You are on page 1of 89

jrefrmEdkifiH.

zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkif&m
a&'D,dk tifwmAsL;rsm;

&JvsS if}uH
uH a=umufvsS ifjyef
vGwfvyfa&; atmifyef;udk qGwfcl;&vdk=u.avm/ xdko@kd &vdk=uvSsifum;/ 'kuQwdk@udk y%mr rxm;
a=umuftm;rydkbJ oJrJI}udK;ukwf aemufqkwfwGH@wdkjcif; pdwfxm;r&Sdoifh=uay? &JvSsif}uH a=umufvsS if
jyef [laom ed,mr=o0g' udk taxmuftxm;jy+yD; }udK;pm;oifh=uay;.?
q&mawmfOD;OwWronf TEkdifiHwGif t}uD;qHk;aom EkdifiHa&;acgif;aqmif}uD; jzpfwfvdk@ uGsEkfyfajym
cJhaom xdkpum;[m tydkrygaom pum;jzpfygw,f? ol[m ArmjynfEkdifiHa&;udk tpjyKaom yk*~dKvfjzpf+yD;
ArmEkdifiHa&;wdk;wufr_ [lorSs[mvnf; oludkta=umif;jyK+yD;rS ay:vmwmyJ[k usaemfu xyfrHajymvdk
ygw,f
1939 ck pufwifbmv 10 &ufae@wGif usif;yaom Armjynf Oya'jyKv$wfawmfY rEWav;+rdK@
tdENd,trsKd;om;rsm;. udk,fpm;vS,ftrwf rpPwm*ef*gqif; u wifjy&m trwftm;vHk;uyif oabmus
axmufcHcJh=uonf?
3

pkpnf;wifjyol ausmfaomif;
umwGef;

------ [efav;

pmtkyftjyiftqif

------ armifarmifqef;

'DZdkif;

------ udkrsKd;

qufoG,f&ef

------

rmwdum
aus;Zl;wifv$m/ O'gef;usL;jcif;
tzGifhpum;vufaqmif
jynfol@v$wfawmfukd,fpm;yaumfrwD0ifrsm;ESifh
jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;. oabmxm;xkwfjyefcsuf
ed'gef;
jrefrmEdkifiH. zJG@pnf;tkyfcsKyfyHkqdkif&m a&'D,dktifwmAsL;rsm;
tcef;(1) etz . rkef@}udK;vdrf avmuygvoHk;yg; 'Drdkua&pD
tcef;(2) wdkif;&if;om;rsm;tay: uvdrfaphjirf;qifr_
tcef;(3) anmifESpfyiftm; "mwfcGJcef;Y ppfaq;jcif;
ed*Hk;
wkdif;jynfukdzsuf k'fruf (7) csuf (odk@) jrefrmjynfudk pdefau|;jcif;

aus;Zl;wifv$m
Tpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf kdif;yif;ulnDay;cJh=uaom xdkif;EdkifiHawmifykdif; zefitajcpdkuf (ynma&;
zGH@+zdK;a&;azgifa';&Sif;) rS 'gdkufwm ukdxl;cspf/ AGDtkdatowif;axmuf ukdausmfxif/ vkdtyfaom toHzdkiftcsK@d tm;
ul;,lay;aom xdkif;EdkifiHtajcpdkuf a&$rD'D,mowif;axmuf ukdZifvwf/ udkudifoef;(bmomjyefay;aom a&S@ae}uD;
OD;rsdK;nGef@ESifh udkoD;oD;) pmrl=urf;tm; ulnDpmpDpmkdufay;cJh=uaom bm;rm;ydkphfowif;pmt,f'Dwm ukdoufvGifOD;
ESihf tzGJ@om;rsm; pmtxm;tokd tvSty jyifqifay;aom udkarmifarmifqef; ESifh udkndK0if;? 'DZdkif;-udkrsdK;/ txl;
ojzifh Tpmtkyfyg Oya'a&;&m ta=umif;t&mrsm;tm; ukd;um;Edkifap&ef pm&Gufpmwrf;rsm;tm; wul;wu ulnD
ay;ydk@cJhaom jrefrmEdkifiHa&S@aersm;aumifpD taxGaxGtwGif;a&;r; OD;atmifxl;/ pmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf 0dkif;
0ef; t}uH^m%fay;=uaom nDi,frsm;/ rdwfaqGrsm;ESihf pmtkyfypkol. pdwfwdkif;us rsufESmzHk;o&kyfazmfykHtm; tyif
yef;cH a&;qGJay;&Hkomru tjcm;umwGef;yHkrsm;udkyg toHk;ycGifhay;aom umwGef;q&m udk[efav; ESifh ,ckpmtkyf r
xkwfvkyfrnftcsdefxd tifwmeufpmrsufrsm;ay:wGif awG@&Sd&aom zG@J pnf;yHkESifhywfoufonfh umwGef;yHktcsKd@wdk@udk
ul;,laz:jyxm;ygonf? umwGef;q&mrsm;tm; cGifhjyKcsufr,lEkdifcJhonfvnfh em;vnfcGihfvGwfEdkifrnf[k arSsmfvifh ,Hk
=unf ygonf? ulnD&kdif;yifh=uoltm;vHk;wdk@tm; txl;aus;Zl; wif&Sdyga=umif; rSwfwrf;wiftyfygonf?

O'gef;usL;jcif;
teE ig;yg;OD;xdyfxm;v#uf rdbESpfyg;ESihf oifq&m/ jrifq&m/ =um;q&m taygif;wd@k tm; Tpmtkyfjzifh
ysyf0yf&dkusdK; &Sdcdk;ylaZmftyfygonf? usaemfrnfonfhynm&SifrSr[kwfyg? qif;&JwGif;eufaeaom jrefrmEdkifiHtm; tem
*wf umvwGif wdk;wufom ,mapvdk=uaom Oya'ynm&Sifrsm;/ EdkifiHa&;acgif;aqmifrsm; ESifh EdkifiHa&; avhvm oHk;
oyfolwdk@. &ifwGif;rSpum;rsm;udk &wem uJhodk@ wefzdk;xm;I if;wdk@. ^m%fynmtajrmftjrif a&uef}uD;rS jrefrm
jynfolrsm; aomufoHk;Edkif&ef a&cyfay;olomjzpfygonf? Tpmtkyfonf jrefrmjynf ppfu|efb0/ tm%m&Sif vuf
atmufrS vGwfajrmufa&;twGuf jrLrH_wpfrH_r# toHk;0ifcJhygv#if u|Ekfyf. ud;yrf;tm;xkwfr_rsm;twGuf twdkif;rod
0rf;omyDwd jzpf&ygrnf?

tzGifh pum;vufaqmif

OD;atmifxl;
taxGaxGtwGif;a&;r;
jrefrmEdkifiHa&S@aersm;aumifpD

jrefrmEdkifiH. zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkif&m a&'D,dktifwmAsL;rsm; pmtkyfESihf ywfoufI yxrqHk; todt


rSwf jyKvdkaomtcsufrSm pkaqmif;jyKpkol OD;ausmfaomif; . }udK;yrf;r_jzpfonf? OD;ausmfaomif; onf wdkif;odjynfod
EdkifiHa&;acgif;aqmifwpfOD; r[kwfyg? EdkifiHa&;udk pdwf0ifpm;I 'Drkdua&pDa&;vrf;a=umif;ay:wGif olwwfEdkifonhf
ae&mrS v_yf&Sm;aqmif&Gufaeaom omrefjynfolwpfOD;rSsom jzpfygonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkif&m ta=umif;&yf
wpfckwnf;tay:wGifom a&'D,dktoHv$ifhcsufrsm;udk pl;pdkufem;axmif+yD; avhvmrSwfom;&aomtvkyfrSm vG,ful
aomtvkyfr[kwfyg? zGJ@pnf;yHktajccH Oya'qdkif&mrsm;udk awmf&kHwef&kH 0goem&Sd&kHjzifh apwemh0efxrf; tcsdefay;+yD;
vkyfEdkifrnfhtvkyfrsdK; r[kwfyg?
EdkifiHa&;acgif;aqmif tawmfrsm;rsm;yifvsS if zG@J pnf;yHktajccHOya'ESihf oufqkdifaom ta=umif;&yfrsm;udk
em;vnfEdkif&ef pdwf0ifwpm; tywfwukwf }udK;yrf;tm;xkwfr_r&SdbJ/ 'Drdkua&pD&&if ay:vmr,fhv$wfawmfuae
}uD;=uyfa&;qGJoGm;&if &wmbJ/ tckavhvmvkyfaqmifaebdk@ rvdk[lI cyfvG,fvG,f ab;z,fxm;=uavh&Sdonf? 'g
Oya'orm;awG/ a&S@aeawG tvkyfbJ [lIvnf; v$Jcsovdkvkd/ ta&;rygvSovdkvdk tajymrsdK; ajymwwfwmvnf;
=um;cJh&bl;onf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'rSm EdkifiHa&;wpf0uf Oya'wpf0uf a&mpGufxm;aom pmwrf;[lI a,sbk,s
todtrSwf jyKxm;=uonf? wdkif;jynfudk t"du vnfywfrnfh 0if&dk;taeESifhvnf; vufcHxm;=uonf? EdkifiH.
tjrifhqHk; tcsKyftjcmtm%m Oya'}uD;tjzpfvnf; oufqdkif&mwdkif;jynfwdkif;u wefzkd;xm;=uonf? To@dkjzpfv#if
EdkifiHa&;acgif;aqmif ae&mwGif &Sdae=uolrsm;u zG@J pnf;yHktajccH Oya'qdkif&mrsm;udk pdwf0ifwpm;avhvmr_ rjyK=u
ygu tem*wfwdkif;jynf. uH=urRmrSm &ifav;zG,fyifjzpfonf?
jynfwGif;jynfy&Sd jrefrmEdkifiHom;rsm;onfvnf; zGJ@pnf;yHktajccHOya'ESihf pyfvsOf;I pdrf;ae=uonf? Jynf
wGif; vlxk. ae@pOfvufawG@b0rSm rw&m;aomOya'rsm;. trsdK;rsdK;aom zdESdyfcsKyfcs,fr_rsm; cHpm;ae&ojzifh
Oya'qdkonfudk vlxk. tcGifhta&;rsm;ESifh vHk+cHKr_twGuf tumtuG,fay;xm;onfhtaejzifh tjyKoabmbufu
&_jrifr_rsdL; enf;yg;vGef;vSonf? Oya' rSefor#udk rkef;wD;pufqkwf=uolOD;a&rSmvnf; renf;vS? zGJ@pnf;yHktajccH
Oya'udkvnf; tqdkyg Oya'rsm;ESifh wpfwef;wnf;xm;I vufcH=uonfursm;onfhtjyif etz. 596 Oya't&
axmif'%ftESpf ESpfq,f cscH&rnfudkpdk;&drfaoma=umifh jynfwGif;wGif zG@J pnf;yHktajccHOya'qdkif&mrsm;udk us,fus,f
jyef@jyef@ avhvm aqG;aEG;r_rsm; rvkyfEdkif=uyg?
1988 ckESpfwGif jzpfyGm;cJhonfh wpfjynfvHk; vlxkyg0ifqifE$JcJhonhf &Spfav;vHk; ta&;awmfykH}uD;wGifomru
,ck 2007 ckESpf =o*kwfvESifh pufwifbmvrsm;twGif; jzpfyGm;cJhonfh oHCmawmfrsm; OD;aqmifonfh vlxk v_yf&Sm;
r_}uD;wGifyg jynfolrsm;onf ppftm%m&Sifpepf tkyfcsKyfr_udk rESpfrd@a=umif; if;wdk@.qENudk xifxif&Sm;&Sm; xkwfaz:
jyocJhonf? ,if;odk@jzpfygv#uf tmqD,H acgif;aqmifrsm;. oHk;oyfxkwfaz:csufrsm;rSm pdwfysufp&mtwd jzpfonf?
2007 ckESpfatmufwdkbm (14) &ufae@wGif tmqD,H OuUX puFmylEdkifiHjcm;a&;0ef}uD;u wdkif;&if;om;
vufeufudkif tzGJ@tpnf; toD;oD;udk axmufjy+yD; rif;rJh0g' Anarchism ray:aygufa&;twGuf etz ppfwyf}uD;
wnf&Sdr_. ta&;ygyHkudk az:n$ef;oGm;cJhonf? atmufwkdbmv (16) &ufae@wGif xyfrH+yD; etzudk jzKwfcsv#if
EdkifiHa&;tm%m vpf[mcsuf jzpfoGm;Edkifa=umif; Power Vacum jzifh oHk;oyfcsufrsdK;awG ay:xGufvmjyefonf?
qdkvdkonfrSm etz ppfwyf}uD;r&Sdv#if wdkif;jynf rif;rJh0g' rjzpfatmif/ wnf+idrfr_&Sdatmif vufawG@ rnfolawGu
rnfodk@rnfyHk tkyfcsKyf oGm;rnfvJ[lI pdefac:onfh ar;cGef;rsm; xkwfvmjcif;jzpfonf?
pifppftm;jzifhrl Oya'pdk;rdk;r_ tajccHukd qef@usif+yD; rif;rJh0g'udk vufawG@usifhoHk;aeolrSm etz om jzpf
onf? etz AdkvfcsKyf}uD;rsm;u wif;usyfaom A[kdcsKyfukdifr_udk usifhoHk;+yD; if;wd@k tm%m &&Sda&;udk t"du xm;
um zdESdyftkyfcsKyfaeaoma=umifhom EdkifiHa&;t& wdkif;jynf rwnfr+idrf jzpfaejcif;jzpfonf? EdkifiHa&;t& rwnf+idrf/
Oya'pdk;rdk;a&; c|wf+cHKusaeaoma}umifhvnf; vlxkrSm qif;&JwGif;euf&+yD; rauseyf=uojzifh qENawGxkwfaz: jyo
ae=ujcif; jzpfonf? tmqD,H. vGJacsmfaeaom oHk;oyfcsufukd wHk@jyefEdkif&efrSm enf;vrf;wpfckwnf;om &Sdonf?
7

TonfrSm wdkif;jynf&ifqdkifae&aom t&if;cHjy\emrsm;udk ajz&Sif;&mY taxmuftyHhjzpfaprnfh jyXmef;


csufrsdK; yg0ifaom zGJ@pnf;yHktajccH Oya'wpf&yfudkarG;xkwf+yD; TzG@J pnf;yHktajccHOya'ESifhtnD vlxktkyfcsKyfa&;
,E&m;wpf&yfudk 0dkif;0ef;az:aqmif=u&efom jzpfonf? etz ppfwyf}uD; r&Sdaomfvnf; rif;rJh0g'udk umuG,fEdkif
onf[laomtcsufudk oufaojyEdkif&ef oifhwifhav#mufywfaom zGJ@pnf;yHktajccHOya' wpf&yfudktoHk;jyKI Oya'
pdk;rdk;a&;tajccHudk vufawG@ vdkufemusifhoHk;=u&Hkom &Sdonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya' ESifhtnD vlxkrsm;tzd@k EdkifiHa&;/
pD;yGm;a&;/ vlr_a&; vGwfvyfcGifhrsm; cHpm;&&Sdapjcif;jzifh ppfrSefaom wdkif;jynfwnf+idrfr_udk vufawG@ wnfaqmuf
jy=u&efom &Sdonf?
Todk@jzpfap&efrSm jynfwGif;jynfy&Sd jrefrmEdkifiHom; tm;vHk;taejzifh rnfodk@aom zGJ@pnf;yHktajccH Oya'
onf Oya' pdk;rdk;a&; tajccHudk wnfaqmufEkdifonf? vlxkrsm;twGufEdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;tcGifhta&;rsm;
cHpm;&&SdapEkdifrnf? wdkif;jynf wnf+idrfr_twGuftaxmuftyHhjzpfEdkifrnf? rnfodk@aom zGJ@pnf;yHktajccHOya'rSmrl
zGJ@pnf;yHktajccH Oya' [k qdkxm;aomfvnf; Oya'pdk;rdk;a&; tajccHukd OayuQv#uf &Sdonf? vlxktwGuf EdkifiHa&;/
pD;yGm;a&;/ vlr_a&; tcGifhta&;rsm;udk tmrcHcsufray;Edkif/ wdkif;jynf z&dkz&JjzpfvmapEdkifrnf/ ponfrsm;udk avhvm
aqG;aEG;=ubdk@ tcsdefa&muf+yD [k wifjyvdkonf? Todk@aom tcsdefwGif TpmtkyfxGuf ay:vmjcif; jzpfygonf?
OD;ausmfaomif; jyKpkxm;aom zGJ@pnf;yHktajc cHOya'qdkif&m a&'D,kdtifwmAsL;rsm; pmtkyfrSm ygwD wpfyg
wD/ tzGJ@tpnf;wpf&yf/ vltkyfpkwpfpk/ yk*~dKvfwpfOD;. tjrifrsm;udk wifjyxm;jcif;r[kwfyg? zGJ@pnf;yHktajccH Oya' t
a=umif;&yfrsm;udk A[dkjyKI if;vuf vSrf;rSDor#aomygwD/ tzGJ@tpnf;acgif;aqmifrsm;/ ynm&Sifrsm;/ Oya'orm;rsm;/
v_yf&Sm;wufuGolrsm;. tjrifoabmxm;rsm;udk bufpkHa'gihfpkHrS pHkpkHvifvif pkaqmif;wifjyxm;onf[k u|efawmf
em;vnfygonf?
yef;aygif;pHkudk zl;yGifhcGifhay;xm;onfh yef;pHkawmwpfcktaejzifhvnf; rSwf,lEkdifygonf? pmzwfolrsm; tae
jzifhvnf; wpfpHkwpf&m tusdK;&Sdvdrfhrnf[k ar#mfvifhygonf? Tpmtkyfudk zwf&avhvm+yD;aemuf zGJ@pnf;yHk tajccH
Oya'qdkif&mudpP&yfrsm;udk jynfolvlxkrsm;twGif;Y wpfpkHwpf&m us,fus,fjyef@jyef@ avhvmvdkpdwfrsm; udef;atmif;
vm+yD;aemuf OD;ausmfaomif; }udK;yrf;ouJho@kd zG@J pnf;yHktajccH Oya'qdkif&mtajccH vlxkv_yf&Sm;r_rsm; t&Sdeft[kef
jrifhrm;vmrnfqdkygu Oya'pdk;rdk;a&; tajccHay:wGif wdkif;jynfwnf+idrfr_ twGufvnf;aumif;/ jynfolrsm;. vGwf
vyfr_/ w&m;r#wr_ +idrf;csrf;r_twGufvnf;aumif; taxmuftuljyKEdkifrnf[k ,Hk=unfa=umif;jzifh tzGihfvufaqmif
pum; yg;tyfygonf?

vlxkudk,fpm;vS,frsm; ryg0ifbJ wpf


bufowfa&;qGJaeaom zGJ@pnf;yHkukd
wpfbuf
jynfol@v$wfawmfukd,fpm;y aumfrwDu vHk;0qef@usif
jynfol@v$wfawmfukd,fpm;jyK aumfrwD0ifrsm;ESifh jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;.
oabmxm; xkwfjyefcsuf

ae@pGJ? ? 31 Zlvdkif 2007


pmtrSwf ? ? 12007
zGJ@pnf;yHktajccHOya' ay:aygufa&;onf jynfolvlxktm;vHk;. wm0efjzpfonf[lI vnf;aumif;/ e0w
(etz) . 190 t&/ 1990 jynfhESpf ygwDpHk 'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyJGwGif a&G;aumufwifajrmufcH&aom
jynfol@v$wfawmfukd,fpm;vS,frsm;. wm0efrSm tajccHOya' ay:aygufa&; jzpfonf[lI vnf;aumif; urBmod
a=unmcJh+yD; jzpfygonf? EdkifiHwdkif;wGif zGJ@pnf;yHktajccH Oya'wpf&yfonf r&SdrjzpfvkdtyfonfrSm trSefyifjzpfonf?
jynfol@qENESihfukdufnD+yD; ppfrSefwnfwHhcdkif+rJaom zG@J pnf;yHktajccHOya'ukd v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;ESifh wdkif;&if;
om;jynfolrsm;udk trSefwu,f ukd,fpm;jyKolrsm; t"du yg0ifa&;qGJ&rnf? if;ukd,fpm;vS,frsm; ryg0ifbJ wpfzuf
owf a&;qGJonfh rnfonhf zGJ@pnf;yHktajccHOya'ukdr# vufcHEkdifrnf r[kwfyga=umif; a=unmvdkufonf?
jynfol@v$wfawmfukd,fpm;jyKaumfrwD0ifrsm;ESifh jynfo@l v$wfawmfukd,fpm;vS,frsm;

ed'gef;
zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkwm vlxkudk b,fvdkyHkpHrsKd;eJ@ tkyfcsKyfay;ygqkd+yD; a&G;cs,fxm;wJh ukd,fpm;vS,fawG
udk ay;tyfwJh oabmwlpmcsKyfvdk@ac:&if jzpfEkdifovdk wdkif;jynfwpfckrSm b,fvdkyHkpHeJ@ tkyfcsKyfrvJqdkwJh vlxkyg0if
a&;qGJxm;wJh yd^mOfoabm wlnDcsufvdk@ ajym&ygr,f? wpfenf;tm;jzifh zGJ@pnf;yHktajccH Oya'qdkwm EdkifiHwpfck&hJ
tjrifhqHk;Oya'jzpfygw,f? 'ga=umifh zGJ@pnf;yHktajccHOya'[m 'kuQudkvnf; t}uD;tus,f cHpm;&Edkifovdk wdkif;jynf
&J@ vGwfvyfa&;eJ@ om,m0ajyma&;twGufvnf; tajccHtkwfjrpf jzpfygw,f? vlwpfpk/ ygwDwpfck&@J 'Dtwdkif;ae 'D
twdkif;vkyfvdk@ csrSwfxm;wJh ykHpHcGufxJrSm arG;zGm;}uD;jyif;vm&wJh jrefrmEdkifiHom;awG[m zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk
tkyfcsKyfolvlwpfpk (odk@) Oya'ynm&Sifrsm;tvkyfvkd@ xifrSwfxm;cJhwmawGukd vHk;0azsmufy,f+yD; zG@J pnf;yHktajccH
Oya'[m igwdk@eJ@ oufqdkifaeygvm;vdk@ qdkwm odjrif=uzdk@ vkdyg+yD? zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkif&m udpP&yfawGukd xJxJ
0if0if od&Sdatmif vlxktm;vHk; pdwf0ifwpm; avhvm&ef tylwjyif; vdktyfaeyg+yD? acwfrDz@HG zd;wdk;wufwJh wdkif;jynf
awGrSm zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk rdKifjyK+yD; Oya'pdk;rdk;r_udk av;pm;vdkufem usifhoHk;=u&w,f? Oya'txufrSm
b,folrS r&Sdbl;? jynfol@qENrygbJ b,folwpfOD;wpfa,mufurS csKd;azmufy,fzsufvdk@ r&bl;vdk@ AkdvfcsKyf
atmifqef; u ajymcJhygw,f?
tckvuf&Sd etz a&;qGJaewJh zG@J pnf;yHktajccHOya'qdkwm[m wu,fyJOya'pdk;rdk;a&;udk wnfaqmufEdkif
yghrvm;qdkwm usaemfwdk@ qef;ppfzdk@ vdktyfvmygawmhw,f? zGJ@pnf;yHktajccHOya' ay:vmHkeJ@ vGwfvyf+yD; w&m;
Oya'pdk;rdk;a&; &Sdvmr,fvdk@ ,lqrd&if ig;yg;arSmufukefygvdrhfr,f? jrefrmEdkifiHordkif;a=umif;rSm 1947 ckESpfu wpf}udrf/
1974 ckESpfuwpf}udrf zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk a&;qGJjyXmef;cJhwmudk awG@&ygw,f? 1947 ckESpf zGJ@pnf;yHk
tajccHOya'rSm tm;enf;csufawG&Sdovdk tm;aumif;wJhtcsufawGvnf; renf;vSyg/ tm;aumif;wJhtcsufu vGwf
vyfwJh w&m;pD&ifa&;pepf &SdcJhwmygyJ? tJ'Dwkef;u 0ef}uD;csKyf OD;Ek udk,fwdkif twdkuftcHEkdifiHa&; tiftm;pkawGudk
zdESdyfzrf;qD;wJhtcg w&m;pD&ifa&;u vGwfvyftm;aumif;pGm wnf&dSaewJhtwGuf xifovdk jc,fvS,fv@kd r&&Sdatmif
Oya' u tumtuG,f ay;EdkifcJhygw,f? tkyfcsKyfolrsm; nnf;nLcJh&w,fvdk@ avhvmrSwfom; cJhzl;ygw,f?
1974 ckESpf zGJ@pnf;yHktajccHOya'u trnfcH jynfaxmifpkomjzpf+yD; jynfe,fvlrsKd;pk&J@ udk,fydkifjyXmef;cGihf
vHk;0 csKyf+idrf;oGm;ygw,f? vlom;wpfa,muf&J@ tajccHtusqHk;jzpfwhJ ukd,hfuH=urRmudk zefwD;cGifh vHk;0 qHk;_H;cJh&wm
a=umifh trGJqHk;wkdif;jynf pm&if;udk 0ifoGm;cJh&ygw,f? 1988 vlxktkHuGr_ ta&;tcif;}uD;eJ@ wpfygwD tm%m&Sif
Akdvfae0if; &J@ tm%m&Sifpepf bkef;bkef;vJoGm;cJh&w,f? wdkif;jynfwpfjynf at;csrf;om,mpGm [efcsufnDnD acwfrD
zGH@zd;wdk;wufa&;twGuf vlwpfOD;/ ygwDwpfzG@J/ vlwpfpku wnfaxmifI rjzpfEdkifyg? trsm;jynfoltm;vHk; yg0if ywf
oufaewma=umifh 'DvlawG rdrdb0 rdrdywf0ef;usif rdrdvlrsKd; rdrdwdkif;jynftwGuf b,favmufxd ^m%fpGrf; &Sdo
avmuf uHpGrf; (um,) &Sdoavmuf zdESdyfcsKyfcs,fr_ uif;uif;ESifh vGwfvGwfvyfvyf wnfxGif }uHq vkyfudkifcGifh &&Sd
=urSm jzpfygw,f?
,QK etz a&;qJGaewJh zG@Jpnf;tkyfcsKyfykH[m wkdif;jynfESihf jrefrmjynftwGif; rDSwif;aexkdif=uaom vlom;
tm;vHk;twGuf aumif;usKd;csrf;omudk jzpfapEkdifrnfvm;? 'grSr[kwf tcGihfxl;cH vlwef;pm;wpf&yf (ppfAdkvf)
&moufyef wnf+rJa&;twGufvm;qdkwm oJoJuJGuJG od&dS=uygrS aemif om;pOfajr;quf u|efoabmufb0rS vGwf
Edkif=uygr,f? zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkif&m qdk;usKd;oHo&mrsm; xyfrH ray:aygufa&;twGuf jrefrmEdkifiHom;wdkif;rSm
wm0ef&Sdygw,f?
vGefcJhaom (2004-2007) twGif;u jrefrma&'D,dk toHv$ifhXmersm;jzpfaom BBC,DVB,RFA wdk@rS
xkwfv$ifhcJhaom anmifESpfyif nDvmcHqdkif&mar;jref;csufwdk@udk uufqufuav;jzifh toHzrf;,l odrf;qnf;xm;cJhyg
w,f? pmvHk;tjzpfodk@ ajymif;vJcJh&mrSm yifyef;+yD; =umjrifhcJhygw,f? a&'D,kdrSxkwfv$ihfaom owif;rsm; rnfr#yif
wefzdk;&Sdygap xkwfv$ifhcsdef em;qifrdrSom =um;odEkdifygw,f? tifwmeufqkdonfrSmvnf; vlenf;pkom toHk;yEdkif
=uygw,f? usaemf ,QKwifjycsufrsm;rSm odrf;qnf;&rdoavmufom jzpfygw,f? Oya' ynm&SifwpfOD; r[kwfI
rnfodk@rS rjynfhpkHEdkifyg?

10

odk@ygaomfvnf; tzdESdyfcH omrefjynfolwpfOD;taejzifh etz . Road Map 'kwd,tqifh jynfvkH;u|wf


qENcH,lyGJukd axmufcHoifhovm;/ uef@uGufoifhovm;/ pOf;pm;Ekdif=uap&efESifh pepfwpfckrS wpfck/ zGJ@pnf;yHktajccH
Oya' wpfckrS wpfckodk@ toGiful;ajymif;Ekdif&ef rsKd;qufESihfcsDI &mpkESpf0ufwkdif aoG;acsmif;pD;cJh=u&/ b0ysufcJh =u
&jcif;wdk@ukd txl;*kyrd=uap&efESifh aemufxyftm%m&SifEkdifiH/ tm%m&Sifpepf ray:xGef;a&;twGuf wifjy&jcif;
jzpfygw,f? etz ppftkyfpk[m jrefrmEdkifiHom; vlwpfOD;csif;pD tcGifhta&;rsm;ESifh vlrsKd;pkwkdif;. pkaygif;tcGihf ta&;
rsm;udk umuG,fxdef;odrf;Edkifrnfh 'Drdkua&pDEkdifiH ay:xGef;a&;twGuf tajccHtkwfjrpfcsz@kd ud;pm;aejcif;vm;? ppfwyf
xm0pOf}uD;pdk;a&;twGuf usm;ukwfusm;cJ ud;pm;aejcif;vm;qdkwmukd jynfwGif;jynfyrSjynfolrsm; od&SdEdkif=uap&ef
&nf&G,f+yD; jrefrmEdkifiH. zJG@pnf;yHktajccHOya'qdkif&m a&'D,kdtifwmAsL;rsm;udk ypkxkwfa0&jcif; jzpfygw,f?
pkpnf;wifjyol
ausmfaomif;
t,f'Dwm
&cdkifhwHcGef*sme,f
befaumuf/ xdkif;EdkifiH

11

tzGifhy%m
%m r
ppfwyfxm0pOf}uD;pdk;a&; tajccHrlawG[m wdkif;jynf&J@ wu,fhtoGiful;ajymif;a&;udk taxmuftul
jzpfEdkif/ rjzpfEdkif? 'Drdkua&pDqdk'g ajra&G;w,f? ayguf&ef cufcJw,f? &Sifoefzdk@ cufw,f/ tyif}uD;vmzdk@ cufw,f?
aozdk@vG,fw,f? jynfolawGuvnf; 'Drdkua&pDudkvdkvm;zdk@vdkw,f? 'Drdkua&pD &Sifoef}uD;xGm;vmatmif tifrwef
}udK;pm;zdk@ vdktyfw,f? ppftm%m&SifAdkvfcsKyf}uD;awG[m rdrdwdk@csrf;omzd@k udkom =unfhw,f? wpfoufvHk; Armjynf
aumif;pm;a&;udk r=unfh=ubl;? jrefrmjynfoltaygif;wd@k cifAsm? vGwfvyfa&; &+yD;wm tESpf 60 &Sdvm+yD;jzpfwhJ
wdkif;jynfwpfjynf&J@ rvSywJh twdwfordkif;udk/ wydefydef wvdefvdef =unfh+yD; tH}udwf/ awmufacgufaeayr,hf/
wu,fhppfrSefwJh vGwfvyfa&; jyefvnf&&SdvmrSm r[kwfygbl;? 'Dawmh &cJhvSwhJ vl@b0rSm vlyDopGm aexdkifEdkifa&;
twGuf AdkvfcsKyf&J@ &&if& r&&ifcs qdkwJh vGwfvyfa&;wdkufyJG&@J ordkif;0ifaqmifyk'fukd jyefvnfaz:xkwf&if;
tem*wfrsKd;qufopfawGudk u,fwif=uygpdk@vdk@ wdkufwGef;vdkygw,f?

tcef; (1) etz. rkef@}udK;vdrf avmuygv oHk;yg; 'Drdkua&pD


tifwmAsL; (1)

vGwfvyfwJhtm&StoH
toH jrefrmydkif;tpDtpOf OD;pdefausmfvdif_if ar;jref;I trsKd;om;
'Drdkua&pD tzGJ@csKyfrS OD;^m%f0if; u ajz=um;onf?

RFA

ar;?
? ppftpdk;& tkyfcsKyfwJhumvrSm tajccHOya'a&;qGJ&r,fqkd+yD; 'DumvrSm bma=umifholwdk@ cGifhyvdkuf&
ar;
ovJcifAs?
ajz?
ajz ? zGJ@pnf;yHktajccHOya' qGJ+yD;w,fqdkwhJtcsdefrSm 'DzG@J pnf;yHktajccH Oya't& ay;wmuawmh 'Drdkua&pD ay;
wm qdk+yD;jyrSmyJ? vGwfvyfpGm qENxkwfaz:cGihfukd vufeufrygbJe@J xkwfaz:cGihf&dSw,fvdk@ ay;xm;aomfvnf;yJ
Emergency Declartion ta&;ay: pDrHcsufOya't& tcsdefra&G; tm%modrf;Edkifw,fqdkwJh tcGifhta&;udk ,lxm;wJh
twGufa=umifh usefwJhvlawGu b,fvdkyJ vufeufrygbJe@J qENjywdkif; wdkif;jynftwGuf tE&m,fjzpfw,fqdkwJh t
a=umif;jycsufeJ@ ol@qDrSm vufeufwpfck &Sdxm;wmudk;?
ar;?
ar; ? [kwf+yD tJvdktcGifhta&; ray;wJhtcsdefrsKd;rSm aemifwpfcsdefusawmh 'DtcGifhta&;ay;ygr,f? tckusawmh
ray;Edkifbl;qdkwJh t"dy`m,f[m b,fvdkyHkpHrsKd; em;vnfrdvJcifAs?
ajz?
ajz ? 'gu ckcsdefrSmu zGJ@pnf;yHk r&Sdbl;av? zG@J pnf;yHk r&SdwhJtcgusawmh ol@tm%meJ@yJol tkyfcsKyfwmudk; [dkrSmu
awmh zGJ@pnf;yHk wpf&yfudkyJ jy&rSmqdkwJhtcgusawmh/ ckeu usaemf&Sif;jyovdkyJ vGwfvyfcGihfukd ay;xm;oa,mif jy
xm;+yD;awmh vdktyfwJhtcg tm%modrf;r,fqkdwhJ tcGihfta&;udk ,lxm;wmudku rdk;om;wJh t}uHtpnfwpfcke@J
olvkyfxm;wJh[myg?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? aomw&Sifrsm;cifAsm jrefrmppftpdk;& zG@J pnf;yHktwdkif;om qufoGm;r,fqkd&if EdkifiHawmf
orRw[m ppfa&;tawG@tuH&Sdol jzpf&r,fv@kd qdkxm;wmuawmh jrefrmEdkifiHrSm t&yfom;xJu orRw rjzpfEdkif
awmhovdk AdkvfcsKyfawGom yHkpHwpfrsKd;eJ@ tkyfcsKyfr,fh zGJ@pnf;yHkjzpfrSmyJv@kd &efukef EdkifiHa&;todkif;t0dkif;u ajymqdkae
a=umif;yg cifAsm?

12

'Drdkua&pDEdkifiH&J@
zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkwm
jynfolvlxku
a&G;cs,fwifajrSmufwJh
v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;eJ@
zGJ@pnf;wJh 'Drdkua&pDEdkifiHawmf&J@
zGJ@pnf;yHk tajccHOya'ud
ya'udk qdkvdkjcif;
jzpfygw,f? tJ'Dtwdkif;yJ tzGJ@csKyf&J@
oabmxm;uawmh [kwfvm;/
usaemfwdk@ wdkif;jynf&J@[kwfvm;/
'Drdkua&pD rdKifudk
wnfwef@cdkif+rJapcsif&if
tcsKyftjcmtm%m vlxkydkifw,f?
EdkifiHawmftm%m vlxku
qif;ouf&r,fqdkwJh
rlawGtay:rSmyJ
usaemfwdk@u &yfwnf
nfxm;ygw,f

OD;^m%f0if;
trsKd;om;'Drdkua&pDtzG@J csKyf

bDbDpD jrefrmydkif;tpDtpOfrS OD;ausmfZHom ar;jref;I trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrS a&S@ae


OD;^m%f0if;/ trsKd;om;a&; OD;0if;Edkif/ a'gufwmatmifcifwdk@ yg0ifaqG;aEG;xm;onf?
OD;^m%f0if;? ? 'Drdkua&pDusifhpOfudk xdef;odrf;apmifha&SmufwJh jynfo@l wyfrawmf jzpf&r,f? 'gudk usaemfw@kd wpdkuf
rwfrwf wifjycJhw,f? aemuf+yD;awmh wyfrawmf[m/ EdkifiHawmfrSm xnf0gcef@nm;pGm &yfwnfaewJh 'Drdkua&pDEdkifiH
wnfwHhcdkif+rJzdk@/ zGJ@pnf;yHk tajccHOya'udk umuG,fapmifha&Smufzdk@/ 'Dvdkwm0efawGeJ@ ywfouf+yD;awmhvJ/ usaemfw@kd
tzGJ@csKyf NLD &J@ oabmxm;udk wifjycJh+yD; jzpfygw,f?
OD;ausmfZHom?
? tck owif;pmxJrSm awG@&wmuawmh wyfrawmf[m zG@J pnf;yHktajccHOya'udk umuG,fz@kd
m
t"du wm0ef&Sdw,f qdkwm awG@&ygw,f?
OD;^m%f0if;? ? 'Drdkua&pDEdkifiH&J@ zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkwm jynfolvlxku a&G;cs,fwifajrmufwhJ v$wfawmf udk,f
pm;vS,frsm;eJ@ zGJ@pnf;wJh 'Drdkua&pDEdkifiHawmf&@J zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk qdkvkdjcif;jzpfygw,f? tJ'Dtwdkif;yJ tzG@J csKyf&@J
oabmxm;uawmh [kwfvm;/ usaemfwdk@&J@ wdkif;jynf [kwfvm;/ 'Drdkua&pDrdKifukd wnfwef@cdkif+rJapcsif&if tcsKyf
tjcmtm%m vlxkydkifw,f? EdkifiHawmftm%m vlxku qif;ouf&r,fqdkwJh rlawGtay:rSmyJ usaemfw@kd u &yf
wnf xm;ygw,f?
a'gufwmatmifcif? ? 88 rsKd;qufausmif;om;acgif;aqmifawGukd ppftpdk;&u a=umufaewmawmh odyfxif&Sm;
w,f? a=umufvdk@vnfh tckvdk zrf;qD;+yD; tckvkd xdef;odrf;vdkufwmaygh? t&yfom;taeeJ@u ppftpdk;&eJ@ aqG;aEG;
r,fqdk&ifvnfh ajAmif aqG;aEG;r,f? rif;udkEkdifw@kd / udkukd}uD;wd@k ajymxm;wmyJ? 'gayr,fh tpdk;&tusifhu tJ'grsdK; &SdrS
r&SdyJ? ol@tusifhu wdwfwdwfykef;vkyfwwfwhJ tusifh ayghav? wkwfjynfu uGefjrLepfayr,fh t&yfom;eJ@ qufqH
wmrSm yGifhyGifhvif;vif; &Sdw,f? ppfwyf}uD;eJ@ vkyfaeawmh t&yfom;udk ppfom;awGvdk EGm;awGvdk/ armif;vdk@ cdkif;vd@k
r&bl;? t&yfom;uvnf; ol@tjrifeJ@ol &SdwmyJ? t&yfom; EdkifiHa&;udk ppfom;vdk trde@f emcHz@kd csnf;yJ vkyfaevd@k
13

r&bl;? ppftpdk;& t+rJwrf;ajymaeus 'd@k wm0ef ta&;oHk;yg; yg? wdkif;&if;om;pnf;vHk; nDnGwfa&;/ ppfwyfu
wdkif;&if;om;awG ol@vufatmufudk tm;vHk;a&mufvma&;/ 'gbJ&nf&G,fwm? ppfwyfu wdkif;&if;om;awGeJ@ wef;wl
&nfwl aqG;aEG;w,fqdkwJh t,ltq olwdk@rSm r&Sdbl;? olwdk@jzpfEdkifwhJ 'Drdkua&pDpepfqkdwmu wkwf'Drkdua&pDpepfyJ
jzpfEdkifvdrfhr,f xifw,f? wkwfjynfu ol@udk,hfol wpfygwD tm%m&Sifpepfvdk@ rowfrSwfbl;Asm? wu,fhwu,f
wkwfuGefjrLepf ygwDu }uD;pdk;ayr,fh 'DygwDtjyif wjcm;ygwD (8) ygwD &Sdw,fqdk+yD; axmufjyw,f? 'DygwDawGu
tpdk;&udk axmufjyydkifcGifh r&Sdbl;? ppftpdk;& vdkcsifwmuvnf; ppftpdk;&udk axmufcHwJh wdkif;&if;om; tkyfpkawGjzpf
w,f zuf'&,fpepfvkyf&if olwdk@udk,folw@kd b,favmuf umuG,fEkdifovJqdkwmrSm rlwnfw,f? 0 a'ou
jynfe,fr[kwfayr,fh udk,fydkiftkyfcsKyfcGifh& jynfe,fvdk jzpfaew,f? tpdk;&ppfwyfawmif 0ifcGihfawmif;+yD;rS 0if&wm
yJ? 0 qDu olwdk@vufeuf awmif;=unfhygvm;? olw@kd e,fjcm;udpPrSm tukefvHk; 'kuQa&mufukefr,f?

oHk;oyfcsuf (1)
ppftkyfcsKyfa&;umvrSm zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk a&;qGJr,fv@kd etz u csrSwfcJhjcif;[m 1993 ck
Zefe0g&Dv trsKd;om;nDvmcH pwifpOf tajccHrl (104) csuf vrf;n$efrl (6) csuftjzpf raz:xkwfcif 1992 ckESpf
uwnf;u vrf;jyajryHk Road Map ukd csrSwfpDpOfxm;+yD;jzpfonf? 1990rSm NLD tjywftowf tEdkif&r_a=umifh
ppftkyfpk&J@ tm%m&,la&;pDrHcsuf ysufjym;cJh&onf? a&G;aumufyGJtEdkif&ygwDukd tm%mv$Jray;&ap&ef upm;uGuf
wpfcktjzpf tajccHOya'opfwpfck az:xkwfEdkifa&;twGuf 1993 ckESpfwGif trsKd;om;nDvmcH trnfwyfI pwif
toufoGif;cJhonf? 190 ppftpdk;&. a=unmcsuft& a&G;aumufcHudk,fpm;vS,frsm;. wm0efrSm tajccH Oya'
opfwpf&yf a&;qGJ&ef[k qdkcJhonf? odk@aomf etz onf uwdopPm r&Sdolrsm;yDyD trsKd;om;nDvmcH ukd,fpm;vS,f
aygif; 702 OD;teuf a&G;aumufcHukd,fpm;vS,f 99 OD;om wufa&mufcGihf &&Sdonf? 1995 wGif NLD rS nDvmcHudk
oydwfarSmufcJhonf? a&G;cs,fwifajrmufjcif;cH&aom ukd,fpm;vS,frsm;uom wdkif;jynfudk tkyfcsKyf&rnf [laom
'Dfrdkua&pD0g'ukd vHk;0 qef@usifaeygonf? Etz . tajccHrlrsm;wGif EdkifiHawmfonf orRwEdkifiH jzpfonf[k qdkxm;
onf? orRw [laom pum;vHk;udk twdtus t"dy`m,fzGihfqkdrxm;aomfvnf; tajccHtm;jzifh ajym&v#if t&G,f
a&muf+yD;olwdkif; rJay;cGifh&Sd+yD; jynfolvlxku a&G;cs,fwifajrmufaom tpdk;&&SdonhfEdkifiHudk qdkvdkonf? Ttajct
aet& uif;rJhaev#if orRwEdkifiH[k rqdkEdkifacs? ,QK etz . orRwrSm ppfa&;tawG@tuHtenf;qHk; 10 ESpf &Sd+yD;ol
jzpf&rnf[k qdkxm;ygonf? okd@jzpfI tem*wfjrefrmEdkifiHwGif ppfAdkvfrsm; &moufyef tkyfcsKyfawmhrnfrSm aocsmae
ygonf? ppfwyfonf jrefrmEdkifiHudk ESpfaygif; ig;q,feD;yg; tkyfcsKyfcJhaomfvnf; etzwd@k em;vnfoabmaygufxm;
onhf EdkifiHawmfvHkcHa&;ukd r&Edkifjcif;udk ppfAdkvfcsKyfrsm;taejzifh txl;pOf;pm;oifhaom udpPjzpfonf?

igtdyfaew,f/ rv_yfeJ@

14

trsKd;om;nDvmcHu
tajzvm;qdkawmh usaemfwdk@
wdkif;jynftwGuf tajzawmh
r[kwfbl;? 'DtrsKd;om;nDvmcHu
xGufvmr,fh
zGJ@pnf;yHktajccHOya'xJrSm
aumif;wJhtcsufwcsKd@
ygaeayr,f
eayr,fhvnf; a&S@quf+yD;
oGm;&r,f qdkvdk@&Sd&if
'DzGJ@pnf;yHktajccHOya'udk vufawG@
taumiftxnfaz:wJhtcgrSm
jy\
jy
jy\emawG jzpfEdkifw,f?
'Djy\
y\emawGudk
a&Smif&Sm;Edkifbdk@twGuf ppftpdk;&u
zGJ@pnf;yHktajccHOya'&J@
yjyifajymif;vJjcif;qdkif&m
tcsufawGrSm ajymif;vG,f
jyif
jyifvG,fjzpfatmif vG,fvG,fululeJ@
vkyfxm;r,fqdk&ifawmh
xGufaygufwpfckcck k jzpfEdkifw,f?
'gayr,fh ppftpdk;&u
wdkif;jynftay:rSm vdktyfwJh
tcsufawGudk aoaocsmcsm
ajymxm;wm r&Sdavawmh
zGJ@pnf;yHktajccH Oya'[m
xGufaygufwpfck jzpfyghrvm;
qdkwmawmh cktcsdefrSm oHo,&Sdp&m
p&m
trsm;}uD;ygyJ cifAsm?

OD;atmifEdkifOD;
jrefrmhta&; avhvmoHk;oyfol

DVB owif;XmeESifh jrefrmhta&;avhvmol OD;atmifEkdifOD;/ trsKd


trsKd;om;a&; OD;0if;Edkif/
88rs
88rsKd
rsKd;quf ausmif;om; acgif;aqmif ukdudk}uD;wdk@ yg0ifaqG;aEG;xm;onf?

OD;atmifEdkifOD;? ? trsKd;om;nDvmcHu tajzvm;qdkawmh usaemfwd@k wdkif;jynftwGuf tajzawmh r[kwfbl;?


