju gono, zwracajc na siebie uwag siedzcych w przeciwlegym kracu wagonu podrnych. Nie mogem jednak si pohamowa. Mj ssiad przyglda mi si przez ten cay czas z pewn dezaprobat, ale nie dostrzegem na jego obliczu ani ladu gniewu. Wydao mi si nawet, i w jego oczach zamigotay rwnie iskierki wesooci. Kiedy si opanowaem, doda tonem rzeczowej informacji: A najgorsze to, e uciek mi rwnie okradziony. Jak to: uciek? Po prostu wysiad na ktrej stacji i nawet nie wiedziaem, na ktrej. I c by z tego przyszo, gdyby pan wiedzia? zapytaem zniecierpliwionym tonem. Oddabym mu skradziony przedmiot. A to jakim cudem? Przecie zodziej uciek. Umkn, ani sowa. Ale bez zdobyczy. Jak to? A c si z ni stao? Tym razem rozemia si opowiadajcy, natomiast ja byem miertelnie powany. Zdobycz znajduje si w drodze do waciciela. tymczasowym przechowaniu u mnie. Podoba si to panu? Nadal nic nie rozumiem. Przecie to jasne jak soce. Kiedy mj zodziej zasn, wycignem mu z kieszeni up. Doskonale potrafi takie rzeczy robi.
Na
33
Chtka do miechu odbiega mnie ostatecznie. Wyobraziem sobie, e siedz naprzeciw jakiego zdolnego kieszonkowca. Kim pan wreszcie, do licha, jest? zapytaem. Najpierw powiem, kim pan jest. Tym wanie jegomociem, ktrego wwczas okradzione. Czy nie? Skinem gow. No, to widz, emy doszli do porozumienia. A teraz podnis si z awki i pocz grzeba we wntrzu worka lecego na pce. Oto pana sakiewka powiedzia odwracajc si. Wytrzeszczyem oczy, jakbym naprawd by wiadkiem jakich czarw. Nieche pan teraz sprawdzi zawarto. Wziem do rki nadal oczom nie wierzc woreczek. Woreczek z jeleniej skry. Mj woreczek! Rce mi dray, gdy rozpltywaem rzemyk zacinity. na otworze. Wreszcie signem palcami do wntrza i wydobyem szczypt poyskujcego metalicznie zotego piasku. Spogldaem na niego wida do dugo, bo mj ssiad obejrza si dokoa i mrukn: Schowaj pan ten swj skarb. Pocig zwalnia biegu. Moe kto wej, a lepiej nie chwali si czym takim. Automatycznym ruchem rk zawizaem rzemyki, automatycznie wstaem i wpakowaem do walizeczki odnalezion w tak cudowny sposb zgub. Gdy znowu usiadem, odetchnem gboko i jako powrciem do rwnowagi. No i co? Przeszo panu? Uff... Dzikuj... Co podobnego! Jak yj nigdy mi si nic takiego nie wydarzyo! Nie mam pojcia, jak si panu odwdziczy. Ucisnlimy sobie donie.
34
Nazywam si Irvin przedstawi si nieznajomy. Bknem swoje nazwisko, ale wci jeszcze przejty byem niespodziewan przygod. I nie zauway pan, kiedy zodziej wysiad z pocigu? Mwiem ju panu, e zasnem. Pewnie wysiad na najbliszej stacji. Czy si spostrzeg, e z kolei jego okradziono... nie sdz. Prawdopodobnie za bardzo si pieszy. Wyobraam sobie jego min. Ale najbardziej mnie wwczas zmartwio, e ulotni si i okradziony. Postaw si pan w moim pooeniu. Pytaem ssiadw, ale nie orientowali si, gdzie pan wysiad. Jeden tylko twierdzi, e w Milwaukee, chocia nie by tego zbyt pewien. Gdzie miaem pana goni? Nie wysiadem z pocigu a w Chicago. I tak miaem w tym miecie interes. Zabawiem tam jeden dzie. Zaatwiem, co miaem zaatwi, i postanowiem jecha do Milwaukee. Powiedziaem sobie: trzeba zobaczy, jak kij popynie. Co? Rozemia si. Niezbyt dugo musia pan przebywa na prerii. To popularne powiedzonko. Po prostu: trzeba zobaczy, co z tego wyniknie. No, i wyniko. Z czystego przypadku. Zaraz pana poznaem. A gdybymy si nie spotkali? Ano, c? Szukabym pana w Milwaukee. Z kolei ja si rozemiaem: Dugo musiaby pan szuka! Szukanie to mj zawd. O jakim zawodzie cigle pan wspomina? Ani rusz nie mog odgadn.
35
Nie odpowiedzia, tylko rozpi bluz. Na czerwonej flanelowej koszuli zabysa srebrem szecioramienna gwiazda. Wcignem gboko powietrze w puca, zrobiem wydech i mimo woli gono gwizdnem.
36
III
Oko sprawiedliwoci
Nie potrafi opisa wyrazu oczu Katarzyny, gdy po otwarciu drzwi zwrciem si do swego gocia: Prosz, szeryfie... Na pewno wyobrazia sobie, e zostaem aresztowany. Moim gociem bowiem jak atwo si domyli by znajomy z pocigu. Uznaem, i poza ustnym podzikowaniem naley mu si ode mnie duo wicej a chociaby... kieliszek whisky. Prosz, szeryfie. Zajlimy miejsca w gbokich fotelach w gabinecie. Katarzyna zatrzymaa si na progu. Napije si pan? i nie czekajc odpowiedzi: Katarzyno, prosz nam poda whisky. Powinna by jeszcze jedna butelka, zostaa przed moim wyjazdem. Jak pan zostawi, to musi by mrukna i opucia pokj, pena jak zawsze godnoci. Butelka i szklanki pojawiy si na stole szybciej, ni tego mogem si spodziewa. Prawdopodobnie sowo szeryf tak podziaao na moj gospodyni. Napeniem naczynia. No c, szeryfie...
37
No c, doktorze... Skd pan wie? Nic trudnego, wywieszka na drzwiach informuje nawet o godzinach przyj. Ale co, u licha, robi pan na prerii? Leczy czerwonoskrych? Pytanie zbyem milczeniem. Trcilimy si, zadwiczao szko. Za pomylno... Za pomylno... i oby pan niczego wicej nie gubi. Przytaknem. Byo mi lekko i wesoo na duszy. O, do licha spostrzegem si szeryfie, pan pewnie pije z wod sodow. Przepraszam... Machn rk. Ju wieczr. Nie bardzo zrozumiaem, co ma wsplnego pora dnia z wod sodow do whisky, ale nie pytaem. Tak wic pilimy pyn w jego skoncentrowanej postaci. Nieza mrukn go. W Fort Benton takiej nie uwidzisz. Jest pan szeryfem w Fort Benton? Zgadza si. A jak si tam panu yje? By pan tam kiedy? Potrzsnem gow. Nie ma czego aowa. Dziura. Za to okolica... ho, ho! Nie wiem, czy si pan orientuje, to niemal pogranicze. Miasteczko, raczej osada,
38
powstao wanie z tego powodu. Kiedy, na pocztku, wzniesiono fort, potem ludziska poczli ciga w poblie. Stay garnizon wojskowy stanowi pewn gwarancj bezpieczestwa. Rozumie pan, czerwonoskrzy prawie e pod nosem. Tak wic, domek po domku, w ssiedztwie fortu wyrosa osada. Pikna to ona nie jest, ale za to w pobliu rzeka, preria, jak okiem sign. Lubi tak otwart przestrze. Wypilimy znowu. Nikt nigdy nie wie, dokd go los rzuci. Szeryfem zostaem po prostu z przypadku. Ale nie narzekam. Co si stao, to si nie odstanie. Niech mnie pan kiedy odwiedzi, doktorze. Moe si trafi jaki ciekawy przypadek. Przypadek? Mam na myli tu umiechn si swoje sprawy zawodowe. Przez Fort Benton przewija si corocznie spora grupa obieywiatw. Jedni cign do Kanady, drudzy pchaj si na poudnie. Takie z nich niespokojne duchy. Ale czasem trafi si gratka: facet poszukiwany listami goczymi. Wtedy jest bal. Jak dotychczas aden mi si nie wywin... nie, przepraszam, jeden twarz mu spochmurniaa ale jeszcze go odnajd. Znowu napeni kieliszki i klepn si w czoo. Zaczynam traci pami. Dwu mi si wywino, nie jeden. Dwu. Ale z tym drugim to niedawna historia. I do wtpliwa... A ilu pan schwyta, szeryfie? zapytaem rozbawiony t statystyk. Zastanowi si. Drobiazgw nie licz: bjek, awantur i drobnych obrae ciaa. Nawet rzadko si do takich spraw wtrcam. Ale napady, zabjstwa, porwania... Porwania?
39
Tak, tak. Trafiay si i takie wypadki. Dotyczyy kobiet. Najczciej koczyy si sielsko-anielsko... maestwem. Dzisiaj tego mniej. Napady i prby zabjstw, tam musz wkracza z tytuu swego urzdu. No, i jeszcze oszustwa. Najczciej przy grze w karty. Myl, e w wyniku takich dowiadcze do pesymistycznie spoglda pan na ludzkie sprawy. Wrcz przeciwnie. Nie ma pan pojcia, ile bohaterstwa wykazuj ludzi nioscy mi pomoc. Nawet nie proszeni. A ci drudzy, ci ktrych musz chwyta, to najczciej jednak ofiary losu, jak to si mwi, wasnego temperament, czsto braku wychowani i i jakiegokolwiek wyksztacenia. To s smutne sprawy... Jednake powanych wypadkw, koczcych si co najmniej kar dugoletniego pozbawienia wolnoci, miaem w okresie ostatnich trzech lat siedem. Sam pan widzi, niezbyt wiele. Wzdrygnem wniosek. Zauway to. si na taki
Nie jestem, doktorze, pozbawiony uczu ludzkich, ale prosz mi wierzy, e nie mona byo inaczej postpi. Moe kiedy, kto wie, nasze prawo wymyli jakie inne sposoby na przestpcw, ale dzi... Przerwalimy na chwil rozmow, bo wesza Katar zyna z zapalon naftow lamp. Skorzystaem z okazji, aby j poinformowa, i szeryf jest moim gociem i e pozostaje na
40
noc. Prosiem, aby uwzgldnia ten fakt przy dzisiejszym i jutrzejszym posiku. Nie wyrazia zdziwienia. Szepna tylko, e pienidze ju si jej kocz. Na szczcie sprawa ta nie stanowia teraz dla mnie problemu. W drodze z dworca kolejowego wstpilimy do kantoru. Nie mogem tej transakcji zaatwi w Chicago musiaem w Milwaukee. Poprosiem jednak szeryfa, eby mnie wyrczy. Zgodzi si, spojrzawszy na mnie do podejrzliwie. Wytumaczyem, e jestem znany w miecie i wolabym unikn plotek na temat mojego zota. Machn rk, stwierdzajc, i wedug jego nieomylnego sdu nie wygldam na bandziora, a zoto musiaem zdoby w jaki tajemniczy, ale uczciwy sposb. Po czym, klepnwszy mnie po plecach, znikn we wntrzu kantoru. Czekaem na niego chyba ze dwadziecia minut, przechadzajc si po przeciwlegej stronie ulicy, a wreszcie doczekaem si. W ten oto sposb kopoty materialne na pewien czas ustpiy z mej yciowej drogi. Siedzielimy jeszcze z p godziny w gabinecie, a po raz drugi zjawia si Katarzyna proszc nas do stou. Przeszlimy do jadalni z napoczt butelk. Rozmowa toczya si bardzo ywo i bardzo wesoo, ale czego dotyczya ani w zb nie mog sobie przypomnie. Szeryfowi odstpiem wasne oe, sam spaem w gabinecie na dwu zestawionych fotelach. Trudno powiedzie, czy byo mi wygodnie, czy nie, bo zasnem natychmiast i obudziem si dopiero wwczas, gdy zaniepokojona przecigajcym si snem Katarzyna w sposb niezbyt delikatny otworzya drzwi do mej zaimprowizowanej sypialni. Wwczas dowiedziaem si, e ten pan ju si ubra i chodzi po jadalni. Pewnie godny. Na t wiadomo zerwaem si i pognaem do azi enki, gdzie zimna woda bardzo pomoga mi otrzsn si z resztek snu i wczorajszej whisky. W jadalni czeka na mnie szeryf w znakomitym nastroju. Cay ranek podziwiaem to wspaniae futro powiedzia na powitanie. Skd pan je wytrzasn, doktorze? Tak mi si przytrafio. Nawin si.
41
Nawin? No, prosz. Nie kademu si to zdarza. I... nie kady korzysta z okazji. Chocia przy spotkaniu z grizzlym istniej tylko dwie moliwoci. Siadajmy, szeryfie. O jakich moliwociach pan mwi? Jedna: martwy niedwied, druga: martwy myliwy. Przysun do siebie talerz. Uciec przed szarym niedwiedziem to chyba nie sposb. Prbowaem tego kiedy, gdy strzelba mi si zacia. I jednak udao si panu. To nie mnie si udao, lecz memu towarzyszowi. On ma futro, a ja... ycie. Nieche pan opowie, doktorze, jak to byo z tym grizzlym. Nie zaczem opowiadania dopty, dopki Katarzyna nie wniosa na tacy (mnie nigdy tak nie podawaa. Jakie to magiczne sowo: szeryf!) pmiska z sadzonymi jajami na szynce. Mj go pocign nosem. Wspaniae, doktorze. W Fort Benton rzadko si jada takie specjay. Niech pan najpierw sprbuje, a jeli chodzi o niedwiedzie futro, to... i opowiedziaem, jak si sprawa miaa, nie wymieniajc nazwiska osoby, ktra w upolowaniu niedwiedzia tak bardzo mi pomoga. Na takiej to rozmowie upyno niadanie. No, doktorze, jestem panu winien rewan. Musi mnie pan odwiedzi w Fort Benton. Takiej szynki co prawda nie obiecuj, ale ryby! Na sto sposobw. Kto wie? Moe wiosn. adne moe, musi mi pan... Nie dowiedziaem si, co musz, bo wanie zadwicza dzwonek w korytarzu. Kt to mg by? Przez sekund wyobraaem
42
sobie, e to Karol Gordon, ale natychmiast porzuciem tak myl. Bya jak najmniej prawdopodobna. Oczekuje pan kogo, doktorze? Zaprzeczyem. Nie mam pojcia... W tej chwili wkroczya Katarzyna. Przyszed do pana doktora jaki pacjent. Prosz go zaprowadzi do gabinetu. Praktyka rozwija si? zagadn szeryf. Rzeczywicie, to pierwszy pacjent od chwili mego powrotu. Prosz nie ucieka, szeryfie. Zaraz wrc. Katarzyna jest na pana usugi. Wywar pan na niej, jak zaobserwowaem, wstrzsajce wraenie. Rozemia si i skin gow. A ja udaem si do gabinetu. Pacje nt sta przy oknie, odwrcony do mnie plecami. Szczupy mczyzna, do wysoki. Kiedy szczkna klamka w drzwiach odwrci si. Teraz dostrzegem, e by bardzo mody. Chopak. Nie wicej ni siedemnacie, osiemnacie lat. Ubrany z miejska, ale odzie jego nie bya ani najnowsza, ani najczyciejsza. Skoni si w milczeniu. Czym mog suy? Ot, gupstwo, ale pan, doktorze, lepiej to opatrzy. Wycign ku mnie lew rk, ktrej do bya niewidoczna spod fadw wielkiej kraciastej chusty, jak zostaa obwizana. Skaleczenie? Tak, upadem niosc butelk. Zaraz zobaczymy.
43
Wyszedem na chwil, aby powiedzie Katarzynie, e potrzebuj przegotowanej wody. Gdy wrciem, mj pacjent usiowa niezdarnie zdj marynark. Mylaem, e bdzie wygodniej tumaczy si niemiao. Ale oczywicie potwierdziem i pomogem cign wierzchnie okrycie. Nie poszo atwo, bo owinita do z trudem przeciskaa si przez rkaw. Zjawia si Katarzyna z miednic i odesza cicho jak duch. Przy pacjentach nigdy nie odzywaa si nie pytana. Zaczem odwija opatrunek. Pierwsza, zewntrzna jego warstwa bya sucha. Za drugim odwiniciem ukazay si czerwone plamy, a na koniec ujrzaem ran mocno krwawic. Do zostaa przecita w popr zek, prawie do koci, rwnym jak ostrze brzytwy ciciem. Nie, to na pewno nie bya rana od szka. Nie do mnie jednak naleao bada powody jej powstania. Przerazia mnie jednak jej gboko. Czy moe pan rusza palcami? zapytaem. Zgi i wyprostowa do, mimo i mu to sprawiao widoczny bl. Ma pan szczcie. Niewiele brakowao, a miaby pan niedowad palcw do koca ycia. Przerazi si, bo a poblad. Czy to moliwe, doktorze? Zupenie moliwe. Na przyszo niech pan unika butelek, bo to si moe le skoczy. Nic na to nie odpowiedzia. Przemyem ran, prze dezynfekowaem. Zacza mocniej krwawi. Zaoyem prowizoryczny opatrunek. Niech pan siada i czeka. Trzeba bdzie zeszy.
44
Wykona moje polecenie. Z podrcznej szafki wycignem wier butelki whisky przechowywanej tu na nieprzewidziane wypadki. Nalaem do szklanki. Prosz wypi. To dobrze panu zrobi. Szycie bdzie nieco bolesne. Wyszedem z gabinetu z igami. Przechodzc przez jadalni rzuciem szeryfowi. Przepraszam, za chwil bd wolny. Co powanego? Ot, gupstwo. Rana doni. Ale mogo si skoczy bezwadem palcw. Taki mody chopak. Bijatyka? zainteresowa si mj go. Twierdzi, e skaleczy si szkem wzruszyem ramionami i udaem si do kuchni. Katarzyna wrzucia igy do wody. W kilka minut pniej szyem chirurgicznym ciegiem rozpatan rk. Pacjent troch si krzywi, troch posykiwa, ale znis mnie ca operacj. Kiedy obandaowaem wreszcie do, dzikowa mi bardzo wylewnie i bez zmruenia oka zapaci honorarium. Kto pana do mnie skierowa? zapytaem. Poradzili mi w drogerii, tam na rogu. Aha, prosz uwaa z t rk, trzyma czysto, nie moczy. I przyj do mnie za tydzie. Gdyby pan zauway jaki obrzk, prosz zjawi si wczeniej. Mam nadziej, e szko byo czyste i nie wynikn z tego adne komplikacje. Sowo szko powiedziaem ze specjalnym naciskiem. Niech sobie smarkacz nie wyobraa, e daem si zwie byle bajeczk. Spostrzegem, e si zaczerwieni. To dobrze o nim wiadczyo. Do widzenia otworzyem drzwi na korytarz. I prosz przyj za tydzie. Do mnie albo do jakiego innego chirurga.
45
Dzikuj, doktorze, przyjd... przerwa nagle wp zdania i zatrzyma si wp kroku. Jednoczenie zblad jak ciana. Czy panu sabo? Nie odpowiedzia. Sta i spoglda dziwnie przeraonym wzrokiem. Odwrciem si. W korytarzu na przeciw drzwi rysowaa si sylwetka szeryfa. To on pierwszy si odezwa: Jim Hawkins, przykro mi, e si tak spotykamy. Jim Hawkins, podnie rce. Wyej, tak. Odwr si do ciany, stj! Jeste aresztowany. Dosownie osupiaem. Co si stao, szeryfie? Przykro mi, doktorze. Ja tego pana poszukuj od tygodnia. To za nim jedziem do Chicago. Ktby przypuszcza, e spotkamy si w Milwaukee? Doktorze, pan jest moj szczliw gwiazd. Mruknem jakie przeklestwo. Jeszcze si nie zdarzyo, eby w moim lekarskim gabinecie przedstawiciel prawa aresztowa pacjenta. Mojego pacjenta! Zupenie mi to nie odpowiadao. Tfu, do licha! Te wybra sobie miejsce. Mg przecie wyj za nim na ulic. Byem wcieky na szeryfa. Jakie to przestpstwo mg popeni ten modziutki Jim Hawkins? Tymczasem szeryf fachowo obmaca ubranie aresztowanego. Nie masz broni, chopcze! To dobrze. Moesz opuci rce. Tak. A teraz siadaj. Tu, w tym fotelu. I radz si nie rusza. Jeste ranny? Przykre. I to w takiej sytuacji. Przepraszam, doktorze, za ten nie przewidziany wypadek. Naprawd nieprzewidziany. Do diaba! krzyknem. Bodajby si to nigdy nie zdarzyo w moim mieszkaniu! C pan chce teraz zrobi? Szeryfie odezwa si milczcy do tej pory chopak. Ja jestem niewinny. Pan dobrze o tym wie.
46
Wcale nie wiem, mj chopcze. Wszystko przemawia przeciw tobie. Niech mi pan da szans! O czym mylisz? Jak szans? Niech mnie pan puci. Chocia na miesic. Stawi si... artujesz. Zreszt, jeeli jeste niewinny, czeg si lkasz? On ucieknie! wykrzykn chopak. Tyle byo tragicznej szczeroci w jego okrzyku, e szeryf spojrza na niego uwanie. Kt to, u licha, ma uciec? spyta powoli. Morderca! Nieche mi pan uwierzy! Staem jak skamieniay podczas tego dialogu. Szeryf usiad w fotelu naprzeciwko Hawkinsa. A kto jest tym morderc? Chopak podnis zdrow do do twarzy i otar pot. By nadal miertelnie blady, a wargi mu dray. Zrobio mi si go al. Nie jestem jeszcze pewien, ale jak si znajd dowody... Szeryf pokiwa gow: Wspczuj ci, Hawkins, ale nic dla ciebie nie mog zrobi. Nawet gdybym ci wierzy. Prawo jest prawem, a ja jestem szeryfem. Bo gdybym by na przykad lekarzem... tu mrugn do mnie, co wydao mi si w takiej chwili szczytem zego wychowania zaraz bym ci puci. Doktorze zwrci si do mnie gdzie jest najbliszy posterunek policji? Pjdzie pan na lewo, a potem prosto, jak strzeli. Daleko? Jakie piset yardw powiedziaem drewnianym, oschym gosem. Nie bya to prawda. Idc we wskazanym
47
przeze mnie kierunku szo si do celu dobr mil. Natomiast w kierunku przeciwnym, na prawo, posterunek policji znajdowa si nie dalej ni w odlegoci dwustu yardw. Dlaczego tak postpiem? Nie zdawaem sobie wwczas dokadnie z tego sprawy. Zbyt byem zdenerwowany, a przede wszystkim wcieky na szeryfa. I co tu gada wspczuem chopcu. Wic powiada pan: na lewo? W gosie szeryfa wyczuem jaki akcent niedowierzania. Skinem gow, nie patrzc na pytajcego. No, dobrze. To moe bdzie pan askaw uda si tam i sprowadzi konstabla. Nigdzie si nie rusz odparem. Nie mam obowizku speniania paskich polece. Popatrza na mnie przecigle. Nie spodziewaem si po panu takiej odpowiedzi. Czuem, e si czerwieni. Teraz s godziny moich przyj. Czekam na pacjentw i nigdzie nie pjd. A moe z kolei teraz mnie pan aresztuje? Oczekiwaem jego gniewu. Ale nawet si nie skrzywi. Przykro mi. Musz i. Tymczasem pozostawiam Hawkinsa paskiej opiece. Bro pan ma, doktorze. Wiem o tym. Wic prosz pamita, e na tym modym czowieku ciy zarzut morderstwa. Zrobio mi si na przemian zimno i gorco. Nie bd niczemu wiadczy powiedziaem. Nie ma potrzeby, doktorze. Prosz tylko przypilnowa oskaronego. Nie moe pan i z nim razem?
48
Pokrci przeczco gow. Nie, to mi nie odpowiada. Zjawi si z powrotem za kilka minut. Wyszed, starannie zamykajc drzwi. Opadem na fotel stojcy za biurkiem. Wysunem szuflad, w ktrej na samym wierzchu spoczywa, srebrzycie poyskujc, mj stary colt. Ale nie wziem go do rki. Spojrzaem na chopaka. Siedzia pochylony, ukrywszy twarz w doniach. Zatrzasnem ze zoci szuflad. Panie mody powiedziaem zabieraj si pan std. Tylko szybko i... niech was wszyscy diabli! Drgn i unis gow. Spojrza na mnie nieprzytomnym wzrokiem. Czy pan oguch? Zabieraj si std, zanim szeryf wrci. Zerwa si z fotela. Doktorze, pan mi wierzy, prawda? Dosy tego gadania przerwaem ostro. Prawda jak oliwa na wierzch wypynie. Ale niech nie wypywa w moim gabinecie. Nie potrzebuj takiej reklamy. Czy mam pana wyrzuci za drzwi? No, jazda! Podniosem si zza biurka. Doktorze, nigdy, nigdy tego panu nie zapomn. Przysigam. I... ja jestem niewinny. Przekona si pan. Wyszed wreszcie z mieszkania, a ja odetchnem dopiero wwczas, gdy wasnorcznie zamknem za nim drzwi. Wtedy wrciem do gabinetu, padem na fotel i zapaliem fajk. Spisaem si, ani sowa! Czekaa mnie teraz adna rozprawa z szeryfem. Ale sam sobie by winien. Uwaaem za skandal aresztowanie pacjenta u lekarza i nie mogem si z tym pogodzi. Szeryf nie wraca do dugo. Wreszcie zadwicza dzwonek. Pewno ciga go na ulicy pomylaem i odprowadzi na posterunek.
49
Syszaem, jak Katarzyna otwieraa drzwi w korytarzu, potem zaszuray czyje kroki, wreszcie zapukano do gabinetu. Prosz! W szparze najpierw ukazaa si gowa, a potem caa posta mego gocia. Rozmyliem si powiedzia na wstpie. O... a gdzie si podzia Jim Hawkins? Pan za niego odpowiada, doktorze! zawoa. Jeszcze czego! wykrzyknem. Co pan sobie waciwie wyobraa? Mj dom to nie wizienie, a ja nie jestem stranikiem. Nie ma pana prawie p godziny i teraz si pan pyta o aresztowanego? Niech pan sobie wyobrazi, e uciek! Spodziewaem si po tej swojej deklaracji wybuchu nie byle jakiego gniewu. O dziwo, nic po dobnego nie nastpio. Szeryf bezceremonialnie rozsiad si po przeciwlegej stronie biurka. No c? powiedzia. W tym, co pan mwi, jest sporo racji. Nie zaprzeczam, nie zaprzeczam. (W tym miejscu wytrzeszczyem szeroko oczy.) Ale to paskudna sprawa. Jake si to stao, e uciek? Prosta historia. Dostaem nagle boleci i musiaem na chwil opuci paskiego aresztanta. Wspczuj panu, doktorze. Czuje si pan ju lepiej, prawda? Przykre s takie odkowe dolegliwoci. Zwaszcza jak si jedzie konno. Spotkao mnie to niegdy. Szeryf wyranie kpi sobie ze mnie. Ale o co mu chodzio, do licha? Czuj si teraz doskonale odpowiedziaem. Nie wiem, co mi mogo tak nagle zaszkodzi. Ale ja wiem: Jim Hawkins! rozemia si gono i doprawdy bardzo szczerze. Oj, doktorze, doktorze! Obaj pokpilimy spraw i obaj jestemy wspwinni.
50
Do niczego si nie poczuwam mruknem. Et, dajmy temu spokj. Prosz si na mnie nie gniewa. Nie mogem inaczej postpi. (O czym on mwi? O aresztowaniu czy o poszukiwaniu policjanta?) Ale myl, e postpiem tak, jak mogem najlepiej. Dla nas wszystkich. Moja rka, doktorze, niech si pan nie boczy. Ucisnlimy sobie donie. Z caej tej gadaniny wynikao, e szeryf po prostu umoliwi ucieczk Jimowi Hawkinsowi. Stao si to dla mnie jasne jak soce. Rzekome oburzenie i srogo szeryfa to bya gierka. C za dziwny czowiek?
51
IV
Srebrny colt
Tego dnia ju aden inny pacjent nie zjawi si w moim gabinecie. Wic po lunchu wyszlimy powasa si po miecie. Przy okazji szeryf wstpowa to tu, to tam do sklepw, zaatwiajc drobne sprawunki. Wieczorem jak twierdzi musi wraca do Fort Benton. Kiedymy wreszcie przywlekli si z przechadzki, zagadnem swego gocia o Jima Hawkinsa. Mielimy o nim nie mwi, doktorze. Takiego przyrzeczenia nie skadaem. Przyrzeczenia... nie, ale tak wyniko ze sprawy. Zobowizuj si, szeryfie, e nikomu sowa nie pisn o ucieczce Hawkinsa, ale niech pan powie, co si temu chopcu przytrafio. Chyba mi si to naley? Nie chc, aby ktokolwiek w Fort Benton dowiedzia si o dzisiejszym nieprzewidzianym spotkaniu. Bardzo to skomplikowaoby spraw, a mnie mocno utrudnio prowadzenie ledztwa. Daj panu sowo, e bd milcza jak grb. Wic zgoda. Opowiem o tym, co wiem. Czy to duo, czy mao, przyszo okae. Po tak zagadkowym wstpie szeryf zapali fajk, rozsiad si w fotelu, a ja poszedem za jego przykadem.
52
Ot i historia Jima Hawkinsa zacz. Urodzi si w Hampton. Nie jest to ani miasteczko, ani nawet osada. Tak nazw nosi spory szmat ziemi zagospodarowanej jeszcze przez jego dziadka, ktry osiad niedaleko Fort Benton, gdy istnia tylko sam fort. Ojciec Jima Hawkinsa nie yje. Gospodarstwem zajmuje si matka i starszy brat. Ale Jim nie wda si ani w dziadka, ani w ojca, ani nawet w brata, ktr y znany jest jako znakomity farmer. Jima mona zaliczy do takich osobnikw, o ktrych si mwi, e robi dobre wraenie. Nic ponadto. Chopiec przebywa czciej w Fort Benton ni w swoim rodzinnym domu. Obraca si w krgu tak zwanej zotej modziey, zbijajcej bki i udajcej milionerw, bo w gruncie rzeczy s to synowie wcale nie tak bardzo zamonych farmerw. Jim Hawkins celowa w dwu umiejtnociach: w jedzie konnej i w strzelaniu z broni palnej. Jak pan widzi, doktorze cign szeryf zbyt wielu umiejtnoci pana nowy znajomy jeszcze sobie nie przyswoi. Ile on ma lat? wtrciem. Koo osiemnastu. Ale to chyba niewane. Wane natomiast jest to, e obie wymienione umiejtnoci wpakoway Jima w nie lada tarapaty. W Fort Benton corocznie we wrzeniu odbywaj si zawody strzeleckie. Z broni krtkiej, z broni dugiej, w strzelaniu do celu ruchomego, nieruchomego, w biegu, z konia i na wszystkie inne sposoby, jakie tylko istniej. Zjedaj wwczas do naszego miasteczka najlepsi strzelcy z bliszej i dalszej okolicy, ciga rwnie gromada azgw z koca wiata. Wwczas mam zwykle pene rce roboty. Osobicie jestem wrogiem tego rodzaju atrakcji. To przeytek czasw pocztkw osadnictwa. Dzi to nic nie daje poza wtpliwym tytuem do chway. Ale oczywicie nie mog otwarcie gosi swego pogldu. Miabym przeciw sobie wikszo mieszkacw Fort Benton razem z wacicielami sklepw, kramw i knajp na czele. Oni wszyscy robi na tym dobre interesy. Handel kwitnie wwczas jak nigdy. Zwaszcza pczniej kieszenie wacicieli saloonw. Bodaj ich! Oczywicie wszelkie zawody przewiduj nagrody dla zwycizcw. Wic i u nas tych nagrd jest kilkanacie. Gwn funduje komendant fortu. Pomniejsze najczciej miejscowi kupcy. Jednym z punktw zawodw jest s trzelanie do celu z galopujcego konia. Rzecz diablo trudna. Konkurs ten prowadzi si tak dugo, a na placu pozostanie tylko jeden zwycizca. Ale ju przy
53
pierwszym oddaniu strzaw puda eliminuj wikszo biorcych udzia. Tak stao si i w tym roku. Za czwartym chyba razem pozostao tylko dwu zawodnikw. Jednym z nich by wanie Jim Hawkins, nad ktrym si pan tak bardzo lituje... Zaprotestowaem przeciw tej uwadze, ale szeryf tylko machn rk. ...a drugim by niejaki Brighton, take Jim. Type k spod ciemnej gwiazdy. Niby farmer, ale myl, e utrzymuje si wcale nie ze sprzeday podw swej ziemi, raczej z lichwiarstwa. Nie potrafi tego co prawda udowodni, chocia jestem przekonany o niedozwolonych transakcjach finansowych pana Brightona. Jest on dwa razy starszy od Hawkinsa. Stykali si obaj ze sob do czsto, jako e i jeden, i drugi zbijali bki. Przyjacimi nigdy nie byli, wrcz przeciwnie. Jaki by pierwszy powd wzajemnej niechci, nie wiem. Faktem jest, e Brighton nieraz si odgraa, e eb szczeniakowi ukrci, jeli bdzie si stawia. No, i tacy to wanie przeciwnicy doszli do finau. Zasiadaem w sdzie konkursowym. Zaproponowaem, aby obu uzna za zwycizcw, a nagrod rozdzieli. Stanowiy j dwa srebrne colty. Reszta sdziw nie chciaa si jednak na t propozycj zgodzi. Widzowie utworzyli dwa obozy: jeden sprzyja Hawkinsowi, drugi Brightonowi. Czuem, e z takiej sytuacji wynikn moe niemaa awantura. Ale sd konkursowy upar si: niech strzelaj dalej. I strzelali. Jeszcze po trzy razy. I trzy razy obaj trafili. Z czego strzelali? wtrciem pytanie. Nie powiedziaem? Z broni krtkiej, z coltw. eby pan sobie zda spraw, doktorze, jakie to trudne, wytumacz, jak ten idiotyczny konkurs si odbywa. Do supa wbitego w ziemi przymocowany jest okrgy kawa deski. W samym jej rodku widnieje namalowane czarne kko, wielkoci dolarwki. To jest cel. Pal jest ogrodzony dokoa, tak aby strzelajcy nie podjecha zbyt blisko. Od pala odmierza si piset yardw. Z takiej to wanie odlegoci jedziec rusza galopem. Jazda wolniejsza dyskwalifikuje. Strzela mona w czasie jazdy tyle razy, ile jedziec chce i zdy, byle trafi. Ot i Hawkins, i Brighton trafiali za kadym razem w
54
czarne kko. ebym tego na wasne oczy nie widzia, nigdy bym nie uwierzy. Po ostatnich trzech prbach wziem cae sdziowskie kolegium na stron i owiadczyem, e jeeli natychmiast nie zgodz si na podzia nagrody, zrzekam si godnoci sdziego i umywam rce od tego, co moe nastpi. Z pocztku nie bardzo pojli, o co mi chodzi. Wskazaem wwczas na wrzeszczcy tum. Oficer reprezentujcy komendanta fortu w mig mnie zrozumia i popar. Pozostali trzej proponowali przecign zabaw do nastpnego dnia. Odmwiem zgody, wic ustpili, chocia z alem. I tak oto Jim Hawkins oraz Jim Brighton ogoszeni zostali mistrzami w strzelaniu z konia z broni krtkiej. Mylisz, doktorze, e byli zadowoleni? Gdzie tam! Jeden na drugiego wilkiem patrzy. Wrczyem im nagrody. Dwa srebrne colty, po jednym kademu. Srebrne? No, tak si tylko mwi. Byy zrobione z takiej samej stali, jak wszystkie inne. Myl, e je po prostu albo posrebrzono, albo pokryto powok jakiego srebrzycie lnicego metalu. To niewane. Nawiasem mwic, mam je oba zamknite w swojej szeryfowskiej szafie. A to skd? Zaraz si pan dowie. Zwycizcy nawet sobie rk nie podali. Potem odbyo si jeszcze kilka atwiej szych konkursw, ale aden z tamtych dwch udziau w nich nie bra. Na tym si wszystko skoczyo. Byem bardzo zadowolony, kiedy wreszcie gocie poczli opuszcza Fort Benton. Nade wszystko ceni spokj. Umiechnem si. W takim razie powinien pan, szeryfie, zmieni zawd. Spojrza na mnie jako dziwnie. Skd pan moe wiedzie, doktorze, jak do niego doszedem?
55
Stwierdziem, e nie wiem. Kiwn gow. Wic, jak ju powiedziaem, byem bardzo zadowolony, gdy ta caa heca konkursowa si skoczya. Okazao si jednak, e zadowolenie byo przedwczesne. Nazajutrz rankiem obudzi mnie mj wiceszeryf, bo trzeba panu wiedzie, e mam zastpc, wiadomoci, e Jim Brighton zosta zabity. Wyskoczyem z ka jak oparzony. C si okazao? Mj zastpca szed wanie ze swego domku znajdujcego si na samym kracu Benton do budynku, w ktrym mieci si nasza kancelaria i areszt. Budowla ta wznosi si akurat na przeciwlegym kocu miasteczka. Benton ma, wraz ze sw gwn ulic, ksztat pksiyca. Jeeli pragnie si skrci drog, najlepiej omin miasteczko i posuwa si po ciciwie. Tak wanie uczyni mj zastpca. Przeszedszy prawie poow drogi natrafi na ciao Brightona. Byo ju zimne, mier musiaa nastpi przed kilku godzinami. Brighton, wedug relacji mego pomocnika, zosta zastrzelony. Znalazem si w kropce. Obaj medytowalimy, co dalej robi. Zaleao mi bowiem na tym, aby wiadomo o mierci rozniosa si jak najpniej, uatwioby to prowadzenie ledztwa. Nikogo wic nie alarmujc porozumiaem si z komendantem fortu. Krzywi si i poburkiwa, a le w kocu zgodzi si pomc. Przysa dwu onierzy z noszami. Kiedy podnielimy Brightona, ujrzaem wrd trawy poyskujcy przedmiot. Podniosem. By to colt, srebrny colt, jedna z nagrd konkursu. Obejrzaem bro. Nie nabita, ale ju z niej strzelano. Do fortu dotarlimy przez nikogo nie zauwaeni. Lekarz wojskowy na moj prob obejrza zwoki. Brighton dosta kul w plecy. mier musiaa nastpi natychmiast. Nie to byo jednak dla mnie najbardziej zaskakujce, ale fakt, i znalelimy zatknity za jego pasem drugi srebrny
56
colt. Pomylaem, bo kt by w moim pooeniu tak nie pomyla?... o Hawkinsie. W caym Fort Benton nie byo przecie dwu drugich takich rewolwerw. Teraz oba znalazy si w moim posiadaniu. Przeraziem si. Pan mnie chyba rozumie, doktorze? Skinem gow. Przecie znalezienie broni Hawkinsa przy zwokach Brightona stawiao tego pierwszego w bardzo podejrzanej sytuacji. A teraz niech pan posucha, co nastpio dalej. W dwie, trzy godziny pniej, kiedy ju zaatwiem wszystkie formalnoci urzdowe, ale o zgonie Brightona nikt jeszcze nie wiedzia, przybieg do mnie Jim Hawkins. Nie spodziewaem si tej wizyty. Z czym przyby? Ot to! Prosz sobie wyobrazi, e wnis skarg na Jima Brightona. O napad. Tak. A mn poderwao, ale niczego po sobie nie daem zna. Wedug zeznania Hawkinsa poprzedniego dnia, pnym wieczorem, zaczepi go Brighton. Na drodze wiodcej z Fort Benton do domu Hawkinsa. Nawiasem mwic, w tej samej stronie znajduje si farma Brightona. Spotkanie wic mogo by przypadkowe. Jak twierdzi Hawkins, napastnik by pijany, nie do tego stopnia jednak, by nie zdawa sobie sprawy z tego, co czyni. Wszcz rzekomo z chopakiem ordynarny spr. Zada oddania srebrnego colta, a kiedy tamten odmwi, wyrwa bro si, odgraajc si, e jeeli Hawkins bdzie za nim szed, to go po prostu zastrzeli. Zanotowaem sobie dokadnie opowiadanie chopca. I na tym rozstalimy si. Sprawa jednak wcale nie przedstawiaa si tak prosto. Kiedy poczem ostronie przepytywa ludzi, g dzie i kiedy widzieli ostatni raz Brightona lub Hawkinsa, okazao si, i chopak, jak wynikao z moich oblicze czasu, widziany by w miasteczku ju po rzekomym zatargu z Brightonem. Tego ostatniego natomiast nikt wicej nie spotka. Okazao si rwnie, i w domu Hawkinsa nie potrafiono dokadnie okreli godziny, w ktrej Jim powrci. Mj pomocnik sprowadzi do mnie Hawkinsa na powtrn pogawdk. Wezwany nie potrafi jasno wytumaczy si, po co wrci do miasteczka i co w nim robi po bjce z Brightonem. Wwczas owiadczyem mu, e Brighton nie yje. Zdziwia mnie jego reakcja na t wiadomo. Nie wyglda na zaskoczonego. Powiedzia nawet: Spodziewaem si czy co w tym rodzaju.
57
Hawkins odparem jeste ostatnim czowiekiem, ktry widzia Brightona przy yciu. Czy zdajesz sobie z tego spraw? Nie rozumiem, szeryfie... odpowiedzia. Hawkins, na tobie ciy podejrzenie. Domylasz si chyba, jakie wyjaniem mu. Zblad, spojrza na mnie przeraonym wzrokiem, a po chwili prawie krzykn, e nie ma z tym nic wsplnego. Owiadczyem mu z kolei, e wszystko przemawia przeciw niemu. Jednym sowem, nie bdzie spraw atw wywin si z takiego zbiegu obciajcych okolicznoci. I tak znowu rozstalimy si. Waciwie powinienem by natychmiast go aresztowa. Nie uczyniem jednak tego, poniewa sprawa od samego pocztku bya typowo poszlakowa. Zadaem sobie pytanie: komu mogo zalee na mierci Brightona? Odpowied, niestety, trudno byo znale. Od dawna podejrzewaem, e Brighton zajmowa si poktnym udzielaniem poyczek na wysokie lichwiarskie procenty. Ale kto z tych poyczek korzysta i w jakiej wysokoci? Przypadek, niespodziewany przypadek przyszed mi z pomoc. Chyba w godzin po drugiej rozmowie z Hawkinsem przybieg do mnie zadyszany parobek z farmy Brightona. Mocno zaniepokojony zawiadomi mnie, i pan jego wyszed wczoraj z domu i do tej pory nie wrci. Nie byo to dla mnie adnym zaskoczeniem. Za to druga informacja okazaa si bardziej interesujca. Oto w mieszkaniu Brightona doko nano kradziey. Co skradziono? Z bezadnej gadaniny trudno byo wywnioskowa. Nie ulegao jednak wtpliwoci, i kto wama si do domu, prawdopodobnie w nocy. Okropny niead w pokoju wiadczy o pobycie nieproszonego gocia czy goci. Przywoaem swego zastpc i we trjk udalimy si do niewielkiego, parterowego domu z czerwonej cegy, z facjatk. Obok wznosiy si drewniane budynki gospodarcze. Cao zrobia na mnie wraenie jakiego opuszczenia. Wiedziaem, e posiado t naby Brighton przed kilku laty od pewnego farmera, podobno za p wartoci ziemi i budynkw. Do, e zrobi niezy interes, chocia gospodarstwem mao si zajmowa. A w ogle by to dla mnie zawsze podejrzany typek. Mwiono o nim bardzo rnie. Niektrzy twierdzili, e musia ucieka z
58
miasta (jakiego? Nigdy si nie dowiedziaem!), gdy policja odkrya jakie machinacje finansowe. Wpuszczono nas do rodka. Tu uwaga: Brighton nie posiada adnej rodziny. Mieszka sam. Domem zarzdzaa gospodyni, a do pracy na roli mia trzech ludzi. Wntrze budynku wcale nie przedstawiao obrazu nieadu, o jakim wspomina parobek Brightona, ale kiedy gospodyni zaprowadzia nas do sypialni swego pana, wystarczy jeden rzut oka tak, tutaj istotnie kto pldrowa. Szuflady wielkiej szafy i stou byy powycigane, w jednej z nich wyamany zamek. Dokoa poniewieray si jakie zapisane kartki, kwity, listy, kalendarze, ksiki rachunkowe... Zaczlimy przeglda papierek po papierku, a natrafiem na przedarty plik rewersw. Byy to pokwitowania poyczek udzielanych przez Brightona. Nigdy nie przypuszczaem, e tylu mieszkacw Fort Benton korzystao z usug lichwiarza. A moe korzysta z nich rwnie Hawkins? Jednake odrzuciem takie przypuszczenie. Obaj przecie nie cierpieli si. Zreszt Hawkins pochodzi z do zamonej rodziny. Przesuchalimy po kolei wszystkich mieszkacw farmy. Stwierdzili zgodnie, i nieproszony go musia wtargn do budynku wieczorem. Jak si dalej okazao, caa czwrka, korzystajc z nieobecnoci Brightona, wybraa si do miasteczka na zabaw. lady rzekomej kradziey zauwaono dopiero rankiem, gdy gospodyni, zaniepokojona przecigajcym si snem swego pana, posza go budzi. Wwczas ujrzaa puste ko, niead w pokoju i wybit szyb w oknie. Tdy wanie dosta si zodziej. Ale czego szuka? Pienidzy? A moe rewersw poyczkowych? Nie sposb byo sprawdzi, ilu ich brakowao. I z czyim podpisem. Zawiadomiem zebranych o tragicznym zgonie waciciela farmy. Duej nie byo po co tego ukrywa. Nastpnie udaem si do ssiedniej farmy stanowicej wasno Cyrusa Rothcliffa, uchodzcego powszechnie za serdecznego przyjaciela zmarego. I tu znowu niespodzianka. Zaiste, doktorze, ten dzie peen by niespodzianek. Cyrus Rothcliff przyj mnie zupenie tak, jak gdyby oczekiwa mego przybycia. Zauwayem jego nerwowo, rozbiegany wzrok, blado twarzy. Czy pan nie chory? zapytaem.
59
Zaprzeczy. Powiedzia, e si troch le czuje po wczorajszej zabawie. Przyjem to za prawd, Rothcliff znany by z tego, e nie stroni od butelki. Zakomunikowaem mu, e Brighton nie yje. Zblad jeszcze bardziej. Przez chwil nie by w stanie wyjka ani sowa, wreszcie wykrztusi: Kto go zabi? Prosz zwrci uwag, doktorze, na te sowa. Nie zapyta si, jak w takich wypadkach zwykle czynimy: Co mu si stao?, tylko: Kto go zabi?. Natychmiast wcignem Rothcliffa na list podejrzanych, obok Hawkinsa. Nastpnie opowiedziaem, w jakich okolicznociach znaleziono Brightona, i poprosiem, aby zaj si jego pogrzebem. Z kolei udalimy si do Hampton. Postanowiem przytrzyma Jima Hawkinsa do wyjanienia sprawy. No, i c pan powie? Nie zastaem chopaka. Dowiedziaem si, e opuci Fort Benton udajc si w niewiadomym kierunku. Nie mog pana zrozumie, szeryfie. Czemu go pan nie aresztowa natychmiast? Wyglda na to, e wcale nie by pan przekonany o jego winie. I nadal nie jestem. W caej tej sprawie, chodzi mi o stworzenie wraenia, i Hawkins jest winowajc. Rzecz si na pewno rozniesie i wzmoe poczucie bezpieczestwa istotnego przestpcy. Bdzie si mniej pilnowa. To bardzo uatwia ledztwo. Nie znam si na tym. Zwracam tylko panu uwag, e wanie w moim mieszkaniu Hawkins powiedzia co wicej. Niby co? e zna morderc. Nie podajc jego nazwiska ani dowodw. Widocznie nie moe ich jeszcze przedstawi.
60
I zbiera je na wasn rk? A przy okazji dostaje noem. Nie podoba mi si to wszystko. Ja zrobiem lepsze posunicie. To nieprawda, e do Chicago jedziem za Hawkinsem. Ani mi to byo w gowie. Jedziem sprawdzi stan konta bankowego Cyrusa Rothcliffa. A to po co? W Fort Benton Rothcliff uchodzi za bogacza. Wielokrotnie sam wzmiankowa, i jest bliskim krewnym wspwacicieli chicagowskiego banku Rothcliff & Co. Chwali si ksieczk czekow. Okazao si, e to wszystko bajka. Na bankowym koncie Rothcliffa figuruje suma: 1 dolar 20 centw. Poza tym nie jest adnym krewnym tamtych Rothcliffw. Tak sprawa wyglda, doktorze. Ale jaki to ma zwizek z Brightonem? Kto wie, kto wie... No, ale czas na mnie. Musz wraca do Benton. Niech pan do mnie wpadnie, doktorze. Moe bd mg co wicej panu opowiedzie. Myl, e jak na teraz zaspokoiem pask ciekawo.
61
Znowu Hawkins na widowni
Min tydzie niczym nie zamconego spokoju. Z zadowoleniem obserwowaem, jak moja praktyka nie-ledwie z dnia na dzie si poprawia. Martwia mnie natomiast monotonia codziennych zaj i mao skomplikowane, bardzo podstawowe zabiegi, jakich wymagay drobne przypadoci moich pacjentw. Tsknota za domem, ktry opuciem na kilka miesicy, zostaa ju cakowicie zaspokojona. Grozia mi teraz straszliwa nuda ycia skromnego, prowincjonalnego lekarza. Zaczem przemyliwa, czy nie przenie si do innego miasta i tam stara si o prac w szpitalu. W Milwaukee miaem drog zamknit. Nie tak wyobraaem sobie niegdy sw karier. Monotoni dni, ukadajcych si wedug jednego i tego samego schematu: jedzenie, spanie, praca, spacer po miecie i brak jakichkolwiek stosunkw towarzyskich, przerwaa niespodziewanie wizyta Jima Hawkinsa. Zdumia mnie zjawiwszy si po raz drugi w miejscu, w ktrym o mao nie zosta aresztowany. Co prawda szeryf jak ju si zorientowaem tyle mia chci do uwizienia Hawkinsa, co i ja, ale przecie chopak nie mg o tym wiedzie. Dlatego te gono wyraziem swe zdziwienie. Jeli to sprawa rki dodaem mg pan zwrci si do kadego innego chirurga. Zreszt rana piknie si goi. Cae szczcie w tym nieszczciu, bo mogo by gorzej. Ja te nie z tego powodu do pana przybyem, doktorze.
62
Nie? A o c chodzi? Wywiadczy mi pan tak wielk przysug, e naley si ode mnie pewne wyjanienie. Nie bardzo rozumiem. Jeli rzecz dotyczy paskiego sporu z szeryfem, radz zwrci si do adwokata. Ja ani znam si na tych sprawach, ani potrafi pomc. No, no... dodaem widzc, jak twarz mu zmarkotniaa nie chciaem pana urazi... Na nic si nie zda nawet najlepszy prawnik wyjka nieco speszony. Potrzebuj po prostu jakiej dobrej rady i... eby mi wreszcie kto uwierzy. Zastanowiem si chwil: Dobrze, mw, co ci na sercu le y. Od razu twarz mu si wypogodzia. I tak zaczy si zwierzenia Jima Hawkinsa. Opowie sw rozpocz bardzo jako rozwlekle. Nudzia mnie nieco, jako e bya dokadn relacj przebiegu konkursu strzeleckiego. Bliniaczo podobn do tego, co usyszaem od szeryfa. By to plus dla Hawkinsa. Nie kama. Na koniec dobrn wreszcie do momentu wrczenia nagrd. Teraz nadstawiem uszu. Przygldaem si potem innym opowiada Hawkins a konkurs si zakoczy. Miaem zamiar natychmiast wrci do domu. Boda j bym by to uczyni! Nie miabym teraz tylu kopotw. Ale licho mnie podkusio. Chciaem si pochwali znajomkom swoim srebrnym coltem, no i... no i... umiechn si rozbrajajco postrzela do celu. Pokiwaem gow peen dezaprobaty. Wic, wic poszlimy za miasteczko. Poszlicie? Kto tam by? Ot, taka grupka chopakw, pan doktor ich nie zna.
63
Na pewno mruknem. Postrzelalimy troch, dopki byo jako -tako widno, a potem kady odszed w swoj stron. I ja rwnie miaem taki zamiar. I co ci przeszkodzio. Tak. Spotkae innych znajomkw? Kiwn gow i zamilk na chwil, jak gdyby mu nagle zabrako odwagi do dalszych zwierze. Wic, Jimie Hawkinsie, c si wydarzyo pniej? Wypilimy po kilka kieliszkw w gospodzie Crooksa wyrzuci z siebie jednym tchem. Wczenie zaczynasz, mj chopcze. Z kim pie? Oblewalicie zwycistwo razem z Brightonem? Nie, prosz pana. Nie z nim. Chocia widziaem, e tam by. Ale do mnie si nie zblia. Ja go nie znosz. I czemu to? Trudno powiedzie. Jest w nim co bardzo odstrczajcego. Nie potrafi okreli, co to jest, ale czuj... jako... tak... zaplta si i umilk. No, dobrze. I dugo tak pie? Nie, niedugo. Wanie dlatego, e dostrzegem Brightona. Poegnaem si ze znajomymi i wyszedem. Bya ju noc. W miar ciemna, w miar widna. Szedem wolno w kierunku swego domu. Pan wie, mieszkam z matk i bratem. To si nazywa Hampton. Mruknem co na znak potwierdzenia tej prawdy. Wic wtedy wanie on mnie dogoni. Wida zauway, jak opuszczaem gospod. Podpi sobie niele, wic teraz by nieco zaczepnie usposobiony. Najpierw woa, ebym si zatrzyma. Potem mnie dogna i
64
pocz si wymiewa. Zacisnem zby i nie odzywaem si. Po co z pijanym gada? Mogoby si to skoczy tylko ktni, a ja nie chciaem si z nim kci. Czy nie miaem racji?
Czym prdzej zapewniem Jima, e mia absolutn racj. Tym razem, oczywicie. Ale moje milczenie w niczym nie pomogo. Pocz mnie wyzywa. Nie bd powtarza, jakimi sowami. W odpowiedzi
65
przypieszyem jeszcze kroku. Wyprowadzio go to ostatecznie z rwnowagi. Chwyci mnie za rami. Odepchnem go, a si zatoczy. Przyskoczy znowu do mnie i mimo e si szarpnem, wyrwa mi z doni srebrnego colta. Jak to? Niose bro w rku? Po co? Za pasem miaem swoje dwa stare rewolwery, wic nie byo gdzie wetkn tego nowego. Oto skutki, gdy si chodzi obadowany broni. U nas wszyscy tak chodz zdziwi si. Nie wie pan doktor? Nie wiem. Zwyczaje jak na prerii. Ale mw dalej. Nie chciaem si bi, doktorze, niech mi pan wierzy. Wic uskoczyem w bok. Rosy tam jakie krzaki. Przycupnem za jednym z nich. Brighton rozglda si za mn, ale byo ciemno, wic sta w miejscu chwiejc si na nogach. Trwao to dobrych kilka sekund. Potem raczej wyczuem, ni usyszaem, e kto si zblia. Kto zawoa: Czy to ty, Jim? Gos nie by mi obcy, ale nie mogem ani rusz przypomnie sobie, do kogo naley. Teraz usyszaem gos Brightona: To ja. Nie mog znale tego szczeniaka. Gdzie mi uciek. Jakiego szczeniaka? Hawkinsa. Po co ci on? Napad mnie odpar Brighton. A zadygotaem syszc takie kamstwo. Ale nie daem znaku ycia. Napad ci? zdziwi si ten kto. I tak si dae? Oj, Jimy, Jimy, musisz mie dobrze w czubie.
66
Eee tam, troch sobie popilimy. Trzeba byo jako uczci zwycistwo. Nie? Tak to sobie wtedy gadali, panie doktorze, a ja siedziaem pod krzaczkiem. I tak dobrze wszystko zapamitae? podejrzewajc, e chopak po prostu zmyla. wtrciem
Niech mnie piorun trafi, doktorze, jeli kami. Moe troch niedokadnie powtarzam, ale co takiego wanie mwili. No i co byo dalej? Dalej Brighton powiedzia, e chciaem mu ukra rewolwer, ale e si nie da. Powiedzia dosownie: nie daem si, a potem zacz si przechwala, e odebra mi srebrnego colta. Dla nauczki. Tak powiedzia. Mylaem, e ju sobie pjd. Gdzie tam. Brighton pocz si upiera, e musi mnie znale. A ten drugi powiedzia, eby da spokj: Jutro sobie z nim pogadasz. A potem doda: Chod, mam do ciebie pilny interes. A Brighton na to: Znowu? Nie wiem, co miao znaczy to znowu, bo potem gadali przyciszonymi gosami. Wreszcie wzili si pod rce i poszli. Wyjrzaem spod krzaka, ale wstyd mi si zrobio wraca do domu bez mojej nagrody. Co by oni na to powiedzieli? Jacy oni? Ano, matka, brat... Mylaem sobie: przyjd, to od razu zapytaj. A ja im co? Powiem, e mi Brighton zabra, bo nie chciaem si bi? Kto w to uwierzy? Wic postanowiem, e wrc do domu, jak ju wszyscy pjd spa. Zawrciem, ale nim doszedem do pierwszych zabudowa, usyszaem strza. Jeden jedyny. Dochodzcy z ciemnoci, gdzie zza moich plecw. Przypieszyem kroku i odetchnem dopiero wwczas, gdy znalazem si w wietle padajcym z okien najbliszej gospody. Nie jestem tchrzem, doktorze, ale jak przypomniaem sobie pijanego Brightona, to
67
zimny dreszcz po krzyu mi przelecia. Pomylaem sobie: jeli to Brighton strzela, to na pewno do swego towarzysza. Chciaem zaraz znale szeryfa, ale nigdzie go nie byo, wic daem spokj. Teraz tego auj. Wrciem do domu o pnocku. Rankiem znw pognaem do szeryfa. Powiedziaem mu o skradzionym colcie. To byo moje drugie gupstwo. Teraz za to cierpi . Nie tylko za to, nie tylko za to przerwaem. Po co ucieka z Benton? Trzeba byo o wszystkim powiedzie szeryfowi. Przestraszyem si. W tym rzecz. Przestraszyem si, jak usyszaem o tych dwu znalezionych srebrnych coltach. Przecie jeden by mj. Ee, mj chopcze, sam zawiadomie szeryfa, e Brighton zabra ci rewolwer. To prawda, ale nigdy nie przypuszczaem, e znajd go przy trupie. To mnie wanie przerazio. Dlatego uciekem. I na co teraz liczysz? Spojrza na mnie bezradnie. No... no, e kiedy znajd wreszcie zabjc. Taki jeste pewien? O, prosz pana twarz mu pojaniaa pan nie zna naszego szeryfa tak dobrze, jak ja. On si gracko uwinie. Umilk na chwil, a potem doda: Panie doktorze, czy nasz szeryf to przypadkiem nie pana pacjent? Rozemiaem si: Co ci to obchodzi? Bo mylaem, e... e... emy tu zrobili na ciebie zasadzk? Co? A pniej wypuciem ci? Zastanw si! Przecie to bzdura.
68
Nie, nie... Mylaem tylko, e to pana dobry znajomy i e pan mgby si za mn wstawi. Pokrciem przeczco gow. Twojego szeryfa widziaem po raz pierwszy w yciu. Nawet nie pamitam dobrze jego nazwiska. Vincent Irvin powiedzia, a potem westchn, zawiedziony w swych kalkulacjach. Stumiem umiech. Powiedz mi, Hawkins, czy szeryfowi opowiadae to samo, co mnie? cile to samo? Na pewno, doktorze. Moe tylko nie tak szczegowo. Ej e! A nie twierdzie przypadkiem, e Brighton odgraa si, e ci zastrzeli? Wytrzeszczy na mnie oczy. No, przypomnij sobie. A... a skd pan wie o tym? Skd wiem, std wiem, ale jeeli masz mnie okamywa, to lepiej od razu poegnajmy si. Nie chc mie nic wsplnego z t spraw. Takie owiadczenie zrobio na nim piorunujce wraenie. Mylaem, e si rozpacze, ale jako si pohamowa. Wic komu powiedziae ca prawd: mnie czy szeryfo wi? Panu, doktorze. Ej, Hawkins, Hawkins. Tak popltae wszystko, jakby ci zaleao na ukryciu prawdy. Przyznaj, e Irvinowi troch dodaem, eby to groniej wygldao.