'DtrsKd;om;nDvmcHu xGufvmr,fh zGJ@pnf;yHktajccHOya'xJrSm aumif;wJhtcsufwcsKd@ ygaeayr,fhvnf; a&S@quf+yD;
oGm;&r,fqdkvdk@&Sd&if 'DzGJ@pnf;yHktajccHOya'udk vufawG@taumiftxnf az:wJhtcgrSm jy\emawG jzpfEdkifw,f?
15

'Djy\emawGudk a&Smif&Sm;Edkifbdk@twGuf ppftpdk;&u zGJ@pnf;yHktajccHOya'&J@ yjyifajymif;vJjcif;qdkif&m tcsufawGrSm


ajymif;vG,fjyifvG,fjzpfatmif vG,fvG,fulule@J vkyfxm;r,fqdk&ifawmh xGufaygufwpfckck jzpfEdkifw,f? 'gayr,fh
ppftpdk;&u wdkif;jynftay:rSm vdktyfwJhtcsufawGukd aoaocsmcsm ajymxm;wm r&Sdavawmh zGJ@pnf;yHktajccH
Oya'[m xGufaygufwpfck jzpfyghrvm;qdkwmawmh cktcsdefrSm oHo,&Sdp&m trsm;}uD;ygyJ cifAsm?
OD;0if;Edkif? ? [dkbufudk usaemfu ydk+yD;awmhjrifw,fv@kd ajym&rSmyJAsm? ppfwyfuvnf; 'Drkdua&pD vrf;a=umif;ay:
udk wifay;r,fh tvkyfudkrvkyfbl;? wpfzufuvnf; wifay;atmifvkyfEdkifwJh t&nftaoG;vnf; r&Sdawmhbl;? tm;
tifvnf; r&Sdawmhbl;? EdkifiHa&;ygwDawGuvnf; pnf;vHk;r_ enf;aew,f? EdkifiHa&;vrf;pOf opfuav;awG rcsEkdifbl;?
vmr,fhESpfrSm (2007) rSm 'Drdkua&pD jzpfxGef;vmzdk@ wdk;wufa&;rSm rsm;rsm;pm;pm; jzpfvmvdrhfr,fv@kd usaemf
rar#mfvifhygbl;?
atmifEdkifOD;? ? usaemfvnf; rjrifbl;? usaemfw@kd EdkifiHrSm ,Hk=unfr_u tawmfhudk enf;aew,f? ppftpdk;&uvnf;
trsKd;om; nDvmcHudk 13 ESpfausmf tcsdefqGJvmwJh ta=umif;u wdkif;jynfrSm rat;csrf;bl; t,ltqrsKd; &Sdaeovdk
wdkif;&if;om;awGbufuvnf; ppftpdk;&vkyfjyaewm ,Hk=unfp&mwpfckrS r&Sdbl;? ucsifa'orSm ppfqifa&;eJ@ ppfa&;
avhusifhr_yvkyfwm rGefjynfopfygwDu a=ujimcsufxkwfwmawG 'grsKd;awG[m wdkif;&if;om;awGbufu vHk;0 ,Hk
=unfr_ r&Sdbl;qdkwmawG jyaew,fcifAsm?
udkudk}uD;? ? usaemfem;vnfaewmu todw&m;eJ@ armif;ESifaewm? bm[mjzifh vkyfoifhw,f? bm[mjzifh rvkyf
oifhbl;? 'DOya' [m oifhw,f? roifhbl;? vlxkyg0ifr_ tcef;uu jrifhw,f? todw&m;eJ@ armif;ESifwJh vl@tzG@J
tpnf; ayghav? tJvdk r[kwfyJeJ@ vl@tzGJ@tpnf;u 'gvkyf/ 'grvkyfe@J qdkwhJ[m/ ta=umufw&m;eJ@ armif;ESifaew,f
qdk&if 'Dvl@tzGJ@tpnf;&J@ ,Ofaus;r_wefzdk;[m edrfhusaewmbJvdk@/ usaemfuawmh 'DvdkyJowfrSwfrSmbJ? bmoGm;awG@
&vnf;qdkawmh txuftqifhqdk&if a=umufukd a=umuf&r,f? bmrSukd jyefajymp&mrvdkbl;? cdkif;&if vkyfvkdufawmh?
'gu tom;usae+yD acgufdk;usKd;ae+yD? usaemfjrif&wmu um;ay:rSm py,f,mu eifyJiq ajymwmawmifrS
[m ajymraeygeJ@ rxl;ygbl;qdk+yD;/ tJavmufukd a=umufoGm;wm? usaemfawmfawmf pdk;&drfw,f? 'ga=umifh
usaemfwdk@ ajymaeovdk usefwJhvlawGvJ ajym&Jqdk&Jjzpfzdk@ usaemfvnf; ar#mfvifhw,f?

oHk;oyfcsuf (2)
zGJ@pnf;ykHtajccHOya'opfeJ@ ywfouf+yD;/ tm;enf;csuf vkdtyfcsufawGukd ajymif;vJz@kd aeaeomom a0zef
&ifawmif 596 trdef@e@J axmif'%f 5 ESpfuae tESpf 20 xd csrSwfEdkifwJh nDvmcHqdkif&m Oya' 1975 ckESpf yk'fr
10 5n EdkifiHawmftm; aESmuf,SufzsufqD;olrsm;tE&m,frS umuG,fonfhOya'/ 'gawG[m tkyfcsKyfol
tm%m&SifawG vkyfcsif&mvkyf+yD; trSefudk az:xkwfolawGukd v_yfr&atmif wkwfaESmif'kuQay;cJh=uw,f r[kwfvm;?
trsKd;om;nDvmcHaqG;aEG;csufawGudk kyfjrifoH=um;eJ@ a&'D,kduae wdkufdkuf xkwfv$ihfay;zd@k owWd&Sd&ygr,f?
a,mufsm;&ihfr}uD;awG/ ppfom;&ifhr}uD;awG &efukefrSm&SdwhJ jynfho@l v$wfawmf taqmuftOD;xJrSm *k%foduQm&Sd&dS
rusif;ybJ anmifESpfyifrSm bma=umifhusif;ywmvJ? cdk;acsmifckd;0Suf vkyfcsifwhJpdwfu azsmufvdk@rSr&wm? jynf
axmifpk ryduGJa&;qkdwJhrlukd csrSwfxm;wJhtwGuf/ wdkif;&if;om;wef;wla&;awG awmif;qdkvmor# vkyfaqmif vmo
r#awGudk jynfaxmifpkyduJGatmif vkyfw,fqdkwJhpGyfpGJcsufeJ@ jynfaxmifpkyduGJrSmudk xdef;odrf;w,fqdk+yD; ppfwyfu
xyfcgxyfcg tm%modrf;r,hfudpPawGukd Oya'eJ@tnD w&m;0ifvkyfay;xm;ovdk jzpfaeygw,f? ppfAkdvfcsKyf}uD;u
orRwtjzpf tkyfcsKyfoGm;r,f? jynfaxmifpkv$wfawmfxJrSm av;yHkwpfyHk ppfwyfuae&m,lxm;w,f? jynfe,fv$wf
awmfeJ@ jynfe,ftpdk;&awGrSmvnf; ppfAkdvfawG ae&m0if,lxm;w,f? qdkawmh jynfaxmifpkryduJGoGm;atmif jzpfwhJ
enf; eJ@ "g;rdk;/ aoewfrdk;+yD; igwdk@ ppfAkdvf}uD;rsm;om wdkif;jynf tkyfcsKyfrif;vkyfaer,f qdkwJhoabmjzpfaeygw,f?

16

AdkvfcsKyf
csKyf}uD;rsm;u jrefrmEdkifiHtm;
tm; w&kwfEdkif udk pm;cdkif;aeyHk

ppfwyftaeeJ@
25 &mcdkifE_ef;xuf ydkqdk;aewmu
tajccH 104 csufrSmqdk&if
orRw[m ppfa&;u|rf;usifol jzpf&r,f?
ppfOD;pD;csKyfay;ydk@wJholom
jynf
jy
jynfaxmifpkumuG,fa&;0ef}uD;jzpf&r,f?
jynfaxmifpk e,fpyfa&;&m0ef}uD;jzpf&r,f?
aemuf+yD; jynfe,fwdkif;
udk,fydkiftkyfcsKyf a'orsm;rSmvnf;
ppfOD;pD;csKyfay;wJh udk,fpm;vS,fom
e,fpyfa&;&m0ef}uD; jzpf&r,fvdk@ yg&Sdw,f?
'gudk jyef=unfhr,fqdk&if
wdkif;jynf&Jh tm%mtm;vH
tm%mtm;vHk;udk
ppfwyfu csKyfudkifw,fqdkwJh tcsuf[m
cke 25 &mcdkifEef_e;f xuf ydkqdk;ygw,f?
cGef;rm;udkbef;
rdkif;ysOf;rd@e,fjynfo@l v$wfawmfudk,fpm;vS,f

17

tifwmAsL; (3)
BBC

OD;odef;jrwfESifh OD;ausmfZHom

udkodef;jrwf?
? OD;ausmf ajymwJhtxJrSm wyfrawmf&@J OD;aqmifr_eJ@ jynfol@ppfr[mAsL[m az:aqmif&rnfqdkwhJ
tcsufyg ygw,f? tJ'Dawmh t&G,fa&mufolwkdif; ppfxJ0if&r,fqdkwhJ oabmvm;?
OD;ausmfZHom?
? wcsKd@EdkifiHawGrSmvdk t&G,fa&muf+yD;olwkdif; ppfr_rxrf;rae&qdkwmvd@k awmh rxifbl; udkodef;
m
jrwf/ jynfol@ppfr[mAsL[mudk ppfwyfu OD;aqmif+yD; a&;qGJr,fqdkwm[m ppfqifa&;awGrSmjynfolawGukd vdktyfo
vdk ac:,l wm0efay;r,fvdk@yJ xifygw,f? EdkifiHom;wdkif;. wm0eftydkif;rSmvnf; 'dk@wm0efta&;oHk;yg;udk apmifhxdrf;
&r,f? Oya'jyXmef;csufESifhtnD ppfynmoif=um;&efe@J EdkifiHawmfumuG,fa&;twGuf ppfr_xrf;aqmif&ef wm0ef&dS
onf vdk@ qdkxm;ygw,f? 'grsKd;uawmh zG@J pnf;yHktajccHOya'wdkif;rSmvdk az:jyp+rJjzpfygw,f? odk@aomfvnf; ppfr_
rxrf;rae& Oya' oD;jcm;jyXmef;vm&ifawmh tajctaewpfrsKd; jzpfvmygvdrhfr,f?
udkodef;jrwf?
? ppfwyfudk,fpm;vS,ftrsm;pke@J zG@J pnf;r,fh trsKd;om;umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;aumifpD[m tpdk;&
tzGJ@eJ@ v$wfawmfxufudkydk+yD; tm%m&Sdaewmu t"dujy\em}uD; jzpfa=umif;/ nDvmcHwufa&mufbl;ol udk,f
pm;vS,frsm;u ajymygw,f?

OD;cGef;rm;udkbef; (rdkif;ysOf;rd
r@d e,fukd,fpm;vS,f) OD;',feD&,fatmif/ ucsifvGwfvyfa&;tzGJ@ 'kOuUX
a'gufwmwl;*sm ESifh RFA owif;Xmewdk@ qufoG,far;jref
r;jref;csuf?
cGef;rm;udkbef;? ? wdkif;jynf&J@ rlvtm%mu vlxk jzpfw,f? 'ga=umifh jynfolvlxkay;wJh tm%m[m w&m;0if
jzpfw,f? 'ga=umifh 1990 rSm tEdkif&wJh NLD wdk@ UNLD trwftm;vHk;ayghav? tJ'DvlawG a&;qGJ&rSmjzpfygw,f?
ppfwyftaeeJ@ 25 &mcdkifE_ef;xuf ydkqdk;aewmu tajccH 104 csufrSmqdk&if orRw[m ppfa&;u|rf;usifol jzpf&r,f?
ppfOD;pD;csKyf ay;ydk@wJholom jynfaxmifpk umuG,fa&;0ef}uD; jzpf&r,f? jynfaxmifpk e,fpyfa&;&m0ef}uD; jzpf&r,f?
aemuf+yD; jynfe,fwdkif; udk,fydkiftkyfcsKyfa'orsm;rSmvnf; ppfOD;pD;csKyfay;wJh udk,fpm;vS,fom e,fpyfa&;&m 0ef
}uD; jzpf&r,fvdk@ yg&Sdw,f? 'gudk jyef=unfhr,fqdk&if wdkif;jynf&J@ tm%mtm;vHk;udk ppfwyfu csKyfudkifw,fqdkwJh t
csuf[m ckeu 25 &mcdkifE_ef;xuf ydkqdk;ygw,f? aemuf+yD; 'Dtcsufxuf ydkqkd;wm &Sdygao;w,f? tJ'Dtcsufu
bmvJqdkawmh jynfaxmifpkwpfckvHk;rSma&m jynfe,fwdkif; wpfckcsif;tvdkufa&m udk,fykdiftkyfcsKyfa&; a'otvdkuf
a&m/ tJ'DrSm jynfolvlxk tdk;tdrfpnf;pdrf xdckdufr,fhtajctae&Sdr,fqkd&if ppfwyfu tcsdefra&G; tm%modrf;ydkifcGihf
&Sdw,fqdkwJhtcsuf jzpfygw,f? aemuf tqdk;qHk;wpfcsuf &Sdygw,f? wdkif;jynf&J@tusKd;twGufwJh wyfrawmf[m
jynfolvlxk&J@ tiftm;udk toHk;jyKEdkifw,fqkdwhJ tcsuf[m tifrwef ,Ofaus;odrfarG@w,f? 'gudk aoaocsmcsm
jyef+yD; oHk;oyfvdkufr,fqdkawmh urBm@EdkifiHwumu 0ifajymvd@k r&awmhbl;? bmjzpfvdk@vJqdkawmh zG@J pnf;yHke@J tum
tuG,f,lxm;+yD; jzpfygw,f?
OD;',feD&,fatmif? ? 25 &mcdkifE_ef;ESifh ywfouf&if 'Drdkua&pD ruswmudk ajymwmyg? 'Dxufta&;}uD;wmu
wyfrawmf umuG,fa&;OD;pD;csKyfu orRwxufawmif tm%m&Sdaew,fqkdawmh 'D[mu toif;tzGJ@vdk jyefjzpf
oGm;wmayghaemf? ta&;}uD;wmu umuG,fa&;OD;pD;csKyfu ol@bmomol vkyfykdifcGihf&dSw,fqkdwhJ tcsuf? tJ'gawG[m
umuG,fa&;OD;pD;csKyfudk tm%mtjynfht0 ay;xm;w,fqdkwmu ydk+yD;rjzpfoifhbl;vd@k ,lqygw,f?
ar;?
ar; ? etz &J@tajccHrl 104 csuft& trsKd;om;umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;aumifpD wpf&yfudk zGJ@pnf;xm;&Sda&; yg0if
ygw,f? 'DaumifpDudk tzGJ@0if 11 OD;eJ@ zGJ@pnf;rSmjzpf+yD;awmh orRw/ 'korRw/ umuG,fa&; OD;pD;csKyf/ 'kwd, umuG,f
a&; OD;pD;csKyf/ umuG,fa&;0ef}uD; polwdk@ yg0ifygw,f? aumifpD0if 11 OD; teuf 6 OD;[m ppfwyfu jzpfygw,f? 'D
aumifpD[m vGwf+idrf;csrf;omcGifh ay;a&;upvdk@ umuG,fa&; OD;pD;csKyfcef@xm;a&;txd EdkifiHawmforRwudk t}uHay;
axmufcHcsufy&r,fvdk@ vkyfydkifcGifhtm%m tyfESif;xm;ygw,f? 'ga=umifh trsKd;om;umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&; aumif
pD[m EdkifiHawmftpdk;&tzGJ@eJ@ v$wfawmf&@J txufrSm&SdaewJh tm%mydkiftzGJ@tpnf;vdk jzpfaeygovm;vd@k vuf&dS
18

nDvmcHwufaewJh KIO ucsifvGwfvyfa&;tzG@J u 'kwd,OuUX a'gufwm wl;*sm udk ar;awmholu tckvkd ajymyg
w,f?
a'gufwmwl;*sm? ? trsKd;om;vHkcHa&;aumifpD&@J qHk;jzwfcsufawGuawmh 'gv$wfawmfrSm jyefawG@qHka&;&rSmyg? teD;
uyfqHk; jynfaxmifpkv$wfawmfudk ac:,lusif;y&r,f? wu,fv@kd ta&;ay:jzpfay:vmwJh[mudk trsKd;om;vHkcHa&;
aumifpDu ae+yD;awmhrS ypkapmifha&Smuf vkyfaqmifoGm;r,f qdkonfhwdkifatmif olwdk@ vkyfaqmifwhJ[mawGukd
ta&;ay: v$wfawmfac:+yD;rS twnfjyKcsuf ,l&r,f?
ar;?
ar; ? v$wfawmf&J@ twnfycsuf,l&r,fqkdwJh[m usaemfw@kd tajccHrlxJrSmygwm rawG@&ygbl;? tJ'g[m r&Sdrjzpf
vdktyfcsufvm;? a,bk,soabm owfrSwfxm;wmvm; q&m&J@?
a'gufwmwl;*sm? ? 'guawmhr&Sdrjzpfvdktyfcsufyg? v$wfawmfe@J trsKd;om;vHkcHa&;aumifpDe@J qufqHr_ &Sdygw,f?
ar;?
ar; ? tJ'gudk tajccHrlxJrSm jyXmef;xm;wmrsdK; &Sdygovm;cifAsm?
a'gufwmwl;*sm? ? nDvmcH t}uHycsufxJrSm ygwmyJ?
RFA ajym?
ajym ? 'gayr,fh atmufwdkbmv 29 &ufae@xkwf etz owif;pmrSm tajccHrl 104 csufxJu eHygwf 5
csufrSmawmh wyfrawmfonf trsKd;om;umuG,fa&;ESihf vHkcHa&;aumifpD. oabmwlnDcsufjzifh EdkifiHawmfvkHcHa&;
ESifh umuG,fa&;twGuf jynfolwpf&yfvHk;yg0ifatmif pDrHaqmif&GufcGihf&Sdonf? wyfrawmf. OD;aqmifr_jzifh jynfo@l
ppfr[mAsL[mudk az:aqmif&r,fvdk@ yg&Sdygw,f? eHygwf 9 tcsufrSmvJ EdkifiHawmforRwonf trsKd;om;umuG,f
a&; ESifh vHkcHa&;aumifpD. tqdkyaxmufcHcsufjzifh wyfrawmf umuG,fa&;OD;pD;csKyfukd cef@tyfwm0efay;&r,fv@kd
yg&Sdygw,f? 'gudk=unfh&if trsKd;om;umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;aumifpD&J@ t}uHjyKcsuf tqdkyaxmufcHcsuf oabmwl
csufawGtwGuf v$wfawmfudk wifjyp&mrvdkbl;qdkwm[m xif&Sm;aeygw,f?

oHk;oyfcsuf (3)
v$wfawmfrSm ppfAkdvfawGwufa&muf+yD; Oya'jyXmef;onfhpepf ,ae@ urBmrSm rnfonfhEdkifiHrSmrS usifhoHk;
jcif; r&Sdyg? ,QKtwnfyvmr,fh Oya'ukd aemif 10 ESpf=umrS ajymif;vJcGifh yxm;wm? v$wfawmfudk,fpm;vS,f 75
&mcdkifE_ef; axmufcHr_&rS jyifcGihfyxm;wmawG[m tm%m&Sifpepf wnf+rJtm;aumif;atmif vkyfxm;ovdk jzpfae
wma=umifh jynfwGif;ppfydk+yD; qdk;0g;vmEdkifygw,f? jrefrmEdkifiH[m wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk/ ,Ofaus;r_/ bmomaygif;
pHk&SdwJh vl@tzGJ@tpnf; jzpfwma=umifh tem*wf jrefrmEdkifiHtwGuf tajccHOya'a&G;cs,f&mrSm 1947 tajccHOya'
tm;enf;csuf tm;omcsufeJ@ wdkif;jynfuHawG@cJh&wJh jy\em t&if;cHrsm;udk xnfhoGif;pOf;pm;zd@k vdkygw,f? 1947 ck
tajccHOya'[m vlwpfOD;csif;pD&J@ tcGifhta&;udk }uD;}uD;rm;rm; umuG,fapmifha&Smufay;cJhaomfvnf; wdkif;&if;om;
vlrsKd;pkrsm;twGuf wef;wltcGifhta&;ukd tmrcHcsuf tvGefenf;yg;cJhygw,f? 'ga=umifh AkdvfcsKyf}uD;ae0if;u wdkif; 7
wdkif;/ jynfe,f 7 ck zefwD;+yD; wpfygwD A[kd wif;usyfr_atmufrSm wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;&J@ wef;wlnDr#r_udk vHk;0
jiif;y,f cHcJh=u&w,f? ,QK etz vnf; tvm;wl wdkif; 7 wdkif; jynfe,f 7 ck qufvuf az:xkwfv#uf&Sdygw,f?
jrefrmhorkdif;wGif vGwfvyfa&; wdkufyGJ0ifcJholrsm;tjzpf todtrSwfycHcJh&aom &JabmfokH;usdyfonfyifv#if 1947 ck
tajccHOya' a&;qGJ&mYvnf;aumif;/ xdkOya'ukd a&;qGJcJhonfh wdkif;yjynfy v$wfawmfwGifvnf;aumif;/ txl;
u&zdk@ rawmif;qdkcJh=uacs? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; ukd,fwkdif ppfwyft}uD;tuJ jzpfaecJhpOfu yxrqHk; tajccH Oya'
t& zGJ@pnf;onhf ygvDrefv$wfawmfwGif ppfwyftwGuf ae&mcGJwrf;ay;zd@k rawmif;qdkcJhacs? 1958 ckESpfwGif 0ef}uD;
csKyf OD;Ek . tm%m&ygwD a'gifvdkuf uGJtufoGm;onfh tcg if;u AkdvfcsKyf}uD; ae0if;tm; tdrfapmifhtpdk;& zG@J &ef
yef=um;cJhonf? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; u ppfwyfrS r[kwfaom ygwDaemufcHr&Sdonfh xl;c|efxif&Sm;aom t&yfom;rsm;
jzifh tpdk;& zJG@cJhonf? ppfwyftaejzifh EdkifiHa&;OD;aqmifr_ukd,ljcif;onf jrefrmEdkifiH. taumif;qHk;tpOftvmrsm;
ESifhvnf;aumif;/ jrefrmhorkdif;ESifhvnf;aumif; qef@usifonf? EdkifiHwumwGifusihfokH;aeaom 'Drkdua&pD pepfESihf
vnf; ukdufnDjcif; r&Sdyg?

19

jrefrmEdkifiHudk t+rJwrf;vSD;jzwf pm;aomufae=uaom AdkvfcsKyf}uD;rsm;

jrefrmjynf&J@
vufawG@ordkif;a=umif;udk
jyef=unfhr,fqdk&if wyfrawmf[m
zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk
zsufodrf;cJhwmyJ &Sdw,f?
umuG,fapmifha&SmufchJwm r&Sdbl;?
twdtus ajym&r,fqkd&if 1958
ckESpfrSm usif;ycJhwJh
wyfrawmfnDvmcHuae bm
csrSwfvdkufovJqdkawmh 1947
zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk
toufay;+yD;umuG,fapmifha&Smufyg
r,fvdk@ twdtvif;uae@xd
pmeJ@rSwfwrf;wifxm;cJhwm &Sdygw,f?
tJavmuftxd
rSwfwrf;wifxm;cJhwmawmifrS
1947 zGJ@pnf;yHkudk
1962 ckESpf a&mufwhJtcg
puULpkwfwpfpkwfvdk qGJ+zJypfvkdufw,f?
aemufwpfcg
1974 zGJ@pnf;yHk tajccHOya'}uD;udk
zsufodrf;cJhwmvnf;
wyfrawmfbJ jzpfw,f?

OD;atmifxl;
jrefrmEdkifiHa&S@aersm;aumifpD

20

tifwmAsL; (4)
a&'D,dkz&D;at;&Sm; RFA owif;XmeESifh jrefrmEdkifiHa&S@aersm;aumifpD OD;atmifxl; qufoG,f
ar;jref;csuf?
OD;rif;Zif? ? ppfwyftajccH}uD;pdk;a&; tajccHrlawG[m wdkif;jynf&@J toGiful;ajymif;a&;udk taxmuftul yEdkif
&J@vm;?
OD;0if;EdkifOD;? ? tem*wfzGJ@pnf;yHk tajccHOya'rSm wyfrawmftcef;utwGuf tajccH&r,fhtcsufawG qdk+yD;awmh
14 csufcsw,f? 'DtxJrSm t"duuswJhtcsufvdk@ajym&rSmvm;? 'grSr[kwf tjiif;yGm;p&mtcsufawGvdk@ ajym&rSm
vm; rodbl;? tcsuf wcsKd@ygw,f? yxr 1 csufu wyfrawmf[m EdkifiHawmfz@JG pnf;yHktajccHOya'udk umuG,f
apmifha&Smufzdk@ t"duwm0ef&Sdw,fvdk@ ajymxm;w,f? udkatmifxl; taeeJ@ b,fvdkjrifovJcifAs?
OD;atmifxl;? ? wpfurBmvHk;rSm&SdwJh wyfrawmfawG tm;vHk;udka&m 'Drkdua&pDEkdifiHawGrSm&SdwJh wyfrawmfawGudka&m
wpfygwDeJ@ uGefjrLepfEdkifiHrsm;rSmyifv#if wyfrawmf&@J t"duwm0efu bmvJqdk&if 2 csuf yg&dSygw,f? 1 csufu
wdkif;jynfudk jynfytEW&m,fu umuG,fa&; jzpfw,f// 2 tcsufu jynfwGif;rSm obm0tEW&m,fawG usa&mufvm
vdk@&Sd&if oufqdkif&mtpdk;&u wm0efay;tyfv@kd &Sd&if 0ifa&mufulnDaqmif&Gufay;&jcif; jzpfw,f? 'gudk=unfhjcif;tm;
jzifh wyfrawmf&J@wm0ef[m zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk umuG,fapmifha&SmufwmeJ@ bmrSrqdkifbl;qdkwm &Sif;aew,f//
jrefrmjynf&J@ vufawG@ordkif;a=umif;udk jyef=unfhr,fqdk&if wyfrawmf[m zG@J pnf;yHktajccHOya'udk zsufodrf;cJhwmyJ
&Sdw,f? umuG,fapmifha&SmufcJhwm r&Sdbl;? twdtusajym&r,fqdk&if 1958 ckESpf rSm usif;ycJhwJh wyfrawmf
nDvmcHuae bmcsrSwfvdkufovJqdkawmh 1947 zGJ@pnf;yHk tajccHOya'udk toufay;+yD;umuG,fapmifh a&Smufyg
r,fvdk@ twdtvif; uae@xd pmeJ@ rSwfwrf; wifxm;cJhwm&Sdygw,f? tJavmuftxd rSwfwrf;wifxm;cJhwmawmif
rS 1947 zGJ@pnf;yHkudk 1962 ckESpf a&mufwJhtcg puULpkwf wpfpkwfvkd qGJ+zJypfvkdufw,f? aemufwpfcg 1974 zGJ@pnf;yHk
tajccHOya'}uD;udk zsufodrf;cJhwmvnf; wyfrawmfbJ jzpfw,f? 'gjzpf&if bma=umifh 'Drludk xnfhzdk;ud;pm;vJ qdk
awmh zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk w&m;0if zsufcGihf&atmif umuG,fapmifha&Smufr,fqkdwhJ emrnfokH;+yD;awmhrS rlcsrSwf
zdk@ ud;pm;wmyJvdk@ oHk;oyfvdk@&ygw,f?
OD;0if;EdkifOD;? ? 'DrSmwpfcsufu bmoGm;awG@vJqdkawmh EdkifiHawmftwGif;rSm&SdwhJ vufeufukdiftzG@J tpnf; tm;vHk;
[m wyfrawmf&J@ uGyfuJr_atmufrSm &Sd&r,f? +yD;awmh wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf[m vufeufudkif tzGJ@t
pnf;awG&J@ t}uD;tuJ jzpfw,fqdkwJh tcsufygw,f? 'DtcsufrSm b,fvkdrsm; tusKd;oufa&mufr_ &SdygovJ?
OD;atmifxl;? ? tifrwefrS tEW&m,f}uD;wJh tcsufjzpfw,f? 'Drdkua&pDEdkifiHawGrSm wyfrawmfeJ@ tjcm;vufeuf
udkif tzGJ@tpnf;awGudk cGJxm;wmjzpfygw,f? &JwyfzGJ@awG&dS&r,f? vHkcHr_xdef;odrf;a&; wyfzGJ@awG&dS&r,f? tjcm; vuf
eufudkifwyfzGJ@awGudk wyfrawmfeJ@ cGJxm;wmjzpfygw,f? bma=umifhcJGxm;&vJqkdawmh yHkrSeft+rJwrf;&SdaewJh Regular
Army ac:wJh vufeufudkifwyfzGJ@eJ@ tjyeftvSef =uyfrwfxdef;ausmif;xm;wm&Sdw,f? 'DtrsKd;om;axmufvSrf;a&;
awG[m wyfrawmfudk wm0efrcHawmhbl;? wufvmwJh tpdk;&tzGJ@udk wm0efcH&w,f? wufvmwJh t&yfom;tpdk;&
udk opPm&Sd&r,f? tpD&ifcHpm wifjy&rSmu tpdk;&tzG@J jzpfw,f? wyfrawmft}uD;tuJ r[kwfbl;? jynfo@l &Jwyfz@JG
udkvnf;bJ wyfrawmfeJ@aum tjcm;wyfzGJ@0ifrsm;eJ@yg cGJxm;&rSm jzpfygw,f? &JwyfzGJ@[m ormorwfuspGm tv,f
acgifrSm &yfwnfae&r,f? EdkifiHtwGif;rSm&SdwJh b,folrqdk0ef}uD;jzpf&if jzpfr,f? orRwjzpf&if jzpfr,f? AdkvfcsKyf wpf
a,muf jzpf&ifvnf; jzpfr,f? b,folyJ usL;vGef usL;vGef &Jwyfz@JG [m usL;vGefwhJyk*d~Kvfukd zrf;qD;&J&r,f? w&m;pGJ
&J&r,f? w&m;Hk;wifydk@&J&r,f? tJvdkjzpfEdkifb@kd qdk&if &Jwyfz@JG eJ@ axmufvSrf;a&;wyfzGJ@[m wyfrawmfatmufrSm oGm;
&Sdvdk@ r&bl;? wyfrawmfatmufrSm &Sdaejcif;tm;jzifh ppfacgif;aqmifawG jypfr_usL;vGefwm rSefor#ukd vHk;0 ta&;,l
cGifh r&SdawmhbJeJ@ jynfzHk;um;cs/ vGwf+idrf;csrf;omcGihf wpfoufvHk;ay;&awmhr,fvdk@ajymaewmeJ@ twlwlyJv@kd ajymcsif
w,f? tifrwefta&;}uD;wJh tcsufjzpfygw,f?

21

OD;0if;EdkifOD;? ? aemufwpfcsufu wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf&@J tqifhtwef;ayghav? umuG,fa&;OD;pD;csKyf&@J


tqifh[m EdkifiHawmf 'k-orRw&J@tqifhtjzpf owfrSwfwmayghaemf? 'DtcsufawGay:rSmaum udkatmifxl; wdk@ b,f
vdk jrifovJ?
OD;atmifxl;? ? 'Drdkua&pDEdkifiHawGrSm umuG,fa&;0ef}uD; t&yfom;&J@ OD;aqmifr_atmufrSm wyfrawmf umuG,f
a&;OD;pD;csKyfu &Sd&r,f? 'gu wpfurBmvHk;rSmusifhoHk;aewJhrljzpfw,f? tm%m&SifqefqefoGm;wJh uGefjrLepf ygwDawG
rSm onfyifv#if umuG,fa&;0ef}uD;awG[m t&yfom;awG jzpfw,f? tck umuG,fa&;0ef}uD;csKyfukd 'korRw eJ@
wpfwef;wnf;xm;vdkufwJhtwGuf bmjzpfoGm;vJqkdawmh umuG,fa&;OD;pD;csKyfu umuG,fa&;0ef}uD;&J@ txufrSm
a&mufoGm;w,f? ajymif;jyefjzpfoGm;w,f? umuG,fa&;0ef}uD;[m umuG,fa&;OD;pD;csKyfukd trde@f ay;vd@k r&awmhbl;
qdkwJh oabmudk zGJ@pnf;yHktajccHOya'eJ@tnD tmrcHcsuf ay;vdkufwmbJ jzpfw,f?
OD;0if;EdkifOD;?
? aemufwpfcsufu wyfrawmf[m wyfykdif;qdkif&m udpPtm;vHk;udkayghav vGwfvyfpGm pDrHcef@cGJ
pD&ifaqmif&GufydkifcGifh&Sdonfvdk@ tajccHrlu csxm;w,f? 'DtajccHrl&@J ta&;ygwJhtcsufu bmawG jzpfEdkifvJ?

udk,fusdK;&Smaeaom tdrfeD;csif;EdkifiHrsm;
OD;atmifxl;? ? 'Drdkua&pDEdkifiHawGrSm wyfrawmftiftm;owfrSwfwhJ udpPawG? tiftm;wdk;avsmh udpPawG?
wyfrawmfudk avhusifhwJh udpPawG? &mxl;wdk;avsmh ay;wJhudpPawG wyfrawmfudk vufeuf wyfqifwJhudpPawG?
wyfrawmf&yfwnfa&; vdktyfwJh bmaiG&SmazGoHk;pGJa&;udpPawGukd t"du v$wfawmfu qHk;jzwfay;&wm jzpfyg
w,f? 'Drltwdkif;yJ wpfurBmvHk;rSm&SdwJh wyfrawmfawG vdkufemusifhoHk;&wm jzpfygw,f? 'Drlxufausmf usifhoHk;vd@k
r&ygbl;? wyfrawmf[m wyfydkif;qdkif&mawGrSm vGwfvyfpGm pDrHcGifh&Sdw,fqdk+yD; zGJ@pnf;yHktajccHOya'u tmrcHcsuf
ay;vdkuf&if bmjzpfoGm;vJqdkawmh wyfrawmfu ol@tiftm;udkol udufovdk wdk;csJ@oGm;r,f? avhusifhcsifovdk avh
usifh oGm;vdrfhr,f? wdk;csJ@ oGm;vdkufr,f? udufovdk wyfrawmfomtrd wyfrawmfomtz qdkwJh tawG;tac:rsKd;
utp dkufoGif;+yD;awmh avhusifhay;EdkifwJh taetxm;awG vHk;0 jzpfoGm;r,f? wyfrawmfwGif;rSm &mxl;wdk;ay;wJh
udpP[lor#u b,folurS 0ifa&mufawG@cGifhr&SdawmhbJeJ@ pdwfuduf wyfrawmftwGif; vrf;a=umif;u oyfoyf oGm;
rSm jzpfw,f? wyfrawmf&yfwnfa&;qdkwJh ta=umif;jycsufe@J tjyifrSm udufwJhpD;yGm;a&; xGufvkyfaetHk;awmh/ zG@J

22

pnf;yHk tajccHOya'eJ@tnD b,folurS wm;cGihfr&SdawmhbJ wyfrawmf[m vGwfvGwfvyfvyf bmaiG&SmazG }uD;


xGm;atmif qufvkyfEdkifwJh taetxm;udk zG@J pnf;yHktajccHOya'u tmrcHcsufay;&r,fhoabm jzpfoGm;ygw,f?
OD;0if;EdkifOD;?
? aemufwpfcsufu w&m;Oya'pD&ifa&;eJ@ oGm;wdkufqdkifaeygw,f? b,fvkdvJqkdawmh/ ppfbuf
w&m;pD&ifa&;rSmwJh wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf&@J tqHk;tjzwf[m t+yD;tjywf jzpfw,fqkd+yD; ajymxm;w,f?
'Dtcsufuaum b,fvdktusKd;qufawG jzpfay:vmEdkifvJ?
OD;atmifxl;? ? tJ 2 csuf jzpfEdkifygw,f? 1 csufu b,fvdkvJqkdawmh uae@tcsdefxd wyfrawmfu ae+yD;awmh
usL;vGefaumif; usL;vGefcJhwJh vl@tcGifhta&;csKd;azmufr_udk bmrSta&;,laqmif&GufcGihf r&SdawmhyJeJ@ wyfrawmf
umuG,fa&;OD;pD;csKyf vufxJrSmbJ 'DudpPu yGJ+yD;rD;aojzpfoGm;r,fh taetxm;rsKd;udk zG@J pnf;yHktajccHOya'u tmr
cH ay;&r,fhoabm jzpfw,f? 'kwd,ta&;}uD;wJhtcsufu bmvJqkdawmh w&m;pD&ifa&;eJ@ywfoufvm&if b,f
wdkif;jynfrSm rqdk/ tjrifhqHk;w&m;Hk;u Supreme Court w&m;Hk;csKyf 1 ckbJ &Sdoifhw,f? wu,fv@kd om ckeajymwJh rl
udk csvdkufr,fqdkvdk@&Sd&if ppfbuf w&m;pD&ifa&;rSm umuG,fa&;OD;pD;csKyf&@J tqHk;tjzwf[m t+yD;tjywfjzpfw,fv@kd
csvdkufjcif;tm;jzifh wdkif;jynfxJrSm w&m;Hk; 2 Hk; ay:aygufoGm;Edkifw,f? qdkvdkcsifwmu Supreme Court ac:wJh
tjrifhqHk;w&m;wpfckjzpfoGm;r,f? wyfydkif;qdkif&m w&m;Hk;wpfkH; jzpfoGm;r,f? w&m;Hk; 2 ck pifydif jzpfaew,fqdkwJh
[mu urBmrSm b,fwdkif;jynfrSmrS r&Sdbl;? w&m;r#wr_udkvnf; qef@usifw,f? wyfrawmfukdvnf; vGwfvGwfvyf
vyf udufwJh&mZ0wfr_udk usL;vGef/ umuG,fa&;OD;pD;csKyfu vGwfapvd@k ajymor# umvywfvHk; vGwfaerSmjzpfwhJ
twGuf w&m;r#w r_ qHk;_H;aer,fvdk@ usaemfwdk@ oHk;oyfvdk@&ygw,f?

oHk;oyfcsuf (4)
etz rS tqdkyxm;aom orRwpepf. 'Drdkua&pDrusaom obm0ukd yjyifzdk@qkdv#if orRw a&G;aumuf
a&;pepfonf vlwdkif;rJay;cGihfjzifh wdkufdkufa&G;aumufjcif; jzpfoifhonf? odk@aomf jy\emwpfck ay:aygufvmEdkifajc
wpfck &Sdaejyefygonf? if;rSm Armwdkif;&if;om; vlrsKd;pku vlOD;a&pkpkaygif; 65 &mcdkifE_ef; &Sdaeaoma=umifh jzpfonf?
vlOD;a&tajccHt&vnf; vlrsKd;pkrsm;. wef;wla&;ESihf nDn$wfa&;udk xdckdufr_tenf;qHk;jzpfrnfhpepfukd pOf;pm;&ef
t+rJvdktyfonf? &Srf;trsKd;om;acgif;aqmif EdkifiHa&;odyH` ynm&Sif a'gufwm p0fZefa,mifa[Gu zuf'&,f jynf
axmifpk ukd &Gmuav;wpf&GmeJ@ E_dif;,SOfajymoGm;cJhwm&Sdygw,f? tJ'D&GmxJrSm tdrf}uD;awGvnf; &Sdr,f? tdrfti,f/
t&G,f/ tvwfawGvnf;&Sdr,f? }uD;onfjzpfap/ i,fonfjzpfap ol@tdrfe@J ol ol@+cH0if;uav; eJ@olvGwfvyfpGm ae
xkdifcGihf &Sdr,f? 0uf/ EGm;/ arG;csif arG;r,f? oD;ESHpdkufcsif pdkufr,f? ol@twdkif;twmeJ@ol ol@todkif;t0ef;av;rSm
vGwfvyfr_uav;awG/ usifhoHk;cGihf&SdwJh tdrf}uD;tdrfi,f uav;awGe@J pkaygif;+yD; aexdkif=uwJh &Gmvdk[mrsKd;[m
zuf'&,fjynfaxmifpk ygwJh? olqdkvkdwmu usaemfw@kd tdrf/ usaemfw@dk +cH0if;vdk@ todtrSwf ycH&r,fqdk&if &Gmvlxk
&J@ tusKd;pD;yGm;ukd rxdcdkufapwJh toufarG;0rf;a=umif; vkyfief;rsKd;ukd vGwfvyfpGmvkyfudkifpGrf; &&Sd&rSm jzpfygw,f?
tck etz a&;qGJaewJhOya'u usaemf tdrf+cH0if;xJrSm 0uf+cHwJuav;wpfvkH; xyfaqmufcGifhay;yg? a&wGif;uav;
wpfwGif;avmuf wl;cGihfay;yg? Al;pifuav;vnf; xdk;yg&apqdk+yD; AkdvfcsKyf}uD;rsm;qDrSm vuf0g;jzef@ae&r,hfyHkygbJ?
etz&Jh 104 csufrl&J@ _axmihfu=unhf&if &Gmxdyfuol}uD;tdrfrSm ol}uD;ae&m ,lxm;ol[m ol}uD;r[kwfawmhbJ
ppfAdkvf}uD;jzpfaewmqdkawmh &yfa&;/ &Gma&;/ tkyfcsKyfa&;udpPawGay:vmvdk@ &Gmv,fZ&yfrSm tpnf;ta0; xdkif&r,f
qdk&if &Gmom;75 a,muf&Sdwdkif; ppfAkdvf25 a,muf[m 0ifxdkifpGufzuf+yD; tkyfcsKyfoGm;vdrfhr,f? ydk+yD;qdk; wmu
jynfe,feJ@wlwJh ukd,fhtdrf/ ukd,hf+cH0if;uav;rSm ukd,hfrdom;pke@J ukd,f vGwfvGwfvyfvyf aysmfaysmf&$if&$if aecGifh&r,hf
tpm; rdom;pkoHk;a,muf&SdwJh tdrfawGrSm ppfAkdvfawGu wpfa,mufuspD rdom;pkajcmufa,muf&SdwJhtdrfrSm ppfAkdvf
awGu ESpfa,mufuspD tdrfOD;cef;rSm vmwufxkdif+yD; tdrfr_a&;&mudpPawGudk 0ifa&mufpDrH uGyfuJoGm;awmhr,fqkd
wm xif&Sm;aeygw,f?

23

AdkvfcsKyf}uD;wdk@. w&m;pD&ifa&;

usaemfwdk@ q&mawmfOD;OwWr u
nGef=um;cJhovdkayghAsm
twdwfudkta=umif;cH
ypPKy`efudkrsufarSmufy
tem*wfudk a&S@=ubd
_=ubdk@ qdkovdk
usaemfwdk@ tem*wfrSm
ppftm%m&Sif csKyf+idrf;+yD;awmhrS
wu,fhvlrsKd;aygif;pHk
jynfolvlxk wpf&yf
&yfvHk;
vufcHEdkifwJh 'Drdkua&pD
jynfaxmifpkpepfudk
&nfrSef;+yD;awmh
twdwfu ta=umif;awGudk
tajcy+yD;awmhrS ypPKy`efrSm
awG@qHkaqG;aEG;
tajz&Smzdk@twGuf
awmif;qdkae=u&wm jzpfw,f?