69
No, i rzeczywicie wyglda teraz gronie, ale dla ciebie! Skoro twierdzisz jednak, e mwisz sam prawd, powiedz mi, co miao oznacza twoje owiadczenie, e znasz sprawc przestpstwa? Tak przecie mwie. Skin gow. No wic... Musz si przyzna, panie doktorze, e o pewnym szczegle nie wspomniaem szeryfowi. Pewnie znowu strzelie jakie gupstwo? W dniu, w ktrym zabito Brightona, zanim wyniosem si z Fort Benton, poszedem obejrze miejsce, w ktrym znaleziono ciao. Skd wiedziae? Wszyscy o tym gadali. Stwierdziem, e to byo niedaleko moich krzakw. Trawa pognieciona i wydeptana. atwo byo odszuka. Pochodziem tu i tam i ju chciaem odej, gdy zauwayem, e co byska w trawie. Schyliem si i podniosem. W tym miejscu przerwa swoje opowiadanie, pogrzeba w kieszeni i poda mi masywny, zoto poyskujcy przedmiot. By to piercie, raczej masywny sygnet z kolorowym okiem.- Jedno spojrzenie wystarczyo, aby oceni znalezisko: imitacja zota. Do udana. No c, Brighton musia to zgubi. To nie jest piercie Brightona. Niech pan zwrci uwag na litery. Mia racj. Na kamieniu byy wygrawerowane litery: CR. Widzi pan? Przytaknem. Wic gdyby to by piercie Brightona, musiaby mie inne inicjay: JB. Prawda. Ale Brighton mg go otrzyma w prezencie.
70
I o tym pomylaem. Dlatego postanowiem sprawdzi. Z tego wynika druga przyczyna mojej ucieczki z Fort Benton. Poka panu jeszcze co innego. Zacz grzeba po kieszeniach, na koniec wycign strzpek pomitej gazety. Wygadzi go na kolanie i poda. By to stary numer Baltimore Sun, popularnego dziennika. Obejrzaem dokadnie strzpek, ale nic ciekawego nie zauwayem. O co chodzi? Niech pan przeczyta. O, to... wskaza palcem. Spojrzaem. Wielki anons nie znanej mi bliej (a chyba i czytelnikom tej gazety) jakiej Novelty Company, przedsibiorstwa handlowego, ktre oferowao rne ozdoby z imitacji zota po bajecznie jak stwierdzao ogoszenie niskich cenach. Midzy innymi reklamowano sygnety. Aby je otrzyma, wystarczyo wypeni kupon zaczony do ogoszenia i wysa go poczt. Przedsibiorstwo natychmiast ekspediowao za zaliczeniem pocztowym dany przedmiot. Kto pragn posiada sygnet z wyrytymi inicjaami na kamieniu, powinien by poda je na wysyanym kuponie. Wic, panie doktorze, ja tam byem. Gdzie? W tej Novelty Company, w dziale wysyek. Oni maj swoj siedzib w Milwaukee, jak pan pewnie zauway. Nie zauwayem, ale mniejsza z tym. Po co do nich chodzi? Przyszo mi do gowy, e litery CR mogy oznacza Cyrusa Rothcliffa. To taki bogaty farmer z Fort Benton. Ale mogy oznacza zupenie kogo innego. Pewnie, e mogy. Rzecz w tym, i Cyrus Rothcliff to kompan i przyjaciel Brightona. Poszedem wic do tej Novelty Company z gupia frant, eby si zapyta, dlaczego Cyrus Rothcliff nie otrzyma zamwionego
71
sygnetu. Odpowiedzieli mi tak, e w pierwszej chwili zapomniaem jzyka w gbie. Jak mg Rothcliff otrzyma sygnet, jeeli oni dopiero wczoraj przyjli zamwienie? Cae moje podejrzenie rozwiao si jak mga. Ju chciaem przeprosi i odej, ale co mnie tkno. Mj dobry duch mi podszepn nowy pomys. Uparem si przy swoim. Owiadczyem, e to chyba pomyka, e pan Rothcliff ju dawno zamwi sygnet. Mylaem, e mnie teraz za drzwi wyrzuc, ale nie. Porzdek, przyzna trzeba, maj pierwszorzdny. Prosz sobie wyobrazi, e znaleli w kartotece pierwsze zamwienie Rothcliffa, sprzed p roku. Powiedzieli, e piercie by wysany, e maj pocztowe potwierdzenie i e wobec tego pan Rothcliff powinien skierowa swe pretensje do poczty. Spryciarz z ciebie, Hawkins stwierdziem. A co z tego wynika?... Piercie mg zgubi Rothcliff, mg go zgubi rwnie Brighton, jeli go otrzyma w prezencie. Jednake sygnetw z wasnymi inicjaami raczej nikomu si nie daje, a jeli to mia by prezent, c trudnego zamwi odpowiednie inicjay? Wniosek ostateczny: Rothcliff zgubi sygnet podczas spotkania z Brightonem. Podczas nocnego spotkania. Tak wanie mylaem, panie doktorze. Ten znany mi gos musia by gosem Rothcliffa. Rozumiem, do czego zmierzasz. Po prostu sdzisz, e Rothcliff zastrzeli Brightona. Tak? Wanie tak. Ba, ale sabe masz na to dowody. Rothcliff mg przecie zgubi piercie kadego innego dnia. Prawda. Byby to jednak dziwny zbieg okolicznoci, e wanie w t a m t y m miejscu. Byby, byby. Ale kto ci, Hawkins, uwierzy, e znalaz piercie w tamtym miejscu? A moe gdzie indziej ? Pan mi uwierzy, doktorze. To jeszcze mao. Nie jestem szeryfem.
72
Pan... przekona szeryfa. Cooo? Nie licz na to. Przekona Irvina moesz tylko ty sam. Chcesz wysucha mojej rady? Skin gow, patrzc mi w oczy z absolutn ufnoci. Moim zdaniem powiniene... Tu przerwaem i Hawkins nigdy si nie dowiedzia, co powinien. W tej samej sekundzie dostrzegem bowiem to, co powinienem by dostrzec natychmiast po rozmowie z szeryfem. Powiedziaem sobie, e jestem osem. Oczywicie, tylko w myli. Moje podejrzenie powzite przed kilkunastu dniami e szeryfowi nie zaley na schwytaniu Hawkinsa, zamienio si w pewno. A ja chciaem teraz poradzi chopakowi, aby wraca do Fort Benton! Wwczas szeryf musiaby go aresztowa. Wbrew swej woli. Dlaczego by musia? snuem dalej swe rozwaania. Dlatego, e pozostawiajc chopca na wolnoci ostrzegaby niejako istotnego przestpc, a tym samym zmusza go do czujnoci! Bo e Hawkins nie popeni zbrodni, byem zupenie pewny. C wic naleao czyni? Pod adnym pozorem nie namawia Hawkinsa do powrotu. Tymczasem chopak wytrzeszcza na mnie oczy dziwic si, czemu tak nagle i w poowie zdania umilkem. Musz o tym wszystkim jako zawiadomi szeryfa powiedziaem wreszcie. A ja co mam robi? Czeka. Wic nie potrzebuj wraca? Chyba jeszcze nie teraz. Dostrzegem, i moja odpowied przyniosa mu ulg. A odetchn.
73
Tylko, Hawkins, bez adnych kawaw! ostrzegem. Musz zna kady twj krok. Inaczej umywam rce od tej caej historii. Zapamitaj sobie. A teraz mw: skd to skaleczenie doni? Tylko prosz ci, adnych bajeczek o szkle i butelkach. Zmiesza si. To by tylko wypadek. Rzeczywicie nie adne szko, tylko n. I to bardzo ostry. Napadnito mnie. Tutaj? Tak, w Milwaukee. Trzeba panu wiedzie, i pocztkowo znaleziony sygnet nosiem na palcu, eby go nie zgubi. A e wyglda jak zoty, zaraz znalaz si amator. Najpierw chcia tylko obejrze. Odmwiem. Potem prbowa na si cign. Nie daem si. Wtedy zapa za n i troch mnie skaleczy. Ale wcale tego nie auj. Gdyby nie to, nie poznabym nigdy pana doktora. Zastanowiem si. Milwaukee nie naley do miast, po ktrego ulicach wcz si uzbrojeni w noe rabusie. Ju dawaem si ponie fantazji na temat kogo nasanego przez Rothcliffa dla odebrania sygnetu, w por jednak zreflektowaem si. Ze sw Hawkinsa wynikao, e odwiedza jakie podejrzane spelunki na kracach miasta. Doprawdy, ten chopak znajdowa si na najgorszej ciece yciowej. Dokd go miaa zaprowadzi? Powiedziaem mu, e jeli bdzie nadal tak postpowa, nigdy nie ujrzy rodzinnego Hampton. Przestraszy si. Zapytaem go, skd ma pienidze na ycie. Wyjanio si, e otrzyma je od brata. Brat wic musia aprobowa ucieczk Jima. Coraz lepiej! Umwili si nawet, e Jim nie bdzie przysya adnych listw do domu, eby piecz poczty na licie nie zdradzia miejsca jego pobytu... I co z tym wszystkim miaem teraz pocz? Naleao powiadomi szeryfa o mojej rozmowie z Jimem. Ba, naleao mu dorczy znaleziony sygnet. Jeli ju nie ze wzgldu na Hawkinsa, to jako mj osobisty rewan za oddan mi przysug. Z drugiej znw strony podr do Fort Benton mimo i nie mogem uskara si na
74
nadmiar atrakcji w miecie, raczej, prawd powiedziawszy, nudziem si wcale mi si nie umiechaa. Wic moe rzecz zaatwi listownie? Tego nie mona byo jednak rozstrzygn na poczekaniu. Sama obecno Jima wcale nie uatwiaa mi decyzji. Musiaem wszystko dokadnie przemyle w samotnoci. Wic poprosiem go ty lko o pozostawienie adresu pensjonatu, w ktrym zamieszka, i przyrzeczenie,, e co trzy dni bdzie si u mnie meldowa w godzinach przyj lekarskich i czym prdzej poegnaem go. Uprzedziem jednoczenie, e zdarzy si moe, i przez kilka dni bd nieobecny. Mimo tego ma dowiadywa si o mnie. Kiedy wyszed, odetchnem gboko, jak kto, kto ma da nurka w gbok wod. Teraz naleao podj jak decyzj. Jednake musiaem odoy to do wieczora, bo po odejciu Hawkinsa przyszo jeszcze trzech pacjentw, z ktrych ostatni wynudzi mnie setnie, opowiadajc skrupulatnie o kilku dolegliwociach, na ktre cierpia. W istocie rzeczy by zdrw jak przysowiowa ryba. Poradziem mu, aby prowadzi bardziej ruchliwy tryb ycia, a od czasu do czasu wzi si nawet do jakiej roboty wymagajcej fizycznego wysiku. Nie bardzo mu to przypado do smaku. Kiedy opuszcza gabinet, wyczuem z jego miny cakowit dezaprobat dla moich rad. Po prostu obrazi si. Jestem przekonany, e poszed natychmiast do innego lekarza. Tego rodzaju pacjenci staj si pokanym rdem dochodw spryciarzy udajcych, e wierz w urojone przypadoci.
75
VI
Zgubiony trop
Tego akurat dnia od samego witu sipi dokuczliwy, zimny kapuniaczek. Lubi deszcz, ale nie tego rodzaju. Brr... Po szybach wagonu ciekay smuki wilgoci, a niebo, a po uciekajcy przed wzrokiem horyzont, pokryte byo jednostajn, szar opon nisko wiszcych chmur. Tak oto znowu znajdowaem si w drodze, chocia nie ywiem chci na najkrtsz nawet wycieczk. Uznaem jednak, e moje osobiste widzenie si z szeryfem jest piln koniecznoci. Na wiadomo o nagym wyjedzie Katarzyna zaamaa rce. Pocieszaem j, e to nie potrwa dugo i nastpnego ranka siedziaem w pocigu mkncym do Fort Benton. Umyliem sobie, e nie zabawi poza domem duej ni jakie trzy, cztery dni. W tym postanowieniu umocnia mnie pogoda. Kiedy przyjechaem wreszcie do celu, myo nadal, chocia nieco si ocieplio. Maa stacyjka gina w szaroci rozcignitej jak brudna pachta od nieba do ziemi. Struki wody obiy koleiny w rozmikej ziemi, a za torami szumiaa spienionym nurtem Missouri. Dzie mia si ku kocowi, wic szaro przechodzia stopniowo w wieczorny mrok. Wszystko dokoa wygldao pospnie. Pospny byem i ja. Czapaem po bocie stacyjnego placyku, gdzie nie dojrzaem nikogo. Wiedziaem jednak, e Fort Benton skada si tylko z jednej ulicy i z fortu pooonego poza miastem. Nie sposb wic byo zabdzi.
76
Pierwszy budynek, jaki objawi si moim oczom spoza mokrej kurtyny deszczu, by dziwactwem architektonicznym, jakiego jesz cze w yciu nie zdarzyo mi si spotka. Stanowiy go trzy prostoktne pudeka, postawione jedno na drugim, przy czym najwiksze znajdowao si u spodu, najmniejsze na szczycie. Wszystko razem przypominao wie otoczon galeryjkami na kadym z dwu piter. Minem to straszydo stwierdziwszy, i byo skonstruowane z grubych drewnianych bali i e parter nie posiada ani okien, ani drzwi. Dalej natrafiem na dwie niskie szopy, zaopatrzone W wielkie, dwuskrzydowe, na gucho zawarte wrota. Dopiero nastpna budowla przypominaa wreszcie siedzib ludzk, z oknami i drzwiami. Od tego miejsca ulica a raczej bardzo szeroka i bardzo nierwna droga zabudowana bya z obu stron. Domki najrozmaitszego ksztatu i wielkoci cigny si z maymi przerwami, poprzez ktre przewityway bd uprawne pola, bd dolina rzeki. Cay krajobraz ton w szaroci mokrego zmierzchu. Posuwaem si wolno, starajc si omija kaue, bacznie obserwujc mijane budowle. Ulica, jak okiem sign, bya pusta, a o obecnoci ludzi w tej zapadej dziurze wiadczy mogy tylko wiateka poczynajce migota tu i wdzie w oknach. Nie chciaem puka do adnego z nich i prosi o informacj. Brnem wic dalej po bocie, liczc na jaki szczliwy traf. Traf nie nastpi, za to drog przeci wysunity nieco z linii ulicznych zabudowa czerwony mur ceglany, w ktrym widniao wziutkie, zakratowane okienko. Dom z cegy, jedyny jak dotd, od razu zwrci moj uwag. Krata w oknie wzbudzia cich nadziej, e dotarem do celu. I nie myliem si. Bo kiedy po trzech kamiennych i bardzo niewygodnych stopniach wspiem si na malutki, rwnie niewygodny tarasik, ujrzaem napis umieszczony na desce przymocowanej do drzwi: Szeryf Fort Benton. Drzwi byy wskie, okute blach, bez klamki. Nie ustpiy pod naciskiem rki. Zapukaem raz i drugi. Nadal trwaa niczym nie zamcona cisza. Pewnie powdrowabym dalej, na los szczcia, gdyby nie rzut oka w praw stron. Tam nag paszczyzn ciany przecinao inne, rwnie zakratowane okno, przez ktre przenika drobny blask wiata. Wic jednak kto musia by we wntrzu.
77
Poczem wali pici. omot, jaki przy tym powsta, powinien by postawi na nogi cae miasteczko. Na koniec drzwi lekko drgny i uchyliy si bezszelestnie. W szparze ukazaa si najpierw bardzo duga lufa strzelby, a potem okrga, pucoowata twarz z maymi oczkami, ktre badawczo na mnie spojrzay. O co chodzi? zapyta mnie posiadacz maych oczek. Czy zastaem szeryfa? W jakiej sprawie? To tylko jemu mog powiedzie. Szeryfa nie ma. A gdzie jest? Nie wiem. To poczekam. Byle nie tutaj. Ostatnia odpowied rozzocia mnie na dobre. Nie bd sta na deszczu! wrzasnem. C to za zwyczaje?! Musz si widzie natychmiast z szeryfem. Sprawa jest wana! Ho, ho... Co pan taki w gorcej wodzie kpany? Nie wiem, do czego doprowadziaby ta rozmowa, ale nagle drzwi uchyliy si szerzej i zza plecw czowieka ze strzelb wyjrzaa znajoma mi twarz. adne u pana porzdki. Gdybym wiedzia, e tak bd przyjt y, nigdy bym tu nie przyjeda. Nastaa sekunda ciszy. Szeryf nie od razu mnie pozna, bo robio si ju zupenie ciemno, ale po chwili odsun na bok stranika, woajc:
78
Doktorze! Kt by przypuszcza! Prosz, prosz do rodka! Bill, gdzie miae oczy? to pytanie zostao skierowane do jegomocia ze strzelb. Czowieku, naucz si poznawa moich przyjaci. Nie wiem, dlaczego Bill miaby mnie pozna. Nie starczyo jednak czasu, by snu na ten temat rozwaania, poniewa szeryf Irvin wprowadzi mnie do budynku. Natychmiast za mymi plecami zatrzanite zostay pancerne drzwi i zaoona sztaba. Znalazem si w czworoktnej izbie. Z sufitu zwieszaa si wielka naftowa lampa. Pod przeciwleg cian stao jedno biurko, pod drug drugie, na rodku prostoktny st i kilka krzese. Ponadto widniaa jaka szeroka szafa i oryginalny schowek w murze wnka zamknita solidn krat. Za ni polnieway lufy piciu karabinw umieszczonych w drewnianym stojaku. Na przeciwlegym kracu uchylone drzwi, dalej may korytarzyk, rwnie owietlony naftow lamp. Z boku korytarzyka krata sigajca sufitu, a za ni pokoik bez okien. Domyliem si, e jest to przysta dla rnych niespokojnych duchw, chwilowo pusta. No i c, doktorze? Jake si panu podoba mj paac? Umiechnem si. Chyba pan tu nie mieszka? Oczywicie, e nie. To jest siedziba Billa. On tu tkwi dzie i noc jako niestrudzony wartownik. Siadaj pan. Opadem na krzeso i przyjrzaem si dokadnie Billowi w caej jego okazaoci. By to zaiste zabawny grubas, wieku raczej redniego. Zauwayem, e kuleje. Pozory przemawiaj przeciw niemu papla dalej mj gospodarz ale Bill potrafi zama podkow jak drewienko, a strzela lepiej od wszystkich zawodnikw naszych konkursw. A poza tym umie milcze jak grb. Szeryfie przerwaem ten potok sw. Na pewno nie odgadnie pan, w jakim celu tu przybyem.
79
Spojrza najpierw na mnie, potem na swego Billa, ktry nadal tkwi przy drzwiach, wreszcie rzek: Jim Hawkins by znowu u pana? Zdumiaem si, e tak bez trudu odgad. Skinem gow. Uzyskaem pewne informacje rzucajce jakie nowe wiato na spraw. Czy moemy teraz mwi na ten temat? Tu zerknem w stron grubasa. Szeryf poj mnie w lot. Bill! Natychmiast przepro naszego gocia za grubiastwo i eby mi si wicej to nie powtrzyo. Skruszony Bill podszed do mnie i wyprostowa si, na ile pozwalaa mu jego tusza: Przepraszam, sir, to si nigdy wicej nie powtrzy. Dobrze pochwali szeryf. Teraz siadaj tam i zamie si cay w such. Nikomu ani sowa. Moemy rozmawia swobodnie, doktorze, Bill zna spraw. Opowiedziaem wic bardzo szczegowo o mojej rozmowie z Hawkinsem, a na zakoczenie pooyem na stole sygnet owinity w strzpek gazety zawierajcy tekst ogoszenia Novelty Company. Przeczyta je dokadnie, potem obejrza sygnet. Bill, chod no tutaj i obejrzyj to cacko. Grubas zbliy si do stou, uj piercie grubymi palcami, potrzyma go chwil w blasku padajcym z lampy, odda piercie szeryfowi i bez jednego sowa powrci na swe dawne miejsce. Wic to jest sygnet Cyrusa Rothcliffa zawyrokowa szeryf. Nie mamy chyba co do tego adnych wtpliwoci. Warto by go zapyta, gdzie zgubi t ozdbk. Naleaoby to zrobi jak najszybciej. Moe jutro. Dlaczego jutro?
80
Bo Rothcliffa nie ma w domu. Wyjecha? zapytaem ogarnity nagle zym przeczuciem. Tak. Mam wtpliwoci, szeryfie, czy wrci. Na pewno. Ma tu w okolicy adny kawaek ziemi. No, ale nie bdziemy przecie tu siedzie, doktorze, chodmy. Wzi mnie pod rk i tak wyszlimy w deszczowy mrok. Kim jest ten Bill? zapytaem. Czy to pana zastpca? On? Gdzie tam! To po prostu stranik naszego wizienia. Troch szorstki w obejciu, jak zdoa pan zauway, ale wierny jak pies i silny jak baw. Wycignem go kiedy z nie lada tarapatw. Teraz odwdzicza si, jak moe. Ostronie, bo tu kaua. Trzeba umie chodzi po Benton, zwaszcza kiedy deszcz pada. Ale jeszcze si pan nauczy. Uchowaj Boe! wykrzyknem. Nie mam zamiaru zadomowi si w tej dziurze. No, no. Nie jest tu tak le. Z wiosn Fort Benton przedstawia si nie najgorzej. A po tamtej stronie... preria. Pokazabym panu sporo ciekawych rzeczy. Ani si spostrzegem, jak doszlimy a raczej dobrnli do pitrowego, bardzo szerokiego frontonu drewnianego domostwa, na ktrym wielki napis gosi, i tu mieci si zajazd Pod Szarym Niedwiedziem. Napis ten zilustrowany by wizerunkiem dziwnego zwierzcia, ktre mona by uzna za konia maci siwo jabkowi tej, gdyby nie fakt, i stwr ten sta na jednej nodze wyposaonej w potny pazur, a trzy pozostae wznosi ku niebu. Musia wic to by chyba w szary niedwied. Zajazd oddzielaa od ulicy szeroka weranda z pochyym daszkiem i niezliczon iloci podpierajcych go supkw, do ktrych przywizano kilka koni. Ot, typowy zajazd maych miasteczek amerykaskich, w swej
81
prymitywnej architekturze peen egzotyki czasw dawnego osadnictwa. Lata pionierstwa miny, architektura pozostaa jako relikt przeszoci.
Po szerokich drewnianych stopniach dostalimy si na werand, po czym szeryf Irvin wprowadzi mnie przez otwarte na cieaj drzwi do wielkiej sali. Lew jej cz zajmoway kwadratowe, jasne stoliki, obstawione zydlami. Praw potny szynkwas z byszczcymi kurkami do nalewania piwa, wanienk do mycia naczy i kilkunastoma szklanymi kuflami. Dalej ca szeroko ciany obja w posiadanie potna, prawie sufitu sigajca szafa, zabejcowana na ciemno, z niezliczon iloci oszklonych drzwiczek. Przez szybki wida byo rzdy butelek rozmaitych ksztatw i barwy. Za szynkwasem krzta si postawny jegomo z dugimi wsami i siw czupryn, odziany w nieskaziteln biel fartucha. Pomagaa mu czarnooka pikno o niadej cerze i wosach uplecionych w wysoki kok. Jej nieco wystajce koci policzkowe zwrciy m uwag. Jak si pniej dowiedziaem, bya to crka waciciela zajazdu, ktry oeni si z
82
Indiank pochodzc z prawie ju wyniszczonego plemienia Huronw znad Wielkich Jezior. Z belek biegncych pod stropem sali zwieszay si na acuchach metalowe lampy naftowe, rzucajce dokoa przyjemne wiato. Bardzo mi si ten lokal spodoba sprawia wraenie czystoci i schludnoci. Czowiek w fartuchu oywi si na nasz widok i powita szeryfa krtkim: Halo! W odpowiedzi otrzyma rwnie krtkie: Halo, Pears!, po czym oparlimy si wygodnie o lad bufetu. Czekaem, co dalej nastpi. Pears, czy pitka wolna? zapyta Irvin. Potrzebuj jej dla swego gocia i kciukiem prawej rki wskaza na mnie. Ju si robi. Ann, daj klucze. Czarnooka pikno znika z pola widzenia, by za chwil pojawi si z wielkim kluczem na metalowym kku w rku. Dobrze pochwali szeryf. Kolacj zjemy u mnie doda. Jak zwykle? Jak zwykle, tylko podwjne porcje. Chodmy. To ostatnie sowo zostao zwrcone ju do mnie. Klepnity przyjacielsko po ramieniu ruszyem za swym gospodarzem. W prawym rogu, zasonite ciemnoczerwon kotar, znajdoway si drewniane, do wskie schody. Tdy wanie powid mnie szeryf na wyoony czerwonym chodnikiem korytarz. Przez ca jego dugo ciana znaczona bya szeregiem prostoktnych, biao malowanych drzwi. Pitka jak mnie pniej zapewnia szeryf by to jeden z najlepszych pokojw gocinnych zajazdu, ssiadujcy z numerem, ktry zajmowa Irvin. Istotnie, jak na Fort Benton wyposaenie pokoju okazao si wrcz luksusowe. Szeryf zostawi mnie na chwil samego, ale kiedy obmyem si z kurzu drogi w wielkiej porcelanowej miednicy, zjawi si znowu. Prosz, doktorze, na lekk przeksk. Kazaem poda u siebie. Bdziemy mogli pogada bez skrpowania.
83
Wspaniale. Przeczu pan moje najskrytsze pragnienia. Pomieszczenie zajmowane przez szeryfa przedstawiao si jeszcze bardziej okazale ni moje. Mimo tego wyraziem zdziwienie, e Irvinowi odpowiada taki hotelowy tryb ycia: bez wasnego kta, bez wasnego dachu nad gow. Mimo woli musiaem sprawi mu przykro, bo wyranie pomarkotnia. Zmieniem wic natychmiast temat, gratulujc mu tak wspaniale zastawionego stou. To zasuga Pearsa. Jak pan widzi, doktorze, hotelowe ycie ma rwnie i swoje dobre strony. Odpada cay kopot z gospodarczymi trudnociami. Pears dostarcza mi natychmiast wszystkiego, czego tylko zapragn. Oczywicie, w granicach moliwoci Fort Benton. Siadajmy. Nie daem si prosi. Uwaam, doktorze mwi dalej e pana obecno w Benton nie powinna tu zwraca niczyjej uwagi. Mam wraenie, e byoby wskazane zachowa w ukryciu paski tytu naukowy. Dlaczego? Hm, jak by to powiedzie... Sowo doktor zwykli ludziska kojarzy ze sowem lekarz. Zrozumiae. No, a po co lekarz z Milwaukee miaby przyjeda do szeryfa w Fort Benton? Ludzie poczn zastanawia si. Czasem mdrze, czasem gupio, nie wiadomo, co gorsze. Bo z tego wszystkiego ronie plotka. Rozemiaem si. Ej, szeryfie, zbyt zawikane rozumowanie. Nic z tego nie mog poj. Irvin przerwa krajanie szynki. Nala whisky. W pana rce, doktorze! Zaraz wszystko wytumacz. Powiem krtko: nie chc, aby paski przyjazd czono z faktem aresztowania Rothcliffa. Gdyby tak jeszcze Hawkins wygada si o naszym przypadkowym spotkaniu w paskim gabinecie, mogoby z tego wynikn dla mnie mnstwo kopotw. Brighton mia tu swoich przyjaci, Rothcliff
84
swoich kumpli, Hawkins, chocia mody, wielu wrogw. Nasz Fort Benton to malutkie gniazdo os, a ja z tym wszystkim musz dawa sobie rad. Wic co pan proponuje? Bo moja rola waciwie jest ju zakoczona. Jutro mog wraca do Milwaukee. Nie uwaa pan? Tak byoby istotnie najlepiej. Chocia... wielk mam ochot pokaza panu Fort Benton i okolic. Ot, kopot. I tak le, i tak niedobrze. Do licha, doktorze, co bdziemy si dzisiaj martwi? Zostawmy spraw do jutra. Wyjecha z Fort Benton mona przecie w kadej chwili. Zgodziem si z tym wnioskiem, wobec czego na cay dugi wieczr dalimy spokj rozpatrywaniu sprawy Hawkinsa. Dziki takiej decyzji nasza wieczorna biesiada upyna w znakomitym nastroju. Byem jednak bardzo zmczony. Irvin musia to zauway, bo nie zatrzymywa mnie. Udaem si do swego pokoju i natychmiast zasnem. Kiedy nazajutrz szeryf przyszed mnie budzi, byo ju po dziesitej. Dobr nowin przynosz! wykrzykn mi nad uchem. Rothcliff aresztowany? zapytaem przecierajc oczy. Nie, nie to. Rothcliff jeszcze nie wrci, ale pogoda wymarzona na wycieczk. Zamwiem dwukk Pearsa. Wstawaj pan. Spojrzaem w okno. Na szybie migotay soneczne promienie, a za szyb rozpociera si bkit nieba. Przez noc wiatr przepdzi wszystkie chmury. Chocia to jesie, mamy zupenie letni dzie gada szeryf. U nas tak czsto bywa. A potem spadnie nieg i ani si obejrzysz, ju zima. Na niadanie zeszlimy na d do zupenie pustej o tej porze sali. Obsugiwa nas sam Pears, wymawiajcy si cay czas, mimo nalega szeryfa, od zajcia miejsca przy stoliku. Po czym, zgodnie z zapowiedzi, wskoczylimy do dwukki malutkiego pojazdu czekajcego na nas przed werand. Szeryf uj lejce, cmokn na konia i ruszylimy dug ulic, potem w bok poln drog, nad ktr groway strome, odarnione zbocza fortu. Gdzie z wntrza wystrzela wyniosy maszt z opocc gwiadzist flag.
85
Gdy znika mi z oczu sylwetka samotnego szyldwacha, przed moimi oczami otworzya si daleka przestrze nieco pofadowanej paszczyzny. Na agodnie spadajcych zboczach widniay wielobarwne szachownice pl: ciemnobrzowe prostokty wieo zaoranej ziemi, poke cierniska i rudziejce ki, poznaczone wysokimi kopcami schncego siana. Gdzieniegdzie, na szczytach lub zboczach, stay malutkie jak pudeka, ciemne zabudowania. Wszystko to skpane w jaskrawym blasku soca, ktre gorzao na bezchmurnym niebie. Racj mia szeryf mwic o letnim dniu. Jechalimy wstg polnej drogi, wrd malowniczych dolinek i pagrkw. Od czasu do czasu midzy dwoma kopulastymi szczytami mona byo dojrze przestrze a po granice horyzontu. Przestrze powtarzajcych si bez koca niewielkich wzniesie i dolin. Wida byo posuwajc si ku pnocy i zachodowi awangard osadniczych skupisk. Do Fort Benton niegdy samotnej warowni na bezludziu pyna powoli, lecz nieprzerwanie fala osadnicza. Po traperach, owcach zwierzt i przygd, po pionierach osadnictwa nadesza kolej na rolnikw, na farmerw podajcych na te yzne, bezlene, wic atwe do uprawy tereny. Tu wanie dostrzegae jak na doni pochd wspczesnej cywilizacji z jej wysok kultur roln, bezkrwawo zwyciajc pierwotn przyrod tych ziem. Kto inny na moim miejscu cieszyby si tym wspaniaym postpem. Ja jednak dumaem w tej chwili nad losami pierwszych gospodarzy tej krainy, tak bezlitonie spychanych, mila po mili, ku pnocy i wschodnim krawdziom Gr Skalistych. Co bdzie z plemionami Assiniboinw, Szoszonw, Kri, Czarnych Stp, do ktrych jeszcze nie tak dawno naleaa ta pagrkowata kraina? Od tych myli musiaem w sposb widoczny pomarkotnie na twarzy, bo szeryf zauway mimochodem: Jako pana nie cieszy ten widok, doktorze. Poka panu co innego. Wio, koniku! strzepn lejcami i pognalimy galopem. Niech pan si trzyma. Istotnie, trzymaem si porczy, jako e droga, chocia dobrze przetarta, wcale nie bya rwna, a pojazd, chocia resorowany, niele
86
podskakiwa. Jechalimy na przemian: raz stpa, raz kusem, raz galopem, a wreszcie po dwu czy trzech godzinach zniky domki na wzgrzach, zniky uprawne pola, zniky i same wzgrza. Szeryf zatrzyma konia. Niech pan spojrzy. Oto wielka kanadyjska preria. Jeli si nie myl, troch j pan ju pozna. Skinem gow. Przede mn falowao morze traw. Nie bya to ju jasna, szmaragdowa ziele wiosny ani ciemna ziele lata, ale rudozotawa barwa jesieni. Nigdy jeszcze nie widziaem prerii w takim kolorze. Twarze owiewa nam lekki i ciepy wiatr, peen zapachw i wieej wilgoci. Gdzie spady deszcze skomentowa to zjawisko szeryf. Patrzaem przed siebie jak urzeczony. Tam, na tej bezkresnej przestrzeni pasy si jeszcze resztki bizo -nich stad, ostatnie mustangi gnay ku dalekim grom, a wszdzie, jak ta ziemia duga i szeroka, rzdzi si swobodnie powy kujot wilk prerii, ktrego monotonnego gosu suchaem nieraz podczas wieczornych, biwakw. Wrd tej zieleni, nad dopywami nieznanych rzek, wok jeziornych dolin yy ostatnie plemiona indiaskie. Jake mi to wszystko dobrze byo. znane... Zeskoczylimy z wzka wprost w traw, ktra sigaa mi do ramion. Myl, e jeszcze mnie pan nieraz odwiedzi zauway Irvin. Rozemiaem si. Myl, e ma pan racj. To rozumiem. Ale czas nam wraca. Chc wpa do Rothcliffa, bdziemy przejeda niedaleko jego zagrody. Kto wie, moe ju wrci? Chce go pan aresztowa w mojej obecnoci? A to dopiero powstan plotki! Nie, nie. Ani przez chwil o czym podobnym nie mylaem, tylko e nieobecno Rothcliffa poczyna mnie niepokoi. Jedziemy.
87
Zaci konia. Koa z chrzstem poczy rozgarnia -traw, ktra chlastaa po szprychach i stopniach po-woziku. Raz jeszcze spojrzaem na uciekajc do tyu preri. Wkrtce zasonia j poamana linia wzgrz, za ktrymi na nowo ukazaa si szachownica uprawnych pl. Nie wracalimy jednak t sam drog. Szeryf skrci w prawo. To tam wskaza doni na wzgrze, gdzie ciemniaa kpa drzew farma Rothcliffa. Dalej na prawo, widzi pan?... tamte domki to siedziba Brightona. Byli ssiadami. Tu zreszt wszyscy ssiedzi. Ziemi duo, ludzi mao. Ot, takie przecitne rednie gospodarstwa. A co z ziemi Brightona? ebym ja wiedzia, co z tym fantem zrobi? Nie mia adnych krewnych. Zawiadomiem o tym sdziego. Niech si martwi. Moim zdaniem, cae gospodarstwo przepadnie. Jak to przepadnie? Po prostu: ludzie si rozbiegn, pola zarosn, budynki bd stay puste, dopki si nie zawal. Tu na kresach wolne ziemie nadaje urzd osadniczy, ale jeszcze nie syszaem, eby si troszczy o opuszczone gospodarstwa. Nikt si zreszt o nie nie stara. Dlaczego? Przecie to wygodniej przyj tak na gotowe. Pewnie, pewnie. Tylko nigdy nie wiadomo, czy za rok albo za dwa nie zjawi si jaki zapomniany krewny zmarego i nie zada zwrotu ziemi. A wtedy zabieraj si, bracie. Gorzej, rozliczaj si z lat, ktre tu bezprawnie przeye. Ko szed teraz stpa. Poczlimy si wspina na zbocze pagrka. Wiody nas ledwo widoczne koleiny. Wlokc si noga za nog, dotarlimy do samego szczytu, na ktrym czerniay zabudowania. Naliczyem cztery budynki rozrzucone w do duym promieniu. Stanlimy przed najmniejszym, ogrodzonym dugim rzdem ledwo ociosanych sztachet. Dalej rozciga si may warzywny ogrdek. Wjazd do ogrdka zamykaa brama, teraz szeroko rozwarta, a przed ni sta typowy wz farmerski o wysokich koach. Czyby Rothcliff wreszcie przyjecha?
88
Za bram, ale przed wejciem do domku, zauwayem grupk ludzi. Dostrzegli nas, bo kto krzykn: Szeryf przyjecha, a kto inny doda: W sam por. Co tu, szeryfie, nie w porzdku... oceniem sytuacj. Nie kraka burkn i zeskoczy z powoziku. Prosz potrzyma lejce. W tym momencie od ywo dyskutujcej grupki odczy si kto i ruszy szybko w nasz stron, Kto to jest? zdyem szepn. Irvin wzruszy ramionami. Jaki obcy. Witam, szeryfie odezwa si nieznajomy z nieba pan nam spad. Jestem nowym wacicielem tego tu zatoczy rk koo obejmujce budynki, ogrdek i jak dalsz, nieokrelon przestrze. Nazywam si Macadam, Dawid Macadam. Miaem farm w grach. Nie bardzo mi si udaa. Postanowiem si przenie z ca rodzin. Trafia si okazja, no i jestem rozemia si pokazujc rzd wspaniaych zbw. Nie mog dogada si ze sub. Niech mi pan pomoe. Ucisn rk szeryfa, wycign do mnie, wymienilimy nalene pozdrowienia. Przez cay ten czas szeryf milcza jak kamie, bardziej obserwujc ludzi stojcych przed domem ni Macadama. Na koniec przenis wzrok na nieznajomego. Panie Macadam zapyta od kogo naby pan te ziemie? Kupiem je za porednictwem Biura Sprzeday Nieruchomoci w Milwaukee. Jestem ostrony, szeryfie. Przy sprzeday by obecny dotychczasowy waciciel. Jest pan tego pewien? Jak pana widz.
89
I kt jest tym wacicielem? Cyrus Rothcliff. Zgadza si. Mona wiedzie, kiedy pan naby t nieruchomo? Przed trzema dniami. Sign do torby przewieszonej przez rami, wydoby jaki czworoktny papier i poda szeryfowi, ktry rozoy go i zacz czyta z uwag. Patrzaem na to wszystko z wysokoci wzka, zdoaem jednak dojrze na dole arkusza liczne kolorowe pieczcie. Irvin dugo bada papier, na koniec zwrci go wacicielowi. Wszystko w porzdku. Akt jak najbardziej formalny. Jest pan penoprawnym posiadaczem. Mog to przed kadym powiadczy. Gdyby pan jeszcze zechcia poinformowa tych ludzi wskaza na gromadk przygldajc si nam z gbi ogrodu. Oczywicie, natychmiast. Weszli w obrb ogrodzenia. Pozostaem sam, peen sprzecznych uczu. Rothcliff sprzeda posiado podczas swej kilkudniowej nieobecnoci w Fort Benton. Dla mnie byo rzecz oczywist, i wicej si tu nie pojawi. Albo to zbieg okolicznoci, albo sprawa bya jasna jak soce. Rothcliff podejrzewa, i szeryf zastawia na niego apk. Nie wytrzyma nerwowo i czujc si winnym postanowi uciec z Benton. Kto wie, czy nie uczyniby tego, gdyby nawet nie udao mu si sprzeda farmy? Przyszo pokazaa, i miaem racj rozumujc w ten sposb. Najblisze jednak minuty zasygnalizoway mi bardzo wyranie fakt, i absolutnie nie doceniaem sprytu i cakowitego braku skrupuw Rothcliffa. Wrci wreszcie szeryf z Macadamem. Wymienili grzecznociowe frazesy. Irvin gratulowa nowemu nabywcy tak doskonaej transakcji. Macadam dzikowa za pomoc i obiecywa, e jak tylko sprowadzi rodzin, urzdzi ma uroczysto, na ktrej nie moe zabrakn szeryfa. Mam nadziej tu zwrci si do mnie e i pan o nas nie zapomni. Nie znam tu jeszcze nikogo.
90
Mruknem co niewyranego, co mogo by uznane zarwno za aprobat zaproszenia, jak i za grzeczn odmow. Macadam wybra to pierwsze tumaczenie i ciska mi prawic bardzo mocno i dugo. Na koniec owiadczy szeryfowi: Myl, e jako dam sobie rad przy obejmowaniu ssiedniej farmy. Osupiaem. Irvin, ktry ju podnosi lejce, natychmiast zatrzyma konia. Co pan powiedzia? Ssiednia farma? No tak. Czy moe... moe pan na ni reflektowa? Szeryf tylko machn lekcewaco rk. Ani mi to w gowie. Czyj farm jeszcze pan naby, u licha? Czyj farm? Ot, tamt wskaza palcem poza siebie. Brightona? A jake, Brightona. Zamieniem si cay w such. I to Brighton panu sprzeda? Nie, nie on. Rothcliff mia upowanienie. Mwi, e obaj opuszczaj te strony, wic nawet im nie zaley na cenie. Rzeczywicie zauway zgryliwym tonem Irvin. Mocno si obawiam, czy przy tej drugiej transakcji nie oszukano pana. Mnie? zaniepokoi si Macadam. Pana, pana. Wanie pana. Brighton nie yje. Zgin w bardzo tajemniczych okolicznociach. Tu, w Fort Benton. Przed dwoma tygodniami. Nie ma pan przypadkiem przy sobie tego upowanienia?
91
A jake. Zadaem go przy akcie kupna. Jednego w tym wszystkim nie mog poj: jak pan mg kupowa ziemi nie ogldajc jej? C, zawsze si nieco ryzykuje. Propozycja kupna po prostu z nieba mi spada, a sprzedawca chcia przeprowadzi transakcj natychmiast. Nie byo czasu, aby tu przyjeda. Zreszt syszaem, e gleba tu yzna, a okolice spokojne. Ostatecznie Biuro Sprzeday Nieruchomoci gwarantowao mi legalno obu transakcji. Myl, e Brighton wystawi penomocnictwo przed sw mierci. Diaba tam! Poka pan ten papier. Obejrza drugi z kolei arkusz. Nie dabym i trzech centw za ten wistek, chocia data jego wystawienia jest wczeniejsza od daty mierci Brightona. Natomiast podpisy wiadkw s tak nabazgrane, e zupenie nie mona odczyta nazwisk. Dziwi si, e to paskie Biuro Sprzeday mogo na podstawie tego tu trzepn doni o papier przeprowadzi sprzeda. Zdumiewajca historia! Macadam pomarkotnia. I co teraz pocz, szeryfie? Ano c? Przejmuj pan farm Brightona. I tak nie wiadomo, co z tym fantem pocz. I niech pan do mnie wpadnie. Bardzo jestem ciekaw, co z tej Brightonowskiej gospodarki jeszcze pozostao. Do zobaczenia! Trzepn lejcami. Ruszylimy. Gdy zabudowania pozostay daleko za nami, zagadnem: I co pan o tym myli, szeryfie? Co? Zwia, ot i wszystko. Ale ja go jeszcze spotkam. Nie dabym za to i p centa. A co z Hawkinsem?
92
Nie ma sensu, eby duej pozostawa w Milwaukee. Niech pan mu powie, doktorze, eby wraca. Jak tu siedz od kilku lat, jeszcze mi si nic podobnego nie wydarzyo. Prawdziwie zgubiony trop. Niech to licho! Wic chyba Hawkins mia racj? mruknem, ale szeryf nic mi ju nie odpowiedzia.
93
VII
Wielki Bbr
Wrciem do Milwaukee znacznie wczeniej, ni przewidywaem. Na wstpie dowiedziaem si od Katarzyny, e Hawkins nie pokaza si. Przyszed dopiero w dwa dni po moim powrocie. Opowiedziaem mu najoglniej o tym, co zaszo w Fort Benton. Rad szeryfa przyj z nie ukrywan radoci i nazajutrz wyruszy w drog. Przed wyjazdem udzieliem mu szeregu zbawiennych wskazwek. Czy si do nich zastosowa przyszo miaa pokaza. Mino kilka tygodni. Spad pierwszy nieg. Ktrego wczesnego wieczoru siedziaem w gabinecie przed kominkiem, gdzie z trzaskiem paliy si brzozowe polana. Za oknami wista wiatr i rzuca o szyby wielkie paty mokrego niegu. Pomylaem, e gdybym jeszcze przed tym wesoo huczcym ogniem mia towarzysza, z ktrym mona by pogawdzi nic by mi do szczcia nie brakowao. Wiatr szumia, ogie hucza i oto nagle z tymi dwoma gosami zmiesza si dwik dzwonka. W pierwszej chwili sdziem, e kto dobija si do ssiadw, ale gdy dzwonek znowu si ozwa, zaczapay po korytarzu pantofle Katarzyny. Westchnem pomylawszy o koniecznoci zajcia si kime by, jeli nie spnionym pacjentem? Ale wci jeszcze tkwiem przed kominkiem suchajc, jak otwierano i zamykano drzwi, jak odgos innych, silniejszych krokw zawtrowa czapaniu pant ofli gospodyni. Potem zabrzmiaa przytumiona rozmowa. Jak na pacjenta trwao to wszystko zbyt dugo. Podniosem si i w tej chwili usyszaem pukanie do drzwi.
94
Prosz! Poruszya si klamka i w ciemnej szparze ukazaa si posta Karola Gordona. Jak si masz, Janie? Padlimy sobie w objcia. Karolu, kt by si spodziewa? Nie uprzedzie mnie ani swkiem. Katarzyno! wrzasnem mamy gocia! Prosz przygotowa kolacj. Karolu, wspaniale wygldasz! Nic si nie zmienie. A kiedy to miabym czas si zmieni? rozemia si gono. Siadaj. Albo nie. Chod si obmy. Katarzyno, prosz napuci wody do wanny! Karolu, wydaje mi si, e cae wieki miny od naszej ostatniej rozmowy. Nie masz pojcia, jak si ciesz... Owszem, mam pojcie. Gadasz bez przerwy i nie dajesz mi przyj do sowa. Przepraszam. Chod si wykpa. Po p godzinie siedzielimy przed piknie zastawionym stoem. Tego mi wanie brakowao stwierdziem i poinformowaem Karola o swych kominkowych dumaniach. Podobno yczenia wypowiedziane przed poncym ogniem najczciej si sprawdzaj zauway. Ale z tego wynika, e nie masz tu nadmiaru zaj ani rozrywek. I tak, i nie. Jeli chodzi o moje zajcia zawodowe, cech ich jest pewna monotonia. Praca w szpitalu bya znacznie ciekawsza. Czy mam to rozumie jako uwag pod moim adresem? Jak to? No, bo to ciekawe zajcie stracie z mego powodu.
95
Karolu! Jak moesz? Jeszcze swko na ten temat i... nigdy nie dowiesz si, co si wydarzyo podczas twej nieobecnoci. A rcz ci sowem honoru, e dziay si sprawy bardzo dziwne. Wobec takiej groby milcz i zamieniam si w such. wietnie, ale najpierw zjedz co. Co sycha z Czerwon Chmur i Wysokim Orem? Co porabiaj wojownicy Czarnych Stp? Ach, Karolu, nigdy o nich nie zapomn! Masz tobie, przecie to ty miae opowiada, nie ja. Ustalmy wic kolejno. Dobrze, posuchaj... ale najpierw na sobie tej szynki, jest znakomita. To wynalazek Katarzyny. To ta squaw, ktra mi drzwi otwieraa? Jeli si nie myl, Irlandka. Nie mylisz si, ale bagam, nie nazywaj jej squaw. Gotowa si miertelnie obrazi, a drugiej takiej nie znajd. Dobrze, dobrze. Nie wiedziaem, e a taki z niej skarb. Ona jest doskonaoci w swoim rodzaju. Parzy herbat jak nikt na wiecie, a kawa przez ni sporzdzona nie ma sobie rwnej. Ale mniejsza z tym... posuchaj... Teraz opowiedziaem bardzo szczegowo o spotkaniu z szeryfem Irvinem, o Hawkinsie, Brightonie, Rothcliffie i nabywcy ich gruntw. Relacja trwaa do dugo w jej poowie zakoczylimy jedzenie i przeszlimy do gabinetu. Karol sucha cay czas pilnie, nie przerywajc ani sowem. Kiedy wreszcie skoczyem, wycign z kieszeni znany mi ju kapciuch i fajk. Obrzd bo Karol z tego robi obrzd nabijania tytoniu i zapalania go przy pomocy wgielka wygrzebanego z kominka trwa kilka minut. Milczaem czekajc, a go odezwie si pierwszy. Masz wielkie szczcie, Janie. Stale poznajesz interesujcych ludzi.
96
Do ktrych oczywicie zaliczasz siebie. Do ktrych oczywicie... przerwa w poowie zdania, bo drzwi si otworzyy i w szparze ukazaa si gowa Katarzyny. Panie doktorze, przyszed ten chopak. Hawkins? Widzi mi si, e pewnie to ten. Jak on tam si zwie, nie pamitam. Dobrze, Katarzyno. Chcesz go zobaczy, Karolu? Nie pojmuj, skd si tu wzi. Moe si znowu co wydarzyo w Fort Benton? Wic jak? Dawa go tutaj. Niech mu si przypatrz. Hawkins wszed, ukoni si niezdarnie, a potem wlepi oczy w Karola. Siadaj, Jim, co si tak przygldasz memu przyjacielowi? Bo... chyba... wydaje mi si, e ja pana kiedy widziaem. Moliwe uprzedziem Karola. Ten pan to Wielki Bbr. Pewnie o nim syszae. Na dwik tego imienia nadanego Karolowi Gordonowi przez jego przyjaci, wojownikw plemienia Czarnych Stp (jak o tym wspomniaem poprzednio) Hawkins dosownie osupia. Nie przypuszczaem ani przez chwil, e tak wielkie wraenie uczyni na chopcu moje sowa. To pan jest Wielki Bbr? Sawny myliwy? Przyjaciel Indian? Ja pana widziaem w Fort Benton. Przypominam sobie. Karol kiwn gow na znak potwierdzenia, a jednoczenie mrugn do mnie obuzersko. Tak, tak mwi dalej chopak. Pan by na prerii z jednym lekarzem z Milwaukee. To przecie... to przecie na pewno pan jest tym lekarzem, doktorze!
97
Uspokj si, Jim przerwaem mu. Usid. O, wanie. A teraz powiedz, z czym przyjechae? Jak tam twoje sprawy w Fort Benton? Nie mona wytrzyma. Co to znaczy? Nie rozumiem. Mw janiej! Przywiozem list od szeryfa. Poda zapiecztowan kopert. Rozerwaem j. Rwne rzdy bardzo regularnie stawianych liter. Spojrzaem na podpis. Hawkins, co ty opowiadasz? To nie jest list od szeryfa. Przepraszam. Zacz szuka po kieszeniach. O, jest. A tamten od mego brata. Ale to nic nie szkodzi, bo rwnie do pana doktora. Pismo szeryfa byo znacznie mniej wyrane. Irvin donosi, i sytuacja Jima Hawkinsa w Fort Benton jest niesychanie trudna i bardzo przykra dla chopaka. Jego nage zniknicie nie zwrcio specjalnie niczyjej uwagi. Natomiast po powrocie kry poczy pogoski, i Jim jest zamieszany w spraw tajemniczej mierci Brightona. Odsunli si od Hawkinsa jego dawni przyjaciele, chopak znalaz si jak na pustyni. Szeryf pisa, i trudno mu stwierdzi, kto by autorem tego rodzaju info rmacji, kto rozprzestrzenia plotk. Mwili jednak o tym wszyscy, zarzucajc szeryfowi dziwne niedostwo w prowadzeniu ledztwa. Sytuacji nie zmieni w niczym fakt ucieczki Rothcliffa ani oficjalne stwierdzenie, i to on wanie jest podejrzany o morderstwo, a nie Jim. Irvin mia nadziej, e wszystko zmieni si z chwil rozpisania listw goczych i wyznaczenia nagrody za schwytanie Rothcliffa, ale nie mogo to nastpi przed upywem co najmniej dwu tygodni. Machina sprawiedliwoci dziaa niesychanie opieszale. Do tego wic czasu, a moe i duej pisa szeryf Jim Hawkins powinien przebywa z dala od Fort Benton. Niech ludzie troch o nim zapomn. A poniewa doktor (to znaczy: ja) zna dokadnie spraw Jima, niech si nim zaopiekuje.
98
Przeczytawszy to ws zystko, ciko westchnem i bez sowa podaem list Karolowi. Sam zajem si treci drugiego. Brat Jima, Teodor Hawkins, na wstpie swego pisma gorco dzikowa za opiek nad chopcem (jaka opieka u licha?) i przedstawiwszy sytuacj (podobnie, jak zrobi to szeryf) prosi, abym si zaj, przynajmniej na kilka miesicy, jego bratem. Westchnem po raz drugi i rwnie wrczyem list Karolowi. Przez ten czas Jim siedzia milczco, spogldajc raz na mnie, raz na Karola. Zapytaem chopaka, czy ma gdzie nocowa, i zobowizaem go do przyjcia nastpnego dnia. W jego obecnoci nie mona przecie byo swobodnie omwi sprawy. Kiedy wyszed, zagadnem Karola. Co sdzisz o tym wszystkim? A to dopiero zagmatwana historia. Prawdopodobnie Irvina czekaj spore kopoty. Mam nadziej, e jako z nich wybrnie. On ma dobrze uoone w gowie. Znasz go? Jeszcze jak! To wanie jego odwiedzaem parokrotnie w Fort Benton. Std mnie ten may Hawkins zapamita. Nigdy nie wspominae. Jako nie zgadao si. Irvin to ciekawy czowiek. Syszae co o nim wicej? Nie miaem okazji. To dawny apacz. apacz? Nie rozumiem. Ach ty, greenhorn2, niewiele jeszcze wiesz o prerii.
nowicjusz, todzib, nazwa nadawana wrd traperw na okrelenie osoby nie znajcej realiw Dzikiego Zachodu. [JW48]
99
Przyznaj, niewiele, ale opowiedz o Irvinie. Przed laty Irvin mia mae gospodarstwo na terenie jednego z poudniowo -zachodnich stanw. Wiodo mu si wcale niele. A przysza pamitna klska nieurodzaju. Pewnie o niej syszae. Przez trzy letnie miesice wielu kolejnych lat nie spada ani kropla deszczu. Wszystko zmarniao. Na dobitk Irvinowi zachorowaa ona. Sprowadzony lekarz radzi przewie chor do szpitala. Ba, atwo radzi, ale eby rad wykona, trzeba mie pienidze, a Irvin ich nie posiada. Nawet nie mia od kogo poyczy. Wszystkich ssiadw dotkna przecie ta sama klska. Wtedy wanie, w pobliskim miasteczku dokonano rabunkowego napadu na urzd pocztowy. Zgin pocztmistrz i wonica pocztowego dyliansu. W tamtych stronach nie istniaa jeszcze kolej. Sprawcy nie zostali schwytani, ale zapamita ich twarze trzeci, ocalay pracownik poczty. Bandyci byli doprawdy bezczelni, nawet nie przewizali sobie twarzy chustkami. Byo ich dwu. Sprawa staa si gona. Rozesano listy gocze. Za schwytanie ich lub unieszkodliwienie wyznaczono po tysic dolarw za gow. To bya powana suma. I wwczas Vincent Irvin zdecydowa si. Zgosi si do miejscowego szeryfa owiadczajc, e dostawi mu sprawcw napadu. Znam dokadnie szczegy jego wyprawy. Uciekajcych dopad w dwa tygodnie pniej, gdzie w okolicach poudniowej Kolorado3. Walka bya nierwna, dwu przeciw jednemu. Na dodatek oni posiadali lepsze uzbrojenie, bo i rewolwery, i sztucery, i mniej zmczone konie. Zaraz chwycili za colty, ale on by szybszy. Pierwszego trafi od jednego strzau, w samo serce. Drugi zaci wierzchowca, ale nim uciek, otrzyma postrza, raczej niezbyt ciki. Irvin ju go nie ciga. Przy zabitym znalaz du cz zrabowanych pienidzy, a spieszy si do domu. Droga powrotna nie bya atwa. Kiedy wreszcie dojecha, dowiedzia si nie tylko o mierci ony, ale i synka, ktry, jak pamitam, chorowa zaledwie trzy dni. Irvin otrzyma nagrod, ale pienidze przyszy zbyt pno... Okropne... westchnem.
Chodzi tu o rzek Kolorado wpadajc do Zatoki Meksykaskiej. Druga Kolorado znana ze synnego kanionu, wpada do Zatoki Kalifornijskiej.
100
Mylaem, e Irvin nigdy ju si z tego nie otrznie. Byem wwczas jednym z jego ssiadw. Mnie rwnie dotkna klska suszy, na szczcie, bez dodatkowych ofiar. Zdumiewasz mnie, Karolu. Dochodz do wniosku, e jeste dla mnie osob zupenie nie znan. W gruncie rzeczy, co ja o tobie wiem? Nic a nic.
101
To prawda. Postaram si przy najbliszej okazji naprawi ten niewybaczalny bd. Nie kpij. Lepiej dokocz histori szeryfa. Niewiele ju zostao do powiedzenia. Irvin opuci farm. Zosta zawodowym apaczem. Myl, e oczyci poudniowe stany z wielu przestpcw. Akcja sama w sobie zbawienna, ale w opinii ludzkiej niezbyt mile oceniana. Tak ju dziwnie si plecie na tym wiecie. Gdy oficjalny przedstawiciel wadzy schwyta lub w jaki inny sposb unieszkodliwi przestpc, spotyka si tylko z powszechnym uznaniem. Jeli jednak zupenie to samo uczyni ktokolwiek inny, w najlepszej nawet intencji, poczn go uwaa za odmian mordercy, tyle tylko, e zalegalizowanego. Pienidze, ktre w formie nagrody zarabia, traktowane s jako haba. Std i sytuacja Irvina bya paskudna. Ale zawzi si. Moe uwaa, i bandycki napad by poredni przyczyn mierci najbliszych? Chcia zosta mcicielem? Kt to moe wiedzie? Nigdy go o to nie pytaem. Sprawa wloka si tak chyba przez dwa lata. Przez te same dwa lata ja borykaem si ze skutkami suszy. W kocu miaem tego do. Rozmwiem si z Irvinem. Byem wwczas jedynym bliskim mu czowiekiem. Wszyscy go unikali. Nawet miejscowy szeryf, mimo i zawdzicza Irvinowi mnstwo pochwa za oczyszczenie okolicy z przestpczego elementu, nie znajdowa dla niego choby paru sw uznania. Przekonaem Irvina, i najwyszy czas zmieni teren. Nie bardzo chcia. Trzymaa go na miejscu pami o najbliszych. Jednak uparem si. Nudziem go tak dugo, a ustpi. Doszlimy do zgodnego wniosku, e im dalej si przeniesiemy, tym lepiej. Sprzedalimy nasze gospodarstwa i skoczylimy na sam pnocny kraniec Stanw. Fort Benton wyglda wwczas nieco skromniej. Chocia to zaledwie kilka lat, ale tu wszystko ronie jak na drodach. Przywleklimy si do tego Benton, nie bardzo wiedzc, co dalej robi. Pomg nam przypadek. Benton miao ju wwczas swego szeryfa. Do tej pory nie wiem, czy by to wikszy niedoga, czy wikszy cwaniak. By moe, jedno i drugie. Do, e w wyniku tego Fort Benton rozsawi si liczb nie wykrytych kradziey, rabunkw i zwykych napadw bandyckich. Sprawcy
102
mieli z zasady tak murowane alibi, e nawet najlepszy sdzia nie potrafiby ich pocign do odpowiedzialnoci. Gdy przybylimy do Benton, w przeddzie dokonano napadu na zajazd niejakiego Gabriela Pearsa. Irvin od tamtych czasw nie tylko si u niego stouje, ale i mieszka. Zajazd Pod Szarym Niedwiedziem? zapytaem. Wanie. Ot i tym razem sprawcy zdoali umkn, a poprzednik Irvina tak dugo organizowa pocig, e kiedy wreszcie zebra chtnych, nie byo ju kogo ciga. Tym bardziej i nikt si nie orientowa, w ktr stron napastnicy uciekli. Na wiadomo o tym natychmiast w Irvinie odezwa si jego instynkt apacza. Polecia do szeryfa zaofiarowa tym razem zupenie bezinteresownie swoje usugi. Szeryf przyj je z wyranym lekcewaeniem, p serio, p artem. Poleca najlepszych, jego zdaniem, ludzi i konie. Irvin odmwi przyjcia pomocy. Powiedzia, e sam da rad. Wie o tym rozesza si wrd mieszkacw i wywoaa miech. Staa si jednak rzecz, ktra dla wielu graniczya z cudem. Irvin wyjecha wieczorem, a ju nastpnego dnia przywiz ze sob obu bandytw, agodnych jak baranki. Pears rozpozna napastnikw. Szeryfowi nie pozostao nic innego, jak tylko zamkn ich w areszcie do czasu rozprawy sdowej. Ta historia narobia niemaej wrzawy w Fort Benton i okolicy. Irvina pokazywano sobie niczym przybysza z innego wiata, a Pears odtd sta si jego najwierniejszym przyjacielem. Gdyby jednak Irvin ograniczy si do tej jednej interwencji, najprawdopodobniej szybko by o nim zapomniano. Ale po tygodniu spokoju wydarzya si nowa heca. W zajedzie Pearsa, najczciej podczas wieczornych godzin, zabawiano si gr w karty. Oczywicie gra sza ostro i o grube stawki. Tego wanie wieczoru rozwijaa si ze zmiennym pocztkowo szczciem dla jej uczestnikw. Stopniowo jednak szala powodzenia w wyrany sposb przechylia si na stron bawicego tu przejazdem modego adwokata. Znajdowaem si wwczas na sali wraz z Irvinem. Do naszego stolika przysiad si szeryf, zapytujc w sposb mao delikatny, kiedy zamierzamy wyjecha. Szeryfa musiaa troch niepokoi zdobyta przez mego towarzysza popularno. Moe lka si o swe stanowisko, a moe po prostu nie na rk mu byo schwytanie sprawcw napadu na Pearsa? Kt odgadnie? Jednake Irvin pomin pytanie. Rozgada si o samym Fort Ben Opracowanie edytorskie: Jawa48
103
ton i okolicy, jak gdyby tu co na jmniej poow swego ycia spdzi. Napomyka od niechcenia o kupnie farmy. Widziaem, e szeryfowi nie przypada do smaku ta rozmowa. W pewnej chwili na przeciwlegym kracu sali wybucha awantura. Kto zacz krzycze, rozleg si oskot przewrconego stoka. Zerwalimy si obaj od stou, tylko szeryf nieruchomo tkwi na swym zydlu. Siadajcie, panowie. To normalna sprzeczka. Po-krzycz sobie i uspokoj si. Lepiej si nie wtrca. Gdybym tak chcia si miesza w kad ktni, nie miabym ani chwili spo koju. Ale nie poszlimy za jego rad. Irvin ruszy ku gromadce karciarzy. Ja za nim. Wrd zamtu i haasu ujrzaem przewrcony stoek, porozrzucane wraz z garci monet karty i poczerwieniae twarze uczestnikw gry. Musiao tu doj do jakiego powanego zatargu. Gdy podeszlimy bliej, wysoki i chudy jak tyka farmer chwyci wanie za rk stojcego obok czowieka z czarn brdk: Poka rkaw! Sam widziaem! krzycza. Co pan widzia? zapyta Irvin. Uciszyo si nagle. On ma karty w rkawie! zawoa chudy farmer. To kamstwo! Posiadacz czarnej brody odskoczy do tyu. Kto tu omiela si zarzuca mi oszustwo? Poka lepiej pan ten rkaw. Na co tyle wrzaskw? powiedzia znowu Irvin. To, co si potem wydarzyo, miao tak byskawiczny przebieg, e trudno mi dokadnie odtworzy sytuacj. Do, e facet z brdk wycign nagle z kieszeni rewolwer, ale w tej samej sekundzie Irvin skoczy do niego. I nawet nie wiem, jak to zrobi, w kadym razie czarna brdka znalaz si na pododze, a rewolwer obok niego. Facet dobrze musia stukn o deski, bo lea nieruchomy. Irvin byskawicznie pochyli si nad nim, podnis rewolwer, sign mu za rkaw kurtki i wycign trzy karty.
104
Widzielicie? zapyta. Zgodnie przytaknito, a z boku ozwa si gos: Taki by nam si przyda na szeryfa... Irvin nie zwrci na to uwagi. Schyli si raz jeszcze, schwyci lecego jedn tylko rk za konierz kurtki i pocign po pododze tak atwo, jak gdyby way nie wicej od snopka zboa. Zawlk go do stp oniemiaego ze zdziwienia szeryfa. Prosz si nim zaopiekowa powiedzia. Karciany oszust. Przy okazji warto sprawdzi, jaki z niego adwokat. Opisane wydarzenie gono i szeroko komentowano wrd mieszkacw Fort Benton przez kilka nastpnych tygodni. A teraz musz kilka sw powici swej skromnej osobie. Po prostu dlatego, e wie si ona z dalsz histori naszego wsplnego znajomego. Fort Benton, pomylany jako pograniczna placwka wojskowa, przez dugie lata spenia i inn funkcj by bowiem rwnie punktem wymiany handlowej z Indianami. Skupowano skry, pacono towarami. Wwczas, gdy po raz pierwszy bawiem w Benton, komendantem wojskowej placwki by czowiek wykazujcy spryt handlowy zupenie niezwyky. Zamiast danych przez czerwonoskrych towarw: broni, amunicji, kocy, uprzy wpycha im wod ognist. Po prostu najpodlejszego gatunku wdk. A oblicza wedug cen najdroszych. napojw. Czyni to w zupenie ju nieuczciwy sposb, bez uprzedzenia, po odebraniu skr. Nic dziwnego, e wynikay stae zatargi. Podczas naszego pobytu doszo do powanych awantur. W konsekwencji tego rodzaju oszukaczych operacji przybyli do miasteczka wojownicy plemienia Czarnych Stp. Byo ich kilku z Wysokim Orem, wodzem i Czerwon Chmur, synnym czarownikiem plemienia na czele. Czerwonoskrzy zadali raz na zawsze zerwania z dotychczasowymi praktykami groc, e zo skarg do Waszyngtonu. Komendant wymia ich. Stwierdzi, zgodnie zreszt z prawd, e tereny Czarnych Stp le w Kanadzie, wobe c czego nic go nie obchodzi skarga obywateli Kanady. A jeli im taka zamiana handlowa nie odpowiada mog jej zaniecha. Wyobra sobie, Janie, w jakim
105
nastroju opuszczali fort delegaci Czarnych Stp. Spotkaem si z nimi przypadkowo i zdoaem skoni do zwierzenia si ze swych kopotw. Obiecaem, e im dopomog. Nie bardzo mi wierzyli, a ja przyzna musz nie bardzo wiedziaem, jak si zabra do rzeczy. Ale sowo si rzeko. Opowiedziaem o tym Irvinowi. Sdziem, e mnie zgani za lekkomylno, ale nie. Sam si bardzo zapali do sprawy. Z jego to inicjatywy spotkalimy si z komendantem fortu. Pocztkowo przyj nas uprzejmie sysza ju o sukcesach Irvina ale kiedy si zorientowa, o co chodzi, przybra ton grubiaski. W gruncie rzeczy by to nieokrzesany odak i gupiec. Gdyby nie spokj Irvina, doszoby do nie byle jakiej awantury. Kiedy opucilimy fort, mj przyjaciel owiadczy, e stanie na gowie, a tego gbura przepdzi. Umiechnem si tylko na tak pogrk. Ale Irvin mocno wzi spraw do serca. Powiedzia, e potrafi dotrze i do Waszyngtonu, jeeli zajdzie potrzeba. Prbowaem go przekona o bezcelowoci takiego zamierzenia. Bo nawet gdyby udao mu si spowodowa zmian na stanowisku komendanta fortu w co, jak owiadczyem, nie wierz to jaka jest gwarancja, e nastpca bdzie lepszy? Moim zdaniem oszukaczym transakcjom moe pooy kres tylko znalezienie innego odbiorcy skr. Irvin przyzna mi racj, ale mimo to nie chcia odstpi od swego projektu. Gdymy wrcili do gospody, zaprosi Pearsa na wspln narad. Opowiedzia o moim projekcie. Pears zastanowi si chwil, a potem owiadczy, i najlepiej byoby skierowa Indian do ktrej z fa ktorii Hudson's Bay Company prowadzcej od stuleci handel z ludnoci tubylcz. Tysice filii Hudson's Bay Company znajdowao si na terytorium Kanady, ale gdzie znajdowaa si najblisza? Tego Pears nie wiedzia, ale obieca popyta si. Jako po paru dniach donis nam, i najblisza Fortu Benton faktoria znajduje si w osadzie Dziesitej Mili. Ba, ale jak daleko byo do niej? Na ten temat zdania przygodnych informatorw bardzo si rniy. Mimo wszystko postanowiem tam trafi. Zaproponowaem Irvinowi wspln wypraw. Odmwi. Nabi sobie gow Waszyngtonem. Owiadczy, e wszystko wietnie si skada, bo moemy jednoczenie odby swe podre i spotka si w Benton. Nie bd ci opisywa swej eskapady do Dziesitej Mili, za wiele by to zajo czasu. Faktem jest, i dotarem do celu, e kierownik faktorii
106
przyj mnie bardzo gocinnie, e jak si pniej okazao nawiza porozumienie z Czarnymi Stopami i odtd dostawy skr do Fort Benton urway si. Gdy powrciem, Irvina jeszcze nie byo. Czekaem z niecierpliwoci. Zjawi si dopiero po dwu tygodniach z wielce tajemnicz min. Nie chcia nic mwi, wyrazi tylko zadowolenie z mojego osignicia. Tak min jeszcze jeden tydzie. .Zastanawiaem si, po co tu jeszcze siedzimy. Pienidze, jakie miaem ze sprzeday swego gospodarstwa, topniay bardzo szybko, a przymusowa bezczynno poczynaa mnie mczy. Po paru dniach gruchna po Benton nieprawdopodobna wiadomo: mia przyjecha nowy komendant fortu. Po dzi dzie nie wiem, jak Irvin potrafi do tego doprowadzi. Podejrzewam tylko, i pogosk o zmianie na stanowisku komendanta fortu puci on sam. Na pewno za porednictwem Pearsa. Pogoska okazaa .si prawdziw. Po kilku dniach przyby nowy komendant. Co dziwniejsze, pierwsze kroki skierowa nie do fortu, ale do gospody Pod Szarym Niedwiedziem. Tu spdzi dobr godzin na rozmowie w cztery oczy z Irvinem. Mieszkacy osiedla po prostu utonli w fali najbardziej fantastycznych plotek. Szeptano sobie na ucho, e Irvin jest wysannikiem rzdu Federalnego4. Nie dowiedziaem si, jak rol przypisywano mnie, ale nie mogem ju przej ulic, aby dziesitki razy nie by zmuszonym do odpowiadania na ukony i pozdrowienia zupenie nie znanych mi osb. Tak oto dowiadczyem wwczas mnstwa kopotw wynikajcych z nadmiernej popularnoci. Efekt tego wszystkiego by nieoczekiwany, chocia naleao si go spodziewa. Oto pewnego dnia kilku najbardziej szanowanych obywateli Benton zwoao oglne zebranie mieszkacw oczywicie mczyzn, kobiety z takich narad byy wyczane i przedstawio szereg zarzutw dotychczasowemu szeryfowi. Broni si nieborak, jak umia, ale nie zdoa odnie sukcesu. Zadano, aby zrzek si swych funkcji. Wniosek przegosowano. Na tym samym zebraniu Pears wystpi z propozycj wyboru Irvina na oprnione miejsce szeryfa, a mnie posuchaj tylko, Janie! na jego zastpc. Odmwiem kategorycznie, a rwnoczenie gorco namawiaem Irvina, aby si zgodzi.
4
W ten sposb okrelano Rzd Stanw Zjednoczonych w Waszyngtonie.
107
Powiedzia, e 4 Rzd Federalny Rzd Stanw Zjednoczonych A.. P. w Waszyngtonie. przyjmie na prb. Wybrano go prawie jednomylnie. Zgodzono si rwnie, aby po pewnym czasie sam sobie dobra pomocnikw. Tak oto, w wielkim skrcie, wyglda historia ostatnich lat ycia obecnego szeryfa Fort Benton. A ty zapytaem co uczynie potem? Pomogem nieco w nawizaniu stosunkw midzy Czarnymi Stopami i przedstawicielem Hudson's Bay. Mylaem, e rzecz si na tym zakoczy. Nie doceniem jednak wdzicznoci czerwonoskrych. Zjawili si jeszcze raz w Benton po to, aby mi wrczy niezwykle cenny dar: futro srebrnego lisa. Od tej to chwili datuje si moja znajomo z Indianami. Nie bardzo rozumiem, Karolu, po co wleklicie si a do tego zakazanego Fort Benton? Pienidze uzyskane ze sprzeday gospodarstw nie mogy wam na dugo starczy. Sam zreszt wspominae, e ju ci si koczyy. Odpowiem krtko: to, e trafilimy do Fort Benton, byo tylko przypadkiem. Po prostu szukalimy jakiej maej miejscowoci, czujc wstrt do duych skupisk ludzkich, aby w niej osi na stae, nabywszy kawa gruntu. Ale Irvin, im bardziej czas upywa, tym bardziej traci pocig do gospodarki rolnej. Sdz, e wspomnienia niedawnej przeszoci byy u niego zbyt ywe. Wybr na szeryfa Fort Benton przyj zapewne z ulg. Potrzebowa radykalnej zmiany zawodu, odgrodzenia si raz na zawsze od tego, co byo, i od... wspomnie. A poza tym nowa funkcja, bardziej odpowiadaa jego skonnoci do czynnego, ruchliwego ycia. A ty, Karolu? Ja? Nie chciaem wpywa na decyzj Irvina. On sam raz tyl ko jeden mwi o nabyciu farmy. Kiedy go wybrano na nowe stanowisko, wwczas i ja zaniechaem myli o kupnie ziemi. Przypadek przyszed mi z pomoc. Mj kontakt z Czarnymi Stopami pozwoli i mnie zmieni zawd. Zostaem traperem, owc skrek, i mog ci zapewni, Janie, e jest to praca znacznie ciekawsza, a rwnie bardziej opacalna od uprawy roli. Ale teraz zakoczmy ju ten temat. Pora wyjani, po co tu przybyem.
108
Przecie eby mnie odwiedzi! Oczywicie, ale nie tylko dlatego. Zblia si sezo n zimowych oww. Potrzebuj amunicji. W Milwaukee dostan lepsz i tasz, no i poza tym mog si z tob nagada. Od Czerwonej Chmury i od Wysokiego Ora przywo pozdrowienia. Licz, e wiosn zawitasz do nich. Wybacz, ale bardzo si zmczyem tym gadani em. Nigdy jeszcze za jednym razem nie wypowiedziaem tylu sw. Dlatego dopiero jutro dowiesz si o szczegach. Uff! Bardzo jestem senny.
109
VIII
Tajemniczy nieznajomy
Nazajutrz, ju przy niadaniu, wszczlimy gorc dyskusj nad problemem Hawkinsa. Karol okreli t spraw mianem problemu twierdzc, i to nadaje odpowiedni wag zagadnieniu. Dobrze, dobrze zgodziem si. Niech bdzie i problem, jeli ci si tak podoba. Co radzisz? Skierowa chopaka do szkoy. Do jakiej szkoy? Obawiam si, i Jim umie zaledwie czyta i pisa. Tu, na marginesie, musz zauway, i w Stanach istniay wwczas tak zwane primary schools 5, ale nauka bya patna i nieobowizkowa. Wiesz co, Karolu, moe by si poradzi Katarzyny? Kobiety w takich sprawach wychowawczych lepiej si orientuj od nas. Spojrza na mnie podejrzliwie. Mwisz to powanie? Ona potrafi rozsdnie myle. Jak uwaasz.
odpowiednik szkoy podstawowej
110
Zawoaem Katarzyn i czciowo wtajemniczyem j w spraw Jima Hawkinsa, nie wspominajc jednak o historii z Brightonem. Wysuchaa mnie w milczeniu. Kiedy skoczyem mwi, zamylia si. Chopak powinien si uczy zawyrokowaa zamiast bki zbija. Zgodnie przytaknlimy. Moe go odda do kowala? Zaprotestowaem. Nigdy, Katarzyno. To przecie syn farmera. On si na to nie zgodzi. Nie, nie. Trzeba wymyli co innego. To niech idzie do jakiej szkoy rolniczej. Nie wiem, czy taka szkoa istnieje w Milwaukee? Co te pan doktor opowiada? Przecie jest u nas taka szkoa. To nieza myl zainteresowa si Karol. Ale czy chopak da sobie rad? Trzeba sprbowa zauwayem. I na tym stano. Gdy w kilka godzin pniej przyszed Hawkins, Karol pocz go egzaminowa. Mczy go do dugo, zanim powiedzia, o co chodzi. Nie zauwayem jednak entuzjazmu na twarzy Jima, Karol stwierdzi, e chopak powinien da sobie rad. A jeli nie, poszukamy czego innego. atwo powiedzie mruknem. Nie bd pesymist, Janie. Ja si t spraw zajm. Serdeczne dziki. Spodziewam si wobec tego, e pobdziesz u mnie duej. Zaprzeczy, ale stwierdzi rwnoczenie, e nie myli o natychmiastowym odjedzie. Musz przyzna bezstronnie, e Karol przej
111
si kopotem yciowym Hawkinsa. Ale i mnie sam nie wiem dlaczego chopak bardzo przypad do serca. Karol cel swj osign. Umieci Jima w jakiej niszego typu uczelni o charakterze rolniczym. Przy szkole istnia internat, wic i sprawa mieszkania zostaa zaatwiona. Napisaem o tym wszystkim a w dwu listach: do szeryfa i do starszego brata Hawkinsa. Dokonawszy tego byem szczliwy, e spad mi kopot z gowy. Wreszcie miaem okazj i czas wypyta Karola, co porabia, odkd emy si poegnali. Nie zmarnowa czasu. Okazao si bowiem, i po rozstaniu si ze mn powrci do osiedla Czarnych Stp, a stamtd, korzystajc z piknej jesiennej pogody, raz jeszcze w towarzystwie kilku wojownikw uda si do znanej mi Doliny Sioda w Grach Skalistych, gdzie spoczyway pokady zotononego piasku. Tam wydobyto spor jego ilo i przewieziono do Oden -na-kainne-he-kaj Ukrytego Miasta Czarnych Stp. Tu wyjaniam: wiele szczepw czerwonoskrych posiada osiedla, w ktrych przebywa stale. Pooenie geograficzne tych osiedli znane jest tylko nielicznym i zazdronie strzeone. One to wanie zwane s ukrytymi miastami. Z kolei Karol uda si na poudnie Kanady, gdzie zakupi kilkadziesit sztuk rasowego byda. Sprowadzi je na tereny Czarnych Stp i zamieni si w... hodowc, a raczej w instruktora hodowlanego. Z waciw sobie energi pocz wtajemnicza grono wybracw w podstawowe zasady hodowli. Sam posiada przecie w tej dziedzinie pewne dowiadczenie. A sprawa nie bya atwa. Prawdopodobnie gdyby nie wpywy i znaczenie Czerwonej Chmury, caa praca Karola poszaby na marne. Indianie do niechtnie odnieli si do prb hodowli byda, bowiem uwaali, e dla wojownikw jest w tym co habicego. A przecie pomys by doskonay. Czerwona Chmura, ktry przez kilka lat swej modoci przebywa w miecie bladych twarzy, orientowa si, i im bardziej rozwija si bd miasta, wzrasta bdzie zapotrzebowanie na ywno, a przede wszystkim na miso. Poniewa ilo dzikiej zwierzyny stale maleje, hodowla byda domowego bdzie si stawaa coraz bardziej popatn. Nieubaganie nadciga dzie, w ktrym padnie ostatni bizon. Wwczas jedynym
112
ratunkiem przed godow mierci stanie si dla Indian przymusowa wdrwka na tereny dalekiej pnocy, gdzie jeszcze istniaa obfito lenej zwierzyny. Dla plemion Czarnych Stp, Assiniboinw, a nawet dalej na pnoc osiadych Kri rwnao si to nie tylko koniecznoci opuszczenia odwiecznych siedzib, ale wizao si rwnie ze zmian trybu ycia. Zwierzyna pnocy przebywaa w niezmierzonych lasach. Przeniesienie si z prerii do puszcz to dla Indian mniej wicej to samo, co na przykad przerzucenie grali na rwniny, a rolnikw z nizin na grskie hale. Z tego wszystkiego zdawali sobie dobrze spraw Czerwona Chmura, Wysoki Orze, wielki wdz plemienia, oraz kilku pomniejszych kacykw szczepowych. Popierany przez nich czarodziej ju od duszego czasu przekonywa swych wspplemiecw o koniecznoci rozpoczcia na stepach hodowli byda. Rozpisaem si nieco na ten temat, ale hodowlane plany wizay si bardzo cile z zamierzon przez nas eksploatacj zotodajnych pokadw (aby zdoby pienidze na zakup byda!) oraz z szeregiem innych, wynikych z tych zamierze nieoczekiwanych wypadkw. Wracam do sprawy Karola. Przyby do Milwaukee nie tylko po to, aby kupi amunicj i aby mnie odwiedzi. Rwnie i w celu zbadania, gdzie i kiedy mona by naby jak wiksz parti byda. Natrafi jednak na pewne trudnoci w znalezieniu dobrej rasy hodowlanej. Poradziem mu, aby zaatwi transakcj za porednictwem Hudson's Bay Company. W ten sposb mona by unikn wielu kopotw, a przede wszystkim plotek na temat pochodzenia zota, ktrym Czarne Stopy miay paci. Hudson's Bay potrafi zaatwi spraw w sposb moliwie dyskretny. Po rozwaeniu tej propozycji z wierzchu i od podszewki jak mwi Karol przyzna mi racj. Tymczasem spad pierwszy nieg, a wraz z nim nadszed list od Irvina. Gratulowa w nim pomylnego zaatwienia sprawy Hawkinsa. Donosi rwnie, e rozmawia z bratem Jima, ktry nieco krzywi si na wysoko opaty danej przez szko, ale ostatecznie ustpi, gdy mu szeryf zagrozi, i pan doktor umyje rce od wszystkiego, a on, szeryf, rwnie, jeli Jim nie zostanie umieszczony w szkole. By to oczywicie may szanta, z ktrego umiaem si serdecznie, bo jednak
113
wynikajcy ze szlachetnych pobudek. Nauka tylko na dobre moga wyj Jimowi. Ten list na dugo pozosta ostatni wiadomoci, jaka nadesza do mnie z Fort Benton. Karol odjecha, przez dugie tygodnie nie wydarzyo si nic ciekawego. Zima trzymaa nas mocno w swych garciach. Tak nadszed stycze 1882 roku. I wwczas to wanie wydarzy si wypadek, ktry mnie nieco zaniepokoi. Ktrego pospnego zimowego wieczoru odwiedzi mj gabinet dawny pacjent z okresu, kiedy pracowaem w szpitalu. Przypomnia mi si natychmiast, chocia poznabym go i bez tego. Sta si bardzo popularn postaci wrd ogu chorych. Nazywalimy go wwczas Czarnym Piotrem, a to od krtko przycitej, czarnej brdki i czarnych wosw. Trafi do nas ze skomplikowanym zamaniem lewego przedramienia i dwu eber. Naprawd nazywa si Piotr Carr. Uprawia zanikajcy ju zawd jeli to mona nazwa zawodem poszukiwacza szlachetnych metali. Przewdrowa chyba poow Ameryki ze zmiennym dla siebie szczciem. Majtku nie zrobi, ale jak nam opowiada uciua sobie skromn sumk na czarn godzin. Skutki pewnej wyprawy doprowadziy go wprost do bramy szpitala. Podczas wdrwki w grach zaskoczya go gwatowna burza poczona z silnym wiatrem. I ten huragan po prostu zwia Piotra ze zbocza, na ktrym bezskutecznie poszukiwa najpierw skarbw, a potem schronienia w jakiej pieczarze. Na szczcie zbocze nie byo bardzo strome. Zlecia jednak, koziokujc, kilkanacie metrw. To, e jako zdoa dotrze do najbliszej stacji kolejowej, straszliwie potuczony, zawdzicza tylko niesychanej wytrzymaoci i odpornoci organizmu na bl i fizyczne zmczenie. Prowadziem z nim w chwilach wolnych od zaj zawodowych dugie rozmowy. Carr by niewyczerpan kopalni tematw. Zaiste, warto byo sucha! Jego znajomo ycia biaych osadnikw tak zwanego Dzikiego Zachodu, kontakty z czerwonoskrymi, zwaszcza z Indianami
114
plemion Dakota, nazywanymi przez biaych Siouxami 6, mogyby stanowi cenny materia etnograficzny dla naukowcw, gdyby Czarny Piotr umia i chcia pisa. Niestety, natura pozbawia go tych zdolnoci. Za to gawdziarz z niego by utalentowany. Do sali, w ktrej lea, przychodzili lej chorzy, aby wysucha nie koczcych si opowieci. Przypuszczam, e sporo w nich byo fantazji, ale na pewno zawieray rwnie wiele prawdy o yciu czowieka, ktry cae swe mskie lata spdzi na wczdze. Gdy ktrego dnia spytaem Piotra, po czym poznaje, czy na danym terenie warto prowadzi poszukiwania zotodajnego piasku zaskoczy mnie znajomoci gleby i ska. Nieco pniej, przypadkowo, poznaem geologa i powtrzyem mu cz uzyskanych w ten sposb informacji. Zdumia si, skd lekarz moe tak dobrze orientowa si w tych sprawach . Gdy zdradziem rdo swej wiedzy, nie okaza ju zdziwienia. Przyzna, i praktyczne wiadomoci wdrownych poszukiwaczy czsto dorwnuj oficjalnej nauce, a niekiedy nawet j przewyszaj. Piotr Carr wcale nie by przyjacielem Indian. Twierdzi, i nieraz zaleli mu za skr podejrzewajc, e poszukuje na ich terenach wycznie zota, a nauczeni dowiadczeniem wiedzieli, e po kadym wikszym odkryciu drogocennego minerau nastpuje masowa inwazja biaych. Takim wic by Piotr Carr. Gdy mnie powita jak starego znajomego, zagadnem go o zdrowie. Wszystko w porzdku, panie doktorze. I wcale nie w tej sprawie przyszedem. Prosz, prosz, niech pan siada. Czym mog suy? Moe to i gupstwo zacz skrobic si w gow a moe wana sprawa. Sam pan to oceni. Wie pan dobrze, czym si zajmuj, i sporo ludzi rwnie wie o tym. A e cigle kry po naszym kraju mnstwo bajek o skarbach, ktre gdzie tam spoczywaj w ziemi, wic ktokolwiek si dowie o mojej pracy, zaraz cignie mnie za jzyk. Ilu to proponowao mi
6
Nazwa Sioux (wypowiadana z francuska Sju, lub z angielskiego i z europejska Siuks lub Sjuks), pochodzi od francuskich sw: nadowessioux, nadoweiseweg lub nadeweisiw, co oznacza tyle co mae we. Z przeksztace tych sw wytworzya si obraliwa nazwa Sioux (wymawiana z francuska: Sju:) nadawana Indianom Dakota przez ich miertelnych wrogw Odibwejw. [JW48]
115
spki. Ale ja co nieco znam si na ludziach. Najczciej wszystkim im le z oczu patrzy. Przed kilku dniami zetknem si ze spraw, ktra jak mi si wydaje zainteresuje i pana. Mnie? Tak, tak. Jak panu wiadomo, latem przebywam w samotnoci, a zimow por sobie odpoczywam. Czasem dla odmiany bawi si, ot, przy kufelku piwa w jakim lokalu. Pan to rozumie, doktorze? Oczywicie. Nie widz nic w tym zego. Wanie, zawsze tak samo uwaaem. Przed paru dniami byem w gospodzie Pod Srebrnym Orem. Suchaczw miaem chtnych. Ani sowa. Kady co doda, historyjki ciekawe. Zrobio si dobrze pno, a jeszcze nie wyczerpalimy tematu. Ano, c? Trzeba byo si poegna. Wychodz. A tu jaki przystpi do mnie. Na lewo? pyta. Na lewo. To si wietnie skada. Odprowadz pana kawaek. Zawsze we dwch to raniej. Z pocztku mylaem, e to jaki strachajo. Niech idzie. Mnie to nie przeszkadza. Wic idziemy. A tamten po chwili, jak ju zostalimy sami, gada. Ciekawe rzeczy pan opowiada. Szalenie zainteresowao. Bo widzi pan, ja te z tego samego fachu. mnie to
Tak mi powiedzia. Moe to prawda, czemu nie? I czekam, co bdzie dalej. Idziemy przez chwil w milczeniu. Ju mylaem, e si na tym skoczy. Ale nie, bp on znowu si odzywa: A moe bymy si tak razem wybrali, kolego? Widzi pan doktor! Zacz mnie nabiera na koleg. A dokd to? pytam.
116
Jegomo krci gow i wreszcie powiada: Znalazoby si jedno takie miejsce tu ciszy glos. Zoto. Zoty piasek. A nawet wiksze grudki Tak? mwi. A pan widzia? Trzeba byo sobie zabra. Nie powiada. Ja tam nie byem, ale mj przyjaciel. Pokazywa mi prbki. No, to wietnie. Moecie sobie powinszowa, ale ja tam po co? Ba powiada to straszny kawa drogi i, bd szczery, troch niebezpiecznie. Lepiej we trjk ni we dwjk. Co to znaczy: troch? Zawsze si ryzykuje przy takich poszukiwaniach. Przypad mi pan do serca, wic powiem jeszcze: to tereny czerwonych. Wszystko zaley, jacy to czerwoni, z niektrymi mona si dogada. Z tymi chyba nie. To Czarne Stopy. Aha, Kanada powiedziaem. Ale to przecie bardzo pokojowo usposobione plemiona. Niektrzy tak sdz, lecz to nieprawda. Mj przyjaciel wpad tam w nie lada tarapaty. cigali go... Jeli tak odpowiedziaem sprawa nie dla mnie. Nie bd ryzykowa yciem dla kawaka zota. Tak mu powiedziaem, ale jednoczenie przypomniaem sobie, e przecie ci od Czarnych Stp byli u pana doktora w szpitalu. Wtedy, co ten chory... i co to pan doktor mia jakie kopoty... zaplta si i utkn w poowie zdania. Wida nie chcia mnie urazi przypominajc niemi dla mnie histori.
117
Pamitam, pamitam. Prosz mwi dalej. To bardzo interesujce. Wic pomylaem sobie, e jeeli oni, to znaczy ci Indianie, znaj pana doktora, a pan doktor odda im tak przysug, to panu byoby najatwiej o tym zocie od nich si dowiedzie... Umiechnem si, bo rozumowanie Czarnego Piotra byo nieco prymitywne, ale rzekem: Dobrze, dobrze. I co on panu odpowiedzia? e warto ryzykowa, bo tam jest caa kopalnia zota. Na trzech to starczy do koca ycia. Przemylaem t rzecz jeszcze raz i doszede m do wniosku, e jeli pan doktor tym czerwonym odda tak przysug, to ja powinienem o wszystkim panu powiedzie. Widzisz, Carr odparem nie jest to takie proste, jak ci si wydaje. Jeli tam jest zoto, to stanowi wasno Czarnych Stp i nic nam do tego. Nawet gdyby przygodnie poznany czowiek mwi prawd, ryzyko zdobycia tego zota jest tak olbrzymie, i, jak to si mwi, gra nie warta wieczki. Ja jednak podejrzewam, e ten paski znajomy to po prostu oszust. I ja doszedem do tego samego wniosku, ale chciaem si poradzi. Wiesz co? w tym momencie wpadem na nowy pomys. Bardzo pragnbym tego czowieka zobaczy. Ale nie uprzedzaj go, Piotrze, o tym, dobrze? Kto wie, moe to jaki szpitalny pacjent, ktry z wizyty Czarnych Stp wy fantazjowa sobie reszt? Nie widzi mi si, ja tam poznaem chyba wszystkich chorych. Ale rzecz da si zrobi. On zawsze przychodzi pod Srebrnego Ora. Suchaj, Carr. Ja tam rwnie wpadn, ale udawaj, e mnie nie znasz. To jak ja go panu doktorowi wska?
118
Wymyl co. No, to chyba... chyba e podejd do pana doktora i poprosz o ogie do fajeczki. Bd mg wtedy szepn swko. Uznaem to za najlepsze rozwizanie. I na tym rozstalimy si. Ledwie zamkny si drzwi za Czarnym Piotrem, poczem zastanawia si nad tym wszystkim. Kto wie o naszym odkryciu. Niech Piotr bdzie przekonany, e to oszust. Tak lepiej. Ale ja wiem, co naprawd o tym sdzi. I oto poniosa mnie fantazja. I to tak daleko, e gdybym na wasne oczy nie widzia, jak Scott, czowiek z blizn, skoczy w przepa, miabym prawo sdzi, e to on wanie. Tak czy siak, naleao bacznie przyjrze si informatorowi Carra. Nie bardzo chciao mi si i samemu pod Srebrnego Ora, ale innej rady nie znalazem. Nastpnego dnia wybraem si do gospody. Jej lokal znajdowa si na kracach miasta i niewiele odbiega wygldem od Szarego Niedwiedzia w Fort Benton. Sala bya pena, ani jednego miejsca przy stolikach. Z trudem przecisnem si do bufetu. Poprosiem o piwo. Poczem rozglda si po sali. Nigdzie jednak nie zauwayem Carra. Wysczywszy ostatnie krople piwa zaczem torowa sobie drog ku wyjciu i dobrnem wreszcie do drzwi. Nie zdyem ich uchyli, gdy otwary si, pchnite od zewntrz. Ukazaa si umiechnita twarz mego byego pacjenta. Natychmiast zawrciem. Dostrzegem, jak Piotr dopcha si do bufetu, gono witany przez licznych znajomych. Teraz nie sposb byo do podej bez zwrcenia oglnej uwagi. A tego chciaem unikn. Na szczcie, przypadkowo znalazem wolne krzeso przy stoliku, od ktrego akurat powstao z haasem rozbawione towarzystwo. Zapaliem fajk. Po kilku minutach zjawi si posugacz i postawi kufel piwa. Co mocniejszego? zapyta.
119
Zaprzeczyem, dziwic si temu piwu, ktrego wcale nie zamawiaem. Ale tu wida takie byy zwyczaje. Cisnem kilka monet i poczem rozglda si po sali. Carr zgin mi z oczu w tumie goci.
W tej chwili zbliyo si ku mnie dwu nieznajomych. Skonili si uprzejmie i co zamruczeli, zapewne pytali, czy mog si przysi. Kiwnem gow i wskazaem wolne stoki. Usiedli. I znowu, prawie natychmiast, zjawi si posugacz z piwem. Nie wiem doprawdy, jak on to robi, aby w cisku panujcym w lokalu mc tak szybko odszuka osob, ktra jeszcze nie otrzymaa swego obowizkowego piwa? Musia zaiste mie sokoli wzrok. Przyjrzaem si przybyym. Byli prawie w rwnym wieku, obaj nosili kraciaste kurtki i identyczne, o szerokich rondach kapelusze. Prowadzili przerwan zapewne przed chwil rozmow nie krpujc si moj obecnoci bo gdy zajli miejsca, jeden z nich odezwa si:
120
Wic on mi powiada: Nie bdziesz aowa, bracie, we trjk zbierzemy tyle, e kademu starczy na cae ycie i kady bdzie panem ca gb. Nastawiem uszu. Troch z nudw, a troch dlatego, e co bardzo podobnego mwiono Czarnemu Piotrowi. A co ty na to? ozwa si drugi z nieznajomych. Wic ja powiedziaem: A kto mi zarczy, e to wszystko prawda? A jeli nawet prawda, jaka gwarancja, e czerwone diaby nie cign mi skry z gowy? Na to on wymia mnie. Powiedzia, e kto nie ryzykuje, ten nic nie ma, i doda, e jak spotkamy si we trjk, pokae najprawdziwsze nuggety7. Teraz dosownie cay zamieniem si w such. Wpatrzywszy si w kufel peen piwa udawaem, i rozmylam nad czym gboko, ale owiem uchem kade sowo. Z dalszej rozmowy wyniky informacje jeszcze bardziej mnie interesujce. Oto jeden z moich przygodnych ssiadw by nagabywany w podobny sposb, jak Piotr Carr o wzicie udziau w wyprawie po zoto. Odmwi jednak swego uczestnictwa w tym przedsiwziciu. Dopiem piwa i podniosem si od stolika. Do licha! Czy to cigle by ten sam kto z uporem starajcy si zorganizowa wypraw na tereny Czarnych Stp, czy te natrafiem przypadkowo na zwyky zbieg okolicznoci? Ale przecie terenw zotodajnych, na ktrych znale mona nuggety, nie byo wiele. Raczej niesychanie mao. Ja o takich nic a nic nie syszaem poza domen Czarnych Stp. Naleao o wszystkim zawiadomi Karola. Tylko gdzie go szuka? Wybra si na preri? Moe zwrci si o pomoc do szeryfa Irvina? Poszedem szuka Piotra. Sta nadal przy bufecie, otoczony grupk suchaczy, i rozprawia zawzicie. Przystanem. Dostrzeg mnie. Cigle
Samorodne bryki czystego zota. [JW48]
121
gadajc pocz przesuwa si w moim kierunku. Gdy znalaz si tu obok, powiedzia: Fajka mi zgasa, kto uyczy ognia? Chyba z tuzin rk wycigno si w jego stron, ale Carr przyj zapaki ode mnie, Kiedy przyblia ponce drewienko do gwki fajki, szepn: Uwaga, ja go klepn po ramieniu... Skonilimy si sobie z naleyt grzecznoci i Carr poeglowa na nowo w stron szynkwasu. Po drodze zagada co do stojcego obok mczyzny i poklepa go poufale po ramieniu. Nastpnie odwrci gow i spojrza w moim kierunku. Zrozumiaem. Towarzysz Carra, wysoki drab w tej koszuli, by wanie organizatorem wyprawy po skarby. Przyjrzaem mu si dokadnie. Na pewno nigdy go dotd nie spotkaem. Odwrciem si na picie i opuciem gospod. Przez powrotn drog do domu bezskutecznie staraem si odgadn, kim by znajomek Czarnego Piotra. Raz jeszcze przeliczyem wszystkich uczestnikw wyprawy w Gry Skaliste, gdzie spoczywa zoty piasek. Poza grup Indian brao w niej udzia zaledwie dwu biaych: Karol i ja. Ale ja nie wspominaem o tym nikomu ani swkiem, a Karola byem pewien jak siebie samego. Inni odkrywcy zotych pokadw ju nie yli. A czerwonoskrzy? O, nie! Od nich nie przedostaa si do b ladych twarzy adna wiadomo. Dziwna zagadka! Wieczorem w swym gabinecie zastanawiaem si nad ewentualnoci zatargu Czarnych Stp z ktrym z ssiednich plemion. By moe Assiniboinowie lub Kri natrafili na skarby Doliny Sioda w Grach Skalistych i przekazali t wiadomo ktremu z biaych traperw. To wydao mi si moliwe. Wiedziaem przecie, i podczas dawnych, krwawych zatargw wodzowie plemion niejeden raz zwracali si o pomoc do biaych, obiecujc nagrod w czci upw. Nikt uczciwy nie podejmowa si tego rodzaju usug, ale trafiay si jak wszdzie na wiecie szumowiny pozbawione wszelkich uczu ludzkich i wszelkich hamulcw
122
moralnych. One to suyy sw rad i sw strzelb jednej w walczcych stron. Moe wic i tym razem przytrafio si co podobnego? Od Czarnych Stp - po wyjedzie Karola nie miaem adnych wiadomoci. Z drugiej znw strony Karol nie wspomina ani swkiem o jakich zatargach na prerii. Zakopane w ziemi przed wielu, wielu laty tomahawki nie zostay wydobyte. Oczywicie, wszystko jest moliwe, ale wrd czerwonoskrych coraz silniej utrwalao si przekonanie o bezcelowoci, a nawet szkodliwoci bratobjczych walk. Wyniszczay one jeszcze bardziej i tak topniejce ju siy tubylcw. Nie mwiem sam do siebie ani Czerwona Chmura, ani Wysoki Orze, ani aden z pomniejszych wodzw Czarnych Stp nie wdaby si w tak awantur. Nazajutrz znowu odwiedzi mnie Piotr Carr. Jest pan zadowolony, doktorze? zagadn. I tak, i nie. Ja tego jegomocia nigdy dotd nie spotkaem. Jak on si nazywa? Doprawdy, nie wiem. Ani ja si mu nie przedstawiaem, ani on mnie. I c wicej wczoraj panu opowiada? Raz jeszcze namawia do przystpienia do spki. Ale on mi si nie podoba. Od pocztku nie podoba mi si. Co mu tak na mnie zaley? Zaczem facetowi tumaczy, e teraz zima w peni, e mam czas do namysu. Widzc, e nic nie wskra, poegna si ze mn. Ciemna historia stwierdziem. Powtrzyem Carrowi przypadkowo usyszan pod Srebrnym Orem rozmow. Podejrzewam, e chodzi o to samo zoto i o t sam osob. Jest to albo paski znajomy, albo... znajomy znajomego. Stara si zwerbowa
123
ludzi do jakiej wyprawy i kademu opowiada, e tylko trzy. osoby maj w niej uczestniczy. Piotr a klepn si doni po kolanie. Ani sowa doda, doktorze! Pan ma racj. To jaka paskudna sprawa. Na tym rozstalimy si. Wyczekiwaem teraz z niecierpliwoci poprawy pogody, aby mc wyruszy na poszukiwanie Karola. Ale wszystko sprzysigo si przeciw mnie. Z kocem stycznia mrz co prawda zela, ale nieyce, prawdziwe huragany niene, sparalioway komunikacj we wschodniej i pnocnej czci Stanw. Zawiao drogi i kolejowe tory. Ruch pocigw, mimo stosowania pugw odnienych, odbywa si bardzo nieregularnie. Zdarzao si, e wagony grzzy po prostu w zaspach. Potem napyna fala mrozw i trwaa do koca lutego. Przez cay ten bardzo dla mnie dugi okres nie otrzymaem adnej wiadomoci. Ani od Karola, ani z Fort Benton. Nie wiedziaem, czy szeryf schwyta wreszcie Cyrusa Rothcliffa, czy nie. Troch z nudw, troch z obowizku, a najbardziej, aby co robi bo w miejscu nie mogem usiedzie odwiedziem Jima Hawkinsa. Najpierw porozmawiaem z dyrektorem szkoy. O moim protegowanym wyraa si yczliwie, podkrelajc jednak, i chopak jest do niesforny, e potrzebuje silnej rki, ktra by nim pokierowaa, e jednak biorc wszystko pod uwag dobrze si stao, i trafi do tej wanie, a nie do innej szkoy. Hawkins natomiast zapytany, jak si tu czuje, szczerze wyzna, i brak mu dawnej swobody i towarzystwa, ale chce zadowoli szeryfa i dlatego tu siedzi. Nie bardzo mi to przypado do smaku. Tu nie chodzi o szeryfa, Hawkins powiedziaem, kiedy znalelimy si sam na sam w malutkim gabineciku dyrektora szkoy. Tu
124
nie chodzi o szeryfa powtrzyem. Ale o ciebie. Nie przyszedem, eby prawi kazanie, ale eby przypomnie ci o pewnych sprawach. Wydaje si, e o nich zdye ju zapomnie. Zauwayem, e pomarkotnia. Opuci gow i wpatrzy si w lnic posadzk. Przypominam ci, e bye dosownie o krok od wizienia albo od czego jeszcze gorszego. Wszystko przemawiao przeciw tobie. Ocali ci waciwie tylko ten piercie. Gdyby prowadzi inny tryb ycia... Westchn ciko i spojrza na mnie. Niech mi pan wybaczy, doktorze. Tyle panu zawdziczam. I znowu nie o to chodzi. Dyrektor skary si na ciebie. Jeste niezdyscyplinowany, niesforny. Jeli ci usun z tej szkoy, dokd pjdz iesz? postraszyem go. Do Fort Benton teraz wraca nie moesz. Za duo o tobie mwi. O tobie i o Brightonie. Poblad. Widziaem, jak splt palce obu rk tak mocno, e a mu posiniay. Wezm si w gar powiedzia. To wszystko byo straszne. Nie chc, nie chc nigdy wicej... Bardzo trudno co z ciebie wydoby, Jim zauwayem. Ale wierz, e mwisz szczerze. Trzymaj si wic, a jak ci przyjdzie chtka na nowe awantury, przypomnij sobie Fort Benton. Umiechn si blado. Niech mi pan zaufa, doktorze... ciska mi rk bardzo mocno i bardzo dugo. Zapewniem go, e jeszcze niejeden raz odwiedz szko, zanim nadejdzie wiosna. Ucieszy si i odprowadzi mnie a na ulic. Znowu nastay nudne dni oczekiwania, a w kocu marca, z pierwsz, chyba przedwczesn odwil, zjawi si Karol. Twarz mia
125
pociemnia od wichrw i zimowego soca. Jeszcze szczuplejszy ni zwykle, ale peen energii i w wietnym humorze. Opowiedzia, i p olowania uday si znakomicie, e cz skr sprzeda w faktorii Hudson's Bay, cz w paru przypadkowo napotkanych farmach, reszt nada bagaem wprost do Milwaukee. Tu uzyska najlepsz cen. A to dla ciebie doda na zakoczenie tego monologu i cisn mi na biurko skrk bkitnego lisa. Kazaem mu to natychmiast zabra z powrotem. Ale upar si. Swym lakonicznym stylem owiadczy, e z takich albo jeszcze lepszych skrek mgby sobie usa wygodne legowisko. Machnem wic rk, skrk wrczyem Katarzynie, a usadowiwszy swego przyjaciela w najgbszym z foteli, opowiedziaem mu szczegowo o Piotrze Carr. Wysucha jak zwykle uwanie, potem zapyta: Czy Piotr Carr jest czowiekiem godnym zaufania? Na pewno tak. A czy nie ponosi go czasem fantazja? No... zawahaem si no, lubi nieco przesadza. Zwaszcza gdy opowiada o swych przygodach. Ach, to nieco spraw wyjania... wybacz, Janie, uwaam ci za czowieka do atwowiernego. Dlatego pytam. Nie, nie zaprotestowaem gwatownie, dotknity nieco jego uwag. Rcz ci sowem, i Piotr nie zmyli tej historii. Przecie wasnymi oczami spogldaem na czowieka w tej koszuli. To nie fantazja. Westchn gboko. Wic dobrze. Piotr Carr nie zmyla. Czy jednak ty sam dobrze zrozumiae rozmow prowadzon w gospodzie przy stoliku? Jak najlepiej. Cay czas uwanie podsuchiwaem, chocia tego nie lubi.
126
Dobrze, dobrze. Uznaj w peni twe szlachetne zasady, ale nie o to mi chodzi. Karolu! achnem si. Stajesz si zgryliwy. Przepraszam, nie miaem takich intencji. Nie mniej historia, ktr mi opowiedziae, jest zadziwiajca i nie do wiary... Ale wierz ci. No, na szczcie. A teraz powiedz, co o tej sprawie sdzisz? Moim zdaniem, kto musi wiedzie o zotodajnych pokadach Czarnych Stp. Wie albo udaje, e wie. A najprawdopodobniej jest to bajka wymylona dla naiwnych poszukiwaczy skarbw. Ten twj Carr to rwnie nieco naiwny czowiek. Syszaem o podobnych wypadkach. Jacy aferzyci opowiadaj o zocie, zbieraj pienidze na zorganizowanie ekspedycji i tak dalej, a potem znikaj z horyzontu, pozostawiwszy atwowiernych na lodzie. Z opowiadania Carra i z twojej podsuchanej rozmowy wynika tylko jedno: niebieski ptaszek chce si obowi zotem. Niekoniecznie jednak znajdujcym si w Grach Skalistych, moe znacznie bliej, w kieszeniach poniektrych mieszkacw Milwaukee. Dajmy temu spokj. Rozemia si. Troch mnie to zirytowao. Ale... zaczem. Do ju, Janie. O zocie Czarnych Stp wiemy tylko my dwaj i gar Indian. Historia Piotra Carra nie moe mie z nami nic wsplnego. Chyba zawaha si e czowiek z blizn, Scott, nadal yje. Nie odparem to niemoliwe! Widziaem, jak spada w przepa. Ty rwnie bye tego wiadkiem. Wanie! I dlatego nie przejmuj si twoj relacj, Janie. To jednak, e udae si do gospody zbada spraw, pochwalam. Nigdy zbyt wiele ostronoci. Licho nie pi. Wic i nadal bdziemy postpowa ostronie. Taka bya ostateczna konkluzja naszej pogawdki.
127
Karol do szybko upora si ze swymi handlowymi interesami i owiadczy, i raz jeszcze musi odwiedzi obz Czarnych Stp, aby dokona rozlicze i ustali termin naszej wsplnej wyprawy w gry. Tymczasem nieoczekiwanie wrcia zima. Karol czeka na ocieplenie i pocz si nudzi. Wwczas przyszed mi do gowy dobry chyba pomys. Podczas ubiegorocznego pobytu u Czarnych Stp zaczem si uczy ich jzyka. Konieczno jesiennego powrotu do Milwaukee przerwaa nauk. Teraz wic zaproponowaem Karolowi podjcie dalszych wysikw nad pogbieniem mej znajomoci mowy Indian. Karol zna doskonale nie tylko jzyk Czarnych Stp, ale i pokrewne dialekty ssiednich plemion. Opanowa rwnie t dziwn gwar, jaka powstaa z pomieszania angielskich i indiaskich wyrazw. Tak najczciej gwar porozumiewali si biali osadnicy pogranicza z jego czerwonoskrymi mieszkacami. Moj propozycj przyj z entuzjazmem i odtd wszystkie prawie wieczory powicalimy nauce. Nie tylko wtajemnicza mnie w arkana mowy tubylczej, ale rwnie rozszerza me wiadomoci o Indianach, opowiadajc o zwyczajach i obrzdach plemiennych, a nawet pobienie zapoznajc z rysunkowym pismem. Tak mijay tygodnie, podczas ktrych zwiksza si zasb mej wiedzy o czerwonoskrych gospodarzach tej ziemi. Przyda mi si pniej, wzbogacony jeszcze o wasne dowiadczenia. Ani spostrzeglimy si, jak dni poczy stawa si coraz dusze.
128
IX
W chacie Kulawego Ralfa
Wreszcie pocieplao. Zmiana temperatury bya do gwatowna i masy niegu bardzo szybko zamieniy si w strumyczki, strumyki i cae rzeki. Na wielkich przestrzeniach kraju nastpiy powodzie. Wylaa Missouri i jak podaway gazety nadgraniczny Fort Benton sta si na pewien czas wysp otoczon szumicym nurtem. Karol znw musia odoy swj wyjazd a do pierwszych dni kwietnia. Ustalilimy, i w maju spotkamy si w Fort Benton i stamtd wyruszymy ku obozowiskom Czarnych Stp, aby uda si w Gry Skalis te i przystpi do eksploatacji odkrytych przed rokiem zotononych pokadw. Tak wic w pierwszych dniach maja zgodnie z umow znalazem si w Fort Benton, gocinnie przyjty przez szeryfa, a Pears natychmiast zainstalowa mnie tu obok Irvina, w tej samej pitce, w ktrej nocowaem poprzednio. Teraz poznaem zastpc Irvina. Chopaka niewiele starszego od Jima Hawkinsa, ale jak wynikao z rozmowy bardzo powanie traktujcego sw funkcj. Nazywa si William Robertson. Bill, stranik aresztu, tym razem powita mnie niezwykle uprzejmie. Szeryf do tej pory nie zdoa jednak capn (jak si wyrazi) Cyrusa Rothcliffa. Mieszkacy Benton jako zapomnieli o caej sprawie, a nowy nabywca farmy Rothcliffa i Brightona, Macadam, gospodarzy sobie bez przeszkd z czyjejkolwiek strony. Nie pojawi si aden prawdziwy ani urojony spadkobierca Brightona.
129
Szeryfowi powiedziaem, i przyjechaem na kilka dni, aby poinformowa go o sprawowaniu si Jima Hawkinsa. Rozwodziem si wic nad zachowaniem si i postpami w nauce chopca przez dwa pene wieczory. W dzie prawie go nie ogldaem, dziwic si, e w takiej dziurze jak Benton tyle mia roboty. Trzeciego dnia udalimy si razem do Hampton, do matki i brata Jima. Wida uprzedzeni byli o moim przyjedzie (zapewne to sprawka szeryfa, chocia ani swkiem o tym nie pisn), bo gdy tylko nasza bryczuszka zatrzymaa si przed podjazdem do starego na oko, ale schludnie wygldajcego dworku z ma werandk i miesznymi daszkami nad oknami, natychmiast otworzyy si frontowe drzwi i wyszed, a raczej wybieg przez nie mody czowiek w stroju, jakiego powszechnie uywaj u nas farmerzy. Wystarczy jeden- rzut oka, aby dostrzec uderzajce podobiestwo rodzinne. Wybiegajcy na nasze spotkanie musia by bratem Jima. Teodor Hawkins przywita si najpierw z szeryfem, potem wycign rk do mnie. Bardzo dzikuj, panie doktorze, nigdy tego panu nie zapomn. Prosz bardzo do nas. Zeskoczylimy z bryczki i prowadzeni przez Teodora wkroczylimy do malutkiego hallu. Stamtd do obszernego pokoju, czego w rodzaju bawialni, gdzie oczekiwaa nas starsza, siwa pani. Tu raz jeszcze musiaem wysucha nie koczcych si podzikowa. Byy na pewno szczere, ale tak przesadne, e poczuem si mocno zaenowany. Opowiedziawszy wic wszystko, co mogem i co wiedziaem o Jimie, zmieniem temat rozmowy. Wizyta upyna nam na miej pogawdce. Teodor Hawkins zabawiajc nas historyjkami o yciu mieszkacw Benton, zwrci uwag, e od chwili mierci Brightona tak zwana stopa yciowa wielu z nich podniosa si w sposb dla wszystkich widoczny. Twierdzi, i to dziwne na pozr zjawisko mona by wytumaczy tym, e Brighton udziela poyczek, pobierajc za nie lichwiarskie procenty. Dunicy nie byli w stanie spaci poyczonych sum, poniewa sama spata procentw przekraczaa ich moliwoci zarobkowe.
130
Teraz powiedzia Teodor gdy wierzyciel nie yje i nikt nie zgasza si ani po odsetki, ani po zwrot poyczonych sum, ludzie mogli troch odetchn. Szeryf nie zabra gosu na ten temat, chocia uwanie przysuchiwa si wywodom Hawkinsa, a ja wyraziem wtpliwoci, czy finansowe operacje Brightona mogy spowodowa a tak powane kopoty u jego dunikw. Z kolei poczem wypytywa o nowego waciciela posiadoci Brightona, Macadama. Rzecz zrozumiaa, i przy tej okazji musiao pa nazwisko Rothcliffa. A o to mi wanie chodzio. Z opowiadania Teodora i jego matki wynikao, e Rothcliff nalea do typu ludzi, jakich nierzadko spotyka si wrd osadnikw masowo napywajcych na pograniczne tereny. W tej fali zawsze znajd si mty, ktre odpywaj, szukajc szczcia gdzie indziej, gdy teren zostanie jako tako zagospodarowany, porzdek zaprowadzony, a bezpieczestwo mienia i ycia zapewnione. Cyrus Rothcliff do takich wanie si zalicza. Przyby w te strony jako mody chopak. Jednake gdy min pierwszy burzliwy okres osadnictwa, nie poszed za przykadem poszukiwaczy atwego chleba na inne ziemie, ale pozosta w Fort Benton. Ba, osiedli si, zbudowa dom i zacz gospodarowa. Jak mwia pani Hawkins, nie przykada si zbytnio do tej pracy, wola spdza ranki i wieczory w zajazdach przy piwie. Zasyn jako najmocniejsza gowa i gracz w karty, ktremu szczcie sprzyjao w sposb nadzwyczajny. Wiodc taki tryb ycia zaprzyjani si z Brightonem. Stanowili odtd nierozczn par. Dlatego mieszkacom Benton trudno byo uwierzy, aby to on wanie macza palce w morderstwie. Opucilimy Hampton ju nad wieczorem. Moja wiedza o mieszkacach Benton bardzo si wzbogacia, chocia nie przywizywaem do tego wikszej wagi. Zaraz po powrocie szeryf uda si do swego jak je nazywa biura, a ja skierowaem kroki do gospody Pod Szarym Niedwiedziem. Na sali wanie zapalano lampy. Powoli rozbyskiway pod stropem
131
wypaszajc wieczorne cienie. Osb byo niewiele. Usiadem przy pustym stoliku, czekajc na szeryfa i obliczajc sobie przypuszczalny termin przybycia Karola. Po chwili przysiad si do mnie Pears. Zapytaem go, czy nie sysza ostatnio o jakich zamieszkach na prerii. Zaprzeczy. Powiedzia, e dzisiaj, gdyby nawet przytrafio si co podobnego, natychmiast interweniowaaby Kanadyjska Krlewska Konna, a w ostatecznoci nawet wojsko. Przyznam, i nie byem cakowicie przekonany o susznoci jego twierdzenia, ale zanim zdyem sformuowa swe wtpliwoci, podesza jego crka i odwoaa ojca do bufetu. W tej samej chwili z trzaskiem otworzyy si drzwi i z ciemnoci dworu wkroczy na sal mczyzna w wielkim okrgym kapeluszu, jasnobrzowej kamizelce i ciemnych spodniach. U pasa mia nabijane srebrnymi guzami futeray, w ktrych tkwiy rewolwery. Przyjrzaem mu si z uwag, poniewa jego strj byszcza wieoci, jak gdyby przed chwil dopiero zosta kupiony. Nieznajomy wszed na sal dzwonic ostrogami przypitymi do wysoki ch tych butw. Ju na pierwszy rzut oka przybysz robi wraenie czowieka bardzo zamonego i pewnego siebie. Skierowa si wprost do bufetu. Nie wiem, co tam mwi, odlego bya zbyt wielka. Dostrzegem tylko, e podnosi praw do do ust i lekko przechyla do tyu gow. Pi jaki mocniejszy trunek. Gapiem si zupenie bezmylnie na t sylwetk, pki nie zdaem sobie sprawy, e posta tego czowieka kogo mi przypomina. Kiedy musiaem go spotka. Ale gdzie? Przy jakiej okazji? Na prno przebiegaem w mylach ostatnie lata. Nie potrafiem jednak adnego nazwiska ani adnego wypadku skojarzy z jego osob. Doszedszy do wniosku, e musi to by ktry z moich szpitalnych pacjentw, postanowiem zbliy si, by usysze jego gos. Podszedem do bufetu i poprosiem Pearsa o kufel piwa, a powiedziaem to specjalnie gono, aby zwrci na siebie uwag. Wydao mi si, e rka, w ktrej nieznajomy trzyma szklaneczk, lekko drgna. Na mgnienie oka ujrzaem dobrze owietlony profil twarzy. Teraz miaem pewno, e ju j kiedy widziaem. Kiedy jednak uczyniem krok w jego stron, rzuci popiesznie na lad kilka monet i niespodziewanie ruszy ku wyjciu, prawie biegiem dopad drzwi, pchn je i znikn. W sekund pniej wyskoczyem na ulic. Byo zupenie ciemno. Zanim wzrok mj oswoi si z ciemnoci,
132
usyszaem oddalajcy si tupot koskich kopyt. Przemierzyem werand gospody tam i z powrotem. Nie byo nikogo. Wrciem. Pears! Kto to by? Spojrza na mnie nie rozumiejc. Kto? Ten czowiek, ktry tak nagle wyszed! Pierwszy raz go widziaem. To nikt z Benton. Dziwny jaki facet. Zapaci dwa razy wicej, ni si naleao, z tego popiechu. Wanie przytaknem. Podejrzewam, e pocz si pieszy na mj widok. Pan go zna, doktorze? Wyda mi si znajomy. Dlaczego tak nagle opuci gospod? Ha, pewnie nie chcia z panem odnawia znajomoci. Jeszcze kufelek? Machinalnie wypiem piwo rozmylajc nad niedawnym wydarzeniem. Przyszed wreszcie szeryf. Kiedy opowiedziaem mu o dziwnym spotkaniu, pokiwa tylko gow. Musia kiedy mie z panem na pieku zawyrokowa. Nie zaprzeczyem. Niemoliwe. Z jednym tylko czowiekiem miaem na pieku. Ale nawet nie wiem, jak si naprawd nazywa. Podejrzewam, i uywa z tuzina nazwisk.