}uD;
udkudk}uD
88 rsdK;qufausmif;om;acgif;aqmif

24

'Drdku&ufwpfjrefrmhtoH
toH DVB ESihf 88 rsKd;qufausmif;om;acgif;aqmif ukdukd}uD;
qufoG,far;jref;csuf?
? ? jrefrmEdkifiH&J@tajctaeudk=unfh&if etz ppftkyfpk[m tzufzufu edrhfusaewJh wdkif;jynfudk jyefvnf
OD;armhvmbdk@xuf udk,fhtm%mwnf+rJa&;twGuf twdkuftcHawGukdbJ &efvkyfaewmawG@&ygw,f? b,fol@t}uH
ay;csufudkrSvnf; em;raxmif/ b,fEdkifiHrSvnf; em;csvdk@r&bJ etz u ighjrif;igpdkif;aewm[m aemufqkH;rSmawmh
b,fol@twGufrS aumif;zdk@vrf;rjrifygbl;?
udkudk}uD;? ? usaemfwdk@ 'DrSm txl;ojzifhayghAsm? 0g&ifhEkdifiHa&;orm;}uD;awGe@J t}uHycsufqdkwm/ 0g&ifhqdkwmu
awmfHkwefHk oHk;xm;wm r[kwfygbl;? awmfawmfukd tawG@tuHawGtay:rSm oifcef;pm xkwfEkwfxm;+yD;rS wifjy
xm;wJh tcsufawGjzpfw,f? usaemfwdk@ q&mawmfOD;OwWr u nGef=um;cJhovdkayghAsm? twdwfudkta=umif;cH?
ypPKy`efudkrsufarSmufy? tem*wfudk a&S@_=ubdk@ qdkovdk usaemfw@kd tem*wfrSm ppftm%m&Sif csKyf+idrf;+yD;awmhrS
wu,fhvlrsKd;aygif;pHk jynfolvlxkwpf&yfvHk; vufcHEdkifwJh 'Drdkua&pD jynfaxmifpkpepfudk &nfrSef;+yD;awmh twdwfu
ta=umif;awGudk tajcy+yD;awmhrS ypPKy`efrSm awG@qHkaqG;aEG; tajz&Smzd@k twGuf awmif;qdkae=u&wmjzpfw,f?
DVB

a&'D,dkz&D;at;&Sm;owif;Xme RFA ESifh AkdvfrSL;}uD; cGefOuUm qufoG,far;jref;csuf


OD;pdefaus
usmfvdif_i?f ? toGiful;ajymif;a&;umv jyXmef;csufrsm;qdkwhJtydkif;jzpfygw,f OD;wifatmifckdif? etz &J@ zG@J
pnf;yHkudk twnfy+yD;vdk@ yxrt}udrf v$wfawmfac:HkeJ@ vuf&dS etztpdk;&u EdkifiHawmftm%mv$Jay;zdk@ tqif
oifh rjzpfEdkifao;bl;wJhAsm? yxrt}udrfv$wfawmfuae orRw cef@tyfr,f? tpdk;& zGJ@&r,f? w&m;ol}uD;csKyf cef@&
r,f? pwJhudpPawG +yD;pD;wJhtxd vuf&Sd ppftpdk;&u EdkifiHawmftm%mudk qkyfukdifoifhw,fv@kd t}uHyxm;ygowhJ
OD;wifatmifcdkif?
OD;wifatmifcdkif? ? [kwf+yDAsm/ tJ'DzGJ@pnf;yHktajccHOya'awGukd vlxkqENcH,lyGJeJ@ twnfyr,fhtcsdefvnf;rod&bl;?
aemufwpfcg twnfy+yD;awmh yxrt}udrfv$wfawmf b,fESpfvtwGif; ac:r,fqkdwmvnf; raocsm/ orRw cef@
wm tpdk;&zGJ@wm b,favmuf =umr,fqdkvnf; ra&&mqdkawmh/ aemufxyf vuf&dStpdk;& b,fESpfESpfavmuf &Sdae
r,fqdkwm cef@rSef;&cufaeygvm; OD;pdefausmfvd_if?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? 'ga=umifhvnf; tmqD,Hu nDvmcH+yD;r,fh tcsdefZ,m;udk zdtm;ay; awmif;cHaewmaygh? 'gay
r,fh twdkuftcHbufuawmh zGJ@pnf;yHktajccHOya'rl=urf; twnfyzd@k tcsdefus&ifawmh uef@uGufzdk@ jrefrmjynfol
awGudk pnf;Hk;oGm;r,fvdk@ z,f'&,f jynfaxmifpk zGJ@pnf;yHktajccHOya'a&;qGJa&; tzGJ@0if Adkvfr;}uD; cGefOuUmu
tckvdk ajymygw,f?
cGefOuUm?
? enf;vrf; 3 oG,f&Sdw,fAsm/ eHygwf 1 enf;vrf;uawmh 'Dtpnf;ta0;rSm yg0ifwufa&muf+yD;awmh
aemufqHk; tqHk;tjzwfumvudk a&mufoGm;r,fh typftcwf&yfwJhtzGJ@awG/ tzGJ@uacgif;aqmifawG/ wdkif;&if;om;
acgif;aqmifawG&J@ oabmxm;eJ@ olwdk@&Jh&yfwnfcsufukd usaemfw@kd u Check and Blance vkyfaew,f? t"durSm
yHkpHtwdkif; wdkif;&if;om;acgif;aqmifawG acgif;aqmifEkdifyghrvm; qdkwm Blance wpfck &Sdw,fcifAs? 'kwd, Blance
uawmh twGif;rSm 194 No yJay;&r,fqdkwJh tcsdefrSm Referendum (jynfvHk;u|wfqENcH,lyJG) rSm jynfolvlxk
awGu =uyf=uyfrwfrwf od+yD;awmh rJay;Edkifatmifvkyfvdk@ rvG,fbl;qdk&if a&G;aumufyJG wu,fyJ Referendum
0ifvm&if rJray;zdk@uefydef;b,fvdkenf;eJ@ tusyfudkifudkif/ 'gu 'kwd,? wwd, tcsufu trsKd;om;nDvmcH tzG@J
bJ jzpfjzpf Referendum bJjzpfjzpf tJ'Dtay:rSm Internationally Recognition (tjynfjynfqdkif&m todtrSwfyr_)
ray;=uzdk@ uefydef;vkyfzdk@ vdkw,fcifAs?
OD;pdefausmv_
fvdi_ f?
? qENcH,lyGJ vkyfwJhtcgrSm vlxkudk uef@uGufrJay;atmif b,favmufxd jyifqifr_ &Sdxm;w,f
qdkwm usaemf rod&ayr,fh ppftpdk;&bufuawmh Referendum (qENcH,lyGJ) atmifjrifb@kd twGufukd ckaeuwnf;
u atmufajcrSm&SdwJh &,u tqifhudkawmifrS ynmwwfawGe@J tpm;xdk;+yD;awmh pepfwus udwifjyifqifrawG
25

vkyfaew,fvdk@ jynfwGif;EdkifiHa&; tuJcwfawGu ajymygw,f? ppftpdk;&bufuvnf; ol@vrf;a=umif; vkyfvdk@jzpf


atmif vkyfaeovdkrsKd; twdkuftcHbufuvkyfaewm Adkvfr;}uD;cGefOuUm taxmuftxm;jyEdkifwhJ tajctae&Sdyg
ovm;//
cGefOuUm? ? etz jyifqifwm usaemfw@kd vnf;=um;w,f? odw,f? usaemfw@kd ytd@k 0fe,fxJrSmqdk&if tcgwdkif;u
ytdk@0fol}uD;/ wdkufol}uD;qdkvnf; ytdk@0fwdkufol}uD;/ 'gawGawmif z,f&Sm;cH&+yD;awmh etz &J@ &Jabmfa[mif;/ ppfrSL;
xrf;a[mif; }uHhzGH@tzGJ@uvlawGeJ@ tpm;xdk;aewm =um;od&w,f? tJ'ga=umifh Referendum rSm aocsmayguf xuf
0ufausmfjzpfatmif olwdk@tusyfudkifr,fh oabmawmh&dSw,f? wu,fhtqHk;tjzwfumv a&mufvmvd@k &Sd&ifawmh
tqHk;tjzwfay;r,fh jynfolawG[m b,favmufxd tod^m%f yGifhvif;aeovJqdkwm ajymjy&r,fh udpPjzpfw,f?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? 'DvlawGudk zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' qENcH,lyJGvkyfwhJtcgrSm axmufcHrJray;=uyge@J qdkwhJ
tcsufudk vlxk em;vnfoGm;atmif omrefpum;vHk;eJ@ bma=umifh axmufcHrJ ray;oifhbl;qdkwm twdkqHk; &Sif;&Sif;
vif;vif; b,fvdkajymcsifygovJ?
cGefOuUm? // vuf&Sd etz&J@ zGJ@pnf;yHktajccHOya'[m jynfoltwGufvnf;r[kwfbl;? wdkif;&if;om; twGufvnf;
r[kwfbl;? 'Drdkua&pDtwGufvnf; r[kwfbl;? tcsKyftjcmtm%m[m jynfol@xHrS qif;ouf&rnfqdkwhJ tajccHrle@J
qef@usifuGJvGJaewJhtwGuf axmufcHrJ ay;vdkufjcif;tm;jzifh ppfwyf&J@ ppftm%m&Siftkyfpdk;r_/ ppfwyf&J@ }uD;pdk;r_ukd
Oya'a=umif;t& w&m;0ifay;vdkufwmeJ@ wlaewJhtwGuf ppfwyftkyfcsKyfr_a=umifh tukefvHk; 'kuQa&mufaew,f? 'D
tkyfcsKyfr_om w&m;0ifjzpfoGm;&if 'Dxufykd+yD;awmh qdk;0g;wJhtajctaersKd;eJ@ wdkif;oljynfom;awG &ifqkdif&rSm jzpfyg
w,f? wdkif;oljynfom;awGtaeeJ@ udk,fhudkudk,f qdk;0g;wJhtjzpfukd wGef;yd@k ovdk jzpfoGm;r,f? 'Dqdk;0g;wJh vuf&Sdtajc
taeudk &yfwef@apcsif&ifawmh ppftkyfpkudk w&m;0if rvkyfrdzdk@ 'gukdbJ axmufjy&rSm jzpfygw,fcifAs?
OD;wifatmifcdkif? ? twdkuftcH&J@ tjrifudkawmh od&yg+yD? &efukef EdkifiHa&;orm;awG&J@ tjrifuaum b,fvkd&dSyg
ovJcifAs? ajymjyyg OD;pdefausmfvd_if?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? jynfolawG&J@ t}uHycsufrygwJh 'Dz@JG pnf;yHktajccHOya'om twnfjzpfchJ&ifawmh wdkif;jynf t
wGuf &ifav;p&m jzpfw,fvdk@ &efukefrd@ae 0g&ifhEkdifiHa&;orm;}uD; trsKd;om;a&;OD;0if;Edkifu tckvdk axmufjyygw,f
OD;wifatmifcdkif?
OD;0if;Edkif? ? nDvmcH}uD;[mvnf; vkyfvmwm=umvS+yD? ESpfaygif;q,fpkukd ausmfvm=u+yDqdkawmh awmfawmf}uD;
aES;auG;w,f? odk@aomfvnf;bJ +yD;oifhw,fqkdwhJ pum;vHk;wpfvkH;xJudk usaemfajym&ifawmh usaemfhqENeJ@ udkufnD
rSm r[kwfbl;? usaemfu nDvmcH eJ@ ywfouf&if EdkifiHwumudk wifjyaewm[m bmvJqdk&if jrefjref+yD;Hke@J usaemf
wdk@ wdkif;jynf 'Drdkua&pD&rSmvnf; r[kwfbl;? wdkif;jynftusdK;&SdrSmvnf; r[kwfbl;? jrefvnf; jref&r,f? rSefvnf;
rSef&r,f? rSefw,fqdkwmu 'Drdkua&pDEdkifiH wpfEdkifiHjzpfvmatmif wu,fhukd tajccsay;wJh tajccHOya'jzpfz@kd vdk
wmudk;As? ck[mu c|wf,Gif;csufawG trsm;}uD;&Sdaew,f? usaemfw@dk oabmrwlEkdifwhJ vufrcHEkdifwhJt&mawG
trsm;}uD;&Sdaew,f? 'gawGudk usaemfwdk@ axmufjycGihfr&bl;? jyifqifcGifhr&bJeJ@ 'gudk Constitution (zGJ@pnf;yHk) }uD;qdk
+yD;awmh a&;xkwfvdkuf+yD;awmh 'gudktwnfjzpfatmif vkyf=ur,fqkd&if wdkif;jynftwGuf tqifajyp&m r&Sdbl;vd@k
oHk;oyfygw,f?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? vGwfvyfa&;&+yD; 10 ESpf =um+yD;wJhtcsdefrSm rjyifcJhvdk@ ysufcJhw,fvdk@ trsKd;om;nDvmcHu
axmufjyygw,f? 'ga=umifh anmifESpfyifnDvmcHu zGJ@pnf;yHktajccHOya'udkvnf; 10 ESpf=umrS yjyifoifhw,fv@kd
t}uHyxm;ygw,f? 'gayr,fh yjyifwJhae&mrSm v$wfawmfukd,fpm;vS,f 3 yHk 2 yHk oabmwlrS yjyifEdkifw,fqkdwhJ
twGuf ppfwyfu acgif;acgufa&G;xm;wJh trwfawG oabmrwlbJe@J q,fESpf=umvJbJ ppfwyfutm%modrf;zd@k
&Sdw,fqdkwJh 'DzGJ@pnf;yHk}uD;udk jyifzdk@rvG,fEdkifbl;vd@k &efukef EdkifiHa&;todkif;t0dkif;u ajymqdkaeygonfwhJcifAsm?

oHk;oyfcsuf (5)
wdkif;jynfudk 'Drdkua&pDEdkifiHjzpfatmif wnfaxmifr,fqdk&if vlxk&J@ tcsKyftjcmtm%mydkifqdkifr_ Popular
Sovereignty ukd zGJ@pnf;yHktajccHOya'&J@ a=umkd;jzpfwJh tajccHtusqkH; vGwfvyfr_ tcGihfta&;oHk;&yf Three Basic
Freedoms jzpfwJh vGwfvyfpGmxkwfaz:ajymqdkcGihf/ vGwfvyfpGmpnf;kH;cGifhawGudk tajccHOya'&J@rdKiftjzpf &Sif;&Sif;
26

vif;vif; jyXmefay;&rSm jzpfygw,f? jrefrmEdkifiHudk ppfwyfu ESpfaygif; 60 cef@ tkyfcsKyfcJh +yD;+yD? ,QK urBmeJ@r,SOfe@J tkH;?
tdrfeD;csif;EdkifiHawG xGuf+yD; b0awG/ toufawG/ t&SufawGe@J &if;+yD; u|efcHae=u&wm vlwkdif;tod? urBmu tod
yg? etz rSm qef;=u,faom orRw pepfudk csrSwfxm;onf? orRwonf tajccHOya't& t}uD;tuJjzpf+yD;
0ef}uD;csKyf&mxl; (odk@r[kwf) 0ef}uD;csKyfOD;aqmifonfh 0ef}uD;tzG@J twGuf jyXmef;csuf ryg&Sdyg? ygvDreftpdk;&. Xif
&Sm;aom oGifjyifwpfckrSm 0ef}uD;tzGJ@onf tkyfcsKyfa&;tzGJ@ tppftrSefjzpf+yD; wu,fhtm%mudk udkifwG,f&onf?
ygvDrefudk wm0efcHxm;&onf? wenf;tm;jzifh jynfolvlxkukd wm0efcH&onf? 'Drdkua&pDpepfudk tajccHxm;aom
a=umifh 0ef}uD;tzGJ@udk t,Hkt=unfr&Sd tqdkwifum zwfcsypfEdkifonf? etz . tajccHrlwGif orRwonf rnfol
ukdrS wm0efrcH&? odk@aomf 0ef}uD;rsm;rSm orRwukd wm0efcH&onf? ygvDrefudk wm0efrcH&? orRwonf ppfbufrS
yk*~dKvfjzpfaeI Oya'ytzJG@tay: =oZmv$rf;rdk;xdef;csKyfaeonf?
0ef}uD;rsm;onf orRw. vufatmufrSjzpfum tm%m&Sif qefvmayrnf? etz . tajccHrlrsm;u
orRwonf EdkifiHt}uD;tuJjzpf+yD; tkyfcsKyfa&;ukd ,lepfokH;ckwGif jzef@cJGxm;onf[k qdkonf? odk@aomf rnfonfh tm
%mukd jzef@cGJrnfukd r&Sif;vif;? tao;pdwfudk ajymrxm;ay? tpdk;&tzGJ@wGif EdkifiHawmf orRw/ 'korRw ESpfOD;/ a&S@ae
csKyf/ jynfaxmifpk0ef}uD;rsm; yg0ifonf? orRwonf jynfaxmifpk0ef}uD; oHk;OD;xJESifh tvkyf vkyf&rnfjzpf+yD; tjcm;
a&G;aumufcH ukd,fpm;vS,frsm; 0ef}uD;jzpfa&;udk jiif;y,fEdkifonf? jynfaxmifpkv$wfawmfu twnfryv#if rnfo@dk
jzpfrnfukd ajymrxm;yg? ppfwyfrS tvdktavsmufjzpfvmrnfh orRwukd pGJcsufwifzwfcs&ef v$wfawmfESpf&yfteuf
wpfckckrS tzGJ@0ifpkpkaygif;. av;yHkwpfyHk vkdtyfonf? TtcsufrSm wdkif;jynf tkyfcsKyfr_ukd t+rJ+cdrf;ajcmufaeygonf?
wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyfonf orRwvufatmufwGifr&Sdovdk orRwrSm ppfaoemywd vnf;r[kwfacs? rnf
onhfEdkifiHrS 0ifa&mufpGufzufrudkrqdk umuG,fwm;qD;Ekdifrnhf {&mrvufeuf}uD;ukd umuG,fa&;OD;pD;csKyftm; ay;
tyfxm;onf? jrefrmEkdifiHwGiftwdwfumv A[kdcsKyfukdifonhf ppftm%m&SifpepftkyfcsKyfr_ tawG@tuHrsm;ukd t
ajccHI tem*wfjy\emajz&Sif;a&;udk OD;wnfrnfh pepfwpfckjzpf&ef txl;vdktyfaeygonf?

ppfAdkvfawGudk 'Drdkua&pD pepf ta=umif;udk ajym&wm u|Jyg;apmif;wD;&ovdkygyJ

27

tajymav;/ avoHawG=um;&wJh
tcgrSm enf;enf;awmh
xl;qef;wmayghAsm? usaemfuawmh
wpfckbJ ajymcsifygw,f?
EdkifiHa&;orm;awGeJ@
EdkifiHa&;ygwDwpf&yfbJjzpfap/
tiftm;pkwpfpkwpfck
b,ftiftm;pkudkrqdk
olwdk@ajymwmawGeJ@
tuJrjzwfygeJ@?
olwdk@wu,fvufawG@/
wdkif;jynf&Jhb0 jynfolawG&J@
b0eJ@tuJjzwfzdk@ vdkw,fvdk@
usaemfajymyg&ap?

t,f'DwmcsKyf t+idrf;pm; OD;xdefvif;


Adkvfwaxmifowif;pm

tifwmAsL; (6)
a&'D,dkz&D;at;&Sm;owif;Xme
qufoG,far;jref;csuf?

RFA

ESifh yckuUL+rdK@ rS jrefrmhEdkifiHa&;avhvmol OD;rif;aqG

OD;pdefausmfvdif_i?f ?pnf;urf;&SdwJh'Drdkua&pDudk oGm;&r,fv@kd jyifqifajymjyygw,f? q,fESpfausmfvmwJhtcg Complete


vdk@ aemufwpfrsKd; ajymjyefygw,f// 'gayr,fh rav;&Sm;0ef}uD;csKyf rde@f cGef;ac|t+yD; 'kwd,AdkvfcsKyf}uD;
cifn$ef@ ajymwJh 'Drdkua&pD trsKd;tpm;uawmh trsm;vufcHxm;wJh vGwfvyfjcif;/ w&m;r#wjcif;/ wef;wlnDr#jcif;
qdkwJh avmuygvw&m; 3 yg; tajccHwJh 'Drdkua&pDoGm;r,fv@kd jyifqifajymvdkufjyefwJhtwGuf jynfolawG acgif;cg&
cufcuf jzpfoGm;jyefygw,f? 'kwd,Adkvf csKyf}uD; cifnGef@ eJ@ rwdrf;r,drf;ygbJ avmuygvw&m; 3 yg; tajccHwhJ
'Drdkua&pDudk NLD uvnf;oGm;r,fvdk@ tpPa&;EdkifiHxkwf owif;pmwpfapmifudk a':atmifqef;pk=unf uyg ajym
vdkufwJhtwGuf 2 a,mufom; twdkiftazguf vkyfvkdufovm;vd@k awmif xifrSwf&ygw,f? ydk+yD;awmh tHh=ozd@k
aumif;wmu ppftpdk;&tqufquf ESpfaygif; 40 ausmftwGif; avmuygvw&m;qdkwhJ toHk;tE_ef; poHk;wm 'g
yxrqHk;t}udrf jzpfygw,f? bmbJjzpfaeae ppftpdk;&eJ@ NLD oGm;r,fh 'Drdkua&pDpepf[m avmuygv 3 yg;
tajccHwJh 'Drdkua&pDqdkwJhtwGuf pum;vHk;tm;jzifhwlae/ &nf&G,fcsufjcif;wlaewm[m om"kac:csifp&m aumif;wJh
tcsuf jzpfygw,f?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? yckuULrd@u EdkifiHa&;avhvmol OD;rif;aqG cifAsm;/ tJ'Dvdk&nf&G,fcsufcsif;wlaewJh tzGJ@tpnf; 2
&yf tckxd rsufESmcsif;qdkif raqG;aEG;Edkifu bma=umifhv@kd xifygovJcifAsm?
OD;rif;aqG? ? 'Dar;cGef;u b,folrS ajzvdk@r&bl;// e0w AdkvfcsKyf}uD;awGbJ ajz&r,f? awmwGif; vufeufukdif tzG@J
tpnf;awGeJ@ pum;ajymEdkifw,f? EdkifiHjcm;tzGJ@tpnf;awGe@J pum;ajymEdkifw,f? +Adwdo# ukefonf}uD;awGeJ@ pum;
ajymEdkifw,f bma=umifh jynfwGif;u NLD OD;pD;acgif;aqmifawGe@J raqG;aEG;EdkifwmvJ? 'Dar;cGef;u olw@kd bJ ajz&rSm
bJ? b,folrS ajzvdk@r&bl;?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? &efukefrd@rS Adkvfwaxmifowif;pm t+idrf;pm; t,f'DwmcsKyfOD;xdefvif; taeeJ@ua&m 'kwd,
AdkvfcsKyf}uD;cifnGef@ ajymwmudk b,fvdk,lqygvJcifAsm?
Democracy

28

OD;xdefvif;? ? tajymav;/ avoHawG=um;&wJh tcgrSm enf;enf;awmh xl;qef;wmayghAsm? usaemfuawmh wpfck


bJ ajymcsif ygw,f? EdkifiHa&;orm;awGeJ@ EdkifiHa&;ygwDwpf&yf bJjzpfap/ tiftm;pkwpfpkwpfck b,ftiftm;pkukdrqdk
olwdk@ajymwmawGeJ@ tuJrjzwfygeJ@? olwdk@wu,fvufawG@/ wdkif;jynf&J@ b0 jynfolawG&@J b0 eJ@ tuJjzwfzdk@ vdk
w,fvdk@ usaemf ajymyg&ap?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? avmuygvw&m; 3 yg; tajccHwJh 'Drdkua&pDoGm;r,fqdkwJh a':atmifqef;pk=unf &J@ ygwDu
tm%mr&ao;wJhtwGuf wu,fwrf; taumiftxnfaz:Edkif raz:Edkifqdkwm rJay;xm;wJh rJqEN&SifjynfolawG t
uJjzwfzdk@ apmaeygao;w,f// 'gayr,fh vuf&Sd tm%mqkyfudkifxm;wJh etz ppftpdk;&taeeJ@ 'Drkdua&pDukd t
aumiftxnf az:r,fqdk&if az:EdkifwJhtcGifhta&; &&Sdxm;wmjzpfygw,f? etz ppftpdk;&bufu avmuygvw&m;
3 yg;eJ@ nDwJhajymif;vJr_ taxmuftxm;awGrsm; jrefrmEdkifiHrSm &Sdae+yDvm;qdkwm yckuULrd@ u OD;rif;aqG axmufjy
Edkifygvm;cifAsm?
OD;rif;aqG? ? t"du c|wf,Gif;aewJh tcsufaygh? usaemfwdk@EdkifiHrSm vGwfvyfjcif;r&Sdbl;? w&m;r#wjcif; r&Sdbl;? nDr#
jcif; r&Sdbl;? 3 ckvHk;u c|wf,Gif;aew,f? wu,fhwu,f xdxdckdufcdkufudk c|wf,Gif;aewm wu,fvdk@ 'Dvrf;
a=umif;udk poGm;yghr,fqdk&if wpfqifh+yD;wpfqifh wpfck+yD;wpfck? wjznf;jznf;csif; usaemfwdk@awmh jrifcsifw,f? olwkd@
u rSefr,f jrifaumif;jrifr,f? bmtaxmuftxm;rS rawG@&ao;bl;? tJ'Dtaxmuftxm;udkp+yD; =unfh&rSmbJ?
b,fudpPawGudk zGifhay;vmrvJ? w&m;r#wr_awG olwdk@vnf; vlxkpnf;a0;usif;yr,f? NLD vnf; usif;yvdk@ & &
r,f? cif!Gef@ wdk@bufu zGifhay;rvm;? usaemfwdk@ EdkifiHawmfoDcsif;rSm w&m;r#w vGwfvyfjcif;eJ@ raoG/ 'd@k jynf/
'dk@ajr tJ'gawG c|wf,Gif;aeoI usaemfw@kd ajr r[kwfbl;? usaemfw@kd vGwfvyfwJh EdkifiHr[kwfbl;/
OD;pdefausmfvdif_i?f ? Adkvfwaxmifowif;pm t+idrf;pm; t,f'DwmcsKyf OD;xdefvif; taeeJ@aum avmuygv w&m;
oHk;yg;eJ@nDwJh ajymif;vJr_awG etz bufu vkyfaew,fv@kd xifygovm;cifAsm?
OD;xdefvif;? ? bmrS rawG@&bl;/ oabmu 'DvkdAs? tck 14 ESpf &Sd+yD? tJ'Dawmh rlv uwd cH0efcsufxm;cJhwmawG
bmawG taumiftxnfaz:vJ pDumywfum ajymcsifw,f? bmrS taumiftxnf odyfray:bl;? t"du EdkifiHa&;
udk ray:bl;As? a&G;aumufyGJawG vkyfay;cJhw,f? 'gayr,fh a&G;aumufyGJ&v'fu bmrS taumiftxnf ray:bl;?
usaemfajymcsifwmu olwdk@eJ@ tuJcwfv@kd &Sd&if vufawG@uswhJtay: tuJjzwfEdkif/ rSwfausmufwif=unfh&r,fv@kd
usaemf xifw,f?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? OD;rif;aqG cifAsm? OD;rif;aqG ajymovdk avmuygvw&m; tajymif;tvJ rawG@&ao;bl; qdk&if
'kwd, AdkvfcsKyf}uD; cif!$ef@ ajymwJh 'Drdkua&pDqkdwm bmudkqkdvkdw,fv@kd xifygovJcifAsm?
OD;rif;aqG? ? ajymwm rrSefbl;qdk&if rkom;vd@k bJ t"dy`m,f zGifhqdk&rSmaygh? ajymwmudk taumiftxnfaz:rS trSef
udkajymwmvdk@ vufcHvdk@&rSmaygh? wvGJudk taumiftxnfaz:vm&ifawmh rkom;ajymwmbJv@kd t"dy`m,f az:=urSm
aygh?

qGwfcl;&ef tqifoifhjzpfygv#uf
rqGwfcl;wwf&Smaom AdkvfcsKyf}uD;rsm;

29

OD;pdefausmfvdif_i?f ? 'Drdkua&pDudk jrefjrefoGm;&if tEW&m,f&SdEdkifw,fvdk@ 'kwd,AdkvfcsKyf}uD;cif!$e@f ajymwmudk apw


em aumif;eJ@ ajymwmvdk@ r,lqEdkifolawGxJrSm OD;rif;aqGrsm; ygaeovm;cifAsm?
OD;rif;aqG? ? ESpf=umatmiftcsdefqGJjcif;tm;jzifh wpfpkHwpf&m tusKd;xl;vdrhfr,fqkdwm r[kwfbl;As? pepfwus jzpf
atmif ajz;ajz;rSefrSefjzpfatmif vkyfaew,fvdk@ajymwm bmt"dy`m,frS r&Sdbl;// tJovdkyJ t*FvdyfawG vGwfvyfa&;
ay;r,fvkyfwkef;u =umEdkifor#=um=um wdkif;jynfxlaxmifEkdifatmif EdkifiHom;awG tusKd;&Sdatmif vkyfr,fajymcJh
wmbJ? tJ'g trSefw&m;udk rsufuG,fyzdk@ jiif;qefwmeJ@ bmrSrxl;bl;bJ? jrefjrefajymif;vJrSomv#if wdkif;jynf t
wGuf tbufbufu ydk+yD;aumif;rSm?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? OD;xdefvif; taeeJ@a&m 'kwd,AdkvfcsKyf}uD;cifnGef@ ajymwJh avmuygv w&m; 3 yg;eJ@ 'Drdkua&pD
ajz;ajz; ajymif;&r,fqdkwmudk apwemaumif;eJ@ ajymw,fv@kd ,lqygovm;?
OD;xdefvif;? ? 'gawGu tajymuawmh aumif;w,fAsm? tESpf 40 wkef;uESihf 26 ESpfwkef;uvnf; qdk&S,fvpf
pepf qdkwm olwdk@ajymw,f? usaemfwdk@vnf; a&;om;cJh&wmyJ// 'Drkdua&pD r[kwfwJh EdkifiHawGrSmolw@kd u bmvkyf
ovJqdk&if [dkwkef;u [pfwvmwdk@ bmwdk@ *syefwdk@ 'DbufacwfrSmvJ tm%m&SifEkdifiHawG[m b,fawmh bmjzpf
awmhr,fqdk+yD; ar#mfvifhcsufom ay;wm 'DvkdbJ aeoGm;rSm?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? qdk&S,fvpfqdkwJhpum;udk ppftpdk;&u jrefrmhenf; jrefrmh[efe@J 26 ESpfusifhoHk;wJh tcsdefrSm qdk&S,f
vpf qdkwJhpum; jynfolawG r=um;csifavmufatmif jzpfchJygw,f? aemufwpfcg aps;uGufpD;yGm;a&; qdkwJhudpPukd
jrefrmhenf; jrefrmh[efeJ@ ppftpdk;&u 14 ESpf=um usifhoHk;+yD;wJhaemuf aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwhJ avoHukd jynfolawG
r=um;csifavmufatmif em;vnfcJhjyefw,f? tckwpfcg 'Drdkua&pDudk jrefrmhenf; jrefrmh[efeJ@ usifhoHk;r,fvdk@ 'kwd,
AdkvfcsKyf}uD;cifnGef@u ajymvdkufwJhtcsdefrSmvJ jynfolawGcrsm ausmcsrf; ukef=uygw,f?

oHk;oyfcsuf (6)
pnf;urf;jynfh0aom 'Drdkua&pD[k trnfwyf+yD; ppf,leDazgif;rsm;tpm; 'Drkdua&pD0wfpkHrsm;udk etz u
cH&awmhrnf? Tonfyifv#if 'Drdkua&pDonf ydifbufuif;atmif tm;}uD;a=umif;ESifh ppftkyfpkonf tuGif;rJh
wefcdk;}uD;onf r[kwfa=umif; todtrSwf y&jcif;yif jzpfonf? 'Drdkua&pDukd enf;trsKd;rsKd;ESifh pDpOfaqmif&Guf Edkifyg
onf? t"dua&G;cs,fp&m 2 ckrSm ygvDref tpdk;& ESifh orRwyHkpHrsm;jzpfonf? rnfonhfykHpHu omvGefa=umif; tcsdef
=umjrifhpGm jiif;cHkcJh=uonf? ppftkyfpk. tajccHrlrsm;xJwGif xdktjiif; yGm;r_ukd jyef+yD;rD;ar$;xm;onf? twdwfumv
tawG@tuHrsm;t& ygvDref (odk@) orRw yHkpH ppfppfrsm;om 'Drdkua&pDpepfukd usifhoHk;atmifjrifEdkifa=umif; rsufvkH;
udk wdrfovmzHk;aeaom ppftkyfpkrsm; rjrifEdkif=uao;ay?

w&m;pD&ifa&;

rnfonfh vl@tzGJ@tpnf;wGifrqkd w&m;a&;pepf atmifjrifpGm vnfywfEdkifa&;twGuf tkyfcsKyfa&;tzG@J &J@


0ifa&mufpGufzufr_ uif;vGwf&ygrnf? TonfrSm 'Drdkua&pDEkdifiHtrsm;pk umv=umjrifhpGm uwnf;u usifhoHk;vmcJh
=uonf? trsm;uvufcHxm;+yD; pHwpfckvnf;jzpfonf? jrefrmEkdifiH. 1947 ck zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'uvnf;
w&m;pD&ifa&;tzGJ@. vGwfvyfr_ukd taumiftxnf az:cJhonf? 1985 ckwGif ukvor*~taxGaxGnDvmcHu
w&m;pD&ifa&;tzGJ@. vGwfvyfr_qdkif&m tajccHrlrsm;udk csrSwfchJonf? ,if;rlrsm;t&qdkv#if w&m;pD&ifa&;tzG@J .
vGwfvyfr_tmrcHcsufudk tajccHOya'wGif xnfhoGif; jyXmef;xm;&rnf jzpfonf? od@k jzpfI tkyfcsKyfa&;tzG@J ESifh w&m;
pD&ifa&;tzG@J=um; tm%mcJGjcm;xm;&ayrnf? odk@&mwGif etz tajccHrlrsm;wGif w&m;pD&ifa&;tzG@J . vGwfvyfr_rsm;
ta=umif;udk wpfcGef;wpfyg'r# az:jyxm;jcif;r&Sday? &JwyfzGJ@onf umuG,fa&;OD;pD;csKyfukd tpD&ifcH&/ trde@f emcH&
ae&mrSm &Sdaeavawmh jypfrusL;vGefwJh tm%mydkifawGudk b,foluzrf;qD;+yD; w&m;kH;ukd yd@k EdkifawmhrSmvJ? tm%m
ydkifawG vkyfcsif&momvkyf zrf;qD;rnfhol r&Sdawmhyg?

30

ckaemufydkif;
tus,fw0ifh
usaemfvnf; rodao;bl;As?
usaemfwdk@ xifwmu
jynfe,fudk v$Jtyfxm;wJh
tm%mydkif;ayg
;ayghAsm?
pmay/ ,Ofaus;r_utp
tjcm;udpPawG trsm;}uD;ygw,f?
tck[mu
jynfe,f0ef}uD;csKyfudkvnf;
orRw u a&G;r,f?
jynfe,f0ef}uD;awGuvnf;
orRw udkwm0efcH&r,fqdkawmh
usaemfwdk@tydkif;rSm
bmrS tm%mr&Sdbl; jzpfoGm;r,fAs?

Edkif[Hom
rGefejf ynfopfygwD taxGaxGtwGif;a&;rSL;

31

tifwmAsL; (7)

tcef; (2) wdkif;&if;om;rsm;tay: uvdefaph jirf;qifr_


owif;XmeESifh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfa&S@ae OD;^m%f0if;/ cGefOuUm/
m/ a'gufwmwifhaqG/
a'gufwmausmf&ifvdif_if wdk@ qufoG,far;jref;csuf?

BBC

OD;^m%f0if;? ? usaemfwdk@ atmufwkdbmvupwJh nDvmcHrSmuwnf;u r+yD;ao;bl;vd@k ajymvvnf; ajymbl;yg


w,f// wGufvnf; wGuf=unfhw,f? tck 104 csufeJ@ vkyfaewJh[mawGqkd&if zG@J pnf;yHktajccH Oya'rSm wGuf&rnfh
tcsufawGu ukef+yD? ukefayr,fh bmjzpfv@kd xyfcgxyfcg a&G@aevJqkdawmh r+yD;csifvdk@ aeygvdrfhr,f?
ar;?
ar; ? r+yD;csifao;wJh ta=umif;u bmawGrsm; &SdEdkifvJcifAs?
OD;^m%f0if;? ? 'guawmh EdkifiHa&;t& ta=umif;trsKd;rsKd; &Sdr,fav? 'DnDvmcHrSm wu,fh t"duygwD}uD; jzpfwhJ
NLD rygbl;? jynfol@udk,fpm;vS,f tppftrSefawG [kwf&J@vm;? 'Dar;cGef;awGu trsm;}uD; &Sdygw,f// 'Dtay:rSm
olwdk@u csdefqaew,fvdk@ tefu,f wdk@u ,lqygw,f?
ar;?
ar; ? [dktydkif;wkef;u NLD udkzdwfac:cJhw,f? NLD u rygbJeJ@olwdk@u qufvkyfw,f olw@kd vkyfief;pOfxJrSm
jynfol@qENcH,lyGJ vkyf+yD;oGm;vdk@&Sd&if NLD udk ydk+yD;zdtm;ay;vdrfhr,fvdk@ tcsK@d u wGuf=uw,f? tefu,fwdk@aum
tJ'Dvdk wGuf=uygovm;?
OD;^m%f0if;? ? 'guawmh jzpfEdkifajc&Sdw,fv@kd awmh ajym&rSmbJ?
ar;?
ar; ? zdtm;ay;Hkwifru NLD yg aysmufuG,foGm;atmif ud;pm;=uvdrhfr,fv@kd cef@rSef;=u ajym=uwmawG &Sdyg
w,f?
OD;^m%f
^m%f0if;? ? 'gvnf; rajymEdkifbl;ayghAsm? od@k aomf 'Dvkdaqmif&Gufjcif; tm;jzifhawmh oduQmr&SdwhJudpP jzpfoGm;
r,fav? jynfol@qEN eJ@ qef@usifoGm;r,fav? NLD [m vlxkeJ@ wajywnf;&Sdwmudk;?
ar;?
ar; ? wu,fvdk@zGJ@pnf;yHka&;qGJvdk@+yD;oGm;&if qENcH,lyGJawG bmawGvkyfr,fqdk vdk@&Sd&ifaum NLD taeeJ@ bm
qufvkyfrvJ cifAsm?
OD;^m%f0if;? ? NLD taeeJ@uawmh qENcH,lr,fh zGJ@pnf;yHktajccHOya'&J@ t"dy`m,fudk trsm;jynfol em;vnf
atmifawmh aqmif&GufrSmyg?
ar;?
ar; ? wu,fvdk@ tpdk;&u qENcH,lyGJvkyfwhJtcg axmufcHrJ&atmifawmh ud;pm;rSmbJ? wpfbufu jynfolu
vnf; uef@uGufrJ ay;csif ay;Edkifr,f? 'grSr[kwf rJray;bJvnf; aecsifaeEdkifw,f? tJ'Dv_yf&Sm;r_rSmaum NLD u
wpfckck vkyfoGm;rSmvm;? 'grSr[kwf apmifh=unfhwhJtaeeJ@ aerSmvm;?
OD;^m%f0if;?
? wpfavmu usaemfwdk@ CEC tzGJ@ rpPwm*efbm&DeJ@awG@wkef; ol'DudkvmwJh udpPtay: ar;cGef;
wpfck ar;xm;ygw,f? International Blance League jzpfrSmvm;vdk@ ar;xm;ygw,f? qdkvdkwmu tzGJ@csKyftaeeJ@
uawmh International Fundamental qdkvdk@&Sd&if jynfolawG[m olw@kd qENukd vGwfvGwfvyfvyf az:xkwfEkdifr,fv@kd
tJ'Dvdk cH,lcsuf &Sdygw,f?
cGefOuUm? ? aemufqHk; olwdk@ac:wJht}udrfrSm wifjywJhpmwrf;awGukd =unfhvdk@&Sd&if zGJ@pnf;yHkwpfapmif&J@ oabm
obm0t& 'gawG[m ed*Hk;csKyfawG jzpfw,fqkdwhJ oabmawG awG@&w,f? olwdk@taeeJ@ t+yD;rowfwmu yxr
olwdk@pwifwkef;u vrf;nGefrl 6 csufeJ@ tajccHrl 104 csufqdk+yD; wifxm;wJhtcgusawmh/ tajccHrlrsm;tjzpfe@J
vufcHxm;wmjzpfw,f? 'DtajccHay:rSm wm0ef&SdwJh ypkr_wpfcku usefaew,f? r=umcifrSm zGJ@pnf;yHkrl=urf; a&;qGJ
a&; aumfrwD ay:vmr,fvdk@usaemfxifw,f? tJ'DaumfrwDu tajccHrl 104 csuftay:rSm zGJ@pnf;yHkwpfapmif jzpf
atmif wifoGif;vdkufwJh oabm&Sdw,f? wpfcsdefwnf;rSmyJ zGJ@pnf;yHkrl=urf; ay:vm+yD;qdkvdk@&Sd&if vlxkqENcH,lz@kd vdk
w,f// vlxkqENcH,lzdk@twGuf jyifqifzdk@ olw@kd apmifhaew,fe@J wlygw,f?
ar;?
ar; ? tpdk;&u zGJ@pnf;yHktajccHOya'wpf&yf tjrefqHk;ay:aygufa&;qdk+yD; wpfcsdefvHk;ajymaewmbJav? tckvdkrsKd;
&yfem;vdkuf w,fqdkawmh aemufwpf}udrfjyefpzdk@aum r=umcifjyefpzd@k ,lqvm;cifAs?
32

cGefOuUm?
?2007 yxr (6) vxJrSmbJ rl=urf;a&;qGJwma&m vlxkqENcH,lwma&m t+yD;owfvkyfr,fvdk@ ,lq
w,f cifAs?
ar;?
ar; ?2007 xJrSm +yD;r,fvdk@ OD;cGefOuUmwd@k ,lqygovm;?
cGefOuUm?
?2007 ck 6 vxJrSmjzpfr,f? jynfol@qENcH,lwhJ tcsdefrSmqdk&ifvnf;bJ wyfrawmfwpf&yfxJ
&Sd&r,fqdkwJhrleJ@ vufeufudkif typf&yftzGJ@awGukd tusyfukdif+yD;awmh vufeufodrf;wmwdk@ toGifajymif;wmwdk@awG
vkyfvm+yD;awmh wydifwnf;rSmbJ typfcwf&yf tzGJ@awGudkvnf; rv_yf&Sm;Edkifatmif wpfcsufckwf ESpfcsufjywf vkyf
vm Edkifw,fvdk@ wGufxm;vdk@&w,f?
ar;?
ar; ? etz ajymaewmu Road Map 7 csufxJrSm yxrqHk; 'Dtcsuf+yD;oGm;vdk@&Sd&if jrefrmEdkifiH 'Drdkua&pDpepfqD
toGiful;ajymif;r,fqdkawmh tJ'Dvkyfief;pOfaum aemufwpfqifh b,fvdkyHkpHrsKd;eJ@ wufEkdifw,fvd@k ,lqovJ cifAs?

twkta,miftrsdK;om;nDvmcH +yD;+yD

cGefOuUm// // olwdk@pum;vHk; toHk;tE_ef;awGu twdkuftcH NLD udk t+yD;owf EdSyfuGyfxm;+yD;awmh typftcwf


&yftzGJ@awGudk udkifwG,fr,fvdk@ ,lqw,f? 'ga=umifh vrf;jyajryHk (7) csufu jynfo@l qENcH,lyJGukd wdkufdkuf wuf
oGm;Edkifw,fvdk@ jrifw,f//
ar;?
ar; ? tJ'Dvdk wufoGm;&if wdkif;jynftwGuf aumif;wJhvuQ%mwpf&yf rjzpfEkdifbl;vm;?
cGefOuUm?
? usaemfjrifwmu tJ'DvdkwufoGm;vd@k &Sd&if jy\emu ESpf&yf&Sdw,f? wpf&yfuawmh Referendum
(qENcH,lyGJ) udk oydwfarSmufr,f? 'grSr[kwf rkd;bdkif;uefydef;vkyfr,fqkd&if 'DOya'u pmwrf;udk udkif+yD;awmh ppfwyf
&J@ tkyfcsKyfr_udk w&m;0ifvkyfay;r,fh w&m;0ifpmwrf;yJ jzpfoGm;Edkifw,f? tJ'DvdkjzpfoGm;&ifawmh wdkif;jynf&@J pD;yGm;
a&;/ vlr_a&;tusyftwnf;u b,fvdkrS raumif;EdkifbJe@J ydkqdk;r,fvk@d bJ rSef;vd@k &w,fcifAsm? tJ'guawmh jynfy
a&muf zuf'&,fzGJ@pnf;yHk rl=urf;a&;qGJa&;eJ@ yl;aygif;aqmif&Gufa&; aumfrwDu OD;cGefOuUm ajz=um;oGm;wm jzpfyg
w,f?
a'gufwmwifhaqG ? ?2006 ckESpfrSm tajccH qdkwJh[m tqHk;rowfEdkifao;wJh tqifhjzpfygw,f? wpfygwDpepfuae
ppftkyfcsKyfa&;? ppftkyfcsKyfa&;uae 'Drdkua&pDayghav? olw@kd ajymwJh pnf;urf;&SdwJh 'Drdkua&pDajymajym/ bmajymajym
'Drdkua&pDEdkifiHajymif;r,fqdk&if awmfvSefa&;uae ajymif;&wJhpepf jzpfygw,f? t&ifwkef;u jrefrmjynfrSm ajymif;vJ
r_ jzpfcJhw,f? tJ'Dtcsdefwkef;u zGJ@pnf;yHkudk AdkvfcsKyfatmifqef;u ta&;}uD;vdk@&Sd&if tajccHOya'qdkwm 3 &ufe@J
awmif +yD;atmifvkyfvdk@&w,fvdk@ ajymcJhwhJpum;&Sdygw,f? ckwkdif;jynfuvnf; ta&;}uD;aewJhtcsdefrSm rl=urf;udk
awmifrS ckxd tqHk;rowfEdkifao;wmbJ? wu,fbJ udk,fydkif&mE_ef;jynfh ppftkyfcsKyfa&;uae+yD;awmh tJ'DvkdjzpfoGm;
&ifawmh wpf0ufwpfjyuf 'Drdkua&pD yjyifajymif;vJa&;udkawmifrS rvdkvm;wJh vuQ%mudk jyaewmjzpfygw,f?
a'gufwmausmf&ifvdif_i?f ? olu qufoGm;r,fqkdv@kd &Sd&ifvnf; twdkif;twm wpfckxdawmh qufoGm;vd@k &r,f?
b,favmuf twdkif;twm qdkwmuawmh wyfrawmftpdk;& wpfckwnf; wdkif;jynfwpfckxJe@J rqdkifbl;av? 'gayr,fh
33

jzpfvmwJh tajctaeay: rlwnf+yD;awmh usaemfwdk@ oHk;oyf&rSm? 2006 ckESpfrSm jzpfysufaewJh tajctaeeJ@ =unfh+yD;
oHk;oyf&r,fqdk&ifawmh avmavmq,f tajctaeu wyfrawmftpdk;&u olw@kd vkyfcsifwhJykHpHe@J trsKd;om;nDvmcH
udk +yD;qHk;oGm;atmifvkyfEdkifw,fvdk@ usaemfw@kd u jrifygw,f cifAsm?
oHk;oyfcsuf (7)
avmuygvw&m;qdkwm jrwfpGmbk&m;&J@w&m;awmf jzpfw,f? ig;yg;oDvukdrSrvHkcHwhJ ppfAkdvfawG rwef
wJh pum;awG ajymxGuf=uwmyg? 1990 a&G;aumufyGJ tudumvrSm AkdvfcsKyf}uD;apmarmif ajymcJhw,f? a&G;
aumufyJGrSm tEdkif&wJh ygwDukd tm%mtyfESif;+yD; ppfwef;vsm;udk usKyfw@kd jyefrSmyg? tajccHOya'a&;qGJa&;[m usKyf
wkd@eJ@ rqdkifygbl;? tEdkif&wJh ukd,fpm;vS,fawG wm0efygvd@k ajymcJhwm rSwfrd=urSmyg? +yD;awmh jynfol@v$wfawmf
a&G;aumufyGJ yk'fr 3 wGif v$wfawmfukd rJqENe,frsm;rS a&G;aumuf wifajrmufvkdufaom ukd,fpm;vS,frsm;jzifh zG@J
pnf;&rnf[k jyXmef;yg&Sdonf? ,if;jyXmef;xm;csufESihftnD v$wfawmf ac:,lzGJ@pnf;jcif;udk EdkifiHawmf +idrf0yfydjym;r_
wnfaqmufa&;tzJG@u aqmif&Gufay;rnf[k qkdchJw,f? aemufwpfcg AdkvfcsKyfcifn$e@f 0ef}uD;csKyfvkyfpOf tJ'Da=ujim
csuf&J@ tykd'f 20 rSm jynfolrsm;u a&G;aumufwifajrmufvkdufaom ukd,fpm;vS,frsm;onf tem*wf 'Drkdua&pD
EdkifiHawmf zG@Jpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk a&;qGJ&ef wm0ef&dSaomyk*~dKvfrsm;jzpfonfqkd+yD; vufrSwfxdk;+yD; Oya' uJh
okd@ wnfaom trdef@jzpfap&rnf ykH cifn$e@f qdk+yD; vkyfchJwmyJ?
r*Fvmaqmif &SifyyJGvkyfwmutp tokb o*[fwmtqHk; cGihfawmif+yD; vkyf&wJhwdkif;jynfrSm w&m;
r#w vGwfvyfjcif;eJ@raoG 'dk@jynf qdkwm rjzpfEkdifyg? wdkif;oljynfom;awGudk vkyfcsifovdkvkyf/ owfcsifovdkowf/
cdkif;csifovdkcdkif;/ odrf;csifovdkodrf;/ v,f/ ,m/ ajr/ tdrfawG odrf;aewmukd avmuygvw&m;qkdwhJ pum;ukd
acG;yg;pyfu ewfpum; xGufovdk jzpfraebl;vm;? trJGqHk;wkdif;jynfrS tcsrf;omqHk;tkyfpkuAkdvfcsKyfawGyJ? =unhf-oEWma&$ r*Fvmaqmif/ ol@ajr;arG;ae@/ Ak'<*g,mtvSL 'gvlod&Sif=um;udpP? wdkif;r;/ omoema&;0ef}uD; etz tm
%m odrf;tzGJ@0if AdkvfcsKyfrsKd;n$efudk 0ifzrf;wkef;u wa,mufpD a&$wefcsdef 64 wefqdkvm;? 'gawmifrS EdkifiHwumESihf
urBmhb%fawGrSm tyfESHxm;wJhaiG rygao;bl;? 0ef}uD;csKyf cifn$ef@rSmaum wefcsdef b,favmuf&dSaevJ? wpfwefrSm
yd\csdef 625 yd\m &Sdw,f? usyfom;eJ@ rwGufeJ@? yd\meJ@om wGuf=uayawmh? AkdvfcsKyff}uD; csrf;oma&;vm;
wdkif;jynfaumif;pm;a&;vm; AkdvfcsKyfae0if;wdk@ csrf;omcJhwJh pm&if;ray:ao;yg?

34

tifwmAsL; (8)
bDbDpD owif;XmeESifh oifhb0r~Zif;t,f'Dwm OD;wifarmifoef; qufoG,far;jref;csuf?
OD;udkudkatmif? ? tem*wfrSm NLD udk ygwDwpf&yftjzpf qufvuf&yfwnfcGifh ay;r,f? ray;bl; qdkwmawmif
ar;cGef;xkwfp&m jzpfaeyg+yD? 'DyHkpHtwdkif;qdk&if ppfwyfubJ tajccHOya'udk qGJr,f? qENcH,lyGJudkvnf; }uHhcdkifa&;tzG@J
&J@ tultnDeJ@ tEdkif&atmifvkyfr,f? 'Dvkde@J bJ ppfwyfubJ tem*wfEkdifiHa&;udk xdef;csKyfoGm;Edkifr,fv@kd ygarmuQ
pwdkifrwfu oHk;oyfygw,f?
OD;wifarmifoef;? ?2006 ckESpfuawmh tcGihftvrf;awG vufvGwfoGm;&w,fv@kd ajym&rSmayghaemf? bma=umifhvJ
qdkawmh rdrdvdkcsifwmudkndvdk@&wJh taetxm;rSm wyfrawmfu &aew,f? trsKd;om;'Drkdua&pDtzG@J u urf;vSrf;
csufawGuvnf; wyfrawmf bufuvkyfomudkifom&SdwJh vrf;pOfawGjzpfw,fav? ck[mwyfrawmfuol@oabmeJ@
qufoGm;wJhtcgusawmh a':atmifqef;pk=unf eJ@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzG@J csKyf bufuvnf; 'Dtwdkif;bJ ae=u&wJh
tcgusawmh ckeajymwJh Edkif_H; qdkwJhbufu=unfh&if udk,hfbufukd v#Kd0ifvmwm r&SdwhJtwGuf Edkifw,fvdk@ ajymzd@k
qdkwm tcufbJav? Armjynf&J@ tajctaeu Edkif_H; eJ@udk ajymvdk@r&bl;? ol@atmuf udk,hfatmuf 'l;axmuf=u
wm r[kwfawmh wyfrawmfvnf; Edkifw,fqkdwmudk r&Edkifbl;? ayga=umifa=umif enf;vrf;a[mif;udkyJav#muf&rSm
jzpfaew,fav// Armjynfqdkwmu olvnf;vkyfom; udk,fvnf;vkyfom; qdkwmbJ?

'Drdku&ufwpfjrefrmhtoH
ajz=um;onf?

DVB

ar;jref;I rGefejf ynfopfygwD taxGaxGtwGif;a&;rSL; Edkif[Homu

ar;?
ar;
? EdkifiHom;wpfOD;csif;pDu 'gudk udk,fe@J rqdkifbl;qdk+yD; a&iHkE_wfydwf quf+yD;ae=urSmvm;? tzG@J csKyfe@J CRPP
wdk@[m e*dkuwnf;u nDvmcHudk vufcHjcif;r&SdwhJtjyif anmifESpfyifrSmvnf; yg0ifywfoufjcif;r&SdwJhtwGuf olw@kd
&J@uef@uGufr_[m odyftxl;tqef; r[kwfayr,fh nDvmcHwufaewJh rGefjynfopfygwD&J@ uef@uGufajymqdkr_awG t
wGufuawmh tawmfav; xl;jcm;aeygw,f?
Edkif[Hom?
? nDvmcHrwufawmhbl;qdk+yD; jynfolvlxkukd &Sif;jyw,f? bmvJqkdawmh t&ifu usaemfw@kd
m
wufzl;w,f? 2004 rSm usaemfwdk@wifjyoifhwm wifjy+yD;+yD? tJ'g olw@kd vufrcHbl;? 'ga=umifh usaemfwkd@ wufv@kd
vnf; rxl;bl;qdk+yD; ajymjyw,f? olwdk@ csrSwfxm;wJhrludk =unfhvdkufjyefawmhvnf; usaemfwdk@vufcHEdkifp&mr&Sdbl;?
axmufjycGifhvnf; &Sdraebl;? trsKd;om;nDvmcHrSm olw@kd csrSwfxm;wmuawmh EdkifiHwpfckrSm wyfrawmfu wpfck
wnf;? aemuf+yD; vufeufudkiftzGJ@0iftm;vHk;[m ppfOD;pD;csKyf&@J xdef;uGyfr_ atmuf/ tJ'DatmufrSm &Sd&r,fqkdwmu
wu,fvdk@rsm; twnfjzpf&if usaemfwdk@udk vufeufpGe@f zd@k vufeuftyfzdk@ awmif;qdkvmEdkifwmawG &Sdw,f? 'g
a=umifh usaemfwdk@ rwufbl;vdk@ tJ'gawG &Sif;jywmyg?
ar;?
ar; ? rGefjynfolawG&J@ oabmxm;u b,fvkd&dSvJcifAs?
ajz?
? olwdk@vnf;usaemfwdk@eJ@ xyfwlygbJ/ vufeuftyf&r,fqdkawmh b,fvdkrS rjzpfEkdifbl;qdkwhJ ta=umif;
ajz
ayghav?
ar;?
? usaemf em;r&Sif;vdk@yg? +idrf;csrf;a&;vkyfuwnf;u vufeuftyf&r,f? rtyf&bl;qdkwmrsKd;/ wcsdefrSm
ar;
vufeuf tyf&r,fqdkwmrsKd; oabmwlnDcsuf &Sdygovm;?
ajz?
ajz ? 'gawGrygbl;? vufeuftyf&r,fqkdwm rygbl;av? 'gayr,fh w&m;aoawmh usaemfw@kd r[kwfbl;? EdkifiHa&;
jy\emudk tm;vHk;ajz&Sif;+yD;vdk@&Sd&if usaemfw@kd vdkvm;wJh EdkifiHa&;yHkpHrsKd;jzpfvm&if aemifrSmawmh tyf&rSmaygh? 'Dae@
tcsdefrSm bmrS rudkifwG,f rajz&Sif;&ao;bJeJ@/ usaemfwdk@ vdkcsifwhJyHkpHtaetxm;udk ra&mufao;bJeJ@ vufeufukd
tyfvdkuf&r,fqdk&if usaemfwdk@twGuf aemufykdif; bmrSvkyfv@kd udkifvkd@ r&wJh taetxm;rsKd; jzpfoGm;r,f? 'gukd
usaemfwdk@ &nf&G,fwmyg?
ar;?
ar; ? q&mwk@d rGefjynfopfu vdkcsifw,fqkdwm ppftpdk;&u b,fvkd[mawGudk vdkufavsmay;&r,f EdkifiHa&;t&
udk qdkvdkwmygvJ?
ajz?
ajz ? usaemfwdk@u ppfrSefwJh zuf'&,fjynfaxmifpk oabmrsKd; jzpfcsifw,f? aemuf+yD;awmh rGefjynfe,frSmqdk&if
rGefjynfolawGu udk,fydkifjyXmef;cGifh&SdwJh v$wfawmfrsKd;/ udk,hf[meJ@udk,f txkduftavsmufayghAsm? jynfaxmifpkukd
35

v$Jtyfxm;wJh tm%muvGJ&if udk,fhjynfe,fukd udk,fqkH;jzwfEdkifw,f? udk,hfjynfe,fu a&G;cs,f+yD;awmh udufwJhol


udk tkyfcsKyfcGifhay;&r,f? wu,fppfrSefwJh zuf'&,fjynfaxmifpk yHkpHrsKd;udk usaemfwdk@ vdkvm;wmyg?
ar;?
ar; ? tck q&mwdk@tzGJ@u w&m;0ifr[kwfayr,fh Obserever wufaewmqdkawmh nDvmcHu usaemfwkd@ owif;
xJrSm zwf&oavmufqdk&if awmfawmf+yD;ae+yDaygh? tajctaeu b,fvdk&SdvJcifAs?
ajz?
? usaemfwdk@ tuJcwf&oavmufqkd&if nDvmcHukd jrefjref+yD;atmif cyfoGufoGuf cyfjrefjref vkyfaewJh yHkpH
ajz
rsKd;awmh ay:w,f?
ar;?
ar; ? *efbm&D wdk@vmwkef;u +yD;oavmufjzpfae+yDv@kd etz bufuajymw,f? q&mwdk@u nDvmcHrSm &Sdae
w,fqdkawmh q&mwdk@ vufcHwJhoabm&Sdvm;?
ajz?
ajz ? usaemfwdk@ nDvmcHwufw,fqdkwmu nDvmcHukd avhvmolbJav? Obserever qdkawmh ajymydkifcGifhvnf;
r&Sdbl;? tqdkyydkifcGifh wifjyydkifcGifh r&Sdbl;? =unfhHk tuJcwfkHyJaygh?
ar;?
ar;
? qdkvdkwmu 'DnDvmcH+yD;oGm;vd@k zG@J pnf;yHkawG bmawG xGufvm&if tJ'gawGudk q&mwdk@tzGJ@u vufrcH
bl;aygh?
ajz?
ajz ? [kwfw,f? usaemfwdk@aqG;aEG;xm;wJh tydkif;r&Sdawmh wm0efr,lEkdifbl;ayghav? tJ'D oabmyJav?
ar;?
ar; ? b,fvdkyJjzpfjzpf nDvmcHrSm =um;ae&wmu wdkif;&if;om;tzG@J awGe@J etz =um;rSm a'o}uD;awG/ jynfe,f
awG/ tkyfcsKyfa&; tm%mcGJa0&mrSm oabmwlnDr_ r&bl;vd@k =um;&w,fcifAs? t"du q&mwdk@ od&oavmuf bm
awGjy\emjzpfae=uwmvJcifAs?
ajz?
ajz ? ckaemufydkif; tus,fw0ifh usaemfvnf;rodao;bl;As? usaemfw@kd xifwmu jynfe,fukd v$Jtyfxm;wJh
tm%mydkif;ayghAsm? pmay/ ,Ofaus;r_utp tjcm;udpPawG trsm;}uD;ygw,f? tck[mu jynfe,f0ef}uD;csKyf udk
vnf; orRw u a&G;r,f? jynfe,f 0ef}uD;awGuvnf; orRwudk wm0efcH&r,fqkdawmh usaemfw@kd tydkif;rSm bmrS
tm%m r&Sdbl; jzpfoGm;r,fAs?
ar;?
ar; ? aemufwpfckar;csifwmu nDvmcHumvrSm vHkcHa&;aumifpDu udkifwG,fr,fqkdwhJ ae&mrSm rGefjynfopf t
aeeJ@ owif;pmrSm awG@&wmu +idrf;csrf;a&;tzG@J awGu tar&duefu OD;aqmif+yD; vkyfwhJ[mudk uef@uGufwJholawG&dS
w,f? Reject awGxkwfw,f? rGefjynfopfu rxkwfbl;? ckawmh ajyvnfoGm;+yDvm;? b,fvkd&SdvJcifAs?
ajz?
? 'Dvdk&Sdygw,f? usaemfwdk@ oabmxm;tppftrSefukd xkwfjy+yD;om;? olwdk@ajymovdkawmh usaemfwdk@ r
ajz
vkyfbl;? usaemfwdk@ oabmxm;tjrifudkbJ usaemfw@kd xkwfjyefa=unmw,f?
ar;?
ar; ? tpdk;&u tJ'Dvdkajymwmudk uef@uGufb@kd &Sdvm;?
ajz?
ajz ? wjcm;tzGJ@tpnf;awGuawmh 'Dvkd 'Dvkdvkyfae=uw,f? usaemfw@kd oabmxm;udkvnf; ajymay;ygtHk;vd@k
ajymygw,f? rD'D,mu ar;vm&if usaemfw@kd tzG@J &J@ tjrifoabmudkyJ xkwfjyefvkdufw,fav?
ar;?
ar; ? rGefjynfopfu ukvvHkcHa&;aumifpDrSm udkifwG,fr,fh[mudk axmufcHw,faygh?
ajz?
ajz ? usaemfwdk@udqdkygw,f? usaemfwdk@wifjywJhtxJrSm yxrtcsufu jynfwGif;a&;udk jynfwGif;rSm ajz&Sif;wm
u taumif;qHk; jzpfw,f? 'kwd,tcsufu taumif;qkH;jzpfayr,fh 'Davmuf=umvmwJh umvrSmayghAsm? ppfrSefwhJ/
w&m;r#wwJh/ wef;wlwJh awG@qHkaqG;aEG;yGJqkdwm wpfcgrS jzpfrvmao;bl;? tJ'Dtay:rSm usaemfw@kd EdkifiH&@J pD;yGm;a&;
tajctae/ vlr_a&;tajctaeawGeJ@ wjcm;ayghAsm/ usyfwnf;aewJh umvrsKd;rSm vHkcHa&;aumifpDtaeeJ@ tJovdk
0ifa&muf+yD;awmh udkifwG,fvmwJhtay:rSm usaemfwk@d udqdkw,fqdkwhJta=umif; usaemfw@kd ajymygw,f? usaemfw@kd
wifjywm aemufwpfck &Sdao;w,f? ppfa&;enf;eJ@r[kwfbJ jrifomwJh aemufwenf; EdkifiHa&;enf;eJ@ ajz&Sif;wmudk
usaemfwdk@ udqdkw,f? tJ'D 3 csufudkbJ usaemfwdk@wifygw,f?
ar;?
ar; ? rGefjynfopfygwDwpfckwnf;ayghav? qdkvdkwmu +idrf;csrf;a&;tzG@J 17 zGJ@&Sdw,faygh? yl;wGJ+yD; pmwrf; wifwm
u 13 zGJ@? tJ'DtxJrSm rGefjynfopfygwD wpfckyJ/ &J&Jajym+yD; &J&JvkyfwhJ oabm&Sdw,f? usefwJhtzGJ@awGeJ@aum vdk&if
vdkwJhoabm aqG;aEG;wm &Sdvm;?
ajz?
ajz ? uH&ifuHovdk usaemfwdk@vnf; aqG;aEG;ndEd_if;=uygw,f? 'gayr,fh ol@udk,fykdif ol@qHk;jzwfcsufe@J olbJaygh
Asm? tJ'guawmh olwdk@&yfwnfcsuftay:rSm olw@kd &yf=uwmygbJ? usaemfwdk@vnf; ajymvdk@ r&bl;av?

36

UN udk etz u b,fawmhrS *&kpkdufvdrhfrnfr[kwf

ar;?
ar; ? 'Dvdk &Sif;jywma&m/ nDvmcH rwufwma&m aemufykdif;rSm ppftpdk;&eJ@ rGefjynfopfeJ@qufqHa&;pum;/ qdkvkd
wmu ppfwyfawG udk wdk;cswmrsKd;/ wdkif;&if;om;awGudk uef@owfwmrsKd; &Sdvm;cifAs?
ajz?
ajz ? ckxd xl;jcm;wmu atmufwdkbmv 14 &ufae@wkef;uav/ usaemfw@kd XmecsKyfukdvm+yD;awmh ajryHkwdkif;
wmwJh udpPawmh enf;enf;xl;qef;w,f? ajrwdkif;tzGJ@wpfzGJ@udk v$wfvmw,fav? usaemfw@kd XmecsKyftxdukd
a&mufvmw,f? xdkif;rSmoHk;aewJh ajryHkrsKd; oHk;vd@k &atmif vmwdkif;wmyg? +yD;awmh xdkif;eJ@jrefrme,fpyfawGukd =unfh
vdk@&r,fvdk@ olwdk@ajym=uw,fayghav? 'ga=umifh vmwmyg?
ar;?
ar; ? q&mwdk@ zdwf=um;csufeJ@ vmwmvm;? olwdk@[molw@kd vmwmvm;?
ajz?
? 'Dvdkyg? usaemfwdk@u rvmapcsifbl;? olw@kd uvmw,f? tJ'D taetxm;rsKd; jzpfoGm;w,fav? tm;vHk;
ajz
ajyajyvnfvnfeJ@awmh r[kwfygbl;? ra=urvnfwhJudpPawmh &SdwmayghAsm?
ar;?
? t"du wjcm;&nf&G,fcsufvnf; &SdrSmaygh? ta=umif;jywmuawmh ajrwdkif;udpPaygh? e,fpyfbufukd vm
ar;
=unfhwmaygh?
ajz?
ajz ? [kwfw,f? tJ'DvdkbJ jzpfEdkifw,fv@kd usaemfw@kd tuJcwfxm;w,fav?
ar;?
ar; ? [kwf+yDcifAs? q&mwdk@vnf; vHkcHa&;aumifpDukd apmifh=unfhw,fqkdawmh nDvmcHrSmvnf; apmifh=unfhawmh
wpfckckayghAsm? tajzwpfckck nDvmcHeJ@bJ &yfoGm;rvm;? oHk;yGihfqkdif aqG;aEG;a&;bJ jzpfvmrvm;? ckcsdefrSm bmrsm;
ar#mfvifhxm;vJ cifAs?
ajz?
ajz ? vHkcHa&;aumifpD&J@ aqmif&Gufr_tay:rSm rlwnfw,f? b,ftxd taumiftxnfaz:rvJ/ csrSwfrvJqkdwhJ
tay:rSm tajctae ajymif;vJoGm;r,fvdk@ usaemfwdk@tuJcwf=unfhw,f? wu,fvdk@ vHkcHa&;aumifpDu aES;auG;
aer,f// twGif;bufuvnf; yHkrSeftwdkif; v_yf&Sm;r,fqdk&if olwk@d yHkrSeftwdkif; =umvdrfhr,fvd@k usaemfw@kd xifw,f?
ar;?
ar; ? yHkrSeftwdkif;qdkwm nDvmcH}uD;u qufoGm;aerSmaygh?
ajz?
ajz ? nDvmcH qufoGm;rSmaygh?
ar;?
? vHkcHa&;aumifpDu qHk;jzwfr,fqkd&if oHk;yGihfqkdifbufukd vrf;a=umif;ajymif;oGm;r,fh oabm&Sdw,fv@kd
ar;
,lqvdk@ &ygovm;?
ajz?
ajz ? [kwfw,f? vHkcHa&;aumifpD&J@ yxrcsrSwfr,fh tajccHoabmxm;udk usaemfwdk@apmifh=unfhaeygw,f? tJ'g
udk csrSwfr,fqdk&if wpfpHkwpf&mawmh tuJcwfv@kd &Edkifw,fv@kd usaemfw@kd wGufxm;ygw,f?
37

ar;?
ar; ? ckaqG;aEG;oGm;wmuawmh vl@tcGifhta&; bmrStmrcHcsufray;EdkifwJh anmifESpfyifnDvmcH&@J zGJ@pnf;yHk topf
tay: rGefjynfopf ygwD&J@ a0zefr_yg?

oHk;oyfcsuf (8)
etz [m wpn tEdkif&vdrhfr,fvkd@ udef;aowGuf+yD; 1990 rSm a&G;aumufyJGvkyfcJhw,f? wyfe,fajrawG
tygt0if r*Fvm'Hk rSmawmif NLD u tEdkif&vdkufw,f? AkdvfcsKyfr;}uD;apmarmifu uwdtwdkif; tm%mv$J/
v$wfawmfac:ay;&r,f ajymvmawmh AkdvfcsKyfr;}uD;oef;a&$ u AkdvfcsKyfcifn$e@f ukd tl;aq;xdk;cdkif;+yD; ae&muae
z,f&Sm;ypfvdkufw,f? tJ'DrSm tm%m&Sif rmpwmb&def;&SdwhJ OD;ae0if;u tEdkif& NLD trwfawGtygt0if tjcm;
trwfawGukd enf;rsKd;pHkeJ@ 'kuQay;cdkif;ygawmhw,f? trwf wpfa,muf&@J rdom;pkvkyfief;udkifief; tao;pdwf rSwf
wrf; ypk+yD; trwfukd,fwdkifukd =uyfvdk@ &&if&/ r&&if om;orD; ajr;/ awG&J@tvkyftudkif tcGihftvrf;awG/ &yfwnf
a&;/ &mxl;wufa&; ynmqufvuf oif=um;a&;awGrSm wif;wif;usyfusyf udkifygawmhw,f? trwfu EkwfxGuf
rvm;? wjcm;&yfwnfa&; wdk;wufa&; om;orD;a&;udk =unhfrvm;? kduf+yD;om; pm&GufrSm vufrSwf xkd;ckdif;wm?
owfvdk@&wJh olukdowfypfwm/ axmifcsvkd@ &wJholudk axmifcsypfwm/ vGwf&ufaph&if aemufyk'frwpfcke@J xyfcswm?
'Dvdk enf;rsKd;pHkeJ@ jynfol@ukd,fpm;vS,fawG ynm&SifawGudk aysmufatmif okwfoifaewm ckxdygbJ?
OD;ae0if; &J@ n$ef=um;csufeJ@ NLD ukd zdcGif;+yD;rS acgif;ndwfr,fh ykwfoifndKawG zgacgif;awG/ bdef;bk&ifawG
arSmifcdk&mZm awGukd trnftrsKd;rsKd;eJ@ ppfAdkvftm%mwnf+rJa&; r[mpmwrf;zwfyJGukd vkyfvmvdkufwm 14 ESpfom
=umvmvdkufw,f? urBmrSm t&Snf=umqHk; nDvmcHtjzpf *&if;epfpHcsdef0ifoGm;w,f? 1992 ckESpf nDvmcHusif;ybk@d
ndEdif;aqG;aEG;yGJvkyf=uwJhtcg etz acgif;aqmifawGukd &Srf;trsKd;om;acgif;aqmif OD;cGefxGef;OD; u xar;cJhw,f?
trsKd;om;nDvmcHrSm ajymqdka0zef oHk;oyfcsufawGudk a&;om;xkwfjyef vkda=umif;/ 'DudpPa=umifh rnfo@l udkr# ta&;
,ljcif;/ w&m;pGJqdkjcif; ppfaq;ar;jref;jcif;r&SdbJ aqmif&GufEdkifyghrvm;vk@d ar;jref;cJhygw,f? vGwfvyfpGm aqG;aEG;cGihf &Sd
ygw,f? owif;ukdawmh olwdk@ xkwfjyefoGm;r,f? t}uHy aqG;aEG;csufawGeJ@ywfouf+yD; ta&;,lr_ yvkyfrSm r[kwf
bl;vdk@ etzu ajymcJhw,f? 'gayr,fh a'gufwm atmifcifqifh crsm axmiftESpf 20 usoGm;cJh&ygw,f? trSef a0
zef axmufjyolwdkif; axmifxJrSm aoukef+yD? axmifxJrSmvnf; &Sdae=uqJyg? vGwf&ufaphayr,fh zrf;qD;xdef;odrf;
cHae=uqJyg?

awG@qHkaqG;aEG;a&;udktvdkr&Sdaom etz

38

93 ckESpfu pcJhwJh nDvmcH[m


13 ESpf/ 14 ESpftxd 0ifvm+yD?
tJ'Dawmh
usaemfwdk@ wdkif;jynf[m
vGwfvyfa&;oufwrf;eJ@jyef=unfh&if
vGwfvyfa&;&wm 59 ESpf&Sd+yD?
59 ESpfrSm
usaemfwdk@wdkif;jynfrSm
tajccHOya' r&SdwJhumvu
1962 uae 74 xd 12 ESpf?
ckwpfcg 88 uae 2006
2006 xdqdkawmh
18 ESpf? 2 ckaygif;&if ESpfaygif; 30?
tJ'Dawmh
vGwfvyfa&;oufwrf; 59 ESpf&J@
xuf0ufausmfayghAsm?
tajccHOya' r&Sdbl;?

trsKd;om;'Drdkua&pDtzG@J csKyf NLD


ajymcGihf&yk*~dKvf OD;odef;n$ef@

tifwmAsL; (9)
'Drdku&ufwpfjrefrmhtoH DVB ESifh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf NLD ajymcGihf&yk*~dKvf OD;odef;n$e@f /
&Srf;wdkif;&if;om;acgif;aqmif p0fZefa,mifa[G/ rGefjynfopfygwD taxGaxGtwGif;a&;rSL; Edkif[Hom/
jynfol@v$wfawmf ukd,fpm;y aumfrwD CRPP twGif;a&;rSL; OD;at;omatmif wdk@ qufoG,f
ar;jref;csuf
csuf?
'DAGDbD? ? t&ifwkef;ua&m zGJ@pnf;yHktajccHOya'a&;qGJwm 'Davmuftcsdef=umcJh bl;ygovm;?
OD;odef;n$ef@? ? tcsdeftwdtus owfrSwfz@kd udpPyg? bmjzpfvdk@ tcsdeftwdtus owfrSwfz@kd ajym&vJqkd&if ArmEdkifiH
tawG@tuHt& usaemfwdk@wdkif;jynfrSm 1947 wkef;u EdkifiHawmfzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' a&;qGJcJhw,f? tJ'D
wkef;u xkwfjyefxm;cJhwJh ordkif;taxmuftxm;awGt& 7 vausmfbJ =umw,f? aemufwpfcg 1974 ckESpfrSm
jynfaxmifpkqdk&S,fvpforRw jrefrmEdkifiHawmf&J@ zGJ@pnf;yHktajccHOya' a&;qGJchJw,f? tJ'Dwkef;u pcJhwhJ 1971 ESpf
yxr t}udrf ygwDnDvmcHuae aemufqHk;jynfvkH;u|wf qENcH,lyJG twnfywJh 1974 ck Zefe0g&D 3 &ufae@txd qdk
&if 2 ESpfausmfbJ =umw,f? tJ'Dawmh yxrwpf}udrf 7 vausmf =umw,f? aemufwpf}udrfrSm 2 ESpfausmf =um
w,f? ck[mu tm;vHk;odwJh twdkif;bJ? 93 ckESpf u pcJhwJh nDvmcH[m 13 ESpf/ 14 ESpftxd 0ifvm+yD? tJ'Dawmh
usaemfwdk@ wdkif;jynf[m vGwfvyfa&; oufwrf;eJ@ jyef=unfh&if vGwfvyfa&;&wm 59 ESpf &Sd+yD? 59 ESpfrSm usaemfw@kd
wdkif;jynfrSm tajccHOya' r&SdwJhumvu 1962 uae 74 xd 12 ESpf? ckwpfcg 88 uae 2006 xdqdkawmh 18 ESpf? 2
ck aygif;&if ESpfaygif; 30? tJ'Dawmh vGwfvyfa&;oufwrf; 59 ESpf&@J xuf0ufausmfayghAsm? tajccHOya' r&Sdbl;?
tJawmh tajccH Oya' eJ@ ywfoufwJh Oya'ynm&SifawG/ EdkifiHa&;awG;ac:ynm&SifawG ajym=um;csuft&qdk&if
tajccHOya'umv =umjrifhpGmr&Sdwm b,fvkdrS roifhawmfbl;? tJ'Dvkd tJ'Dvkd tcsufawGa=umifh usaemfwdk@ tajccH
39

Oya' a&;qGJr,f? 'DtajccHOya'[mvnf; trsm;jynfol/ wdkif;&if;om;awGtygt0if tm;vHk;vufcHEdkifwhJ tajccH


Oya' jzpfzdk@qdk&if tckoufwrf;umv[m tm;vHk;odwhJtwdkif; awmfawmf =umanmif;aeyg+yD?
'DAGDbD? ? tck etz a&;qGJaewJh zG@Jpnf;yHktajccHOya'[m wdkif;&if;om;awGvkdvm;wJh yHkpHjzpfvmEdkifrvm;?
p0fZefa,mifa[G? ?wdkif;&if;om;awGu rauseyfwm trsm;}uD;bJav? &Srf;rltwdkif;aygh? ppfrSefaom jynfaxmifpk
aygh? usaemfwdk@ vdkcsifwmuawmh Armjynfukdvnf; jynfe,fwpfckvdk oabmxm;+yD;awmh usefwJhjynfe,f 7 cke@J t
wl wef;wlnDwl qufqHr_? tJ'gbJ vdkcsifwmbJ? t&ifu vkyfaewmu jynfratmufu jynfe,f? tJ'ga=umifh
usaemfwdk@ rausreyf jzpfae=uwmbJ? tJ'gukd jyifr,fqdk&if wdkif;jynfyduGJr,fajymw,f? usaemfw@kd b,fvkdrS rwwf
Edkifbl;? usaemfwdk@u wnfwHhcdkif+rJaom ryduJGaom jynfaxmif pk}uD;jzpfcsifwm? ck[mu jynfaxmifpk tppftrSef
r[kwfbJeJ@ jynfaxmifpktwk jzpfaew,f? jyef+yD;awmh pum;ajymvd@k vnf; r&bl;av? b,fvdkxGufvm rvJqdk&if
ckeu ajymovdkaygh? 1947 ckESpfu Armjynfaxmifpk/ trnfcHwyfxm;wJh wpfjynfaxmif jynfaxmifpkbJ? wpfygwD
tm%m&Sifpepf? tck tpdk;&qGJxm;wm usaemfw@kd avhvm+yD;+yD? bmjzpfvmrvJqkd&if jynfaxmifpkvnf; r[kwf
bl;? wyfrawmfu }uD;pdk;xm;wJh trnfcHjynfaxmifpk? 'gbJ jzpfrSmbJ? ppfrSefwJh jynfaxmifpk rjzpfawmhbl;? bmjzpf
vdk@ vJqdk&if t*Fvdyfpum;yHkvdkaygh? ',ftkd;xJrSmylv@kd rD;zdkay: ckefcsvdkufovdkbJ? ckjzpfaewmu wyfrawmfu
w&m;0if tpdk;& jzpfoGm;rSmbJ? wdkif;jynfeJ@vlrsKd;twGuf bmrSjzpfvmrSm r[kwfbl;?
'DAGDbD? ? rGeftzGJ@taeeJ@a&m b,fvdkjrifvJ?
Edkif[Hom?
?2004 ckESpfrSm usaemfwdk@ wif+yD;+yD? tJ'gawGukd vufrcHbl;? 'ga=umifh wufv@kd vnf; rxl;bl; qdk+yD;
m
awmhaygh? aemuf+yD; olwdk@owfrSwfxm;wJh rlukdvnf;usaemfw@kd vufcHEdkifwJh taetxm;r&Sdbl;? usaemfwdk@axmuf
jywm wcsdK@&Sdygw,f? tJ'DtrsKd;om; nDvmcHrSm olwdk@csrSwfwmuawmh EdkifiHwpfckrSm wyfrawmfu wpfckwnf;
aemuf vufeufudkiftzGJ@0iftm;vHk;[m ppfOD;pD;csKyf&@J xdef;uGyfr_atmufrSm &Sd&r,fqdkwJh[mawGu wu,fv@kd rsm;
usaemfwdk@wufvdk@ twnfyvdkuf&if usaemfw@kd udk vufeufpGe@f bd@k wyf tyfbdk@ awmif;qdkvmzd@k &Sdw,f? 'ga=umifh
usaemfwdk@ rwufbl;? cktaetxm;rSm bmrSrudkifwG,f/ rajz&Sif;&ao;bJeJ@ usaemfw@kd vdkvm;wJh yHkpHtaetxm;
udk wpfpHkwpf&m ra&mufao;bJeJ@ vufeufukd tyfvdkuf&r,fqdk&if aemufydkif;rSm usaemfw@kd taeeJ@ bmrSvkyfv@kd
udkifvdk@ r&wJh taetxm; jzpfoGm;r,f? 'gudk usaemfwdk@ &nf&G,fwmyg?
'DAGDbD? ? OD;at;omatmifwdk@ CRPP taeeJ@ b,fvdkvkyfr,fpDpOfxm;ygovJ?
OD;at;omatmif?
? tzGJ@tpnf;wpfcku csKyfudkif+yD;awmh a&;qGJaevd@k zG@J pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'wpfck r&
Edkifygbl;? EdkifiHom;awGtm;vHk;udk udk,fpm;ywJh udk,fpm;vS,fawGtaeeJ@om 'Dz@JG pnf;yHkukd a&;qGJ&rSm jzpfygw,f?
aemufaemifvnf;bJ CRPP taeeJ@bJjzpfjzpf/ &cdkif'Drdkua&pDtzG@J csKyf taeeJ@jzpfjzpf/ jynfolawGukda&m vuf&dS tkyf
csKyfaewJh tpdk;&tm%mydkifawGudka&m uH&ifuHovdk ajymoGm;zd@k tpDtpOf&Sdygw,f?
'DAGDbD? ? bmawGrsm; xyfajymcsifygao;vJcifAs?

1962 ppftm%m rodrf;rSD

1962 ppftm%modrf;+yD;aemuf

40

Edkif[Hom?
m ? +idrf;csrf;a&;tzGJ@awG wufaew,fav? olw@kd &nf&G,fcsufawG bmrSajymvdk@r&bl;? acsmifxdk;xm;wm
usaemf xifw,f? olwdk@taeeJ@awmh wufaevJta=umif;rxl;bl;? xGufvmwm taumif;qHk;vd@k ajymwm? rGefjynf
opf wpfckbJ? olwdk@ajymwJhvdkif;twdkif;bJav? olw@kd wifjyw,f? tpdk;&u vufrcHbl;? aemufawmh rGefjynfopfu
wufawmhwufw,f? tzGJ@0if tjzpfeJ@ rwufbl;? avhvmoltjzpfe@J bJ wufawmhw,f? 1 zG@J wnf;eJ@ 2 zG@J 3 zG@J eJ@
wpfrsKd;awmh uGmrSmayghAsm? rsm;vmvdk@&Sd&if tpdk;&u pOf;pm;&ifvnf; pOf;pm;vmrSmaygh? tE&m,f&Sd&Sd r&Sd&Sd ajymoifh
wmudkawmh &J&J&ifh&ifh ajym&rSmbJ?

oHk;oyfcsuf (9)
jynfol@v$wfawmfESifh vlrsKd;pkv$wfawmf jynfe,fwkdif; a'o}uD;v$wfawmfrsm; tm;vHk;wGif ppfwyfESifh
ppfwyfaxmufcHolrsm;v$rf;rdk;&ef aocsmaeojzifh jynfe,fwdkif; a'o}uD;tpdk;&rsm;Y Oya'yr_ (od@k ) tkyfcsKyfa&;
tm%m &Sdawmhrnfh r[kwfyg? jrefrmEdkifiHwGif tpdk;&ESihf a&&SnfppfyGJ qifEJ$ae=uqJ wdkif;&if;om;tzGJ@rsm; &SdaeqJ jzpf
onf? ppfajy; 'kuQonfrsm; xdkif;e,fpyfwGif aomif;*%ef;&Sdaeonf? etz . tajccHrlt& EdkifiHawmforRwonf
jynfe,fv$wfawmf trwfrsm;xJrS jynfe,f0ef}uD;csKyfukd a&G;cs,fcef@tyf&rnfjzpf+yD; jynfe,fv$wfawmf. twnfy
csufukd ,l&rnf jzpfayonf? EdkifiHawmf orRwonf trnfopfwpfckudk wifoGif;cGihf&Sdonf? tu,fI jynfe,f
v$wfawmfu xyfrHI twnfryv#if bmjzpfrnfudkrl jyXmef;rxm;yg? jynfe,f0ef}uD;csKyfonf e,fpyfa'o vHkcH
a&;twGuf ppfbufrSyk*~Kdvfrsm;udk 0ef}uD;cef@tyf&rnf? 0ef}uD;csKyfu jynfe,fv$wfawmfukd wifjy+yD; twnfycsuf
,l&rnf jzpfonf? jynfe,fv$wfawmfu jiif;y,fcGifhr&Sd? twnfryv#if bmjzpfrnfukd ajymrxm;yg?
jynfe,f0ef}uD;rsm;tm;cef@tyfr_ tqHk;tjzwfu orRway: rlwnfaeonf? jynfe,f0ef}uD;csKyfESifh jynf
e,f 0ef}uD;rsm;onf orRwudk wm0efcH&onf? jynfe,fOya't&m&Sdrsm;cef@tyfr_udk jynfe,fv$wfawmfESihf jynfe,f
0ef}uD;csKyfwdk@u twnfy+yD;onfhwdkifatmif orRw. twnfycsuf ,l&OD;rnfjzpfonf? A[kdtpdk;&ESihf jynfe,f
Oya'yvkyfief;udk rnfodk@qufpyf xdef;ndrnfudk tajccHrlrsm;u &Sif;vif;rxm;yg? etz . rlt& w&m;pD&ifa&;rSm
orRw/ 0ef}uD;csKyf/ 0ef}uD;rsm;. pdwfuduf a&G;cs,faom jynfe,f Oya't&m&Sdrsm;udk cef@tyf&rnf qdkxm;aom
a=umifh if;wdk@u b,folukd axmifcsvdkuf b,folukd v$wfay;vdkuf[k ,QKetz. w&m;pD&ifa&;jzpfaerSm aocsm
aeygonf? wdkif;&if;om; vlrsKd;pktajccHrl trSwf 12 u atmufygtwdkif;ajymonf?
1) EdkifiHawmfonf wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;ukd rdrdw@kd . bmompum;/ pmay/ ,Ofaus;r_ zGH@zd;wdk;wufa&;twGuf
tultnDay;&rnf?
2) EdkifiHawmfonf wdkif;&if;om;vlrsKd;pkwdk@t=um; aoG;pnf;nDn$wfr_ cspf=unf&if;ESD;r_ESifh yl;aygif;aqmif&Gufr_ zH@G zd;
wdk;wuf&ef tultnDay;&rnf?
3) EdkifiHawmfonf ynma&;/ usef;rma&;/ pD;yGg;a&;ESihf qufoG,fa&;tygt0if vlr_pD;yGg;a&; wdk;wufrESihf pyfvsOf;I
zGH@zd;r_edrfhusaom wdkif;&if;om;vlrsKd;pkukd tultnDay;&rnf? etz .tajccHrl trSwf 12 rSm bmompum; tcGihf
ta&;/ ,Ofaus;r_tcGifhta&; ynma&; tcGihfta&;ESifhnDn$wfa&;ta=umif; az:jyxm;aomfvnf; ukd,fykdif jyXmef;
cGihf/ ukd,fydkiftkyfcsKyfa&; jynfe,f. tm%mydkifrlESihf jynfe,ftajccHOya'rsm;ta=umif; jyXmef;rxm;onfukd txl;
*ky=u&rnf? etz . tajccHrlrsm;onf wdkif;jynfudk zdpD;ESdyf pufaeaom tcsuftcsm udpP&yfrsm;udk rajz&Sif;jcif;
jzpfonf? wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;tm; zuf'&,fjynfaxmifpk abmiftwGif; rdrdw@kd ukd,fydkif tpdk;&jzifh tkyfcsKyfa&;udk
az:xkwfyHkoGif;Edkif&ef ukd,fydkif ray;oa&G@ tajccHrlrsm;xJwGif uwdyxm;aom txufyg udpP 3 ckrSm jzpfajrmuf
jynfh0Ekdifrnf r[kwfay?
Federal ESifhywfoufI 15/ 7/ 89 ae@ 14;00 em&DwGif &efukefrd@ Adkvfatmifausmfvrf; UNLD tzG@J
csKyfkH;a&S@wGif a':atmifqef;pk=unf u atmufygtwdkif;ajymcJhonf? Federal qdkwm cGJa&;r[kwfygbl;? Entral
Government (jynfaxmifpktpdk;&) eJ@ Local (jynfe,ftpdk;&) =um; b,fvdktm%mcGJ&r,fqkdwhJ t"du jy\emyg?
jynfaxmifpku b,favmuf tm%m,l+yD; jynfe,ftpdk;&u b,favmuftm%m,l+yD; b,fvdk tm%mawG
toHk;yrvJ 'gudk cJG&r,f? Federal vdk@yJ ac:ac:/ jynfaxmifpkv@dk yJ ac:ac:/ ta&;}uD;wmu usrwd@k =um;xJrSm tm;
vHk; oabmwlnDEdkifr,fh yHkpH&SdwJh EdkifiHwpfckudk az:xkwfz@kd ygyJ? Demonstration by Unity of Diversity 'D[mudk OD;
41

wnf&r,f? uGJjym;aewJh ,Ofaus;r_/ ,Hk=unfr_ xHk;pHawG[m usrwdk@ jynfaxmifpkwkdif;&if;om;rsm;twGuf tm;opf


tm;rmefay;wJh a&pD;a=umif; trsKd;rsKd; jzpf&r,f? jynfaxmifpk}uD;jzpfwhJ jrpf}uD;udk tm;ay;wJh jrpfi,facsmif;i,frsm;
jzpf&r,f? usr Federal qdkwJh pum;vHk;ukd roHk;csif ovdk Unity vnf; roHk;csifygbl;? jynfaxmifpk qdkwJh Arm
pum;oufoufyJ/ &$wf&$wf 'Gwf'ufawG rygwmukd oHk;csifw,f? b,fvdkyHkpHeJ@ jynfaxmifpk wpfckudk wnfaqmuf
=urvJ? wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;'Drdkua&pD vdkvm;wJhtzJ@G tpnf;rsm; 0dkif;0ef;+yD; yHhydk;ay;=uyg?

'Dae@Armjynfvlxkuaemf
'Dae@wyfrawmftpdk;&
vkyfaewJhvkyfief;
a&S@qufoGm;r,fqdkwJh
vkyfief;tay:rSm b,favmufxd
vufcHxm;ovJ?
vufcHxm;wJhtwdkif;twmudk
NLD u odzdk@ aumif;wmayghAsm?
odvdk@&Sd&if
&if odwJhtwdkif;twmeJ@
vdkufav#mnDaxG
yjyifajymif;vJoifhwmudk
yjyif ajymif;vJ?
rawmif;qdkoifhwmudk
ZGwftwif;rawmif;qdkeJ@
'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;u
ta&;}uD;w,fAsm?
tJ'Dcgusawmh
cifAsm;vkyfcsif vkyfvdk@&w,f?
tck[mu 'Drdkua&pD
toGiful;ajymif;a&;udk rajymbJ
rajymbJeJ@
awG@qHkaqG;aEG;a&;bJ ajymaeawmh
'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;u
b,fa&mufaerSef; rodbl;?

wpn OD;cifarmif+idrf;

42

tifwmAsL; (10)

OD;pdefausmfvdif_iEf Sifh wpn OD;cifarmif+idrf;/ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrS ajymcG


ajymcGifh& yk*~dKvf
OD;jrifhodef; qufoG,f ar;jref;cef;?

RFA

OD;pdefausmfvdif_i?f ? etzu 25 &mcdkifE_ef; ,lxm;wmudk OD;cifarmif+idrf; b,fvdk,lqygovJ?


OD;cifarmif+idrf;? ? umvH a'oH t*~g"eH ayghAsm? 'Dacwf? 'Dumv? 'DtajctaerSm 'DvkdvkyfrS wdkif;jynfu ydkat;
csrf;oGm;r,fAsm? ay;wJh tajctaeudkbJ trdt& qkyfukdif+yD;awmh wpfqifh+yD;rS wpfqifh vSrf;wm[m rSefw,fv@kd
jrifwJhtwGuf 'Duae@ ArmjynfrSm wyfrawmfrygyJeJ@ bmwpfckrS vkyfv@dk r&bl;? 'ga=umifhusaemfwdk@u twdkif;twm
wpfpHkwpf&mt& wyfuvlawGygyap? 75 &mcdkifE_ef; u jynfolvlxku a&G;rSmyJAsm? wyfu 25 &mcdkifE_ef;? olwdk@yg
wm bmjzpfvJ?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? 'gqdkvdk@&Sd&if trsKd;om;nDvmcH taetxm;u b,fawmhavmuf vlxkqENcH,lyGJ vkyfEdkifvdrhf
r,fvdk@ ,lqvJcifAs?
OD;cifarmif+idrf;? ? tck aemufqHk;nDvmcH}uD; udk,fpm;vS,fawG wifjywJhtay:rSm obmywdtzG@J u aumufEkwf
+yD; pkpnf;&r,f? wlwm rwlwmpk+yD; aumfr&SiftzG@J &J@ oabmxm;udkjyr,f? tJ'gukd nDvmcH udk,fpm;vS,f csjyzdk@t
wGuf arvavmufudk ac:r,fxif w,f? aemufqHk; 15 csufxJu tcef; 15 cef; teufu tcef; (6) cef;u [m
bJ ygw,f? 'Dtcef;tcsKd@awGuvnf; rsm;rsm;pm;pm; r[kwfwhJtwGuf jyefcsjywmawG usaemfw@kd tcktzG@J xJrSm jyef
aqG;aEG;wmawG? nDvmcH rsufESmpHknDrSm aqG;aEG;wmawG/ udk,fh[mudk,f [dktcef;/ 'Dtcef; ajym=uqdk=uwmawG
tvGefqHk;=um wpfv? wpfvcGJbJAsm? 'g+yD;vdk@&Sd&if nDvmcH}uD;u +yD;+yD?
OD;pdefausmfvdif_i?f
? nDvmcH+yD;vdk@&Sd&if 2007 ckESpfxJrSm vlxkqENcH,lyJGvkyfz@kd tvm;tvm &Sdvm;cifAs/
OD;cifarmif+idrf;?
? &SdEdkifwmaygh? nDvmcH}uD;[m 2007 ZGefvrSm +yD;r,fqkd&if aemufqkH; 'DZifbmv txd zGJ@pnf;
yHk jyXmef;+yD;awmh tkyfcsKyfa&;qdkif&mawGu Groung Work awG ayghvkyfr,f? +yD;&if Referendum udk aemufqkH;
2007 ckESpf ukefcgeD;aomf vnf;aumif;/ 2008 tpaomfvnf;aumif; vkyfEdkifwJh oabm&Sdwmaygh?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? ,ckvuf&Sdtajctaeudk jyef=unfhr,fqkdvd@k &Sd&if trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfu nDvmcHvnf; r
wufjzpfbl; jzpfaew,f? trsKd;om;'Drdkua&pDtzG@J csKyftaeeJ@ a&G;aumufyJG0ifr,fh tvm;tvm b,fvdkjrifvJcifAs?
OD;cifarmif+idrf;? ? olwdk@ygwDtaeeJ@ quf+yD;awmh wnf+rJaew,f? a&G;aumufyJG rvkyfcifrSm a&G;aumufyGJ Oya'
xkwfr,f? xkwf+yD;wJhtcg ygwDawGzGJ@pnf;cGihfay;r,fAs? ygwDtopfawG trsm;}uD;ay:vmtHk;r,f? tJ'D ay:vmwJhtcg
NLD [m quf+yD;awmh ygwDw&yftaeeJ@ &yfwnfrvm;? &yfwnfr,fqkd&if ajym&awmhrSm? ajym&wJhtcg ol@tae
txm;eJ@wuG vkyfaeudkifaewJh[m rlwnf+yD;awmh ygwDtjzpfowfrSwfzdk@ ygwDjzpf&if a&G;aumufyGJ 0ifvdk@&+yDayghAsm?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? NLD ygwDuae+yD;awmh ppftpdk;&eJ@awG@qHkaqG;aEG;a&; awmif;qdkaewmudk qufvuf awmif;qdk
oGm;r,fvdk@ ajymxm;wJhtwGuf tJ'Dtcsufay: wpn bufu b,fvkd,lqygovJ cifAsm?
OD;cifarmif+idrf;? ? tJ'gu odyfw,loef}uD; usvGef;w,fAsm? ckacwfu cifAsm;/ T Totalization wpfbufu
vnf; 'gudkrav#mh? [dk bufuvnf; 'gudkrav#mh? 'gukd rjzpfEkdifbl; ajymaew,f? 'gukdquf+yD; qkyfudkifxm;awmh
b,ftvkyfjzpfrSmvJ? w&m;ao}uD; qkyfudkifxm;wm bmrStvkyfrjzpfbl;? tvkyfrjzpfayr,fh wpfbufu +yD;
atmifvkyf? vkyfoGm;aewm nDvmcH+yD;vdk@ Referendum csjyonftxd quf+yD;awmh awG@qHkaqG;aEG;a&;udkbJ ajym
aetkH;rSmvm;? awG@qHkaqG;aEG;a&;qdkwm 'Dwpfenf;bJ &Sdovm;? wjcm;enf;vrf;awG r&Sdawmhbl;vm;?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? taumif;qHk;enf;vrf;taeeJ@ NLD udk b,fvdk t}uH^m%fay;csifygovJ cifAsm?
OD;cifarmif+idrf;? ? aysmhaysmhaysmif;aysmif; tvkyfvkyfz@kd ajymcsifw,fAsm?
OD;pdefausmfvdif? ? Oyrmtm;jzifh aysmhaysmhaysmif;aysmif;qdkwhJ t"dyg` ,fukd ydk+yD;awmh jynfolawG em;&Sif;oGm;atmif
ayghcifAsm?
OD;cif
;cifarmif+idrf;? ? 'Dae@Armjynfvlxkuaemf 'Dae@wyfrawmftpdk;& vkyfaewJhvkyfief; a&S@qufoGm;r,fqdkwJh vkyf
ief; tay:rSm b,favmufxd vufcHxm;ovJ? vufcHxm;wJhtwdkif;twmudk NLD u odzdk@aumif;wmayghAsm?
odvdk@&Sd&ifodwJh twdkif;twmeJ@ vdkufav#mnDaxG yjyifajymif;vJoifhwmudk yjyifajymif;vJ? rawmif;qdkoifhwmudk
ZGwftwif;rawmif;qdkeJ@ 'Drdkua&pD toGiful;ajymif;a&;u ta&;}uD;w,fAsm? tJ'Dcgusawmh cifAsm;vkyfcsifvkyfv@kd
43