133
Ho, ho? rozemia si Irvin. To musia by adny ptaszek. Jeszcze jaki! Przezwaem go czowiekiem z blizn. Z blizn? powtrzy Pears przysuchujcy si naszej rozmowie. Przecie ten facet mia blizn na lewym polic zku. Niemoliwe! krzyknem. Moliwe, jak pana tu widz. Pan sta po jego prawej stronie, wic nie zauway. Dosownie zatkao mnie. Jeli to prawda powiedziaem odsapnwszy to tego czowieka poszukuje od roku Kanadyjska Konna... Szeryf natychmiast okaza zainteresowanie. Jest pan tego pewien? Ba, to przecie wielokrotny morderca. Wspomnia pan, doktorze, o tuzinie nazwisk. Zapamita pan chocia jedno? Moe nie bdzie mi obce. Ja go znaem pod nazwiskiem Scott. W tym miejscu zawahaem si. Czy miaem prawo opowiedzie szeryfowi o naszych zeszorocznych przygodach w Grach Skalistych? Nie, stanowczo nie teraz, bez porozumienia si z Karolem. Czemu, u licha, jeszcze go nie ma? Id ju spa, szeryfie rzekem do niespodziewanie, obawiajc si, e zada ode mnie szczegw dotyczcych rzekomego Scotta. Ale nie. Pokrci tylko gow i mrukn: Takiego nazwiska nie znam. Jeli pan pozwoli, doktorze, wrc do tego tematu jutro. Na pewno jest pan teraz zmczony. Przytaknem.
134
Tej nocy dugo nie mogem zasn, a przecie zwykle zasypiam natychmiast, skoro tylko przyo gow do poduszki. Tym razem jednak problem Scotta nie dawa mi spokoju. Czyby to on sta niedawno przed bufetem? Czy blizna na twarzy jest tylko zbiegiem okolicznoci? Czyby y? Zapadem wreszcie w drzemk pen przykrych snw i majacze. Rankiem zbudzi mnie Irvin owiadczajc, i pragnie, abym zjad z nim niadanie. Odwiedzi go bowiem stary znajomy, czowiek wart poznania. Zaciekawiony, szybko si ubraem i zszedem na d, ale Pears powiadomi mnie, e niadanie na trzy osoby poda ju do pokoju szeryfa. Udaem si tam natychmiast. Jeszcze nie przekroczyem progu, gdy Irvin zerwa si z krzesa. Pozwl rzek do mczyzny siedzcego za stoe m e przedstawi ci znakomitego lekarza, a jednoczenie amatora wdrwek po prerii. W jakiej roli spisuje si lepiej, nie wiem, poniewa ani si u niego nie leczyem, ani z nim wdrowaem. Wybuchnlimy gromkim miechem. Ja i Karol. Bo mczyzn siedzcym za stoem okaza si wanie Karol Gordon. Po tym gromkim miechu nastaa chwila ciszy, podczas ktrej Irvin spoglda ze zdziwieniem raz na mnie, raz na mego przyjaciela. Nabralicie mnie powiedzia z wyrzutem w gosie. Karolu, dlaczego nie uprzedzie, e si znacie? A skd mogem wiedzie, e pragniesz mnie pozna z Janem? Przecie mwie tylko o jakim znajomym, ktry ci odwiedzi i z ktrym mamy zje niadanie. Rozemielimy si ju wszyscy trzej. Wobec tego... siadajmy zaprasza Irvin. Co nowego, Janie? zapyta Karol, gdy Pears zmienia talerze. Kiedy przyjechae? Przed dwoma dniami. A co nowego? Posuchaj i tu opowiedziaem o wczorajszym spotkaniu.
135
Czy jednak si nie mylisz? Cigle zdarzaj si jakie nieoczekiwane spotkania. To ostatnie wyglda zupenie nieprawdopodobnie. Pewnoci nie mam adnej, ale dlaczego ten czowiek ucieka? Moe po prostu si pieszy. A jake! Na pewno si pieszy! Siedz tu jak na tureckim kazaniu przerwa Irvin. Wytumaczcie wreszcie, o co chodzi. Ostatecznie, jako przedstawiciel prawa, mog chyba... Susznie przytakn Karol. Prawo zostaw na boku, ale twoje rady na pewno si nam przydadz. Jasne, e musisz by zorientowany w tej sprawie. A wic... Tu opowiedzia o naszej zeszorocznej przygodzie na prerii i w Grach Skalistych, nie ukrywajc niczego. Nie miaem wwczas okazji spotka si z tob, Irvin, ale teraz wiesz ju o wszystkim. Wiem i powiem krtko: sprawa w sam raz dla mnie. Jeeli jeszcze std nie wyjecha, odnajd go szybko, a potem zobaczymy, jak kij popynie stwierdzi szeryf. Wic pan przypuszcza, e jeszcze tkwi tutaj? Tkwi? mrukn Karol. Jeeli pozna Jana, rwa z kopyta, ani si ogldajc. Nie ma sensu traci czasu na jaowe rozwaania zakoczy dyskusj Irvin. Do jutra bd wiedzia o wszystkim. Reszta niadania upyna na wesoej pogawdce i wspominaniu dawnych czasw. Milczaem, poniewa wspomnienia dotyczyy wycznie dawnych przygd Karola i Irvina. Wreszcie szeryf wsta od stou, przeprosi nas i wyszed. Teraz zapytaem Karola o nasze sprawy. Opowiedzia, i
136
spotka si z Czerwon Chmur i Wysokim Orem, e powiadomi ich o tajemniczym nieznajomym, namawiajcym na wypraw Czarnego Piotra. Umwi si, i oddzia Czarnych Stp kry ma w okolicach Benton i oczekiwa naszego przybycia. Wieczorem znowu spotkalimy si z Irvinem. Przyby do gospody z wiadomoci, i najpniej jutro bdzie wiedzia, czy czowiek z blizn ukrywa si jeszcze na terenie Benton, a jeli ju wyjecha, dowie si, w jakim kierunku. Jak pan to robi, szeryfie? wykrzyknem w prawdziwym zdumieniu. Umiechn si: Zupenie inaczej ni to wyglda w opowiadaniach drukowanych po gazetach. Czytuj od czasu do czasu takie kawaki. To bajeczki. Szeryf z opowieci urasta zawsze do miary cudownego czowieka. Wszystko umie, o wszystkim wie, jest najlepszym strzelcem na okolic, a wykroczenia przeciw prawu zaatwia przy po mocy colta. Prosto i skutecznie. I to nawet do adnie wyglda. Dla czytelnikw, oczywicie. Niestety, nieprawdziwie. Pan, doktorze, nie zna tych spraw, ale Karol co nieco z nich lizn, jeli si nie myl. Jak panu si zdaje? Po co jest szeryf? Odpowiem: oczywicie po to, aby walczy z przestpcami. Tak sdzi wikszo ludzi. Ale nie ja. Wyrobiem sobie nieco odmienny pogld na t spraw. Szeryf wcale nie jest od tego, aby chwyta bandytw za kark i sadza za kratki. Przerwa i spojrza mi w oczy, jak gdyby dla sprawdzenia wraenia, jakie sprawiy na mnie jego sowa. Szczerze musz przyzna: zdziwiem si. Zerknem na Karola. Siedzia nieruchomy i sztywny jak koek i tak samo milczcy. Szeryf rozpar si wygodniej, a krzeso zatrzeszczao, wycign przed siebie nogi, odchyli do tyu gow i z wzrokiem utkwionym w sufit mwi dalej: Wedug mnie szeryf jest przede wszystkim po to, aby ludziom zapewni spokj i... wolno. Tak po wtrzy wolno od ucisku, od terroru, od przemocy. Przecie po to narodzi si niegdy urzd szeryfa. Jest
137
on cile zwizany z pierwszymi dniami osadnictwa i warunkami ycia ludzi rzuconych na prawie nie zamieszkae przestrzenie, pozbawionych pomocy ze strony instytucji pastwa, przede wszystkim: opieki prawa, obrony wojskowej i politycznej. Dla penienia tych trzech funkcji powsta urzd szeryfa. Wydaje si, Irvin, e upraszczasz spraw mrukn Karol. Na pewno upraszczam. Zgadzam si. Dodam jeszcze tylko: nikt nie wie, ile kopotw ma szeryf nie tyle z aresztowaniem przestpcy czy strzelaniem do bandyty, co z podjciem decyzji. Nie zawsze wiadomo, czy winny jest winien, czy nie jest ofiar zbiegu okolicznoci lub zmowy zych ludzi. Nie mam nigdy zbyt wiele czasu na rozstrzyganie takich wtpliwoci. Ale one wanie nakazuj mi jak najduej trzyma colty za pasem. Co wart jest szeryf nie potraficy bez uycia broni schwyta przestpcy, tak aby schwytany by w stanie zeznawa przed sdzi? Sdzia bowiem znajdzie zawsze czas na dokadniejsze zbadanie przyczyn, skutkw i susznoci oskarenia. Przyzna musz, i niegdy rozumowaem inaczej. No, ale wwczas nie byem jeszcze szeryfem i moje dowiadczenia byy do skromne. Pyta mnie pan, doktorze, jak ja to robi, e bdc sam, a najwyej z pomocnikiem, potrafi dowiedzie si na przykad, czy rzekomy Scott opuci Benton, czy jeszcze tu przebywa? Odpowiem: szeryf nie moe dziaa sam. Nie moe by samotny. To nie jest zgodne z jego rol. Przecie zosta wybrany przez mieszkacw, ktrzy mu zaufali, a wic i on musi im ufa i oczekiwa od nich pomocy. Chociaby w dziaaniu czy zbieraniu informacji. To wszystko. Kiwnem gow na znak zrozumienia. Znacznie pniej, przypadkowo, dowiedziaem si, i prawdziw skarbnic wiadomoci dla szeryfa by Pears. Ale na pewno nie tylko on. Nastpnego ranka zgodnie z dan nam obietnic Irvin zakomunikowa, i czowiek spotkany przeze mnie w gospodzie Pod Szarym Niedwiedziem wci jeszcze przebywa w Fort Benton i e zamieszka u Kulawego Ralfa, to jest u Ralfa Ushera. Przezwisko kulawy otrzyma dlatego, e kula na praw nog, bo podobno kiedy kopn go ko. Ralf Usher jak mwi szeryf trudni si kradzie koni.
138
Przemalowywa je w mistrzowski sposb, a potem sprzedawa przygodnym amatorom. Oczywicie, nigdy w okolicy Benton. Kulawy Ralf mieszka nad brzegiem rzeki w opuszczonej chacie. Odbylimy bojow narad. Peen niecierpliwoci, nie dajc nikomu przyj do gosu, zaproponowaem, aby po prostu natychmiast uda si tam i dobrze obejrze jegomocia. Na t propozycj Karol umiechn si tylko, a szeryf popatrza na mnie przecigle. Doktorze, czy pan sdzi, e mnie tu nikt nie zna? Mam ja swoich informatorw, ale na pewno ma ich i Usher. Zanim w dzie przebdziemy drog do niego, zostanie uprzedzony. Bardzo grzecznie otworzy nam drzwi, ale, id o zakad, we wntrzu chaupy nie zastaniemy nikogo wicej. Nie, to na nic. Musimy pj tam noc. Oczywicie przytakn Karol. Pjdziemy we dwjk, Irvin. Ty poprowadzisz. Jak to! oburzyem si. A ja? Wybacz, Janie. To niezbyt bezpieczna wyprawa, a twoje dowiadczenie w takich sprawach nie jest chyba wielkie. Dowiadczenie powtrzyem tonem penym goryczy. Zapewne, macie znacznie wiksze, ale... ale jeli czowiek, ktrego spotkaem w gospodzie, nie jest Scottem? Jak go poznacie? Ten czy nie ten? Szeryf zamyli si. Tak, doktor ma racj stwierdzi. To on przecie spotka tego typa i tylko on moe go rozpozna. Musi chyba pj z nami. Ha zgodzi si Karol wic idziemy we trjk. I na tym stano. Ale wida jakie ze fatum zawiso nad naszym przedsiwziciem. Wszystkiemu winien by chodnik. Dugi, czerwony chodnik z wystrzpionymi brzegami, uoony na schodach gospody Pearsa. Zapewne le go przymocowano do stopni. Do e Karol zaczepi o ni ego nog, polizn si i niewiele brakowao, a mj przyjaciel runby jak dugi.
139
W ostatniej chwili zapa si porczy i kulejc wrci do pokoju. Kostka w nodze spucha. Do wieczora bl nie min. Zbadaem opuchlizn, stwierdzajc lekkie nacignicie minia. Zrobiem okad, zabandaowaem. Powinno do jutra przej owiadczyem ale teraz musisz polee. Nie ma nawet mowy, eby mg wzi udzia w dzisiejszej wyprawie. Uznalimy jednak zgodnie, e i trzeba. Tak wic,, gdy zapada noc, wymknlimy si z gospody tylko we dwch. Ulica bya ciemna i pusta. Wia lekki wiatr i szumia w gaziach drzew. Kroczyem za szeryfem. Ominlimy z daleka dwie przydrone gospody. Z owietlonych okien dochodzi gwar licznych gosw, stanowicy nieprzyjemny kontrast z cisz otoczenia. Minwszy ostatnie zabudowania, szeryf skrci w prawo midzy opotki, a potem wid mnie wziutk ciek, obramowan krzakami tarniny, w kierunku rzeki. Na szczcie chmury odsoniy ksiyc. Gdyby nie jego blask, z pewnoci wiele razy przewrcibym si na nierwnej drodze. Trudno mi okreli, jak dugo trwa ten marsz. W kocu poprzez szum wiatru doszed moich uszu znacznie goniejszy szum pyncej wod y. Szeryf zatrzyma si i da znak rk. Wskaza mae wiateko migocce po lewej stronie. To tam powiedzia szeptem. Ta cieka prowadzi prosto ku rzece. Pjdziemy ni jeszcze kawaek, a potem skrcimy w lewo. Niech pan uwaa, doktorze, tam nie bdzie ju adnej drogi, ale wyjdziemy wprost na tyy domu Ralfa. Jest otoczony potem. Za potem gsty sad. Po prawej stronie stodoa. Psw nie ma, ale prosz zachowywa si jak najciszej. No, naprzd. Ruszylimy. Po kilku minutach Irvin znikn w zarolach . Naladowaem go. Krzaki szarpay ubranie, a kiedy je wreszcie przebrnem, znalazem si na bezdrou porosym rzadk traw. Tak dobrnlimy do miejsca, w ktrym zagrodzi nam drog drewniany pot. Nie by wysoki i przejcie przez niego nie nastrczao wikszych trudnoci. Za ogrodzeniem panowaa zupena noc. Liczne drzewa rzucay gboki cie na
140
ziemi i przesaniay blask ksiyca. Jednake spomidzy gazi poyskiway dwa wiateka. Szeryf zatrzyma si, chwyci mnie za rk i ostronie prowadzi dalej. Szed pewnie, jak gdyby niejeden raz ju tdy wdrowa. Tak dotarlimy pod cian domostwa. Czekalimy chwil, nasuchujc. Wiatr nagle usta. Wwczas uszu moich dobieg dwik przypominajcy uderzenia kopyt po ubitej ziemi i ciche gosy dochodzce z gbi domu. Konie szepn szeryf. W stodole... Ralf nie jest sam. Pocign mnie za rkaw. Podeszlimy pod okno, szyba do poowy wysokoci zostaa zasonita kawakiem ptna. Sprbowaem wspi si na palcach. Za wysoko. Obeszlimy budynek, ale z przeciwlegej strony okna byy ciemne. S tu dwa pokoje objani szeryf. Widocznie siedz w drugim. Chodmy. Nie miaem pojcia, dokd mnie prowadzi. Zorientowaem si dopiero wwczas, gdy o mao nie wleciaem na wysok drabin wspart o szczytow cian domu. Na gr szepn Irvin tylko ostronie. Powoli poczem si wspina po trzeszczcych szczeblach. Krok za krokiem zbliaem si do czarnego, prostoktnego otworu, widniejcego tu pod spadzistym dachem. Powiao ku mnie ciemnoci i zapachem siana. Po co Kulawy Ralf trzyma tu siano, majc do dyspozycji stodo ? Ostronie wkroczyem na strych i czekaem, a oczy moje oswoj si z mrokiem. Przez otwory w dachu, tak zwane dymniki, przenikao nieco ksiycowego blasku. Ale uwag moj przyku inny blask wskie pasemko tego wiata sczyo si z jakiej szpary w pododze. Ruszyem w jego stron. Nagle ugiy si pode mn deski. Zastygem jak posg, nasuchujc. Nic, cisza, kompletna cisza, tylko gos wiatru dochodzcy z dworu. Wic wolno, wolniutko skierowaem si przed siebie. Noga za nog. Deski nadal uginay si pode mn jak materac. Wreszcie dobrnem do miejsca, skd sczyo si wiato. Uklkem ostronie, a potem
141
rozcignem si jak dugi i przyoyem oko do szpary. Mao nie krzyknem z radoci. Oto miaem pod sob widok na ca izb. Przy stole, na ktrym staa naftowa lampa, siedziao dwu mczyzn. Najpierw dostrzegem ich odkryte gowy, potem twarze. Pierwsza naleaa do nieznajomego, ktrego raz ju widziaem w Milwaukee w towarzystwie Piotra Carra. Drugim by nie ulegao wtpliwoci! czowiek z blizn... wiato padao na jego twarz. Podniosem gow i przetarem oczy tak nieprawdopodobnie to wygldao. Nie do wiary! A wic Scott y! Unikn mierci, mimo i skoczy w przepa w Dolinie Sioda, w Grach Skalistych! Poczuem dotknicie rki na ramieniu. To Irvin bezszelestnie przysun si do mnie, pooy si obok, tak i moglimy spoglda razem. Siedzcy na dole rozmawiali. Sycha ich byo zupenie wyranie. Rozpoznaem nawet gos rzekomego Scotta i na wspomnienie dawnych dni ciarki przeszy mi po skrze. Scott mwi: Nie, ja nie mog duej czeka. Wczoraj o may wos nie wpadem. Tu si krci jeden z tych drabw spotkanych na prerii. Bodaj ich pieko! Moje pooenie jest jeszcze gorsze odezwa si drugi. Jeli si poka, szeryf mnie zapie. Po c wic tu sterczymy? Scott trzasn pici w st i zakl. Musia by porzdnie zdenerwowany. Trudno si temu dziwi. Znajdowa si w pooeniu arcytrudnym. Tylko dlaczego ten drugi rwnie ba si pokaza na ulicy Fort Benton? Kim by? Ruszajmy wic jeszcze dzi odezwa si znowu Scott. Sam mwie, e we dwu nie damy rady. Mwiem, ale teraz mwi, e przede wszystkim trzeba std ucieka.
142
Dokd? Poczekajmy na Ushera. Ju dawno powinien by wrci. Zaczynam mu nie dowierza... Umilkli. Siedzieli przy stole, zapatrzeni w migoccy pomyk lampy. Pozna pan? dobieg do mnie ledwie dosyszalny szept Irvina. Tak. To jest Scott. To on by w gospodzie. Niepojte, e yje. Ale ten drugi?... To Rothcliff. Co?! Psst.. No, to nie ma co duej zwleka, szeryfie... Chwileczk. Oni czekaj na Kulawego Ralfa. Posuchajmy, o czym bd rozmawia. Przyda si szepn. Leelimy wic nadal, wpatrzeni w szpar. Mijay minuty, a pod nami nic si nie dziao godnego uwagi. Mino jeszcze p godziny, gdy usyszaem ttent konia. Ucich w pobliu domu. Potem zatupotay czyje kroki. Zgrzytny zawiasy drzwi. Przywarlimy bliej do szpary. Jest mrukn szeryf. Bez trudu odgadem, kim by czowiek wkraczajcy do izby. Kula w sposb widoczny na pierwszy rzut oka. Nareszcie ozwa si z dou gos Scotta. Nie mogem wczeniej. Diabelska droga. Zatrzeszczao krzeso. Przybyy usiad. Jak zaatwie? zapyta czowiek z blizn. Wszystko w porzdku. Czarna Puma ma oczekiwa przy Trzech Wzgrzach.
143
Ilu ich bdzie? Dziesiciu. Jacy to? Ot, zbieranina z koca wiata. Czarna Puma sdzi, e jak si powiedzie wyprawa, bdzie mg wrci do swoich. Utrzymywaem go w tym przekonaniu. Bardzo dobrze pochwali Scott. W odpowiedniej chwili pozbdziemy si tych czerwonych diabw. Bo inaczej oni si nas pozbd. Dobrane towarzystwo mrukn mi nad uchem szeryf. Kiedy ruszamy? niecierpliwi si Scott. Czarna Puma obieca, i za cztery dni znajdzie si przy Trzech Wzgrzach, wic... Wic podchwyci Rothcliff moemy wyruszy jutro wieczorem. Nie lepiej od razu? sprzeciwi si Scott. Wol czeka tam ni tutaj. Nie. Mj ko jest zmczony. We innego. Mwili prawie rwnoczenie, wic nie poznaem, czyja to bya propozycja. Odpowiedzia oburzony gos Ralfa: To we sam. Nie bd si wczy noc po cudzych stajniach. Dobrze, dobrze zaagodzi spraw Scott. Pojedziemy jutro rano, a teraz spa. My dwaj pjdziemy na strych. Tak bezpieczniej. Ralf, zanie tam wieego, siana. Kuternoga bez sowa opuci izb.
144
Gdzie s te Trzy Wzgrza? ozwa si znowu Scott. Nie wiem. Ralf zna drog. No, szeryfie szepnem czas dziaa. Chwileczk. Przecie Ralf jest teraz na podwrzu. Trzeba zobaczy... Podnielimy si, jak mona najciszej, i podeszlimy do otworu, przy ktrym staa drabina. Wychyliem gow. Cae podwrze, skpane byo teraz w blasku ksiyca. Ujrzaem, jak od strony stodoy sunie ciemna sylwetka, dwigajc bezksztatn narcz siana. Niech si pan cofnie w bok mrukn szeryf. Ja go zaatwi. Ale... Ani sowa! Zamilkem. Kuternoga powoli wdrapywa si po szczeblach. Stanwszy na najwyszym, zatrzyma si, szeleszczc gr siana rzuci poprzez drzwiczki w gb strychu i zaraz zszed na d. Usyszaem, jak szeryf po cichu zakl: Teraz bdziemy mieli do czynienia z dwoma naraz. Z trzema poprawiem. Nie. Usher na pewno nocuje na dole. Da pan rad, doktorze? Tylko unika pukaniny. Im ciszej, tym lepiej. Niech pan uwaa na Scotta. Rothcliffem ja si zajm. Prosz stan z tamtej strony. Tak, dobrze. Jak tylko wejd, natychmiast chwyta za szyj albo wali w gow i krpowa. Niech pan to trzyma. Wetkn mi co w rk. To mocny rzemie. Zobaczymy, co si tam dzieje.
145
Wyjrzelimy na podwrko. Ralf znikn we wntrzu stodoy, a po chwili ukaza si znowu, dwigajc drug narc z siana. Dobra nasza szepn Irvin on jeszcze raz tu wejdzie. Niech pan si odsunie, doktorze. Dam sobie z nim rad. Kulawiec ju wspina si po drabinie. Wepchnwszy siano w otwr, zacz sam si gramoli na strych. Akurat chmury zasoniy ksiyc i wszystko pociemniao. Rozleg si jaki trzask. Zaszuray czyje stopy po deskach. Kto tu? usyszaem przeraony gos Ralfa. Aresztuj ci. Usher. Nie ruszaj si! Deski znw zatrzeszczay niepokojco, przez chwil sycha byo jakie szamotanie, a znw zapanowaa cisza, ktr przerwa spokojny gos szeryfa: Niech mu pan zwie nogi, szybko! Ujrzaem w ciemnociach posta lec na sianie, z kneblem w ustach i skrpowanymi rkami. Schyliem si i w tej samej chwili poczuem straszliwy cios wymierzony w odek. Upadem na wznak, wprost na szeryfa. Nie potrafi opisa dokadnie, co nastpio dalej. Deska przeraliwie trzasna i nagle poczuem, e gdzie si zapadam. Ujrzaem na mgnienie oka wiato, grzmotnem na co piekielnie twardego, odbiem si jak pika i znw obsunem si niej. W tym momencie wiato zgaso, rozleg si tupot ng i tuman kurzu zasoni wszystko. Kiedy si wygrzebaem z gruzw, szcztkw desek i tynku, kichajc, kaszlc i przecierajc oczy, w blasku ksiyca, ktry znowu wyjrza zza chmur, ujrzaem rumowisko: przewrcony st, szcztki rozbitej lampy, poamane stoki, pokryte grub warstw pyu...
146
Wybiegem do ssiedniego pokoju, przeleciaem przez korytarzyk i wydostaem si na dwr. Czarny jak smoa ko z jedcem na grzbiecie bra wanie w rozpdzie wysokie sztachety potu. Drugi stan dba, a u cugli jego, tu przy pysku, wisia szeryf, caym ciarem ciaa starajcy si zatrzyma zwierz. Rzuciem si ku niemu, schwyciem za but czowieka siedzcego w siodle i niespodziewanie otrzymaem cios w gow. wiat zawirowa mi w oczach. Zatoczyem si, poczuem, e trac przytomno. Usyszaem jeszcze ttent kopyt i ciemno pokrya wszystko.
147
W matni
Na podou zrudziaej zeszorocznej trawy rosa ju nowa, niewysoka jeszcze i delikatna. Jechalimy pocztkowo wolno, dopki rbek sonecznej tarczy nie ukaza si na horyzoncie. Lekka mgieka, unoszca si w powietrzu, pocza opada, a wsika w ziemi i przed naszymi oczyma rozpostara si niezmierna przestrze. Nagle pojaniao. Bolay mnie koci po wczorajszym upadku. Nocna wyprawa zakoczya si niepowodzeniem. Irvin opowiedzia mi, e widzc, jak upadem, puci cugle, a w tym momencie jedziec raz jeszcze poderwa konia, odrzucajc na bok szeryfa, i przeskoczy pot. Irvin podbieg, by mnie ratowa, a wtedy z wntrza rozwartej na ocie stodoy wypad jeszcze jeden jedziec. Trzeci z kolei. Przemkn tu obok nas w penym galopie. To by Usher Kulawy Ralf. A na przyszo zakoczy sw relacj niech pan pamita, doktorze: do lecego podchodzi z boku albo od gowy, a siedzcego w siodle nie apa za nog, bo mona oberwa solidnego kopniaka... Na tym przerwalimy rozmow. Czuem si kiepsko, prawie tak kiepsko jak w nocy, gdy odzyskaem przytomno i dowlokem si wreszcie razem z szeryfem do gospody. Ale musiaem popdza teraz konia, eby nie zosta w tyle.
148
Wid nas Karol. On jeden zna dobrze drog, a raczej bezdroe wiodce do Trzech Wzgrz. On rwnie wiedzia, kim jest Czarna Puma: jednym z pomniejszych wodzw Indian Kri. Zosta wykluczony ze swego plemienia, poniewa okry si podwjn hab: ukrad skr szarego niedwiedzia swemu pobr atymcowi, a kiedy rzecz si wydaa i poszkodowany wyzwa go na miertelny bj, Czarna Puma stchrzy i uciek. Odtd zamkna si dla droga powrotu, a hab mg zmy tylko jakim bohaterskim czynem. Czarna Puma potrafi skupi wok siebie gromad podob nych mu osobnikw. Trudnili si upiestwem i pospolitymi kradzieami. Dawniej Puma nosi godno wodza i cieszy si wrd pobratymcw du powag. Natomiast jego obecni towarzysze to po prostu banda wczykijw uprawiajca proceder grabiey, bandyckich napadw na samotnych wdrowcw, ycie bez jutra, bez przyszoci. Wczyli si raz po tej, raz po tamtej stronie granicy, wci nieuchwytni, chocia posiadajcy ju nie byle jaki haniebny rozgos. Najczciej padali ich ofiar pojedynczy owcy futerek, wracajcy z udanych wypraw i obadowani trofeami cennych zwierzt. Takich to teraz mia sprzymierzecw i tylko takich potrafi sobie zjedna za porednictwem prawdopodobnie Ralfa Ushera czowiek z blizn. Po wczorajszej nieudanej prbie pochwycenia go, dopiero witem ruszylimy w pogo. Nie sposb byo wczeniej. Po pierwsze nie mielimy dostatecznej iloci koni. Po drugie pogo w nocy nie wrya sukcesu. Jake odnale lad uciekajcych w ciemnociach? Szeryf przyprowadzi dwa doskonae wierzchowce dla mnie i dla Karola. Jechalimy we czwrk, bo Irvin zabra rwnie swego zastpc, Williama Robertsona. W taki to sposb pogmatway si nasze plany: moje i Karola. Mielimy przecie uda si na spotkanie z wojownikami Czarnych Stp, ktrzy oczekiwali nas na prerii, na pnoc od Fort Benton. Jednake
149
schwytanie Scotta stao si spraw tak wan, i nie mona byo z niej zrezygnowa ani te pozostawi szeryfa samego. Pdzilimy nie koczc si rwnin a do chwili, w ktrej soce dosigo szczytu nieba. Zacz nam dokucza zupenie niewiosenny upa. Na horyzoncie widniaa czarna kpa drzew. Tam skierowalimy konie. Po pgodzinnej jedzie rozrniaem dokadnie zarysy lenej oazy. Wreszcie wjechalimy w upragniony cie. May lasek porasta wzniesienie, u podna ktrego bio rdeko. Nie to jednak najbardziej nas ucieszyo, ale widok zdeptanej trawy wok czarnej plamy zgaszonego ogniska. Karol natychmiast zbada otoczenie, po nim uczyni to szeryf i obaj doszli do zgodnego wniosku, i zaledwie przed trzema godzinami obozowali w tym miejscu trzej ludzie wraz z trzema komi. A e byy to konie podkute, nalee musiay do biaych. Szeryf wyjani ponadto, i jeden z jedcw przyby od strony wschodniej, spta konia i puci go w lesie. Potem siad pod drzewem i czeka. Jak dugo? Trudno okreli, ale raczej dugo poszycie zostao dobrze pogniecione. Po pewnym czasie nadjechali z zachodu dwaj inni. Zsiedli rwnie z koni i stali przez pewien czas przy tym pierwszym. Nastpnie przeprowadzili wierzchowce przez lasek do rda. Wedug szeryfa ten pierwszy jedziec to Kulawy Ralf. Na to wyranie wskazyway lady stp. Usher zjawi si pierwszy w tych stronach, mimo i opuci Fort Benton jako ostatni. Wida zna jak krtsz drog. Z duym zainteresowaniem wysuchaem tych wywodw, a nastpnie poszedem nabra wody, Przy okazji postanowiem sam obejrze lady, o ktrych wspomnia Irvin. Odczytywanie tropw naleao do nie byle jakich umiejtnoci. Mimo nauk Karola nie opanowaem jeszcze w zadowalajcym stopniu tej wiedzy. Dla wzbogacenia wasnych dowiadcze obszedem teraz cay wzgrek, zwracajc przede wszystkim uwag na pnie drzew rosncych na skraju, a potem zapuciem si kawaek w gb prerii. Tak, szeryf niczego nie przeoczy. Z jednym przecie wyjtkiem. Oto odkryem kilka pasemek sierci zwisajcych na korze. Z triumfem pokazaem je towarzyszom. Brawo, Janie, masz oko stwierdzi Karol.
150
Irvin pokiwa tylko gow i doda: No tak, lady nale do ludzi, ktrych cigamy. Z tego wniosek: Rothcliff i Scott s przekonani, i nie podsuchalimy ich rozmowy. Jedno mnie tylko zastanawia: dlaczego Kulawy Ralf tu wanie czeka na swych towarzyszy i skd oni wiedzieli, e go tu spotkaj? Zdaje si, e mgbym t zagadk rozwiza wtrci si milczcy do tej pory Robertson. Mw. Syszaem kiedy, jak Rothcliff z Usherem wybierali si apa mustangi. Cel swej drogi nazywali laskiem, bo w promieniu kilku mil od Benton s to jedyne drzewa rosnce na prerii. Dlatego myl, e chocia Rothcliff nie zna drogi do Trzech Wzgrz, wiedzc, i ona prowadzi przez lasek, tu si wanie skierowa. To brzmi prawdopodobnie zgodzi si Irvin. Rwnie jest moliwe, e Rothcliff, Scott i Usher umwili si na spotkanie w lasku jeszcze przedtem, zanim zaczlimy ich podsuchiwa. Ale mniejsza o to. Uwaajcie, co wam powiem: musimy przyby do Trzech Wzgrz przed ciganymi. To warunek naszego powodzenia. Sdz, e Czarna Puma jeszcze nie nadcign na umwione miejsce. A teraz pytanie: czy istnieje jaka krtsza droga do naszego celu? Ja tych stron nie znam. A ty, Karolu? Ba, wszystko zaley od tego, jak tras obrali uciekajcy. Znam najkrtsz, ale jednoczenie najtrudniejsz. Jeli si popieszymy... Szeryf machn rk. Szkoda czasu, ruszamy. Im prdzej, tym lepiej. Wskoczylimy na sioda i dopiero gdzie koo godziny czwartej urzdzilimy may popas. Potem ruszylimy dalej, cigle w kierunku pnocnym. Kopyta dudniy po gstym, zbitym poszyciu traw, wiatr owiewa nam twarze, a daleka linia horyzontu umykaa sprzed oczu. Wreszcie nad wieczorem, gdy zocista kula soca zbliaa si ku ziemi, Karol wstrzyma konia.
151
Jestemy blisko powiedzia. Z czego to wywnioskowa, nie mogem poj. Jak okiem sign, rozcigaa si przed nami gadka jak st rwnina, bez ladu wzniesienia. Gdy wyraziem swe zdziwienie, Karol odpar:
152
Spjrz na ziemi. Widzisz? Patrzaem dokoa, a wzrok mj natrafi na wydeptany trop. Dotychczas wid nas prociutko, jak strzeli, w pnocnym kierunku. Teraz raptownie wygina si w prawo. Skrca powiedziaem ale co to ma za zwizek... Ma przerwa mi w poowie zdania. Musisz wiedzie, e przed Trzema Wzgrzami rozciga si obszerna nizina, wklsa niecka. Z wiosn zalewaj j wody. Usher wida wie o tym. Skrci, aby omin bajoro. Nadkada jednak w ten sposb drogi. My pojedziemy prosto. A teraz popatrz przez lornetk, ot tam wskaza palcem. Przyoyem szka do oczu. Na samym kracu, gdzie niebo stykao si z ziemi, dostrzegem jaki ciemniejszy punkt. To wanie miay by Trzy Wzgrza. Karol wyjani, e istotnie przed nami znajdoway si trzy pagrki przecite trzema dolinkami, poronite gstym lasem. Wzgrza te tworzyy jakby lini koa. Wewntrz niego, w zapadlinie, znajdowao si pytkie jeziorko. Ruszylimy. Jechalimy na sposb indiaski, jeden za drugim. Ja byem przedostatni, a nasz kawalkad zamyka Robertson. Preria obniaa si w sposb zupenie widoczny. Konie zwolniy biegu. Kopyta zamiast gucho dudni, poczy bezgonie grzzn w mikkim podou. Zbity pokad zeszorocznej trawy ugina si. Na koniec ozwao si charakterystyczne mlaskanie podmokego gruntu. Posuwalimy si ju tylko stpa. W ciemnozielonej powierzchni powstawa poczy okrge doki, szybko wypeniajce si czarn jak smoa wod. Czuem charakterystyczny zapach gnijcych rolin. Odniosem wraenie, i grunt ustpuje pod kopytami mego konia. Im bliej Trzech Wzgrz widziaem je teraz dokadnie tym bardziej grzsk stawaa si ta nizina. Gdy znalelimy si w jej najniszym punkcie, ujrzaem, jak poprzez zdeptane trawy przewituje czarne, maziste boto. Wierzchowiec Karola stpa coraz mniej pewnie, strzygc uszami. Jak tam, Karolu? zawoaem pgosem.
153
Przejedziemy. Bywao tu gorzej. Ale nie rozmawiaj ! Dwiki nios si bardzo daleko. Odtd posuwalimy si w zupenym milczeniu. C za mozolna wdrwka! Na niebie wstay czerwone zorze. Zapada zmrok i biaa mgieka pocza dwiga si znad bagniska. Pyna ku nam zrazu wskimi smukami, ale potem zgstniaa w jednolity tuman. Tego jeszcze brakowao! Z przeraeniem pomylaem o tym, co moe si sta, jeli ktry z koni ugrznie, a mga pozbawi nas widocznoci i przestaniemy si nawzajem dostrzega. Tylko Karol zna brd! Ko idcy na przedzie utaplany by w bocie po kolana i chrapa. Karol poklepywa go, zachcajc do dalszego wysiku. Mijay minuty. Mleczna zasona dwigaa si coraz wyej, sigaa strzemion. Nie dostrzegaem ju cieki, po ktrej stpa wierzchowiec. Zastanawiaem si wanie, czy nie lepiej zsi z konia i prowadzi go za uzd, kiedy zauwayem, jak wierzchowiec Karola powoli dwiga si w gr. Zaczynao si jakie twardsze podoe. Ba, ale mymy wszyscy jechali dokadnie tropem Karola. Wic kady nastpny ko zagbia si coraz bardziej w grunt zryty ju kopytami poprzednika. Znowu ogarn mnie lk. Tym razem na widok konia szeryfa zapadajcego si prawie po brzuch. Przebrn jednak szczliwie. Gdy nadesza moja kolej, sdziem, e utkn. Uderzyem wierzchowca ostrogami. Zadra, wspi si i skoczy. W ten sposb przedostaem si na przeciwlegy kraniec niziny. Jadcy za mn Robertson znalaz si w jeszcze gorszej sytuacji. Dobrn co prawda do krawdzi bagniska, ale zapad si a po koski brzuch. Na prno zachca zwierz do dalszego wysiku. Zeskoczyem z sioda, by mu pomc, lecz jeden nieostrony krok pogry mnie w boto a do kolan. Ledwie si wygrzebaem. Wwczas chopak wyj nogi ze strzemion, stan na siodle, potem jedn stop opar na koskim karku a trwao to wszystko uamek sekundy i skoczy trzymajc w rku uzd. Wycignem rk, szczliwie wyldowa. Z koniem nie poszo atwo, ale szarpic za uzd, po wielu wysikach wydobylimy go z bocka. Wszyscy si zatrzymali, aby odsapn.
154
Szarzao coraz bardziej, nizina pokrya si nieprzeniknionym paszczem mgy, na niebie gasy zorze, a w nadcigajcym mroku coraz sabiej rysoway si lasy Trzech Wzgrz. Nie moemy jecha prosto przestrzeg nas Karol. lady byyby zbyt widoczne, a my rwnie. Skrcilimy w lewo i zatoczywszy pkole dosiglimy lenej krawdzi od pnocy. Gdy zbliylimy si ju na niewielk odlego, zsiedlimy z koni i prowadzc je za uzdy ostronie podchodzilimy ku pierwszym drzewom. Obz rozbito wrd wysokich pni starych wierkw. Nie rozpalalimy ognia, a konie po-przywizywali linkami do pni. Nastpnie z najwiksz ostronoci przeszukalimy najblisze otoc zenie, a potem kady z nas peni wart. Jeszcze przed witem, podzieleni na dwie grupy, dokadniej przetrzsnlimy las. Jak ju wspomniaem, Trzy Wzgrza wznosiy si na obwodzie duego koa, w rodku ktrego znajdowao si niewielkie jeziorko otoczone pasemkiem ki. Drzewa rzucay gboki cie na wod i caa ta kotlina czynia bardzo ponure wraenie. Nigdzie nie znalelimy ladw czowieka. Wwczas zaprowadzilimy konie ku wodzie, a nawet odwaylimy si rozpali ognisko. Przez cay czas jeden z nas straowa na zboczu poudniowego wzgrza, przepatrujc lornetk horyzont. Ale nawet z wysokiego drzewa, na ktre wdrapa si Robertson, nic nie byo wida. Tak mijay godziny, nadeszo poudnie. Nasza czujno nie saba ani na chwil. Nie bylimy pewni, z ktrej strony moe nadcign Czarna Puma najgroniejszy przeciwnik. Po jakim czasie szeryf, ktry wanie sprawowa kolejn wart, zawiadomi nas, i od poudnia zblia si jedziec albo grupa jedcw dokadnie nie mg jeszcze rozpozna. Natychmias t zaprowadzilimy konie w gb lasu i zagasili ognisko. Potem leglimy na samym skraju prerii. Spojrzaem przez lornetk. Wrd jasnej zieleni dostrzegem czarn plam posuwajc si w naszym kierunku. Mino p godziny, zanim mogem stwierdzi, i s to trzy ruchome punkty trzech jedcw posuwajcych si obok siebie. Jeli to oni powiedzia Irvin uderzymy, jak tylko wjad w las i zsid z koni. Ani sekundy pniej. Jeeli jednak obior drog do
155
jeziorka wiodc przez dolink, kto wie, czy nie trzeba bdzie zaczeka, a si ciemni. A do tego czasu odkryj nasze konie wtrciem. Wic co radzisz, Janie? zapyta Karol. Moe lepiej zaczai si na nich na skraju lasu, ale tu przy dolince. S trzy. Przy ktrej? Przy tej, do ktrej si skieruj. O tym dowiemy si dopiero w ostatniej chwili. Nie starczy czasu... wyrazi swe wtpliwoci Robertson. Rozstrzygn je szeryf. Szkoda sw. Ukryjcie si za pniami. Robertson niech pilnuje koni. eby nie ray. I nie rozmawia bez potrzeby. Uwaga! Leelimy wic nadal wrd. drzew, za gst zason zaroli, i spogldali na preri. Sylwetki jedcw staway si coraz wiksze i coraz wyraniejsze. Wydao mi si, e ju rozrniam posta czowieka z blizn, a szeryf oznajmi pgosem, i jadcy z prawej strony to Rothcliff. U podna gry jedcy zeskoczyli z wierzchowcw i prowadzc je za uzdy skierowali si ku wschodniej dolince, na lewo od pozycji, ktr zajmowalimy. Teraz widziaem wyranie Rothcliffa, czowieka z blizn i Kulawego Ralfa. Szli obok siebie, swobodnie gawdzc, co uznaem za szczyt nieostronoci. Tym lepiej dla nas. Na cichy sygna szeryfa poczlimy ostronie posuwa si midzy drzewami. Zbliylimy si do zbocza prawie w tej samej chwili, co i oczekiwana przez nas trjka. Wwczas usyszaem gos Ushera. Nie, nie. Czarna Puma nas nie zawiedzie, ale nie mg jeszcze przyby. Obieca za cztery dni, a dopiero dwa upyny.
156
Jeeli nie przyjedzie, wszystko moe wzi w eb odpowiedzia Rothcliff. Damy sobie rad i bez niego. Znajd lepszych. To by gos Scotta. Przedzierali si poprzez spltane krzewy, a wyszli na polank. Wwczas pucili konie, ktre popdziy ku jeziorku. To bya druga nieostrono z ich strony. Gdy minli nas o kilka yardw, Irvin szepn: Ja bior na siebie Rothcliffa, dla Karola Scott, doktor zajmie si kulawcem. Syszelicie? Naprzd! zawoa i pierwszy wyskoczy z lasu. Za nim my wszyscy. Tamci byli tak zagadani, e w pierwszej chwili nawet nie zwrcili uwagi na haas. Kiedy si spostrzegli, na ucieczk czy obron byo ju za pno. Karol, biegncy przede mn, znajdowa si tu przy Scotcie i powali go jednym uderzeniem pici. Rothcliff zdy wycign rewolwer zza pasa, ale szeryf podbi mu rk w chwili strzau. Dojrzaem, jak Kulawy Ralf odwrci si i pocz biec w kierunku jeziorka. Zapewne do koni. Skoczyem za nim i po chwili bez wikszego trudu obaliem na ziemi. W nastpnej sekundzie siedziaem mu na piersiach, krpujc rce. Tak wypad mj rewan za przygod na strychu w Fort Benton. Gdy zwizaem mu i nogi, wstaem. Byo po wszystkim. aden ze schwytanych nie odezwa si ani sowem. Byli przeraeni i zaskoc zeni jednoczenie. Przywleklimy ich nad brzeg jeziorka. No odezwa si szeryf ptaszki w klatce. Ale ty zwrci si do Ralfa Ushera po co miesza si w t spraw? Kulawiec zamruga oczami. Nic zego nie uczyniem, szeryfie. Oni mnie prosili o wskazanie drogi do Trzech Wzgrz. To wszystko. Wcale nie wszystko Irvin podnis gos. Porozumiewae si z Czarn Pum. W jakim celu?
157
Prosili mnie o to. Nie popeniem przestpstwa. Aha, prosili ci. To po co ucieka przed nami? Patrzcie pastwo, jaki z niego usuny chopczyk! W tej chwili podszed do szeryfa Karol i co mu szepn na ucho. Irvin kiwn gow, po czym skin na mnie. We trjk przeszlimy na drugi kraniec jeziorka. Zastpca szeryfa, zwolniony od pilnowania koni, pozosta na stray jecw. Wydaje mi si zacz Karol e nie ma sensu trzyma tu Ralfa Ushera. Bdzie nam tylko przeszkadza. Dosy kopotw z tamtymi. Irvin pokrci przeczco gow. Wybacz, Karolu, jestem innego zdania. Usher ukrywa przestpcw. I to na terenie Fort Benton. Nie, nie masz racji. Nie zabraem gosu w tej sprawie, a Karol duej nie nalega. Teraz odezwa si znowu szeryf porozmawiamy z kadym z osobna. Proponuj zacz od Rothcliffa. Przenielimy go nieco dalej i szeryf zagai: No, Rothcliff, jak si czujesz? Dlaczego napadlicie na nas? Filut z ciebie, Rothcliff. Niewinny baranek. Powiedz lepiej, dlaczego zastrzeli Brightona? Ja? Brightona? Nie miaem z tym nic wsplnego. Kamiesz. Mam wiadka. Widz na twoim rku pikny piercie. Dawno go masz? Bdzie z rok. Znowu kamiesz. Twj piercie znaleziono zamordowanym. Nie wiedziae, gdzie go zgubi. Nie tak byo?
przy
158
Nic nie odpowiedzia. Przestraszye si i natychmiast wysae zamwienie na drugi taki sam piercie do Novelty Company w Milwaukee. Ja wszystko wiem, Rothcliff. Nie ma sensu zaprzecza. To powiedziawszy odszed, a my za nim. Scott nic nie chcia mwi. Milcza cay czas, ciskajc ty lko wcieke spojrzenia w nasz stron. Dalimy wic spokj, a ja zarzuciem sztucer na rami i poszedem rozejrze si po najbliszej okolicy. Wspomniaem, i jeziorko i wzgrza robiy bardzo ponure wraenie. W lesie nie znalazem nawet ladw zwierzt, tylko ptaki trzepotay si wrd gazi. Wrciem do kotlinki i wykpaem si w czarnej jak smoa wodzie. Za moim przykadem poszli towarzysze, po czym szeryf wraz z Karolem zajli si poowem przy pomocy zaimprowizowanych wdek. Jakie byo moje zdziwieni e, gdy po godzinie przynieli z tuzin nieznanych rybek. Upieczone na wglach, smakoway znakomicie. Nie mogem zrozumie, skd si wziy ryby w tym samotnym, martwym stawie. Karol przypuszcza, i kiedy musia nastpi jaki wielki wylew rzek pyncych przez preri i wtedy przypyny tu ryby. Na drugie danie mielimy suszone miso oraz podpomyki z mki przezornie zabranej przez szeryfa. Po takim obiedzie, ktrego cz odstpilimy jecom, ogarna nas senna ociao. Chocia wic szeryf nalega, aby wyruszy w powrotn drog do Benton jeszcze przed wieczorem, ocigalimy si nieco i marudzili, a w kocu postanowilimy przeczeka do rana. Kolejno zmienialimy si na warcie. Dobrze po pnocy zbudzono mnie. Noc bya ciepa, lekki wietrzyk dmucha w twarz. Siadem oparszy si o jaki zwalony pie potnego olbrzyma, na samym skraju lasu, niedaleko lecych na ziemi jecw. Gwiazdy poyskiway, a wrd nich sierp ksiyca. Byo zupenie cicho, tylko w pewnej chwili usyszaem daleki gos stepowych wilkw kujotw, a nad gow zaopotay mi skrzyda jakiego wielkiego ptaka, zapewne sowy. Zatoczywszy wielkie koo poszybowaa nad preri.
159
I nic wicej si nie wydarzyo. Po dwu godzinach spdzonych w ten sposb, poszedem do jeziorka obudzi Karola. Zwykle tak czujny, tym razem spa jak kamie. Kilka razy musiaem go szarpn, zanim si podnis. I wanie w tym momencie nocn cisz rozdar przeraliwy wrzask. Nie zdyem si nawet odwrci, gdy otrzymaem uderz enie w ty gowy. Padajc ujrzaem jeszcze, jak jaki indiaski wojownik wyrwa sztucer z rk Karola, a drugi zamierza si na tomahawkiem. W nastpnej sekundzie straciem przytomno po raz drugi w przecigu trzydziestu szeciu godzin. Gdy otworzyem oczy, soce wspinao si na szczyt nieba. Wsta nie mogem. Leaem, majc skrpowane rce i nogi. Odwrciem gow, najpierw w prawo, potem w lewo. Ujrzaem, e po obu stronach spoczywali powizani moi towarzysze. Z jednej szeryf, z drugiej Karol. Odetchnem z ulg. Wida, byli cali i ywi. Zerknem przed siebie. Nad jeziorkiem pasy si liczne konie. O dugich grzywach i ogonach sigajcych pcin. Wystarczyo, eby stwierdzi ich pochodzenie. Oswojone mustangi. Obok koni krztali si Indianie znoszc wizki traw i chrustu. Do jakiego naleeli plemienia nie wiedziaem. Nieco dalej, ale w zasigu mego wzroku, staa grupka biaych: Scott, Rothcliff, Kulawy Ralf. Przypomniaem sobie rad szeryfa i cicho zaklem. Doktorze usyszaem szept z prawej strony. Syszy mnie pan? Sysz. Mam w kieszeni spodni scyzoryk. W lewej kieszeni, ale nie mog go wydoby. Prosz przysun si do mnie. Musimy sprbowa przeci wizy. Niech pan to powtrzy Karolowi. Uczyniem zado probie Irvina. Scyzoryk! Jakim cudem mam go wydoby skrpowanymi rkami? Karol wysucha mnie w milczeniu, a potem zapyta: Jak si czujesz, Janie?
160
Niele. W gowie tylko cigle huczy. A ty? Zdaje si, e mam nacignit praw rk. Boli, ale mona wytrzyma. A Robertson? Wyszed bez szwanku. Irvin oberwa po gowie. Ale sza! Nadchodz. Mia racj. Zbliaa si ku nam grupa Indian. Na czele kroczy rosy mczyzna z twarz pomalowan w czerwone pasy. Trzy pira wpite w czarne, w wze zwizane wosy wiadczyy o jego wodzowskiej godnoci. Puma szepn Karol. Jak to? Przecie mia dopiero za dwa dni... Nie dokoczyem. Wydao mi si, e szeryf cicho si zamia. Indianin podszed wolno i zatrzyma si tu przed Karolem. Czarna Puma pozdrawia Wielkiego Bobra powiedzia grubym, gardowym gosem. Mwi dialektem zblionym do jzyka Czarnych Stp. Bardzo si ucieszyem, bo zrozumiaem prawie kade sowo. Nie posza na darmo paromiesiczna nauka. Wielki Bbr jest przyjacielem wszystkich czerwonych mw i nie spotka go adna krzywda. Czarna Puma chyba sobie kpi ze mnie odpowiedzia Karol. Czym wytumaczy sw napa? Czarna Puma nie wiedzia, e wrd bladych twarzy spotka Wielkiego Bobra. To rozwi mnie. Indianin popatrza najpierw dokoa, szepn co towarzyszcym mu wojownikom. Natychmiast odeszli. Wwczas dopiero powiedzia:
161
Czarna Puma nie moe tego uczyni. Da sowo tamtym trzem bladym twarzom. Wic co chcesz z nami zrobi? Czarna Puma naradzi si ze swymi wojownikami. Czy nie jeste wodzem? Czy nie decydujesz sam? Po co Wielki Bbr pyta mnie o to? Czy sam nie radzi si nikogo? Nie czekajc na odpowied, odszed. Zrozumiae, Janie? zapyta szeptem Karol. Wszystko. wietnie. Powtrz szeryfowi. Ledwie zdyem to uczyni, gdy zbliy si do nas Scott. Trzyma w rku rewolwer, a z oczu ziaa mu taka nienawi, z jak w yciu swym jeszcze si nie spotkaem. Zatrzyma si. No i jak, dentelmeni? Posanie troch twarde, co? Postaram si, abycie nie cierpieli zbyt dugo. Wyl was tam, gdzie ju nic nikomu nie dolega! W miar jak mwi, ogarniaa go coraz wiksza pasja. Ostatnie zdanie prawie wykrzycza. Nic ci to nie pomoe odezwa si Karol. eby nawet najgoniej wrzeszcza. I tak czeka ci postronek, Scott, czy jak tam inaczej si nazywasz. Tyle byo lekcewaenia w tych spokojnie wypowiedzianych sowach, e Scott a posinia na twarzy. Ty... ty... zachrypia. Zastrzel ci jak psa! Kto mi przeszkodzi zastrzeli was wszystkich? Czarna Puma odezwa si Karol.
162
W tej samej chwili podszed Rothcliff. Na jego widok szeryf unis si nieco z ziemi. Znowu si spotykamy powiedzia chwilowo nie mog ci naoy kajdanek. Uczyni to przy najbliszej okazji. Zastanw si nad tym, chopcze, pki masz czas. Tak si zoyo, e znowu jeste na wolnoci, ale rcz, e nie potrwa to dugo. Zauwayem, jak Rothcliff poblad. Szepn co do ucha Scottowi i odeszli w kierunku jeziorka. Pozostalimy sami. No i co z tym noem, szeryfie? zagadnem. Nie n, tylko scyzoryk. Niech pan sprbuje przysun si. atwo powiedzie... Jednake po paru bezskutecznych pocztkowo wysikach po prostu potoczyem si tak, a dotknem ramienia Irvina. Nikt jako tego nie zauway. Ale wydoby scyzoryk z cudzej kieszeni majc samemu skrpowane donie i to na plecach byo zadaniem wymagajcym specjalnej zrcznoci. Mczyem si bardzo dugo. Wolno, wolniutko signem palcami obu doni do wntrza kieszeni szeryfa. Wreszcie poczuem twardy, poduny przedmiot. Dwa razy go gubiem i dwa razy na nowo chwytaem. Na koniec jako wydobyem. Odpoczywaem chwil, a potem odwrciem si raz jeszcze i podaem noyk szeryfowi. Skomplikowan operacj rozcinania wizw naleao jednak odoy na odpowiedniejsz por, do zapadnicia nocy. Teraz przeturlaem si tylko na dawne miejsce. Znowu podszed do nas Scott. Prbowalicie nastraszy Rothcliffa powiedzia. Ze mn tak si wam nie uda. Postpi, jak bd chcia, i aden Czarna Puma nie omieli mi si w tym przeszkodzi. Mgbym was natychmiast pozabija, ale mam mikkie serce. Posiedzicie kilka miesicy wrd wojownikw Czarnej Pumy. Potem bdziecie mogli szuka mnie po caej Ameryce zamia si drwico. Widzicie, jaki jestem askawy. Co wy na to? Podszed jeszcze bliej i kopn Karola. Podobno nazywaj ci Wielkim Bobrem, ale dla mnie jeste tylko wielkim niedog. Tak da si podej!
163
Milczelimy. Nie chcecie gada? A szkoda. Mamy sporo czasu... Gldzi tak jeszcze przez kilka minut, a wreszcie szeryf nie wytrzyma: Scott, przesta nas nudzi. Lepiej odpocznij sobie. Czeka ci daleka droga. Wprost do wizienia dopowiedzia Karol. Scott chwyci za rewolwer. Zamarem ten czowiek zdolny by do wszystkiego. Nagle czyja do podbia mu rk. Strza pad w gr. Scott cofn si o krok. Za nim sta Czarna Puma. Dlaczego mi przeszkadzasz? Blada twarz nie ma prawa strzela do jecw. Scott pohamowa si i zapyta pozornie spokojnym gosem: Czy wdz zapomnia o naszym ukadzie? Czarna Puma nie zapomnia. Nie byo ani sowa o napadzie na te blade twarze. Czarna Puma ze swoimi wojownikami mia tylko towarzyszy... Milcz! wykrzykn Scott. Jeste gadatliwy jak stara squaw! A dziwne, e wdz natychmiast nie zareagowa. Moe obawia si zerwania ze Scottem? Ale i Scott wida rwnie nie pragn sprzeczki, bo natychmiast si oddali. Czarna Puma posta jeszcze chwil, a potem krzykn co do jednego z wojownikw. Gdy ten zbliy si, powiedzia jak straszliw angielszczyzn, pen indiaskich zwrotw: Kadego, kto by poway si zbliy do bladych twarzy, powalisz, potem przywoasz mnie. Pilnuj ich jak wasn ego skalpu. Howgh! Obrzuci nas jeszcze przecigym spojrzeniem i powoli odszed.
164
Olbrzymiego wzrostu i pokanej tuszy wojownik, o twarzy tak odraajcej, e mogaby przyni si tylko w jakim koszmarnym nie, siad w kucki, z gow zwrcon w nasz stron, ze strzelb na kolanach. Spojrzaem w niebo. Jak ten czas szybko mija! Pokazyway si pierwsze gwiazdy.