&w,f? tck[mu 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;udk rajymbJeJ@ awG@qHkaqG;aEG;a&;bJajymaeawmh 'Drdkua&pDtoGif


ul;ajymif;a&;u b,fa&mufaerSef; rodbl;?
OD;pdefausmfvdi_ f? ?tJ'Dawmh 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&; qdkwhJae&mrSm bmyJajymajym/ ppftpdk;&u tkyfcsKyfaewJh
tcsdef jzpfwJhtwGuf ppftpdk;&ajymwJhvrf;a=umif;bJ trSefqkH;vd@k wpn u ,lqw,fqdkwJh t"dy`m,fygvm;cifAsm?
'Drdkua&pD EdkifiHawmfodk@

pD;yGm;a&;vkyfcGifh& udk,fpm;vS,f

etz

typf&yf

OD;cifarmif+idrf;? ? 'guawmh twdkif;twm wpfpkHwpf&mtxd umvwpfpkHwpf&mxdrSm wyfrawmfudk cifAsm;wd@k


vufv$wfxm;vdk@ r&bl;? wyfrawmfu twdkif;twm wpfpHkwpf&mxd ygaetHk;rSmbJ? 'gayr,fh wpfoufvHk; ygae&
r,fvdk@ usaemfwdk@ ajymaewmr[kwf bl;? ol@tcsdefeJ@ol Side Out jzpfoGm;rSmbJ?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? apmapmu wpnygwDwGJbuftwGif;a&;r; OD;cifarmif+idrf; ajymovdk NLD bufu awG@qHk
aqG;aEG;a&; awmif;qdkaewm[m w,loefusw,fv@kd ajymqdkwhJtcsuf tay:rSm bmrsm;&Sif;jycsifygovJcifAsm?
OD;jrifhodef;? ? awG@qHkaqG;aEG;a&;[m w,loefusw,fvdk@ ajymwm usaemfem;rvnfEdkifbl;? bma=umifhvJqkdawmh
awG@qHkaqG;aEG;w,f qdkuwnf;u ESpfOD;ESpfbufaqG;aEG;wmyg? aqG;aEG;wm/ wdkifyifwm/ ndEd_if;wm 'gudk w,loef
usw,fvdk@ ajymvdk@r&bl;? awG@qHkaqG;aEG;a&;qdkwm tay;t,l&SdwhJvkyfief;wpfck jzpfw,f? 'ga=umifh w,loef us
w,fvdk@ ajymqdkwmudk rSm;w,fvdk@ usaemfjrifygw,f?
OD;pdefausmfvdi_ f? ? 'gayr,fhvdk@ wpn ygwDbufu jrifwmusawmh tJvkdawG@qHkaqG;aEG;a&; awmif;qdk&if;eJ@ ppf
tpdk;&bufu zGJ@pnf;yHktajccHOya'awmifrS vlxkqENcH,lyGJvkyfawmhr,f? tJ'Dtaetxm;xd wpfbufuvnf;
awG@qHkaqG;aEG;zdk@ qENr&Sdbl;qdkwm xkwfajym+yD;+yDqkdv@kd &Sd&if 'DtajctaeawG[m roifhawmfbl;vdk@ wpn ygwDu
ajymwmudk b,fvdkjrifygovJ cifAsm?
OD;jrifhodef;? ? usaemfwdk@u EdkifiHudk t=urf;rzufwJhenf;eJ@ yjyifajymif;vJbdk@ rlvuwnf;u cH,lxm;+yD; jzpfyg
w,f? txl;ojzifh 1990 jynfhESpfu jynfolawG ,Hk,kH=unf=unf a&G;cs,fwm0efay;vdkufwJh jynfhol@udk,fpm;vS,f
awG jzpfygw,f? txl;ojzifh ajym&&if/ jynfolawGtaetxm;u usaemfw@kd udkvJ 'Drdkua&pD ajymif;vJa&;twGuf
uwdyxm;wJhtwGuf usaemfwdk@udk ,Hk=unfw,fv@kd rSwfom;xm;ovdk wyfrawmfudkvnf; 'Drkdua&pD ajymif;vJa&;
twGuf rrSdwfrokef aqmif&Gufay;vdrfhr,fv@kd tckxd rSwfom;xm; wkef;yJ jzpfygw,f?

oHk;oyfcsuf (10)
AkdvfcsKyfatmifqef;. nDn$wfa&;ESifhywfoufI aemufqHk;rde@f cGef;

pm;zg;awG nDn$wfwm usaemfrvdkcsifygbl;?


wdkif;&if;om;tcsif;csif; nDn$wfa&;/
wdkif;oljynfom; vlxknDn$wfa&;/
tJ'D nDn$wfa&;ESpfck r&Sdor# umvywfvHk;/

44

'Dwdkif;jynf[m vGwfvyfyif vGwfvyfjim;aomfvnf;/


b,fygwD wufwuf/ b,ftpdk;&vkyfvkyf/
zgonfwdkif;jynf jzpfaerSmbJvdk@/
usaemfajymcsifw,f?
tJ'Dawmh 'DESpfckudk cifAsm;wdk@ rysufjym;ygapeJ@?
b,folu bmvkyfvkyf rysufjym;ygapeJ@?
tJ'g tifrwef ta&;}uD;ygw,f?
(13/ 07/ 47 ckESpf rd@awmfcef;ra&S@wGif rdef@=um;onhf AkdvfcsKyfatmifqef;. rdef@cGef;aumufEkwfcsuf?)
1947 ck arv zqyv nDvmcHwGif jrefrmhvGwfvyfa&;zcif AkdvfcsKyfatmifqef;u usaemfw@dk jrefrm
EdkifiHopfukd wnfaxmifwJhtcgrSm jynfaxmifpkpepfe@J wnfaqmufrvm;/ 'grSr[kwf wpfjynfaxmifpepfeJ@ wnf
axmif rvm; [k ar;cGef;xkwf cJhonf? Todk@ ar;onhftcsdefwGif 1947 tajccHrla&;qGJaecsdefjzpf+yD; yxrrl=urf;ukd
twnfy+yD;csdefjzpfonf? usaemfhtjrifuawmh wpfjynfaxmifpepf EdkifiHxlaxmifwm vufawG@rusbl;vdk@ xif
w,f? usaemfwkd@[m wdkif;&if;om;vlenf;pkawG&hJ tcGifhta&;awGukd umuG,fEdkifzdk@/ oifhawmfpGm xdef;csKyf =uyfrwf
xm;wJh jyXmef;csufawGeJ@ jynfaxmifpk wnfaxmif&r,f? 'gayr,fh usaemfw@kd [m yl;aygif;+yD; vJusoGm;wmrsKd; rjzpf
ap&bJ pkpnf;nDn$wfr_eJ@ }uhH}uHhcdkifcdkif x&yfwmrsKd;jzpfatmif owdy=u&r,f [k ajymcJhonf?
jynfaxmifpktwGif;&Sd jynfe,frsm;taejzifh rdrdw@kd ukd,fykdif tajccHOya'rsm; tajccHEkdifiHa&; taqmuft
tHkrsm; zGJ@pnf;Edkifonhf pGrf;tm;ukd tajccHrlrsm;u csrSwfay;oihfonf? ,if;pGrf;tm;rsm; xda&mufw&m;0ifEdkif&ef
jynfaxmifpk tajccHOya'ukd av;pm;vdkufemaom abmiftwGif;rSm &Sd&ygrnf? jrefrmhorkdif;wGif (wpfOD;csif; vGwf
vyfcGifhESihf vlrsKd;pkjy\em) ydyuQajz&Sif;a&;twGuf t"duaomhcsufrSm 'Drdkua&pDjrifhwifa&; tpdwftydkif;jzpfaom
ukd,fydkifjynfe,f tkyfcsKyfa&;pepfu tusKd;yygvdrhfrnf? EdkifiHawmfvHkcHa&; yxr vrf;wHwm;/ 'kwd, wrHwnf
aqmufa&; 'Drdkua&pDa&;uaemufrS[k qdkaeaom etz .t,ltqESifh tajymta[mwdk@rSm ukdvkdeDorm;wd@k .
tarG jzpfonf? usef;rmoefpGrf;aom 'Drdkua&pDonf vHkcHa&;udkb,fawmhrS taESmuft,Suf rjzpfapEdkifyg? etz
. tajccHrlrsm;rSm tmkHv$Jonfhenf;jzifh ppfwyftxufv$mtaejzifh tm%mjyef,lEdkif&eftwGuf 'Drdkua&pD az:
aqmifr_ qef@usifwm;qD;a&; t,ltqukd yHkpHxkwfxm;jcif; jzpfonf? AkdvfcsKyfae0if; a&;qGJaz:xkwfcJhaom 1947 ck
tajccHOya'onf 'Drdkua&pDukd vHk;0ydwfyifxm;jcif;a=umifh ydusoGm;chJonf? tajccHrlrsm;udk az:xkwfolwdk@onf
ordkif;oifcef;pmrsm;udk owdrloifhonf? ,Ofaus;wdk;wufaom t&yfrsufESmaygif;pHku zuf'&,fEkdifiHonfom wpf
ckwnf;aom tajzjzpfa=umif; n$efjyaeonf? 1962 ckESpfrS pI jrefrmppftkyfpkonf if;wd@k ppfwyftkyfpkd;r_ cdkifcef@
awmifhwif;ap&ef pD;yGm;a&;ESihf ynma&;pepf ESpfrsKd;vHk;ukd vuf0g;}uD;tkyfxm;cJhonf? ppfbufESihf t+idrf;pm; ppfbuf
yk*~Kdvfrsm;onf Oya'ytm%m/ tkyfcsKyfa&;tm%mESihf w&m;pD&ifa&;tm%mrsm;udk &,lusifhoHk;cJhonf? ppfbuf
txufwef;v$mrsm;onf wdkif;jynf&J@tcGifhta&;[lorSswdk@udk armifydkif;pD; vdkufonf? vlxktoif;tzGJ@rsm; tm;
aumif;pGm jyefvnfay:xGef;r_udk ajymif;jyefvSefypfvkdufonf? vlr_a&;o[Zmwjzpfr_udk xdef;odrf;xm;aom vlxk
tzGJ@tpnf;rsm; vGwfvyfaom rD'D,mrsm;ukd pepfwus zsufodrf;ypfvdkufonf? ppfwyf. csKyfukdifr_onf vl@todkif;
t0dkif;. b0wdkif;xd pdrfh0ifysH@ESH@oGm;+yD; &yfuGuftqifh a'oEW&tkyfcsKyfa&;. aumfrwDrsm;udkyif pdwfcs&olrsm;udk
om cef@xm;cJhonf? 'Dbuf&GmrS om;u [dkbuf&Gmu tarxHodk@tvnfoGm;wm ppfwyfpdwfudufcef@ &,u q,f
tdrfr; xHrSm {nhfpm&if;/ wpfnudk (b,favmuf - - ) ay;+yD;rS tdrfcGifh&wm=unhfyg? wukd,faumif;qefwwfwhJ
ppfAkdvfawG r[mvlrsKd;}uD; pdwfukd azsmufr&wJhvlawG? zuf'&,fqkd&if cGJxGufa&;vdk@ oabmaygufxm;wJhvlawG?
igwdk@om wdkif;jynfudkcspfw,f/ wdkif;jynfukd u,fwifolawGjzpfw,fvkd@ 0g'r_dif;oGif;cHxm;&wJh ppfAdkvfawG[m t
rsm;aumif;pm;a&;/ wkdif;jynfwdk;wufa&;/ wdkif;&if;om;pnf;vHk; nDn$wfa&;qdk+yD; [pfauG;aeawG[m vl=um;aumif;
atmif ajymae=uwmyg? jrefrmEdkifiHukdtkyfcsKyfcJhwJh ppfAkdvfcsKyfawG tqufquf b,fol wdk;wufatmif vkyfcJhygygo
vJ? b,folvkyfEdkifcJhygovJ/ olwdk@ rdom;pk aumif;pm;oG
pm;oGm;ovm;? wdkif;jynfeJ@vlrsKd;u yGJjymusoGm;wmyJ r[kwf
vm;? wdkif;jynf pkwfjywfowfoGm;wmawmh rsufjrif'dXyg? etz tajccHrlrsm;wGif EdkifiHawmforRwonf tkyfcsKyfa&;
wGif t"dywd jzpfaeI w&m;pD&ifa&;vnf; vGwfvyfr_r&SdbJ orRwudk kd;usKd; trde@f emcH&rnf? ygwDpHkpepf[k etz
[pfauG;aeaomfvnf; 1974 ckESpf tajccHOya'ESihf xl;rjcm;em;a=umif;odomygonf? EdkifiHa&;ygwDrsm; }uHhz@HG / pGrf;
45

tm;&Sif/ pGrf;aqmif&SifESifh tjcm;tzGJ@tpnf;rsm;&Sdaomfvnf; vefqef;om,m0ajymaom vl@tzG@J tpnf;wpfck rjzpf


Edkifay? acwfopfvl@tzGJ@ tpnf;wGif w&m;Oya'/ w&m;pD&ifa&;onf oD;jcm; vGwfvyfpGm (rnfol. =oZmukdrS rcH
yJ) &Sdae&+yD; tajccHOya'abmiftwGif;Y EdkifiHvHk;qdkif&m vl@tcGifhta&;aumfr&Sif/ jynfo@l 0efxrf;aumfr&Sif/ pme,f
Zif; aumifpD/ trsKd;orD;/ trsKd;om;/ ausmif;om;/ bma&; ponfh taqmufttkHrsm;onf tm%mukd xdef;nd
ay;onfhpepf jzpfonf? etz wdk@ ,QKyrlae=uonfrSm wdkif;jynfESihf vlrsKd;twGuf rarhoifhaom q&mawmf OD;OwWr
wdk@vdk AkdvfcsKyfatmifqef;wdk@. *k%faus;Zl;ukd rxkwfaz:? yifeDtusudk 0wfv#ifyif olykefvdk@ owfrSwfaekHru
kyf&Sifrif;om; ukdausmfol wdk@vdk wdkif;jynftusKd;y/ vlr_a&;vkyfief;ukdyifra&Smif EdSyfuGyfz@kd 0efrav;=ubl;? zG@Jpnf;yHk
tajccHOya'[m vlxkb0eJ@ wdkufkdufywfoufaew,fqdkwm vlwkdif; oabmayguf=u&ygr,f? wdkif;jynf&J@ tcsKyf
tjcm tm%m[m vlxkqDuqif;oufvmwmjzpf+yD; vlwpfOD;csif;pD&@J vGwfvyfr_/ vl@tzGJ@tpnf;wpfckvkH; nDr#r/
w&m;r#wr_awGay:rSm tajccH+yD; tpdk;&&J@tm%mukd uef@owfjyXmef;xm;wJh zG@Jpnf;yHktajccHOya'wpf&yf ay:ayguf
vmrSom vlxkb0+idrf;csrf;r_eJ@ zGH@zd;wdk;wufr_&Edkifr,fqdkwm vlwkdif;odatmif avhvm=u&ygr,f? igwkd@udpP jzpf
w,fqdk+yD; tav;*ky=u&ygr,f? tdrfeD;csif; tdENd,/ wkwfwdk@[m armf=unfh&avmufatmif zG@H zd;wdk;wufvmae
=uw,f? tdENd,[m 'Drdkua&pDEdkifiH/ wkwfu uGefjrLepfEkdifiH jzpfwma=umifh pepfESpfckom uGmaewmyg? zGJ@pnf;yHk
tajccHOya'udk rdKify+yD; Oya'pdk;rdk;r_ukd av;pm;vdkufemusihfoHk;&mrSm twlwlyg? trsKd;om;jyefvnfoihfjrwfa&;
qdkwmudk rSm;,Gif;pGmt"dy`g,fzGifhqdk+yD; Oya'yv$wfawmfawGrSm ppfAkdvfawGukd w&m;0if Oya'ycGihf ay;vdkufv#if
rw&m;wJhOya'awG[m b,fawmhrS kyfodrf;cH&awmhrSmr[kwfawmhyJ &moufyef qufvufwnf&SdaeawmhrSm jzpf
ovdk aemifudkvnf; rw&m;wJh Oya'awG qufvufay:aygufvmzd@k vlxku w&m;0iftm%m tyfESif;vdkufovdk
jzpfoGm;ygr,f? vwfwavm tcGifhta&;ukd=unhf+yD; ,pfrl;roGm;zd@k ta&;}uD;ygw,f? OD;ae0if;&J@ 1974 ck zGJ@pnf;yHke@J
wpfygwD tm%m&Sifpepfudk zdzsuf&mrSm ausmif;om;jynfol &[ef;&Sifvlrsm;pGm aoG;acsmif;pD;cJh/ b0awG ysufchJ=u&
wmawG axmifxJrSm aooGm;=uwJh olawG/ axmifxJrSm usae=uwJholawG/ axmifxJrSma&mufae=uwJholawG/
ynmwpfydkif;wpeJ@ csKd;zsufcHvdkuf=u&wJh ausmif;om; ausmif;olawG aouGJ &SifuJG/ trsKd;rsKd;eJ@ ,QKxufwdkif cHpm;
ae=u&wJholawG/ =uufiSufudk ypfowfovdk owfchJ=uwJhaoG;awG rcrf;ajcmufao;ygbl;? jynfwGif;u jynfolawGrSm
vnf; tvkyftudkif&Sm;yg; 0rf;a&;urzlvHk/ ynmroifEkdif/ om;ao vifaysmuf b0qHk;awG&J@ tjzpfawG[m rarhoifh
rarhtyfygbl;? wdkif;jynf&Jhtem*wfumvudk wnfaqmuf=ur,fh ynmoif&r,fh t&G,fuav;i,fawG pmoifcef;
rSm r&SdyJ vrf;ab;rSm trd_ufaumuf/ aps;a&mif;/ awmif;&rf; pm;aomufae=u&awmhrS b,folawG wkdif;jynfukd xl
axmif=uawmhrvJ? jrefrmjynfolawG t&G,fa&mufwmeJ@ tdrfeD;jcif;wdkif;jynfawGukd u|eftjzpf a&mufukef=uawmh
rSmaygh? wpfeyfpm;tcGifhta&;udk }udwfrSdwfrdodyf+yD; tem*wfwdkif;jynfta&;udk =unhf=uzd@k vdkygw,f?

jrefrmjynftm; 0g;rsKd=urnfholrsm;
;

46

wu,fvdk@ 'DzGJ@pnf;yHkudk
usaemfwdk@u
toHk;cscH+yD;vkyfcJh=ur,fqdk&if
wcsdefrSm 74 zGJ@pnf;yHkudk
vlxk&JhtoufawG/ aoG;awGeJ@
jyifqifajymif;vJcJh&ovdkrsKd;
'DnDvmcHrSma&;aewJh zGJ@pnf;yHk[mvnf;
aemif &[ef;/ &Sifvl/ ausmif;om;/
jynfolawG&JhtoufawG/ aoG;awGeJ@
&if;+yD;awmhrS jyif&r,fvJ&r,fqdkwm
usaemfwdk@ ckuwnf;u
uwifodaewJhtwGuf
'DnDvmcHxJu usaemfwdk@xGufcJhw,f?
nDvmcHwufaewJh tzGJ@tpnf;awG
v$wfawmfudk,fpm;vS,fqdkolawG[m
awmfvSefa&;a&$cGufudk yJavSmf eJ@
vJpm;cJhw,fvdk@
ordkif;wif=urSm jzpfygw,f?
'ga=umifh
usaemf vufrcHEdkifygbl;?
oxHkr@e,f NLD

cGefjrifhxGef;
jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,f

tifwmAsL; (11)

bDbDpD owif;XmeESifh jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,fcGefjrifhxGef;/ ucsif vGwfajrmufa&;


wyfrawmf KIO rS AdkvfrSL;}uD
;}uD; vGef;awmif;/ rGrGefjynfopfygwDrS Edkifatmifrai; wdk@ qufoG,far;
jref;csuf?

18/ 7/ 2007 bDbDpD jrefrmhta&;urBmhta&; (aemufqHk; nDvmcH tpae@)


OD;armifarmifoef;? ? nDvmcHuae csrSwfr,fh twnfycsufawG[m jynfolwpf&yfvkH;twGuf b,favmufxd yl;
aygif;aqmif&Guf ray;EdkifrvJ/ Adkvfr;}uD;vGef;awmif; &Sif;jyay;ygcifAs?
Adkvfr;}uD;vGef;awmif;? ? usaemfwdk@ awmfvSefa&;vkyfvmcJhwm jynfolvlxkaumif;pm;a&;/ &ydkifcGifh &&Sda&;twGuf
wdkufvm=uwm? 'gayr,fh =umavvufawG@rusavbJ? 'ga=umifhwenf;tm;jzifh b,fvdkvkyfEdkifrvJ =unfhvdkuf
awmh aumif;+yD? 'DtawG@ tcdkufudk &xm;+yD;awmhrS EdkifiHa&;qufvkyf&ef tcsdefus+yDqkd+yD;awmhrS ta&;t}uD;qHk;u
usaemfwdk@ trsKd;om;nDvmcHrSm tajccHOya'wpf&yfudk a&;qGJEdkifjcif;tm;jzifh EdkifiHa&;&J@ tqHk;tjzwf jzpfvdrfhr,f?
tJ'DrSm taumif;qHk;jzpfEdkifatmifqdk&if bmawGvdkovJ? yg0ifaqmif&GufwhJ udk,fpm;vS,fawG tm;vHk;u aomf
47

vnf;aumif;/ +yD;awmh jynfolvlxk&Jh tjrifaomfvnf;aumif;/ tm;vHk;u taumif;jrif0g'eJ@ 0dkif;+yD;awmh vkyfjcif;


tm;jzifh 'Dwdkif;jynftwGuf trsKd;om;nDvmcH[m tusKd;jynfh0wJh tajccHOya'wpf&yf xGufay:vmEdkifw,fvdk@ us
aemfwdk@ ,Hk=unfw,f? 'gayr,fhvdk@ tm;vHk;wef;wl trsm;qHk;xm;Edkifa&; jzpfvmr,f?
OD;armifarmifoef;? ? jynfyudka&mufvmwJh cGefjrifhxGef;uawmh Adkvfr;}uD;vGef;awmif; ajymovdk tm;vHk;pkaygif;+yD;
awmh tajz&Smvdk@&Sd&if taumif;qHk;&r,fv@kd ajymw,f/ tJ'g vufcHygovm;cifAs?
cGefjrifhxGef;? ? vufrcHygbl;cifAsm;? bmjzpfv@kd vJqkdawmh NLD taeeJ@ 3 ESpf 3 rdk;vHk;vHk; usaemfw@kd u yl;aygif;
aqmif&GufcJh+yD;yg+yD? wwfEdkifor# trsKd;rsKd;enf;rsKd;pHkeJ@ yl;aygif;aqmif&GufchJ+yD;yg+yD? yl;aygif;aqmif&Gufvdk@ r&vdk@ nDvm
cH u xGufvmcJhwmyg? 'DnDvmcHrSm vkyfaewmu qdk&S,fvpftrnfcH ppftkyfcsKyfa&;udk 1974 zGJ@pnf;yHkeJ@ xnf
axmifcJh ovdkrsKd;? ckvnf;yJ 'Drdkua&pDtrnfcHe@J ppftkyfcsKyfa&;udk twif;tusyf xlaxmifaewmjzpfwJhtwGuf us
aemfwdk@ xGufcJh&wmyg? 'Dawmh 'DnDvmcHrSmwdkif;&if;om;awG tm;vHk;ygw,f? v$wfawmfukd,fpm;vS,fawG ygw,f
qdkwmrsKd;udk toHk;csHkrSwyg; tjcm;bmrS r&SdwhJtwGuf xGufcJh&wmyg? wu,fv@kd 'D zGJ@pnf;yHkudk usaemfw@kd u toHk;
cscH+yD; vkyfcJh=ur,fqdk&if wcsdefrSm 74 zGJ@pnf;yHkukd vlxk&@J toufawG/ aoG;awGeJ@ jyifqifajymif;vJchJ& ovdkrsKd; 'D
nDvmcHrSm a&;aewJh zGJ@pnf;yHk[mvnf; aemif &[ef;/ &Sifvl/ ausmif;om;/ jynfolawG&J@toufawG/ aoG;awGe@J &if;
+yD;awmhrS jyif&r,f vJ&r,fqdkwm usaemfw@kd ckuwnf;u udwifodaewJhtwGuf 'DnDvmcHxJu usaemfw@kd
xGufcJhw,f? nDvmcH wufaewJh tzGJ@tpnf;awG v$wfawmfukd,fpm;vS,fqkdolawG[m awmfvSefa&;a&$cGufudk
yJavSmf eJ@ vJpm;cJhw,fvdk@ ordkif;wif=urSm jzpfygw,f? 'ga=umifh usaemf vufrcHEdkifygbl;?
OD;armifarmifoef;? ? apmapmu ajymoGm;wJhtxJrSm 74 wkef;u a&;qGJxm;cJhwhJ tajccHOya'udkyJ tm%m&Sif
pepfudk jyef+yD; xlaxmifzdk@ vkyfaew,fqdk&if NLD uvnf; nDvmcHu rxGufciftxd yg0ifaqG;aEG;wJhtwGuf 'D
tcsufawGudk udk,fhbufu vlxk udk,fpm;ajymEdkifatmifv@kd b,favmuf yg0ifaqG;aEG;cJhvJcifAs?
cGefjrifhxGef;? ? b,favmufyg0if aqG;aEG;cJhvJqdkawmh nDvmcHrSmqdk&if usaemfw@kd v$wfawmfu OD;aqmif tkyfcsKyfwhJ
pepfudk NLD u wifygw,f? wpn uvnf; v$wfawmfOD;aqmifr_ pepfygbJ? xdkenf;wlyJ tpdk;& a&G;cs,fzdwf=um;
xm;wJh yk*~dKvf? tJ'Dwkef;u a'gufwmrsKd;oef@wif wd@k uvnf; v$wfawmftkyfcsKyfwJhpepfudkyJ wif=uw,f? aemuf
nDvmcH wpfywfzGifhwJhtcgrSm usif;ya&;aumfrwD OuUXOD;atmifwdk;u orRw OD;aqmiftkyfcsKyfwJhpepfukd Mandate
ay;+yD;awmh axmufcHcdkif;ygw,f? tJ'Dvdk vkyfwhJtcgusawmh NLD taeeJ@u v$wfawmfu OD;aqmiftkyfcsKyfwhJ
pepfwdk@ orRw u OD;aqmiftkyfcsKyfwJhpepfwdk@ qdkwJh enf;vrf;udk xdkufoifhoavmuf usaemfw@kd vdkufavsmhygw,f?
odk@aomfvnf;yJ tESpfom&tm;jzifhuawmh 'Drdkua&pD&J@rdKif uef@owfcsufeJ@awmh udkufnD&r,f? 'DuxGufvmwJh
zGJ@pnf;yHktajccHOya'[m usaemfwdk@ udkifxm;wJht"dutcsufu trsKd;om;jyefvnf oifhjrwfa&; twGufjzpf&r,f?
aemuf trsm;jynfolvufcHEdkif&r,f? 'Drdkua&pDay:xGef;&r,f? 'DtcsufoHk;csufygyJ? 'Dtcsuf oHk;csufudk tajccH+yD;
awmhrS zGJ@pnf;yHk&J@ yHkomefawGay:rSm wwfEdkifoavmuf usaemfwkd@vdkufavsmay;cJhw,f? aemufwpfcg vkyfxkH;
vkyfenf;rSm jyXmef;xm;wmr&SdyJeJ@ obmywdtzGJ@u cHikHokH;oyfwhJtcgusawmh 'gvkyfykdifcGihfr&Sdbl;qdkwmudk vkyfxkH;
vkyfenf; 38 t& uef@uGufpmwif ygw,f? NLD uwifwJhtcgusawmh tJ'Dae&m tzG@J csKyfOuUX OD;atmifa&$e@J
OD;vGifudk tpdk;&{nfha*[mudk ac:oGm;+yD;awmhrS NLD rygvnf;yJ 'D Constitution udka&;vdk@&ygw,fvdk@ AdkvfcsKyf
rsKd;!$ef@ wdk@ AdkvfcsKyfarmifoifh wdk@ usif;ya&;aumfr&Sifuac:+yD; ajymygw,f? 'gayr,fhv@kd usaemfw@kd u yl;aygif;
aqmif&Gufa&;rlt& 'Drdkua&pD ay:xGef;zdk@twGuf OD;wnfcsufeJ@ usaemfw@kd rSm&SdwhJ rmefrmeawGukd wwfEdkifor# xdef;
odrf;+yD;awmh aemufxyf 2 ESpfwm usaemfwdk@ yg0ifyl;aygif; aqmif&GufcJhygw,f? tJ'Dvdkt+rJwrf; yg0ifyl;aygif; aqmif
&Gufayr,fhvdk@ wpfzufu b,fvdkrS jyifqifajymif;vJr_ r&SdwJhtcgrSm usaemfwdk@ xGufchJ&wmyg?
OD;armifarmifoef;? ? avhvmoltjzpfwwfwJh rGefjynfopfygwDu Edkifatmifrai; wdk@uawmh tck aqG;aEG;csuf
tay: b,fvdkoabm &SdygovJcifAsm?
Edkifatmifrai;?
ai; ? trsKd;om;nDvmcHu xGuf&dSvmr,fh&v'f[m usaemfw@kd wdkif;&if;om;awGtwGuf wu,fjynfhpkH
wJh wdkif;&if;om; tcGihfta&;awG&r,fvdk@ rar#mfvifhygbl;? bmjzpfvdk@vJqdkawmh wdkif;&if;om; tcGifhta&;eJ@ ywf
oufvdk@ usaemfwdk@ wifxm;wm? usaemfw@kd 13 zGJ@ t}uHycsufawG+yD;awmh 0 udk;uef@awG typf&yftzG@J awG jzpf
oifhwJh tajccH &ydkifcGifhawGygbJ? 'DtajccH &ydkifcGihfawGudkawmifrS cGifhyvdkufavsmr_r&Sdbl;qdk&if a&S@quf+yD;awmh wdkif;
&if;om;tcGifhta&;udk jynfhjynfhpHkpHk&r,fv@kd usaemfw@kd rar#mfvifhygbl;? 'ga=umifh usaemfwdk@uvnf; trsKd;om;
nDvmcH &J@ t}uHycsufawGudk wifjyxm;+yD;+yDr@kd b,fvkdrS vdkufavsmr_r&Sdbl;qdk&if usaemfw@kd wpfqifhavsmh+yD; avh
vmoltjzpf wufa&mufcJh&ygw,fcifAs?
48

OD;armifarmifoef;? ? 'gayr,fh nDvmcHusif;ya&;tzG@J u tckajymaewmu nDvmcHrSm aemufqHk;tqifh taeeJ@


jyefvnf oHk;oyfwmawG jznfhpGufwmawG pOf;pm;r,fv@kd ajymw,fav? tJ'Dtcgusawmhaum avhvmoltjzpf qdk
vdk@&Sd&if udk,fhrSmyg0if aqG;aEG;cGifh r&SdwJhtwGuf qHk;H_;raebl;vm;cifAs?
Edkifatmifrai;?
? usaemfwdk@u b,ftqifhukd jyifqifr,f? b,ftcef;uudk jyifqifr,fqdkwm wdwdusus
ai;
rodbl;cifAs? ta&;yg t&ma&mufwJh tcef;udk jyifqifr,f? aocsmwJhtcef;udk jyifqifr,fqkd&ifawmh usaemfwdk@u
wufa&mufzdk@ tqifhoifhygbJ? 'gayr,fh usaemfw@kd jyifqifvkdwhJtcef; t"du tcef;r[kwfyJ omrntcef;bJ jzpf
aer,fqdk&if 'DnDvmcH tay:rSm bmrSaqG;aEG;zdk@ r&Sdygbl;? wufz@kd vnf; tpDtpOf r&Sdygbl;?
OD;armifarmifoef;? ? t"dutm;jzifh bmudkjyifqifz@kd - rGeftygt0if wdkif;&if;om;awGu vdkvm;ygovJcifAs?
Edkifatmifrai;?
? t"du jyifqifzdk@ awmif;qdkxm;wmu 'DnDvmcHxJrSmayghaemf/ udk,fpm;vS,fawG pHkpHknDnDe@J
ai;
wufa&mufzdk@&,f usif;yyHkusif;yenf; vkyfxHk;vkyfenf;aygh? OD;wnfcsuf eHygwf 6 wyfrawmf&J@ OD;aqmifr_ tcef;
ueJ@ tajccHrl 104 csufudk jyifqifaqG;aEG;zd@k &,f/ tzG@J tpnf;awG yGihfvif;pGmjzifh rSwfwrf;wifEdkifcGifh 'gawGukd
usaemfwdk@ awmif;qdkygw,f? 'DvdkjyifqifcGifhudkvnf; ppftpdk;& nDvmcH usif;ya&;aumfr&Sifu jyifqifcGihfray;ygbl;?
OD;armifarmifoef;? ? tJ'Dawmh Adkvfr;}uD; vGef;awmif; cifAs/ olwkd@jyifqifcGihf awmif;qdkxm;w,f? 'gayr,fhv@kd
bmrSjyifqifoH r=um;&bl;? tJ'Dawmh 'DnDvmcHuaum wu,fwrf;usawmh ucsifjynfolawG tygt0if wdkif;&if;
om; awGtwGuf b,favmuf tusKd; &SdEdkifrvJ/ ucsifvlxkxJrSmvnf; oabmxm; uGJae=uwmbJ r[kwfvm;?
Adkvf
vrf ;}uD;vGef;awmif;? ? ucsifvlxktaeeJ@aomfvnf;aumif;/ wdkif;jynfwpfjynfvHk; twdkif;twmeJ@ aomfvnf;
aumif;/ udk,fpDudk,fiSmu udk,fh&J@cH,lcsuftay:rSm rlwnf+yD;awmh udk,fu ajyma&;qdkcGihf&dSw,f? usaemfwdk@ KIO u
wjcm;r[mrdwfawG awmfvSefa&; vkyfolawGeJ@ usaemfwdk@vkyfcJhw,f? tJ'Dawmh udk,fudufwJh yef;wdkifukda&mufz@kd
udk,fwdkif,lzdk@yJ &Sdw,f? =umav =umav b,folrS rEdkifbl;? jynfolvlxku aomfvnf;aumif;/ typf&yfaomf
vnf;aumif; tm;vHk;_H;w,f? tcsif;csif;owfjzwfwhJ enf;xuf ydk+yD;awmhaumif;wm bm&SdvJqdk&if tckvlawG
ajymae=uwJh &if=um;apha&;/ EdkifiHa&;udk EdkifiHa&;enf;t& ajz&Sif;Edkifa&;/ 'gawGu tifrwefrS aumif;w,f? 'D etz
qdkwmu 'Drdkua&pDroHk;bl;? olwdk@rSm tajccHOya'jyXmef;csufrS r&Sdao;bJ? 'ga=umifh usaemfw@kd KIO u tckxuf
ydkaumif;wm bm&SdovJqdk+yD; aqG;aEG;jcif;jzpfw,f? 'ga=umifh usaemfar;csifygw,f? b,foljzpfjzpf 'Dxufydkaumif;
wJh enf;em bm&Sdao;ovJ? tJ'g usaemfw@kd vdkcsifw,f? usaemfw@kd tjrif vGwfvyfwm r[kwfbl;? w&m;r#wwm
r[kwfbl;? 'gayr,fh tJ'Day: rSm oifhawmfwhJvkyfief;udk usaemfwdk@ vkyfaeygw,f?

vufeufudkifpOf

vufeufudkifpOf;pm;
;pm;

tcGifhta&;,l

49

OD;armifarmifoef;? ? 'Dxufaumif;wJh enf;vrf;udkaum rpOf;pm;bl;vm; cGefjrifhxGef;wd@k ajymygtHk;cifAsm?


cGefjrifhxGef;? ? ajymoGm;wJhtxJrSm ESpfbufpvHk; _H;aew,f? ESpfbufpvHk;Edkifatmif/ olEkdifukd,fEkdifjzpfb@kd &mrSm ESpf
bufpvHk;u tjrifrSef&Sdbdk@vdkygw,f? ESpfbufpvHk;u wu,fhukdapwemrSefbdk@ vdkygw,f? tJ'Dawmh udk,fhbufu
apwem rSefaevdk@ r&bl;? ol@buf u apwemrSefvmatmif oHo,uif;vmatmif vkyfb@kd vdkygw,f? 'Dae&mrSm
axmifwGif;tawG@tuHeJ@ usaemfajymjyygr,f? axmifxJrSm a&mufvmwJh EdkifiHa&;tusOf;om;awG tukefvHk;udk
tpma&pmjzwf+yD;awmhrS avSmifydwfxm;vdkufw,f? tcGihfta&;awG tukefvkH;udk ydwfxm;vdkufw,f? tJ'Dvdk ydwf
xm;vdkuf+yD;awmhrS wpfa,mufcsif;/ wpfa,mufcsif;udk cGJ+yD;awmhrS pnf;Hk;w,f? [dktcGifhta&; enf;enf;ay; 'D
tcGifhta&; enf;enf;ay;/ tJ'DrSmwif usaemfwdk@awG pnf;Hk;r_awGyduGJvmw,f? usaemfw@kd u awmifhrcHEkdifawmhbl;?
atmifhrcHEdkifawmhbl;? tJ'DrSm ol@bufu tompD;vkyfchJwm? tJ'Dawmh axmifxJrSm vkyfykHvkyfenf;awGeJ@ tjyifrSm
wdkif;jynftkyfcsKyfaewmawG[m twlwlyJ? tJ'Dawmh ppftpdk;&bufu tjrifrSefvmatmif usaemfw@kd u Edkifo
avmuf awmifhxm;zdk@/ atmifhxm;zdk@awmhvkdygw,f? tJvkdrawmifhEdkifawmhbl;? ratmifhEkdifawmhbl;qkd&if/ ckeuvdk
&oavmuf tcGifhta&; avmufeJ@yJ +yD;oGm;rSm jzpfygw,f?
OD;armifarmifoef;?
? rGefjynfopf taeeJ@a&m/ ol@bufukd,hfbuf tjrifrSef&vmatmif b,fvkdvkyfaeygovJ
cifAsm?
Edkifatmifrai;?
? oHk;OD;oHk;zvS,f awG@qHkaqG;aEG;a&;twGuf usaemfw@kd ajymwm=umvSyg+yD? 'DaqG;aEG;a&;[m
ai;
wpfbufowfvrf; r[kwfygbl;? trsKd;om;jyefvnfoifh jrwfa&;twGufyg? ppftpdk;&udkvnf; usaemfwdk@u cGifhjyK
xm;wJh tydkif;awG trsm;}uD;&Sdygw,f? 'gudk pOf;pm;ay;zd@k yg? usaemfw@kd u 'Drkdua&pDe@J wdkif;&if;om;tcGifhta&;
r&&SdbJ acwfrDzGH@+zdK; wdk;wufwJh wdkif;jynfwpfck jzpfvmbdk@ r,Hk=unfygbl;cifAsm? usaemfwdk@udk 'Drdkua&pDpepfe@J wdkif;
&if;om; tcGifhta&;udk apwemrSefrSefeJ@ qEN&Sd&Sday;r,fqdk&ifawmh 'gtenf;qHk; oHk;OD; oHk;zvS,f aqG;aEG;yGJ&v'fukd
wufapcsifygw,f? wpfbufu wZGwfxdk; r=unfhbJe@J r#r#ww=unfhr,fqdk&if aumif;rGefwhJvrf;a=umif;wpfck jzpf
vmvdrfhr,fvdk@ ar#mfvifhygw,f?
OD;armifarmifoef;?
? ckusaemfwdk@ aqG;aEG;wJhtcgrSm tajccH&r,fhrlawG[m wdkif;jynftwGuf b,favmuf
taumif;qHk;jzpfrvJ? qdkwJhudpPudk tajctwifajym=uw,f? ckjynfyudka&mufaewJh cGefjrifhxGef;wd@k tzGJ@uawmh
jynfyudka&mufae+yDqdkawmh wu,fwrf; nDvmcHwufwhJ yk*d~KvfawGudk taumif;qHk; t}uHbmay;rvJcifAsm?
cGefjrifhxGef;? ? usaemf t}uHay;bdk@ tcsdefu enf;enf;vGefae+yD? bmjzpfv@kd vJqkdawmh 2004 nDvmcHwkef;u +idrf;
csrf;a&;tzGJ@awGu pmydk@ay;+yD;awmh vdkvm;csufawGukd awmif;qdkw,f? 'gayr,fh tJ'Dvdkvm;csufawGudk olwdk@u r&
bJeJ@ nDvmcHxJudk 0ifoGm;wJhtcgrSm cknDvmcHxJrSm jy\emawGydk+yD;awmh xyfjzpfw,f? olwdk@ar#mfvifhovdk nDvm
cH xJusrS aqG;aEG;ygqdkwm ratmifjrifcJh=ubl;? tJ'Dawmh ck[mnDvmcH r0ifcifwnf;udk,fu b,fvdk vdkvm;csuf
awG&rS nDvmcHudk wufr,fqdkwJh oabmwlnDrudk t&ifr&yJeJ@ nDvmcHxJudk t&if0ifoGm;+yDqdkwJh tcgusawmh/ ol
vkyfovdk cH&r,fhtaetxm;rSm usaemfu b,fvkdt}uHay;&rvJ? t"du 'D Constitution udk usaemfwdk@ vufrcH
Edkifawmhbl;? qdkwmu ppfwyfut&m&m v$rf;rdk;xm;&r,f? qdkwhJ[mudk t"duajymcsifw,f tJ'Dtcsufe@J ywfouf
wJh[mudk rdrdvdktyfcsufudk}udKwif awG@qHkaqG;aEG;r_r&SdbJeJ@ nDvmcHxJukd 0ifoGm;vd@k uawmh usaemfw@kd t}uHjyKbd@k
awmfawmf cufoGm;yg+yDcifAsm?
OD;armifarmifoef;? ? rGefbufuawmh t}uHjyKzd@k cufoGm;+yD [kwfvm;?
Edkifatmifrai;?
? 'D tuHjyKcsufudk nDvmcH rpcif 2004 rSmxJu wifjyxm;wmyg? 'gayr,fh usaemfw@kd wifjy
ai;
xm;wmawG bmrS jzpfrvmbl;av? y,fzsufr,f jyifqifr,f? tu,fI jzpfcJhr,fqdk&ifawmh avhvmoltjzpfu
ae+yD;awmh wufzdk@&Sdygw,f? bmrS yHkay:rvmwJhtwGuf tuJcwf =unfhaeHkygbJ?
OD;armifarmifoef;? ? Adkvfr;}uD;vGef;awmif;cifAsm;? usaemfwdk@ aqG;aEG;csufawG/ t}uHKjyKcsufawGukd nDvmcHu
aumif;aumif; jzpfEdkifyghrvm;? tcsdef&oavmuf tjrefqkH; ajymjyay;yg?
Adkvfr;}uD;vGef;awmif;? ? tckusaemfwdk@ udk,fhudkudk,f qef;ppfzdk@yg? bma=umifhvJqdk&if avmu}uD;rSm wpfzGJ@u
tay:pD; &xm;awmh wpfzGJ@u b,fvdkvkyfrvJ? tJ'D=um;rSm em;vnfr_awG&Sd&SdeJ@ b,fvdkvkyfrvJ 'gu tajz jzpfyg
vdrfhr,f?

50

oHk;oyfcsuf (11)
jynfolwdk@ 'Drdkua&pDqdkwJh pum;vkH;awGudk a&vnfoHk;ae=uw,f? 'gayr,fh t+rJyJ tkd;cHpdwfe@J oHk;ae
wmawmh r[kwfbl;? 'gawG[m vlawGukd zrf;pm;zdk@ pum;vHk;awGyJjzpf+yD; jynfolvlxktwGuf tm%mudk toHk;cs
r,fvdk@ xif&olawGvufxJ tm%mudka&mufatmif vSnhfpm;wmomjzpfw,f? 'gayr,fh 'DvlawG[m aemufqHk;rSm
awmh jynfolawG&J@ tusKd;pD;yGm;udk qef@usif+yD; tm%m&vlwef;pm; twGufyJ 'gawGukd toHk;cs=uw,f[k AkdvfcsKyf
atmifqef;u owday;xm;cJhygw,f? nDvmcH ukd,fpm;vS,fwpfOD;onf rdrdudwifay;yd@k xm;aom aqG;aEG;csuf pm
wrf; twdkif; zwf=um; aqG;aEG;&rnf? aqG;aEG;csufpmwrf;wGif ryg&dSaom ta=umif;t&mukd rajymqdk&? aqG;aEG;
wifjy&mwGif ukd,fpm;vS,fpktzGJ@. aqG;aEG;csufpmwrf;yg tcsuftcsK@d ukd zwf=um;wifjy&ef usef&Sdv#ifvnf;aumif;
OD;wnf&mrwlnDaom avSudkpD;aeaombkef;}uD; qGrf;iwfawmhrnf

aqG;aEG;csuf twdkif;om rSwfwrf;wifxm;&rnfqkd+yD; uef@owfxm;avawmh 'Dvdk nDvmcHrsKd; urBmrSm b,fae&m


rSm =um;zl;=uygovJ? +yD;awmh etz pdwfudufa&;xm;wJh pmwrf;ukdzwf&wJh twkta,mifnDvmcHqdkwm ar;p&m
vdkao;vdk@vm;? rdwfaqGrsm;cifAsm;? wpn eJ@ +idrf;tzJG@awG[m &SOhfvJavsmufom ysm;vnf;pGJom uyf;zm;,yfzm;
vkyf+yD; tcGifhxl;cHae&mudk &,lcsifwmvm;? 'grSr[kwf tom;pm;wJh usm;u Oykofapmifhw,fqkdwmudk rsufpdrSdwf+yD;
,Hkaewmvm;? 'grSr[kwf wajz;ajz;eJ@ aemufqkwfoGm;r,fv@kd xifaewmvm; rodbl;? usaemftwdtus ajymEkdif
wm wpfckawmh &Sdw,f? etz [m tm%mukdwnf+rJatmif r& &wJhenf;eJ@ jrefjrefjzpfjzpf aES;aES;jzpfjzpf &atmif
vkyfaerSmyJ?
OD;wnfcsuf (6) &yftm;
tm; aocsmpGm =unhfyg/
1) jynfaxmifpk ryduGJa&;/
2) wdkif;&if;om; pnf;vHk;nDn$wfr_ ryduGJa&;
3) tcsKyftjcmtm%m wnfwHh cdkif+rJa&;/
1) ppfrSefonhf ygwDpHk'Drdkua&pDpepf ay:aygufa&;/
2) EdkifiHawmfwGif w&m;r#wr_/ vGwfvyfr_ wef;wlnDr#r/ paom avmuygv w&m;rsm; xGef;um;a&;/
3) tem*wf EdkifiHawmf. trsKd;om;EdkifiHa&;wGif wyfrawmfu OD;aqmifonhftcef;rS yg0ifa&;/
aomhcsufusonfh OD;wnfcsuf trSwf (6) udk wyfrawmfESihfqkdifonhf tcef;&Sd tajccHrl (10) ESifh wGJzwf=unhf& yg
rnf? ,if;tajccHrl u wyfrawmfonf tajccHOya'udk umuG,fapmifha&Smuf&ef t"du wm0ef&Sd&rnf [k qdk
xm;onf?
etz . tajccHOya'rlrsm;u jynfe,fw@kd . tcGihfta&;udk A[dku azmufzsufjcif;/ csKyfcs,fjcif;udk cGifhy
xm;onf? A[kdonf rdrd.wyfrsm;ukd rnfonfhjynfe,fwGifrqdk csxm;Edkif+yD; vufeufudkifwyfrsm;udk xdef;csKyfr,l
Edkifonf? jynfe,frsm;onf A[kdrS e,fy,f odrf;ydkufa&;wyfrsm; vufatmufo@kd tcsdefra&G; usa&mufEkdifygonf?
51

orRwonf EdkifiHt}uD;tuJjzpfonf? jynfe,fwkdif;ESifh tkyfcsKyfa&;tm%mukd tajccHOya'ESifhtnD rnfh


odk@ yHkpH cGJa0rnf [k wpfcGef;rS rajymxm;acs? xd@k tjyif (Z) (3) wGif vHkcHa&; (od@k ) e,fpyfa&;&m0ef}uD; wm0ef,l&ef
wyfrawmf umuG,fa&; OD;pD;csKyfu trnfpm&if; wifoGif;xm;aom wyfrawmfom;rsm;onf jynfaxmifpk wdkif;
a'o}uD; jynfe,f/ ukd,fydkiftkyfcsKyfa&;a'o ESifh ukd,fydkiftkyfcsKyfa&;wdkif;. tkyfcsKyfa&;wGif yg0if&rnf[k qdkxm;
onf?
qdkvdkonfrSm wdkif;jynf. wu,fhvufawG@tm%m[lor# ppfwyf. vufwGif;&Sdaeonf[k qdkvdkonf?
vlrsKd;pkv$wfawmf ESifh jynfhol@v$wfawmfrSm vl&nfp&m/ pmwef;zwf/ uGufpdyfq&mrsm; jzpfoGm;vdrfhrnf?
xkdr#ru Ttcsufukd (31) ESifh wGJzwf=unhfygu ppfwyf. wu,fhtpDtpOfrSm wdkif;jynfukd &moufyef
v$rf;rdk;a&; jzpfa=umif; awG@&ygrnf?

n) wyfrawmfESihfywfoufI

1) wyfrawmfonf }uHhcdkifawmihfwif;I acwfrDaom/ wpfckwnf;aom wyfrawmfjzpfonf?


2) wyfrawmfonf ppfbufqkdif&m udpPtm;vHk;ukd vGwfvyfpGm pDrHaqmif&GufcGihf&Sdonf?
3) wyfrawmf umuG,fa&;OD;pD;csKyfonf vufeufudkifwyfzGJ@tm;vHk;. OD;pD;acgif;aqmif jzpfonf?
4) wyfrawmfonf EdkifiHawmf vHkcHa&;ESihf umuG,fa&;udpPrsm;twGuf trsm;jynfolwpf&yfvHk;ESihf qufpyf aqmif
&GufcGihf &Sdonf?
5) jynfaxmifpk ryduGJa&;/ wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDn$wfr_ ryduJGa&;/ tcsKyftjcmtm%mwnfwHh ckdif+rJa&;twGuf
wyfrawmfwGif wm0ef&Sdonf?
6) tajccHOya'udk umuG,f&eftwGuf wyfrawmfwGif t"duwm0ef&dSonf?
Ttcsufrsm;ESihf ywfoufI BBC OD;ausmfZHom/
m/ RFA OD;0ifEdkifOD; ESifh (jrefrmEdkifiH a&S@aersm;aumifpD)
OD;atmifxl; wdk@u tifwmAsL;(4) pmrs
pmrsufESm 22 wGif &Sif;vif;+yD; jzpfygonf?
OD;wnfcsuf 6 &yfwGif OD;wnfcsuf 5 onf w&m;r#wjcif;/ vGwfvyfjcif;ESihf wef;wlnDr#jcif;paom
avmuygvw&m;rsm; xGef;um;a&;udk az:jyxm;onhftwGuf tay:,Htm;jzifh w&m;oabmjzihf eD;pyfonf[k xif
&onf? odk@&mwGif OD;wnfcsuf 6 u vl@tzGJ@tpnf;twGif;Y ppfwyfudk tcGifhxl;cHvlwef;pm;tjzpf zefwD;vdkufjcif;
tm;jzifh vlr_a&;o[Zmwjzpfr_wdk@ ysufpD;apaoma=umihf OD;wnfcsuf 5 rSm vufawG@taumiftxnf ray:vm
Edkifawmhay?
OD;wnfcsuf 1 rS 4 rSmvnf; wefzdk;pHrsm;r[kwfbJ tm%m&Sif tpdk;&. auG;a=umfoHrsm;omjzpfygonf?
etz. trSefw&m;&SmyHkawmf

52

1? jynfaxmifpkryd
duJaG &;
yuG
ryduGJa&;[laom pum;&yfonf jiif;qHr_ukd jyae+yD;cGJxGufa&;ESifh qufpyfem;vnf&onf? Ttwdkif;om
qdkygu jynfaxmifpkukd yjyifajymif;vJ&ef jynfolvlxk. +idrf;csrf;pGmtm;xkwfr_ tm;vHk;udk tpkd;&u zdESdyfypf&ef
tcGihftm%m &&SdoGm;ygvdrfhrnf? jynfaxmifpkudk rnfhonfhenf;ESihfrqdk umuG,fapmifha&Smuf&rnf[k ta=umif;jy
um tpdk;&u rdrd.vkyf&yfrsm; w&m;a=umif; qifajcay;Edkifonf? tu,fIom vlrsKd;pkwdkif;/ vl@tv$mwdkif; tajccH
Oya'ESihftnD jzpfoifhjzpfxkdufonfh vufawG@ tuef@towfrsm;atmufY wef;wlnDr#tcGihfta&; cHpm;Edkifygu
jynfaxmifpk}uD; yduGJrnf r[kwfyg? odk@jzpfI wdkif;&if;om;vlrsKd; aygif;pHkt=um; wef;wla&;ESihf omem nDr#a&;
wefzkd;rsm;om jzpfoifhygonf?
2? wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDn$wfrryd
_ryuG
duJaG &;
ry
urBmay:&Sd vl@tzGJ@tpnf;trsm;pku a,bk,swefzdk;xm;vdkvm;=uaom EdkifiHa&;a0g[m&wpfck jzpfonf?
odk@aomf ,if;pum;vHk;ukd tajccHOya'oabmt& toHk;csr_rsm;rSm [muGufrsm;pGm &Sdwwf=uonf? udk,fydkif
jyXmef;cGihfukd EdkifiHom;rsm;. wpfOD;csif;tcGifhta&;/ wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;ESihf tjcm;vl@tv$mrsm;. pkaygif; tcGihf
ta&;wdk@ukd usifhoHk;EdkifiHa&;twGuf tajccHOya'u yEMufkdufay;rSom wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDn$wfa&; xajrmuf
atmifjrifEdkifygrnf? wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDn$wfa&;ukd csOf;uyf &nfn$ef;aeygu A[kdcsKyfukdifwif;usyfa&;udk tajccH
Oya'jzifh usifhoHk;cGihfyovdk jzpfEdkifygonf?
3? tcsKyftjcm tm%mwnfwHhcdkif+rJa&;
EdkifiH. tcsKyftjcmtm%mukd umuG,fxdef;odrf;&rnf[laom oabmw&m;rSm acwfrD tajccH Oya'
0g' tawG;tac:t& tcsKyftjcmtm%monf jynfolvlxkxHrS qif;oufvmjcif;jzpfonf? EdkifiHawmfrS qif;ouf
vmjcif;r[kwfyg? vlxk. tcsKyftjcmtm%m[k urBmwpfv$m;rS 'Drdkua&pDEdkifiH trsm;tjym;wGif usihfokH;ae=u
onf? jrefrmEdkifiHwGif vlxk. tcsKyftjcmtm%m ydkifqkdifr_ tajccHrlrsm;udk oGwfoGif;jcif;rSm vHk;0vufcHEdkifbG,f
r&Sdyg?
4? ppfrSefonfh ygwDpHk'Drdkua&pDpepf jzpfxGef;ay:aygufa&;
jynfolvlxkonf rdrdESpfoufovdk wpfygwDpepfodk@r[kwf ESpfygwDpepfukd usifhokH;Edkifonf? toif;tzG@J
zGJ@pnf;xm;aomfvnf; vGwfvyfpGmpkkH;cGifhukd ydwfyifxm;ygu rnfo@kd r# tvkyfjzpfEdkifrnf r[kwfyg? toif;zGJ@pnf;cGifh
ESifh pkkH;cGihf&Sdaomfvnf; vGwfvyfpGm xkwfaz:cGihfukd jiif;y,fxm;ygu rnfodk@r# 'Drdkua&pD xGef;um;Edkifrnf r[kwfyg?
tpdk;&rsm;onf tajccHvGwfvyfcGihf oHk;rsKd;ukd ESpfav;q,fausmf=um zsufodrf;ypfcJhonf? tem*wf jrefrmhvlabmif
Y TvGwfvyfcGifhrsm;udk tajccHOya'u tmr rcHrcsif; jynfolvlxktaejzihf rdrdw@kd ukd,fykdif EdkifiHa&;ygwDrsm; wnf
axmifzGJ@pnf;cGifh&Sdaomfvnf; pkkH;pka0;cGifh uef@owfcH&Edkifonf? vGwfvyfpGmxkwfaz:ajymqdkcGifh ydwfyifcHxm;&ygu
EdkifiHa&;ygwDwnf&Sdr_ESifh pHkkH;r_wdk@rSm t"dy`m,f&Sdvdrfhrnf r[kwfyg? NLD kH;rsm; ydwfcHxm;&jcif; qdkif;bkwfwifcGihf r&
&Sdawmhjcif;ESifh tEdkif& ALD (&cdkif'Drdkua&pDtzG@JcsKyf) wdk@rSm vuf&SdcHae=u&onf?
(5) EdkifiHawmftwGif; w&m;r#wr_
w&m;r#wr/_ vGwfvyfr_ wef;wlnDr#rpaom avmuygv w&m;rsm; xGef;um;a&;
vl@tzGJ@tpnf;wdk@. wefzdk;pHrsm; jzpf=uonf? Tonfw@kd udk xdef;odrf;Edkif&ef tajccHOya'u EdkifiHom;
wdkif;. wpfOD;csif;pD tcGihfta&;/ vlrsKd;/ vl@tv$mwd@k . tcGihfta&; wk@d ukd umuG,fjyXmef;rSmom jzpfEdkifayvdrfhrnf?
Oya'ya&;/ tkyfcsKyfa&;/ w&m;pD&if a&; [laom EdkifiHawmf tm%moHk;&yft=um; tjyeftvSef xdef;csKyfonhfpepfudk
xlaxmifjcif;/ Oya'pdk;rdk;a&; tajccHay:wGif vGwfvyfonhf tpdk;&ESihf qufpyfaom tzGJ@tpnf;rsm; vlxktoif;
tzGJ@rsm; zef;wD; wnf&Sdaejcif;wdk@rSwqifh o[Zmwjzpfr_ ay:vmygrnf? t&G,fa&mufolwkdif; rJay;cGihfudk tajccH+yD;
jynfolvlxku a&G;aumuf wifajrmufaom tpdk;&udk xlaxmifz@GJ pnf;&ygrnf jzpfonf? od@k &mwGif etz tajccH
rlrsm;onf t"duusaom jynfaxmifpkESihf jynfe,ft=um; rnfo@kd rnfykH tm%mcGJa0 tkyfcsKyf rnfukd tao;pdwf
raz: jyxm;I tem*wf jrefrmhvl@abmifwGif vGwfvyfr_/ w&m;r#wr_/ wef;wlnDr#r_wdk@ukd vufawG@az:aqmif&ef
jzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfyg?

53

6? tem*wf jrefrmEdkifiHawmf. trsKd;om;EdkifiHa&;wGif wyfrawmfu t"duOD;aqmifr_ tcef;urS yg0ifa&;


etz. tajccHrlrsm;xJwGif EkdifiHawmftm%musifhokH;rnfh tm%mykdiftzG@J tpnf;rsm;wdkif;Y wm0ef xrf;
aqmif&ef ppfwyf rS yk*~dKvftpk}uD;wpfpk 25 &mcdkifE_ef; (orRw/ 'korRw/ umuG,fa&;OD;pD;csKyf/ 'kumuG,fa&;OD;pD;csKyf
e,fpyfa&;&m0ef}uD;csKyf) a&G;aumufcHp&mrvdkyJ cef@tyf&ef owfrSwfay;xm;onf? if;wk@d . yg0ifr_/ v$rf;rdk;r_ESihf
tcef; urSm wifpD;vGef;/ tcGihfta&; ,lvGef;vSonf? trSefu jynfolvlxkrS rdrd. tcsKyftjcmtm%mukd A[kd
tqifhwGif jynfaxmifpkv$wfawmfrS wpfqihf vnf;aumif; jynfe,ftqifhwGif jynfe,fv$wfawmfrS wpfqihf vnf;
aumif; usifhoHk;&rnf? xdkv$wfawmfrsm;wGif ppfbufyk*d~Kvfrsm;twGuf trwfae&m csefxm;ay;&rnf [lonfrSm
wpfavmuvHk;u vufcHxm;onfh 'Drkdua&pDusifhpOfESihf vHk;0 qef@usifaeygonf? 'Drdkua&pDrlt& tpdk;&zG@J pnf;r_ yHk
omefukd jynfolvlxku owfrSwf jyXmef;&rnf jzpfygonf?
tajccHOya'[lonf vl@tzJG@tpnf;. tpdwftydkif; trsKd;rsKd;ukd ,SOfydifcGihf ay;xm;&rnfjzpfonf? T
onfESihf qef@usifpGm etz tajccHrlrsm;onf vlr_vlwef;pm; tv$mrsm;udk cGJjcm;qufqH+yD; ppfwyfudk tv$mtm;
vHk;. txufwGifxm;&Sdonf? ,if;.tusKd;quftjzpf EdkifiHa&;ygwDESifh vlxktoif;tzG@J rsm;taejzifh vl@tzJG@t
pnf;rsm;twGuf ta&;ygonhf tcef;urS jiif;y,f[ef@wm;jcif;cH&onf? ygvDref 'Drdkua&pDpepf. t"duokyfrSm
twdkuftcHrsm; wnf&Sdr_yifjzpfonf? Tt&m tm;vHk;csK@d wJhaeaom etz. tajccHrlrsm;ukd =unfhjcif;tm;jzifh
twkta,mif orRwpepfwpfck zefwD;&ef &nf&G,fa=umif; oufaoxlaeonf?
tajccHOya'onf rdrdjynfol. av;pm;vdkufemr_ESihf ,Hk=unfr_udk &,lEdkif&ygrnf? vl@tzG@J tpnf;Y vl@t
v$m wpfckwnf;udkom txl;tcGihfta&;ay;xm;aom tajccHOya'ukd jynfolvlxk wpf&yfvHk;u av;pm;,Hk=unf
vufcHvdkufem usifhoHk;&ef vHk;0rjzpfEdkifyg? Tr#ESifhyif etz.tajccHrlrsm;rSm vufcHEkdifzG,fr&Sda=umif; xif&Sm;aeyg
onf? EdkifiHa&;wGif ppfwyfqdkif&m OD;aqmifr_tcef;udk jyXmef;vdkufjcif;tm;jzifh EdkifiHom;rsm;twGif; vlwef;pm; ESpf
&yfvHk;ukd zefwD;vdkufjcif; jzpfygonf? ppfwyfonf jynfolvlxk. u,fwif&Sifjzpfonf[laom tjrifudk zefwD;vdkuf
jcif;vnf; jzpfygonf?

54

wufaewJh v$wfawmfudk,fpm;vS,f/
avmavmq,f (1088) a,mufrSm
(12) a,mufom
v$wfawmfudk,fpm;vS,ftaeeJ@ygw,f?
a&G;aumufyGJrSmtEdkif&wJh
v$wfawmfudk,fpm;vS,f rygbl;?
tpdk;&a&G;cs,fxm;wJh vlawGjzpfw,f?
aemufwpfcku nDvmcHeJ@ywfouf+yD;
jyXmef;xm;wJhOya'awG tukefvHk;udk
qef@usifcsKd;azmuf+yD;
vkyfaewJhtwGuf/ 'DnDvmcH[m
twkta,mifyJvd
vk@d usaemfwdk@ 'DvdkbJ
jrifygw,f? ppfwyfu t&m&mudk
v$rf;rdk;OD;aqmif&r,fqdkwJh pepfudk
xlaxmifwJhtwGuf
wdkif;jynfrSmvnf; 'Drdkua&pDpepf
rxGef;um;Edkifbl;? jynfe,feJ@
vlrsKd;awGtwGufvnf; tusKd;r&Sdbl;?
usaemfwdk@ jynfwGif; ppfbufudk
OD;wnfoGm;+yD;awmh/
ydk+yD;=urf;wrf;oGm;Edkifygw,f?
etz vkyfvmwJh Referendum
qdkwmawG[mvnf;/ vlxktaeeJ@
t=urf;zufrudkyJ cH&ygvdrfhr,f?

cGefjrifhxGef
oxHk+rdK@e,f NLD jynfol@v$wfawmfukd,fpm;vS,f

tcef; (3) anmifESpfyiftm;"gwfcGJcef;Y ppfaq;jcif;


tifwmAsL; (12)

xdkif;jrefrme,fpyf 15/ 7/ 2007 ae@ owif;pm&Sif;vif;yGJ


owif;axmuf udkrdk;ausmf. ar;jref;csuftm; rGefjynfe,f/ oxHkrd@e,f NLD jynfol@v$wfawmf udk,fpm;vS,f
cGefjrifhxGef; u ajz=um;onf?
cGefjrifhxGef;? ? wufaewJh v$wfawmfudk,fpm;vS,f/ avmavmq,f (1088) a,mufrSm (12) a,mufom v$wf
awmfudk,fpm;vS,f taeeJ@ygw,f? a&G;aumufyJGrSmtEdkif&wJh v$wfawmfukd,fpm;vS,f rygbl;? tpdk;&a&G;cs,fxm;

RFA

55

wJh vlawGjzpfw,f? aemufwpfcku nDvmcHe@J ywfouf+yD; jyXmef;xm;wJhOya'awG tukefvHk;udk qef@usif csKd;azmuf


+yD; vkyfaewJhtwGuf/ 'DnDvmcH[m twkta,mifbJvdk@ usaemfwdk@ 'DvdkyJjrifygw,f? ppfwyfut&m&mudk v$rf;rdk;
OD;aqmif&r,fqdkwJh pepfudkxlaxmifwJhtwGuf wdkif;jynfrSmvnf; 'Drdkua&pDpepf rxGef;um;Edkifbl;? jynfe,feJ@ vlrsKd;
awGtwGufvnf; tusKd;r&Sdbl;? usaemfwdk@ jynfwGif; ppfbufukd OD;wnfoGm;+yD; awmh/ ydk+yD;=urf;wrf;oGm;Edkifygw,f?
etz vkyfvmwJh Referendum qdkwmawG[mvnf;/ vlxktaeeJ@/ t=urf;zufr_udkyJ cH&ygvdrfhr,f? qENudkxkwfaz:zd@k
r[kwfbl;vdk@ ,Hk=unfygw,f?

u&ifjynfe,f/ wdkif;&if;om;tpktzGJ@udk,fpm;vS,f/ apmt,f'DaxG;


vlxkua&m/ urBmua&m vufrcHEkdifwhJ tajctaerSm&SdwJh/ tajccHOya'+yD;oGm;&if/ tajctaeu qdk;
wJhbufrSm ydk&Sdvmr,f? tckqdk&if ('pfpf}udwf) oGm;ae&wJholawG/ wpfcg 'Dbufjcrf;udkxGufajy; vm&wJh olawG/
Refugee ('kuQo,fpcef;)xJa&mufoGm;wJhvlawG/ 'Dxufykdrsm;vmzdk@&Sdygw,f? bmjzpfv@kd vnf; qdkawmh wdkif;&if;om;
tcsif;csif; ndEdif;aqG;aEG;r_rS ratmifjrifbJ? tJ'D tay:rSmrlwnf+yD;awmh tjypfrhJwhJ jynfolawGtrsm;}uD; cH&rSm
awmh aocsmaew,f?

a&'D,dkz&D;at;&Sm;owif;Xme RFA ESihf jrefrmEdkifiHa&S@aersm;aumifpD OD;atmifxl;/ jrefrmhEdkifiHa&;


&;
avhvmoHk;oyfol OD;rif;aqG wdk@ qufoG,far;jref;csuf?
OD;atmifxl;?
? trsKd;om;nDvmcHudk 190 tajccHtydk'f 20 u EdkifiHawmfzGJ@pnf;yHk tajccHOya' a&;qGJa&;
wm0ef[m vlxkua&G;cs,fxm;wJh udk,fpm;vS,fawG&@J wm0efjzpfw,f? vuf&dSwnfqJ Oya' jzpfw,f? tJ'Dawmh
vuf&SdwnfqJ Oya'eJ@tnD/ zGJ@pnf;yHktajccHOya' ay:aygufa&;udk etz u jyefwifay;zdk@ wm0ef&Sdw,f? t+yD;owf
csifw,fqdk&if vuf&SdtrsKd;om;nDvmcH[m 190 u csrSwfxm;wJh Oya' vrf;a=umif;twdkif; jyefvnfaz:aqmif
ay;rSomv#if tqHk;owf&rSmjzpfygw,f? az:aqmifay;rSmvm;? ray;bl;vm;qdkwm etz eJ@bJ qdkifw,f?
RFA 0g&SifwefHk;?
? Road Map EdkifiHa&;vrf;nGefcsuf 7 &yftwdkif;oGm;aew,f qdkwmudk 'Drdkua&pDpepfudk az:
aqmifaewmjzpfw,fvdk@ jrefrmppftpdk;&u r=umc%ajymavh&Sdygw,f? 'gayr,fh jrefrmtpdk;&&Jhqkdif&m owif;
xkwfjyefcsuft&qdk&if tem*wfzGJ@pnf;yHk tajccHOya'rSm ppfwyf&@J tcef;uudk cdkifcdkifrmrm xnfhoGif; tqdkjyK
xm;wmudk awG@&ygw,f? 13 ESpfcGJ=umcJhwJh tajccHrl tqdkycsufrsm;udk OD;pdefausmfvdi_ f befaumufHk;cGJu oHk;oyf
xm;ygw,f?
OD;pdefausmfvdif_i?f
? 1993 ckESpf pwifcJhwJh trsKd;om;nDvmcHukd OD;wnfcsuf 6 csuf abmifxJu usif;yzd@k owf
rSwfcJhygw,f? OD;wnfcsuftrSwf 6 rSm tem*wfEdkifiHa&; OD;aqmifr_tcef;urSm ppfwyfu OD;aqmif&r,fqdkwhJ
tcsufudk nDvmcHwufaewJh wdkif;&if;om;udk,fpm;vS,frsm;eJ@ twdkuftcHtcsKd@[m oabmruswJh tcsuftjzpf
xif&Sm;cJhygw,f? wdkif;jynfrSm ta&;uHvm&ifppfwyfu tm%modrf;Edkifvdk@yg? tajccHrlawGxJrSm owfrSwfcJhygw,f?
EdkifiHa&;tydkif;u =unfhawmhvnf; v$wfawmfrSm ppfwyfu trwf 25 &mcdkifE_ef; ,l&r,fvdk@yg owfrSwfchJygw,f? 'gh
tjyif ppfom;udkrS v$wfawmfudk,fpm;vS,f jzpf&r,f? t&yfbuf0efxrf;qdk&if v$wfawmfukd,fpm;vS,f rjzpf&vd@k
2006 ck atmufwdkbm 31 &ufxkwf owif;pmawGrSm az:jycJhygw,f? 2006 ckESpf ESpfqef;ydkif; nDvmcHrSmawmh/
ppfwyf tcef;u/ 14 csufudk owfrSwfcJh+yD;/ umuG,fa&;OD;pD;csKyf &mxl;[m 'korRw&mxl;eJ@ nDw,fvdk@ tqdkjyK
cJhygw,f?
'ghtjyif EdkifiHawmforRw[m umuG,fa&;eJ@vHkcHa&;aumifpD&@J tqdkycsufeJ@ umuG,fa&; OD;pD;csKyfudk cef@
tyf&r,fvdk@ owfrSwfcJhygw,f? umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;aumifpDukd =unfhawmhvnf; EdkifiHawmforRw/ 'korRw 2 OD;/
v$wfawmfOuUX/ trsKd;om;v$wfawmfOuUX/ umuG,fa&;OD;pD;csKyf/ 'kumuG,fa&;OD;pD;csKyf/ umuG,fa&;0ef}uD;Xme/
'k0ef}uD;/ EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;/ e,fpyfa&;&m0ef}uD; pwJhyk*d~Kvf 11 OD; yg0ifwm awG@&ygw,f? trsKd;om;umuG,fa&;eJ@
vHkcHa&;tzGJ@0if 11 OD;udk cGJjcrf;pdwfjzm=unfhr,fqkd&if orRwu ppfa&;tawG@tuH&Sdol jzpf&r,f? umuG,fa&; OD;pD;
csKyf eJ@ 'kumuG,fa&;OD;pD;csKyfu ppfom;/ umuG,fa&;0ef}uD;Xme/ jynfxJa&;0ef}uD;XmeeJ@/ e,fpyfa&;&m0ef}uD;Xme
56

udkvnf; ppfwyfubJ udkifxm;rSmqdkawmh 11 OD;rSm 6 rJu ppfwyfutydkif &xm;wmqdkawmh/ wdkif;jynfta&; uH


vm&if trsKd;om;umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;aumifpDtpnf;ta0;rSm ppfwyfvkdcsifwhJykHukd orRw u zefwD;cGifh&aew,f
vdk@/ &efukef EdkifiHa&;avmurSm a0zef ajymqdkae=uygw,f?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'rSm yg0if&r,fh wyfrawmftcef;u rlawGukd=unfh&ifawmh/ &Jtygt0if vufeuf
udkif wyfawGtm;vHk; ppfwyf&J@ uGyfuGJr_atmufrSm &Sd&r,f? ppfbufw&m;pD&ifa&;rSm wyfrawmf umuG,fa&; OD;pD;
csKyf&J@ tqHk;tjzwfu t+yD;tjywf jzpfw,f? wyfrawmf[m wyfydkif;qdkif&m udpPtm;vHk;udk vGwfvyfpGm pDrHcef@cGJ
pD&ifydkifcGifh &Sdw,fvdk@ qdkxm;jyefygw,f? ppfom;u &mZ0wfrusL;vGefw,fqkd&if t&yfbuf w&m;pD&ifa&;u t&m
ra&mufawmhovdk jzpfaewJhtwGuf/ tem*wfw&m;pD&ifa&;rSm/ &ifav;p&mjzpfaew,fv@kd &efukefa&S@aersm;u
axmufjyygw,f? ajym&r,fqdk&ifawmh/ v$wfawmfrSmyg0if&r,fh 25 &mcdkifEef;ukd tem*wfukd umuG,fa&; OD;pD;csKyf
u vsmxm;cGifh &Sdygw,f? 'gwifru umuG,fa&;0ef}uD;/ jynfxJa&;0ef}uD;eJ@ e,fpyfa&;&m0ef}uD; cef@zdk@udkawmif
tem*wf umuG,fa&;OD;pD;csKyfu v#mxm;cGihf&dSw,fv@kd tajccH Oya'rlxJrSm tqdkyxm;ygw,f? umuG,fa&;OD;pD;
csKyfxufjrifhwJh umuG,fa&;0ef}uD;udkawmif/ udk,fudufwhJ vlukdcef@xm;cGifh&Sdw,fqdkawmh tem*wf umuG,fa&;
OD;pD;csKyf[m tpdk;&xufydk+yD;/ =oZm}uD;vGef;aewJhtwGuf vufeufukdif wdkif;&if;om;awGbufu vufrcHEkdifwhJ
oabmvdk@ r=umcifu xdkif;-jrefrme,fpyfudk xGufvmwJh &vvz cGJxGufajymcGifh&yk*~dKvf Adkvfr;}uD; cGefxD;aqmif
u ajymqdkygw,f?
xl;qef;wmu 'Davmuf=oZm}uD;vSwhJ tem*wfumuG,fa&;OD;pD;csKyfudk trsKd;om;umuG,fa&;eJ@
vHkcHa&;aumifpD&J@ axmufcHcsufeJ@ orRw u cef@xm;Edkifw,fv@kd qdkxm;ayr,fh ol@udk b,fvdkzwfEdkifw,fqdkwm
tajccHrl 104 csufxJrSm xnfhoGif;xm;wm rawG@&ygbl;? apmapmu wifjycJhwhJtcsufawG[m 13 ESpfcGJausmf=um
tcsdef,l+yD; tqdkyxm;wJh/ jrefrmppftpdk;&zGJ@pnf;yHk tajccHOya'rSm yg0ifvmr,fh ta&;}uD;wJh ppfwyftcef;u
awGudk aumufEkwfwifjycJhwm jzpfygw,f? 13 ESpfcGJausmf=umcJhwJh 'Dz@JG pnf;yHk[m jynfolawG vufcHEkdifwhJ zGJ@pnf;yHk
jzpfvmEdkifyghrvm;? yckuULrd@u EdkifiHa&;avhvmqef;ppfol OD;rif;aqG&@J tjrifudk =unfh&atmifAsm?
OD;rif;aqG?
? EdkifiHawmfzGJ@pnf;yHk wpfckqGJ=ur,fqdkwm/ urBmay:rSm&SdwJh b,fEdkifiHrSmrS vl 1000 eJ@ ESpfaygif; 10
ESpf 15 ESpf a&;qGJcJh=uwm r[kwfygbl;? oifhawmfr#watmif tajrmftjrif&Sd&Sd trsm;jynfolvufcHEdkifr,fh[mrsKd;
Oya'ynm&SifawG awG;ac:pOf;pm;+yD;a&;wmyg? vGwfvyfpGm ajymqdk=u/ a0zef=u/ vGwfvyfpGm qENrJay;=uenf;eJ@
oGm;=u&wmyg?
OD;pdefausmfvdi_ f?
? +yD;cJhwJh 2006 atmufwdkbm nDvmcHrSm ALD u xkwfy,fcHxm;&wJh trwfwcsK@d uae+yD;
wifjyxm;wm&Sdw,f? tqdkyxm;wm&Sdw,f? bmvJqdkawmh jrefrmppftpdk;&[m a&G;aumufyJGawG/ vlxkqENcH,lyJG
awG +yD;vdk@ yxrt}udrf v$wfawmfac:wJhtxd/ vuf&dStm%mudk v$Jray;oifhao;ygbl;wJh? bma=umifhvJqdkawmh/
tpdk;& zGJ@&tHk;r,f/ orRw cef@&tHk;r,f? qdkawmh tJ'D tajctae+yD;atmifae+yD;awmhrS tm%mqkyfudkifxm;oifh
w,fvdk@ olwdk@tuHyxm;w,f? yxrt}udrf v$wfawmfvnf; b,fawmh ac:r,frSef; rodbl;? tpdk;& b,fawmh zG@J
r,fqdkwmvnf; rodbl;? orRw b,fawmh cef@r,fqdkwmvnf; rodbl;? 5 ESpf =umrvm;? 10 ESpf =umrvm;?
b,fESpf b,fumv qdkwmrodwJh tcgusawmh/ ppftpdk;&udk tuef@towfr&Sd tkyfcsKyfzdk@ tqdkjyKxm;ovdk jzpf
aew,fvdk@ wdkif;&if;om;awG bufu jrifw,f? OD;rif;aqG b,fvkd,lqygovJcifAsm?
OD;rif;aqG
? 'guawmh udk,fusKd;pD;yGm;a&;orm;awG ppftm%m&SifawG auseyftm;&atmif/ AdkvfcsKyf}uD;awG
aq?
tm;&atmif ajym=uwmyg? EdkifiHawG ajymif;vJ=uwm[m kwfcsnf;ajymif;vJ=uwmyg? wdkif;jynfzsufcsifwJholawGu/
tm%mudk t=um}uD;,lxm;+yD;rS jynfola&G;wJhvlawGukd ajz;ajz;csif; ajz;ajz;csif; enf;enf;csif;/ enf;enf;csif; qdk
wm[m/ urBmrSm r&SdwJh pdwful;,Ofenf;awGyg? wu,fhwu,fawmh/ tm%mudk enf;rsKd;pHkeJ@ qGJcsifaewmyg?

57

trSefuefqHk; qHk;jzwf&eftcsdef

yGifhyGifhvif;vif;yJajymr,f? 90 jynfhESpfrSm AdkvfcsKyf}uD;awG OD;aqmif+yD;awmh a&G;aumufyJGvkyfw,f? a&G;aumufyJG


&v'f rygvmbJeJ@ vkyfwJhudpP usaemf tmkHrxm;bl;? usaemfw@kd wdkif;jynftwGuf taumif; jzpfvmvdrhfr,fv@kd r
xifbl;? 'g}uD;u vG,fvG,f}uD; azsmufypfv@kd r&bl;? ordkif;yg? vG,fvG,fav;azsmufzsufypf&if ordkif;rSm w&m;cH
jzpfrSmbJ?
OD;pdefausmfvdi_ f?
? aomw&Sifrsm;cifAsm reufjzef Zlvkdifv 18 &ufrSmp+yD; jyifqifoifhwm/ jznfhpGufoifhwm/
vkyfr,fvdk@ 'kwd,AdkvfcsKyf}uD;odef;pdef &J@ pum;xJrSm/ zGJ@pnf;yHk tajccHOya'rSm cdkifckdifrmrm tqdkyxm;wJh ppfwyf
tcef;uawG yg/ ryg qdkwmudkawmh apmifh=unfh&rSm jzpfa=umif;ygcifAsm//
(rSwfcsuf? ? OD;atmifxl; &Sif;vif;cef; pmrsufESm 22 wGif jyef=unfhyg?)

-------------------------------------------------------------

RFA OD;rif;Zif?
? 18 &ufae@ jyefpr,fh nDvmcHrSm jyifqifjznfhpGufcGihf &r,fqkdawmh jynfwGif;u udqdk=uay
r,fh e,fpyfu EdkifiHa&;tiftm;pkawGu jyif;jyif;xefxef uef@uGuf=uygw,f? vrf;qHk;+yDvdk@,lq=uygw,f? 'gayr,fh
Oa&myHk;wm0efcH p0f[efa,mifa[Gu
p0f[efa,mifa[G?
? etz u trsdK;om;nDvmcHukd +yD;atmifvkyfr,f? EdkifiHa&;vrf;ukefoGm;+yDqdkwmu rSm;yg
w,f? usaemfajymcsifwmu/ EdkifiHa&;qdkwJh[mrSm/ aumif;atmif tajz&Smay;wmjzpfygw,f? etz u oludufo
vdk vkyfoGm;r,fqdk&if vrf;rukefao;ygbl;? bma=umifhvJqkd&if EdkifiHa&;tzG@J awG bmrS rygawmh/ vlxkuvufrcH&if
jy\emawG jyefay:vmr,f? EdkifiHa&; wu,fvkyfr,fh yk*d~Kvfuawmh tcGifhta&;&Sdw,f? vrf;&Smvd@k &ao;w,f?
ajymcsifwmuawmh/ trsdK;om;nDvmcH+yD;oGm;wmeJ@ vrf;ukefoGm;+yDqkdwm r[kwfygbl;vdk@ usaemfajymcsifygw,f?
OD;rif;Zif?
? tar&duefEdkifiHtajcpdkuf pD;yGm;a&;ynm&Sif a'gufwmaZmfOD;uvnf; jzpf&yfwpfckudk taoqGJ+yD;
awmh tajymif;tvJudk _jrifvdk@ r&bl;vdk@ qdkygw,f?
a'gufwmaZmfOD;?
? 'Dae@ 18/ 7/ 2007 usif;yawmhr,fh trsKd;om;nDvmcHuae t+yD;owfvkyfawmhr,f qdkay
r,fh tcrf;tem;wpfcka=umifh usaemfwdk@wdkif;jynf[m taumif;bufudkyJ jzpfjzpf/ tqdk;bufukdyJ jzpfjzpf ajymif;
oGm;vdrfhr,fvdk@ usaemf rxifygbl;? usaemfajymcsifwhJ ta=umif;t&if;uawmh EdkifiHwpfck xlaxmifwmyJ jzpfjzpf/
pepfwpfckudk ajymif;vJatmif vkyfwmyJ jzpfjzpf/ usaemfwdk@tcsdef,l&ygr,f? ZGJ&Sd&ygr,f? trsm;}uD; ud;pm;&ygw,f?

58

usaemfwdk@vdkbJ tajymif;tvJ jzpfcJh=uwJh Oyrm- awmiftmz&durSmqdk&if e,fqifrif'Jvm;[m 27 ESpf axmifrSm


uscJh+yD;awmh ol@&J@ vkyfaz:udkifbufawG[mvnf; jynfyrSm tESpf 30 avmuf apmifhcJh&ygw,f? ydkvefEkdifiHrSmqdk&if
(aqmfavmfabmfvwD) tzGJ@[m tck usaemfwdk@ jzpfaeovdkygbJ? uGefjrLepfawG&J@ vrf;jyajryHkatmufrSm onf;
nnf;cH+yD;awmh/ a&G;aumufyGJudkvnf; oHk;ckavmufz@JG +yD;rS ndEd_if;yGJawG trsKd;rsKd;vkyf+yD;rSomv#if 'Drdkua&pDudk ajymif;
vJ EdkifcJhwmjzpfygw,f? tJ'Dawmh 'DtrsKd;om;nDvmcH}uD; +yD;awmhrSmrdk@vdk@ igw@kd vkyfcsifwm vkyfv@kd &+yDqkd+yD;awmh
etz acgif;aqmifawGu vkyfvmcJhr,fqdk&if/ 0rf;omaecJhr,fqkd&if/ 'grSr[kwf/ 'Drdkua&pD bufawmfom;awG u
vnf; 0rf;enf; a'gojzpfaecJhr,fqdk&if usaemfw@kd &J@ e*dkrlvapwemjzpfwhJ ArmEdkifiHaumif;pm;a&; qdkwhJ[mudk
usaemfwdk@tm;vHk; rsufajc jywfoGm;Edkifygw,f?
OD;rif;Zif?
? jrefrmEdkifiHrSm acsmarG@wJh toGiful;ajymif;a&; jzpfrvmbl;qdk&if/ 'Drkdua&pDa&;omru/ wdkif;&if;
om; ta&;rSmyg jy\emuHEdkifw,fvdk@ OD;[efa,mifa[Gu qdkygw,f?
p0f[efa,mifa[G? ? tajymif;tvJ r&SdbJeJ@/ tckvdkyJ wufoGm;&ifawmh EdkifiHwum/ Oa&myor*~/ tygt0ifu
awmh vufrcH=ubl;? ajymcsifwmuawmh ta&;}uD;wmu usaemfw@kd jynfoljynfom;awG wu,f vufcHEdkif=ur
vm;qdkwm ydkta&;}uD;w,fvdk@ usaemfjrifw,f? tJ'DrSm jynfoljynfom;qdkwhJae&mrSm wdkif;&if;om;awG tukefvkH;
ygw,f? bma=umifhvJqdk&if wdkif;&if;om;vlOD;a&u 40 &mcdkifE_ef;avmuf &Sdw,f? vufeufukdifxm;wJh tzG@J awG
vnf; &Sdw,f? EdkifiHa&;jy\emudk rajz&Sif;bJeJ@ trsKd;om;nDvmcHukdbJ qufvkyfoGm;&ifawmh tjypf&yftzG@J awGukd
tusyfudkifr,f? vlxku vufrcHEdkif&if etz taeeJ@ &yfwnfEkdifrSm r[kwfbl;? wu,fhEkdifiHa&;tajz&Smzdk@ vdkyg
w,fvdk@ usaemf ajymcsifygw,f?
OD;rif;Zif? ? a'gufwmaZmfOD; uvnf; vrf;jyajryHkukd pD;yGm;a&;_a'gifhuvnf; _jrifoifhw,fvdk@ qdkygw,f?
a'gufwmaZmfOD;? ? tcktcsdefrSm usaemf pD;yGma&;ynm&Sifwpfa,muftaeeJ@ jrifrdwmu usaemfw@kd jrefrmEdkifiH
[m b,fvrf;a=umif;uyJ oGm;oGm;/ aemufqkH;rSmawmh vlxkvkdtyfcsufukd aoGznf+yD; oGm;vd@k r&awmhbl;vd@k
usaemfxifygw,f? tck vuf&Sdtaetxm;udk =unfhr,fqdk&if usaemfw@kd &J@ pD;yGm;a&; tajctae[m tifrwef
tcuftcJ jzpfae+yD;awmh t"duEdkifiHa&;pepf/ EdkifiHa&;ordkif;udk ajymif;&jcif; &nf&G,fcsufuvnf;/ vlxkaumif;pm;
a&;udk a&S@_&m jzpfwJhtwGufa=umifh vlxktusKd;pD;yGm;udk ydk+yD;awmh OD;pm;ay;&r,fh taetxm;rsKd; jzpfvmEdkifyg
w,f? tJ'Dawmh 'Dvrf;jyajryHk 7 csufudk vkyfae&if;rSmbJ vlxk&J@ vdktyfcsufu ydk+yD;awmh jyif;jyif;jyjyeJ@ awmif;w
vmr,fqdk&if/ wm0ef&SdwJh etz acgif;aqmifawG 'Dtcsufudk axmuf_jcif;tm;jzifh/ vrf;jyajryHk 7 csufudk ajymif;
vJ oifhwJh[mawG ajymif;vJ+yD;awmh/ oGm;oifhwJh[m jrefjrefoGm;zd@k jzpfvmEdkifw,f? wcsdefwnf;rSmbJ usaemfw@kd
'Drdkua&pDbufu awmif;qdk =uolawGtaeeJ@uvnf;/ vrf;jyajryHk 7 csufjzpfvmEdkifr,fqdk&if tedrhfqkH;awmh/ wpfpkH
wpfckaom/ twdkif;twmtm;jzifh pnf;eJ@pepfeJ@ vkyfr,fh Oya'pepfwpf&yfawmh jzpfvmEdkifygw,f? tJ'D Oya'pepf
abmiftwGif;rSm vlxktusKd;&Sdr,fh pD;yGm;a&;udpPawGukd etz taeeJ@ bmvkyfEdkifwmvJ qdkwJhtcsufudk aZmif;ay;
+yD; wdkufr,fqdk&if vlxkvdkvm;wJh tusKd;ywJh[mudk vkyfEkdifvdrhfr,fvkd@ ar#mfvifhygw,f?
OD;rif;Zif?
? RFA u qufoG,fwJh avhvmol trsm;pkuawmh trsKd;om;nDvmcHukdyJjzpfjzpf/ _jrif oHk;oyf&m
rSm toGiful;ajymif;a&;twGuf taxmuftuljzpf rjzpfqkdwmuom oHk;oyfoifha=umif;ygwJhcifAsm?
'DAGDbDowif;axmuf ukdxufatmifausmfu trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf jyef=um;a&;wm0efcH OD;odefn$ef@ ukd
qufoG,f ar;jref;xm;ygw,f?
udkxufatmifausmf?
? nDvmcH}uD;jyefpzdk@ ESpf&uftvdkrSm &efukefrd@u tajctaebmrsm;xl;rvJvdk@/ avhvm
=unfhwJhtcgrSm jynfe,fwdkif; toD;oD;u/ udk,fpm;vS,fawG/ wdkif;&if;om; udk,fpm;vS,fawG/ v,form;/ tvkyf
orm; udk,fpm;vS,fqdkolawG wpfaxmifeD;yg;udk nDvmcH{nfhcHa&; aumfrwDOuUX Adkvfr;}uD;xifvif; udk,fwdkifu
anmifESpfyifpcef;qDodk@ ydk@aqmifay;cJh+yDvdk@ ppftpdk;& owif;pmawGrSm az:jywmudk t&ifqHk;awG@&ygw,f? w&m;0if
ucsifjynfvGwfajrmufa&;tzGJ@ 5 a,mufudk KIO OuUXa'gufwmwl;*smudk,fwkdif OD;aqmif+yD; 0ifoGm;ovdk/ rGefjynf
opfygwDu avhvmol 3 OD;udk EdkifwifvS acgif;aqmif+yD; pcef;0ifoGm;+yDv@kd &efukefkH;oufqkdif&m wm0efcHawGu
&Sif;jycJhygw,f? AdkvfcsKyfodef;pdef &J@ aemufqHk;tausmh nDvmcHrSm yjyifajymif;vJa&;awG vkyfay;yghr,fqkdwhJ uwd p
um; tay: ar#mfvifhaeolrsm;&J@ tajctae b,fvdk&SdygovJv@kd NLD tzGJ@csKyf jyef=um;a&; OD;odef;nGe@f udk ar;jref;cJh
ygw,f?
59

OD;odef;nGef@? ? ckcsdefxd AdkvfcsKyfodef;pdefajymwJhudpPtay:rSm w&m;0ifayghAsm/ aumif;rGefwhJ/ ajcvSrf;wpfvSrf; tjzpf


usaemfwdk@ udqdkcJh+yD; jzpfygw,f? aemufydkif;rSm xl;jcm;wJhzdwf=um;jcif; r&SdcJhygbl;?
udkxufatmifausmf? ? nDvmcHwuf&r,fh tvm;tvm bmrSrawG@&bl;vm; cifAsm//
OD;odef;n$ef@? ? usaemfwdk@ tzGJ@csKyftaeeJ@uawmh/ vkyfp&m&SdwmudkbJ aqmif&Guf&rSm jzpfygw,f?
udkxufatmifausmf? ? [kwfuJh ppftpdk;& t&ifwkef;uzdwfwm &Sdw,f ,ck zdwfpmydk@wm &Sdygvm;cifAsm?
OD;odef;n$ef@? ? 2004 wkef;uawmh nDvmcHukd,fpm;vS,f tjzpfwufa&mufchJwhJ yk*d~KvfawGukd tdrfwdkif&ma&muf
vmydk@cJhwm &Sdw,f? 'gayr,fh yk*~dKvfa&; zdwfwmjzpfwhJtwGuf tzG@J csKyfukd zdwfygv@kd 2004 ckESpf nDvmcHtpwnf;u
oabmxm;wifjyxm;+yD;om; jzpfygw,f? naeHk;ujyefvmwJhtxd Hk;rSm bmrS xl;jcm;wm rawG@cJh&ygbl;?
udkxufatmifausmf?
? AdkvfcsKyfodef;pdef udk apwemrSefrSefeJ@ aqmif&Gufay;ygvdk@ +yD;cJhwhJ&ufydkif;twGif; a=ujim
csuf xkwfjyefawmif;qdk wdkufwGef;cJhol wdkif;&if;om; (11) ygwDu ajymcGihf&yk*d~Kvf OD;usifcsihfxef jzpfygw,f?
wpfeyfpmudk=unfhaom nDvmcHudk,fpm;vS,frsm;. tem*wf

OD;usifcsifhxef?
? =um;aumif;atmif ajymwmyJjzpfw,f? bmrS ajymif;vJr_ r&Sdbl;? nDvmcHOya't& zdwf=um;
r,fqdk&if &ufaygif; 30 avmuf cGm+yD;awmh zdwfxm;&rSm? ck[mu ESpf&ufyJvkdawmhw,fqkdawmh/ usaemfwdk@vnf;
rygbl;? NLD udkvnf; rzdwfbl;ayghAsm? tvum;ajymaewm usaemfw@kd u tpuwnf;u vufrcHwm? olw@kd
rlajymif;+yD; ajymwmvm;? =um;aumif;atmif ajymwm/ bmrS rjrifbl;? t,Hkt=unfvnf; r&Sdbl;?
udkxufatmifausmf?
? aumfrwDOuUX AdkvfcsKyfodef;pdef udk t,Hkt=unfr&SdawmhwhJ OD;usihfcsihfxef jzpfygw,f?
tvm;wl aumfr&SifOuUX uom w&m;0ifvkyfr,fqkd&if w&m;0ifukd,fpm;vS,f apv$wfb@kd tqifoifh jzpfygw,f
vdk@ a=unmxm;wJh rGefjynfopfygwDudk usaemfquf+yD; ar;=unfhchJygw,f?
Edkifatmifrai;?
? 'Duae@txd AdkvfcsKyfodef;pdef a=ujimxm;wJh y,fzsufr,f/ jyifqifr,f qdkawmh/ 'DudpPrSm bmrS
ai;
jyef=um;csufr&Sdbl;? qdkawmh avhvmoltjzpfe@J wufwmyg? trsKd;om;nDvmcHrSm jzpfay:wdk;wufr_ apmifh=unfhwhJ
oabmayghaemf? pHknDpnf;a0;yGJrSm bmawG wdkifyifaqG;aEG;=uw,fqdkwm csufcsif;jrifv@kd &w,faygh? trsKd;om;
jyefvnfoifhjrwfa&; vrf;a=umif;rSm &Sdw,fqkdwm jywJhoabmayghaemf? jyifqifr,f? jznfhpGufr,fqdk&if udk,fpm;
vS,f tjzpfeJ@ wufa&mufzdk@ tqifoifhygbJ cifAsm?
udkxufatmifausmf?
? rGefjynfopfygwD[m 'DnDvmcHrSm typf&yftzG@J tjzpf wpfz@JG wnf;aom tzGJ@jzpfygw,f?
+yD;oGm;wJh tywfurS awmjyefcdkoGm;wJh (&vvz) tzG@J u udk,fpm;vS,ftqifh apv$wfcJhw,fvdk@ od&ygw,f?
tEdkif& ygwD NLD rygbJ yvkyfwJh nDvmcHb,fvkd yHkpHrsKd;jzpfvmEdkifrvJ OD;odef;nGe@f udk ar;=unfhawmh
OD;odef;nGef@?
? cke ajym+yD;+yD? wdkif;jynfu a&G;aumufxm;wJh jynfo@l v$wfawmf udk,fpm;vS,frsm; rygbl;qdk&if/
Oya' a=umif;t& ar;cGef;xkwfp&mawG trsm;}uD; ay:aygufawmhrSmbJ? usaemfwdk@bufu ar 27 &ufae@u wdkif;
odjynfod xkwfjyefxm;wm &Sdygw,f? EdkifiHawmfat;csrf;om,ma&;ESifh zG@Hzd;a&;aumifpD[m ryg&ifrjzpfovdk/
v$wfawmfuvnf; ryg&ifrjzpfbl;? tzGJ@csKyfu a&G;aumufyJG tEdkif&xm;+yD;awmh/ jynfolvlxkuaeayghAsm/ tyfESif;
xm;wJh tzGJ@tpnf; jzpfygw,f? tJ'DtzGJ@tpnf; rygyJeJ@ aqmif&Gufr_ rSefor#[m/ ay:aygufvmr,fh tajccHOya'eJ@
60

ywfouf&if/ wdkif;&if;om;awG/ jy\em jynfolawG&J@ ,Hk=unfr_ jy\em tajctae trsKd;rsKd;udk udwif wGufq=u
zdk@vnf; vdkygw,f?
e,l;a'vD ygvDref vrf;r qENjyyGJrS a'guf
a'gufwmwifhaqG eJ@ ausmif;om;acgif;aqmif udkausmfoef; ajym=um;
csuftusOf;? ( aemufqHk;nDvmcH tpae@ )
vlxkqEN tppftrSef r[kwfbl;? ppfwyftpdk;& tm%m a&&Snfqkyfukdifxm;bd@k yJ jzpfw,f? 1990 jynfh
a&G;aumufyGJudk usif;y+yD; tm%mrv$JcsifwhJtcgrSm 1990 Zlvkdifv 29 &ufae@rSm 190 a=ujimcsufe@J ,ck a&G;
aumuf wifajrmufwJh trwfawG[m/ zG@J pnf;yHka&;qGJz@kd qdk+yD; a=ujimcJhygw,f? odk@aomfvnf; ,ae@ trsKd;om;
nDvmcH usif;ywJhtcgrSm yxrOD;qHk;t}udrfrSm v$wfawmfukd,fpm;vS,fqdkvdk@ 15 &mcdkifEef; &SdcJhygw,f? tck vuf
a&G;pif ac:xm;wJh 1088 a,mufrSm v$wfawmfukd,fpm;vS,fqkdv@kd 11 &mcdkifE_ef;yJ yg0ifygw,f?
oHk;oyfcsuf (12)
EdkifiHa&; yuwd vdktyfcsuf/ wdkif;oljynfom;awG&@J jyif;jyif;jyjy vdkvm;awmif;wcsufawGukd vuf&dS tcGihf
xl;cH ae&r_ vufndK;nGef apcdkif;aer_awGudk AdkvfcsKyf}uD;rsm; aoaocsmcsm acgif;at;at;xm;+yD; pOf;pm;&ygawmh
r,f? vufeufrygwJh vlxkawG&J@ cHpm;rawG/ cHjyif;rawGay: xGufvmwJhtcg 1988 wkef;uxuf ydkrdkjyif;xefvmEdkif
ovdk/ tJ'Dwkef;ueJ@ rwlwJh twdkuftcH tiftm;pkawG jynfyurBmrSm a&muf&Sdaer_awG/ enf;ynmtopftqef;awG
wwfajrmufxm;r_awG[m vHk;0 ar#mfrSef;vdk@r&wJh taetxm;wpfckudk ay:aygufoGm;Edkifwmudk AdkvfcsKyf}uD;awG
xnfhoGif; pOf;pm;oifhw,f? ay;qyf&r_awG zdESdyf&ufpufr_awGukd onf;rcHEkdifwhJwpfae@rSm ppfAdkvfawG usnfqH w
ukef ypfwmudk tavmif;xyfatmif taocH+yD; ajymif;0udk dkufcsKd;&JwJhowWd vlxkrSm &SdvmcJh&if wdkif;jynfukd b,fvkd
xdef;rSmvJ? 88 wkef;u vlxkacgif;aqmifqkdwm tqifoifh r&SdcJh? ausmif;om;acgif;aqmif qdkwmvnf; r&SdcJh? t
wdkuftcHygwD qdkwmvnf; r&SdcJh? tckvlxkvufcHaom acgif;aqmifawG/ tzG@J tpnf;awG &SdESifh+yD;om;qdkwm odxm;
apvdkygw,f?