165
XI
Pogo
Pn noc, gdy nad jeziorkiem zabyso kilka ognisk, rozwizano nam rce, dostarczono wody do picia i dano po kilka owsianych plackw. Byy obrzydliwe w smaku, ale dla czowieka, ktry nic nie mia w ustach od witu stanowiy wspania potraw. Potem znowu nas skrpowano bardzo dokadnie i przycignito bliej ognisk. Czarna Puma parokrotnie podchodzi, ale nie odezwa si ju ani sowem. Natomiast nie zbliy si aden z biaych rabusiw. Indiascy wojownicy pootulali si w derki i pokadli, kilku odeszo w gb lasku, zapewne, aby peni wart, jeden usiad obok nas. Gdzie pooyli si spa Scott, Rothcliff i Usher nie zauwayem. Musiaem by bardzo zmczony, bo przewrciem si na lewy bok i prawie natychmiast zasnem. Nie wiem, jak dugo spaem. Gdy si przebudziem, dostrzegem tylko czerwone arzce si wgielki ogniska. Panowaa zupena cisza. Nagle poczuem na plecach dotknicie czyjej rki. Czyby szeryf zdoa si ju oswobodzi? Na to wygldao, bo rka powdrowaa ku mym skrpowanym doniom, poczuem zimno metalu i wizy spady. Stumiony gos zaszepta mi nad uchem: Niech biay brat ley spokojnie i czeka na znak. Kt to mg by? Co zamierza z nami uczyni niespodziewany sprzymierzeniec? Zgodnie z poleceniem trwaem nadal bez ruchu. Poszukaem oczami wartownika. Siedzia z gow opuszczon na pier. Spa. Tak, ta zbieranina, ktr otoczy si Czarna Puma, na pewno nie zaliczaa si do
166
najdzielniejszych wojownikw. Byy to wypdki z rnych plemion. Odziani ndznie, prawie w achmany. Uzbrojeni, jak zdoaem zauway, w lich bro, przewanie w uki i strzay lub w strzelby sprzed p wieku. Przyznam si, i mimo wszystko al mi byo Czarnej Pumy, stojcego na czele takiej bandy. Ile tkwio prawdy w twierdzeniu, i stoczy si t ak nisko w wyniku wasnego tchrzostwa? A moe przyczyn tego by jaki wewntrzny spr wrd rozproszonych grup plemienia Kri, do ktrego nalea? Wiedziaem, i plemi Kri zajmujce niegdy olbrzymie przestrzenie Kanady, na poudnie od rzeki Churchilla i na zachd od Zatoki Hudsona a po Manitob naleao do najmniej zwartych narodw indiaskich. Ongi podzielili si oni nawet na dwie wrogie sobie grupy: jedni osiedli w lasach, drudzy w kanadyjskiej prerii, utrzymujc si z polowania na bizony. Kiedy jednak plemi Assiniboinw wyparta zostao z pnocy przez Dakotw i wdziera si poczuo na obszary myliwskie Kri, poczyli si na nowo, przez lata cae prowadzc dziaania wojenne przeciw Dakotom, a nawet przeciw swym bliskim krewniakom, Czarnym Stopom. By; moe, J i napad na nas wiza si rwnie z niewygas niechci Pumy do Czarnych Stp. Mylaem o tym wszystkim nie odrywajc oczu od picego wartownika. W pewnej chwili poczuem, e i nogi mam wolne. Ale nadal nie ruszaem si, tylko wsparem na okciu. Wwczas ujrzaem rzecz zadziwiajc: pord picych jak susy wojownikw Pumy krcili si prawie bezszelestnie jacy ludzie. Cisz przerwa czyj okrzyk, zakotowao si pad strza. Jeden, potem drugi. Z gbi lasu wybiega gromada postaci. To byli Indianie. Zerwaem si na nogi. Obok mnie sta ju Karol. Czarne Stopy! krzykn. W sam por! Naprzd! zawoa szeryf. Tam stoi Rothcliff!
167
Popdzilimy ca czwrk w kierunku koni. O kilka sekund za pno, bo oto ju dwch ludzi wskoczyo na sioda. Zanurzyli si w zarolach i znikli. Pozostae wierzchowce rozproszyy si dokoa. Tymczasem walka, toczca si wok jeziorka, dobiegaa koca. Z gromad;** Indian wyszed ku nam wojownik, ktry z daleka wyrnia si ubiorem. Czerwona powiedzia Karol. Chmura
Czarodziej plemienia Czarnych Stp podnis rk. Witam moich biaych braci odezwa si dwicznym gosem. Dobry Manitou w odpowiedniej chwili sprowadzi mnie na wasz ciek. Rzeczywicie, w sam czas mrukn szeryf. Szkoda, e nie wczeniej. Dwie blade twarze ucieky. O czym mwi mj biay brat? Wyjanilimy spraw. Zaraz wyl w pogo wojownikw. Ale jest jeszcze je dna blada twarz. Zatrzymalimy go. Jak si okazao by to Ralf Usher. Kiedy pomie wesoo chwia si nad ogniskiem, zasiedlimy dokoa. Zgodnie z umow zawart dawniej z Karolem, Czerwona Chmura
168
kry po prerii w tych stronach od kilku dni. Tylko przyp adkowo nie natrafilimy a to pech! na tropy jego oddziau. On za to, tak samo przypadkowo, znalaz lady bandy Pumy i posuwa si za ni. Tak dotar a pod Trzy Wzgrza. Wysani wywiadowcy spisali si doskonale. Obliczyli nie tylko ilo ludzi Czarnej Pumy, ale stwierdzili rwnie nasz tu obecno. Reszta zaleaa ju tylko od sprytu i zrcznoci wojownikw Czarnych Stp. Nad ranem obezwadnili wszystkie strae, a Czerwona Chmura dotar nad same jeziorko, aby wasnorcznie porozcina nasze wizy. Napad by tak zaskakujcy, e ani jedna ze stron nie poniosa strat w ludziach. Nasuwao si tylko pytanie: jak postpi z Czarn Pum i jego wojownikami? Zapyta nas o to Czerwona Chmura. Jako zwycizca nie musia tego czyni, mg postpi tak, jak chcia. Wida jednak pragn w specjalny sposb okaza szacunek, z jakim si do nas odnosi. Mniej wicej przed rokiem bawiem jako go u Czarnych Stp i wraz z nimi braem udzia w dalekiej wyprawie, majcej na celu schwytanie czowieka z blizn i odnalezienie zotodajnych pokadw w Grach Skalistych. Wrd wielu przygd i niebezpieczestw zawizaa si midzy nami przyja. Znajomo Karola z Czarnymi Stopami trwaa znacznie duej, a przydomek Wielkiego Bobra, jaki uzyska od swych czerwonych przyjaci, wiadczy najlepiej o szacunku, ktrym si cieszy. Bbr jest bowiem u Indian symbolem mdroci i roztropnoci. Uwaam zabra gos Karol e naleaoby przesucha Pum. Istniej pewne nie wyjanione jeszcze sprawy. Sdz, e Puma co nam o nich powie. Czerwona Chmura skin gow. Jeeli mj czerwony brat si zgodzi, porozmawiam z Pum w obecnoci wszystkich zaproponowa Karol. Czarownik powtrnie wykona potakujcy gest, a potem zawoa jednego z wojownikw i rozkaza przyprowadzi jeca. Czekalimy w milczeniu. Czarna Puma nie nosi wizw, ale i tak o ucieczce nie byo mowy. Podszed do nas, starajc si nada sobie wygld jak najbardziej dostojny.
169
Wezwalimy Czarn Pum zacz Karol aby powiedzia nam, dlaczego nas napad, chocia topr wojenny nie zosta wykopany? Od tego, co powie, zalee bdzie, jak z nim postpimy. Czarna Puma jest wodzem i bdzie odpowiada siedzc. Wykona ju ruch, jakby chcia usi, ale powstrzymali go stojcy za nim wojownicy. Czarna Puma jest jecem i bdzie odpowiada stojc albo moe odej odpar Karol. Puma namyla si chwil. Ale pamitaj doda mj towarzysz e jeeli chcesz kama, pogorszysz tylko spraw. Tu przy tym ogniu siedz wodzowie czerwonych i biaych, ktrzy nie uczynili nic zego Czarnej Pumie, czemu wic na nich napad? Indianin wolno i jak gdyby z ociganiem si zacz opowiada. Oto Ralf Usher zwrci si do niego z propozycj towarzyszenia wyprawie dwu biaych myliwych w dalekie strony. Skd Puma zna Ushera? Niejeden r az sprzedawa mu konie (domyliem si od razu, skd te konie mogy pochodzi Puma nie posiada adnych stad!). Gdzie Puma mia si spotka z biaymi? Wanie tutaj, na Trzech Wzgrzach. Kiedy? Dopiero za dwa dni. Dlaczego wic przyby wczeniej? Dlatego, e od spotkanego przypadkowo czerwonoskrego dowiedzia si, i po prerii kry silny oddzia Czarnych Stp. Na wiadomo o tym zdecydowa wwczas ukry si w lesie Trzech Wzgrz., (Pamitajc o starych animozjach wojownikw Kri do Czarnych Stp wygldao to na prawd.) Gdy wysani zwiadowcy donieli o uwizieniu Ushera i towarzyszy, dokona napadu. Nie wiedzia jednak; e znajdzie tu Wielkiego Bobra. Co mia otrzyma za swe usugi? Wdz opuci gow na piersi Nie chcesz? To ja ci powiem: miae otrzyma duo zotego piasku. Indianin milczco skin gow.
170
Ale naprawd mwi dalej Karol to by nic nie dosta. Czowiek z blizn nie dotrzymuje obietnic. Teraz zastanowimy si, co z tob pocz. Z kolei odezwa si Czerwona Chmura: Czy moi biali bracia pragn o co jeszcze zapyta? Zaprzeczylimy. Czarownik skin na wojownikw. Zabierzcie go, zwicie i dobrze pilnujcie. Milczelimy tak dugo, jak dugo Puma znajdowa si w pobliu. Potem Czerwona Chmura odezwa si znowu: Co sdz moi biali bracia? On powiedzia prawd odezwa si pierwszy Karol, a ja przytaknem i dodaem: Decyzja naley do Czerwonej Chmury. A jak by postpi Wielki Bbr? zapyta czarodziej. Pucibym go wolno. Przecie wojownicy Czarnych Stp nie ponieli adnych strat, a poza tym... Tu opowiedzia o wystpieniu Czarnej Pumy w naszej obronie. Czarownik wysucha go w milczeniu i wydoby zza pasa malutki, srebrno poyskujcy gwizdek. Ozwa si wysoki, przenikliwy ton. Po raz pierwszy spotkaem si z tego rodzaju sygnalizacj u Indian. Prawdopodobnie by to wynalazek Czerwonej Chmury przyswojony przez niego z czasw, kiedy przebywa wrd biaych. Przenikliwy dwik zaalarmowa kilkunastu wojownikw i zgromadzi ich wok ogniska. Czerwona Chmura powsta. Przyprowadcie Czarn Pum. Odeszli spiesznie i rwnie szybko wrcili z jecem.
171
Jeste wolny rzek czarownik. Odejdziesz natychmiast ze swymi ludmi. Zabierzesz bro i konie. Wielki Bbr wstawi si za tob. Jeli jednak pojawisz si znowu na naszej ciece, spotkamy si po raz ostatni. Nie ma tu miejsca dla zbjw i koniokradw. Odejd! Odwrci si plecami do jeca i siad przy ogniu Czarna Puma sta jeszcze przez chwil oszoomiony, nie wiem, czym wicej: niespodziewanym uwolnieniem bez okupu, bez adnej kary (rzecz bardzo rzadka w stosunkach midzyplemiennych) czy pogard, jaka dwiczaa w sowach Czerwonej Chmury. Nie odezwa si i powoli odszed. Po paru minutach usyszelimy tupot koskich kopyt Czarna Puma ze swymi ludmi opuszcza nasz obz. Domyliem si, i na decyzj Czerwonej Chmury wpyno nie tylko zachowanie si Czarnej Pumy wobec Karola, ale rwnie wstrt do bratobjczych walk, do zaogniania i przecigania sporw w wielkiej rodzinie czerwonych mw. Kiedy ucichy ostatnie gosy odjedajcych, czarownik rzek: A teraz, jeli moi bracia si zgodz, przesuchamy schwytan blad twarz. Ralf Usher, gdy go sprowadzono, zachowa si wrcz odmiennie od swego poprzednika. Gada bez przerwy i bez przerwy kama. Do tego tak naiwnie, i -trudno byo powstrzyma si od miechu. Tylko Czerwona Chmura pozosta niewzruszony i rozkaza wreszcie jeca odprowadzi. Nie zastanawialimy si dugo nad jego losem. Irvin owiadczy, i Ushera stawi przed sdem pod zarzutem ukrywania przestpcw i udziau w napadzie. Naley tylko przetransportowa Ralfa do Fort Benton. Kto mia si tego podj? Istniay dwie moliwoci: pierwsza, e towarzyszy mu bdzie sam szeryf wraz z zastpc; druga, e pojedzie z winiem tylko Robertson. Poniewa decyzja w tej sprawie naleaa wycznie do szeryfa, nie byo nad czym debatowa. Irvin nie zastanawia si dugo Owiadczy, i nie
172
zrezygnuje z pocigu za Rothcliffem, Wobec czego Ushera odtransportuje Robertson, a jednoczenie odprowadzi do Benton poyczone dla mnie i Karola konie. Otrzymalimy inne od Czarnych Stp. Ba, dostaem tego samego wierzchowca, na ktrym jedziem przed rokiem! Jednake Robertson nie powinien jecha sam. Chociaby ze wzgldu na band Czarnej Pumy. Czerwona Chmura ofiarowa pomoc przydzieli Robertsonowi dwu wojownikw. Mieli go odprowadzi do samej granicy Stanw i Kanady. Byo to najlepsze rozwizanie sprawy ku zadowoleniu wszystkich z wyjtkiem Robertsona, zdradzajcego wyranie ch pozostania z nami. Nastpnego dnia, jeszcze przed witem, wrcili wywiadowcy Czarnych Stp, wysani; ;celem zbadania, w jakim kierunku uciekli Scott i Rothcliff. W dwie godziny pniej bez alu opucilimy obozowisko. Dwu ludzi z Robertsonem udao si .wprost na poudnie, reszta na pnoc. Teraz dowiedziaem si o wynikach poszukiwa. Zwiadowcy, posuwajc si tropem uciekinierw, natrafili na pas kamienistego gruntu, po ktrym toczya wody niewielka rzeczka. Prawdopodobnie wiosenne powodzie zmyy tu gleb, a spod niej wyjrzaa skaa. Tropy zniky. Mimo to Indianie przeszukali teren po obu brzegach i lad istotnie odnaleli. Rus zyli nim. Jakie jednak byo ich rozczarowanie, gdy cigajc zbiegw stwierdzili, e s to dwaj... policjanci z Krlewskiej Konnej! Nastpia wymiana zda, z ktrej pocztkowo nic nie wyniko. Policjanci do nieufnie odnieli si do tumaczenia indiaski ch wojownikw. Zapytywali, kim s cigani ludzie i jak wygldaj. Kiedy wreszcie opisano pobienie wygld Scotta z jego charakterystyczn blizn na lewym policzku, jedna z czerwonych kurtek zapytaa, czy tego czowieka przypadkiem nie poszukuje Karol Gor don zwany Wielkim Bobrem. Gdy wywiadowcy przytaknli, czerwona kurtka zapyta, gdzie obecnie przebywa Wielki Bbr, i poleci mu przesa pozdrowienia od sieranta Mitchella. Gary Mitchell! wykrzyknem. Ten by si nam teraz przyda.
173
Karol pokrci gow. Bardzo go lubi, ale... ale wolabym nie spotka go w tych stronach. Irvin, wy bycie pasowali do siebie jak para butw: dwaj przedstawiciele prawa. Jeden schwytaby Scotta, drugi Rothcliffa. Nareszcie byby spokj. Niech to licho porwie! I co mwi jeszcze? Powiedzia, e teraz nie moe jecha na spotkanie z Wielkim Bobrem, ale o bladej twarzy z blizn pamita. No, dobrze odetchn Karol. Obecno Mitchella byaby nam bardzo nie na rk. Tu par sw wyjanienia. Sierant Mitchell by pierwszym policjantem, ktrego powiadomilimy, przed rokiem jeszcze, o morderstwie popenionym przez Scotta. Mitchell spotka przypadkowo na kanadyjskiej prerii czowieka z blizn, a pniej bra udzia wraz ze mn i Karolem w nieudanej pogoni. On to wanie zawiadomi uniwersytet w St. Louis o tragicznym kocu naukowej wyprawy. O desperackim skoku i rzekomym samobjstwie przestpcy w Dolinie Sioda w Grach Skalistych nic nie mg wiedzie. Dlatego si nie zdziwi, e nadal cigamy Scotta. Ale sierant Mitchell nie zosta rwnie wtajemniczony w fakt istnienia w Grach Skalistych pokadw zota. Nie mwilimy mu nic, obawiajc si, i musiaby donie o tym swym wadzom przeoonym, w wyniku czego tajemnica przestaaby by tajemnic ' i sprowadziaby na ziemie Czarnych Stp tumy nieproszonych goci. Jeeli wic obecno sieranta wrd nas moga sta si pomoc w schwytaniu przestpcw, to z drugiej strony bardzo musiaaby nas krpowa w realizacji zasadniczych planw: ponownego dotarcia do odkrytych zotodajnych pokadw i eksploatowania ich przez najblisze miesice wiosny i lata. Indiascy zwiadowcy po tym spotkaniu z Mitchellem zawrcili. Obawiali si, e mog ju nas nie zasta przy Trzech Wzgrzach. Teraz ruszylimy razem po tropach Scotta i Rothcliffa. Byy sabo widoczne. Gorzej, bo po godzinie jazdy niebo zacigno si chmurami i pocz sipi drobniutki deszczyk. Naleao si pieszy bo jeli po nocy wstanie soce, mokra trawa podniesie si i znikn ostatnie lady. Jako
174
przynaglalimy wierzchowce, posuwajc si dug kolumn pojedynczych jedcw. Tak dotarlimy jeszcze tego samego dnia do rzeczki wymienionej przez zwiadowcw, gdzie na kamienistych brzegach giny wszelkie tropy. Odtd musielimy wyta cay swj spryt. Szczciem przestao pada, pognane wiatrem chmury odsuny si ku poudniowi, a soce chocia miao si ku zachodowi rzucao na ziemi jeszcze sporo blasku. Nad brzegiem rzeczki zaoylimy tymczasowy obz. W jakim kierunku dalej jecha? Dokd zgodnie z logik mg skierowa si Scott z Rothcliffem? Byo nas wszystkich jedenastu: omiu Indian i trzech biaych. A za duo na szukanie ladw. Jeden drugiemu tylko by przeszkadza. Dlatego na zbadanie nadbrzenej okolicy udalimy si we trjk. Czerwona Chmura ruszy lewym brzegiem rzeczki, ja z Karolem prawym. Konie pozostay w obozie. Poszukiwania naleao zacz od odpowiedzi na pytanie: w gr czy w d wody? Karol przy pomocy kompasu stwierdzi, i rzeczka pyna ku poudniowi. Moe wic stanowia jaki dopyw Rzeki Mlecznej, wpadajcej z kolei, ju na terenie Stanw Zjednoczonych, do Missouri? Nie, w tamtym kierunku nie mogli si uda uciekajcy. Prowadzi on przecie w najludniejsze okolice, ba, nawet zblia ku Fort Benton. Scott dobrze wiedzia, e poszukuje go policja, a Rothcliff nie zaryzykowaby po raz drugi wizyty w Benton. Jeli wic postanowili wdrowa wzdu wody, musieli si posuwa nie z prdem, ale pod prd. I tam ich naleao szuka. Z gowami pochylonymi ku ziemi szlimy powoli krok za krok iem. Upyway minuty, ale ani my, ani Czerwona Chmura nie znalelimy nic godnego uwagi. C by zrobi na ich miejscu, Janie, pragnc zatrze lady? zagadn nagle Karol. Sprawa prosta. Jechabym po takim gruncie, na ktrym nie odbijaj si koskie kopyta, albo po takim. na ktrym lady same si
175
zacieraj. Mam na myli koryto rzeczki. Jest pytka i jazda jej nurtem nie przedstawia dnych trudnoci. Susznie. Scott i Rothcliff mieli podwjne szczcie. Po pierwsze: trafili na rzeczk, po drugie: dostrzegli na jej przeciwlegym brzegu odciski kopyt koskich (akurat dwu koni!) czerwonych kurtek. Znakomita okazja dla zmylenia tropu. Ale przecie gdzie i kiedy musieli wyj z wody. Szukajmy, gdzie, a bdziemy wiedzieli, kiedy. Tego wieczoru nie rozwikalimy jednak zagadki. Tarcza soneczna coraz gbiej zapadaa poza horyzont. ciemnio si. W tych warunkach atwo przeoczy lady. Zawrcilimy wic do obozowiska. Niezbyt przyjemnie wypad nocleg na wilgotnej ziemi i bez miego ciepa ogniska. Bo chocia czerwonoskrzy wojownicy zebrali sporo suchych patykw jeszcze w lesie Trzech Wzgrz i wieli je z sob, Czerwona Chmura zabroni rozpalania ognia. Na tej przestrzeni wida by go byo z daleka. W smtnym wic nastroju wspominajc swe ko w Milwaukee legem na kocu z siodem pod gow i sztucerem pod rk. Nazajutrz zerwalimy si na nogi jeszcze przed witem, zzibnici i zupenie mokrzy. Bolay mnie koci i minie, a zbami tak gono szczkaem, e Karol wyrazi przypuszczenie, i w ten sposb ostrzeg o naszej obecnoci wszystkich w promieniu kilku mil. Rozgrzaem si nieco jadc, ale dopiero gdy rowe zorze ukazay si przed nami, miny mi dreszcze. Podziwiaem Czerwon Chmur i jego wojownikw zeskakujcych z koni, aby przyjrze si jakiemu podejrzanemu pochyleniu dba trawy czy kupce piasku omywanego przez wod rzeczki, wzdu ktrej posuwalimy si znowu. Jak dotd niczego nie odkrylimy. Oni stale jechali korytem stwierdzi Karol. Czyby zamienili si w kaczki? zapyta szeryf. I jemu kiepski nocleg da si we znaki. By wic nieco zgryliwy.
176
Kaczki, nie kaczki odpar Karol. Kiedy wreszcie bd musieli wyjecha z koryta, zwaszcza jeli bieg wody przestanie by zgodny z kierunkiem ich jazdy. Wic cierpliwoci! Mina dalsza godzina bezowocnych poszukiwa. podejrzewa nawet, i znajdujemy si na lepym tropie. Szeryf
Zapewne w ogle tdy nie jechali. Jeeli do wieczora nie znajdziemy ladu, wracam. Wstrzymalimy konie i zsiedli, aby rozprostowa koci. Moe szeryf istotnie mia racj? Karol umiechn si i przeczco pokrci gow. Potem wydoby lornetk i zachci nas, abymy poszli za jego przykadem. Uczyniem to bez adnej nadziei ujrzenia czegokolwiek zasugujcego na uwag. Pesymizm mj okaza si uzasadniony. Dostrzegem tylko morze falujcych traw przecite dolink naszej rzeczki. Wetknem lornetk do torby. Karol wida mia inny pogld, bo podszed do Czerwonej Chmury, poda mu szka i wskaza rk kierunek. Co oni takiego widz? mruknem do szeryfa. Irvin raz jeszcze skorzysta z lornetki. Dalibg, nie wiem, ale domylam si. Niech pan zwrci uwag, doktorze, na t czarn plamk. Ot, tam. Znowu przyoyem szka do oczu. Widz. No i co z tego? Moe nic, a moe i co. Dajmy spokj zagadkom. O co chodzi? O to, e czarna plama oznacza gste zarola lub las. Scott i Rothcliff to spryciarze. Jeli istotnie posuwali si korytem rzeki, to tam wanie mieli najlepsz okazj, by j porzuci. Zarola lub las kryj lady, a poza tym gdzie najlepiej obozowa na tej rwninie, jeli nie chce si by dostrzeonym?
177
Karol by tego samego zdania. Wskoczylimy na sioda i znowu pognali. Troch mi ju to wszystko dojado, ale c miaem pocz? Zapadem w jaki dziwny stan psnu, pjawy. Musiaem chyba spa z otwartymi oczami, bo jak mi pniej opowiada Karol nie odpowiadaem na zadawane mi pytania, chocia nic nie wskazywao na to, bym spa. Jeszcze mi si to nigdy nie zdarzyo i uwaaem ten fakt za co nadzwyczajnego. Irvin rozwia moje przypuszczenia. Twierdzi, i taki sposb zapadania w sen znany jest Indianom, a praktykowany rwnie przez biaych. Karol owiadczy, i staj si prawdziwym westmanem. Jak dugo podrowaem w takim stanie podwiadomej drzemki nie wiem. Wyrwano mnie z odrtwienia, gdy wreszcie dopadlimy celu. By nim niewielki zagajnik wierkowy, przernity korytem naszego strumienia. Nad wod odkrylimy zwglone kawaki drzewa i ciemny krg wypalonej trawy. Czerwona Chmura, Karol i szeryf natychmiast zajli si dokadnym przeszukaniem okolicy Ja byem na to zbyt zmczony. Nic w tym dziwnego. Nie oswoiem si jeszcze z preri i jej trudami. Siadem pod jakim drzewem i zasnem. Zbudzi mnie blask ognia i trzaskanie drew. Wok ogniska leeli moi towarzysze, a Czerwona Chmura na improwizowanym ronie piek jakie miso. Karol pierwszy spostrzeg, e si ocknem: No, Janie, mamy dobr wiadomo. Byli tu? mruknem rozespanym gosem. A jake. Tamta wypalona trawa to ich ognisko. lady kopyt koskich do wyrane. Bardzo sobie chytrze postpili jadc tak cigle wod, ale my bylimy chytrzejsi. Ba, jeli przypadkiem znowu nie bawiy tu czerwone kurtki albo jeszcze kto inny. Nie ma nigdy pewnoci, doktorze wtrci si szeryf. Na prerii nie odnajdziesz, a zobaczysz. Ale to byby wyjtkowo zoliwy zbieg okolicznoci, gdybymy po raz drugi trafili na mylny trop.
178
Nic na to nie odpowiedziaem. Zjadem przeznaczony mi kawa pieczeni (jak si okazao, moi towarzysze w zagajniku upolowali sarn), popiem kaw, podsunem pod gow siodo, otuliem si kocem i znowu zasnem.
179
XII
Za Dolina
Miny jeszcze trzy dni jazdy, podczas ktrej nie wydarzyo si nic godnego uwagi. Ranki staway si coraz pikniejsze, dni coraz dusze i coraz cieplejsze. Gdzieniegdzie preria okrywaa si kwiatami. Ktrego wieczoru dostrzeglimy mae stadko bizonw, ale ani nam-w gowie byo urzdza polowanie. lady uciekajcych raz niky, raz pojawiay si, a Czerwona Chmura twierdzi, i wyprzedzaj nas nie wicej ni o dzie drogi. Przypuszczalimy, e nie wiedz nic o pocigu. e s przekonani o ostatecznym wyprowadzeniu nas w pole, maskujc starannie i tak uporczywie swe tropy. Teraz wic naleao wzmc tempo pogoni. Sprawa wloka si stanowczo zbyt dugo i przeszkadzaa w wykonaniu zasadniczego zadania, dla ktrego przecie przybylimy tutaj. Decyzja przypieszenia jazdy natrafia w praktyce na nieprzewidzian trudno. Oto zaczlimy spotyka coraz czciej gbokie parowy z szemrzcymi, wiosennymi strumykami dopywami rzeczki, brzegiem ktrej cigle jeszcze posuwalimy si. Opniao to bardzo jazd i saba bya pociecha w tym, i nasi przeciwnicy napotykali te same przeszkody. Jednego z takich mczcych dni, gdy po raz czwarty czy pity z rzdu sprowadzalimy wierzchowce po pochyoci kolejnego jaru, Czerwona Chmura, ktry kroczy na czele, zatrzyma si nagle i podnis rk. Stanlimy natychmiast. Przez kilka sekund przypominalimy szereg jakich dziwnych posgw wyrosych wrd prerii. Wreszcie czarownik da znak, e moemy i dalej. Gdy jednak dosiglimy dna parowu, rozkaza swoim wojownikom stan, a nas trzech przywoa do siebie. Najpierw
180
wskaza na zupenie wyrane odbicia kopyt koskich na bardziej grzskim dnie parowu, a potem powiedzia zniajc gos: Niech moi bracia nat dobrze such. Jeli Czerwona Chmura si nie myli, gdzie niedaleko znajduje si czowiek. Czowiek? zdziwi si szeryf. Tak. Posuchajcie! Czarownik musia mie istotnie such bardzo czuy, bo ja nie mogem uchwyci adnego dwiku poza agodnym szumem wiatru zginajcego gazie rosncego tu obok krzaka dzikiej ry. Czy moi bracia co zauwayli? Milczelimy, a Karol przeczco potrzsn gow. Wic pewnie si myl. Zostawmy jednak tutaj konie. Trzech wojownikw ma ich pilnowa, dwaj wdrapi si z powrotem na gr, trzeba mie oko na preri. Chodmy. Postpilimy zgodnie z poleceniem czarownika, stpajc ostronie tu przy zboczach parowu, dwaj z jednej, dwaj z drugiej strony. Dostrzegaem coraz wyraniej odbicia koskich kopyt. Dno wwozu stopniowo dwigao si, w miar jak oddalalimy si od koryta r zeczki. Tdy wic skrci musieli uciekajcy, a wieo ladw wiadczya, i przejedali przed paru zaledwie godzinami. Nadchodzio upragnione przez nas: wszystkich zakoczenie mordercy mieli wreszcie wpa w rce sprawiedliwoci. Najbardziej z tego uradowany by szeryf. Z wyranym zadowoleniem obserwowa koski trop. Niech mi wosy na doni wyrosn, jak teraz nam si wymkn... Ciii... zaszepta Czerwona Chmura. Posuchajcie. Znowu przystanlimy. Czy to byo jczenie wiatru w zarolach? A moe. gos kujota? Nie mogem rozpozna, ale czarownik nie myli si. Daleko przed nami odzywa si jaki dwik. Gos czowieka? Brzmia sabo i niewyranie. Jakie przecige i dalekie: ooo! ooo! hoo!
181
Dwik powtarza si, gas, chwilami nabrzmiewa i znowu gin. Ruszylimy w milczeniu, starajc si posuwa jak najprdzej i jak najciszej. Tak mino zapewne kilkanacie minut. Wwz stawa si coraz pytszy, ale nadal jeszcze jego ciany wznosiy si ponad naszymi gowami. Przecige woanie znowu si powtrzyo, tym razem ju znacznie wyraniejsze. To jednak by gos czowieka. Jeszcze kilkadziesit yardw bardziej stromej drogi i oto nagle wwz rozszerzy si w pokrg dolink, obrzeon krzakami, poros wie traw. Porodku wyrasta potny k lon, a do pnia przywizany by czowiek. Podbieglimy. Kilka ci noem i bezwadne ciao osuno si na ziemi. Pochyliem si nad nieprzytomnym, podczas gdy moi towarzysze rozproszyli si dokoa, lustrujc teren. By to Indianin. Kto go mg uwizi w tak okrutny sposb, skazujc na mier z godu i pragnienia? Z wyjanieniami trzeba byo czeka, a odzyska przytomno. Bierz si szybko do dziea, Janie zauway Karol bo biedaczek gotw zemrze, nie pisnwszy ani sowa. A rcz, e ma ciekawe rzeczy do opowiedzenia. Rozbieglimy si w poszukiwaniu wody. Szeryf znalaz troch brudnej wilgoci, malutkie bajorko. Skropiem t ciecz twarz lecego i razem z Karolem zastosowalimy sztuczne oddychanie. Pomogo. Lecy westchn, pier pocza si unosi, otworzy oczy, ale natychmiast je zamkn mruknwszy co niezrozumiale. Tymczasem sprowadzono konie, a z nimi reszt wojownikw. Dwaj Indianie udali si konno do rzeczki po wod. Kiedy j przywieli w worku uszytym z bawolej skry, sprbowaem wla kilka kropel do ust lecego. Moim wysikom przyglda si z widoczn dezaprobat szeryf. W kocu zakrztn si wok sioda swego konia i z torby wydoby flaszk z grubego ciemnego szka. Dajcie spokj powiedzia. Co tam wasza woda pomoe. Ja mam co lepszego. Zaraz go to na nogi postawi. Uklk, odkorkowa butelk, nachyli j ostronie nad ustami lecego i kropelka po kropelce sczy pyn. Rozszed si mocny zapach whisky. Indianin przekn yk, zakaszla si, otworzy oczy i siad.
182
Ustpiem miejsca Czerwonej Chmurze. Szeryf triumfalnie odnis sw flaszk radzc mi na przyszo zaopatrywa si w podobne leki. Teraz dopiero podalimy wod. Przyjrzaem si dokadniej siedzcemu. By ubrany do ndznie, w bardzo ju sfatygowane legginy8 i skrzan kurtk z jelonkowej skry, tak wytart, i miejscami pozbawion sierci. Broni nie posiada adnej z wyjtkiem noa, ktry tkwi za pasem. Zdziwio mnie, i napastnicy pozostawili mu ten or. Czerwona Chmura przyglda mu si dugo i w milczeniu. Kim jeste? zapyta wreszcie. Jam jest Bawola Gowa z plemienia Kri. Skd si tu wzie? Bawola Gowa szuka tropw bizonw, aby mowie plemienia Kri mogli zdoby wiee miso. Z dalszego opowiadania czerwonoskrego wynikao, e zapdzi si do daleko od siedzib swych wspplemiecw, ktrych wigwamy wznosiy si przecie a nad pnocn Saskatchewan. Mao tego, dosta si na tereny owieckie Czarnych Stp. Ale Czerwona Chmura nie potraktowa go jako intruza, mimochodem tylko zwrci uwag, i na pnocy rwnie nie brak zwierzyny. Indianin, ilustrujc swe sowa gestami, najpierw opisa spotkanie z dwiema bladymi twarzami, niedaleko, tu nad rzeczk. Przypominali kropka w kropk Scotta i Rothcliffa. Potwierdzaoby to, i znajdowalimy si na waciwym tropie. Dlaczego jednak Scott i Rothcliff postpili w ten wanie sposb ze spotkanym Indianinem? Z dalszej relacji uwolnionego wynikao, i jeden z koni biaych okula. Zaproponowali Bawolej Gowie zamian wierzchowcw. Indianin odmwi, mimo i biali ofiarowali mu dopat w postaci prochu i amunicji. Ale on bez rczego konia nie mg wykona powierzonego mu zadania:
8
Spodnie noszone przez Indian, skadajce si z dwch oddzielnych nogawek, przypinanych lub wizanych do przepaski biodrowej osaniajcej przedni i tyln cz miednicy. Do osony przedniej strony ciaa i poladk1), wystarczaa rwnie duga kurtka lub bluza. [JW48]
183
odnale wiosenn tras wd- , rowki bizonw. Wic dlatego odmwi. Doszo do sporu, a potem do ktni i bjki. Biali skradli mu konia i bro. Po co go jeszcze przywizywali do drzewa? Przecie nie mg ich docign? Uczynili to chyba tylko dla zaspokojenia swych okrutnych instynktw. Szeryf, wysuchawszy tych relacji, stwierdzi, i nigdy nie posdza Rothcliffa o co podobnego. To na niego nie wyglda powiedzia. Porani czy zastrzeli czowieka w bjce, zwaszcza po pijanemu, co innego, ale tak na zimno skazywa kogo na powoln mier? Odezwaem si, e to pewnie Scott skoni swego towarzysza do wspudziau w tego rodzaju postpku. Scott moim zdaniem by zdolny do kadego ajdactwa. Gdzie jednak podzia si okulawiony ko? Bawola Gowa utrzymywa, i biali zostawili zapewne wierzchowca nie sptanego i e w nocy zwierz ucieko na preri. Na zakoczenie doda, i gdyby mia konia i bro, ruszyby natychmiast za zodziejami, aby odebra sw wasno i zmy hab. Powiedzia jeszcze co wicej: obaj biali przed wybuchem sporu rozmawiali z sob zupenie swobodnie przy ognisku. Przysuchujc si im, zapamita sobie jeden, ale wany szczeg: oto zamierzali skierowa si do Zej Doliny. Tam mieli kogo oczekiwa. Za Dolina. Nigdy nie spotkaem si z tak nazw. Zagadnity o to Karol szybko spraw wyjani. O Zej Dolinie mao kto wiedzia. Znali j Indianie Kri, znay pnocne szczepy plemienia Czarnych Stp i nieliczni biali traperzy, ale tych mona by policzy na palcach. Tworzyy j wapienne skruszae skay, wyrastajce na rwninie jak wyspa wulkanicznego pochodzenia z otchani morza. Dwa rwnolege do siebie pasma skaln e, podziurawione siatk jaski, przegrodzone wanie Z Dolin, stanowiy wietny punkt obserwacyjny dla tego, kto chcia i mg z niego korzysta. Karol Gordon w swych wdrwkach parokrotnie trafia do Zej Doliny. Jej nazwa pochodzia rzekomo od bratobjczej walki, w ktrej polego wielu wojownikw dwu wrogich sobie plemion. Miao si to wydarzy tak dawno, e dzisiaj nikt ju nie wiedzia, o co i midzy kim toczya si ta bitwa.
184
Po przebadaniu Bawolej Gowy Czerwona Chmura odda go pod opiek swych wojownikw. Rozpalono dwa ogniska. Przy jednym zasiedlimy we czwrk wraz z czarownikiem. Na wierzchokach cian wwozu stany warty. Gdy wreszcie spoylimy po kawaku suszonego misa, gdy wraz z Karolem nabilimy fajki tytoniem, Czerwona Chmura dotd milczcy zapyta: Co sdz moi bracia o opowiadaniu Bawolej Gowy? Zaskoczyo mnie to pytanie. Relacja uwolnionego przez nas wojownika nie nasuwaa przecie zastrzee. Bya z pu nktu widzenia logiki faktw moliwa do przyjcia, wiarygodna. Zdaje si, e i Karola zaskoczyo takie pytanie, bo tylko wypuci z ust wielki kb dymu i nie kwapi si z odpowiedzi. Za to szeryf Irvin ku memu zdziwieniu rzek: Podzielam wtpliwoci Czerwonej Chmury... Czarownik skin gow: Mj biay brat dobrze odczyta moje myli. Wysuchamy go uwanie. A wic zacz Irvin jako dziwnie wyglda dla mnie fakt przywizania Bawolej Gowy do drzewa. Po co to zrobili? Podejrzany jest rwnie okulay ko, ktry tak daleko odbieg, i nigdzie go nie mona dostrzec. Gdzie jest wreszcie ognisko, przy ktrym siedzia Indianin wraz z biaymi, i gdzie lady walki, ktr musia stoczy we wasnej obronie? Na te pytania nie znajduj odpowiedzi. Moe Czerwona Chmura wie co wicej ? Gdy szeryf umilk, a nikt nie zabra gosu, przemwi czarownik Czarnych Stp. Moi wojownicy ju zdyli przeszuka brzegi strumienia, lady po ognisku s, ale ladw walki brak. Moe zadeptay je kopyta koskie. Konie byy istotnie trzy... Dlaczego jednak Bawola Gowa dopiero tutaj zosta skrpowany, a nie nad wod? Dlaczego twierdzi, e stao si to, zanim soce dwa razy skryo si pod ziemi? lady s zupenie wiee. Sprbuj zapyta o to wojownika Kri, ale uczyni to tak, aby nie przypuszcza, i go posdzamy o kamstwo. Howgh!
185
Janie zwrci si teraz do mnie Karol co sdzisz o stanie zdrowia Bawolej Gowy? Jako lekarz najlepiej si orientujesz, czy Indianin mg istotnie dwie doby pozostawa bez pokarmu i napoju? Zastanowiem si. Czy omdlenie mogo by udane? Niosc pomoc omdlaemu nie traciem czasu na zbadanie czynnoci serca. Biorc pod uwag ten fakt owiadczyem, i nie mog z ca pewnoci stwierdzi, czy Indianin zosta pozbawiony swobody ruchw ju przed dwoma dniami, czy dopiero wczoraj. Jednak objawy wyczerpania byy zbyt wyrane, aby je mona uzna za udane. Ba ozwa si Irvin trzeba jednak wzi pod uwag fakt duej odpornoci czerwonoskrych na cierpienia, fizyczne. To by raczej potwierdzao prawd sw Bawolej Gowy odparem. Jeli to wszystko jest oszustwem doda Karol jaki mgby by jego cel? Na to pytanie nikt nie potrafi odpowiedzie. Bawola Gowa raz jeszcze potwierdzi swe poprzednie relacje, tumaczc brak ladw walki tym, i go znienacka cignito z konia, tu obok starego klonu, i e zaskoczony broni si bardzo krtko. Na pytanie, dlaczego ruszy razem z biaymi wiedzc, i pragn zamieni wierzchowca, odpar, e propozycja ta zostaa wysunita przez blade twarze dopiero pniej, kiedy ju znajdowali si w drodze. Mona to byo uzna za prawd, ale nasuway si zastrzeenia. Dlaczego na przykad Scott i Rothcliff nie obezwadnili czerwonoskrego wtedy, gdy siedzia z nimi przy ognisku. Postanowilimy go wyprbowa. Okazja do tego trafiaa si znakomita: nie mielimy wolnego konia, wic Indianin musiaby jecha z nami jako dodatkowy jedziec. Powiadomilimy go o tym, czekajc, jak zareaguje. Gdyby upiera si przy pieszej, samotnej wdrwce, zdradziby si z tym, i gdzie w pobliu czekaj na niego wsplnicy. Piesza wdrwka przez preri byaby przecie bardzo ryzykowna.
186
Ale Bawola Gowa przyj nasz propozycj spokojnie, a gdy dowiedzia si, e ruszamy dalej tropem jego wrogw, okaza rado. Ba, obieca poprowadzi nas ku Zej Dolinie. Przyjlimy to owiadczenie za dobr monet. Wszystko wic ukadao si pomylnie, gdy nagle szeryf, milczcy teraz i ponury jak noc, zakomunikowa, i musi wraca kawaek drogi. Dosownie osupiaem. Co si stao, szeryfie? Zgubiem zegarek. Cenna pamitka, z ktr nigdy si nie rozstawaem. To mj talizman. Pewnie wypad mi z kieszeni na poprzednim postoju. Musz go odnale. Do licha zakopota si Karol. Zmczysz konia. I jak nas potem dogonisz. Jeszcze zbdzisz... Za kogo mnie bierzesz? Ja i zabdzenie! lepy by trafi. Ja z panem pojad, szeryfie zaproponowaem. achn si. A po co? Prno namawialimy go, aby zaniecha postanowienia. Nie da si przekona i natychmiast zawrci. Nastpnego dnia podry zauwaylimy, i lady, ktre suyy za drogowskaz, skrciy raptownie ku pnocy. Karol kaza nam stan. Nie rozumiem powiedzia. Jeeli oni jad ku Zej Dolinie, dlaczego zbaczaj? Znam wietnie kierunek, ale to nie ten. Zagadnlimy Bawol Gow. Wyjani, i o tej porze roku nie ma innej drogi do Zej Doliny. Przed ni bowiem rozciga si sp ora niecka prerii, przez ktr przepywa strumie. Na wiosn powstaje tu rozlewisko. No i co teraz? zapytaem.
187
Karol pokrci gow.
Nigdy o czym podobnym nie syszaem. Co prawda odwiedzaem dolin podczas lata, nie wiosn. Nie przypominam sobie jednak, aby uksztatowanie terenu sprzyjao powstawaniu rozlewiska. Bior pod uwag jeszcze inn spraw: jeli Scott i Rothcliff pojechali dusz drog (a na to wyglda), mamy szans dotarcia do celu przed nimi.
188
To bardzo wane. Jak ju wspomniaem, skay otaczajce dolin stanowi wietny punkt obserwacyjny na wiele mil dokoa. Jeli pozwolimy si wyprzedzi, powstanie trudno z podejciem do doliny w sposb niewidoczny dla ewentualnych obserwatorw. C wic radzisz? Jecha szybko i najkrtsz drog. Tak te postpilimy. Gdy Bawola Gowa spostrzeg, e nie jedziemy ladami uciekajcych, prbowa protestowa. Twierdzi, e w ten sposb nigdy nie dogonimy zbiegw. Zauwaywszy jednak, i jego protesty nie odnosz skutku, zamilk i nie odezwa si ju do koca podry. Czerwona Chmura nakaza swym wojownikom zwraca na baczn uwag, ale jego zachowanie nie budzio adnych podejrze. Dzie cay min w zupenym spokoju. Nazajutrz przy pomocy lornetek dostrzeglimy na horyzoncie siwe pasemko wyniosoci. To nasze grki stwierdzi Karol. Moemy jeszcze jecha tak dugo, jak dugo nie ujrzymy ich goym okiem. Potem trzeba bdzie posuwa si tylko noc. Bo gdyby ju tam byli, w dzie dostrzegli by nas z pewnoci. Karolu wtrciem nie przypuszczasz chyba, e si nas spodziewaj? Nie przypuszczam, ale jeli prawdziwe jest twierdzenie Bawolej Gowy, e maj na kogo czeka, musz dokadnie przepatrywa preri. Nad wieczorem zarysy gr stay si ju dobrze widoczne. Dlatego wanie, wbrew dotychczasowej zasadzie, po parogodzinnej przerwie jeszcze tej samej nocy ruszylimy w dalsz drog, aby o wczesnym wicie zapa w kpie olchowych drzewek. Obrastay one malutkie jeziorko. Tu pozostalimy przez cay dzie, nudzc si i odsypiajc nie przespan noc. Gdy zgasy wieczorne zorze, wskoczylimy na sioda. Droga bya rwna, jazda szybka. Panowa jeszcze mrok, gdy zatrzymaa nas woda
189
odgradzajca szerok paszczyzn grskie pasmo. Ale byo pytko i przebylimy rzeczk bez kopotw. Teraz naleao postpowa z najwiksz ostronoci. Z powodu nieco kamienistego gruntu obwizalimy kopyta koni szmatami i posuwalimy si pieszo, prowadzc wierzchowce za uzdy. Jak dugo trwaa taka mozolna wdrwka, trudno mi okreli. Ale poczynao ju szarze, gdy wrd fantastycznie postrzpionych zboczy otwara si wielka wyrwa, jakby brama wyrbana w murze skalnym. Tak wygldao wejcie do Zej Doliny. Przystanlimy na chwil. Konie powierzono opiece wojownikw a my we trjk, korzystajc z zasony gsto rosncych krzeww i nierwnoci gruntu, poczlimy si skrada. Bawola Gowa wyrazi ch towarzyszenia nam, lecz nie skorzystalimy z tej propozycji. Pozosta wic przy koniach. W Dolinie byo znacznie mroczniej ni na otwartej prerii. Jeszcze w grze do wyranie rysoway si postrzpione w dziwaczny sposb grzbiety grskiego acucha, ale na dole musielimy dobrze wyta Wzrok, aby nie wpa na ktry z licznie rozsianych gazw. Posuwalimy si powoli i w zupenym milczeniu. Na koniec odsonio si przed nami zaamanie gruntu i kilka yardw dalej ujrzaem purpur arzcego si ogniska. Tu przy ognisku ciemniay na ziemi jakie nieforemne ksztaty. Wic jednak Scott i Rothcliff wyprzedzili nas! Poczlimy si czoga. Podeszlimy tak blisko, i w lecych rozpoznawaem ju dwie sylwetki ludzkie, zapewne pogrone w gbokim nie. C za brak ostronoci? Jeszcze kilka krokw i na znak Czerwonej Chmury wyskoczylimy. O dziwo, gos naszych krokw nie obudzi picych! Dopadem ognia pierwszy i rzuciem si na najbliej lec posta. W sekund pniej zerwaem si. Rzekomo picy by tylko zrcznie zwinitym pledem, ktry mia widocznie imitowa posta ludzk. Pojem niebezpieczestwo, krzyknem: Do tyu!
190
W tej samej chwili rozleg si huk karabinowego strzau i rozptao si pieko. Z gbi ciemnoci poczy ku nam biec postacie. Zdoaem odskoczy zaledwie kilka krokw, gdy znalazem si o ko w oko z jakim drabem, ktry przeraliwie wrzeszczc zamierza si na mnie podniesionym tomahawkiem. Kolb sztucera odbiem miercionone narzdzie tak silnie, i z brzkiem upado na ziemi. Stropiony napastnik cofn si. Spojrzaem w bok. Dojrzaem, jak Karol wywija sw fuzj jak maczug, odpdzajc si trzem naraz atakujcym. Nieco dalej Czerwona Chmura zmaga si z dwoma innymi. Dlaczego wojownicy Czarnych Stp, pozostawieni przy koniach nie piesz z pomoc? W ciemnociach nie potrafiem policzy napastnikw, ale liczba ich na pewno wielokrotnie przerastaa nasz szczup gromadk. Skoczyem na pomoc Karolowi. Ciekawe, e nikt nie strzela. Zapewne napadajcy obawiali si, by w zamieszaniu walki wzajemnie si nie porani. Jednego z atakujcych mj przyjaciel rozcign uderzeniem kolby. Podbiegem do drugiego, kiedy nagle co owino mi si wok gowy, spado na szyj i zacisno tak, e nie mogem zapa oddechu. To byo lasso. Kiedy si szarpnem w ostatnim wysiku, ptlica zacisna si jeszcze mocniej. Runem na ziemi. Zanim zdoaem rozluni duszc mnie ptl, kto chwyci mnie za rce, kto inny usiad na nogach. Daremnie miotaem si usiujc strci przeciwnikw. Zostaem skrpowany. Zwizano mi nogi i rce, wykrcajc je bolenie do tyu. Leaem syszc, jak wrzawa ucicha. Zrobio si widniej. Kto dorzuci drew do ogniska. Pomie strzeli wysoko. Wwczas ujrzaem Czarn Pum. Sta porodku polanki i wydawa rozkazy.
191
XIII
Godziny niepokoju
Mino kilka, jake dugich dla mnie, minut. Podeszo dwu wojownikw i pocignli moje bezwadne ciao a pod skalny wystp zbocza doliny. Tu cisnli mnie jak kawa drewna i odeszli. Po chwili przy wlekli znowu kogo zwizanego i pooyli obok. Robio si coraz janiej. Na prerii byo ju z pewnoci zupenie widno. Tu rann zorz zasaniay skaliste grzbiety. Leaem wci jeszcze oszoomiony. Janie? Czy to ty? dobieg mnie gos z prawej strony. Ja odparem pgosem. Co z innymi? Prawdopodobnie napadnito jednoczenie i na nas, i na nich, bo widziaem, jak przyprowadzono tu nasze konie. Janie, popatrz tam, na prawo od ogniska. Widzisz? Z trudem uniosem gow. Dostrzegem trzech ludzi. W dwu, po ubraniach, natychmiast rozpoznaem biaych, trzeci by Indianinem. Kto to ten czerwonoskry? zaszeptaem. Nie poznajesz? Przecie to Bawola Gowa. Rozmawia ze Scottem i Rothcliffem. Dobrana paczka, co jak stryczek i szubienica. Czy my ich nigdy nie zapiemy? Umiechnem si, chocia wcale nie byo mi do miechu.
192
Co teraz bdzie? Ju nas nie uwolni Czerwona Chmura. A pewnie. Zastanawiajce, e go tu nie ma. To mnie niepokoi. Westchnem gboko. A szeryf? Gdzie si podziewa? Czy go ju nie szukaj? Na pewno mrukn Karol. Moe jednak zorientuje si w por, co si stao... Nic nie odpowiedziaem na to przypuszczenie. Nataem minie rk i ng. O dziwo, rzemienie jak gdyby nieco si rozluniy. Zaniechaem jednak dalszych prb, odkadajc je na pniej. Dostrzegem bowiem ruch w obozie napastnikw. Banda Czarnej Pumy krztaa si ywo. Przyprowadzono konie, zabierano bro. Widziaem dokadnie, e liczba czerwonoskrych w porwnaniu z napadem na Trzech Wzgrzach znacznie si powikszya, bo naliczyem ich dwudziestu, a potem liczenie popltao mi si i daem spokj. Zapewne przy Trzech Wzgrzach nie mielimy do czynienia z caym oddziaem Pumy. Czekaem teraz, co z tej krztaniny wyniknie. Dostrzegem Czarn Pum, jak rozmawia ze Scottem i Rothcliffem, po czym caa trjka wskoczya na konie. Czy mielimy opuci Z Dolin? Ale do nas nikt nie podchodzi. Co to miao znaczy? Powtrnie sprbowaem mocy swych wizw. Nie ulegao wtpliwoci zakada je jaki partacz. Czuem wyranie luz na skrpowanych pozornie cile przegubach doni. Wszystko to wyglda jak w kiepskiej powieci zaszepta Karol. Syszysz mnie? Sysz. Ledwiemy si wydobyli z jednej niewoli, a ju jestemy w drugiej. Zupenie jak... Cicho! ostrzegem. Czarna Puma!
193
Wdz bandy podjecha konno. Czarna Puma wita blade twarze powiedzia z drwin w gosie i cieszy si, e moe znowu je oglda. Blade twarze puciy wolno Pum, gdy wpad w ich rce. Czarna Puma puci Wielkiego Bobra i jego towarzyszy, gdy nadejdzie czas, ale te psy, Czarne Stop y, musz si wykupi. Czarna Puma nie zabra im skalpw, ale zada od nich tyle skr, broni i zotego piasku, ile bd mogy unie wszystkie ich konie. Nie odpowiedzielimy. Spojrza na nas, a potem zawrci i odjecha. Po chwili duy oddzia opuszcza Z Dolin. Przy ognisku pozostaa grupka piciu chyba Indian, ale najprawdopodobniej w pobliu czuway rozstawione strae. No i co teraz, Karolu? Z tego, co powiedzia, wynikaoby, e Czerwona Chmura jest ywy i cay. Dlaczego? Gdyby czarodziej poleg, Puma nie omieszkaby pochwali si. Ju ja ich znam. Ale jak twoje wizy? S tak lune, e chyba bd si mg z nich uwolni. wietnie. Le jednak spokojnie. Sprbuj swoich. Prba wypada wida niepomylnie, bo po minutach milczenia usyszaem: Niech to wszyscy diabli! Bez noa nie dam rady. Nie trzeba noa. Rozwi ci. Dam ci znak, jak przyjdzie pora. Leaem wic spokojnie, od czasu do czasu poruszajc rkami i nogami, poniewa mi zdrtwiay.
194
Gdy soce wznioso si ponad postrzpione granie, obu nam rozwizano rce i kady dosta po pasku suszonego misa, po kubku penym brzowego wywaru z przyjemnie pachncych zi oraz po garci pemikanu. Pierwszy raz w yciu jadem to sproszkowane miso. Byo bardzo smaczne. Wiedziaem, e tradycyjny pemikan robi si z misa bizonw. Pokrajane na wskie paty, suszy si przez wiele dni, i to koniecznie w cieniu. Potem Indianie, a raczej kobiety indiaskie, ucieraj te twarde jak drewno kawaki w wydronych kamieniach. Robota niesychanie mudna, ale w kocu otrzymuje si z tego brzowy proszek o nieco ostrym, przyjemnym smaku. Ten atwo strawny, wysokowartociowy pokarm, przechowywany w suchym miejscu, nie psuje si nigdy. Nadaje si wspaniale jako ywno na dusze podre. Biali traperzy docenili w peni warto praktyczn indiaskiego wynalazku, a nawet zainteresowa si nim amerykaski przemys spoywczy. Niestety, oryginalny bizon i pemikan zniknie wkrtce z powierzchni naszej ziemi. Ale sam sposb jego przyrzdzania zostanie na pewno wykorzystany przy wszelkiej produkcji misnego proszku. Jadem wic ten pemikan z prawdziw przyjemnoci, wdzicznie wspomniawszy Czarn Pum, e kaza si o nas zatroszczy swym ludziom. Tak siedzc, zajadajc i popijajc, przeszukiwaem oczami dolin. Po obu jej stronach cigny si kbowiska wikszych i mniejszych gazw, spomidzy ktrych wyrastay krzewy dzikiej maliny, porzeczki i trujcej wilczej jagody teraz obsypane kwieciem. Nieco wyej cigny si postrzpione piaskowcowe granie, ktrych przekrj znaczy si rnobarwnymi pasami, od jasnotego poprzez pomaraczowy a do brzowego. Zbocza jednak nie byy tak strome, jak mi si przedtem, o szarym wicie, wydawao. Kto zrczny mg stosunkowo atwo wspi si na nie lub po nich zsun. Rozgldaem si dokoa, ale nigdzie nie dostrzegem wojownikw Czarnych Stp. Gdzie oni s? zastanawiaem si. Po chwili znowu zwizano mi rce. Tym razem uczyniono to znacznie mocniej ni poprzednio. Tak leelimy do wieczora. Wwczas powtrzya si ta sama historia: znowu nas nakarmiono. Na koniec siad przed nami jeden z
195
wojownikw ze strzelb umieszczon midzy kolanami. Ognisko poczo przygasa i ciemno zakrya Z Dolin. Zabraem si na nowo do swoich rk. Niestety! Nie potrafiem ich rozluni ani o wier cala. Nie pomogy bolesne wysiki, rzemie tylko coraz gbiej wpija si w skr. Okryty potem i ledwie dyszc zrezygnowaem z dalszych prb. Mijay minuty, kwadranse i chyba godziny. Nie mogem zasn. Pieka mnie skra od rzemieni, zdrtwiay mi na nowo rce i nogi, a jaki kanciasty, wystajcy z ziemi korze bolenie uciska w plecy. Staraem si przewrci na bok, ale w takiej pozycji poczuem si jeszcze gorzej. Tak wiercc si zerkaem od czasu do czasu na pilnujcego Indianina. Siedzia nieporuszony, wci w tej samej pozycji. Potem dostrzegem, jak od strony przygasego ogniska, z ciemnoci nocy, wyonia si czyja posta. Kto wida szed zmieni naszego stranika. Nie pomyliem si. Nowo przybyy popatrza na nas, potem uklk przy siedzcym, co mu powiedzia, a pniej wydarzya si rzecz najdziwniejsza, jak widziaem. Przybyy obj wartownika za szyj. Wydao mi si, e siedzcy chcia si zerwa, ale zrezygnowa z tego zamiaru, a po chwili rozcign si jak dugi. Patrzaem, jak klczcy Indianin pochyli si nad lecym, czynic dziwne ruchy rkami. Potem podnis si, rozejrza dokoa i wolnym krokiem zbliy si ku mnie. Nachyli si ku mym skrpowanym nogom. Szeroko rozwarem oczy. Czego chcesz? zapytaem. Ani sowa. mrukn. Niech pan ley spokojnie! O mao nie krzyknem. Przecie to by znajomy gos, gos szeryfa Irvina!
196
Po sekundzie spady pta z moich stp i rk. Zgodnie z przestrog nadal leaem nieruchomo. Szeryf z kolei nachyli si nad Karolem. W kocu wyprostowa si. Lecie, a wrc. Uwaajcie na tego draba. Jest skrpowany i ma knebel w ustach. Ale nigdy nic nie wiadomo... Wolnym krokiem, do zudzenia naladujcym chd Indian, skierowa si w stron ogniska. Co podobnego! wyszeptaem. Syszysz mnie, Karolu? Szeryf ryzykuje, ale teraz nie moemy mu w niczym pomc. Sprawd, co z wartownikiem. Poczogaem si w bok. Jeniec lea dokadnie skrpowany, bo ani si rusza. Oczy mia zamknite. Na pozr czyni wraenie martwego, ale kiedy dotknem doni jego pnagiej piersi, poczuem lekkie bicie serca. Musia zemdle w ucisku szeryfa i nie odzyska jeszcze przytomnoci. Niedugo czekalimy na powrt Irvina. A tak do zudzenia przypomina wojownika Czarnej Pumy, e kiedy ukaza si w blasku ogniska, gotowaem si ju do skoku. Pomyk stwierdziem w ostatniej chwili, gdy cisn nam dwie pachty i pgosem rozkaza: Teraz szybko! A ci przy ognisku? zagadn Karol. Spokojni jak baranki. Zwizani. A reszta? Pilnuj wej doliny. Spenetrowaem wszystko dokadnie. Grunt si nie pieszy. Teraz... jazda za mn. Chwyciem za pled. Wicej w nim byo dziur ni caych kawakw, ale zawsze jako-tako okrywa m posta. Gdzie nasza bro? zapytaem.
197
Macie wrczy mnie i Karolowi colty. Do licha, ten czowiek o wszystkim pomyla! Popatrzaem na jego wysok sylwetk w nabonym podziw ie. Ale oto stana przed nami kolejna trudno. Naleao odszuka wojownikw Czarnych Stp. Szeryf nie wiedzia, w jakiej czci doliny zostali umieszczeni. Idziemy przynagla. Za mn! I naladujcie mnie we wszystkim. Ruszylimy wzdu doliny, trzymajc si jak najdalej od jej rodka. Irvin szed pierwszy, za nim Karol, na kocu ja. Bya to bardzo mczca wdrwka. Po drodze natknlimy si na indiaskie konie. Niektre z nich odezway si cichym reniem. Gdyby w pobliu znajdowa si wartownik, zrozumiaby, e co si tu dzieje. Wolno posuwalimy si dalej. Wreszcie szeryf, zatrzyma si. Uwaga, drugie ognisko. W czarnej szyi doliny jarzyo si czerwone oczko. Czy kto siedzia przy ognisku, spa czy czuwa? Z tej odlegoci nie sposb byo rozezna. Poczlimy si czoga. Wrd rozsianych tu i wdzie kamieni o ostrych krawdziach, wrd starych, uschych badyli krzeww naleao uwaa nie tylko na kady szmer wywoany nieostronym ruchem, ale rwnie na wasne donie, ktre tak atwo porani. Z cichym westchnieniem pomylaem, jak bardzo przydayby si skrzane rkawice. Stopniowo zblialimy si do celu. Co kilka krokw szeryf przerywa wdrwk. Czuem, jak mokra koszula przywiera do plecw, a z czoa spywaj krople potu. Po minucie rozpoczynao si na nowo mudne forsowanie nierwnoci. wiateko roso w oczach. Wreszcie dojrzaem: przy ogniu siedziao dwu ludzi. Ale gdzie s wojownicy Czarnych Stp? Nigdzie ich nie dostrzegem. Krg blasku rozszerza si, a jego krace wyznaczay kres na szej wdrwki. Na koniec spoczlimy pod rozoystym krzakiem obserwujc
198
rozcigajc si przed nami przestrze. Dwie sylwetki wojownikw nadal tkwiy nieruchomo przed ogniem. Byli odwrceni do nas plecami. Szeryf leg tu obok mnie i za-szepta: Tam na prawo le Czarne Stopy, tu przy zboczu. Wytrzeszczyem oczy we wskazanym kierunku, ale na prno. Szeryf posiada chyba sowi wzrok. Co dalej? zagadnem. Musimy wywabi tych od ognia zaszepta Karol. Zajm si tym. Tylko ostronie zamrucza Irvin. Nie wiedziaem, co Karol mia na myli, dopki nie spostrzegem, jak zebra z ziemi gar okruchw skalnych i cisn je w bok. Zaszeleciy po liciach jakiego krzaka. Siedzcy przy ognisku poruszyli si. Upyna minuta. Karol powtrzy swj manewr. Tym razem kamyki uderzyy wida w ska, bo rozleg si charakterystyczny grzechot. Dopiero teraz jeden z wartownikw podnis si i ze strzelb w rku ruszy w nasz stron. Posuwa si bardzo wolno, rozgldajc si dokoa. Krok za krokiem podchodzi do miejsca, w ktrym leelimy, ale je min w odlegoci paru stp. Odwrciem gow i obserwowaem, jak jego posta niknie w ciemnociach. Ja si z nim zaatwi szepn Karol. Powsta bezszelestnie i ruszy w lad za Indianinem. Serce walio mi jak motem. Oczekiwaem w kadej chwili odgosu walki, krzykw, strzau. Nic podobnego nie nastpio. Cisza nocy nie zostaa zakcona adnym dwikiem. Mijay sekundy. Na koniec czyja do dotkna mego ramienia. O mao nie podskoczyem. Ju usyszaem gos Karola. Co dalej, Irvin? Jeszcze raz to samo. Znakomita metoda.
199
Historia powtrzya si ze cis dokadnoci. Stranik, zaniepokojony przeduajc si nieobecnoci towarzysza i znowu sprowokowany przez Karola, odby podobn co jego poprzednik wdrwk. Tak samo wyruszy za nim Karol, obezwadni i skrpowa. Wspominam o tym tak krtko, a przecie sprawa wcale nie bya atwa do wykonania, ale wida mielimy przysowiowy ut szczcia. Teraz zakomenderowa szeryf do Czarnych Stp! Powid nas na prawo od ogniska. Czarnych Stp, jak si okazao, pilnowa jeden tylko wojownik. Nie wiem, co zwrcio jego uwag: nasze zbyt popieszne ruchy czy te liczba zbliajcych si osb przy ognisku siedziao tylko dwu wojownikw. Przypuszczam, e w pierwszej chwili niczego jeszcze nie podejrzewa. Poderwa si jednak z ziemi, zapewne wiedziony zwyk ostronoci. Sytuacj uratowaa sztuczka Irvina. Pocz nagle wymachiwa rkami. Wartownik zdumia si, opuci strzelb i sta tak z sekund, wreszcie wykrztusi: Kto ty? I ta sekunda opnienia wystarczya, by w nastpnej zosta obalony, skrpowany i rozbrojony. Rzucilimy si w stron skalistego zbocza. Pobiegem potykajc si. Wpadem na jaki gaz i runem. Na szczcie nie na ziemi potukbym si bolenie ale na czyje ciao. By to jeden z wojownikw Czarnych Stp, jak si za chwil okazao. Musiaem go mocno poturbowa, ale nawet nie jkn. Szybko zabralimy si do rozcinania wizw. Teraz wyszo na jaw, e Indianie pilnujcy naszych koni przed wejciem do doliny nie dali si zaskoczy. Pado dwu napastnikw, ale i dwu wojownikw Czarnych Stp. Czerwona Chmura zosta raniony. Natychmiast zajem si prowizorycznym opatrunkiem. Rana nie bya jednak grona. N przebi przedrami, nie uszkadzajc koci. Kiedy obwizywaem ran czarownikowi, wyjani nam przyczyn nagego odjazdu Czarnej Pumy. Przywdca bandy okaza si tak zarozumiaym i nierozwanym, e chcia
200
si pochwali przed Czerwon Chmur. Mwi, e wie o stadzie byda, jakie Czarne Stopy sprowadziy niedawno, jako zacztek wielkiej hodowli planowanej przez czarownika Czarnych Stp, i e chce pogna je do zagrd bladych twarzy. Obiecywa sobie z tego pokany zysk.
Plan ten na pewno nie narodzi si w jego gowie. To wygldao na projekt Scotta lub Rothcliffa. Karol, gdy si o tym dowiedzia, a poblad z wraenia. Musimy ich goni. Jak najprdzej. Ilu Indian pozostawi na stray byda Wysoki Orze, wdz Czarnych Stp, nikt z nas o tym nie wiedzia. Naleao wic pieszy si z odsiecz, z jake maymi przecie siami! Natychmiast, bo tylk o zaskoczenie dawao szans zwycistwa. Czerwona Chmura wysa wojownikw ku drugiej gardzieli Zej Doliny. Wrcili wiodc jeszcze dwu jecw. C mielimy z nimi pocz? I z t szstk pozostaych, ktrych poprzednio pojmalimy? Znaem z opowiada Karola twarde zasady indiaskich plemion: krew za krew, mier za mier. Ostatnie sowo naleao do Czerwonej
201
Chmury. Jak postanowi w tej trudnej sytuacji? Jecw nie moglimy zabiera z sob. Nie sposb rwnie byo zostawi ich pod stra musielibymy wwczas jeszcze bardziej uszczupli nasz oddziaek.
Wojownicy wyprowadzili konie, zoyli na jeden stos zdobyt bro: strzelby i tomahawki, uki i strzay. Stanlimy pkolem i wwczas przemwi czarodziej Czarnych Stp, zwracajc si najpierw do nas: Moi biali bracia uwolnili wojownikw Czarnych Stp i pojmali szeciu ludzi Czarnej Pumy. Dziki moim biaym braciom wojownicy Czarnych Stp mogli uj jeszcze dwu wartownikw. Ci ludzie, ich bro i konie susznie nale teraz do moich braci. Niech postpi z nimi, jak nakazuje sprawiedliwo. Umilk i patrza na nas uwanie. Zerknem na szeryfa, szeryf zerkn na Karola, a ten poprosi czarownika o par minut zwoki. Po czym odprowadzi nas na bok i nie czekajc, e ktokolwiek zabierze gos, zaproponowa, a by schwytanych,
202
puci wolno, pozostawiajc im tylko uki i strzay. Konie wypdzi na preri, bro paln ofiarowa Czarnym Stopom, a tomahawki zniszczy. Powiedziaem, i w ten sposb skazujemy jecw na mier godow. Mylisz si, Janie. Oni z ukw wietnie strzelaj i zawsze potrafi upolowa jak zwierzyn, a e bd wdrowa piechot? Teraz wiosna. Do zimy na pewno znajd schronienie. Nie moemy im pozostawi broni palnej, jeli opuszczajc dolin chcemy mie pewno, i aden z nas nie dostanie kul w plecy. Nie moemy im pozostawi koni, bo mogliby wkrtce poczy si z reszt ludzi Czarnej Pumy albo ruszy za nami. Ustpiem. Szeryf przysta rwnie na takie rozwizanie. Wrcilimy zakomunikowa o tym Czerwonej Chmurze. Gdy sucha Karola, twarz jego bya nieprzeniknion mask. Nie wiedziaem, czy pochwala nasz decyzj, czy te j gani. Czekaem z niepokojem. Wtedy przemwi: Moi bracia postanowili susznie. Czerwona Chmura pjdzie ich ladem. A potem, zwracajc si do skrpowanych jecw : Suchajcie, ludzie Pumy! Nie zabieramy wam skalpw. Zostawiamy wam noe, uki i strzay, Howgh! Trudno byo nie doceni wielkodusznoci Czerwonej Chmury ani odwagi wobec innych wodzw Czarnych Stp, ktrzy mog potpi tak ask okazan wrogom. Z drugiej znw strony decyzja czarodzieja bya take oznak pogardy dla napastnikw. Zbieranina Pumy znajdowaa si poza prawem i zwyczajami indiaskich narodw. Zdobyczne konie wyprowadzono z doliny na preri. Krzykiem i strzaami zmusilimy je do galopu. Pognay wreszcie z ttentem i wkrtce stracilimy je z oczu. Jeli nie przycz si do ktrego z nielicznych ju stad mustangw same utworz takie stado i po kilku miesicach nikt nie pozna, i kiedy suyy czowiekowi.
203
Zabran bro paln rozdzielili midzy siebie ludzie Czerwonej Chmury. Tomahawki zostay potrzaskane i cinite do strumienia. Gdy na niebie wstaway poranne zorze najodpowiedniejsza pora dla rozpoczcia wyprawy wskoczylimy na sioda. Wyruszaem szczliwy, e tak wanie, a nie inaczej zakoczy si nasz pobyt w Zej Dolinie. Irvin by w gorszym nastroju. Mrucza, e nie moe w nieskoczono ugania si po prerii do tego kanadyjskiej bdc szeryfem amerykaskiego miasteczka. Nie po to go przecie wybrano, aby jak dowodzi buszowa po pustkowiach o dziesitki mil od miasta, nad ktrym powierzono mu piecz. I to bez konkretnego wyniku! Jak to, szeryfie rzekem na pocieszenie przecie zawdziczamy panu wolno. Czy to nie sukces? Gdyby nie paski zgubiony zegarek... Ale czy go pan odnalaz? Rozchmurzy si. Niczego nie zgubiem... Jak to? Przykro, ale musiaem was okama. Chciae jecha oddzielnie stwierdzi Karol przysuchujc si naszej rozmowie. Zgade. Wanie tak. Dlaczego? Prosta sprawa. Od pocztku podejrzewaem brzydk histori z tym oswobodzonym Indianinem. Nie potrafiem udowodni, na czym jego oszustwo polega. Po prostu czuem je i ju. Ro zumiecie? Chyba instynkt... wtrci Karol. Nazwij to, jak chcesz. Moja podejrzliwo w stosunku do ludzi zostaa zapewne zaostrzona podczas wykonywania funkcji szeryfa. Skamaem wic o tym zgubionym zegarku i uczyniem to tak gono, aby
204
mg mnie usysze nasz uwolniony jeniec. Potem zawrciem, ale tylko kawaek drogi. Bylecie mnie stracili z oczu. Natomiast ja obserwowaem was stale przez lornetk. Moglimy to samo uczyni. Ba, atwiej dostrzec grup ludzi ni pojedynczego jedca. Zreszt... ryzykowaem. Jechaem za wami cay czas i zatrzymaem si dopiero wwczas, gdy wpakowalicie si do tej przekltej doliny. Widziaem, jak was napadnito, jak uderzono na wojownikw Czarnych Stp. Wtedy zapadem w preri, zatarszy za sob lady. Objechaem dalekim ukiem Z Dolin. Reszta to gupstwo, nie ma o czym mwi. Ale wykrzyknem jak pan si do nas przedosta? Obserwowaem odjazd Czarnej Pumy, ale nie zauwayem jecw. Przerazio mnie to w pierwszej chwili. Sdzi pan, e padlimy w walce? Wanie. I ju poczem aowa pomysu ze zgubionym zegarkiem, ale wziem si w gar. Konia sptaem i pozostawiem w zaamaniu skalnym, a sam przedostaem si do doliny. Bram? Nie. Przeszedem przez gra. Troch trudno, ale nie jest tak niedostpna, jak wyglda. Miaem sporo czasu, aby zorientowa si w sytuacji. Spenetrowaem kawaek doliny i zaatwiem dwu czerwonoskrych siedzcych przy ognisku. Nie byo trudno, spali. Co potem... ju wiecie. Uff odetchnem gboko. Nadzwyczajne. Ale pan ryzykowa, szeryfie. Et tam, nie byo to najwiksze ryzyko w moim yciu. Powtarzam: nie ma o czym mwi.
205
XIV
Wci dalej
lady byy tak widoczne, e lepy by je rozpozna. Czarna Puma nawet nie usiowa ich zaciera. W jego przecie mniemaniu nic mu nie mogo zagraa, a nie chcia traci czasu, tak mu byo pilno zagarn stada Czarnych Stp. Trop wid ku poudniowemu zachodowi. Cign si dug, falist lini wydeptanych traw, nad ktrymi powoli opaday poranne mgy. Dziwne to widowisko, gdy szara, wilgotna pajczyna gstnieje coraz bardziej i osiada coraz niej, cielc si dugimi smugami wrd traw i zwiastujc pogod. Poczy przygasa czerwone zorze przedranne, przekrelajce niebo na ksztat wysokich, smukych kolumn. Wwczas ukazaa si krawd soca. Zerwa si wiatr i caa preria rozfalowaa si w szmaragdowe morze. Tego dnia przed poudniem trafilimy na pierws ze, opuszczone obozowisko. Czarna Puma, wyjechawszy noc, dopiero gdzie nad ranem pozwoli wypocz ludziom i koniom. Czerwona Chmura dokadnie siedzielimy wok ogniska powiedzia: zbada otoczenie i kiedy
Czarna Puma jest jak niecierpliwe dziecko. Jecha przez noc, kiedy w ciemnociach nie mona posuwa si szybko. Teraz, w dzie, bdzie musia da odpocz koniom.. Co zyska przy ksiycu, straci w socu.
206
Istotnie, dlaczego nie czeka do wschodu, tylko tak nagle opuci Z Dolin? I kto poinformowa go o miejscu, w ktrym paso si stado? Scott, uciekajc przed nami, mg co prawda trafi na lady byda. Ale mogli tego dokona przypadkowo i ludzie Pumy. Po trzygodzinnym odpoczynku, dobrze ju po poudniu, ruszylimy w dalsz drog. Trawy poczy rzedn. Zamiast koyszcego si dywanu zieleni, roztrcanego przez konie, coraz czciej ukazyway si goe placki piasku, porose odygami chwastw o brunatnej barwie, o liciach szorstkich, nieprzyjemnych w dotyku. Trawoerne zwierzta unikaj tych okolic. Preria wbrew mniemaniu osb znajcych j tylko z opisw nie jest bynajmniej jednolitym, trawiastym stepem. Obfituje w czci nieurodzajne, na poy bezwodne pustynie, wrd ktrych zgin moe z pragnienia lub godu samotny jedziec razem ze swym koniem. Preria, zwaszcza kanadyjska, nie jest rwnie gadk paszczyzn. Przecina j dua ilo paroww, ktrymi pyn strumienie ze wschodnich stokw Gr Skalistych. Szerokie doliny, wypukane przez wody, porose s dokoa drzewami dajcymi schronienie licznej zwierzynie. Poza pum lwem amerykaskim niedwiedziem szarym (grizzly), czarnym i brunatnym, yjcym przewanie w grach lub na przedgrzu, mieszkaj tu antylopy, kujoty, dzikie krliki, borsuki, wistaki, gdzieniegdzie bobry i mnstwo mniejszych gryzoni. Tu wreszcie, na nizinach, natrafi mona na ostatnie stada mustangw i gince bizony. Przebywszy piaszczyst poa trafilimy na szmat jeszcze bardziej jaowego gruntu jaki kamienisty upaz, zupenie jak w grach. Potne powodzie przez wieki musiay tu nanie mnstwo skalnych odamkw z dalekich gr. Nie roso nic poza kujcymi ostami. Sdz, e jeli nawet biali osadnicy zamieni preri w setki tysicy gospodarstw, na zawsze pozostan nie zaludnione te jaowe tereny, wielkoci sigajc e niekiedy powierzchni wielu europejskich krajw. Tak rozlega jest preria! Na kamiennej pustyni nie chcielimy popasa. Popdzalimy konie. Trzaskay kopyta sypic iskry po gazach, a raptownie urwao si kamieniste rozsypisko i moim zdumionym oczom ukaza si wspaniay,
207
kwietny dywan gincy hen, a za horyzontem. Wraenie byo tak silne, e zatrzymaem konia. Biae, czerwone, niebieskie, te, fioletowe barwy, nieskoczona gama kolorw i odcieni cielia si u koskich ng. Preria kwita tu sw wiosenn wspaniaoci. Wcigaem w puca aromatyczny zapach. Nad kielichami kwiatw buczay wielkie trzmiele, bki, osy i dzikie pszczoy ulatujce ze sw zdobycz ku ukrytym gniazdom. Obrazu dopeni widok drobnego stadka czworonogw, jakie zerwao si spord wysokich traw i przemkno przed nami z guchym omotem racic. Antylopy. Nie mielimy jednak czasu na polowanie. W takiej okolicy zatrzymalimy si wieczorem na drugi nocny postj. Skonio nas do tego poza zapadajcym zmrokiem napotkane wzgrze, poronite liciastym starodrzewem, przewanie klonami i bukami, pozwalajce na dalek obserwacj terenu, no i niezbdna dla wszystkich woda. Maa rzeczuka opywaa wzniesienie z trzech stron. Trop cigncy si przed nami omija je, przekracza koryto rzeczki i gin w dali. Na polecenie Czerwonej Chmury jeden z wojownikw wdrapa si na czubek samotnego buku. Nie dostrzeg jednak nikogo na bezkresnej rwninie. Nazajutrz, jeszcze o szarej godzinie, bylimy gotowi do drogi. Dzie zapowiada si upalnie, duszny i bezwietrzny. Czerwona Chmura raz po raz spoglda w niebo i chocia na jego twarzy nie mona byo odczyta nawet ladu niepokoju, cae zachowanie wiadczyo o tym, i spodziewa si jakiego, niebezpieczestwa. Zwrciem na to uwag Karolowi. Grozi nam burza albo co jeszcze gorszego. Co? Jeszcze nie wiem: huragan, trba powietrzna? Na tych terenach zdarzaj si od czasu do czasu takie zjawiska. Ale za wczenie prorokowa. Po godzinnej jedzie wzeszo soce. wiecio czerwono, nienormalnym, palcym blaskiem. Szeryf wyjani, i przyczyn tej barwy s drobne zawiesiny rudych pyw. Gdzie za nami kotowa si wicher, a te
208
niedostrzegalne pyy to jego forpoczty. Uczynio si jeszcze bardziej duszno. Widziaem, jak powietrze dry, cho aden powiew nie marszczy powierzchni prerii. Po kilku minutach byem mokry od potu, a kark mego konia pocz byszcze wilgoci. Czerwona Chmura unis rk, potem co krzykn. Karol, jadcy tu za nim, odwrci si i zawoa: Prdzej! Zmusiem wierzchowca do galopu. Ale nawet w biegu twarzy mej nie musn ani jeden powiew. Preria buchaa arem rozpalonego pieca. Gdy konie poczy pokrywa si patami piany, czarownik zwolni tempo. Po dalszych dwu chyba milach czoo naszej kawalkady stano. Ujrzaem, jak Czerwona Chmura zeskakuje z sioda, bierze konia za uzd i powoli zapada si wrd odyg traw. Wygldao to na sztuczk magiczn. W rzeczywistoci paszczyzna prerii urywaa si w tym miejscu raptownie, spadajc stromym zboczem a ku zaronitej krzewami dolinie. Sprowadzilimy wierzchowce na sam d, zdjlimy z nich sioda i juki. Ale zwierzta, zamiast pa si wrd traw, zbiy si w gromadk i wycigajc ku grze gowy tuliy uszy i biy kopytami w ziemi. Po chwili cz z nich pokada si wrd krzeww. Mustangi czuj, e zblia si serce wiatru powiedzia Czerwona Chmura. Co to jest serce wiatru? zagadnem. Trba powietrzna wyjani szeryf. Byem wiadkiem takiej sztuczki w Minnesocie. Chod pan, doktorze, po patrzymy. Wdrapalimy si po zboczu i legli na samym skraju parowu. Po chwili przyczy si do nas Karol. Spogldaem dokoa, ale nie dostrzegem nic, co mogoby zwiastowa nadejcie burzy. Moe tylko soce byo jeszcze bardziej rude, a duchota jeszcze wiksza. Nic ciekawego mruknem. Nic si nie dzieje. Ale bdzie si dziao, doktorze, id o zakad.
209
A Karol doda: Czerwona Chmura nie myli si. Nasze szczcie, emy trafili na ten parw. A teraz patrz i nie gadaj. Wic patrzaem, mimo i pocza ogarnia mnie senno. Zapewne skutek upau. Pocztkowo nadal nic si nie dziao i chocia przykadaem raz po raz lornetk do oczu, nie zdoaem dostrzec adnej zmiany na niebie ani na ziemi, a w pewnej chwili... Wanie! Na samym, najdalszym kracu horyzontu, gdzie na pnocy pocza si tworzy czarna, atramentowa linia. Szybko grubiaa, a zamienia si w wysok, ciemn cian. Nad naszymi gowami nadal byszczao soce i najlejszy podmuch wiatru nie mci ciszy. Spojrzaem w d parowu wszystkie konie pokady si, a indiascy wojownicy , siedzieli nieruchomo jak dziwaczne posgi porzucone wrd zieleni. Znowu spojrzaem przed siebie. ciana rosa, sigaa a do nieba. Machinalnie zgniotem dbo uschej trawy. Wydao gos amanego drzewa tak byo cicho dokoa. Ciemno pdzia ku nam, zaja ju poow widnokrgu. Wwczas uderzy w nas pierwszy podmuch wiatru. Nie nis jednak upragnionego chodu, lecz ar jakby z wntrza rozpalonego pieca. Zatarga wierzchokami traw i krzeww i pogna dalej. Znowu stao si bezwietrznie. Potem nastpio drugie uderzenie, po nim trzecia fala aru. Niebo pociemniao ju nad nami. Soce wygldao jak arzcy si wgielek dogasajcego ogniska. W powietrzu czu byo py, ktry krci w nosie i dusi w gardle. Wwczas ujrzaem na tle czarnej ciany jak gdyby trzy ciemniejsze jeszcze kolumny. Trzy potne leje wsparte wszymi kocami o ziemi, szerszymi gince w grze. Trba powietrzna owiadczy Karol. Widziaem, jak wirujce supy pary w naszym kierunku. Za nimi wzbijay si tumany kurzu. W pewnej chwili dwa wirujce kolosy wpady na siebie. Rozleg si oskot podobny do omotu skalnej lawiny. Obie kolumny zniky, ale trzecia toczya si dalej. Nastaa noc. Karol szarpn mnie za rami.
210
Schodzimy powiedzia. Jeszcze sekund odparem i w tej samej chwili uderzy wiatr, tym razem chodny, ale tak silny, e czuem, i spycha mnie w d parowu. Schod, Janie! wrzasn Karol. Szybciej! Zczogaem si, a raczej stoczyem. Nad parowem przemkna chmura kurzu, leciay w powietrzu jakie szcztki krzakw czy drzew, spltane trawy. Cinienie powietrza przygnioto mnie ku ziemi, a wist wichru by tak przeraliwy, i machinalnie zatkaem sobie uszy. Wwczas czer nieba poczy przerzyna byskawice. Ale sowo byskawica nie moe odda w peni tego, co widziaem. Wrd mroku uczynio si nagle jasno jak w dzie. Poowa nieba migotaa zotym blaskiem duej ni minut. Potem zapadaa ciemno, trzaska grzmot, a odgos jego, ustokrotniony echem, przetacza si jak ciki, adowny wz z kraca po kraniec horyzontu, zaguszajc wycie wiatru. Byskawice nastpoway jedna po drugiej, a wreszcie zlay si w jedno wielkie migocce wiato. Przymknem oczy. Wwczas lun deszcz. Ale jaki! Czuem, jak gdyby nad nami rozwary si upusty gigantycznego wodospadu. To nie byy krople, nawet nie strugi, lecz nieprzerwana lawina wody. Jaka drgajca kurtyna, poprzez ktr wiata nie mona byo dojrze. Na szczcie trwao to do krtko. W przeciwnym razie utonlibymy chyba w tym parowie, bo woda pocza gwatownie przybiera. Zaledwie przestao pada, zawiecio soce na czystym, bkitnym niebie. Tylko na poudniu czerniaa jeszcze oddalajca si od nas pospna chmura. Czym prdzej wyprowadzilimy konie z dou, do ktrego spyway teraz z szumem i pluskiem rwce strumienie. Rozejrzaem si dokoa. Wszdzie leay powalone trawy, a drog trby powietrznej znaczy nagi pas zrytej, brunatnej ziemi. Potny lej posuwa si zygzakiem i min nasz parw w odlegoci paru zaledwie yardw. Bylimy mokrzy od stp do gw. Czuem wod w butach. Gdy wycignem rewolwer, z jego pochwy, ba z lufy rwnie trysna struga wilgoci. Przemoky nasze koce i juki przy siodach. Karol z widoczn na twarzy rozpacz rozpltywa rzemyki kapciucha z tytoniem. Wewntrz
211
bulgotaa brunatna zupa. Na szczcie mj schowek na tyto okaza si bardziej szczelny. C z tego? Zamoky wszystkie nasze zapaki, a o uzyskaniu ognia indiaskim sposobem, przez tarcie zaostrzonego koka o deseczk, nie mona nawet byo marzy. Tego rodzaju przyrzd do rozpalania ogniska nosi co prawda przy sobie kady wojownik, ale i deseczki, i koki byy mokre. Wybawi z kopotu mogo nas tylko soce. Pozdejmowalimy wic z siebie wszystko, co tylko mona byo zdj i porozkadali na wci wilgotnej trawie. Po dwu godzinach sonecznej operacji odzie jako tako wyscha, a poniewa ognia nadal nie potrafilimy roznieci, ruszylimy w dalsz drog. Powolna to bya jazda, bo ziemia staa si grzska. W zagbieniach gruntu raz po raz ukazyway si malutkie jeziorka. Pocieszaa nas myl, i oddzia Czarnej Pumy z takimi samymi musia walczy trudnociami, jeli w ogle huragan go nie rozproszy. Widoczny dawniej tak wyranie lad kopyt teraz gin chwilami zupenie. Nad wieczorem zdawao si nam, emy go bezpowrotnie stracili. Dopiero wysani przez Czerwon Chmur wywiadowcy odnaleli tropy. Wszystko to bardzo opniao pocig. Na szczcie, dnia nastpnego grunt stwardnia i mona ju byo jecha normalnie. W dwie godziny po wyruszeniu z nocnego postoju ujrzelimy daleko na horyzoncie jedcw. To oni! krzyknem. Czerwona Chmura nie podzieli mego entuzjazmu. Mj biay brat si myli powiedzia spokojnym gosem. Za maa grupa. Wycignlimy lornetki. Nie, to nie byli ludzie Pumy. Dwu zaledwie jedcw, i to posuwajcych si w naszym kierunku. Czyby Scott i Rothcliff? snuem przypuszczenia. Masz fantazj, Janie Karol gono si rozemia. Wracaj, aby odda si w nasze rce jako skruszeni grzesznicy.
212
Jechalimy jeszcze z pitnacie minut, kiedy szeryf pierwszy zauway: Czerwone kurtki! Mog si zaoy. A wic patrol kanadyjskiej policji. Czy ciga kogo, czy te przypadkowo znalaz si na naszej drodze? Zmienilimy szyk. jazdy. Karol stan na czele, za nim szeryf, po szeryfie ja, a dopiero za mn Indianie. Karol uwaa, i w ten sposb nie sposzymy czerwonych kurtek. Jechalimy wic w tak ustalonej kolejnoci. Wreszcie patrol nas dostrzeg. Ujrzelimy, jak czerwoni wstrzymali konie. Byem ciekaw czy popiesz nam naprzeciw, czy te pojad gdzie w bok. Nie stao si ani jedno, ani drugie. Nadal sterczeli w miejscu z karabinkami wspartymi o kolana. W miar jak zblialimy si, sylwetka jednego z jedcw pocza mi si wydawa coraz bardziej znajoma. Nie, to nie byo przywidzenie. Ja ju go kiedy spotkaem. W tym momencie Karol odwrci si ku mnie i krzykn : Sierant Mitchell! Oczywicie! Dziwne, e od razu go nie rozpoznaem. Sierant Mitchell z Krlewskiej Konnej, stary znajomy Karola, ale i mj. Towarzysz nieudanego pocigu sprzed roku, pocigu za Scottem. Wstrzymalimy konie tu naprzeciw czerwonych kurtek. Mitchell wycign ku grze obie rce: Co za spotkanie! Wielki Bbr na czele indiaskich wojownikw! Jak zwykle. O, i dzielny lekarz z poudnia! Dokd drogi prowadz? Czy przypadkiem nie wstpilicie na wojenn ciek? Na prerii rojno. W cigu dwu dni spotykam drug grup Indian. Bez kawaw, sierancie. Kog to spotkalicie? Kri. Troch mnie zdziwio, e a tutaj dotarli, bo przecie siedz na pnoc od rzeki Athabaski. Twierdzili, e szukaj tropw bawolich. I c jeszcze mwili? Nic wicej.
213
Szkoda. Mitchell zamilk i pocz uwanie przyglda si Karolowi. Co to wszystko znaczy, Wielki Bobrze? Co ukrywasz przede mn. Obawiam si, e pewien sierant z Krlewskiej Konnej wypuci z rk czowieka, ktrego ciga. Czy przypadkiem wrd tych wojownikw Kri nie znajdowali si dwaj biali? Nie jestem lepy. Wic gdzie, do licha, si podzieli? Nic z tego nie rozumiem. Ja rwnie, ale powiem, co wiem. Tu streci w kilku zdaniach dzieje naszej wyprawy, na koniec rzek wskazujc na Irvina: Oto, sierancie, drugie, oprcz was, rami sprawiedliwoci: szeryf z Fort Benton. Ale on ciga Rothcliffa i pewnie zostawi Scotta waszej przedsibiorczoci. Myl, e si nie pokcicie. Czy to bya na pewno banda Pumy? zafrasowa si szeryf. Bo gdzieby, u licha, podzieli si Scott i Rothcliff ? Jeli nie przemalowali si i nie przebrali w indiaskie stroje, to rzeczywicie zagadka! Czerwona Chmura, przysuchujcy si tej rozmowie w milczeniu, powiedzia teraz krtko: Oni pierwsi ujrzeli czerwone kurtki. I uciekli? zapytaem. Skin gow.
214
Ale po co? Przecie Czarna Puma wid z sob co najmniej dwudziestu wojownikw. Co, jak gdyby cie wesooci ukaza si na nieruchomym obliczu czarownika. Po twarzy szeryfa przemkn lekki um iech. Bo to jest, doktorze, co zupenie innego napa na zwykego trapera ni zaatakowa czerwon kurtk. W pierwszym wypadku sprawa moe pozosta w ogle nie odkryta. Kt wie, e jaki tam traper wdruje po bezludnej prerii? Ale niech si przytrafi nieszczcie policjantowi z Krlewskiej Konnej, niech nie powrci do posterunku, wadze na gowie stan, aby zbada przyczyn. I zawsze, prdzej czy pniej, prawd odkryj. Dlatego napady na funkcjonariuszy Krlewskiej Konnej teraz prawie si ju nie zdarzaj. Podobnie jak na ludzi przewocych poczt i na pracownikw agencji handlowych. Czarna Pum wola nie ryzykowa walki w obronie Scotta i Rothcliffa. Czerwona Chmura ma racj: sierant Mitchell zosta dostrzeony (przecie barwa czerwona najbardziej rzuca si w oczy!) wczeniej, ni sam zauway zbliajcych si Indian. Scott i Rothcliff zbiegli. Ale nie martwmy si. Bez nich Puma nie dokona napadu. Musz si wic spotka w jakim umwionym miejscu. Nie mam racji? Tu szeryf spojrza pytajco na Karola. Podzielam ten pogld. Inaczej by nie mogo. Ale co teraz, sierancie? Tfu, do licha. Powinienem jecha z wami, chocia nie bardzo mi si umiecha udzia w walce dwu plemion. To w ogle niedopuszczalne! adnych dwu plemion zaprotestowa Karol. Gdyby tak byo, pierwszy wycofabym si z naszej wyprawy. Czarna Puma nie reprezentuje adnego plemienia. Ani on, ani jego ludzie. To s ndzne wypdki, a czym si trudni, atwo odgadn: zwykym upiestwem. Mimo tego wyjanienia sierant nadal nie mg si zdecydowa. Kilka razy wraca do tematu plemiennych walk, a w dodatku nie bardzo rozumia, w jaki sposb Czarne Stopy doszy do posiadania stada domowego byda. Na koniec owiadczy, e jednak nie moe pozostawi nas
215
samych (w tym miejscu o mao nie parsknem miechem), ale e jedzie tylko po to, aby wreszcie schwyta Scotta. Z dalszych sw sieranta wyniko, i spotka oddzia Pumy w przededniu huraganu. To bya wana wiadomo. Wynikao z niej, i dosownie depczemy po pitach ciganym. Ruszylimy wic nie zwlekajc. W drodze Mitchell wypytywa Karola o histori ostatniego naszego spotkania ze Scottem. Karol opowiada, omijajc pewne szczegy i nie zahaczajc ani sowem o fakt znalezienia przez nas zotodajnej doliny w Grach Skalistych. Nad wieczorem, ale byo jeszcze do widno, odnalelimy boczny trop odbiegajcy od ladw oddziau Pumy. Nie ulegao wtpliwoci, i pozostawili go po sobie dwaj biali uciekinierzy. Mitchell w pierwszej chwili zamierza tym wanie uda si ladem. Ale da si przekona, i to nie ma sensu. Jechalimy wic nadal razem a do pnego zmierzchu. Trop by coraz wieszy, wic te zastosowalimy specjalne rodki ostronoci. Rankiem, na p godziny przed odjazdem, wyruszyo naprzd trzech zwiadowcw. Kady z nich, natychmiast po dostrzeeniu jakiejkolwiek grupy ludzi na horyzoncie, mia natychmiast wraca. Wbrew oczekiwaniu i ten dzie min spokojnie. Dopiero nazajutrz przybya caa trjka z wiadomoci, i duy oddzia czerwonoskrych rozbi obozowisko nad rzeczk znajdujc si o dwie godziny jazdy. Stwierdzili, e brzegi tej rzeczki gsto byy obronite krzewami, a po przeciwlegej od nas stronie widnia may olchowy lasek, do gsty, by moga w nim przebywa niewidoczna nawet z bliska grupa ludzi. Aeby dosta si w ssiedztwo Pumy, naleao przeby rzeczk. Musielimy wic zmieni teraz kierunek jazdy, zatoczy wielkie koo, aby przeby wod w takim miejscu, w ktrym ludzie Pumy nie mogliby nas dojrze. Rzeczka pyna szeroko, pena awic piasku i pycizn. Ruszylimy dalej ku zachodowi wzdu brzegu, co chwila badajc horyzont przy pomocy lornetek, a wreszcie ujrzelimy ciemniejsz kp plam widniejc tu nad wod. To musia by opisywany przez zwiadowcw olchowy lasek. Dalej nie sposb byo jecha na rozlegej paszczynie
216
nigdzie nie mona si skry. Rozpalilimy malutkie ognisko nad sam wod, na piaszczystej play, gdzie nieco wyszy brzeg zasania nas przynajmniej z jednej strony. Wiatr wia ku wschodowi, wic zapach dymu nie mg dotrze do obozowiska Pumy. C jednak naleao, czyni dalej? Czeka twierdzi Karol. Jeeli si rusz, ruszymy i my w odpowiedniej odlegoci. A jeeli to uczyni w nocy? zagadn szeryf. W nocy? Z jakiego powodu? Przecie nie przeczuwaj naszej obecnoci. Moe by powd. Jaki? Blisko stada Czarnych Stp. Mogli Ju wysa zwiadowcw. C my o tym wiemy? Spojrzaem pytajco na Czerwon Chmur. Siedzia wpatrzony w pomie ogarniajcy malutkie polana drzewa. Nie wolno nam jecha dalej, nie wiedzc, gdzie teraz znajduje si stado Czarnych Stp. Czy nie tak sdz moi biali bracia? Gdy nikt nie odezwa si sowem sprzeciwu, czarodziej mwi dalej: Wysaem w preri dwu wojownikw, aby odnaleli stado i uprzedzili o napadzie. Poczekamy do zmroku i w nocy podejdziemy jak najbliej olchowego lasku. Ale nie wszyscy. Wystarczy dwu ludzi dla obejrzenia obozowiska Pumy. Co myl o tym moi biali bracia? Czy nie lepiej wyruszy natychmiast na poszukiwanie stada? Wyprzedzilibymy w ten sposb Pum. A czy mj biay brat wie, gdzie przebywa stado? Preria jest wielka i moemy si bka przez kilka wschodw soca, a tymczasem Puma bdzie pierwszy. On z pewnoci ju si dowiedzia, gdzie s krowy,
217
my nie wiemy. Musimy trzyma si jego tropw. Czy moi biali bracia maj jeszcze jakie wtpliwoci ? Teraz okazao si, i sierant Mitchell podobnie jak ja uwaa, i dalsze oczekiwanie na to, co uczyni Puma, nie ma adnego sensu. Naley natychmiast przystpi do akcji. Otoczy band, rozbroi, a Scotta i Rothcliffa aresztowa. W ten sposb twierdzi zapobiegniemy napadowi na stada Czarnych Stp. Jeszcze dzi powinnimy ruszy. Ku temu pogldowi pocz skania si i szeryf. Powiedzia po prostu, i za dugo ju bawi poza Fort Benton. Musi wraca. Z kolei takim planom sprzeciwi si Karol. Puma ma ponad dwudziestu wojownikw, a ilu nas jest? Policzcie. Razem z dwoma policjantami dziewiciu. Dwu wojownikw jak ju wspomniaem udao si na zwiady. bowiem
Obawiam si, i tym razem Puma nie skapituluje na widok czerwonych kurtek. Kto wie? upiera si Mitchell. Moglibymy zaskoczy ich noc. Czerwona Chmura znalaz jednak wyjcie, ktre zadowolio wszystkich. Zaproponowa, aby na nocne zwiady uda si Mitchell z szeryfem oraz on sam z Karolem. Pozostali podsun si do lasku tak blisko, jak tylko bdzie mona. Jeli da si uprowadzi obu biayc h bez walki, tym lepiej. Jeli nie, przed witem cofniemy si w gb prerii i poczekamy na wiadomo, jak przynios zwiadowcy, lub te ruszymy za Pum zalenie od okolicznoci. I na tym stano. Otrzymaem par garci pemikanu, do tego podpomyk i kubek gorcej kawy. Na zdobycie czego innego nie mielimy ani czasu, ani okazji. Potem pooyem si na trawie. Soce znajdowao si jeszcze do wysoko
218
i grzao bardzo przyjemnie. Zapadem w drzemk. Zbudzio mnie mocne szturchnicie: Czas na nas, doktorze. To szeryf szarpn mnie za rami. Otworzyem oczy. Szarzao. Czerwona kula soca ju gina za horyzontem. O co chodzi? Ruszamy Osiodalimy konie i pomaszerowali wolno, trzymajc je za uzdy. Gdy na niebie ukazay si pierwsze gwiazdy, Czerwona Chmura, Karol, szeryf i Mitchell odczyli si od nas. Zostaem z drugim policjantem i trzema' indiaskimi wojownikami. Niewielka gromadka, wic czuem si troch nieswojo. Pocieszaa mnie tylko myl, e kady z tych ludzi doskonale wie, jak zachowa si w czasie walki, i e moi przyjaciele wkrtce powrc. Leglimy dug lini wrd traw. Za nami pokady si indiaskie mustangi. Ja wybraem miejsce niedaleko krawdzi niewielkiej skarpy, wznoszcej si nieco ponad piaszczyst ach. Wiatr ucich. Ujrzae m wielki cie suncy w powietrzu, nisko nad preri. Sowa rozpoczynaa swe nocne owy. Potem ozway si przejmujcym gosem kujoty wilki stepowe, ale i one wkrtce umilky. Leaem rozmylajc o szlaku minionej wdrwki. Sprawa Scotta i Rothcliffa opniaa wykonanie waciwego zadania, dla ktrego Karol i ja przybylimy w te strony. Po schwytaniu bandytw naleao jak najszybciej wraz z Czerwon Chmur i jego wojownikami uda si do gwnej siedziby Czarnych Stp: Ukrytego Miasta, a stamtd ku Dolinie Sioda, zotodajnej dolinie Gr Skalistych. Na szczcie mylaem dzi jeszcze lub jutro Scott wraz ze swym towarzyszem znajd si w naszych rkach. Jest rzecz niemoliw, aby i tym razem si wymkn. Co prawda opowiadano mi o pewnym oficerze Krlewskiej Konnej, ktry przez dwa lata ciga przestpc, zanim go wreszcie pochwyci. Ale uwaaem to za wyjtkowy wypadek.
219
Staraem sobie wyobrazi, co czyni teraz moi towarzysze. Czy dotarli ju do obozowiska Pumy? Nastawiem pilnie uszu, czy przypadkiem nie dosysz jakiej wrzawy lub huku strzaw. Poza cichym szmerem pyncej wody nic jednak nie mcio milczenia nocy. Raptem w pierwszej chwili nie zwrciem na to uwagi gos rzeki zamcony zosta powtarzajcym si kilkakrotnie pluskiem. Czy w koryto wpad nadbrzeny kamie, czy wod przepywaa jaka ywa istota?... Czworonona? Dwunona? Szepnem do lecego obok mnie wojownika: Czy mj czerwony brat syszy? Skin gow. Pjd zobaczy. Skin gow po raz drugi. Zostawiem mu strzelb, kt ra teraz tylko by mi zawadzaa. Wolno, wolniutko podczogaem si nad sam krawd wysokiego brzegu, zdjem z gowy kapelusz i umieciem go pod krzakiem. Z tego miejsca mogem obserwowa ca szeroko rozlanej szeroko wody oraz kilka yardw w prawo i w lewo. Pocztkowo nie dostrzegem nic. Gwiazdy byszczay na niebie, ale nie byo ksiyca, wic w tym mroku widziaem tylko poyskujce pasmo rzeki. Natyem wzrok, badajc pilnie kade zaamanie przeciwlegego brzegu, a potem jasn ach. I tu niczego nie zauwayem. Na koniec zwrciem oczy ku wodzie. W rodku najczarniejszego, a wic najgbszego nurtu tkwia ciemniejsza jeszcze plama sitowia. Patrzaem w t stron machinalnie, dziwic si tylko, e szuwary wyrosy w miejscu, gdzie przepyw by najsilniejszy. Potem dostrzegem, e ciemna plama zmienia pooenie, przesuwa si, ale cakowicie niezgodnie z kierunkiem prdu. W pierwszej chwili zrodzio si we mnie zupenie fantastyczne przypuszczenie, e to kujot przepywa rzek. W sekund pniej dostrzegem sw pomyk. Woda zachlupotaa i powoli pocza z niej wyania si sylwetka czowieka. Pochylona, jak gdyby pod jakim ciarem. Rozpaszczya si nagle na piasku i zastyga w bezruchu. Jeli to by wywiadowca popeni kapitalne gupstwo. Na biaej paszczynie jego ciemna posta rysowaa si bardzo wyranie nawet teraz, w nocy.
220
Czekaem, co dalej nastpi. Mijay sekundy, wreszcie nieruchomy ksztat pocz si wolno czoga. Prosto na mnie. Zapadem w traw. Jeli wam kto powie, e znajdujc si w takiej sytuacji by zupenie spokojny nie wierzcie mu. To kamstwo. Czuem, jak mi serce bije przypieszonym tempem, z trudem staraam si opanowa. Zdawaem prawdziwy egzamin wytrzymaoci nerwowej. Nieznajomy dotar ju do podna brzegowej skarpy. Znajdowa si tak blisko mnie, e mogem go rk dosign, ale jeszcze czekaem. Znowu nastaa chwila ciszy, a potem jaki kamyk z szelestem pocz si toczy po nierwnym gruncie. Ale niezdara! pomylaem. Na koniec ujrzaem, jak znad krawdzi wynurza si najpierw wizka sztywnych traw, a potem gowa, ktrymi bya ustrojona. Zacisnem szczki. Gowa znieruchomiaa. Pomylaem: Jeli dostrzee lecych za mn Indian, natychmiast si cofnie. Peen niepokoju, poczem unosi si ostronie na rkach, a potem runem na lecego. Krzykn jakie Ho!, ale by tak zaskoczony, e zanim zdy wykona jakikolwiek ruch, przygnioto go ku ziemi dwu wojownikw Czarnych Stp. Skrpowany rzemieniami z kneblem w ustach, spoglda na nas przeraonym wzrokiem. By to Indianin. Daem spokj wszelkim badaniom, nie czas by po temu ani miejsce. Leelimy jeszcze z dobr godzin, zanim ku mej radoci powrcia wreszcie caa nasza czwrka. Jak wynikao z ich opowiadania, zwiadowcza wyprawa udaa si tylko w poowie. Porwa podstpem z obozu Pumy obu biaych byo spraw niemoliw. Scott i Rothcliff siedzieli w krgu Indian, a tu obok pasy si mustangi, ktrych ostrzegawcze renie mogo zaalarmowa cay obz. Czerwona Chmura podsun si tak blisko, i zdoa usysze rozmow, jak przywdca bandy prowadzi z biaymi. Wynikao z niej, i przed chwil wrcili zwiadowcy wysani dla dokadnego oznaczenia miejsca, w ktrym paso si stado Czarnych Stp. Stwierdzili, i dzieli ich od niego zaledwie godzina jazdy. Bya to dla Pumy pomylna wiadomo. Nastpna mniej pomylna. Okazao si bowiem, i stada strzego wcale nie kilku, ale a
221
dziesiciu wojownikw Czarnych Stp. Ta ostatnia informacja ucieszya Czerwon Chmur i wpyna nawet na zmian naszych planw. Czarna Puma zaniepokoi si tak liczb stranikw. Waha si nawet, czy w ogle przystpi do napadu. Jednak dwaj jego biali sprzymierzecy tak dugo przekonywali, a ustpi. Banda miaa wyruszy przed witem. Sowem wszystko to stanowio dla nas bardzo cenn informacj. Potwierdzaa ona rwnie przypuszczenie Czerwonej Chmury, e Scott i Rothcliff wczeniej musieli dojrze czerwone kurtki i tylko na pewien czas odczyli si od oddziau Pumy. Z kolei opowiedziaem o schwytaniu tajemniczego wywiadowcy. Trzeba go byo teraz przesucha, chocia Karol owiadczy, i niczego si nie dowiemy. Naleao jednak sprbowa. Przed tym jednak cofnlimy si spory kawaek w preri, aby na wszelki wypadek zwikszy odlego dzielc nas od obozowiska Pumy.
222
XV
Irvin odjeda
Jeniec lea cay czas spokojnie, nie drgn nawet, gdy Czerwona Chmura pochyli si nad nim trzymajc w doni dugi, lnicy n. Jeeli krzykniesz, zginiesz powiedzia wyjmujc mu knebel z ust. Zabij mnie. Skrzydo Jastrzbia straci swe leki i nie chce y. Le spokojnie, a nic ci si nie stanie. Skd jeste? Skrzydo Jastrzbia by wojownikiem Kutenajw. Teraz pojem, dlaczego tak trudno byo mi zrozumie jeca. Indianie Kri nale do tej samej rodziny jzykowej co Czarne Stopy, dlatego wietnie rozumiaem Czarn Pum. Skrzydo Jastrzbia uywa niektrych wyrazw podobnych, ale nie identycznych. Ich znaczenia mogem si tylko domyla. Usyszaem natomiast wiele mwice sowo by. Wynikao z tego, i Skrzydo Jastrzbia nie jest ju wojownikiem Kutenajw. Trzymasz z Czarn Pum? zapyta czarownik. Jeniec milcza. Mona byo to uzna za potwierdzenie. Dlaczego opucie siedziby Kutenajw? Skrzydo Jastrzbia straci leki. Zrozumiaem i to. Fakt, ktry sta si tragedi yciow tego modego wojownika. To, co Indianie nazywaj lekami, nie ma oczywicie
223
nic wsplnego z naszym biaych rozumieniem tego sowa. Indiaskie leki nie s adnymi lekarstwami. S natomiast czym w rodzaju talizmanu, amuletu kadego dorosego wojownika. Leki nosi si w malutkich woreczkach zawieszonych na szyi lub u pasa. Co znajduje si w takim woreczku nie zdoaem nigdy sprawdzi. Ale wiem, i s to przedmioty rnego rodzaju: pochodzenia rolinnego, zwierzcego, a nawet wyroby rk ludzkich, na przykad strzpy tkaniny. Leki mog by zdobyte na innym wojowniku. Im by sawniejszy, tym wiksz przedstawiaj warto. S zawsze sporzdzane przez plemiennego czarodzieja... Z lekami nie wolno si rozstawa. Ich utrata jest hab dla kadego czerwonoskrego, a haba ta moe by zmyta tylko przez odzyskanie lekw lub zdobycie ich na innym wojowniku. Czy wysa ci Czarna Puma? zapyta znowu czarownik. I tym razem jeniec nie odpowiedzia. Karol mia racj. Kto zabra ci leki? Blade twarze przybyy do wioski Kutenajw. Przyniosy z sob wod ognist. Pili wojownicy, pi Skrzydo Jastrzbia, a zy duch odebra mu pami i serce napeni szalestwem. Kiedy zy duch ustpi, bladych twarzy nie byo ju we wsi, a Skrzydo Jastrzbia nie mia swych lekw. Musia opuci braci, i na preri. Oto, jak brzmiaa zwiza Wysuchalimy jej w milczeniu. relacja o wielkiej tragedii.
Skrzydo Jastrzbia pozostanie zwizany rzek Czerwona Chmura ale gdy zabynie gwiazda poranna, bdzie wolny. Moe i na preri, moe i z Czarnymi Stopami. Przyjm go jak brata, bowiem pad ofiar faszywych ludzi. Howgh! Odszedem na bok, zawstydzony. Nie po raz dowiadywaem si o skutkach rozpijania Indian przez biaych. pierwszy
Tym razem nie byy to co prawda krwawe konsekwencje, ale fakt wykluczenia ze spoecznoci indiaskiej czsto rwna si wyrokowi
224
mierci. Skrzydo Jastrzbia moe rwnie zginby samotnie, gdyby nie spotka Czarnej Pumy. I tak oto wdka przysporzya bandzie rabusiw nowego wspuczestnika. A z tej drogi nie byo odwrotu. Dlatego to wanie propozycja Czerwonej Chmury stwarzaa jecowi jedyn moliwo zrehabilitowania si. I tak j oceniem. Czy tak samo zrozumia j jeniec? Niedaleka przyszo miaa odpowiedzie na to pytanie. Tymczasem wypadki poczy rozwija si zgodnie z naszym planem. Przed pnoc wrcili dwaj nasi zwiadowcy. Chocia od stada Czarnych Stp dzielia nas jak ju wiedzielimy zaledwie godzina jazdy, zuyli na ni parokrotnie wicej czasu, bdzc po prerii w poszukiwaniu celu. Droga powrotna trwaa co prawda znacznie krcej, ale gdy dotarli do dawnego obozowiska, nas ju tam nie zastali. Dopiero po tropach dotarli na miejsce nowego postoju. Relacje wysannikw Czerwonej Chmury pokryway si z tym, co zostao podsuchane w obozowisku Pumy. Istotnie stada pilnowao dziesiciu wojownikw. Okazaa si bowiem, i Wysoki Orze wdz Czarnych Stp otrzyma informacj o pojawieniu si na prerii bandy Czarnej Pumy i wzmocni liczb stranikw. Teraz zostali poinformowani o grocym im napadzie. Stado zapdzono na samo dno wymytego przez wody kanionu. Zbocza jego daway wspania oson przed napastnikami. Moglimy teraz ju w szczegach opracowa plan akcji. Odbylimy ma narad, na ktrej zostao ustalone, i jeszcze przed witem podejdziemy, jak mona najbliej, do olchowego lasku i tam wanie oczekiwa bdziemy wymarszu oddziau Pumy. W p godziny po jego odjedzie ruszymy za nim tak szybko, aby zaatakowa ich w chwili, gdy uderz na dozorcw stada. Sierant Mitchell wraz z towarzyszcym mu policjantem oraz szeryf Irvin mieli si zaj schwytaniem Scotta i Rothcliffa. Zaofiarowaem im sw pomoc. Zdawaem sobie spraw, e Puma wraz z ca sw band jest pospolitym przestpc zasugujcym na kar, ale pamitaem i o tym, e dwukrotnie obroni nas przed Scottem i zapewnia, e nie zamierza wyrzdzi nam adnej krzywdy. O pierwszej po pnocy rozpoczlimy powoln i ostron wdrwk w kierunku olchowego zagajnika. Przeszedszy dwie trze cie
225
drogi, pozostawilimy konie pod opiek wojownikw, a sami podeszli tak blisko, e poprzez pnie drzew dostrzegem niewielki pomie ogniska, chwiejcy si jak bdny ognik na wietrze. Tu zapadlimy w gst traw. Leaem z gow opart na lewej rce, pod praw majc sztucer. Obok mnie pooy si szeryf i Mitchell ze swym towarzyszem. Powoli ogarniaa mnie senno. Szczypaem si w policzek nie bardzo to pomagao. Na szczcie, robio si coraz chodniej i to mnie otrzewio. Wytrzeszczaem oczy na czarn kp drzew, ale teraz nie mogem ju dostrzec nawet pomienia. Zapewne ognisko zgaso. Ani si spostrzegem, jak czarny olchowy lasek pocz szarze. witao. Trcalimy jeden drugiego, aby nie zasn. Jeli Czarna Puma mia wyruszy na sw wypraw, powinien by uczyni to wanie teraz. Tymczasem nic si nie dziao dokoa. Czyby Puma zmieni plany? Ktem oka dostrzegem, jak z naszej linii wysunli si: Czerwona Chmura i Karol. Czogajc si znikli po chwili w gstej trawie. Czekaem z bijcym sercem na to, co teraz powinno byo nastpi. Mijay minuty, przedranne mgy poczy si kbi nad ziemi i powoli w ni wsika. Na koniec niebo rozwietliy pierwsze zorze. I dopiero wwczas ujrzaem wracajcych. Szli zupenie swobodnie, wyprostowani. Co si stao? Uciekli. Spryciarze! Zanim zdyem zada nastpne pytanie, Czerwona Chmura pocz wywoywa swych wojownikw. Czterech pobiego po konie. Po chwili ujrzaem, jak dwaj przejechali przez rzeczk i ruszyli galopem ku pnocy. Dwu innych zakryy trawy prerii cigncej si ku poudniowi. Wszyscy pozostali, a my z nimi, podeszli do samego skraju olchowego lasku. Przyznam si, i niewiele z tego mogem poj. Dopiero przy ognisku rozpalonym tym razem na ostygych ju popioach obozowiska Pumy, dowiedziaem si prawdy. Oto oddzia Pumy wymkn si w zupenie przeciwnym kierunku. Jak pokazay tropy, Puma po prostu zrezygnowa z napadu. Musia dowiedzie si o naszym uwolnieniu, ba, pewno i o naszej obecnoci w jego ssiedztwie. Uzna, e byaby to zbyt nierwna walka, i
226
zdecydowa si na ucieczk. Czerwona Chmura wraz z trjk towarzyszy zbyt wczenie wycofa si z lasku podsuchawszy, o czym mwi z biaymi wdz bandy. Sdzc, e ju wie o najwaniejszych sprawach, nie czeka duej. Gdyby wwczas pozosta jeszcze kilka minut, staby si wiadkiem powrotu wywiadowcy wysanego przez Pum dla zbadania okolicy. Czerwona Chmura dowiedziaby si wwczas, e zwiadowcw Pumy byo dwch i e jeden, po przepyniciu rzeczki, dosta si w moje rce, a drugi zdoa powrci. Takie byy nasze przypuszczenia oparte na relacji Skrzyda Jastrzbia, ktry teraz dopiero pocz mwi. Ten fakt pierwotnego zatajenia prawdy nie wywoa wrd wojownikw Czarnych Stp ani jednego wrogiego gestu. Skrzydo Jastrzbia postpi przecie tak, jak powinien postpi kady indiaski wojownik. Wysani zwiadowcy Czerwonej Chmury wrcili nad wieczorem, stwierdzajc, e Puma, przebywszy rzeczk, skierowa si najpierw na pnoc, a potem ruszy w kierunku wschodnim. C wic naleao pocz? Sierant Mitchell owiadczy, i nie zrezygnuje i natychmiast ze swym pomocnikiem rusz tropami Pumy. Wyraziem zdziwienie, i we dwjk ryzykuje spotkanie z ca band. Odpar, i nie ma zamiaru tego czyni, ale e tak dugo bdzie szed za Pum, a doczeka si chwili, w ktrej Scott odczy si od czerwonoskrych. Przecie nie bdzie si z nim wlk w nieskoczono? Takim retorycznym pytaniem zakoczy swe wywody dzielny sierant z Krlewskiej Konnej. Wysuchawszy ich szeryf Irvin oznajmi swoj decyzj: Bd wam towarzyszy. To jedyna moliwo schwytania Rothcliffa. I ostatni moment. Musz przecie wraca do Fort Benton. Nawet jeli nie schwytam przestpcy. A wy? zwrci si do mnie i do Karola. Chyba mnie nie opucicie? Musiaem zrobi gupi min po tym pytaniu, bo Irvin przyjrza mi si badawczo, a potem przenis wzrok na Karola.
227
Milczaem, pozostawiajc swemu towarzyszowi cay kopot odpowiedzi. Wywiza si z niej nie tyle gadko, co szybko. Owiadczy szeryfowi, e niestety nie moemy mu teraz towarzyszy, bo czeka nas jeszcze do duga droga. Pragniemy j odby, by zaatwi spraw, dla ktrej tu przybylimy. Musimy uda si z Czerwon Chmur i jego wojownikami. A potem zbliy si do Irvina i szepta co do ucha. Szeryf pokiwa ze zrozumieniem gow. Nazajutrz wczesnym witem trjka jedcw opuszczaa nasze obozowisko. Do zobaczenia, szeryfie! Ucisn mi rk. Do zobaczenia, doktorze. Jeli nie zapi Rothcliffa w cigu tygodnia, wracam do Benton. Gdy wszystko zastan w porzdku, a lad Rothcliffa bdzie jeszcze wyrany, raz jeszcze udam si na preri. Moe wwczas spotkamy si wczeniej. Jeeli nie, bd was oczekiwa u siebie. Uciska Karola, pozdrowi Czerwon Chmur i wskoczy na konia. Staem na skraju lasku spogldajc, jak trzej jedcy coraz bardziej malej na rozlegej przestrzeni prerii. Wrciem w niewesoym nastroju do ogniska. Bdzie mi brakowa szeryfa. To doprawdy dzielny czowiek. I dobry towarzysz wdrwek. Ruszylimy w przeciwnym kierunku. Kwitncy szmat k pozosta daleko za nami. Znowu rozcigaa si monotonnie zielona dal. Niespodziewanie wjechalimy w sam rodek jakiego osiedla dzikich indykw. Zdarzyo si to tu obok botnistego, poronitego szuwarami jeziorka, ktrego powierzchnia mienia si barw bkitu. Zaczerpnem doni wody. Bya niebieskawa. Czerwona Chmura wyjani, i na prerii mona spotka takie mae stawy o bardziej jeszcze zadziwiajcych barwach, a Karol doda, i przyczyn tego s podziemne rda zawierajce drobniutkie zawiesiny wypukanych soli mineralnych. Sam widzia kiedy stawek barwy ciemnoczerwonej, a potem dowiedzia si o legendzie na temat bratobjczej walki plemion stoczonej w sercu prerii przelana krew miaa utworzy takie wanie jeziorko.