61

wpfydifeufxJrSm vdktyfvmvdk@&Sd&if
ppftpdk;& a&;qGJjyXmef;wJh pmcsKyfudk
vufrcHbl;qdkwm jiif;&JwJh owWd/
tm;vHk; wpfydifwnf; &J&J&ifh&ifh
tm;vHk;arG;zdk@ pdwf"mwfav?
tao;pdwf
tcsuftvufeJ@ywfoufvdk@
jynfol@udk,fpm;vS,fawG &Sdw,f?
jynfol@udk,fpm;vS,fawGuvnf;
olwdk@ oabmxm;awG
azmfxkwf=ur,f?
EdkifiHom;wdkif;qdkwJhae&rSm
jynfol@udk,fpm;vS,fawGvnf;
tygt0if jzpfw,fAs?
jynfola&G;xm;wJh
udk,fpm;vS,fawGrSm wm0ef&Sdw,f?
olwdk@awG tm;vHk;[mvnf;
jynfolawGtaeeJ@
tJ'D zGJ@pnf;yHktajccHOya'
b,favmufta&;}uD;w,fqdkwm
em;vnfod&Sdatmifvdk@
tifeJ@tm;eJ@ jynfolawG&Jh =um;xJrSm
zGifhcsjyzdk@ tm;xkwf=u&r,f?
tJ'DtajctaersKd;udk
a&mufae+yDcifAs?

rif;udkEdkif
88 rsdK;qufausmif;om;acgif;aqmif

12/ 8/ 2007 ae@n RFA OD;0if;EdkifOD;ESihf 88 ausmif;om;acgif;aqmif rif;udkEkdif/


udkudk}uD;/ udkaX;uG
G,w
f dk@ aqG;aEG;csuf
X;u,f
OD;0if;EdkifOD;? ? 8/ 8/ 2007 ae@u 88rsKd;qufausmif;om;awG xkwfjyefvdkufwhJ a=unmcsufrSm t"du bmygovJ
qdkawmh zGJ@pnf;yHktajccH Oya' udpPawG ygaew,f? &Spfav;vHk; vlxk tHkuGr_}uD;[m 74 tajccHzGJ@pnf;yHk&J@ tquf/
74 zGJ@pnf;yHk tajccHOya'a=umifh jzpf&wmvd@k qdkxm;w,f? ,ck zG@J pnf;yHku wpfygwD tm%m&Sifpepfxufawmif
qdk;r,fvdk@ ajym=uw,f? 'Drdkua&pDtjynfhukd rajymeJ@/ wpf0ufavmuf&&if awmfyg+yDqdkwJh vlawGawmif vufcH Edkif
p&m r&Sdbl;? b,f'Drdkua&pDEdkifiHurS oabmrwlEkdifwhJrlqkdawmh 88 rsKd;qufausmif;om;awG&J@ xkwfjyefa=unmcsuf
t& qdkvdk@&Sd&if tusKd;qufawGu ydk+yD;awmh qdk;r,fhoabm &Sdw,f? 74 zGJ@pnf;yHka=umifh jzpf&w,fv@kd b,fvkd t

62

a=umif;awG b,fvdktaxmuftxm;awGe@J ajymEdkifvJcifAs? rSefuefwhJ tajccHz@JG pnf;yHk wpf&yfr[kwfbl; qdkvdk@&Sd&if


b,favmufxd qdk;qdk;0g;0g; tusKd;qufawG ay:vmEdkifovJ? udkukd}uD; paqG;aEG; ygvm;cifAs?
udkudk}uD;? ? zGJ@pnf;yHktajccHOya' a&;qGJw,fqdkwmu EdkifiHa&;oabmxm; rwlnDwJhvlawG/ wdkif;&if;om; aygif;pHk
aexdkifwJh/ usaemfwdk@EdkifiHrsKd;rSm wdkif;&if;om;acgif;aqmif toD;oD;u b,fvdkaygif;pyf+yD; ae=ur,f? b,fvdk tcGihf
ta&;awG tjyeftvSef todtrSwfy=ur,f? b,fvdkwm0efawGudk tjyeftvSef cGJa0,l=u r,fqkdwmudk ndEd_if;
=u&atmifvdk@ tm;vHk;u ajyajyvnfvnfe@J acgif;csif;qdkif=ur,fqkdwJh tcgrsKd;rSm/ 'Dvdkr[kwfyJeJ@ wpfa,muf
a,mufu awG@qHk aqG;aEG;r_ rvkyfbl;? tiftm;oHk;+yD;awmh/ zdtm;ay;+yD;awmh/ wjcm;vlawGu atmifhoD; atmifh
oufeJ@ vHk0 vufrcHwJhvlu vufrcHbl;? rjzpfrae iH@k cHae&r,f? ra=urvnf umvrsKd;rSm a&;qGJwm raumif;Edkifyg
bl;? wpfzGJ@csif;pDrSm&SdwJh pdwfaeoabmxm;? cH,lcsufawGe@J a&&SnfwnfwhHckdif+rJwJh EdkifiHawmfudk wnfaqmufzdk@ t
a&;}uD;w,fvdk@ usaemfwdk@u jrifw,f? 'ga=umifh 74 zGJ@pnf;yHkudk avhvm=unfhwhJtcgrSm jrefrmhqkd&S,fvpf vrf;pOf
qdkwm}uD;udk csvdkufw,f? 'Dawmh oabmrwlwJhvlawG/ 'DygwDrSm rygwJhvlawG&@J oabmxm;awG[m vHk;0udk tod
trSwfyrcH&bJ wpfzufowf }uD;pdk;aewm cHae&w,f? aemufwpfcku EdkifiHwpfEdkifiHrSm/ vlrsKd;wdkif;[m tawG;t
ac:awG/ &_jrifyHkawG ajymif;vJw,f? ajymif;vJvmwJhtcsdef/ EdkifiHawmfrSm tcuftcJawG awG@aewJhtcsdefrSm zGJ@pnf;yHk
[m ajymif;vJEdkifwJh aysmhaysmif;r_ rvGJraoG &Sd&r,f? tJ'Dvdkr[kwfbJe@J tEdkiftxufyxm;r,f? aemufaemifudk jyif
vdk@ r&atmif taocsKyfudkifxm;r,fqdk&if zG@J pnf;yHkabmifxJuae nifnifomom ajymif;vJEdkifwJh taetxm; r&Sd
awmhbJeJ@ aoG;xGufoH,dkeJ@ aygufuGJ&wJh tajctaersKd;bJ OD;wnfvmw,f? 'Dtm;enf;csufawGudk t"du usaemf
wdk@ axmufjycsifwmyg?
OD;0if;EdkifOD;? ? rSefuefwJh zGJ@pnf;yHkr[kwfbl;qdkv@kd &Sd&if b,favmufxd qdk;qdk;0g;0g; tusKd;qufawG ay:vmEdkifwhJ
udpPawmh txl;ajymp&m rvdkbl;ayghav? tJ'Dawmh a=unmcsufrSm bmygovJqkdawmh zG@J pnf;yHk tajccHOya'qdkif
&m qdk;usKd;oHo&mawG xyfray:apzdk@ EdkifiHom;wdkif;&J@ wm0efjzpfw,fvdk@ 88 rsKd;qufausmif;om;rsm;u E_d;aqmf
wdkufwGef;xm;w,fqdkawmh EdkifiHom;wdkif;&J@ wm0efqdkwmu b,fvkdwm0efrsKd;vJ? b,fvdkvkyfEdkifwJh tajctae &Sd
ovJ? vkyfEdkifwJhtiftm;eJ@ taetxm;u &Sdovm;? b,fvkdtcef;uu ygEdkifovJ? udkrif;udkEdkif ajymyg?
rif;udkEdkif? ? ta&;}uD;wmu wdkif;jynfrSmu b,fvkdtajctaersKd;vnf;? b,fvkd tpdk;&rsKd;vnf;qdkwm =unfh&
r,f? tpdk;&udk,fYudk,fu 'Drdkua&pDudk jrwfEkd;vd@k / ,Hk=unfv@kd / 'Drkdua&pDEdkifiHudk oGm;r,fh tpdk;&rsKd;qdk&if EdkifiHom;
awG tm;vHk; yl;aygif;yg0ifEdkifwJh tajctaewpf&yfukd zefwD;ay;&r,f? tJ'Dvkdr[kwfbJe@J tpdk;&[m trdef@ay; pepfe@J
bJ vkyfr,fqdk&if zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'qdkwmudk trde@f ay;pepfe@J olwdk@ pdwfuduf a&;qGJwmbJ jzpfvdrhfr,f?
EdkifiHom;awGudk vGwfvyfpGma0zefcGifh/ awG;awm}uHqcGifhqdkwm ay;rSm r[kwfbl;? tJ'DtcGihfta&;awG r&SdbJe@J om;
pOf ajr;quf csKyfqdk&r,fh pmcsKyf/ yd^mOfpmcsKyfukd tm%m&SdolawGuom pdwfudufa&;qGJ+yD; jyXmef;vdkufr,fqkd&if
EdkifiHom;awGbufu bmrS a0zefcGifhvnf; r&Sd? ajymqdkcGifhvnf; r&Sd? aqG;aEG;cGifhvnf; r&SdbJeJ@ acgif;ndwfvkduf&r,f
qdk&if tJ'g 'Drdkua&pD zGJ@pnf;yHk rjzpfbJeJ@ tm%m&Sifz@JG pnf;yHk jzpfrSmygbJ? tESpfom&udkbJ usaemfw@kd ajymaewm?
jynfolawGtaeeJ@ (1) vGwfvyfpGm awG;awm}uHq/ a0zef ajymqdkcGihfawG&Sd&r,f? vGwfvGwfvyfvyf yg0ifajymqdkcGihf
&Sd&r,f? vdk&if;ajym&ifawmhAsm/ b,fae&mrqkd zG@J pnf;yHke@J ywfoufv@kd tem*wfpmcsKyfeJ@ ywfoufvdk@ vGwfvGwf
vyfvyf aqG;aEG;cGifhay;xm;&r,f? tck[mu bmawG b,favmufqdkwJh trdef@awGeJ@ +cdrf;ajcmufxm;wJh tcgus
awmh jynfoljynfom;awGu ajymzdk@qdkzdk@ tifrwef cufaew,fAs? tJ'ga=umifh tajccHtcGihfta&;awG ay;oifhyg
w,f? aemufwpfcku jynfolawG a&G;cs,fxm;wJh udk,fpm;vS,fawG&Sdw,f? udk,fpm;vS,fawG[m jynfol@udk,fpm;
jzpfwJhtwGufa=umifh olwdk@&J@ oabmxm; qENawGukd tav;teuf y&r,f? rdrdeJ@ wdkufqkdifonfjzpfap/ rwdkufqkdif
onfjzpfap olwdk@&J@ oabmqENawGudk oabmwl ndEd_if; oifhygw,f? tJ'g t"du tcsufyg?
OD;0if;EdkifOD;?
? rSefuefwJh zGJ@pnf;yHkwpf&yf 'Drkdua&pDukd tajccHwhJ zG@J pnf;yHkwpf&yf ay:rvmbl; qdkvdk@&Sd&if qdk;usKd;
oHo&mvnfvmr,fhoabm a&;xm;w,f? udkrif;udkEkdif ajymovdk vlxkrSm vGwfvGwfvyfvyf xkwfazmfcGifh r&Sdbl;?
+cdrf;ajcmufr_awGuvnf; &Sdaew,f? &SdaewJhtcsdefrSm EdkifiHom;wdkif;&J@wm0ef qdkwmu b,ftcsufudk qkdvdkwmvJ
cifAs?
rif;udkEdkif?
? tJ'geJ@ywfouf&if wpftcsuf vpfvsL_raezdk@/ rEdkifawmhygbl;uGm? olw@kd jc,fvS,fwJh twdkif;bJ/
acgif;ndwfvdkufygawmhqdkwJh pdwfxm;rsKd; rxm;rdz@kd ta&;}uD;ygw,f? usaemfwdk@ t+rJajymavh&Sdw,fAs? tajccH
tcGifhta&; qdkwm[m udk,fhudkudk,f zefwD;,l&r,fqdkwmudk vrf;rSmawG@&if vrf;rSm/ bwfpfum;*dwfrSmawG@&if
bwfpfum;*dwfrSm/ vBuf&nfqdkifrSm/ "rRmHkrSm/ wdkif;oljynfom;awG&@J tem*wf/ aemufrsKd;qufawG&J@ tem*wf/ bm
63

awG twGufudk &J&Jwif;wif; ajymqdkaqG;aEG;=uzd@k vdkw,f? wpfydifeufxJrSm vdktyfvmvd@k &Sd&if ppftpdk;& a&;qGJ
jyXmef;wJh pmcsKyfudk vufrcHbl;qdkwm jiif;&JwhJowWd/ tm;vHk;wpfydifwnf; &J&J&ifh&ifh tm;vHk;arG;zd@k pdwf"mwfav? t
ao;pdwf tcsuftvufeJ@ ywfoufvdk@ jynfo@l udk,fpm;vS,fawG &Sdw,f? jynfol@udk,fpm;vS,fawGuvnf; olw@kd
oabmxm;awG azmfxkwf=ur,f? EdkifiHom;wdkif;qdkwJhae&rSm jynfo@l udk,fpm;vS,fawGvnf; tygt0if jzpfw,fAs?
jynfola&G;xm;wJh udk,fpm;vS,fawGrSm wm0ef&dSw,f? olwdk@awG tm;vHk;[mvnf; jynfolawGtaeeJ@ tJ'DzGJ@pnf;yHk
tajccHOya' b,favmufta&;}uD;w,fqkdwm em;vnfod&dSatmifvdk@ tife@J tm;eJ@ jynfolawG&@J =um;xJrSm zGifhcs
jyzdk@ tm;xkwf=u&r,f? tJ'DtajctaersKd;udk a&mufae+yDcifAs?
OD;0if
;0if;EdkifOD;? ? udkaX;uG,fajymygtHk; cifAs?
udkaX;uG
G,?f
? usaemfwdk@ jrefrmEdkifiHom;awG[m 1990 ckESpfrSm EdkifiH&@J tajymif;tvJwpfckukd tm;vHk; 0dkif;0ef;
X;u,f
+yD;awmh qHk;jzwfvdkuf=uw,f? tJ'Dvdk qHk;jzwfvkdufwhJae&mrSm arrd@/ Axl;/ arSmfbD/ udkudk;u|ef;wdk@pwJh wyfrawmf
om;awGaewJh rd@e,fawGrSm wyfrawmfom;awG&@J vGwfvyfwJhqENawG usaemfw@kd awG@&w,fcifAs? qdkvkdwmu
usaemfwdk@ jrefrmEdkifiHom;tm;vHk;[m acwfwpfacwfukd usaemfw@kd vdkvm;ae+yD? pepfwpfckudk vdkvm;ae+yDqdkwhJ
pdwfqEN[m tm;vHk; twlwlbJ? acgif;&GufAswfxdk; aps;onfutp ukefonf}uD;awGtxd? 0efxrf;awG txdayghAsm?
ajym=unfhwJhae&mrSm 'Dacwfudk olwdk@rESpfrd@awmhbl;? 'Dacwf[m vdktyfcsufawGeJ@/ zdESdyfrawGeJ@/ pdk;&drfa=umufvef@r_
awGeJ@ jynfhESufaewJh acwfwpfckqdkwJh[mudk tm;vHk;u ajym=uw,fAs? topfwpfck vdkvm;w,faygh? 'gayr,fhv@kd
b,fbufudk ajymif;rSmvJ? ajymif;vJwmwpfckxJwif vdkvm;wm rjzpfapcsifbl;? usaemfw@kd &J@ tem*wfawGudk 'Dvkd
'Dvdk tqdk;oHo&mawGtxJ vnfapr,f? qdkvkdwmu tm%m&Sifpepfwpfckudk w&m;0ifyay;&r,fh Oya'eJ@tnD
w&m;0if tkyfpdk;r,fh tm%m&SifyHkpHrsKd;udk usaemfw@kd jynfolawG vdkvm;w,f qdkwmrsKd;udk usaemfwdk@ r,Hk=unfygbl;?
topfwpfckudk vdkvm;w,f? acwfwpfckukd vdkvm;w,f? [kwf+yD? tJ'Dtajymif;tvJukd ajymif;=uw,fqdkwJh ae&m
rSm usaemfwdk@ rSefuefaomajymif;vJjcif;rsKd;yJ jzpf&ygvdrhfr,f? tJ'grS usaemfwdk@ tem*wftwGuf jrefrmEdkifiH&@J tem
*wf twGuf tav;teuf&SdwJh ajymif;vJr_yJ jzpf&ygvdrfhr,f? tem*wfukd ar#mfvifh&wJh ajymif;vJr_rsKd;yJ jzpf&ygvdrhf
r,f? qdkvdkwmu tm%mpufeJ@a&;qGJwdkif; ordkif; r[kwfygbl;? tm%mpufe@J a&;qGJwkdif; jzpf&r,f? wnf+rJ&r,f
qdkwm r[kwfygbl;? usaemfwdk@EdkifiHrSm wdkif;&if;om;aygif;rsm;pGmeJ@ usaemfwdk@ae=uw,f? rwlnDwhJ ,Ofaus;r_/ "avh/
xHk;pH bmompum;/ rwlnDwJh wdkif;&if;om;awG pkaygif;+yD;awmh zG@J pnf;xm;wJh jynfaxmifpkpepfeJ@rSom/ oGm;vdk@&Edkif
wJh EdkifiHwpfckyg? tJ'DEdkifiHudk/ A[dku csKyfudkif+yD;awmh/ twif;oabmwl&r,fqkd+yD;/ tm;enf;wJh vlrsKd;i,fawG tay:
rSm usaemfwdk@[m ArmvlrsKd;}uD;taeeJ@ zdEdSyfxm;wJh zG@J pnf;yHktajccHOya'rsKd;udk usaemfw@kd tem*wfrSm jzpfay:vm
wmrsKd; rvdkvm;ygbl;? txl;ojzifh usaemfwdk@EdkifiHrSm wdkif;&if;om;awG&@J wef;wl&nfwl&Sdr_udk tmrcHcsufay;EdkifwJh zG@J
pnf;yHkrsKd;udk usaemfwdk@ vdkvm;w,f? tJ'Dawmh tckqkd&if trsKd;om;nDvmcHtxJrSmudk,f 0ifa&muf+yD;awmh/ wuf
aewJh typf&yf/ wdkif;&if;om;udk,fpm;vS,fawG&Sdw,f? trsKd;om;nDvmcH tjyifyrSm oabmxm;awG xkwfjyefay;
acwfrSDvufeufrsm;
wyfqifxm;aomfvnf; a':pkvGwfajrmufa&;udk
a=umuf&GH@aeaom AdkvfcsKyf}uD;rsm;

64

aewJh wdkif;&if;om;ygwDawG&Sdw,f? ,ae@tcsdefxdukd jrefrmEdkifiH&J@ 'Drdkua&pDa&;eJ@ vGwfvyfa&;/ wdkif;&if;om;ta&;


twGuf vufeufudkif+yD;awmh/ e,fpyfrSm wyfpGJae&wJh wdkif;&if;om;awG &Sdaew,f? tav;teufpOf;pm;&r,f? t
em*wfrSm jzpfvmr,fh zGJ@pnf;yHk tajccHOya'[m/ wdkif;&if;om;tcGihfta&;udkvnf; tmrcHcsuf tjynfht0ay;wJh/ zG@J
pnf;yHk tajccHOya'rsKd; jzpf&ygvdrfhr,f? usaemfw@kd awG[m wu,fajz&Sif;r_udkbJ vdkcsifygw,f? jrefrmEdkifiH&@J tem
*wf twGuf aumif;wJh tvm;tvm&SdwJh/ ajz&Sif;r_rsKd; vdkcsifw,fqdkvk@d &Sd&if/ raumif;wJh tvm;tvmr&SdwhJ yHk
omefudk jiif;&r,fqdkwm jynfolawGtcef;uvd@k usaemfw@kd jrifygw,f?
OD;0if;EdkifOD;? ? 74 zGJ@pnf;yHk vlxkqENcH,lyJGvkyfawmh tEkynm&SifawG 0ifygvmw,f? vlxku tEkynm&SifawG qdk
vdk@&Sd&if oabmus+yD;/ av;pm;+yD;jzpfawmh/ olw@kd qGJaqmifr_ aemufukd ygoGm;wmayghav? 88 umvrSmvnf; tEk
ynmorm;awG 0ifygvmawmh tm;ydkaumif;vmwm&Sdw,f? ckqGJaewJh tajccHOya'udk axmufcHz@kd qdk+yD;awmh tEk
ynmorm;awG 0ifygvmwm&Sdw,f? tJ'DtEkynm&SifawG&J@ taetxm;eJ@ ywfouf+yD;awmhaum/ zG@J pnf;yHk tajccH
Oya' ay:aygufa&;/ 'grSr[kwf qef@usifa&; udpPawGrSm b,favmufxdta&;ygwm&SdrvJ? udkrif;udkEdkif ajymygtkH;
cifAsm?
rif;udkEdkif? ? usaemfwdk@aumif;aumif; rSwfrdygw,f? 1974 zG@J pnf;yHktajccHOya'udk twnfyjyXmef;zdk@ ud;pm;wJh
tcgrSm usaemfajymr,f? 1970 rSm &efukefwuUokdvfa&$&wkobif usaemf i,fb0wkef;u rSwfrdw,f? okyfysuf
*Dw vdk@ 0dkif;+yD; zdESdyfcHxm;&w,f? aemufawmh pwD&D,dkv@kd ac:wJh tEkynmorm;awG ausmif;0if;xJudk 0ifcGihfr&bl;?
dk;&m*DweJ@ okyfysuf*Dw jzpfaew,f? okyfysuf*Dworm;awGukd jynfhol@qENcH,lyGJrSm yGJxkwfypfvkdufwmAsm? yGJ
xkwf+yD;awmh vlawGtm;vHk; axmufcHrJ&atmif/ pnf;Hk;vdkufw,f? tJ'DtcsdefrSm rvdk&ifwpfrsKd; vdk&ifwpfrsKd;/ vdk&if
wpfrsdK;oHk;wmudk usaemfajymaewm? ta=umif;a=umif;a=umifh tEkynmorm;awGudk olw@kd oHk;vdkufEdkifayr,fh/
aemufqHk; 1988 ta&;awmfyHk}uD; jzpfvmwJhtcgusawmhrS/ 'DtEkynmorm;awGbJ 99 &mcdkifEef;u tajccHOya'&J@
qdk;usKd;a=umifh jzpfay:vmwJh vlxktHkuGr_rSmvnf; a&S@wef;u jyefygwmyJ awG@&w,f? bmvJqkdawmh tEkynm&Sif
awG[m tm%m&SifpepfatmufrSm eD;&m"g;udk a=umuf&r,fqkdwm trSefyJAsm? bma=umifhvJ tm%m&Sifpepf
atmufrSm tEkynmorm;awG[m olwdk@&Jh toufarG;0rf;a=umif;twGufqdk&if tm%m&SifawG/ pdwfrawG@vdk@ vdkuf
ydwfr,fqdk&if tifrwef toufarG;& cufygw,f? tJ'Dtwdkif;bJ vmr,fhz@JG pnf;yHkrSm xyfoHk;+yD;awmh vlawGudk 'D
tEkynm&SifawGtm;udk;eJ@ pnf;Hkodrf;oGif;vmr,f? tJ'Dtcg usaemfwkd@ jynfolawGbufuom tcGihftvrf;r&Sd/ 'D
tEkynmorm;awGbufuvnf; 'DzGJ@pnf;yHk&@J tajccH tm;enf;csufawG/ aumif;usKd; qdk;jypfawGukd a0zef axmufjy
p&m r&SdwJh tajctaersKd;/ 'Drdkua&pDtiftm;pkawGukd zrf;qD;uef@owf+yD;awmhcg/ vkyfr,fhqENcH,lyJGrsKd; qdk&ifawmh/
rw&m;vkyfwmudk rw&m;wJhenf;eJ@ twnfywJhykHpHbJ jzpfrSmyg? usaemfwdk@ tifrwef owdxm;&r,fhtcsuf jzpfae
w,fAsm?
OD;0if;EdkifOD;? ? aemufqHk;usif;yaewJh nDvmcHtzGifhrSm 'kwd,AdkvfcsKyf}uD;odef;pdef u t&ifwkef;u twnfyxm;
wJh rlawGudkvnf;/ tcknDvmcHrSm jyifqifjznfhpGufEkdifw,fv@kd ajymw,f? wcsKd@uvnf; 'Dtay:rSm ar#mfvifhcsuf
wcsKd@xm;vmwm &Sdw,f? 'gayr,fh aemufykdif;bmawG ajymvmovJqkdawmh/ taumif;bufudk r[kwfawmhbJe@J
ydk+yD;wif;usyfwJh ppfwyf&J@tmrcHcsuf ydk+yD;awmh&dSapr,fh tcsufawGukdom jznfhpGufvmw,fvd@k ajymw,f? udkudk}uD;
tJ'Dtcsufay:rSm b,fvdkoabm&vJ cifAsm?
udkudk}uD;? ? trsKd;om;nDvmcH rpcifuwnf;u vuf&dStm%modrf;xm;wJh tpdk;&u olpdwfuduf vrf;nGefcsuf
6 csuf csrSwfw,f? tJ'DvdkcsrSwfwJhae&mrSm usaemfw@kd tckaxmufjyaewmu ppfrSefaom ygwDpHk 'Drdkua&pD pepf
xGef;um;a&;qdkwJh eHygwf 4 tcsufeJ@ wyfrawmfu trsKd;om;EdkifiHa&; OD;aqmifr_ tcef;urSm yg0if&r,fqkdwhJ
tydk'f 6 [m vHk;0 qef@usifaew,f? 'g[m &moufyef tajccH&r,fhrlawG/ yjyifajymif;vJvdk@r&wJh rlawG rjzpfoifh
bl;vdk@ usaemfwdk@ ajymaepOfrSmyJ/ usaemfwdk@ aemufqkH;usif;yaewJh nDvmcHrSm zGJ@pnf;yHktajccHOya'eJ@ ywfoufwhJ
jyifqifp&m/ jznfhpGufp&m/ y,fzsufp&m/ y,fzsufr,f qdkawmh/ usaemfwdk@u taumif;bufu wu,fjyifqif
jznfhpGufvmEdkifovm;? aumif;wJhbufudk ajymif;vmrvm;/ ar#mfvifhaewJhtcsdefrSm aemufqkH; aqG;aEG;csufawGukd
=unfhawmh ppfrSefaom ygwDpHk 'Drdkua&pDqdkwm[m/ wu,fhwu,fusawmh/ a&G;aumufwifajrmufp&mrvdkyJ vlxk
&J@ qENjyKr_ rygyJeJ@/ ppfom;uv$wfawmfxJudk 0ifxdkifr,fqdkwJh oabmudk qef@usifaxmufjyaewJh tcsdefrSmyJ/ bmudk
xyf+yD; jyifbdk@ ud;pm;vmvJqdkawmh/ p+yD;csrSwfwhJ tajccHrlukd jyifb@kd ud;pm;w,f? tJ'Dawmh ppfrSefI pnf;urf;
jynfh0aom ygwDpHk'Drdkua&pD xGef;um;a&pepfqkdwhJ pum;&yfe@J ajymif;vJzdk@twGuf 0dkif;0ef;+yD; aqG;aEG;=uyg? tuHy
yg qdk+yD;awmh wdkufwGef;wm awG@vdkuf&awmh/ puwnf;u 'Drkdua&pDpepfrSm a&G;aumufwifajrmufjcif; rcH&ybJe@J /
65

ygvDrefxJudk 0ifxdkifr,fhtydk'fudk xnfhxm;+yD;wJ@ aemufykdif;rSm ydk+yD;awmh usOf;usyfwJhpum;&yfeJ@ tpm;xdk;wm awG@


vdkuf&w,f? usaemf pdwfraumif;jzpfrdw,f? ppfwyfe@J wyfrawmfom;awGudk wpfoD;wjcm;/ EdkifiHa&;rSmajym/ ajym
ae&wmu/ olwdk@[m usaemfwdk@cE<mudk,f&@J jyifyu tpdwftydkif; wpfckvdkrsKd;jzpfaewm cHpm;&w,f? wyfrawmfom;
qdkwmu usaemfwdk@ cE<mudk,f&J@ vufawG/ ajcawG/ tpdwftydkif;awGyg? ck[mu oD;jcm;a&G;aumuf rcH&bJeJ@ um
uG,fa&;OD;pD;csKyfu wdkufdkufcef@r,fh v$wfawmfukd,fpm;vS,fawGqkdawmh/ wyfrawmfom; ig;odef;avmuf &Sdw,f
qdkygpdk@? olwdk@[m EdkifiHom;tjzpfeJ@vnf; rJay;&r,f? a&G;aumufcH&wJh udk,fpm;vS,fqdkwmvnf; tcGifhta&; wpfck
qdkawmh omrefEdkifiHom;awGxuf tcGifhta&;ESpfq ydk&aewJh tcGihfxl;cHEdkifom;awG jzpfvmaewmudk usaemfwdk@ pdwf
raumif;pGm awG@vdkuf&awmh usaemfwdk@taeeJ@ ppfwyfe@J wyfrawmfom;rsm;qdkwJh a0g[m&eJ@ &nfnGef;ajymwJhtcg
rSm olwdk@[m usaemfwdk@ taoG;tom;&J@ jyifyu vlawGrsKd; jzpfysufaewmudk usaemfw@kd u zefwD;wmr[kwfbJe@J
trdef@csrSwfaewJh zGJ@pnf;yHkuzefwD;aewm jzpfaew,f? 'gha=umifh wyfrawmfom;awGe@J usaemfw@kd awG waoG;wom;
wnf; jzpfvmatmif 0dkif;+yD;awmh ud;pm;=uygv@kd usaemf t}uHycsifygw,f?
OD;0if;EdkifOD;? ? udkudk}uD; ajymoGm;wJh oabmxm;tay:rSm udkaX;uG,f b,fvkd,lqygovJ?
udkaX;uG
G,?f
? 'Dtwdkif;bJAsm? wyfrawmfom;qdkwhJ usaemfw@kd EdkifiHom;awG[m usaemfwdk@ rdom;pkawGxJubJ?
X;u,f
aygufzGm;vmwJh tiftm;pkawG[m EdkifiHukdumuG,f&r,fh EdkifiHajc/ EdkifiHvufyJjzpf&r,f? oD;jcm; vlwef;pm;wpf&yf
taeeJ@ oD;jcm;&yfwnfr,f? 0efxrf;tm;vHk;[m ygwDEkdifiHa&;eJ@ uif;&Sif;&r,fqdk+yD; zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHrl=urf;
rSm xnfhoGif;xm;wm&Sdw,f? tJ'D 0efxrf; tm;vHk;qdkwJhae&mrSm uGif;puGif;ydwf+yD; wyfrawmfrSty qdk+yD;awmh yg
w,fAsm? tJ'Dawmh/ wyfrawmfqdkwJh tcef;u[m oD;jcm;tcGihfxl;cH tcef;u}uD;wpf&yfvm; ppfrSefI pnf;
urf; jynfh0aomqdkwJh emr0daooerSm bmudkqkdaevnf;qdkawmh 'Dwyfrawmf&@J tkyfpdk;r_udk usaemfwdk@[m zG@J pnf;
tkyfcsKyfyHkrSmyg twnfy+yD;awmh vufcH=u&awmhr,f? +yD;awmh tm%mcGJa0r_tydkif;awGrSmyg? txl;ojzifh EdkifiHawmf
&J@ tjrifhqHk;tm%mudk trsKd;om;vHkcHa&;aumifpD&@J 11 ae&m&SdwJhae&mrSm 7 ae&mudk wyfrawmfe@J tpm;xdk;xm;
+yD;awmh 4 ae&mom jynfola&G;cs,fwJh ae&mrsdK;xdcsrSwfxm;wJh ppfwyf}uD;pdk;a&; yHkomef jrefrmhvl@tzG@J tpnf;rSm
ppf}uD;pdk;a&;0g'awGudk zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'eJ@ jynfoluae axmufcHay;&r,f? awmufav#muf axmufcH
ay;&r,fqdkwJh yHkomefwpfckudk ppfrSefI pnf;urf;jynfh0aom 'Drkdua&pDpepfqdkwJhpum;&yfeJ@ qdkvdkwmvm;/ 'DyHkpH
rsKd; qdkvdk@&Sd&if EdkifiHawmftm%m[m jynfo@l qENrygyJeJ@ wyfrawmf[m oD;jcm;vlwef;pm; wpf&yftaeeJ@/ oD;jcm; t
cGifhxl;cHvlwef;pm;tjzpfeJ@ usaemfwdk@vl@tzGJ@tpnf;rSm wnf&dSr,fqkdwm usaemfwdk@EdkifiH tem*wftwGuf raumif;
ygbl;? jrefrmEdkifiH&J@ tem*wftwGufbJ pOf;pm;oifhygw,f? tzGJ@tpnf;wpfck&J@ tem*wftwGuf OD;wnf+yD;awmh
wdkif;jynfudk csrSwfr,fqdk&if 1988 rSm usaemfw@kd vlxk[m bmudkajymcJhovJqdkawmh ppfrSefwhJ 'Drkdua&pDukd awmif;
qdk cJhwmyg? 1962 wnf;u tm%modrf;cJhwJh tm%modrf;tpdk;&&J@ rqvygwDudkvnf; usaemfw@kd qef@usifcJh=uwm
yg? qdkvdkwmu usaemfwdk@ vl@tzGJ@tpnf;twGif;rSm ppfwyf}uD;pdk;r0g'udk vufrcHawmhbl;qdkwJh[m tjcm; ta&S@
awmiftm&S ordkif;eJ@ rwlyJeJ@udk usaemfwdk@vlxk&@J qENoabmxm;yg? tJ'gukd xyfrH+yD;awmh tajccHOya' qdkwhJ t
&meJ@ jyef+yD;awmh wkyfaESmiftHk;r,fqdk&if 'DtajccHOa'[m aygufuJGoGm;r,fh tajccHOya' jzpf+yD;awmh usaemfwdk@EdkifiH
rSm tqdk;oHo&mjyef+yD;awmh vnfaetHk;rSmudk usaemfw@kd pdk;&drfygw,f? usaemfwdk@u oD;jcm;tcGifhxl;cH jzpfaewJh
twGufa=umifh ppfwyfqdkwm ajymae&ayr,fh usaemfw@kd EdkifiHa&;vkyfwJh aqGrsKd;om;csif;xJrSmvnf; ppfom;awG/ ppf
AdkvfawG &Sdae=uwmyJ? cGJxkwfvdk@r&bl;? 'ga=umifh usaemfw@kd ajymaewmuvnf; vHk;vHk;vsm;vsm;/ cg;cg;oD;oD; qef@
usifaewm r[kwfbl;? +idrf;+idrf;csrf;csrf;eJ@ toGiful;ajymif;Edkifz@kd twGuf toGiful;ajymif;a&;umv/ =um;umv wpf
&yfudk jzwfoef;&r,f qdkwmuvnf; usaemfw@kd vufcHxm;+yD;om;? tJ'D toGiful;ajymif;a&;umvrSm wyfrawmfe@J
vufwGJ+yD;awmh EdkifiHawmf wnfwnf+idrf+idrfe@J ajymif;vJEkdifz@kd usaemfw@kd bufu tjynfht0 vufcHw,f? t"duu
wyfrawmf&J@ yg0ifr_/ OD;aqmifr_ acgif;pOf}uD;udk usaemfwdk@ vl@tzG@J tpnf;rSm &moufyef ajymif;vJv@kd r&awmhr,fh
tajccH}uD;udk tiftm;oHk;+yD;awmh vkyfoGm;r,fqkd&if usaemfw@kd vufrcHEdkifygbl;? 'DtajccH}uD;[m aemufaemif y
jyifzdk@ vdktyfvmwJhtcgrSm aoG;acsmif;pD;r,fhykHrsKd;? &Spfav;vHk;tajctaersKd;eJ@ usaemfwdk@om;orD;awG/ aemifvm
aemufom;awG toufawGeJ@ paw;+yD;rS jyifv@kd &r,fh tajctaersKd;udk tckuwnf;u 0dkif;0ef;+yD;awmh qef@usif[ef@
wm;zdk@ tav;teuf wdkufwGef;vdkufwmyJ jzpfygw,f?
OD;0if;EdkifOD;?
? tck usaemfwdk@ aqG;aEG;oGm;wmu zG@J pnf;yHktajccHOya'tay:rSm rlwnf+yD;awmh aumif;usKd;
xuf qdk;usKd;u ay:vmEdkifw,f? rSefuefwJh zG@J pnf;yHkwpfckudk ra&;qGJEdkifbl;qdkv@kd &Sd&if wpfwdkif;jynfvHk; qdk;usKd;awG
cHpm;&r,f? 'DvdkrsKd; rjzpfvmzdk@twGuf EdkifiHom;wdkif;taeeJ@vnf; wm0ef&Sd+yD;awmh 'Dwm0efrsKd;awGuvnf; b,fvkd
66

wm0efrsKd;vnf;qdkwJh tcsufawGudk aqG;aEG;cJh=uwmyg? 'DaqG;aEG;yGJrSm tcsdefay;+yD;awmh yg0ifaqG;aEG;cJh=uwJh 88 rsKd;


qufausmif;om;acgif;aqmifawGjzpfwJh udkrif;udkEdkif/ udkudk}uD;eJ@ udkaX;uG,f wd@k udk RFA vGwfvyfwJhtm&StoHrS
txl;aus;Zl;wif&Sdygw,fcifAs?

oHk;oyfcsuf

8888 rSm wpfwdkif;jynfvHk; wpfygwDtm%m&Sifpepfukd tvdkr&Sda=umif; vlxktiftm; jyae=uwmudk


tm%m&SifOD;ae0if;u aemifudk vlpkvla0;eJ@ qlqlylyl vkyfv@kd &Sd&ifawmh wyfudk oHk;&vdrfhr,f/ ppfwyfqdkwm ypf&if
rSefatmifypfw,f/ rdk;ay: axmifypfwm rygbl;/ wyfukd oHk;vdk@&Sd&if tm;vHk;emukefr,f rSwfayawmh
acG;om;a& yk&ydk'frSm a&$tem;uGyf+yD; odrf;xm;&r,fh ordkif;0ifrdef@cGef;udk tqiftjcifrhJajymwm [kwf[ef rwlygbl;?
wpfwdkif;jynfvHk; rGJjymusapwJh wpfygwDtm%m&Sifpepfukd b,favmufxd rdkufrdkufrJrJ zufwG,fcsifwJh qEN&Sdw,f
qdkwm jyojcif;om jzpfygw,f? 1974 ck rqv wpfygwD}uD;pdk;a&; zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHa=umifh 88 uae ,ckxd aoG;
acsmif;pD;cJh=u&/ b0awGysuf=u/ rdom;pkawG a0;uGm&/ 'kuQrsKd;pHk r+yD;qHk;Edkifao;ygbl;? tu,fIom ,ck etz a&;
qGJaewJh 'Drdkua&pDtrnfcH ppftm%m&Sifpepf }uD;pdk;a&;tajccHOya'udkom twnfy jyXmef;&ygu 88 uxuf
tqaygif;rsm;pGm ,ckxuf tqaygif;rsm;pGm jrefrmjynfESihf jrefrmEdkifiHom;rsm; aoa=u ysufpD;=u& ayvdrfhtHk;r,f?
'ga=umifh usaemfwdk@ TanmifESpfyif nDvmcH zGJ@pnf;yHktm; twnfyjyXmef;jcif;tm; vHk;0 uef@uGuf=uzdk@ vdkygw,f?