228
Na indyki wpadlimy kilka yardw od brzegu. Byy to szeregi gniazd zaoonych wprost na ziemi. O dziwo indyczki nie uciekay, ale tkwiy na gniazdach z nastroszonymi pirami, trwonie spogldajc w naszym kierunku. Mona ich byo naowi, ile dusza zapragnie, ale dalimy spokj szkoda marnowa jaj, ktre wysiadyway. Upolowalimy wic tylko trzy wielkie i gulgocce samce. Dziwne to s ptaki. Dwa razy w roku odbywaj wdrwki: z pnocy na poudnie (w padzierniku) i z poudnia na pnoc (wczesn wiosn). Taki przemarsz nie jest bynajmniej bezadny. Indyki posuwaj si w zwartych grupach liczcych od dziesiciu do stu sztuk, przy czym oddzielnie maszeruj samice, oddzielnie samce. Sowo maszeruj naley rozumie zupenie dosownie. Ptaki wdruj pieszo. Dopiero gdy natrafiaj w swej drodze na jak przeszkod, na przykad rzek, zrywaj si do lotu. Upolowane indory miay miso chude i ykowate. Po spoyciu tej kiepskiej dziczyzny nadoylimy nieco drogi, aby mc odwiedzi wojownikw strzegcych stada i upewni si, e nic ju im nie zagraa. Dodam jeszcze, i schwytany przez nas wojownik, Skrzydo Jastrzbia, zosta uwolniony z wizw i wyrazi ch towarzyszenia Czarnym Stopom. Czwartego dnia dotarlimy do Oden-na-ka-inne-he-kaj Ukrytego Miasta Czarnych Stp. Bawiem w nim ju przed rokiem. Od tamtego czasu nic si tu nie zmienio. Ta sama falista okolica i majaczce na horyzoncie siwe wierzchoki gr. Szumiaa i byszczaa w sonecznym blasku pienista rzeka. Tak samo, jak ongi na granicy prerii, za ostatnim tipi tej wielkiej wioski (nie majcej nic wsplnego, poza nazw, z najmniejszym nawet miastem) dwiga si ku niebu dziewiczy br. W dole rzeki, za namiotami, drzewa o rudopomiennych pniach podchodziy do samego brzegu wody. Wcigaem gboko w puca zapach ywicy i igliwia. Ukryte Miasto byo piknym zaktkiem tej uroczej krainy. Tworzya je waciwie jedna jedyna ulica wydeptana w trawie droga, rozszerzajca si w poowie w wielkie kolisko-plac, na ktry zwoywano narady wodzw i wojownikw. Ulic-drog otaczay z obu stron namioty: rozpite na stokowato
229
zbiegajcych si ku grze tykach skry zwierzce, najczciej bizonie, niekiedy przyozdobione wizerunkami ludzi i zwierzt. Podog takiej budowli stanowiy plecione maty albo skry. Nie wszystkie plemiona indiaskie buduj sobie takie pomieszczenia. Karol opowiada o Indianach zamieszkujcych tak zwane puebla kute w skaach komnaty, czsto znajdujce si w ukadzie pionowym, jedne nad drugimi. Z pitra na pitro wchodzi si do nich po drabinkach. Takie urzdzenie zabezpiecza osad przed drapienikami i nieprzewidzianymi odwiedzinami istot dwunonych, niemniej niebezpiecznych. Istniej rwnie plemiona, dla ktrych namiot jest sprztem uywanym tylko w czasie wdrwek, natomiast stae miejsce zamieszkania stanowi budowle drewniane, czsto wsplne dla kilku rodzin. Tego typu mieszkania, zwane od ich ksztatu dugimi domami, wznosz Irokezi. Nasz pobyt w Ukrytym Miecie przeciga si. Prowizorycznie opatrzona rana przedramienia Czerwonej Chmury zacza si jtrzy. Na szczcie a dwu znajdowao si na miejscu lekarzy: ja ze sw oficjaln medycyn i sam czarodziej, ktrego znajomo zioole cznictwa przekraczaa znacznie nasz wiedz o stosowaniu tych rodkw. Oto dlaczego nie narzucaem si choremu ze swymi metodami leczenia, lecz tylko pomagaem w jak najlepszym wykorzystaniu rodkw, jakimi dysponowa. Ktrego z piknych, sonecznych dni, w popoudniowych godzinach, wielkie poruszenie nastao wrd ludnoci Ukrytego Miasta. Dostrzegem trzech wojownikw na spienionych koniach, jak zatrzymali si na placu. Zeskoczywszy z wierzchowcw udali si do tipi Wysokiego Ora, opucili je po minucie i oto wie si rozesza, i na podgrskiej prerii wytropiono stado bizonw. Potwierdzi to nieco pniej Czerwona Chmura. Jutro mj biay brat ujrzy polowanie na bizony przywita mnie, gdy przyszedem zmienia opatrunki. Rzadka okazja, Janie doda Karol. Bd gotw o wicie.
230
le spaem tej nocy, podniecony perspektyw niecodziennych oww, ale zanim wzeszo soce, siedziaem ju na koniu wpatrzony w plecy jadcego przede mn Karola. Wyruszyo nas dwunastu, z Wysokim Orem na czele. Czerwo na Chmura nie mg wzi udziau w polowaniu. Po godzinie jazdy Karol wstrzyma swego wierzchowca, a zrwna si ze mn. Oczywicie, bdziesz tylko widzem powiedzia nagle. Dlaczego? oburzyem si. To zbyt niebezpieczne dla nowicjuszy, Janie. Tym bardziej i owy odbywa mamy pieszo. Stado bizonw eruje wrd skaek i nierwnoci gruntu. Teren nie nadaje si do szybkiej jazdy konnej. Widzc, e pomarkotniaem, doda: Na takie polowanie wybiera si tylko bardzo dowiadczonych myliwych, ktrzy ju niejeden raz mieli na rozkadzie bizony. Rozumiesz wic... Rozumiem powtrzyem smtnie. Po nastpnej godzinie jazdy dotarlimy do zielonej ciany szeroko i gsto rozrosych krzeww, zasaniajcych widok. Tu zsiedlimy z koni, przedarli si przez zarola i zatrzymali na ich skraju. Patrz powiedzia Karol pooywszy si obok mnie. Przed nami trawiaste, najeone wystajcymi z ziemi krawdziami gazw, usiane rzadkimi krzaczkami, pene dziur i zapadlin zbocze spadao agodnie ku rozlegej dolinie. Tam wanie, w samym jej rodku, dojrzaem bizony. Przyoyem do oczu lornetk. W jej szkach nie miecio si cae stado. Liczyem sztuki rozproszone wrd traw. Gdy doszedem do pidziesiciu, rachunek zmyli mi si. Wic daem spokj dalszej rachubie. Ile ich jest? zagadnem.
231
Okoo setki. Wielkie stado, jak na dzisiejsze dni. Zauwa, Janie, e najwiksze sztuki pas si na skraju. To stare, dowiadczone byki. Wewntrz zakrelonej przez nie granicy znajduj si bizonice, a w samym rodku cielta.
232
Nie dostrzeg nas? Nie. Wiatr wieje w naszym kierunku. Musisz wiedzie, e bizony posiadaj znakomity wch i dobry such, ale zupenie kiepski wzrok. Podobno dlatego, e zwisajce kudy zasaniaj im oczy. Wbrew ustalonej opinii s to do agodne zwierzta. Nie zaczepione, nigdy nie atakuj, ale biada, jeli si je podrani. Mimo swej potnej wagi potrafi biec tak szybko, i ko z trudem im dorwnuje. A teraz uwaaj, bdziesz wiadkiem ciekawego widowiska. Rzekszy to poczoga si do tyu, a ja poszedem za jego przykadem. Po przeciwnej stronie zaroli ujrzaem, jak Indianie zdejmuj z koni zawinitka podunego ksztatu. Gdy je rozwinli i rozcignli na murawie, zobaczyem co w rodzaju obszernych opoczy uszytych z bizonich skr, zakoczonych dziwacznymi kapturami wyposaonymi w rogi. Wysoki Orze, Karol oraz czterech jeszcze wojownikw poczo zakada na siebie te przybrania, a kaptury umocowywa na gowach. Bdziecie w tym podchodzi? Oczywicie potwierdzi Karol. To wietny sposb. Bizony, jak ci mwiem, s krtkowzroczne, a te skry neutralizuj zapach czowieka. Przygldaj si uwanie. Czy jednak nie mgbym... Nie, nie. Nawet o tym nie myl, a poza tym brak dla ciebie przebrania. Nie pozostao mi nic innego, jak si na zboczu za jakim gazem, jako widz niecodziennego przedstawienia. Najpierw ujrzaem, jak szeciu cudacznie przebranych myliwych zsuno si na sam d doliny, jak potem rozdzielili si i ju znacznie wolniej poczli okra stado. Ale bizon y, zapewne przez przypadek, skubic traw odsuway si coraz dalej ku przeciwlegemu kracowi niziny. Cudacznie przebrane postacie zginy mi z oczu wrd gazw. Zdenerwowaem si przecie w ten sposb nic nie zobacz!
233
Opuciem obserwacyjny punkt. Poszedem do koni i sprowadziem swego wierzchowca do doliny. Wskoczyem na siodo i wolno, wolniutko posuwaem si za odchodzcymi bizonami. Std widoczno bya znacznie lepsza. Odkryem nawet niedaleko stada jednego z przebranych owcw. Znajdowaem si coraz bliej zwierzt, ale nie zwracay na mnie uwagi. Omielony tym, zmusiem konia do lekkiego kusa i wstrzymaem go dopiero o kilka yardw od potnego brodacza pascego si na samym kocu. Nie oderwa ba od ziemi. Wwczas, gdzie z lewej strony, buchn strza. Mj czworonony ssiad unis gow i zastyg w bezruchu. Powtrnie ozwa si gos strzelby, po nim trzeci. Zauwayem w stadzie jakie zamieszanie. Bizon odwrci si ku mnie ogonem i pocz oddala si cikim galopem. Ruszyem za nim w przyzwoitej odlegoci. Przede mn stado, dotd rozproszone, zbio si w gromadk po bokach pdziy najwiksze sztuki i runo w popochu ku przeciwlegemu kracowi doliny. Znowu hukny strzay. Ciekawo przemoga ostrono. Ponagliem konia do galopu. Gonione zwierz zatrzymao si raptownie tak, i przemknem tu obok niego i w nastpnej sekundzie ruszyo wprost na mnie. Wycignem byskawicznie sztucer i oddaem strza w pochylony eb, midzy potne, zakrzywione rogi. Musiaem chybi lub po prostu kula nie przebia twardej koci, bo zwierz prychnwszy, run na mego konia. W ostatniej sekundzie spiem wierzchowca i zmusiem do szaleczego galopu. Staraem si omin sterczce z ziemi gazy i niebezpieczne zapadliny gruntu. Znalazem si tu za uciekajcym stadem. Skrciem w bok, aby omin ostatnie zapnione sztuki. Nagle wierzchowiec potkn si, a ja przeleciaem przez jego kark i grzmotnem z rozmachem na ziemi. Usyszaem huk strzau. Oczekiwaem, i lada chwila ujrz nad sob potny eb byka. Nie mogem wsta. Potem buchn drugi strza, czyja do dotkna mego ramienia i znany gos zapyta: Czy moesz si podnie, Janie? Wsparszy si na rkach z trudem siadem. W gowie mi szumiao jak w ulu penym pszcz. wiat wirowa w oczach i mylaem, e zemdlej. Ale jako mi przeszo. Karol chwyci mnie za rami.
234
Dwignem si. Czy czujesz bl? Rozprostowaem rce, uczyniem dwa kroki, odetchnem gboko. Koci mam chyba cae, ale wszystko mnie boli. Nie dziw si. Tak run! Szczciem upade na traw. Twemu koniowi powiodo si gorzej. Ju nigdy na nim nie pojedziesz. Niedobry miae pomys. Zwiesiem usprawiedliwienie? gow. C miaem do powiedzenia na swe
To traf, e znalazem si obok ciebie. Popatrz, twj bizon. Spojrzaem. Potne cielsko leao bezwadnie kilka krokw od miejsca mego upadku. Ale olbrzym! Ba, tak na oko way przeszo dwa tysice funtw9. Pikna sztuka. No, co taki ponury, Janie? Co ci dolega? zaniepokoi si. Po prostu, troch mi... gupio. Zlekcewayem twoj przestrog. Moja wina... Nie trap si. Jeste teraz bogatszy o jedno dowiadczenie. Moesz chodzi? Sprbowaem i jako dowleklimy si na szczyt zbocza. Tam spotka nas Wysoki Orze. Nic nie wiedzia o wypadku, dopiero teraz Karol poinformowa go o tym, ale w do ogldnych sowach. Nie chcia mi robi wstydu. Wdz wysucha relacji w milczeniu. Bez sowa obmaca mi rce, nogi, piersi, kark i na tym sprawa si zakoczya. Z trudem wdrapaem si na poyczonego konia, posykujc nieco z blu (jednak potukem si
9
Okoo 907 kg. [JW48]
235
porzdnie) i dojechaem jako wraz z Karolem do Ukrytego Miasta. Wojownicy pozostali w dolinie, aby sprawi i powiartowa sze ustrzelonych bizonw. Miso przewieziono dopiero nad wieczorem. Pieko si przy ogniskach, a cz pokrajana w dugie pasma, suszya si na wbitych w ziemi palach, zawieszona wysoko, aby jej nie dosigy psy . Dopiero teraz wystpiy w peni wszystkie konsekwencje mego upadku. Nie mogem si nawet dwign z posania. Zjawi si Czerwona Chmura, mimo i sam nie czu si zupenie zdrowym, zaj si moj kuracj. Bolce miejsca zostay oboone patami bizoniego tuszczu. Niezbyt przyjemna kuracja, ale jake skuteczna! Rankiem ju chodziem. Miny jeszcze trzy dni i oto czuem si cakowicie zdrowy. Poniewa i Czerwonej Chmurze rana cakowicie si zagoia, moglimy ruszy na wypraw do Gr Skalistych. Tym razem na przeszkodzie stana pogoda. Pocz pada deszcz, i to jaki deszcz! Lao przez calutki dzie. Potworzyy si strumienie rwce przez preri. Chmury kbiy si tak nisko, i zdawao si dotykaj wierzchokw drzew, a widoczno zmalaa do odlegoci kilku yardw. Tak lao bez przerwy dzie i noc. Przesiadywalimy przewanie w tipi czarodzieja, wsuchani w monotonny szum wody. Gdy trzeciego dnia ulewy siedzielimy w milczeniu mic swe fajeczki, a ja aowaem, e nie ma midzy nami szeryfa, Karol odezwa si nagle: Ta ulewa przypomina mi liwkowy Strumie. Tam lao tak samo niemiosiernie, tylko pooenie nasze byo bez porwnania gorsze. liwkowy Strumie? mruknem pytajco. mieszna nazwa. To dopyw rzeki Platte, ktra z kolei wpada do Missouri wyjani przyjaciel, po czym wypuci z ust kb niebieskiego dymu. Wydao mi si, e po twarzy Wysokiego Ora przemkn cie umiechu. Niech Wielki Bbr opowie o tym. Wiele mona si nauczy z dowiadcze dzielnych mw.
236
I tak oto dowiedziaem si o dziwnej walce stoczonej nad liwkowym Strumieniem. Wic chocia opowie ta nie wie si z histori naszej wyprawy, wie si jednak z dawnymi przygodami szeryfa Irvina i tak go wietnie charakteryzuje, i postanowiem j, z pewnymi skrtami, przytoczy.
237
XVI
Bj nad liwkowym Strumieniem
Dziao si to zacz Karol na dugo przed tym, zanim wszyscy, jak tu jestemy w tym tipi, wzajemnie si poznali. Wwczas gdy ja i obecny szeryf Irvin posprzedawalimy swe farmy w jednym z poudniowo-zachodnich stanw (opowiadaem ci ju o tym, Janie) i postanowili szuka szczcia w innych stronach. W podr, ktrej kresu nie oznaczylimy, wybralimy si konno z dobr broni i spor iloci gotwki. Na pocztku wszystko szo nam jak z patka. Bya wiosna, prerie kwity, ptaki pieway, a zwierzyny byo znacznie wicej ni teraz. Jechalimy nie pieszc si przez kraj bezludny, to znw wrd uprawnych pl i gospodarstw. Tak dotarlimy do koryta grnej Platte. Tam natknlimy si na pitk wojownikw pomienia Pawnisw. Szczliwie si dla nas zoyo, i plemi to od lat yo z nami w pokoju, a topr wojenny przeciw biaym osadnikom dawno zosta zakopany. By moe, i przyczyn takiego stanu rzeczy by fakt, i ziemie Pawnisw granicz z terenami zamieszkanymi przez Czejenw, co stanowio okazj do nieustajcej wojny podjazdowej obu stron. Niestety, niech mi zaprzecz moi czerwoni bracia, jeli si myl (tu Karol zwrci si do Wysokiego Ora i Czerwonej Chmury), ale takie walki, cignce si w nieskoczono, powstae bez widocznego powodu, a czasem dla powodw, ktre wydarzyy si w odlegej przeszoci i dzi s zupenie nieistotne, powoduj tylko stae wyniszczanie i tak wci malejcej liczby Indian. Nie s tego gwn przyczyn, ale graj wielk rol.10
10
Plemi Pawnisw zamieszkujce prerie Nebraski, praktycznie wygino w bratobjczych walkach prze d rokiem 1900. Oprcz walk midzy plemionami, gwn przyczyn zagady Indian byy wojny z biaymi, grulica i
238
Obaj czerwonoskrzy suchacze skinli gowami, a Wysoki Orze dorzuci tylko: Howgh! Tak oto mwi dalej Karol ju w sidemk jechalimy wzdu koryta Platte. I wwczas to wanie lun straszliwy deszcz. Lao pi dni bez przerwy, a w cigu tych piciu dni, jak okiem sign, nie znalelimy adnego schronienia, adnego dachu domu czy stropu jaskini. Mylaem, e ju nigdy nie dojedziemy do miejsca, w ktrym bd mg rozpali ogie i wysuszy odzie. Indianie byli z pewnoci bardziej przyzwyczajeni do tego rodzaju potopu, ale my dwaj, ja i Irvin, cierpielimy niewymowne mki czujc, jak strumienie deszczu ciekaj nam nieustannie po plecach, po ramionach, po nogach. Woda chlupotaa w butach. Nasza bro zamoka. Doprawdy, elazne musielimy mie obaj zdrowie, jeli po piciu dniach takiej kpieli, prawie bez snu i bez ciepej strawy, zdoalimy si dowlec do liwkowego Strumienia, dopywu Platte. Dopiero wwczas poprawiy si nam humory. Deszcz przesta pada, powia wiatr, rozdary si chmury i bysno soce. I oto ujrzelimy w dali dug lini kolejowego nasypu, cignc si ze wschodu na za-, chd. Synna najstarsza trasa kolejowa z Nowego Jorku do San Francisco. Postanowilimy poegna si z Pawnisami i skorzysta w dalszej podry z usug elaznego szlaku. Gdyby koni nie mona byo, z braku odpowiedniego wagonu, zabra w drog, zdecydowalimy si je sprzeda od rki, a nawet puci wolno na preri. Tak nam ju dojada ta mokra jazda. Po godzinie dotarlimy do ujcia liwkowego Strumienia. Tu wznosia si stacja, a raczej chata sklecona z ledwie ociosanych bierwion, bez okien, jedynie z otworami przepuszczajcymi wiato. Nasze samopoczucie wzroso jeszcze na widok dugiego sznura wagonw stojcych na torze i parowozu. Irvin zwrci uwag na tum podrnych siedzcych na stopniach wagonw, widocznych w oknach lub krccych si tu i tam po prymitywnym peronie. Nasze przybycie nie wiedziaem
ospa przenoszone przez zaraon odzie sprzedawan przez biaych najedcw oraz alkohol i gd spowodowany masowym wybijaniem zwierzyny, szczeglnie bizonw, stanowicej gwne poywienie Indian.
239
wwczas, dlaczego wywoao popoch. Ludzie rzucili si gwatownie do wntrza stacyjnego budynku. Zeskoczylimy z koni i podeszli bliej. Zza wga domu wyskoczy jaki czowiek w kolejarskim uniformie i pocz biec w naszym kierunku. Nie moglimy poj, co tu si dzieje. Kolejarz, gdy stanlimy twarz w twarz, wyglda na bardzo przeraonego. Schwyci mnie za rk i wskazujc na grupk jadcych za nami Indian, zapyta drcym gosem: Kto to? Kto to? Spojrzaem na zdziwiony. W pierwszej chwili nie pojem pytania. Instynktownie obejrzaem si sdzc, e za mymi plecami nadciga jakie niebezpieczestwo. W odpowiedzi uprzedzi mnie Irvin: To Pawnisi. agodni jak baranki. Nie ma si czego lka. I natychmiast sam zapyta: Kiedy odjeda pocig? Zagadnity odetchn gboko. ebymy tylko zdoali ocale! Panowie, mam nadziej, e jestecie dowiadczonymi westmenami. Prosz was o pomoc. O co chodzi? Pyta pan o pocig. Nigdzie nie odjeda. Przez te przeklte deszcze! Platte podmya most, a z drugiej strony zmyty zosta nasyp. Nie moemy ani jecha naprzd, ani do tyu. Prawdziwa puapka. Panie zwrci si z kolei do mnie w tym pocigu jad prawie same kobiety i dzieci. Rodziny osadnikw. Co tu pocz, co pocz? Przez chwil sdziem, e ten czowiek oszala. Irvin natychmiast go zapyta, czy zawiadomi najblisz stacj o wypadku. Oczywicie. Uczyniem to natychmiast. Ale to daleko i nie wiem, czy pomoc zdy na czas. Nie macie ywnoci?
240
Mamy. Wic o co chodzi? Wwczas ten czowiek podnis obie rce do gry i wrzasn: Nic nie rozumiecie! Tu chodzi o ycie podrnych. .. Chwileczk przerwa Irvin. Tak nie dojdziemy do adu. Prosz si uspokoi. Kto zagraa yciu podrnych? Czejenowie. Krc si po okolicy. Wielokrotnie napadali na pocigi. Jeli si teraz dowiedz... Wystarczy. Chodmy na stacj. Zajrzelimy do wntrza budynku. W straszliwym cisku koczowao tu na pododze kilkadziesit kobiet z dziemi. Mczyzn ani na lekarstwo. Poszlimy ich szuka na dworze. Znalelimy dwu, przygldajcych si w podejrzany sposb naszym wierzchowcom. Moe zamierzali na nich uciec? Konie szepnem do Irvina. Mj towarzysz w lot poj, o co chodzi. Krzykn na Pawnisw, ci wydali mu si bardziej pewni, i rzuci im lejce. Teraz ruszylimy wzdu pocigu. Odnalelimy jeszcze trzech mczyzn uzbrojonych we wcale nieliche fuzje i rewolwery. Irvin zaproponowa may wypad w okolic dla zbadania, czy istotnie nie krc si w pobliu Czejenowie. Nie byo chtnych. Kady z zagadnitych tumaczy si, i ma pod sw opiek rodzin. Widziaem, byli tak przeraeni, e nawet w wypadku przyczenia si do nas niewielka byaby z nich pociecha. Wobec tego Irvin zdecydowa si na co innego. Wezwa ca pitk oraz zawiadowc stacji (by nim wanie w kolejarz), kierownika pocigu, maszynist, konduktorw i owiadczy im, e rusza wraz ze mn zbada okolic i liczy, e przez ten czas oni zdoaj zaprowadzi jaki taki porzdek na stacji i uspokoi panicznie nastrojonych pasaerw. To krtkie przemwienie odnioso pewien skutek. Zawiadowca zaj si nawet rozstawieniem posterunkw po obu stronach torw.
241
W drog, Karolu powiedzia do mnie Irvin. I pieszmy si. Im prdzej wrcimy, tym lepiej. Za odwag tych ludzi nie dabym zamanego centa. Teraz nadrabiaj min, bo im si wstyd zrobio, ale jak nas tu nie stanie... machn rk. Piciu Indian towarzyszyo nam. Wyrazili przypuszczenie, e gdzie w pobliu musz znajdowa si ich pobratymcy, jeli nawet nie wykryjemy tropw Cze-jenw, to sprowadzimy pomoc. Wskoczylimy na sioda i ruszyli egnani przez gromadk bardziej odwanych podrnych. Wikszo siedziaa w wagonach i w budynku stacyjnym, bojc si nosa wytkn. Jak gdyby ten sposb postpowania gwarantowa im bezpieczestwo. Jechalimy tak dugo, a przybylimy w poblie stacji pocztowej pooonej na drodze ze liwkowego Strumienia do Denver. Stacja skadaa si z kilku skromnych zabudowa, ale nie dostrzeglimy wok nich ani ywej duszy. Ju chciaem skierowa wierzchowca pod okna najobszerniejszego, mieszkalnego domu, gdy Irvin mnie zawrci. Szkoda czasu. Wezm nas za bandytw. Zanim spraw wyjanimy, zmarnujemy kilka godzin. I nawet jeli si dogadamy, bardzo wtpi, czy ktokolwiek zgodzi si nam towarzyszy. Ruszajmy dalej. Spenilimy to polecenie, ale konie nasze byy ju tak zmczone, i nie wryem szybkiej jazdy. Zwrciem na to uwag Irvinowi Wiem o tym, Karolu odpar ale c pocz? Chyba... chyba doda pochylajc si na siodle i spogldajc w kierunku zabudowa e je zamienimy na inne. Wobec tego musimy wraca. Skde znowu! Patrz! Tam pas si wierzchowce przeznaczone akurat dla nas. Jazda do nich! Nie potrzebuj podkrela, jak ryzykowne byo to przedsiwzicie. Gdyby nas przyapano na tej wymianie jak j nazwa Irvin szybko poczubym postronek na szyi. W tych stronach nie
242
patyczkowano si z koniokradami. Taka wymiana, dokonywana bez zgody waciciela, bya przecie czym bardzo bliskim kradziey. Tak bliskim, e nikt nie bawiby si w subtelne rozwaania. Ciarki przelatyway mi po plecach, kiedy przenosilimy sioda ze swoich na cudze wierzchowce. Ale nic si nie wydarzyo. wiadkami byli tylko towarzyszcy nam Indianie. Jednake sumienia mielimy czyste od tego zaleao bezpieczestwo, a moe i ycie setki podrnych. Teraz moglimy pdzi z podan szybkoci. W cztery godziny pniej trafilimy na wyrany trop. Nie sposb byo policzy jedcw, gdy indiaskim zwyczajem posuwali si jeden za drugim. Ucieszyem si. Gdybymy szybko spotkali ktry z oddziaw Pawnisw, mona by zaraz powrci na stacj. I istotnie, spotkalimy Indian po godzinie, ale... Czejenw! Byo ich niewielu, okoo dwudziestu, ale wystarczajca liczba, aby nas umierci lub pojma w niewol. Indiaskie mustangi tak s wytresowane, i na odpowiedni znak swych panw kad si w trawie. Nasze dwa nowe wierzchowce musiay przej tak szko, bo poszy za przykadem koni Pawnisw. Pooylimy si za ndznymi kpkami krzeww, ktre bardziej udaway, ni stanowiy ochron od kul. I tak si zaczo. Najpierw Czejenowie otoczyli nas szerokim krgiem i pdzc galopem walili z kilku fuzji i szyli strzaami ukw. Krg posiada jednak tak duy promie, i nikt z nas nie zosta trafiony. Odpowiadalimy im nieregularn palb, ale bez widocznych rezultatw. Pukanina trwaa bez przerwy i poczem ju nabiera otuchy, e napastnikom wyczerpie si wreszcie amunicja. Mj towarzysz zwrci uwag na pozornie drobne, ale przecie bardzo dla nas niebezpieczne zjawisko: galopujcy krg pocz si zacienia. Powoli, ale stale. Wirujca linia jedcw mijaa nas coraz bliej. Musimy std wyrywa stwierdzi Irvin. Zanim si zapytaem, co przez to rozumie, wda si midzy jednym a drugim strzaem w rozmow z przywdc Pawnisw. Niewiele z niej zrozumiaem, bo bya prowadzona t straszliw gwar
243
pogranicznikw, pen poprzekrcanych sw angielskich i indiaskich. Po chwili zwrci si na nowo ku mnie i wyjani, i na dany znak mamy wskoczy na konie i bez przerwy strzelajc sforsowa galopujcy piercie. Uwaa, i bya to jedyna moliwo ratunku. Czekaem teraz na ten znak, peen niepokoju, czy nam uda si wykona pomys Irvina i kosztem jakich strat? Jednak nie doszo do tego. W kilka sekund pniej mj ko trafiony zosta przypadkow kul prosto w gow, a ko Irvina z przeszyt strza szyj zerwa si i pogalopowa w preri. C mogo nas spotka gorszego? Okazao si, e jednak mogo. Bo tak lec i strzelajc, stwierdziem w pewnej chwili o zgrozo! e mam ju tylko dwa naboje. Natychmiast powiadomiem o tym Irvina. Pogrzeba po kieszeniach. Znalaz pi. Co prawda, pokany ich zapas umieci w torbie przy koskim siodle. Ale torba razem z rannym koniem galopowaa teraz po prerii. O wyrwaniu si z nieprzyjacielskiego krgu nie moglimy nawet marzy. Na szczcie zapada noc i strzay umilky. Czuwalimy jednak bez przerwy. Byem bardzo zmczony. Wiedziaem jednak, e jeli zasn, mog si ju wicej nie obudzi. Czas wlk si nam straszliwie dugo. Gdy poczo szarze, prbowalimy sprawdzi, gdzie si znajduj nasi wrogowie. Dojrzelimy ich wreszcie na horyzoncie. Zbili si w gromadk, potem rozcignli dugim wem i pogalopowali w preri. Nie wierzyem wasnym oczom. To chyba jaki nowy podstp powiedziaem do Irvina.
244
Klkn i bacznie obserwowa uciekajcych. Oni naprawd odjedaj, ale dlaczego? Na odpowied nie czekalimy dugo. Oto nie opad jeszcze kurz wzbity koskimi kopytami, gdy ziemia zattnia na nowo. W rowej zorzy wstajcej na wschodzie ujrzaem gromadk jedcw pdzcych ku nam. Wracaj! krzyknem. No, Karolu, jeeli to oni, koniec z nami! Wracaj znacznie wiksz grup. Nie damy rady! Na szczcie mylilimy si obaj. Jedcy, a byo ich z pidziesiciu, naleeli do plemienia naszych towarzyszy Pawnisw. Jak si pniej okazao, ju od wczoraj jechali tropem Czejenw. Zerwalimy si z ziemi i po chwili stalimy w krgu wybawicieli. Irvin nie traci czasu. Pocz zachca nowo przybyych, aby towarzyszyli nam w drodze powrotnej do liwkowego Strumienia. Gestykulowa tak wymownie i mwi tak obrazowo co pite przez dziesite zdoaem poj e indiascy wojownicy zgodzili si odstpi dwa wierzchowce i jecha razem z nami. Gnalimy jak na skrzydach wiatru. Kiedy wreszcie na horyzoncie ukazaa si linia nasypu, obaj z Irvinem wysforowalimy si naprzd, aby uprzedzi wystraszonych podrnych i nie dopuci do paniki. Mogli przecie wzi Pawnisw za jaki oddzia Czejenw. Gdy przygalopowalimy, niewiele brakowao, aby i nas postrzelono. Po paru minutach nadcignli Pawnisi i atmosfera nieco si poprawia, chocia spogldano na nich z lkiem, a jeden z podrnych zupenie
245
powanie zapyta mnie, czy jestem pewien, e to s Pawnisi, a nie Czejenowie! Rozemiaem si po raz pierwszy od wielu godzin. Indianie zsiedli z koni, uoyli si po obu stronach toru. Irvin rozesawszy najpierw kilku zwiadowcw w cztery strony wiata, zwoa pasaerw pocigu. Owiadczy im, e jeli chc, aby Pawnisi strzegli ich do chwili przybycia odsieczy, powinni zoy si na jaki dar dla czerwonoskrych. Do poyczonego kapelusza poczy si sypa nie tylko miedziaki, ale i srebrne monety. W ten sposb zebralimy okoo dwustu dolarw. Irvin wrczy je Siedzcemu Niedwiedziowi przywdcy Pawnisw. Potem udalimy si obejrze adunki wiezione w wagonach towarowych. Po prostu chcielimy sprawdzi, czy nie ma w nich amunicji, ktrej nam brakowao. Niestety! W pierwszym z wagonw nie znalelimy nic godnego uwagi. W drugim natomiast spoczyway wielkie paki. Kierownik pocigu wyjani, i s to mundury transportowane dla ktrego z wojskowych garnizonw stacjonujcych na zachodzie. Bardzo dobrze powiedzia Irvin. Mog nam si przyda. Kolejarzowi prawie e odebrao mow. Jak to, panie? To wasno rzdowa! Ale Irvin nie wdawa si z nim w dyskusj. Nie interesuje mnie wcale, czyj wasnoci s te paki. Jeli ich zawarto trzeba bdzie powici dla uratowania ycia pasaerw, nie zawaham si. A teraz zamknij pan wagon i dobrze go pilnuj! Wreszcie znalelimy chwil czasu, aby usi, rozpali o gnisko i ugotowa nieco strawy. Nastpnie Irvin uda si na zlustrowanie indiaskich placwek, a ja pooyem si i zasnem, niepomny na niebezpieczestwo, na Czejenw, na cay wiat. Ze snu wyrwao mnie szarpanie za rkaw. To mj towarzysz tak bezceremonialnie mnie budzi. Wstawaj! Ju s. Kto? Czejenowie.
246
Zerwaem si na rwne nogi. Resztki snu natychmiast pierzchy. Gdzie? zapytaem. Jeszcze ich nie wida, ale wrcili zwiadowcy, Cignie tu caa banda, ze trzy raz tyle, co nas tu wszystkich. Chodmy do Siedzcego Niedwiedzia. Mam pewien pomys. Na czym ten pomys polega zaraz si okazao. Irvin kalkulowa, i susznie, e jeli dojdzie do starcia wrcz, grupa Pawnisw ulegnie, nawet po stawieniu najbardziej zacitego oporu. Na pasaerw pocigu nie mona byo liczy. Klska Pawnisw bya rwnoznaczna z dostaniem si do niewoli caej tej gromady bezbronnych ludzi. Na myl o tym zimno mi si zrobio. Jedyny ratunek wedug Irvina polega na stworzeniu sytuacji, w ktrej Czejenowie z gry byliby przekonani o swej przegranej i uciekliby bez walki. Takiego cudu nie dokonasz powiedziaem. To si jeszcze okae. Jak ci si zdaje, przed kim Czejenowie na pewno uciekn? Tylko przed oddziaem regularnego wojska. Skd je wytrzaniesz? Wojska nie potrzebuj, ale mundury... Zrozumiaem. Rzecz polegaa na tym, aby Pawnisi zaoyli mundury regularnych wojsk Stanw Zjednoczonych. Trudno stanowio skonienie naszych sprzymierzecw do galopowania w zwartym szyku, czego nigdy przecie nie czynili, no i powstrzymania si od wydawania indiaskich okrzykw, ktre zawsze towarzyszyy im w walce. Siedzcemu Niedwiedziowi bardzo spodoba si ten pomys. Natychmiast wyjani swoim wojownikom plan Irvina, a my dwaj z trzema wojownikami powdrowalimy po mundury. Czasu nie byo wiele. Gdy Indianie na polecenie Irvina zaczli wyrzuca toboy z wagonu, nadbieg kierownik pocigu. Wymachiwa rkami i woa na cae gardo: Hej, wy! Co robicie?! To kradzie! Zostawcie!
247
Z okien wagonw powychylay si gowy ciekawskich, a z wntrza stacyjnego budynku wybiego kilka osb. Bior wszystkich za wiadkw dar si kolejarz e kradnie si dobro powierzone mojej pieczy! C na to Irvin? Pewnie wiesz, Janie, jaki on jest silny. Najpierw jednym ruchem rki odsun na bok kierownika pocigu, a potem powiedzia spokojnie, ale gosem tak dononym, e mogli go sysze zebrani dokoa gapie: Potrzebuj pidziesiciu kurtek wojskowych dla bezpieczestwa was wszystkich. Jeli ich nie otrzymam, za p godziny bdziecie mieli na karku Czejenw. Wybierajcie wic! Teraz dopiero podniosy si gosy: Do diaba z kurtkami! Niech bior! Kolejarz opiera si jeszcze, ale widzc, e nic ju nie wskra, zapa si za gow i uciek do wagonu. Rozpakowano toboy. Niebieskie kawaleryjskie kurty zostay rozdzielone wrd Indian w piorunujcym tempie. Z popiechu ponarzucali je tylko na ramiona, zapinajc pod szyj. Pochowali pira sterczce we wosach i nakryli gowy wojskowymi czapkami. Ja rwnie musiaem wdzia kawaleryjsk kurtk. Irvin postpi podobnie. Ledwie uporalimy si z tym wszystkim, gdy po drugiej stronie liwkowego Strumienia rozlegy si strzay. Ukazao si kilku gnajcych ku nam jedcw. Przebyli strumie, pokadli si wzdu brzegu i rozpoczli gwatown kanonad. Byli to ostatni zwiadowcy Pawnisw, wysani ku zachodniej stronie. Wysunlimy si wraz z Siedzcym Niedwiedziem na czoo oddziau. Std ujrzaem, jak zza liwkowego Strumienia unosi si kb kurzawy, a spoza chmury kurzu wypada rozrzucona szerok aw gromada jedcw. Przeciwnikw byo co najmniej z ptorej setki.
248
Zrobio mi si troch niewyranie na ciele i duszy. Siedzcy Niedwied co krzykn. Ruszylimy. Zrazu wolno, a do brodu na strumieniu. Brd by do szeroki i na szczcie pytki. Przebylimy rzeczk i wyskoczyli na rwnin. Konie przeszy w cwa, potem w galop. Czejenowie ju nas dostrzegli. Ich linia, zbliajca si ku nam w ksztacie pksiyca, rozbia si na drobne grupki, stracia nagle rozpd, zatrzymaa si. Jeszcze chwila, a nieprzyjaciel, zdarszy konie, zawrci i rozpocz odwrt. Wrzasnlimy w zapale i pogonili kilkadziesit yardw. Teraz wynik nowy kopot. Pawnisw naleao zatrzyma, aby istotnie nie uderzyli na uciekajcych. Podstp by si wyda i zwycistwo zamienioby si w klsk. Ledwie zdoalimy pohamowa zapa wojownikw i wreszcie wycofalimy si za liwkowy Strumie. W trzy godziny pniej nadcigna oczekiwana pomoc. Siedzcy Niedwied ze swymi wojownikami ruszy na poudnie, my dwaj egnani nie koczcymi si podzikowaniami podrnych na pnoc. (Pawnisowie podarowali nam dwa konie, ale nie zwrcili ani jednej sztuki poyczonych mundurw. Nawet nie prbowalimy ich do tego skoni.) Zrezygnowalimy z jazdy pocigiem naprawa mostu moga potrwa kilka dni. Odjedalimy bardzo z siebie zadowoleni. Tylko kierownik pocigu pozosta markotny. Nie mg przebole straty. No, ale trudno wszystkim dogodzi. Tak oto zakoczya si dosy dziwna historia, ktr nazwaem bojem nad liwkowym Strumieniem. Karol skoczy mwi. Wytrzsn resztk popiou z fajki, wsta i wyjrza na dwr. Gwiazdy wiec powiedzia odwracajc ku nam gow. Na jutro pogoda murowana.
249
XVII
Mustangi
Wyniosa, szara ciana, przecita poprzecznymi, rowymi pasami, porosa na grzbiecie lasem, pknita bya od szczytu a po podstaw. W utworzonej w ten sposb rynnie kbi si biay py, spadajc tumanami pienistych wd. Nie mogem oderwa oczu od gry kolorw, od zaamujcego si w wilgotnej mgiece sonecznego blasku. Kaskada spadaa z haasem, a potem bulgocc pyna wrd olizych, mchem porosych gazw. Tu rozbilimy obozowisko. Pierwszy postj w drodze do zotodajnej Doliny Sioda. Przed trzema dniami opucilimy Ukryte Miasto. Wid nas Czerwona Chmura na czele dwudziestu wojownikw, ktrzy prowadzili liczne konie juczne, dwigajce zapasy ywnoci. W drodze powrotnej miay transportowa zoty py. Bya to wic wielka wyprawa przygotowana na miesice pobytu w szczerym pustkowiu. Dwa dni wdrowalimy preri, obecnie stanlimy na samym progu Gr Skalistych. Ze wzgldw ostronoci postanowilimy polowa jak najrzadziej. Licho nie pi, a huk strzaw, zwielokrotniony przez echo, mgby cign niep roszonych goci. W tej drodze pewnego popoudnia przytrafia nam si zabawna przygoda wiadczca o tym, i nawet na pozornie pustej prerii mona spotka jej czworononych mieszkacw. Podalimy tego dnia wznoszc si ku bliskim szczytom falist paszczyzn. Nagle spod koskich ng, wydajc skrzekliwy gos, wybiegy setki malutkich zwierztek o czerwonobrzowych grzbietach i brunatnoczarnych ogonkach. Na oko nie
250
przekraczay dwunastu cali dugoci. Wstrzymalimy konie. W kilka sekund zwierztka zniky. Dosownie zapady si pod ziemi. Pieski preriowe powiedzia Karol. Jedmy ostronie. Ta caa ka jest na pewno zryta i podziurawiona jak rzeszoto. One mieszkaj w norkach. Osada pieskw preriowych cigna si prawie na dugoci p mili. Wreszcie zatrzymalimy si nad szumicym wodospadem i rozpalili ogniska. Indiascy wojownicy przyrzdzali posiek. Nie opodal pasy si konie. Wzdu zboczy otaczajcych kotlink rozstawiono strae. Mimo sporej gromady ludzi i koni panowaa zupena cisza, mcona tylko hukiem spadajcej z wysokoci wody. Soce zaszo za grzbiety gry i nagle ogarn nas mrok. Na prerii o tej porze dnia byo jeszcze widno. Tu, w szybciej zapadajcej nocy, jazda stanowia zbyt wielkie ryzyko dla ludzi i koni, aby j bez wanych powodw przedsibra. Przewidywalimy zreszt, i dla wdrujcych grskimi dolinami dzie podry bdzie znacznie krtszy ni na prerii. Gdy ukazay si pierwsze gwiazdy, a pomienie ognisk poczy dogasa, otulilimy si w pledy, podsunlimy sioda pod gowy i uoyli do snu. Wiatr szumia gdzie na szczytach i porusza konarami drzew, ale tu byo zacisznie i ciepo. oskot spadajcej wody dziaa usypiajco. Sam nie wiem, kiedy zamkny mi si oczy. Obudzi mnie chd wczesnego ranka. Ognisko wygaso,, a wilgotna mga kbia si w kotlinie i przenikaa do szpiku koci. Zerwaem si, aby rozpali ogie. Moi towarzysze jeszcze spali. I wwczas, w momencie gdy schylaem si, aby zgarn nieco chrustu, poprzez szum wodospadu, doszed mych uszu jeszcze jaki inny dwik, nieznany. Pocztkowo sdziem, e ulegam zudzeniu. Ale dwik stawa si coraz mocniejszy. Poznaem. To by ttent kopyt mocno bijcych w ziemi. Poczem szybko budzi towarzyszy. Zerwali si, instynktownie chwytajc za bro. Stare przyzwyczajenie ludzi yjcych na prerii. Pojli natychmiast. Tupot koskich kopyt usyszay ju strae wartujce przy wjedzie do
251
kotlinki. Poranny wiatr rozegna mgy. Ujrzaem teraz, jak Indianie kryj si we wgbieniach ska i za potnymi zomami. Nasze konie, pasce si w gbi, zostay szybko odprowadzone na bok, a kilku ludzi krcio si obok nich. Podziwiaem sprawno tych wojownikw. Uczynili wszystko, co naley uczyni na wypadek zbliania si nieprzyjaciela, bez jednego nawet rozkazu Czerwonej Chmury. Poszlimy za ich przykadem. Tkwic w ukryciu wrd krzeww, syszelimy wzmagajcy si bez przerwy ttent zwielokrotniony grskim echem. Leaem z bijcym sercem, z kolb sztucera przyoon do ramienia, z luf opart o jaki kamie i z oczami wlepionymi w skalist bram wejcie do kotlinki. I wreszcie ujrzaem a mi dech w piersiach zaparo! Na sam rodek zieleniejcej murawy wypad z kamiennej gardzieli wspaniay, biay jak nieg ko. Grzywa spadaa mu dugimi pasmami poza kark, a falujcy ogo n siga prawie pcin: mustang! Przewodnik stada, ktre zaraz za nim runo w kotlin. Konie rozmaitej maci i wzrostu, z podniesionymi bami, z pian u pyskw i zwichrzonymi grzywami. Tak, to byo chyba jedno z nielicznych ostatnich stad yjcych na swobodzie. Nie zdoaem ich policzy, bo przewodnik stada zara ostrzegawczo, zary si kopytami w ziemi, wspi na tylne nogi, zaskoczony i przeraony. Wiatr wia w nasz stron, a mustangi musiao co sposzy, gnay wic w kotlin, nie mogc wida skrci w bok. Teraz dopiero spostrzegy niebezpieczestwo. Stoczyy si bezadnie i na powtrne renie przewodnika natychmiast zawrciy. Wszystko to trwao niesychanie krtko, mgnienie oka, ale w tej krtkiej chwili wydao mi si, e jeden z koni nosi uzd. Krzyknem o tym Karolowi, gdy ostatni ogon koski znika w gardzieli kotliny. Moe si przecie zdarzy (i zdarzao si nieraz), e ko wierzchowy, trafiwszy ha stadko mustangw, przycza si do. Z biegiem czasu gubi podkowy, dziczeje i przestaje si czymkolwiek rni od swych towarzyszy. Przecie w ten sposb pojawiy si przed wiekami na preriach pierwsze mustangi konie, ktre zbiegy hiszpaskim kolonizatorom 11.
11
Pierwsze konie przywieli do Ameryki hiszpascy konkwistadorzy Meksyku w XVI wieku. Pocztkowo Indianie uwaali konia za wielkiego psa, ktremu przypisywali tajemn moc. Dakoci nazywali je sunka -wakan tajemniczy pies, a Krikowie mistatim wielki pies.
252
Karol wymia mnie. Owiadczy, i ta uzda to owoc mojej bujnej wyobrani. Nie jestem lepy, Karolu powiedziaem. Mog si zaoy. Do zakadu nie doszo, bo za znikajcym stadem pognali dwaj wojownicy Czarnych Stp. Czarownik jeszcze zdy co krzykn, na co odpowiedzieli prawie jednoczenie i zginli za zaomem skalnym. Zajlimy si rozpalaniem ognia, a potem przyrzdzaniem niadania. Jaki si ma rano apetyt, tego nie wie nikt, kto nie przebywa na prerii lub w grach. W godzin pniej wskoczylimy na sioda i caa kawalkada ruszya ku pnocy. Posuwalimy si ladem uciekajceg o stada, gdy prowadzi w kierunku, w ktrym i my zamierzalimy wdrowa. W miejscu, w ktrym lady skrc, mielimy si zatrzyma i poczeka na dwch wojownikw, ktrzy pognali za mustangami. Zapytaem Czerwon Chmur, w jakim celu ich wysa. Odpar krt ko: Sprawdz, czy mj biay brat nie myli si. Jechalimy dalej pltanin dolin i dolinek. Za kadym zakrtem otwiera si przed nami nowy i nieoczekiwany widok. Kolorowe skay fantastycznych ksztatw; byszczce w socu, pokryte mik gazy, wyglday jak bryy srebra; zbocza na przemian poronite lasami lub kosodrzewin; jasnozielone ki, wrd ktrych szemray strumyki o wodzie krysztaowo czystej i zimnej jak ld. Od czasu do czasu na bkitnym niebie ukazywa si samotny orze, zataczajc wielkie krgi w poszukiwaniu zdobyczy. Niekiedy po skalnych wierchach przelatyway kozice. Soce stano u szczytu nieba, a tropy mustangw wci jeszcze cigny si przed nami stratowan smug poszycia, krzeww lub zdeptanego piasku. Byem ciekaw, co mogo spowodowa nag inwazj mustangw na kotlink, w ktrej obozowalimy. Karol uwaa, e najprawdopodobniej sposzy je ktry z wygodniaych mieszkacw gr, moe szary niedwied grizzly. Na pewno nie by to czowiek, gdy wpadby na nas zaraz za ciganym stadem. Sposzone mustangi gnay z wiatrem, nie poczuy wic w por obecnoci ludzi. cigajcy je drapienik albo zrezygnowa z pocigu, albo po prostu wczeniej nas wyczu i zawrci.
253
W samo poudnie zatrzymalimy si w jakim gbokim i ponurym wwozie, Ale takie otoczenie wanie nam teraz odpowiadao. Soce w czasie drogi prayo niemiosiernie, a tu by cie i woda. Wkrtce usyszelimy ttent kopyt to wracali nasi zwiadowcy, ale zamiast dwch szy teraz trzy konie. Trzeciego prowadzono na lassie z uzd zarzucon na kark. Wic jednak nie myliem si... Podbieglimy przejci niepokojem. Okazao si, i mustangi pdziy tak szybko, e nie udao si ich dogoni. Ko z uzd bieg na samym kocu, coraz bardziej pozostajc w tyle. Wreszcie znalaz si w zasigu lassa i schwytano go. Podeszlimy do zwierzcia. Najpierw tulio uszy i chrapao, ale gdy Karol pocz je klepa po szyi, uspokoio si wreszcie. Czerwona Chmura dugo na spoglda z nieprzeniknionym wyrazem twarzy, a potem zwrci si do nas: Czy moim biaym braciom ten ko niczego nie przypomina? Umilklimy. Karol oglda uwanie kopyta, nogi i grzbiet zwierzcia. Nie ma tu ladw walki powiedzia zagadkowo. Zastanowio mnie pytanie czarodzieja. Przymknem na chwil oczy, natyem pami, a potem krzyknem. Przecie to ko szeryfa! Spostrzegem, jak Karol poblad pod mask opalenizny. Chyba masz racj powiedzia wolno. Bylimy przeraeni i cakowicie bezradni. Przecie wierzchowiec szeryfa mg przewdrowa wraz ze stadem mustangw dziesitki mil. Mimo tak beznadziejnej sytuacji cztery dni powicilimy na zbadanie najbliszej okolicy. Wszystko na darmo.
254
XVIII
Orle szpony
Opady nas najczarniejsze myli. Postanowilimy prowadzi do koca wypraw.
Ale
byo
robi?
Zaczynay si dugie, gorce dni lata, gdy dotarlimy do serca Gr Skalistych. W drodze nie natrafilimy na adne nieprzewidziane przeszkody, nie opisuj wic jej przebiegu. Do, e wreszcie dojechalimy na miejsce. Warto powici kilka sw tej dolinie, przezwanej przez nas Dolin Sioda. Tworzyy j dwie kopulaste gry o zboczach porosych krzewami lub wysokopiennym lasem. Jedno z tych zboczy opywa strumie szumicy wrd gazw, przeciwlege zbocze porose byo po sam szczyt starodrzewem. Wrd najniej rosncych pni wznosia si nieco zbem czasu nadgryziona chata, zbita z grubych bali, bez okien, z prostoktnym otworem zamiast drzwi. Kto i kiedy j wznis nie wiedzielimy. W tej to chacie podczas zeszorocznego pobytu w dolinie niejednokrotnie nocowalimy, zwaszcza podczas deszczowych nocy. Dolin otwieray i zamykay dwie skalne bramy o strzaskanych szczytach i nieco zawalonych gazami przejciach. Kto wdrapa si na nie zalesione zbocze, atwo mg dostrzec charakterystyczny ksztat doliny: rozszerzaa si pokrgo w jednym kocu, nieco zwaa w rodku i znowu rozszerzaa przy przeciwlegym wjedzie. Taki wanie jej ksztat przypomina siodo koskie. Zoto znajdowao si czciowo w piasku zalegajcym koryto rzeczki, ale zotodajne yy cigny si przede wszystkim pod powok jaowej ziemi, pokrywajcej nagie zbocze nad
255
rzeczk. Tam przed rokiem natrafilimy na zoty py, a niekiedy nawet na drobne grudki tego metalu. Pokopalimy wtedy liczne doy. Okazao si, e tu spoczywaj najwiksze skarby Doliny Sioda. Przed rokiem, gdy std odjedaem, zbocze byo znacznie mniej zryte, ale przecie Karol raz jeszcze wraca do doliny. Dlatego zdziwio mnie, gdy ujrzaem jego zatroskan twarz. Wanie schodzi z gry. Co si stao? Kto tu gospodarowa odpar krtko. Gospodarowa? zapytaem z niedowierzaniem. Dobrze pamitam, w ktrym miejscu kopaem. Teraz ziemia jest zryta na znacznie wikszej przestrzeni. Popatrz! Czy nie... urwaem w poowie zdania. Przypomniaem sobie nagle wszystkie szczegy niespodziewanego spotkania Scotta w Fort Benton w gospodzie. Jak wspaniale by ubrany! Dlatego przecie nie poznaem go w pierwszej chwili. To Scott. Scott tu by, Karolu! Mylelimy, e zgin, a on z powrotem tu si zjawi. Pewnie masz racj, ale z ma poprawk. Scott nie przyby do doliny natychmiast po naszym odjedzie. Musia si tu zjawi znacznie pniej, dopiero po moim powtrnym pobycie, i wwczas kopa. Przypuszczasz, e bawi tu w zimie? Tak. To ju bya prawie zima. Trudno uwierzy, ale jak inaczej wytumaczy fakt wykopania nowych dow? Chodmy do Czerwonej Chmury. Czarownik wysucha w milczeniu uwag mego przyjaciela. Potem udalimy si we trjk obejrze zoty stok, a stamtd poszlimy do opuszczonej chaty. Wewntrz niej Karol nie znalaz adnych nowych ladw pobytu czowieka, ale to niczego nie dowodzio. Jeli wic obaj nie mylilimy si co do osoby tajemniczego kopacza, mona byo i teraz w kadej chwili oczekiwa pojawienia si Scotta. Jego posta straszya nas jak
256
upir. Schwytany ko szeryfa mg rwnie mie jaki zwizek z pojawieniem si bandyty. Naleao wic zabezpieczy si przed niespodziank. Co prawda dwudziestu Indian i dwu biaych niemaa to gromadka. Dodam, i Czerwona Chmura specjalnie dobra ludzi najlepszych, kady z nich starcza za dwu. Ale z takim diabem, ja k Scott... Obstawilimy oba wyloty doliny, a take wznoszce si nad ni granie, najgciej rozstawiajc strae wzdu lesistego stoku, i przystpilimy do zorganizowania naszej pracy. Sprawa wcale nie bya atwa. Indianie nie s przyzwyczajeni do tego rodzaju fizycznego wysiku. O kopaniu i przepukiwaniu piasku nie maj pojcia. Musielimy wic najpierw ich tego nauczy, a pniej stale kontrolowa ich prac. Czerwona Chmura sta si naszym niezastpionym pomocnikiem. Podzielilimy zotodajny stok na czci, kopic na nich kolejno i kolejno przepukujc ziemi na metalowych miskach. Aby za kadym razem kopacz nie potrzebowa schodzi ze swym adunkiem do strumienia, zorganizowalimy trzy grupy: jedna kopaa, druga nosia, trzecia przepukiwaa ziemi, oddzielajc od niej zoty py, a czsto nawet cae grudki metalu. Karol obj nadzr nad kopaczami, ja nad puczcymi. a Czerwona Chmura baczy na noszcych ziemi, zajmujc si rwnie kontrolowaniem posterunkw i gospodarcz stron ekspedycji. Roboty mielimy wic powyej uszu. A ile wzruszenia. Ja sam emocjonowaem si co niemiara. Wiele razy;, zwaszcza na pocztku, popadaem w zwtpienie, gdy po mudnym przepukaniu wiadra ziemi widziaem; dno misy byszczce cieniutk metaliczn powok, a po przepukaniu nastpnego znajdowaem na dnie tylko nieco bezwartociowych kamykw. Z pocztku podejrzewaem swoich pracownikw o niesumienno. Okazao si pniej, e byy to jedynie skutki kaprysw zotodajnego gruntu. Ju, ju zdawao si, i bardzo dokadnie okrelilimy jego obszar, gdy nagle okazywao si, e ziemia pobrana zaledwie o yard dalej, w ogle nie zawieraa zotego piasku. Po wielu niepowodzeniach i rozczarowaniach zdoalimy wreszcie wytyczy na nagim stoku granic, poza ktr nie warto byo szuka. Zakrelony w ten sposb obszar mia ksztat trjkta, z podstaw opart o strumie, ze
257
szpicem zwrconym ku grze, nie dosigajcym jej grzbietu. Ale i tak przestrze bya ogromna. Od witu do wczesnego zmroku pracowalimy dosownie w pocie czoa. Bolay mnie nogi, bola kark. od ustawicznego schylania si, a rce cigle moczone w wodzie stay si czerwone i szorstkie jak tarka. Najwicej jednak mczy si Karol, bez chwili wytchnienia pomagajcy Indianom w kopaniu jam i odgarnianiu skalnego gruzu. Na posiki przychodziem tak wyczerpany fizycznie,, e nawet je mi si nie chciao. Sdziem, i tak forsownej roboty duej nie wytrzymam. A jednak po dziesiciu dniach wcale nie czuem si gorzej. Moe to zdziaa wspaniay, zdrowy klimat grski, a moe organizm przystosowa si do nowych warunkw ycia? Mimo to bardzo mnie ucieszya decyzja Karola, by skrci godziny pracy. Owiadczy, i w drodze powrotnej musimy znajdowa si w peni si, a nie stanowi gromady cakowicie wyczerpanych ludzi. Poniewa nie natrafilimy ju nigdzie na lad czowieka, stao si jasne, i schwytany ko szeryfa odby musia bardzo dug drog. W takiej sytuacji uznalimy za dopuszczalne urzdzenie maego polowania w najbliszej okolicy. Wszystkim ju zbrzydo suszone miso bizonw. O wicie udalimy si w gry: Czerwona Chmura, Karol i ja oraz kilku wojownikw. Pocztkowo kroczylimy zwart grup, ale pniej kady ruszy obran przez siebie drog. Trzy dane po sobie strzay miay by sygnaem owieckiego sukcesu lub wezwaniem pomocy. Skrciem w prawo, podchodzc ku grze wziutk, kamienist ciek, pen wilgotnych gazw. Prawdopodobnie niedawno pyn tdy wiosenny strumie. Tak posuwajc si dotarem na grzbiet wysoczyzny porosej rzadk traw i pokrytej kamieniami. Usiadem. Bliskie i dalekie szczyty rysoway si przede mn ostro. Soce wiecio, cienie byy kontrastowe, a widoczno wspaniaa.
258
Na lewo zbocze spadao stromo upazem, nad ktrym dwigaa si jakby niebotyczna baszta, poszarpana linia wierchu bo dcego niebo smuk iglic. Na prawo grzbiet wznosi si stopniowo a ku wyniosej przeczy, za ktr cigno si pole kosodrzewiny, a nad ni trawiasta polana pia si agodnie a ku szarym graniom. Skierowaem si w tamt stron. Wdrwka trwaa do dugo, mimo i droga nie bya specjalnie uciliwa. Dobrnem na sam szczyt. Nie najwyszy w tej okolicy, ale do wyniosy, by mona byo z niego oglda dalek panoram gr, a po okryte siw mgiek olbrzymy wznoszce si na granicy horyzontu, byszczc e w zaomach turni biaymi plackami niegu. Wyjem lornetk i lustrowaem zbocza najbliszych wzniesie. Nigdzie nie dostrzegem nawet ladw zwierzyny. Soce wspinao si po niebie, coraz mocniej grzejc. Gry byy nadal puste i milczce. Wdrujc wzdu grzbietu, prawie przez godzin forsowaem nastpne wzniesienie, ale gdy si na nim znalazem zapomniaem o zmczeniu. Po drugiej stronie zbocza, na skalnej platformie porosej rzadk traw, paso si stado grskich baranw. Skryem si za potnym gazem. Z tego ukrycia naliczyem dziesi sztuk zwierzt o silnych, zakrconych rogach, o rudoczerwonej wenie. Wiedziaem, i przecitna waga dorosej sztuki siga osiemdziesiciu funtw. Warto pokusi si o tak zdobycz. Sterczaem wic za kamieniem, zastanawiajc si, jak by podej do stada. Barany s bardzo pochliwe. Przypadek przyszed mi z pomoc. Oto ze ciany sterczcej nad platform oderwa si spory gaz i spad z hurkotem. Moe strci go wiatr, moe jakie zwierz. Ten wypadek wywoa popoch w stadzie. Zwierzta pognay wprost w moim kierunku. Przewodnik prawie otar si o gaz, za ktrym klczaem, zanim instynkt ostrzeg go o mej obecnoci. Wspi si raptownie na zadnie nogi, jak ko stajcy dba, i w miejscu zawrci. Za jego przykadem posz a reszta zwierzt, ale o sekund za pno. Zdyem nie tylko zoy si z broni, ale i pocign za cyngiel. Baran biegncy na skrzydle stada potkn si i run. Reszta przeleciaa galopem i znika za skalnym wystpem. Wstaem, przerzuciem sztucer przez rami i wolnym krokiem podszedem do trafionej sztuki. Kiedy si nachyliem nad ni, spostrzegem cie, jaki pad u moich stp. Odwrciem si nie byo nikogo. Spojrzaem ku niebu na bkitnym tle zatacza regularne koa ptak o szeroko
259
rozpitych skrzydach. Patrzaem na z ciekawoci, zastanawiajc si, czy to orze, sp czy jastrzb. Legem na wznak obok upolowanej zwierzyny i przysoniwszy oczy doni, obserwowaem, jak skrzydlaty drapienik kry po niebie. Zatacza coraz mniejsze krgi i coraz bardziej si znia. Moe dojrza ubit zwierzyn? Nagle znieruchomia, a potem pocz spada jak kamie, prosto na mnie... Poczuem niemal na twarzy dotyk jego skrzyde. Zerwaem si. Potny ptak przelecia tu nad zabitym zwierzciem, zawrci, zwin skrzyda i wbi si szponami w czerwone runo. Chwyciem sztucer. W tej samej sekundzie ptak wznis si znowu. Wtedy zapaem barana za nogi i zarzuciem sobie na plecy. Nieco pochylony, rozpoczem powrotn wdrwk. Nagle nastpio co nieoczekiwanego silne uderzenie strcio mi kapelusz. O cal przed twarz ujrzaem potne szpony. Puciem barana, zamachnem si sztucerem o sekund za pno. Otrzymaem mocne uderzenie w rami, a jednoczenie czerwona szrama wykwita na doni. Skryem si za gaz, ale w chwili skoku znw otrzymaem cios w gow. Zoyem si z broni i dwukrotnie pocignem za cyngiel. Pierwszy strza chybi. Po prostu rce mi si trzsy. Drugi okaza si celny. Napastnik zwali si i lea nieruchomo. Przyjrzaem mu si dokadnie. Czarnobrunatne pira grzbietu, opierzone nogi i potne skrzyda. Jak potem zmierzyem, ich rozpito sigaa szeciu stp, a wic rwnaa si przecitnej wysokoci dorosego mczyzny. By to orze z gatunku tak zwanych orw przednich. Syszaem ju, e s to najwiksze i najsilniejsze drapieniki ptasiego rodu, ktre potrafi zaatakowa nawet czowieka. Z chwili zadumy wyrwa mnie znajomy gos: Widziaem walk, pieszyem na pomoc mojemu bratu... Odwrciem si. Spoza skalnego zaomu ukaza si lnicy wze czarnych wosw, a potem oblicze Czerwonej Chmury. Mj brat jest ranny? Popatrzy na mnie badawczo, obejrza martwego ora, na koniec uj upolowanego barana za nogi i zarzuci go sobie na rami.
260
Niech mj brat zabierze ora powiedzia. Ora? powtrzyem zdziwiony. Orle pira s ozdob kadego wojownika odpar czarodziej i ruszy w d kamienistym upazem.
261
XIX
Napad
Lato trwao w peni. Dogrzewao soce, nadlatyway i giny chmury skrapiajce nas krtko trwaymi deszczami, a ciepe nad podziw noce paroway lenymi zapachami. Mae woreczki z kolej skry pczniay powoli zotym pyem. Zdawao si, i Dolina Sioda jest niewyczerpanym skarbcem gr. Kiedy wspomniaem o tym wrc prac na lata, Karol parskn miechem: Bez przesady, Janie. Nim opadnie pierwszy nieg, ogoocimy dolink tak dokadnie, e tego, co w niej zostanie, nikomu ju nie opaci si wydobywa. Jednake nawet i on si pomyli. Daleko byo jeszcze do jesiennych chodw, gdy wytyczony na zboczu zoty trjkt zosta ju w trzech czwartych przekopany, a woreczki ze zotem wypeniy wikszo koskich jukw. Nadszed wreszcie dzie, w ktrym Dolina Sioda przestaa by zot dolin. Przez nastpny tydzie przygotowalimy zapasy na drog powrotn. Uganialimy si za zwierzyn, a potem suszyli pokrajane iv wskie i dugie paty miso. Kiedy wszystko ju byo gotowe, ktrego ranka wskoczylimy na sioda, opuszczajc ten zaktek, z ktrym tak zwizay si ostatnio nasze losy. Dug karawan ludzi i koni poprzedzaa trzyosobowa grupa zwiadowcw. Dalej jechalimy: Czerwona Chmura, Karol i ja. Za nami
262
pod stra wojownikw kroczyy zwierzta objuczone drogocennym adunkiem. Kawalkad zamykao rwnie trzech zwiadowcw. Ze wzgldu na ciary, jakie niosy konie, nie moglimy posuwa si szybko. Droga, wijca si wrd wskich dolinek, perci, upazw, maymi steczkami tu nad brzegami rwcych potokw, bya bardzo trudna. Mimo takich niedogodnoci wracalimy w do dobrym nastroj u, zmconym jedynie niepokojem o los szeryfa. Gdyby nie to nic nie brakowaoby da szczcia: dokonalimy przecie nie lada wyczynu, zrealizowalimy pierwsz, jake wan, cz planu majcego otworzy Czarnym Stopom bram do lepszego ycia. Dwiczay kopyta po kamiennych lebach, dudniy-po twardo ubitym gruncie, mciy wod strumieni. Dalej, coraz dalej od Doliny Sioda. Podalimy najprostsz drog ku Ukrytemu Miastu. Pamitam jak dzi ten pikny wieczr, kiedy rozbilimy obz na polanie otoczonej pasmem grskim o citych wierzchokach. Pucilimy konie wolno, aby mogy ugasi pragnienie w przepywajcym potoku i napa si do syta. Soce zachodzio czerwono, napeniajc przestrze purpurowym blaskiem tak intensywnym, i zdawao si, jakby wszystko dokoa byo z rubinw. Ognista kula zapadaa si poza szczyty, gdy rozpalilimy ogniska. Pieky si na nich wiartki sarni ny, bo-raz jeszcze ju w drodze urzdzilimy udane polowanie. Przy najmniejszym z ognisk zasiedlimy: Czerwona Chmura, Karol i ja. Wanie czarodziej; zdejmowa z zaimprowizowanego rona spory kawa misa, gdy nagle... buchn strza. Dwik, zwielokrotniony przez echo, zabrzmia jak grom. Po nim ozwa si drugi. Znw chwila ciszy i trzask kanonady. Spojrzaem ku szczytom. Stamtd byskay raz po raz zote byski. Strzelano do nas! Odskoczylimy od ogniska. Czerwona Chmura co krzykn i natychmiast pogasy pomienie. Zapada .noc, a jednoczenie usta gos strzaw. A wic napadnito nas. Kt to mg zrobi? Niepodobiestwem byo teraz si o tym przekona. Zdecydowalimy natychmiast rusza w dalsz drog. Ryzykowne to byo postanowienie, ale jeszcze b ardziej ryzykownym wydawao si pozostanie na tej odkrytej przestrzeni. Teraz
263
miaem jeszcze jedn okazj podziwia sprawno indiaskich wojownikw. Polecenia Czerwonej Chmury podawano z ust do ust. Zwijanie obozu, siodanie koni wszystko odbywao si w zupenym milczeniu, wrd takich ciemnoci, i tylko sowa mogaby cokolwiek dojrze. A jednak obz zosta szybko zwinity. Gdy wskakiwaem na siodo, dowiedziaem si dopiero wwczas e dwu wojownikw zostao rannych. Na szczcie, do powierzchownie. Moja pomoc okazaa si zbyteczna. Sami zaoyli sobie opatrunki. Ruszylimy. Kopyta koskie obwizano szmatami i skrami, posuwalimy si prawie jak duchy. Kawalkad otwierao trzech wojownikw, za nimi jechaa nasza trjka, dalej konie juczne i tylna stra. Karabiny trzymalimy w pogotowiu. Nie wiem waciwie, po co? Chyba z przyzwyczajenia. W tej ciemnoci nie sposb byoby kogokolwiek trafi. Ledwie mogem rozrni granitowe skaki odgradzajce polan od pytkiego potoku. Z trudem dostrzegaem plecy jadcego przede mn Karola. Kada intensywniejsza ciemno wydawaa mi si przepacist gbi. Przestaem powodowa cuglami, zdajc si cakowicie na instynkt zwierzcia. emy si nie pogubili podczas tej wdrwki, zawdzicza naley tylko skaom wyrastajcym po obu stronach drogi. Wydawao mi si, e przebylimy ju kilka mil, a ciemno nie ustpowaa. Przytumiony, monotonny tupot koskich kopyt dziaa usypiajco. Sam nie wiem, jak to si stao, ale zdrzemnem si. Niebezpieczne to byo, bo zasnem tak mocno, e gdyby mj wierzchowiec potkn si, runbym na ziemi. Na szczcie, otrzewi mnie chodny wiatr, ktry zerwa si gdzie w grze i teraz spywa ku dolinom. Otworzyem oczy. W pierwszej chwili nie bardzo wiedziaem, gdzie si znajduj. Szybko jednak wrcia mi wiadomo. Spostrzegem, i plecy mego towarzysza s teraz znacznie wyraniejsze. Koczya si noc. Coraz lepiej rozrniaem zarysy drzew, krzeww, skalnych zomw. Wreszcie nadesza upragniona przeze mnie chwila. Ko Karola zatrzyma si. Janie ozwa si towarzysz nie pisz przypadkiem? Nie odparem niezbyt pewnym gosem.
264
Usyszaem cichy miech: Ej, Janie, jako sennie odpowiadasz. Sta tu obok. Rozbijamy obz. To powiedziawszy zeskoczy z sioda. Poszedem za jego przykadem. Przyznaj, i nogi ugiy si pode mn, tak zdrtwiay od jazdy. Obok mnie przechodziy powoli konie, wynurzajc si z szaroci. W przedrannej ciszy robio to wraenie korowodu duchw. Usyszaem teraz spokojny gos Czerwonej Chmury, jak wydawa rozkazy i prawdopodobnie znowu zapadbym w sen, tym razem na stojco, gdyby Karol nie szarpn mnie za rkaw. Chod za mn powiedzia krtko. Dopiero teraz poczem orientowa si w otoczeniu. Miejsce, w ktrym zatrzymalimy si, stanowio jeszcze jedn grsk dolin. Miaa ksztat poduny. W czci poronita bya niziutkimi wierkami, reszt pokrywaa trawa oraz wysokie sitowie, otaczajce niewielkie czarne jeziorko. Z lewej strony dostrzegem ciemniejc cian lasu, z prawej cakowicie nag paszczyzn. Obraz ten, jeszcze niewyrany, zamazany, chwilami przysaniay tumany mgie spywajcych z poszarpanych szczytw. Powoli wsikay w ziemi. Bdzie pogoda zauway Karol. Wcale nam to nie na rk. Udalimy si midzy pierwsze pnie lasu. Tam ju przyprowadzono konie, wic je na krtkich linkach. Zdejmowano sioda i juki. Wszystko to odbywao si bez zbdnych rozmw. Od czasu do czasu gucho ozwa si trcony kamie uderzony kopytem lub za-chrapa ktry z wierzchowcw. Indianie krztali si prawie bezszelestnie, wynurzajc si z oparw mgy lub niknc w nich jak zjawy. W grze, nad szczytem, wyjrza rbek czerwonego oka soca, a wwczas z gbi lasu wypad sposzony jelonek i wielkimi susami pogna skrajem doliny. Znikn wrd ska lnych zomw. Nikt za nim nie strzela.
265
Tarcza soca z minuty na minut stawaa si coraz wiksza, a ciepy blask owietli teren. Rozpalono kilka maych ognisk i wreszcie moglimy dokoczy przerwanej poprzedniego wieczoru kolacji. Staraem si wybada, co sdz moi towarzysze o wczorajszych wypadkach. Kto chcia nas obrabowa odpowiedzia Karol. Biali czy Indianie? Albo biali, albo Indianie. Jeli czerwonoskrzy, to kto wie, czy znowu nie banda Pumy? Ot piekielne szczcie, Janie. Pocieszam si tym, e zblia si koniec wyprawy. Mam tych gr powyej uszu. Ja rwnie mruknem ale przede wszystkim chciabym si przespa. Znowu? Przecie spae na siodle. A Czerwona Chmura doda: Nie moemy pozosta tu dugo. Chocia miejsce jes t dobre, musimy jak najprdzej dotrze do Ukrytego Miasta. Zdawaem sobie z tego bardzo dobrze spraw, ale zjadszy kawaek misa, rozcignem si pod najbliszym krzaczkiem. Przycignem pod gow siodo, bro pooyem w zasigu rki i nie zwaajc na uszczypliwe uwagi Karola zasnem jak kamie. Obudziem si bez niczyjej interwencji. Soce padao na twarz, byo cicho, d lekki wiaterek i szumia w koronach drzew. Zauwayem, e Karol, na przekr zoliwostkom pod moim adresem, poszed za moim przykadem. Lea pod ssiednim drzewem z twarz nakryt kapeluszem. Nie bez zadowolenia obudziem go. Zerwa si, natychmiast sigajc po bro, ale na mj widok opad znowu na ziemi i ziewn na cae gardo. A, to ty. Po co mnie budzisz? nio mi si, e polowaem na szarego niedwiedzia. To byo interesujce.
266
Wstawaj. Dochodzi poudnie. Ziewn po raz drugi i dwign si z prowizorycznego posania. Rzeczywicie powiedzia a gdzie Czerwona Chmura? Nie wiem. Gdzie powdrowa. On jest niestrudzony. Niestrudzony przytakn. Chodmy si umy. To nas orzewi. Woda czarnego jeziorka bya zimna jak ld. Kiedy oblaem ni ramiona i kark, caa senno uleciaa precz. Ba, poczuem taki gd, jakbym przez cay dzie nic nie jad. Ale marzenia o jedzeniu zostay brutalnie przerwane. Zjawi si czarodziej. Niech moi bracia siodaj konie. Ruszamy! Nie zaprotestowaem. Zajem si wierzchowcem, a gdy wskoczyem na siodo, dostrzegem, jak ostatnie posterunki Czarnych Stp schodz z nagiego zbocza, jak wysuwaj si z gbi lasu postacie innych wojownikw. Kopyta zatupotay po kamieniach. Trzej zwiadowcy zniknli ju w cianinie stanowicej naturaln bram doliny. Poszlimy za ich przykadem. Teraz otwara si szeroka przestrze grskich k, spadajcych tarasami ku siniejcym w dali rwninom. Jechalimy stale w d, a do jeszcze jednego z niezliczonych strumieni. Dalej droga skrcaa wzdu samotnej skalnej ciany. I wwczas hukn strza. cignem cugle. Zeskoczyem. Pierwszy z jadcych zwiadowcw pochyli si, a potem run. Drugi raz ozway si strzay. Kula wisna mi nad uchem. Ujrzaem teraz, e wszyscy stali ju obok koni i w odpowiedzi na strzelanin, jaka rozptaa si teraz ze szczytu pionowej skay, Indianie dali salw. Nie dostrzegem, czy odniosa jaki skutek, bo pobiegem na przd kolumny. Uklkem przy lecym wojowniku. Zbadaem puls i serce. Nie y. Przyoyem sztucer do ramienia i poczem strzela na olep, po samej krawdzi skay. Z tego zapamitania wyrwa mnie donony gos Karola:
267
Janie! Janie! Do nas! Dopiero teraz zauwayem, i stoj na zupenie odkrytej przestrzeni, stanowic doskonay cel. Wykonaem kilka susw i zapadem w krzewy. Tu ju spoczywali Czerwona Chmura z Karolem, obok duga linia wojownikw Czarnych Stp. Konie indiaskie pokady si za nami. Strzelanina urwaa si, jak noem uci. Czekaem, co dalej nastpi. I oto na szczycie skay pojawiy si gowy ustrojone w pira. Puma powiedzia Karol. Znowu on. Pad strza i pira zapady si w ziemi. Czerwona Chmura podczoga si w bok, midzy wojownikw. Zamieni z nimi kilka sw i oto ujrzaem, jak paru z nich' wycofuje si z linii. Po sekundzie zniknli z pola widzenia. Czarodziej z kolei przyczoga si ku nam. Moi wojownicy zajd ich z tyu powiedzia. Niech moi bracia sprbuj obej ska z prawej strony. Powoli ja i Karol poczlimy odsuwa si od krzakw. Jeszcze raz zatrzaskay strzay. Nie zdyem zauway, czy ktry z naszych nie zosta trafiony. Widok zasoni pas kosodrzewiny, przez ktr przedzieralimy si z mozoem. Na koniec sforsowalimy przeszkod. Teraz przed nami rozcigao si pole skalistego gruzu. Bylimy odsonici. Osypisko leao jednak nieco z boku pionowej skay, a uwaga napastnikw skierowana zostaa na Czarne Stopy, nkajce ich nieprzerwanym ogniem. Dziki temu podeszlimy niedostrzeeni do samego lebu, wiodcego ukonie ku szczytowi. Poczlimy si wdrapywa. Wydawao si, i upyny godziny, zanim wreszcie posuwajcy si przede mn Karol odwrci gow i szepn: Uwaaj! Potem ujrzaem ju tylko podeszwy jego butw. Znikn za krawdzi skay. Ruszyem jego ladem. Po minucie leaem, ciko dyszc,
268
obok towarzysza, na lekko pofadowanej paszczynie, porosej szarym mchem i rzadkimi krzaczkami: Nadal nie dostrzegaem przeciwnikw. Strzay huczay z niewielkimi przerwami. Poczlimy si czoga w kierunku odgosw palby. I oto wydarzya si rzecz nieprzewidziana ozwaa si kanonada z zupenie innej strony. To chyba wojownicy Czerwonej Chmury zdoali ju osign szczyt. Zerwalimy si i pobiegli, na p zgici. Buchna wrzawa przerywana gosem broni. Ba, rozrniaem ju nawet trzaskanie rewolwerw. A przecie krtkiej broni czerwonoskrzy nie posiadali! Wic kt to by? Zagadka zostaa rozwizana, gdy wpadlimy na malutk polank. Z drugiego jej kraca wyskoczyy wprost na nas trzy postacie. Dziwnie znajomy gos krzykn: Nie strzela! Stanem. Szeryf! wrzasnem. Szeryf! Karolu! Doktorze! W lewo, w lewo, na nich! Skrcilimy w miejscu i pognali. Podczas biegu dostrzegem, e szeryfowi towarzysz jeszcze dwie znajome mi osoby. Tak, nie myliem si. To zastpca szeryfa... Robertson! A ten drugi? Jim Hawkins! Bez przerwy strzelajc skoczylimy dalej. Tam ju kotowao si na dobre. Przez polank raz po raz przemykay postacie. Na mgnienie oka ujrzaem Pum, jak zagania swych wojownikw. W kocu spltany kb ludzi, ryczc przeraliwie, pocz ucieka. Rzucilimy si w pogo, kluczc wrd niskich drzewek. Znowu gdzie z boku ozway si pojedyncze strzay. Przystawaem co kilka krokw, naciskajc raz po raz cyngiel sztucera, a wreszcie zabrako mi adunkw. Wwczas ujrzaem Scotta. Nie by to ju ten elegancko ubrany przybysz, wkraczajcy w progi gospody Pod Szarym Niedwiedziem.
269
Zakurzone, gdzieniegdzie podarte . ubranie wiadczyo o przejciach jego waciciela. Sta z go gow. Kapelusz musia zgubi w tej bitewnej zawierusze. Sta i rozglda si dokoa, szukajc zapewne bezpiecznej drogi odwrotu. Rzuciem bezuyteczny sztucer, wycignem zza pasa rewolwer i pod oson krzeww poczem posuwa si w kierunku czowieka z blizn. Harmider jeszcze nie ucich, ale caa bitwa zamienia si teraz w seri przypadkowych pojedynkw midzy rozproszonymi wojownikami Pumy a nacierajcym szeregiem Czarnych Stp. Nagle drog przeci mi ktry z Indian. W tym zamieszaniu nie wiedziaem: wrg czy sprzymierzeniec? Nie spojrzawszy w m stron, bieg ku spadzistemu zboczu. Ju, ju go dosiga, gdy nagle skrci ku Scottowi, wymachujc trzymanym w rku tomahawkiem. Cisn nim, ale jeszcze wirujce ostrze niedosigo czowieka z blizn, gdy ten zoy si ze strzelby. Wrd wrzawy nie dosyszaem strzau. Domyliem si tylko, bo Indianin zgi si, cofn o krok i run. Pad w tej samej sekundzie, w ktrej byszczcy toporek ugodzi ze straszliw si Scotta. Dobiegem. Leeli w odlegoci kilku krokw od siebie. Teraz ju rozpoznaem Indianina to by Puma.
270
Dlaczego rzuci si na Scotta? Czy widzc sw nieuchronn klsk, chcia wyadowa zo na bladej twarzy? A moe zrozumia, e ten czowiek sta si przyczyn jego niepowodze? Kt to odgadnie? Odwrciem si. Po drugiej stronie polanki, oparty o skalny zrb, bez monoci- odwrotu sta Rothcliff. Z tyu mia przepa, z przodu tyralier wojownikw. Wwczas usyszaem grzmicy gos szeryfa: Przestacie strzela! Ten czowiek naley do mnie! Wysun si przed lini naszego ataku. Rothcliff zawoa. Id do ciebie. Stj spokojnie. Rothcliff drgn i unis trzymany w rku rewolwer. Uczyniem to samo, ale strza z rewolweru z takiej odlegoci byby wtpliwy. Rozejrzaem si dokoa, szukajc Karola. Ku mej rozpaczy, nigdzie go nie byo. Tymczasem Irvin, krok za krokiem zblia si do przestpcy. Serce podeszo mi pod gardo. Uczynio si nagle cicho. Szeryf wolno, spokojnie szed wprost na czarny otwr lufy colta. I oto nagle lufa ta pocza drga. Bro z trzaskiem potoczya si po gazach i znikna za krawdzi zbocza. W imieniu prawa, Rothcliff, aresztuj ci. Pooy mu do na ramieniu.
271
XX
Opowiadanie szeryfa
eby spraw wyczerpa do koca, musz wspomnie o tym, co wydarzyo si szeryfowi podczas wdrwki z sierantem Mitchellem. Ale szeryf zastrzeg sobie prawo wasnorcznego uzupenienia moich notatek. Oddaj mu wic piro. Nasz kochany doktor, jak zauwayem w jego zapiskach, odtworzy do wiernie to, co si z nami dziao. W paru miejscach jednak nieco przesadzi. Poniosa go fantazja, rzecz dziwna u czowieka parajcego si lekarskim zawodem. Ale na tym wiecie, penym niespodzianek, wszystko jest moliwe. Oczywicie, za fantazj doktora cakiem zreszt niewinn, nie bior odpowiedzialnoci. Po tym krtkim, ale moim zdaniem koniecznym wstpie przechodz do sedna sprawy. A wic cofam si do dnia, w ktrym nasza maa gromadka (sierant Mitchell, jego pomocnik i ja) odczya si od wikszej grupy wsplnych dotd towarzyszy podry, po niefortunnej prbie schwytania Czarnej Pumy, a przede wszystkim Rothcliffa i Scotta. Do ostatniej chwili ywiem nadziej, e doktor i Karol wytrwaj w pocigu za przestpcami, ale od mwili towarzyszenia. Zapltali si w jakie tam sprawy czerwonoskrych. Fantaci! Pocztkowo bardzo mnie to bolao, ale kiedy ujechaem kilka mil, al mj zagubi si po drodze. Sierant Mitchell okaza si znakomitym kompanem i czowiekiem nieprawdopodobnej, graniczcej z szalestwem odwagi. A poza tym... Poza
272
tym by zwolennikiem moich metod leczniczych. W torbach przy kulbace zawsze wozi pask flaszeczk whisky! Jak ju wic powiedziaem, rozstalimy si nad strumieniem i ruszyli w preri wyranym tropem jedcw Pumy. Trzech cigajcych. A ciganych?... Ju mi si rachuba pomieszaa. Chyba z osiemnastu? A wic szeciu na kadego z nas. No, ale nie w takich tarapatach ju si bywao. Zreszt, nie mielimy zamiaru prowadzi otwartej walki z Indianami, a jedynie porwa Scotta i Rothcliffa lub formalnie aresztowa ich na prerii, gdyby si odczyli. Na to liczylimy najbardziej. Jak ju mwiem, z pocztku jechaem markotny, ale niedugo, bo uwag m zajo ledzenie tropw. Najpierw wiody prociutko na pnoc, potem dalekim ukiem skrcay ku wschodowi. Sierant Mitchell rwnie dugo milcza, wreszcie odezwa si nieoczekiwanie: Rothcliffa pozostawiam panu, ale Scott bdzie mj. Skwapliwie przytaknem. Scott nie popeni przestpstwa n a moim terenie. O to Karol i doktor niech si martwi. Trzeba im byo jecha z nami. Rothcliff o, ten mi si susznie nalea! A teraz na pochwa (jeszcze jedn) sieranta powiedzie musz, i wietnie orientowa si w terenie. Wielokrotnie skracalimy drog, zjedajc z linii tropw. Za pierwszym razem zaprotestowaem bojc si, i zgubimy lady i trzeba bdzie wraca. Mitchell posiada jednak jaki specjalny zmys orientacji i przewidywania. Gdy linia tropw wyginaa si ukiem, sierant bez wahania jecha jego ciciw. Potem tumaczy mi w ten na przykad sposb: Omijaj tamten las. Widzi pan? Maj sporo koni i wygodniej im nadoy drogi, ale my we trjk atwo si tdy przeciniemy. Albo: Tam jest jeziorko, znam je jak wasn kiesze. Przejed ziemy. Znam brd.
273
I zawsze si sprawdzao. Jak las to las, jak jezioro to jezioro z nie znanym brodem. Prawdopodobnie dziki tego rodzaju metodzie ju drugiego dnia mielimy uciekajcych w zasigu naszych lornetek. Odtd musielimy zachowa zdwojon ostrono i uzbroi si w cierpliwo. Nocami przysuwalimy si jak najbliej, rankami czekali, a oddzia Pumy odskoczy. To by doskonay sposb, aby posuwa si niepostrzeenie. Nie zblia nas jednak ani o krok do celu. Zwrciem na to uwag. Cierpliwoci, szeryfie odpowiedzia. Trafimy wreszcie na sprzyjajce okolicznoci. Nierwny teren, las, bo ja wiem zreszt co, i wwczas poaskoczemy ich w pity. Nie bardzo mi ta obietnica trafiaa do przekonania, ale Mitchell okaza si nieustpliwy, z jego pomocnikiem nie byo po co gada. Przez cay czas naszej podry, jak zauwayem, nigdy nie wystpowa z wasnym zdaniem. Spenia jedynie rozkazy sieranta i to nie zawsze w sposb najlepszy. Czekaem wic, jak kij popynie. Okazao si przecie, e Mitchell mia racj, a jeszcze do tego ut szczcia. Bo oto wjechalimy na bardzo pofadowany obszar prerii, peen samotnych jak wyspy pagrkw, poprzerzynany dziesitkami strumieni, ktre powypukiway gbokie parowy. Teraz wic mona byo w sposb niedostrzegalny zbliy si do uciekajcych. Ile jednak kosztowao to nas trudu! Nadszed wreszcie taki dzie, podczas ktrego ju nad wieczorem oddzia Pumy zapad w gbokim jarze, przez ktry pyna rzeczka. Posuwalimy si trop w trop t wanie wod, potem rozbilimy tymczasowe obozowisko, a do zapadnicia nocy. Wwczas znowu wskoczylimy na sioda, opucili strumie i objechawszy szerokim ukiem, nadcignli z powrotem od strony jednej ze cian jaru. W poowie drogi do tego jaru zsiedlimy z koni, pozostawiajc je opiece Jacksona tak si wanie zwa podkomendny sieranta. Ruszylimy we dwjk pieszo. Moliwie szybko i moliwie ostronie. Na szczcie Puma nie wystawi stray przy zboczach jaru, a tylko przy jego wylotach. Okaza przy tym tak wielk nieostrono czy pewno siebie, i rozpali w jarze kilka wielkich ognisk. Rowy blask
274
wznoszcy si nad rozpadlin wskaza nam najkrtsz drog. Ostatni je j cz przebylimy czogajc si. I w ten sposb dobrnlimy wreszcie do miejsca, w ktrym rwnina przechodzia raptownie w spadziste zbocze. Zdoalimy podej do samej krawdzi. I oto, co ujrzaem: zbocze spadao prawie pionow cian. Bya to okoliczno bardzo pomylna. Gdyby nas nawet z dou spostrzeono, nikt tdy nie mgby puci si w pogo. Ale zejcie na d byo niesychanie trudne, chyba niemoliwe... W gbi jaru naliczyem pi ognisk i chyba ponad dwudziestu ludzi. Dugo szukaem wzrokiem Rothcliffa. i Scotta, wreszcie wypatrzyem ich. Siedzieli wraz z Pum przy najmniejszym ognisku. Jake atwo posa im byo kul! Ale nie o to przecie chodzio. Scott i Rothcliff musieli odpowiedzie przed sdem za swe zbrodnie. Pod tym wzgldem byem z sierantem jednej i tej samej myli. Spoczywalimy bez ruchu, gapic si na to, co dziao si w obozowisku, ale zaiste nie wydarzyo si nic godnego uwagi. Co poczniemy, sierancie? zaszeptaem. Zej tdy bdzie piekielnie trudno. Mona by ich capn, ale niech podczas schodzenia t diabelsk cian jeden kamyk si oberwie, zapi nas, zanim signiemy dna. Musimy czeka odszepn i powtrzy swoje: Cierpliwoci, szeryfie. Nie wiem, co mia na myli, ale prowadzenie duszej rozmowy w odlegoci kilku zaledwie yardw nad gowami przeciwnikw byo niebezpieczne. Nic wic nie odpowiedziaem. Leaem jak koda, bez ruchu, wytrzeszczajc oczy dopty, dopki same nie zaczy mi si zamyka. Troszk to byo ryzykowne, ale ostatecznie sierant czuwa, a krzynka snu nie moga mi zaszkodzi. Obudzio mnie lekkie szarpnicie za rkaw. Machinalnie dotknem lufy karabinka. Nad jarem panowaa zupena ciemno, w ktrej jarzyy si dogasajce wgle ognisk. Pi czerwonoskrych krgw wrd atramentowej nocy. Widzi pan? zaszepta Mitchell.
275
Co? Tu, pod nami. Spojrzaem, wycignwszy uprzednio lornetk. Z tej odlegoci wszystkie przedmioty znajdoway si tak blisko, e tylko rk dotkn. No, i ujrzaem, e w prostej linii pode mn leeli i, jak mogem si domyli, spali Rothcliff i Scott. Szeryfie ozwa si mj towarzysz znikam na chwil. Prosz nigdzie nie odchodzi i uwaa. Wycofa si do tyu. To nie byo adne z jego strony. Ani swkiem nie wspomnia, co zamierza czyni. Patrzaem w d. Kto przeszed, kto usiad przy wygasajcym ognisku, kto inny przewrci si we nie na drugi bok. Ale nasze dwa ptaszki leay cay czas bez ruchu. Gdyby tak zsun si tdy? Badaem cian wzrokiem. Szukaem punktw oparcia dla ng i rk. Diabelnie cika sprawa. Rozpatrywaem jednak i inn moliwo: przedostania si korytem rzeczki. Ale przy obu wejciach do parowu, wanie nad rzeczk, tkwili wojownicy. Widziaem ich dokadnie i dugie lufy fuzji sterczce nad gowami. Dalsze medytacje przerwao nadejcie sieranta. Leg obok mnie i pokaza dwa pki rzemiennych lass. Opuszcz si zaszepta. Oni tam pi jak susy. Stra czuwa przerwaem. Nie zauwa. Zbyt daleko. Opuszcz si na lassie prociutko tam, gdzie ci dwaj. Szalestwo burknem, chocia pomys nie wyda mi si taki gupi. Zanim pan zejdzie, ju bd czekali. Zwaszcza w tym paskim czerwonym kubraku. Widoczny, jak latarnia. A jeli nawet zejdzie pan na sam d, to co z tego? Zobaczycie, szeryfie. Szkoda czasu na gadanie.
276
Znowu nie powiedzia mi, do czego zmierza. Odparem zirytowany: No, to schod pan. Tylko ciekaw jestem, kto ma trzyma drugi koniec lassa. Nie jest pan uomkiem. Zamia si cicho. Obok jest drzewo. Rzeczywicie, w mroku dojrzaem potny pie klonu. Dopiero teraz Mitchell uzna za stosowne wtajemniczy mnie w swj plan. Szeptem wyjani, i zsunie si na d, oguszy Scotta, skrpuje go zapasowym rzemieniem, a nastpnie sam wdrapie si na gr, skd wcigniemy jeca. Owiadczyem mu wrcz, co myl o takim planie. Przy krpowaniu Scotta moe obudzi si Rothcliff i narobi alarmu. W takim wypadku nie zdoam sierantowi w niczym pomc. Chyba, chyba e zejdziemy obaj. Nie zgodzi si na to. Wobec tego zaproponowaem, i to ja zejd. Mam dobr wpraw w drapaniu si po skaach. Nie chcia o tym sucha. Zdoaem wic tylko skoni go do zdjcia przeraliwie czerwonej kurtki. Potem przymocowaem koniec lassa do pnia i wolno, wolniutko opuciem rzemie. Opad bezszelestnie tu obok picych bandytw. Mitchell zsun si po tym rzemieniu i musz przyzna, i rzecz wykona elegancko i zgrabnie jak cyrkowiec. Przycupnem teraz nad krawdzi jaru, z karabinkiem w rku i z palcem na cynglu. Sierant, stanwszy na dole, przylgn do zbocza i trwa w bezruchu kilkanacie sekund. aden jednak dwik nie zamci ciszy. Wstrzymaem oddech widzc, jak uczyniwszy trzy kroki pochyla si nad lec postaci. Lada chwila oczekiwaem ostrzegawczego krzyku lub huku strzau. Ale nic podobnego nie nastpio. Albo tam wszyscy oguchli, albo byy w tym jakie czary. Widziaem, jak Mitchell uklk przy picym. Trwa tak z minut, potem podnis si i zgity wp, z jakim ciarem na plecach, posun si w stron zwisajcej linki.
277
Gdyby mi kto o tym wszystkim opowiada uznabym go za skoczonego garza. Nie zdziwi si wic, jeli osoby postronne nie uwierz w ani jedno moje sowo. Trudno wymaga. Ale do rzeczy. Sierant zoy wanie swj adunek na ziemi. Cz lassa zadrgaa. Mitchell zacz wspina si ku mnie. Rkami trzyma si rzemienia, nogami wspiera si o zbocze. Zaiste niepospolit musia odznacza si si. Dostaem dreszczy z przejcia. A moe noc bya taka chodna... W pewnej chwili jaki kamyk obsun si i z szelestem polecia w d. Przyoyem kolb do ramienia i zastygem w oczekiwaniu. Ale znowu nic si nie wydarzyo. Mitchell mia piekielne szczcie. Zdoa wygramoli si na sam gr, gdzie zatrzyma si sapic z wysiku, na koniec mrukn: Teraz cignijmy, szeryfie! Skulilimy si za pniem klonu i wolniutko poczlimy skrca rzemie. Na koniec zdobycz ukazaa si naszym oczom. Ostatnim wysikiem podcignlimy j do drzewa. Potem zbadaem stan jeca. Odzyska ju przytomno (zosta uprzednio oguszony przez sieranta) i spoglda na mnie przeraonym wzrokiem. Knebel tkwicy w ustach zmusza go do milczenia. Niestety nie by to Rothcliff, tylko Scott. Szeryfie odezwa si Mitchell poycz mi pan swoje lasso. Po co? Zejd raz jeszcze i przy transportuj tego drugiego. Nie, nie. Tym razem ja zejd. Po takiej gimnastyce naley si wam odpoczynek. Do licha, szeryfie, czy dacie rad? To mnie rozgniewao. C on sobie myli, u licha? Odparem, i dawaem sobie rad w gorszych sytuacjach. Teraz dopiero spostrzegem, i uczynio si nieco janiej. Spojrzaem w niebo zaczynao szarze. Tyle ju mino godzin.
278
Wyprbowaem lasso, opasaem si zapasowym rzemieniem i ju, ju miaem opuci nogi, gdy do uszu moich wrd trwajcej nadal ciszy doszed daleki, ale stale potniejcy odgos. Zastyglimy w bezruchu. Co to? zaszepta sierant. Dwik narasta z kad sekund. Zblia si ku nam. Pojem: by to ttent dziesitkw koskich kopyt. Gna ku nam jaki oddzia jedcw. Kim mogli by? Przez sekund udziem si, i moe to Czerwona Chmura nadciga z pomoc. Zerknem w parw. I tam ju dosyszano dziwne odgosy. Buchn pomie ognisk. Trzeba ucieka zdecydowa Mitchell. Schyliem si, aby rozci Scottowi pta na nogach. Nie zdyem jednak tego uczyni, gdy z mroku wyskoczyy trzy nasze wierzchowce. Wid je podkomendny sieranta. Prdzej!... Co si stao? Mustangi. Pdz wprost na nas. Machnem noem po rzemieniu i natychmiast zapaem jeca za kark. Wstawaj i wsiadaj! rozkazaem. Wgramoli si jako .na siodo, ja skoczyem za nim. I tu trzeba pecha! Trzasn poprg i jednoczenie, wraz z siodem, obaj runlimy na ziemi. Poderwaem si natychmiast. Wwczas ko mj stan dba, uderzy kopytami o ziemi i skoczy jak oszalay przed siebie. Siadaj pan za mn! wrzasn sierant. Mj ko! Do licha z koniem! Szybciej!
279
Skoczyem. Za nami wzrasta ttent. Wydawao si, i w szarzejcym zmroku przedwitu dostrzegam ju rozwiane koskie grzywy i stado rwce w panicznym pdzie. Co je sposzyo? Ruszylimy rwnolegle do ciany parowu, z gbi ktrego zagrzmiay pierwsze strzay. Do nas czy dla odpdzenia nadbiegajcych mustangw? Gdy skoczya si krawd parowu, popdzilimy konie. Pierwsze zorze zastay nas na pustkowiu. Stado mustangw gdzie przepado, nikt nas nie ciga. Wyszlimy wic cao z tarapatw. Ale ja straciem konia, a sierant Scotta. Pewnie znajdowa si znw przy boku Pumy, jeli go nie stratoway mustangi. Nie wstydz si przyzna do poraki. Bo nie w tym rzecz, ile razy si w yciu przegra, ale ile razy i co si wygra! Najwiksze moje nieszczcie polegao na tym, i nie mogem ju bra udziau w dalszym pocigu. Poprosiem sieranta, aby mnie odstawi jak najbliej Fort Benton, co te chtnie uczyni. O dalszych swych losach nie pisz. Wyrczy mnie nasz znakomity doktor. Na tym wic kocz.
280
XXI
Taniec soca
Czarna Puma zgin. Zgin Scott czowiek z blizn ugodzony tomahawkiem. Banda Pumy czciowo si rozproszya, czciowo wygina w tej ostatniej potyczce. Polego piciu wojownikw Czarnych Stp, trzech odnioso rany. Zwyciylimy, ale gdy pole bitwy pozostao za nami, nikt nie wydawa okrzykw triumfu. Podczas jazdy prawie e si pokciem z szeryfem. Rzecz posza o Hawkinsa. Jak pan mg sprowadzi tu chopca? Doprawdy, dziwi si! Sam si wahaem, doktorze. Ale przywiz doskonae wiadectwo ze szkoy. Wzruszyem ramionami. Te powd! W pewnym sensie powd, ale przecie nie najwaniejszy. Przeprowadziem z chopakiem dusz rozmow i uznaem, i mog jego dawne winy puci w niepami. On naprawd si zmieni. Czy nie za szybko na tak rehabilitacj? Myl, e nie. Zreszt nadal bd go mia na oku. Jakim cudem trafilicie na nas, i to w tak odpowiedniej chwili?
281
Okazao si, i Irvin po stracie konia i rozstaniu si z sierantem Mitchellem nie zaniecha swych planw. By przekonany, i ani Scott, ani Rothcliff nie zaprzestan zbjeckiego procederu i co najmniej do pierwszych niegw kry bd po prerii. To go wanie skonio do powtrnego opuszczenia Fort Ben-ton. Dobra sobie za towarzysza swego zastpc, Robertsona. Na pierwszym noclegu dopdzi go Jim Hawkins i tak dugo si napiera, eby go zabra ze sob, a szeryf ustpi. Bkali si kilka dni po prerii, pocztkowo nie mogc trafi na aden lad. Ostatecznie caa trjka odkrya resztki jakiego obozowiska. Znaleziono star kraciast chustk. To wzbudzio ich nadzieje. Chustka nalee moga tylko do biaego czowieka. Poczli posuwa si odkrytym tropem. Doprowadzi ich a do Gr Skalistych, a poza Dolin Sioda, do miejsca naszej niedawnej walki. W sam por. Tak to brzmiao w relacji szeryfa. Na koniec dotarlimy do pierwszych tipi Ukrytego Miasta. Ale zanim to nastpio, zanim ukazaa si znajoma rzeka, a nad ni ciemnozielona smuga lasu, usyszelimy dudnicy gos, przypominajcy dwik, jaki powstaje przy uderzeniu w due puste naczynie lub w bben. W miar jak podjedalimy, dwik potnia. Co to jest? zagadn Irvin. Nie mam pojcia odparem ale chyba nic gronego. Niech pan popatrzy, czerwonoskrzy nie wykazuj adnych o znak zaniepokojenia. Dobrnlimy do rzeki, a potem ukazay si namioty. Bbny huczay nadal rytmicznie. To stanowio dla mnie zagadk. Ale i samo Ukryte Miasto wygldao zupenie inaczej. Zamiast jednej, dugiej ulicy -drogi, obrzeonej dwoma rzdami tipi, teraz ujrzaem nieprzeliczon ilo namiotw poustawianych nad brzegiem rzeki i wrd pierwszych drzew lasu. A nawet jeszcze dalej na prerii. Gdzie spojrze, krcili si indiascy
282
wojownicy, goniy dzieci, wczyy psy. Ciche dawniej Ukryte Miasto pene byo gwaru. Czerwona Chmura, jadcy na czele, zatrzyma konia, a gdy si z nim zrwnaem, powiedzia: Mj brat zdy jeszcze ujrze Taniec Soca. Powiedziawszy to skin rk i odjecha, a za nim wojownicy wiodcy juczne konie. Co to jest Taniec Soca? zapytaem. Jadcy najbliej mnie szeryf wzruszy ramionami. Nie wiem. To chyba jakie ich wito, ale mao mnie to obchodzi. Musz pilnowa Rothcliffa i marz, aby jak najprdzej znale si w Fort Benton. Nie bdziemy tu chyba dugo. Przewidywanie szeryfa nie spenio si. Nasz pobyt bardzo si przecign. Wanie z powodu Taca Soca. Corocznie w lecie, najpniej w sierpniu, Czarne Stopy obchodz swe wito plemienne. Wwczas na oznaczone miejsce cigaj mieszkacy porozrzucanych po prerii, wzdu dolin rzek, wiosek i obozw indiaskich, i to zarwno z obszarw Montany (Stany Zjednoczone) jak i z Alberty (Kanada). Kilka tysicy wojownikw witowao ju od kilku dni na terenie Ukrytego Miasta, a my trafilimy jeszcze na zakoczenie uroczystoci. C za rozmaito typw ludzkich, jaka barwno strojw!. Ujrzaem modych i starych wojownikw, o twarzach pomalowanych w kolorowe pasy, o wosach upitych wysoko lub gadko zaczesanych i ujtych ponad uszami w warkocze, w ktre wpleciono dug ie, rzemienne paski. Podziwiaem legginy: siwe, brzowe lub na niebiesko pofarbowane, wykonane z jeleniej lub kolej skry, niekiedy z wenianego materiau, obszyte po bokach barwnymi frdzlami, sigajce mokasynw wyprawionych na czarno. Ale najpikniej przedstawiay si kaftany bez
283
rkaww, zakadane na nagie ciao. Niesychanie kolorowe, z wyszytymi jaskrawymi wizerunkami kwiatw, zwierzt, ptakw. Najciekawsz jednak rzecz ujrzaem dopiero nastpnego dnia. Podczas dorocznego Taca Soca modzi wojownicy poddani uprzednio rozlicznym prbom fizycznego hartu przyjmowani s do krgu dorosych. Na wielkim placu Ukrytego Miasta wykopano cztery gadkie pale z umieszczonymi na ich szczytach orlimi gniazdami. Dokoa zebrao si kilkudziesiciu chopcw. Byli nadzy, tylko z przepaskami na biodrach. Wwczas ukaza si Czerwona Chmura. Nigdy dotd nie ogldaem go w tak wspaniaym stroju. Biae, brzowe i szare pira otaczajce jego gow, wetknite za purpurow wstg opasujc czoo, wyglday niby bukiet egzotycznych kwiatw. Jego legginy olnieway nieprawdopodobn biaoci, mieniy si od szklanych paciorkw i wszytych muszelek. Kurtka z szerokimi rkawami, srebrzycieszara, wietnie odbijaa od zaoonego na ni bkitnego kaftana. Dwa naszyjniki: jeden z pazurw grizzly, drugi ze szponw orlich, zwieszay si a do poowy piersi. Umilky bbny i tum widzw zastyg w bezruchu. Czarownik wznis gow do gry i wycign rce na boki, jak ptak zrywajcy si do lotu. Wwczas rozstpia si ciba wojownikw dajc przejcie szeciu postaciom dziwacznie przybranym w pira i futra, z twarzami
284
ukrytymi w maskach o przeraajcych konturach, sporzdzonych z drzewa, skr, wenianych sznurkw. Stanli po obu stronach Czerwonej Chmury. A potem, w trwajcej nadal ciszy, rozpocza si ceremonia obrzdowa, na ktr przyznam si nie mogem patrze spokojnie. Do tych szeciu czarownikw podchodzili modziecy. Migotay noe i krople krwi poczy zrasza ziemi. Zaparo mi dech w piersiach. Obserwowaem, jak byszcz ce ostrze przebijao w dwu na raz miejscach nacignit skr na piersi, jak zrczne donie przewlekay przez te nacicia rzemienne paski przywizane drugim kocem do jednego ze supw. Przyzwyczajony do operacji i do krwi pacjentw, wykonaem jednak bezwiednie jaki ruch protestu. Karol, stojcy obok, schwyci mnie za rami i szepn: Nie ruszaj si! Wic staem spokojnie, wyobraajc sobie, jak piekielnie bole musi tego rodzaju zabieg. Ale twarze chopcw byy niewzruszone w swym spokoju, a z ust nie wyrwa si aden dwik. Mino chyba z p godziny, gdy wreszcie ostatni, z modziecw znalaz si przy supie. Czerwona Chmura opuci rce, spojrza dokoa, a potem wznis prawic ku byszczcemu na niebie socu. Na ten gest ozway si na nowo bbny, ktrym zawtrowa przeraliwy gos piszczaek i grzechotek. W takt rytmu tej muzyki przywizani do palw rozpoczli taniec. Odbiegali na dugo nacignitych rzemieni, wznoszc ku niebu gowy. piewali cay czas, ale w tej wrzawie nie mogem rozrni sw. Strugi krwi znaczyy smugami piersi. Okropne szepnem Karolowi chodmy... Chwyci mnie za rk. Odejcie byoby obraz i le wiadczyo o twej mskoci. Musisz wytrzyma. Zacinaem usta i patrzaem, jak taczcy, z nieludzk jak si, szarpali rzemienie. Co pewien czas jeden z nich pada na ziemi, aby zerwa si natychmiast i pokaza zebranym, i skra na piersiach zostaa
285
przerwana, a mody chopak zda egzamin z wytrzymaoci na bl. Wwczas goniej jeszcze odzyway si bbny, a czarownik podbiega i oblewa pynem z glinianej miski rany, ktre po pewnym czasie przestaway krwawi. Wreszcie obrzdowe widowisko dobiego koca. Byem mokry od potu. Chodmy odezwaem si do Karola. Mam dosy na dzi. Znowu mnie zatrzyma. Jeszcze nieco cierpliwoci. Ale to ju nie bdzie dla ciebie przykre. Teraz na plac wbiego dwu wojownikw. Jeden okryty skr barani, drugi ze strzelb w rku. Widowisko byo plastyczne i zrozumiae. Myliwy pokazywa, jak si skrada, czoga i podchodzi do pochliwej zwierzyny. Na koniec przyoy kolb do ramienia i baran pad. Sdziem, e na tym widowisko si zakoczy. Ale nie. Bo oto na plac wbieg Czerwona Chmura. Do ramion mia przypite skrzyda, a na gowie nakrycie opadajce na czoo w ksztacie ptasiego dziobu. Wykonywa ruchy, ktre pocztkowo wyday mi si tanecznymi figurami. Potem odgadem, i czarownik naladuje lot ptaka. Obserwowany przez myliwego zatacza coraz cianiejsze koa wok lecego nieruchomo wojownika, okrytego skr barani. Zblia si do i oddala. Wreszcie upad na. Wwczas przyskoczy myliwy starajc si odpdzi napastnika. W tej sekundzie zrozumiaem wszystko. Czerwona Chmura odtwarza moj walk z orem. Po co to czyni? Czyby to mia by jeden z wielu zaimprowizowanych tacw ku uwietnieniu dorocznej uroczystoci? Przygldaem si ze wzrastajcym zainteresowaniem tej pantomimie, a do momentu, w ktrym ptak Czerwona Chmura zosta raniony i zastyg w bezruchu. Widowisko dobiego koca. Baran i myliwy skryli si w tumie. Czerwona Chmura zerwa skrzyda z ramion, gestem nakaza cisz, a potem zawoa:
286
Kto pokona szarego ora? Gdzie z gbi grupy widzw ozwa si gos: Nasz biay brat! Kto jest przyjacielem czerwonych mw? zapyta czarownik. I ten sam co poprzednio gos odpowiedzia: Nasz biay brat! Kto sta u ich boku, gdy walczyli z wrogami? Nasz biay brat! I tak cigna si ta dziwna litania, podczas ktrej krok za krokiem poczem wycofywa si z krgu suchaczw. Domyliem si, o co tu chodzi, a poniewa nale do ludzi skromnych... I pewnie udaoby mi si umkn, gdyby nie zdrajca szeryf, ktry wyowi mnie w samym rodku tumu. Karol rwnie wyrs jak spod ziemi i obaj sprowadzili mnie na skraj placu. Czarodziej jak gdyby tylko na to czeka. Wznis obie rce i zawoa: Nasz biay brat nosi bdzie odtd imi Orlego Pira! Niech wiedz o tym wszyscy wojownicy Czarnych Stp! Niech mu su pomoc w potrzebie tak, jak on nam suy. Howgh! To powiedziawszy zbliy si i zawiesi mi na szyi rzemyk z malutkim woreczkiem z jagnicej skry. W jego wntrzu atwo si domyli znajdoway si leki noszone przez kadego wojownika. I tak zakoczyo si wito znane wrd Czarnych Stp pod nazw Taniec Soca. Nazajutrz, gdymy dokonywali przegldu swych wierzchowcw i ich uprzy, zjawi si Czerwona Chmura wraz z Wysokim Orem. Skinli na Karola, na szeryfa i na mnie. Poprowadzili nie rozumiejcych, o co chodzi do tipi stojcej tu obok namiotu wielkiego wodza. Wejcia rzecz
287
niezwyka strzego dwu czerwonoskrych. Wkroczylimy do wntrza. W pmroku na rozesanych wilczych skrach pitrzy si stos pkatych woreczkw. Szeryf, chocia by ju wtajemniczony w cel naszej wyprawy do Doliny Sioda, wytrzeszczy oczy: Co to? szepn mi do ucha. Zoty piasek mruknem. Nic na to nie odrzek, tylko pokiwa gow na znak zdziwienia. adna kupka powiedzia pgosem. Szturchnem go w bok, eby milcza. Oto odezwa si czarodziej skarb Doliny Sioda. Naley zarwno do mych biaych braci, jak do Czarnych Stp. H owgh! Uczyniem gest zaprzeczajcy, ale w sowach uprzedzi mnie Karol: Stanie si tak, jak zostao postanowione. Zoty piasek ma odtd suy czerwonym mom. Nie wemiemy std ani ziarenka. Rzekem, a moi przyjaciele to potwierdz. Skinlimy w milczeniu gowami. I to byo wszystko. W dwa dni pniej, gdy opustoszao Ukryte Miasto, caa nasza biaa pitka wyruszya najkrtsz drog do Fort Benton. Przepraszam! Jechaa z nami jeszcze szsta osoba: wizie szeryfa Rothcliff. W czasie tej podry mogem swobodnie porozmawia z Jimem Hawkinsem. Przez ostatnie dni trzyma si ode mnie z dala, jak gdyby nie by pewien mej opinii o jego nieoczekiwanym przybyciu na preri. Powiedziaem szczerze, co o tym myl. Chopak wcale nie prbowa osania si decyzj szeryfa. Zapisaem mu to na plus. Jak rwnie i to, e zobowiza si solennie do dalszej nauki po wakacjach. No, i do utrzymywania ze mn staego kontaktu w Milwaukee. Uznaem wic spraw za wyczerpan.
288
W Fort Benton mieszkacy tumnie wylegli na nasze spotkanie. Okrzykom i wiwatom na cze szeryfa nie byo koca. A wreszcie, kiedy si wszystko uspokoio, ludzie si rozeszli, a Rothcliffem zaopiekowa si kulawy stranik wizienia, zasiedlimy w hotelowym pokoju szeryfa, dokoa okrgego stou. Niezastpiony Pears dwoi si i troi, pragnc wszystkim dogodzi, i znosi najwyszukasze jego zdaniem potrawy. Na zakoczenie tej uczty, na oglne danie, szeryf zdj z gwodzia gitar i przy jej akompaniamencie zapiewa t znan mi piosenk, w ktrej powtarza si refren:
Wic pamitajcie, ludziska, Na prerii zielonej kobiercu Najbardziej si ceni, co w sercu, Nie bro, co w rku poyska...
Myl, e nie tylko na prerii.
K O N I E C
289
Nota edytorska
SZERYF Z FORT BENTON to druga ksika cyklu westernowego Wiesawa Wernica Przez Gry i Prerie. Doktor Jan i Karol Gordon wyruszaj w towarzystwie Vincenta Irvina szeryfa z Fort Benton w pocig za szajk zbrodniczych poszukiwaczy zota. Okazuje si e ich hersztem jest znany im z wyprawy do Doliny Zota (Tropy wiod przez preri)morderca Scott, ktry jak si okazuje nie zgin podczas ostatecznej rozprawy i cudem unikn mierci podczas upadku w przepa. Z pomoc przyjacioom przychodz Czarne Stopy z Czerwon Chmur. Na zakoczenie wyprawy podczas uroczystoci w Ukrytym Miecie Doktor Jan otrzymuje indiaskie imi Orle Piro i jest wiadkiem mistycznego Taca Soca . Taniec Soca raz w roku modzi Indianie, kandydaci na wojownikw przechodzili mistyczny stopie wtajemniczenia dokonywany ku czci soca. Kulminacyjnym punktem obrzdu byo zadanie sobie cierpienia polegajcego na zerwaniu pata skry na piersi przez ktry przewleczony by przymocowany do pala rzemie. Kandydat okazywa pogard i obojtno cierpieniu, taczc i piewajc i skadajc stosowne lubowania, niejednokrotnie bdc pod wpywem silnych wywoujcych wizje, rodkw odurzajcych Po pomylnym przejciu prby otrzymywa miano wojownika i mia prawo do noszenia i uywania broni. Opis Taca Soca wykonywany przez wojownika Czarnych Stp, zamieci Arkady Fiedler w Ksice May Bizon. Rzd USA zakaza w 1904 roku wykonywania Taca Soca w rezerwatach, jako obrzdu nie humanitarnego i szkodliwego spoecznie powodujcego samookaleczenie, tortury i wizje, ale w 1935 roku zakaz ten zosta zniesiony. W tym tomie Autor po raz pierwszy wprowadza podwjn narracj, ktra bardzo czsto powtarza si bdzie w nastpnych tomach cyklu. Postacie wystpujce w Tomie II (oprcz Doktora Jana i Karola Gordona): Katarzyna, Vincent Irvin, Jim Hawkins, Cyrus Rothcliff, Gabriel Pears, David Macadam, Piotr Carr, William Robertson, Teodor Hawkins, Ralf Usher, Czarna Puma (Kri) , Bawola Gowa (Kri), Skrzydo Jastrzbia (Kutenaj), Indianie Czarne Stopy i Kri oraz Pawnisi (Siedzcy Niedwied) i Czejenowie. A take znani z tomu I: Scott, Czerwona Chmura i Wysoki Orze (Czarne Stopy i sierant Gary Mitchell z Krlewskiej Konnej, Miejsca zwizane z akcj powieci (oprcz Milwaukee): Fort Benton, Hampton, Trzy Wzgrza, Za Dolina, Ukryte Miasto, liwkowy Strumie, Dolina Sioda.
290
291
Uwaga!!!
Bez zezwolenia twrcy wolno nieodpatnie korzysta z ju rozpowszechnionego utworu w zakresie wasnego uytku osobistego.
Nie wymaga zezwolenia twrcy przejciowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworw, niemajce samodzielnego znaczenia gospodarczego
Mona korzysta z utworw w granicach dozwolonego uytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twrcy oraz rda. Podanie twrcy i rda powinno uwzgldnia istniejce moliwoci.
Twrcy nie przysuguje prawo do wynagrodzenia.
Pliki mona pobiera jeli posiada si ich orygina a pobrany plik bdzie suy jako kopia zapasowa.
Mona pobiera pliki nawet jeli nie posiada si oryginau, pod warunkiem e po 24 godzinach zostan one usunite z dysku komputera.
Szczegowe postanowienia zawiera USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

02 - Wiesław Wernic - SZERYF Z FORT BENTON

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

02 - Wiesław Wernic - SZERYF Z FORT BENTON

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Indeks: 00139/2013/10/W_02

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

str. 148 str. 166 str. 180 str. 192

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Wci dalej Irvin odjeda

str. 206 str. 223 str. 238

Opowiadanie szeryfa Taniec soca

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przygody te zostay opisane w tomie TROPY WIOD PRZEZ PRERI. [JW48]

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Przez Gry i Prerie Tom 2 Wiesaw Wernic SZERYF Z FORT BENTON

Opracowanie edytorskie: Jawa48