67

usaemfwdk@EdkifiHrSm 1962 ckESpf


wyfrawmftm%modrf;+yD;awmh
awmh
awmfvSefa&;aumifpDqkdwm wufvmcJhw,f?
jrefrmhenf; jrefrmh[efe@J
qdk&S,fvpfpepfudk usihfokH;cJhwhJtcgrSm
usaemfwdk@EdkifiH[m
wdk;wufwJhtqifhuae
urBmhtqif;&JqHk;EdkifiHb0udk a&mufchJ&w,f?
usaemfwdk@jynfolawG&@J
pD;yGm;a&;/ vlra&;/ EdkifiHa&; b0awG[mvnf;
c|wf+cHKuscJh&w,f?
aemufqHk;awmh qdk&S,fvpftrnfcHxm;wJh
wpfygwDtm%m&Sifpepfqkd;&J@'%fukd
usaemfwdk@udk,fwdkif
awG@}uHKcHpm;cJh&w,f?
ckcsdefcgrSm
'Drdkua&pDEdkifiHudk oGm;wJhtcgrSm
tzGJ@tpnf;wpfckcku
wyfrawmfuyJ jzpfjzpfayghav
OD;aqmifr_udk xm0&t+rJ,lxm;r,f qdkwmu
trSefw&m; r[kwfbl;vd@k
usaemfwdk@,lqw,f?
usaemfwdk@jynfolawG[m
xdef;csKyf+yD;/ }udrfwdk@+yD;
xdef;ausmif;oGm;&r,fh tqifhrsKd;eJ@bJ
xdkufwefovm;vdk@
usaemfwdk@jyef+yD;awmh ar;cGef;xkwfp&m &Sdw,f?

ukdjrat;
88 rsKd;qufrsdK;qufausmif;om;acgif;aqmif

12/ 8/ 2007 ae@ 'DAGDbDowif;XmeESifh ukdrif;aZ,sm/ ukdudk}uD;/ ukdjrat; wkd@ ppfwyf. EdkifiHa&;wGif
yg0ifEdkifrES_EiS hf ywfoufI oabmxm;tjrifrsm;udk aqG;aEG;xm;onfh 88 pum;0dkif;?
udkoef;0if;xGf? ? 'DwpfygwfrSm wyfrawmfeJ@ EdkifiHa&;tcef;uudk oHk;oyf=urSm jzpfygw,f? wyfrawmf qkdwm
&,f/ EdkifiHa&;qdkwm&,fudk udkrif;aZ,smu b,fvkd t"dy`m,f owfrSwfcsifygovJcifAs?
udkrif;aZ,sm? ? wyfrawmftcef;utaeeJ@ usaemfhtjrif ajym&&if/ wyfrawmfqkdwm EdkifiHwkdif;rSm &SdwmygbJ?
wyfrawmf wm0efqdkwm bmvJ? oufqdkif&mEdkifiH&@J umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;udk wm0ef,l&w,f? wpfenf;tm;jzifh
wyfrawmfvnf; Xmeqdkif&m0efxrf; tzGJ@tpnf;wpfck jzpfw,f? 0efxrf;tzG@J tpnf;tm;vHk;onf udk,fhwm0efudk,f
ausyGefatmif xrf;aqmif&w,f? wyfrawmfuvnf; EdkifiHawmf&J@ umuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;wm0efudk xrf;aqmif&
r,f? 'g wyfrawmf&J@ tcef;u? xdk@twlbJ/ EdkifiHa&;eJ@ ywfoufvm&if jynfolwkdif;rSm wm0ef&dSygw,f? wyfr
awmfrSmvnf; jynfolrdk@vdk@ vkyfydkifcGifh&Sdw,f? odk@aomf wyfrawmfu EdkifiHa&;rSm b,fvdkyg&rvJqkdwhJ u/ usaemf
awG;=unfhwJhtcgusawmh/ wyfrawmfonf oD;jcm;tiftm;pkwpfck tjzpfeJ@/ tcGifhxl;cHtaeeJ@ EdkifiHa&;rSm yg0ifvm
a&;qdkwm b,fEdkifiHa&;pepfrSmrqdk oD;jcm;tcGihfta&; r&oifhbl;vd@k usaemfcH,lw,f? Oyrm qdkygawmhAsm? 'Drdkua&
68

pD pepfeJ@ oGm;aewJh EdkifiHwdkif;rSm wyfrawmfuvnf; yg0ifcGihf&dSygw,f? 'gayr,fh olyg0if&r,fh wm0efu ol@uudk


olwm0efausyGefatmif xrf;aqmif&r,fhwm0efyg? wpfenf;tm;jzifh EdkifiHawmfumuG,fa&;eJ@ vHkcHa&;wm0efyg? EdkifiH
a&;rSm wyfrawmf yg0ifvmr,fqdk&if wyfrawmf&@J *k%foduQmudk xdyg;vmEdkifovdk/ EdkifiHa&;rSmvnf; wyfrawmf
yg0ifvm&if tenf;eJ@trsm; ysufpD;oGm;Edkifygw,f? tJ'ga=umifh wyfrawmfe@J EdkifiHa&;qdkwhJae&mrSm oD;jcm; vGwf
vyfwJh pepf/ txl;ojzifh 'Drdkua&pDpepfrSmqdk&if wyfrawmf[m EdkifiHa&;xJrSm ryg0if&bl;cifAs? 'grS wyfrawmf t
qifhtwef; jrifhrm;ovdk/ EdkifiHa&;pepfuvnf; ydk+yD; cdkifrmyDjyifr,fvdk@ usaemf,lqw,f?
udkoef;0if;xGf? ? udkrif;aZ,sm ,lqovdkqkd&if wyfrawmf[m EdkifiHawmfumuG,fa&;qdkwJh 0efxrf; wm0efudkbJ
ausyGefpGm xrf;aqmifoifhw,f? EdkifiHa&;bufe@J cGJjcm;xm;oifhw,fqdkayr,fh usaemfwdk@ jrefrmEdkifiH&J@ vuf&Sd wyfr
awmf uawmh EdkifiHawmfumuG,fa&; omrubJeJ@ EdkifiHawmfwm0ef[lor# tm;vHk;,lxm;wJhtjyif/ tem*wf trsKd;
om;EdkifiHa&;OD;aqmifr_ tcef;urSmvnf; txl;tcGihfta&;taeeJ@ wpfckvdk jyifqifaewJtcgusawmh 88
ausmif;om;acgif;aqmifawG xifjrif,lqyHke@J ajzmifhajzmifh}uD; vGJraebl;vm;As? udkudk}uD; b,fvdk oHk;oyfcsifygovJ
cifAs?
udkudk}uD;? ? usaemfwdk@ ,Hk=unfcsuf/ cH,lcsufqkdwmu EdkifiHa&;orm;wdkif; udkifpJGxm;&r,fh tcsufyg? wpfbufu
vnf;bJ ol@,Hk=unfcsufudk rxdcdkufbJeJ@ vuf&dStajctaeudk b,fvkd tajzxGufatmif vkyfrvJ/ ajyvnfatmif
b,fvdk aqmif&Guf=urvJqdkwmu EdkifiHa&;eJ@ tEkynmygyJ? usaemfwdk@u wyfrawmfudk vHk;0jiif;y,faewm r[kwf
bl;? usaemfwdk@EdkifiHu wu,fhudk pyful;rwful; vrf;qHkvrf;cGukd a&mufaew,f? wpfygwDtm%m&Sifuae ygwDpkH
'Drdkua&pDukd oGm;=ur,fqdkwJhtcsdefrSm toGiful;ajymif;a&;umvudk rvGJraoG jzwfoef;&r,f? tJ'Dvdk jzwfoef;wJh
ae&mrSm wyfrawmf&J@ EdkifiHa&;tcef;uudk usaemfw@kd u todtrSwfy yl;aygif;aqmif&GufEkdifbdk@ &SmazGaewm? ud;
pm;aewm jzpfygw,f? odk@aomfvnf;bJ 'DtajccH}uD;[m/ 'Dtcsuftvuf}uD;[m t+rJwrf; &moufyef}uD; EdkifiH
awmf&J@ wpfoufvHk; ajymif;a&$@vdk@r&awmhwhJ tajccHtkwfjrpf}uD;tjzpfe@J jzpfoGm;wmrsKd;uawmh usaemfwdk@ vufcH
vdk@ r&ygbl;? 'ga=umifh udkrif;aZ,smajymwmudk jznfhpGuf+yD; ajym&r,fqkd&if usaemfw@kd EdkifiHrSm u|rf;usifr_qdkif&m
vkyfief;awGqdkwm &Sdygw,f? usaemfwdk@EdkifiHu q&m0efwpfa,muf[m olrsm;EdkifiHu q&m0efwpfa,mufeJ@ ,SOf&if
xl;c|efae&r,f? xufjrufae&r,f? usaemfw@kd bG@J &wpfa,muf[m wjcm;EdkifiHu bGJ@&wpfa,mufe@J ,SOfvdkuf&if
xl;c|efae&r,f? omvGefae&r,f? tvm;wlbJ usaemfw@kd ppfom;[mvnf; tjcm;ppfom;wpfa,mufe@J ,SOfvdkuf
&if ol@&J@u|rf;usifr_ vkyfief;[m a'gifa'gifjrnf jzpfae&r,f? 'Dae&mrSm ydkqkd;wmu usaemfw@kd udk/ EdkifiHa&;orm; t
vkyfudk/ u|rf;usifr_qdkif&m tvkyftjzpfeJ@ usaemfwdk@tm;vHk; av;av;eufeuf cH,lb@kd vdkaew,fqdkwJh tcsufyg?
wu,fhwu,fu EdkifiHa&;tvkyfqdkwm usefwhJ q&m0efawG ppfom;awGvkdrsKd;/ ol@&J@b0/ ol@&J@tcsdeftm;vHk;udk ryfEHS
+yD;/ 'Dtvkyfudk wpdkufrwfrwfvkyfwJh wav;wpm;vkyf&r,fh/ a=ujim&r,fhtvkyfrsKd;? tJ'gudk EdkifiHa&;vkyfwhJvl[m/
ygwD EdkifiHa&;orm;/ tm%m&a&;yJ vkyfw,fqdkwJh 0g'jzef@csufawGatmufrSm ygwDpkH'Drkdua&pD&@J zGH@zd;&Sifoefr_udkyg
ydwfyifxm;wJh tajctae? trsKd;om;EdkifiHa&;rS rGefjrwfwm/ wyfrawmfqdkwmu trsKd;om;EdkifiHa&;udk aqmif&Gufae
wJh tzGJ@tpnf;jzpfw,fqdkwJh 0g'jzef@r_/ rd_if;wdkufrawG[m ppfrSefwJh ygwDpHk 'Drdkua&pD xGef;um;a&;qdkwmudk atmuf
ajcu zsufpD;wJh 0g'jzef@csDr_ jzpfaew,f? 'ga=umifh wyfrawmfukd toGiful;ajymif;a&;rSm usaemfw@kd jiif;y,faewm
r[kwfbl;? tJ'g[m vwfwavm tqifajyEdkifbdk@twGuf usaemfwdk@bufu aysmhaysmhaysmif;aysmif;xm;&SdwhJ o
abmxm;bJ jzpfw,f? usaemfwdk@[m ndEd_if;vdk@ r&EdkifwJhtaetxm;rsKd;rSm &yfaewmr[kwfbl;qdkwmudk ajymjycsif
wmyg?
udkoef;0if;xGf?
? t&ifwdkif;jynf&J@ vdktyfcsuft& toGiful;ajymif;a&;umvwpfckrSm wyfrawmf&J@ tcef;
uwpfckudk vufcHvdk@&w,fvdk@ qdkayr,fh tajccHrl 6 csuf csrSwfay;xm;wJhtwdkif; trsKd;om;EdkifiHa&;OD;aqmifr_e@J
wyfrawmf&J@ ae&mudk yHkaojyXmef;zdk@ pDpOfaewmudk trsKd;om;nDvmcH wpfav#mufvHk;rSm =um;odae&w,fcifAsm?
udkjrat; t,ltqu b,fvdk&SdygovJcifAsm?
udkjrat;?
? usaemfwdk@EdkifiHrSm 1962 ckESpf wyfrawmftm%modrf;+yD;awmh awmfvSefa&;aumifpD qdkwm wuf
rat;
vmcJhw,f? jrefrmhenf; jrefrmh[efeJ@ qdk&S,fvpfpepfukd usihfokH;cJhwhJtcgrSm usaemfwdk@EdkifiH[m wdk;wufwJh tqifhu
ae urBmhtqif;&JqHk; EdkifiHb0udk a&mufcJh&w,f? usaemfwdk@jynfolawG&@J pD;yGm;a&;/ vlr_a&;/ EdkifiHa&;/ b0awG[m
vnf; c|wfcHuscJh&w,f? aemufqHk;awmh qdk&S,fvpf trnfcHxm;wJh wpfygwDtm%m&Sifpepfqdk;&J@'%fudk usaemfw@kd
udk,fwdkifawG@uHcHpm;cJh&w,f? ckcsdefcgrSm 'Drdkua&pDEdkifiHukdoGm;wJhtcgrSm tzGJ@tpnf;wpfckcku wyfrawmfuyJ jzpf
jzpfayghav? OD;aqmifr_udk xm0&t+rJ,lxm;r,fqkdwmu trSefw&m;r[kwfbl;vd@k usaemfwdk@,lqw,f? usaemfw@kd
69

jynfolawG[m xdef;csKyf+yD;/ }udrfwdk@+yD; xdef;ausmif;oGm;&r,fh tqifhrsKd;eJ@bJ xdkufwefovm;vdk@ usaemfw@kd jyef+yD;


awmh ar;cGef;xkwfp&m&Sdw,f? toGiful;ajymif;a&;umvrSm wyfrawmf&J@ yg0ifywfoufr_udk usaemfwdk@bmrS rjiif;
vdkbl;? odk@aomf tcsdefumvwpfck jzwfoef;+yD;awmh 100 &mcdkifE_ef; 'Drdkua&pDppfppf jynfolvlxku wdkufkduf a&G;
aumufwifajrmufwJh tpdk;&wpf&yfay:aygufa&;[m usaemfw@kd twGuf tifrwefta&;}uD;w,fv@kd usaemfjrifw,f?
udkoef;0if;xGf?
? zGJ@pnf;yHkudk pdwfwdkif;usa&;qGJaewJh wyfrawmfe@J ywfoufv@kd udkrif;aZ,smu jznfhpGufcsif
ao;vm; cifAsm?
udkrif;aZ,sm? ? usaemf em;vnfoabmaygufwmu wyfrawmf&@J EdkifiHa&;tcef;u yg0ifywfoufr_udk rjiif;
y,fbl;? xdk@twl a&;qGJaewJh zGJ@pnf;yHkrSm wyfrawmf&J@ EdkifiHa&;OD;aqmifr_[m &moufyef oGm;r,fqdkwJh yHkpHrsKd; jzpf
aew,f? usaemfwdk@odxm;wJh 'Drdkua&pDqkdwm[m jynfoluay;wJhtm%m/ jynfoluay;wJh vkyfudkifcGifh/ tJ'grS
ppfrSefwJh 'Drdkua&pDvdk@ usaemfjrifw,f? pnf;urf;jynfh0aom 'Drdkua&pDqkdwm usaemf em;rvnfbl;? usaemf em;
vnfwmu w&m;Oya'pdk;rdk;aom 'Drdkua&pD? w&m;Oya' pdk;rdk;r_ &Sdr,f/ vGwfvyfwJh w&m;pD&ifr_pepf &Sdr,f/ 'g[m
pnf;urf;jynfh0aom 'Drdkua&pD/ pnf;urf;jynfh0aomEdkifiHv@kd usaemf jrifw,f? tJ'Dawmh pnf;urf;eJ@ w&m;Oya'
b,f[mu ta&;}uD;ovJ? usaemf cH,lxm;wmu Oya'[m tm;vHk;&J@txufrSm &Sdae&r,f? Oya'cdkifrmaeor#
pnf;urf;jynfh0aom EdkifiH jzpfr,f? pnf;urf;jynfh0aom 'Drkdua&pD jzpfr,f?
udkoef;0if;xGf? ? aemufqHk;taeeJ@ jrefrmEdkifiHrSm ppfbuf t&yfbuf uGJvJGae=uwJh tjrifawGeJ@
ywfouf+yD;awmh udkudk}uD; u b,fvdk oHk;oyfcsifvJcifAs?
udkudk}uD;?
? tESpfcsKyf+yD; usaemfjrifvdkufwmu usaemfw@kd EdkifiHrSm ppfbufEkdifiHa&;tiftm;pkeJ@ t&yfbuf EdkifiH
a&; tiftm;pkqdkwJh tjrifuGJvGJr_}uD; 2 ck jzpfaew,fvdk@ usaemfw@kd jrifw,f? t&yfbufEkdifiHa&; tiftm;pku vGwf
vyfr_eJ@ 'Drdkua&pDudk wefbdk;xm;/ tav;xm;+yD; ajymae=uw,f? ppfbufEdkifiHa&;tiftm;pku vHkcHa&;qdkwmudk
t"duxm;+yD; ajymaew,f? tJ'Dawmh t&yfbuf EdkifiHa&;tiftm;pkawGajymaewJh vGwfvyfcGihfawG/ 'Drkdua&pD qdk
wmawGrSmvJ tcGifhta&;eJ@twl wm0efawGukd vufcHxm;+yD;om;/ todtrSwfy+yD;om; jzpfw,f? tJ'gukd
ppfbuftiftm;pku 'Drdkua&pDqdk&if y&rf;ywmawG jzpfvdrhfr,f? EdkifiHawmf&J@wnf+idrfr_udk xdcdkufvdrfhr,fqdkwJh pdk;&drf
a=umifh=ur_ vGefuJ+yD;awmh vHkcHa&;_axmifhubJ pOf;pm;wJhtcgrSm EdkifiHom;awG&@J vGwfvyfcGifheJ@ 'Drdkua&pDukd csKyf
cs,f cHae&wJh/ v$rf;rdk;cHae&wJh ydyuQvdk@ usaemfjrifw,f? 'ga=umifh t"duuswhJ ppfbuftiftm;pke@J t&yfbuf
EdkifiHa&;tiftm;pk=um;rSm tav#mhtwif;vkyfEdkifwJh tjzpfEdkifqkH;oabmwlnDr_wpfckudk &atmifzefwD;/ wpfcsdefcsdef
rSm usaemfwdk@EdkifiHeJ@ usaemfwdk@EdkifiHom;awG[m todw&m;&Sd&Sde@J rdrdvGwfvyfcGihfukd rdrdxdef;odrf;apmifha&SmufEdkifwhJ
&,lcHpm;wwfwJh vlrsKd;&,fvdk@ *k%foduQm&Sd&Sd &yfwnfEdkifatmif wajz;ajz; tqifhqifh ajymif;vJoGm;Edkifr,fh zGJ@pnf;yHk
tajccHOya'awGudk csrSwfoifhw,fvdk@ usaemfw@kd aqG;aEG;csifygw,f?
udkoef;0if;xGf? ? tcsdefay; aqG;aEG;oGm;wJh udkukd}uD;/ udkrif;aZ,sm/ udkjrat; wdk@udk txl;aus;Zl;wifygw,f?

70

usaemf
usaemfwdk@u tJ'Dv$wfawmfawGudk
udk,fpm;ycGifhywJhtcsufuawmh
udef;*%ef;t&awmh
rSefwmayghav?
odk@aomf
t"dutcsuf
usaemfwdk@=unfh&rSmu
v$wfawmfwpf&yfu vGwfvyfpGmeJ@
b,favmufxdatmif
v$wfawmf&J@wm0efudk
xrf;aqmifcGifh&SdovJqdkwm
usaemfwdk@=unfhzdk@vdkygw,f?
v$wfawmf
awmf&J@ obm0t&udku
xdef;csKyfcHxm;&+yD;awmh
bmrSvkyfcGifhr&SdyJ
toGifomeft&om&SdwJh
v$wfawmfrsdK;rSm wdkif;&if;om;awG
udk,fpm;ycGifh
wpfpHkwpf&m&Sdw,fqdkwmvnf;
bmrSt"dy`m,f&Sdvmp&m
ta=umif;r&Sdbl;?

OD;atmifxl;
jrefrmEdkifiHa&S@aersm;aumifpD

4/ 9/ 2007 bDbDpD
bDbDpD udkrif;xuf?
? trsdK;om;nDvmcHuae jyXmef;cJhwJh tajccHrlawG[m tem*wfEkdifiHawmfrSm ppfwyfu
quf+yD; }uD;pdk;Edkifr_udk tajccHOya'eJ@ tmrcHay;bd@k ud;yrf;csufawGqkd+yD; a0zefr_awG&SdcJhwJh tcsdefrSmbJ nDvmcHwuf
cJhwJh udk,fpm;vS,fwpfcsdK@uawmh 'Dvdkr[kwfbl;vd@k qdkaeygw,f? tJ'Dvdkqdk olwpfOD;uawmh t&ifwkef;u NLD u
ae r*Fvm'HktrSwf (1) rJqENe,frSm ta&G;cHchJ&+yD; ckawmh wpfoD;yk*~v udk,fpm;vS,ftjzpfe@J nDvmcHwufchJol
OD;=unf0if; yg? ppfwyfu tem*wfv$wfawmfrSm ta&G;rcHyJeJ@ 25 &mcdkifE_ef; 0ifae&m,lr,fh tajctae[m ppfwyf
u v$rf;rdk;zdk@ ud;pm;csuf r[kwfbl;vdk@ bmjzpfv@kd ajymEdkifygovJcifAsm?
OD;=unf0if;? ? wu,fawmh tJ'Dvdk v$rf;rdk;r_ r&Sdbl;cifAs? Oya'ya&;/ tkyfcsKyfa&;/ w&m;pD&ifa&;qdkwJh tcef;u
oHk;ck &Sdygw,f? 'Dtcef;uoHk;ckudk t"du usaemfw@kd avhvm=unfhwhJtcgrSm Oya'ya&;rSm 25 &mcdkifE_ef;bJ
,lxm;w,f? tkyfcsKyfa&;rSmqdk&if 25 &mcdkifE_ef;rjynfhygbl;? w&m;pD&ifa&;rSmqdk&if wyfykdif;qdkif&m w&m;pD&ifa&;udk
olwdk@,lxm;+yD;awmh t&yfbufudk olwdk@pGufzufwm vHk;0 r&Sdygbl;? 'Dae@ 'DtcsdefrSm 25 &mcdkifE_ef; ygaewJhtwGuf
pif;vHk;acsm ywWjrm;}uD; r[kwfawmifrS wpfcsdefaomtcgusrS usaemfwdk@ 'Dtay:rSmawG;wJh tem*wfvli,fawG t
ay:rSm rlwnf+yD;awmh pif;vHk;acsm ywWjrm;}uD; jzpfvmvdrhfr,fv@kd usaemf t+rJwrf; ajymygw,f?
bDbDpD udkrif;xuf?
? wpfcsdefaomumvrSm vkyfr,fvdk@awmh trsm;pk ajym=uygw,fq&m? 'gayr,fh tajccH
Oya'udk jyifqifwJhae&mrSm Oyrm 75 &mcdkifE_ef; txuf&rS jyifqifEkdifr,fqkdawmh 75 &mcdkifE_ef;aom jynfol@ udk,f

71

pm;vS,frubl;? wyfrawmfudk,fpm;vS,fxJuvnf;ygrS jyifqifcGihf&r,fqkdwhJ wif;wif;usyfusyf xm;w,fqdkawmh


- - - -?
OD;=unf0if;?
? usaemfu q&mwdk@xufawmif awG;ygw,fq&m? wyfrawmf 25 &mcdkifE_ef;[m wpfa,muf ESpf
a,muf cGJay;vdk@&rSm r[kwfbl;q&m&J@? umuG,fa&;OD;pD;csKyf Authority eJ@ 25 equal to One aygh? (25 nDr#jcif; 1
aygh) aemufwpfcg 75 &mE_ef;ausmfqdkwmeJ@ &mE_ef;jynfh jzpfoGm;w,f? 'Dtajctaejrifawmh jynfolvlxkbufuae
usaemf pOf;pm;ygw,f? olwdk@vdkcsifwJh tydkif;av;vnf; txkduftav#muf umvwpfckxd usaemfwdk@ay;r,f? +yD;
awmh 'dk@ vdkcsifwJh tydkif;av; 'dk@qGJ,l=unfh+yD;awmh pOf;pm;+yD;awmh usaemfwdk@u b,fvkdwifvdkufvJqdkawmh [kwf+yD?
'DwyftaeeJ@ayghav? v$wfawmfoufwrf; ESpf}udrfaygh? 10 ESpfaygh? wyfykdif;taeeJ@ 25 &mcdkifE_ef; yg0ifaer_udk usaemf
wdk@ vufcHvdkuf+yD;awmh vHk;0 jyifqifcGifhr&Sd& qdkwmudk usaemfw@kd u tJ'gukd vufcHvkduf+yD;awmh 10 ESpfjynfhoGm;wJh
tcsdefrSm oHk;yHkESpfyHkavmufeJ@ jyef+yD;awmh qGJ,l=unfhwmaygh? jzpfEkdifrvm;qdk+yD;awmh usaemfwdk@ pmwrf;wifygw,f?
olwdk@u r&bl;vdk@ 75 &mcdkifE_ef;ausmfrS qHk;jzwfvkdufwmayghaem? tJvdkqHk;jzwfvdkufwhJtcgrSmvnf; wpfcgjyef+yD; pOf;
pm;=unfhygw,f? EdkifiHawmfae&muae - - - ol@bufua&m ighbufua&m r#+yD;pOf;pm;=unfhwmaygh? yxr usaemf
wdk@bufu=unfhr,fqdk&if 75 &mcdkifE_ef;ausmfrSqdk&if olw@kd bufuaxmufcHrS jyifv@kd &r,fqkd&if aumif;+yD - - olw@kd
bufuaum olwdk@wifoGif;r,fh[mawG/ olw@kd vkyfcsifwmawG usaemfwdk@ jynfolvlxk 75 &mcdkifE_ef;rygbJ olwdk@vkyf
vdk@ &rvm;? r&awmhbl;? 'DtrsdK;om;a&;udpPe@J ywfouf+yD;awmh 'Dz@JG pnf;yHkxJrSm jyifqifoifhwJhudpPawG ygvmvd@k
&Sd&if olwdk@ray;rae& axmufcHay;&rSmbJ? tJ'DtcsdefrSm usaemfwdk@trsdK;om;EdkifiHa&; EdkifiHa&;orm;awGu axmuf
cH =urSm? tJ'DtcsdefrSm usaemfwdk@ jyifqifcsifwmudk jyifqifv@kd &r,fv@kd ,Hk=unfygw,f?
bDbDpD udkrif;xuf? ? nDvmcHvnf;+yD;+yD? tajccHrlawGvnf;&+yD? aemufwpfqifhuaum tajccHOya'rl=urf;udk
a&;qGJzdk@ayghaemf? b,folawG a&;qGJr,f/ b,favmuf=umr,fqkdwm q&mwdk@ udk,fpm;vS,fawG od&cJh&ygovm;
cifAsm;?
OD;=unf0if;? ? tJ'g rodcJh&ygbl; q&m?
bDbDpD udkrif;xuf?
? aemufwpfcg 190 vdk@ ajym=uwmayghaemf/ oabmwlnDcsufu tajccHOya'udk a&G;
aumufcHv$wfawmfudk,fpm;vS,fawG qGJ&r,fv@kd ajymxm;wm&Sdw,f? tJ'geJ@ ywfoufvdk@aumq&m tajccHOya'
a&;wJh tqifhrSmaum a&G;aumufcH udk,fpm;vS,f q&mwdk@aum rygawmhbl;vm;? tajccHrl cs+yD;&if q&mwdk@ +yD;
oGm;+yDvm;?
OD;=unf0if;? ? 'grSefygw,f/ tJ'geJ@ywfouf+yD;awmh olwdk@&Sif;&Sif;vif;vif; usaemfw@kd udk rajymao;ygbl;? usaemf
wdk@ em;vnfxm;wmvnf; 190 udk cktcsdefxd olw@kd rzsufao;bl;vdk@ usaemfwdk@xifygw,f? 190 udk rzsufao;
wJhtwGuf 'gudk b,fvdkausmfrvJaygh? yg;yg;av; ausmfrvm;? 'grSr[kwf 'g}uD;udkbJ zsuf+yD;awmhrS aemufxyf
topfvkyfrvm;aygh qdkwm pOf;pm;&r,fh tcef;yg? bmjzpfvdk@vJqkdawmh zG@J pnf;yHkukda&;qGJ&rSmu jynfo@l v$wfawmf
udk,fpm;vS,frsm;om a&;qGJcGifh&Sdw,fqdk+yD; olu a&;xm;wmudk;?
bDbDpD udkrif;xuf?
? OD;=unf0if;yg/ OD;=unf0if;[m NLD eJ@ oabmxm;uGJ&muae xkwfy,fcH&+yD;aemuf
wpfoD;yk*~v udk,fpm;vS,ftjzpfeJ@ trsdK;om;nDvmcHukd wufaecJholjzpfygw,f?
etz . vGwfvyfI w&m;r#waom a&G;aumufyJG

72

bDbDpD udkaersdK;ol&def?
? udkrif;xufa& 'DtrsdK;om;nDvmcHta=umif;udkbJ quf=u&atmif? 'Dwpfacgufawmh
tajccHrlawGudk =unfh=u&atmifyg? jrefrmEdkifiH a&S@aersm;aumifpDu tckcsrSwfxm;wJh tajccHrlawGrSm tm;enf;
csufawG &Sdw,fqdk+yD; axmufjyxm;ygw,f? 'ga=umifhvnf; rJaqmuftajcpdkuf jrefrmEdkifiHa&S@aersm;aumifpDu
OD;atmifxl; udkar;=unfhygr,f? OD;atmifxl;cifAs/ tckjrefrmppftpdk;&csrSwfvkdufwhJ tajccHrlawG[m wdkif;&if;om;
awG&J@ tcGifhta&;udk t&ifuxufpm&if t&ifuxuf txl;wvnf ay;xm;w,fvdk@ ajymxm;ygw,f cifAs? tJ'g
udk wdk;wufr_vdk@ ajymvdk@r&bl;vm;cifAs?
OD;atmifxl;?
? wdkif;&if;om;tcGifhta&;eJ@ ywfoufvm&if jrefrmEdkifiHrSm ay:cJhwJh 1947 ckESpf zG@J pnf;yHktajccH
Oya'/ 1947 Oya'awGxufudk ajymvdk@&r,f? t"du tusOf;csKyfvdkufr,fqdk&ifayghAsm? bma=umifhvJqdkawmh 1947
zGJ@pnf;yHk tajccHOya'ta[mif;rSm v$wfawmfESpf&yf&dSwhJtcgrSm trsdK;om;v$wfawmfqdkwJh tJ'Dv$wfawmfxJrSm wdkif;
&if;om;udk,fpm;vS,fawGu a&G;cs,fwifajrmufjcif;eJ@wufwJh udk,fpm;vS,fawGyJ jzpfw,f? 'gwpfcsufjzpfw,f?
tpdk;&tzGJ@xJrSmvnf;bJ tJ'Dwkef;uusifhokH;wJh tpdk;&pepfu ygvDref tpdk;&pepfudk usifhoHk;wma=umifh tEdkif&ygwD
awGu tpdk;&tzGJ@0ifawG jzpfw,f? 'ga=umifh tEdkif&ygwDawGxJrSm wdkif;&if;om;aygif;pHk yg0ifEdkifwJhtwGuf tJ'DxJrSm
wdkif;&if;om;awG udk,fpm;ycGifh&Sdw,f?
bDbDpD udkaersdK;ol&def? ? 'gayr,fh 'kwd,AdkvfcsKyf}uD;odef;pdefajymoGm;wJh rde@f cGef;xJrSm jrefrmEdkifiHrSm olwdk@csrSwf
xm;wJh tajccHrlawGxJrSmqdkvkd@&Sd&if todtrSwfy+yD;om; wdkif;&if;om;tpkpkawGeJ@ wdkif;&if;om;wpfzGJ@pDuae a'o
wpfckpDuaevnf; jynfe,fv$wfawmfawGrSm udk,fpm;vS,fwpfa,muf a&G;cs,fcGihf&r,f? wpfcg vlOD;a&wpfaomif;
ausmfwJh wdkif;&if;om;vlrsdK;pktwGufvnf; udk,fpm;ycGihf&r,fqkd+yD; ajymxm;ygw,f cifAs?
OD;atmifxl;? ? usaemfwdk@u tJ'Dv$wfawmfawGukd udk,fpm;ycGihfywJhtcsufuawmh udef;*%ef;t&awmh rSefwm
ayghav? odk@aomf t"dutcsuf usaemfwk@d =unfh&rSmu v$wfawmfwpf&yfu vGwfvyfpGmeJ@ b,favmufxdatmif
v$wfawmf&J@ wm0efudk xrf;aqmifcGifh&SdovJqkdwm usaemfw@kd =unfhzdk@ vdkygw,f? v$wfawmf&J@ obm0t&udku
xdef;csKyfcHxm;&+yD;awmh bmrSvkyfcGifhr&SdbJ toGifomeft&om&SdwhJ v$wfawmfrsdK;rSm wdkif;&if;om;awG udk,fpm;y
cGifh wpfpHkwpf&m &Sdw,fqdkwmvnf; bmrSt"dy`m,f&Sdvmp&mta=umif; r&Sdbl;?
bDbDpD udkaersdK;ol&def?
? tajccHrlawGcsrSwfxm;wJh tqifhbJ &Sdygao;w,fcifAs? tJ'Dawmh v$wfawmftaeeJ@
wu,fwrf; v_yf&Sm;r_ ra&mufao;wJhtwGufa=umifh cef@rSef;+yD;ajymovdkrsdK; jzpfraebl;vm;cifAs?
OD;atmifxl;?
? tJ - - - usaemfwdk@ EdkifiHxJrSmjzpfwJh v$wfawmfjy\emu v$wfawmf&J@ Form jy\em r
[kwfbl;? v$wfawmf&J@ Essence aygh? toGifomef jy\em r[kwfbl;? tESpfom& jy\em jzpfw,f? tJ'D
tESpfom&awGudk zGJ@pnf;yHktajccHOya'awGu ydkrdkwdk;wufaumif;rGefatmif jyXmef;ay;jcif;r&SdyJ/ b,fv$wfawmfrS vdk
tyfwJh Oya' jyXmef;EkdifrSm r[kwfbl;? zGJ@pnf;yHk tajccH Oya'rSmwnf;u udk,fu ckvuf&SdwnfqJ Oya'awGukd &kyf
odrf;EdkifwJh taetxm;rsdK;udk zefwD;ay;xm;wmrsdK; r&Sdbl;? tajccHpmwrf;wpfckrSm 24 em&Dxufydk+yD; csKyfxm;cGihf
r&Sdbl;? 15 ESpfjynfh&ifawmh zdkif;? 'gayr,fh wnfqJOya'wpf&yf&yf cGihfyxm;onfhudpPrS wpfyg; 24 em&Dxuf ydkcsKyf
cGifh r&Sdawmh- tck 24 em&Dxuf ydkcsKyfxm;wJh azmufjyefwhJ Oya'awGudk y,fzsufcsifw,fqkd&if v$wfawmfrSm
bmtcGifhtm%mrS r&Sdbl;?
bDbDpD udkaersdK;ol&def? ? tckavmavmq,f csrSwfxm;wJh tajccHrlawGt&qdk&if aemif ay:aygufvmr,fh v$wf
awmfawG[m ,cifjyXmef;xm;+yD;om; Oya'awGukd y,fcscGifh vHk;0 r&Sdbl;qdkwJh t"dy`m,fygvm;cifAs?
OD;atmifxl;? ? wcsdK@ usaemfwdk@ta&;rygwhJ Oya'awGukd zsufcGihf &SdEdkifwmaygh?
bDbDpD udkaersdK;ol&def?
? ta&;ygwJh Oya' eJ@ ta&;rygwJh Oya'udk tckwnf;u udwif+yD;awmh cGJjcm;ydwfyif
xm;wmrsdK;um; awG@&vm;cifAs?
OD;atmifxl;?
? odyfawG@&wmayghAs? 'DtajccH vl@tcGihfta&;awGukd tmrcHcsufay;EdkifwJh Oya'rsdK;[mudk t+yD;
tjywf ydwfyifxm;wJh[mrsdK; jzpfw,f? b,fvdkjyXmef;xm;vJqdkawmh EdkifiHawmfvkHcHa&; - - - - Oya'pdk;rdk;a&; - - - at;csrf;om,ma&;tvdk@iSm - - - - jyXmef;xm;onfh Oya'rsm;ESihf rqef@usifv#if - - - - qdkwm twd
tvif; a&;xm;+yD;om;?
bDbDpD udkaersdK;ol&def?
? tJ'Dawmh EdkifiHawmf vHkcHa&;eJ@ qef@usifvm;/ rqef@usifvm;qdkwmudk b,folu
qHk;jzwfrvJcifAs?

73

OD;atmifxl;?
? tJ'ga=umifh ajymwmaygh? tJ'Dar;cGef;u odyfaumif;wJhar;cGef;/ zG@J pnf;yHktajccHOya'rSm r&Sif;
rvif; xnfhxm;wJhtcgusawmh EdkifiHawmfvkHcHa&;qdkwhJ us,fjyefwhJatmufrSm vkyfydkifcGifh&SdoGm;wm tpdk;& jzpfw,f?
tJ'Dawmh tpdk;&&J@ oabmqENeJ@ qef@usifw,fqdk&if EdkifiHawmfvkHcHa&;udk qef@usifwm?
bDbDpD udkaersdK;ol&def?
? 'gayr,fh tckavmavmq,f usif;ycJhwJh trsdK;om;nDvmcHrSm t"dutm;jzifh typf
tcwf &yfpJa&; &,lxm;wJh wdkif;&if;om;tzG@J tpnf; trsm;pkvnf; yg0ifwufa&mufcGihf&cJhwm awG@&ygw,f? tJ'D
awmh tajccHOya'rlawG ay:vmvdk@&Sd&if jrefrmEdkifiHrSm wdkif;&if;om;vufeufukdif jy\emaum tckxufydk+yD;awmh
at;csrf;oGm;Edkifr,fh tvm;tvm tenf;qHk; r&SdEkdifbl;vm; cifAs?
OD;atmifxl;?
? ydkqdk;vmr,fvdk@ usaemfxifw,f? bma=umifhvJqkdawmh [dkwavmubJ ucsifvGwfajrmufa&;
tzGJ@uae+yD;awmh tcsuf 19 csuf wifw,f? tJ'DtxJrSm tifrwefaumif;wJh tcsufawGygw,f? Oyrm zGJ@pnf;yHk
tajccHOya'udk xdef;odrf;umuG,fapmifha&Smufzdk@ wm0ef[m wyfrawmfrSm &Sdw,fqdkwmxuf pm&if vlxkqDrSm &Sd
w,fqdkwmrsdK;udk xnfhoGif; jyXmef; oifhygw,f? aemufwpfcg jynfe,fawGrSm oD;jcm;zGJ@pnf;yHk tajccHOya' a&;qGJ
+yD;awmh usifhoHk;cGifh &Sdoifhygw,f? ponfjzihf aumif;wJhtcsufawG awmfawmfrsm;rsm; ygygw,f? 'gayr,fh 'Dtcsuf
awGudk wifxm;+yD;awmh xnfhay;wm &SdrSr&SdbJudk;/ a&S@udk jyef=unfhygtHk;? 13 zGJ@aygif;+yD; wifxm;wm&Sdw,f? zuf'
&,f jynfaxmifpkudk tajccHwJh ppfrSefwJhjynfaxmifpkukd wnfaqmufcsifwhJtwGuf tajccHuswJhtcsufawG wif
xm;w,f? bmwpfckrS xnhfray;bl;? aemufqkH; ucsifu wifw,f? bmwpfckrS xnfhray;bl;? xnfhray;yJe@J
twif;tusyf twnfy+yD; zGJ@pnf;yHk}uD;udk usifhokH;oGm;wJhtcgrSm wdkif;&if;om; pnf;vHk;nDnGwfa&;udk &vdrfhr,fqkd
wJh tcsufuawmh usaemfxifw,f? wHv#yfudk a&xifwmbJ jzpfygvdrhfr,f?
bDbDpD udkaersdK;ol&def? ? jrefrmEdkifiH a&S@aersm;aumifpDu OD;atmifxl; jzpfygw,f?

5/ 9/ 2007 bDbD
bpD D jrefrmhta&;/ urBmhta&;
usif;y+yD;pD;oGm;wJh trsdK;om;nDvmcHu csrSwfvdkufwJh tajccHOya'udk a&;qGJ&mrSm tao;pdwf tajccH&
r,fh rlawG[m jynfolvlxkar#mfrSef;wJh 'Drkdua&pD vl@abmif wnfaqmufEkdifbdk@twGuf b,favmuf tmrcHcsuf
ay;EdkifrvJ qdkwmeJ@ ywfoufvdk@ OD;armifarmifoef; u 'Dwpfywf jrefrmhta&;/ urBmhta&;urSm aqG;aEG;wifjy
xm;ygw,f?
OD;armifarmifoef;?
? aomw&Sifrsm;cifAsm? jrefrmEdkifiHrSm 14 ESpf=umusif;ycJhwJh trsdK;om;nDvmcH r=umcifu
bJ +yD;qHk;oGm;yg+yD? nDvmcHusif;ya&; aumfr&Sif OuUXuawmh jrefrmEdkifiH t"Gef@&SnfpGm wnfwhHckdif+rJa&;/ wdkif;&if;
om; jynfolawG&J@ b0zGH@zd;wdk;wufa&;twGuf tajccHtkwfjrpfawGjzpfwhJ rl0g' oabmxm;awGudk csrSwfay;EdkifchJ
w,f? 'ga=umifhrdk@vdk@ tajccHOya'a&;&mrSm tajccH&r,fh tao;pdwfrlawGudk trawtjzpfxm;+yD; a&;qGJ&r,fv@kd
tydwfrdef@cGef;rSm ajym=um;oGm;ygw,f? 'gayr,fhv@kd tajccHOya'udk b,ftcsdefrSm b,folawGu a&;qGJr,fqdkwm
udkawmh twdtus ajymroGm;ygbl;? ck usif;ywJh nDvmcHudk a0zefolawGuawmh twkta,mif jzpfw,f? vuf&dS
ppftpdk;&u tm%mudk a&&SnfrSm w&m;0if&&Sdatmifv@kd Legitimacy jzpfatmifvkyfwmvd@k a0zefoHawG trsdK;rsdK;
=um;ae&ygw,f? 'Dawmh nDvmcH&J@ csrSwfwJhrlawGtwdkif;oGm;&if wu,fbJ cdkifrmwJh jynfaxmifpk}uD;eJ@ vlxk
ar#mfrSef;wJh 'Drdkua&pDvl@abmifudk a&muf&dSz@kd b,favmuftmrcHEkdifrvJqdkwmudk aqG;aEG;zdk@twGuf jynfyrSm
a&mufaewJh NLD oxHkrd@e,ftrSwf 1 jynfol@v$wfawmfukd,fpm;vS,f cGefjrifhxGef;/ NLD uE_wfxGuf+yD;awmh
nDvmcHwufaewJh OD;=unf0if; eJ@ - - - jrefrmhta&; avhvmtuJcwfol OD;atmifEkdifOD; wd@k udk usaemf zdwf=um;
xm;ygw,f? yxrqHk; ar;csifwmuawmh 'DtajccHrlawGtwdkif;oGm;&if olw@kd ajymovdk jrefrmEkdifiH&@J tem*wf[m
ydk+yD;awmh awmufyvmEdkifrvm;? 'Drdkua&pD&zdk@aum b,favmuftmrcHcsuf &SdygovJ? tJ'Dawmh OD;=unf0if;u
udk,fwdkifwufcJhw,fqdkawmh 'D[mu 'Drdkua&pDukd b,favmuf tmrcHxm;ygovJ?
OD;=unf0if;?
? 'Drdkua&pDudk b,favmuf tmrcHxm;ovJ qdkvdk@&Sd&if wyfrawmfu trsdK;om;EdkifiHa&;rSm 25
&mcdkifE_ef; ygxm;wmuvGJvdk@ usefwJhOpPmu usefwJh b,fEkdifiH&J@ 'Drdkua&pDaywHeJ@ wdkif;wdkif;aygh? olrsm;EdkifiHawGxuf
aemufrusbl;vdk@ usaemf ajymvdkygw,f?
74

bDbDpD OD;armifarmifoef;? ? 'gqdkvdk@&Sd&if tck trsdK;rsdK; a0zef ae=uw,f? 'DnDvmcHrSm vGwfvyfpGm ajymqdkcGihf/
t}uHycGifh r&bl;? aemuf+yD; jyifqifjznfhpGufcGihfawG ay;r,fqkd+yD;awmh wdwdusus bmrS xifoavmuf r&bl;vd@k
ajymw,fav? tJ'Dawmh b,favmufxd vGwfvGwfvyfvyf/ t}uHywmwdk@ wifjyaqG;aEG;wmwd@k vkyfv@kd &vJ
OD;=unf0if; wdk@ tawGtuHu?
OD;=unf0if;? ? 'dk@wm0efta&;oHk;yg;/ jynfaxmifpk ryduGJa&;/ tcsKyftjcmtm%m wnfwHhcdkif+rJa&;/ tJ'DOpPmawGe@J
ywfoufvdk@ wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfr_ ryduGJa&; rxdcdkufbl;qdkv@kd &Sd&if oufqdkif&m acgif;pOfurSm ole@J ywf
oufwJh t}uHypmawGudk udufovdk t}uHyvd@k &ygw,fcifAs?
bDbDpD OD;armifarmifoef;?
? usaemfwdk@ =um;wmu wdkif;&if;om;awG oHk;cgwdwd awmif;qdkw,fvdk@ =um;w,f?
'gayr,fhvdk@ aemufqHk;vdktyfcsufawG awmif;qdkcsufawGukd bmrS rjyef=um;bl;qdkwJh owif;awG&dSw,fav? tJ'D[m
uaum vufawG@rSm wdkif;&if;om;awGu auseyf=uyghrvm;?
OD;=unf0if;? ? tJ'g - - - 'D - - - nDvmcHpHknDrSm olw@kd wifxm;wJh pmwrf;awGrSm ryg - - ygbl;? wdkif;&if;om;
awGeJ@ tjcm;zdwf=um;oifhwJh tzGJ@pmwrf;awG/ usaemfwdk@ em;axmifae&wmbJ/ tJ'DrSm olw@kd wifwm r[kwfbl;? Ol
wdk@ wifwJhOpPmu usaemfxifygw,f? oufqkdif&m+idrf;csrf;a&; wdkif;&if;om;tzGJ@tpnf;awGuae+yD;awmh tpdk;&qD
wifwJh udpPyJ jzpfvdrfhr,f? nDvmcHxJrSm w&m;0ifawmh rwifygbl;?
bDbDpD ODarmifarmifoef;?
? cGefjrifhxGef; cifAs? wdkif;&if;om;awG[m ucsifqkd&if 19 csuf wifw,fav?
OD;=unf0if; u tpdk;&qDwifwmvdk@ ,lqw,f? tJ'g [kwfygovm;?
cGefjrifhxGef;?
? udk=unf0if;aum/ usaemfw@kd aum nDvmcHxJrSm uHchJwhJ tawGtuHudk usaemf jyefajymyghr,f?
udk,fydkiftkyfcsKyfcGifh& a'oudpPaqG;aEG;wJhtcsdefrSm u,m;jynfe,f/ 'Darmqdk rJqENe,fu jynfo@l v$wfawmf udk,f
pm;vS,f OD;cifarmifcsdK u pHknDpnf;a0;rSm olw@kd qifqmvkyfxm;wJh tydk'fukd rjzwfyJeJ@ zwfvdk@qdk+yD;awmhrS OD;
cifarmifcsdK udk nDvmcHudk,fpm;vS,ftjzpfu xkwfy,fcJhygw,f? tJ'DudpPudk udk=unf0if;vnf; odygw,f? tJ'Dawmh
udkcifarmifcsdK u ol@&J@pmwrf;rSm rygwmudk xnfhajymvd@k qdk+yD;awmh nDvmcHu xkwfy,fypfchJw,f? +yD;awmhrS
atmufrSmxdkifaewJh tJ'Dwkef;u ppfOya'csKyf Adkvfr;csKyf oef;OD; u ae+yD;awmh obmywdukd &yfvkduf/ &yfcdkif;vdkuf/
&yfcdkif;vdkuf qdk+yD;awmh trdef@ay;w,f? tJ'gvnf; udk=unf0if; odygw,f? aemufwpfcg 0 tzG@J u ae+yD;awmhrS
OD;cifarmifcsdK vdkyJ qifqmjzwfxm;wm xnfh+yD;awmh 0 u zwfw,f? olwdk@uawm qifqmudk vufrcHbl; ?
0tzGJ@usawmh nDvmcHuae xkwfy,fjcif; rcH&ygbl;? 'DnDvmcHrSm&SdwhJ vkyfykHvkyfenf;awG[m usaemfhtjrifukd
ajym&if tiftm;ay:rSm tajccHw,f? vufeufukdiftiftm;rsm;wJhtcgusawmh 0tzG@J u udk,fpm;vS,f xkwfy,f
jcif; rcH&bl;? wdkif;&if;om; +idrf;csrf;a&;tzG@J awGuawmh pHknDtpnf;ta0;udkawmifrS wifjycGifh r&bl;qdk&if/ olwdk@&J@
oabmxm; wifjycsufawGudk vkyfief;aumfrwDw@kd / aumfr&Sifw@kd u wifjycGifhrybJ &yfqdkif;xm;w,f qdkwmu/ tJ'D
typftcwf &yfpJa&;tzGJ@awG[m etz twGuf ajymyavmufatmif tiftm;r&Sdv@kd z,fxm;wmbJv@kd usaemf
xifygw,fcifAs?
bDbDpD ODarmifarmifoef;?
? OD;=unf0if; tJ'Dvkdqkd&if nDvmcHrSm tiftm;}uD;wJhtzG@J awGukd wpfrsdK;qufqHw,f?
tiftm;r&SdwJhvludkawmh xkwfy,fw,fqdkwhJ ajym=um;csufuawmh OD;=unf0if; wdk@ tawG@t}uHKt& [kwfvm;?
OD;=unf0if;?
? usaemfuawmh r[kwfbl;vd@k jiif;ygw,f? bmjzpfv@kd jiif;vJqdkawmh usaemfajymjyr,f? pmwrf;
wpfck a&;w,fqdkwm pHknDtrsm;a&S@rSm zwfw,fqkdwm tvGwfajymwmeJ@pm&if wwfEdkifor# trSm;enf;atmifv@kd
pmwrf;udk a&;xm;wm/ pmwrf;udk rdrdpdwfuduf vGwfvyfovdk udufovdka&;/ 'gayr,fh ckeuvdk OD;wnfcsuf 6 &yf
eJ@ 'dk@ta&;oHk;yg;awmh rxdapeJ@aygh? Oyrm EdkifiHawmf tcef;vd@k a&;+yD;awmh ta&;ay:udpP 'DrSmvmxnfhvdk@r&bl;?
EdkifiHawmftcef;eJ@ywfoufvdk@ rdrdudufovdk t}uHay;cGihf yxm;ygw,f? a&;xm;wJhpmwrf;ay:rSm/ rdrdpdwf}udKuf a&;
+yD;+yDqdkvdk@&Sd&if rdrdtpktzGJ@xJrSm/ rdrda&;wJhpmwrf;udk csjy&ygw,f? rygwJhOpPmudk zwfw,fqkd&ifvnf; pnf;urf; r&Sd
&m usrSmaygh? xdkenf;vnf;aumif;yJ/ tpktzGJ@rSm zwf=um;+yD;+yD? pHknDrSm - - tpktzGJ@rSm zwf=um;ovdk rzwfyJe@J
pHknDa&mufrS rygwhJudpPawG/ EdkifiHawmfeJ@ csD+yD;awmh zwfaewJhudpP/ iSufaysmawmrif;om;}uD;vdk t&rf;bmnm/
nDvmcHudk apmfum;&muswmaygh? oem;vd@k ta&;r,lyJvkyf&if pnf;urf; b,f&dSawmhrvJ/ usaemfw@kd oGm;rSm pnf;
urf; jynfh0aom 'Drdkua&pDpepfvdk@ ac:xm;wmudk;?
bDbDpD ODarmifarmifoef;?
? pnf;urf;jynfh0aom 'Drdkua&pDpepfqdkwmu jynfolvlxk&J@ tajccHvl@tcGihfta&;
awGeJ@ ywfoufwJh 'Drdkua&pDpepfawGeJ@ b,fvkduGmovJ/ ODatmifEkdifOD; ajymjyyg?

75

OD;atmifEdkifOD;?
? 'DzGJ@pnf;yHktajccHOya' a&;om;yHk a&;om;enf;awGukd =unfhr,fqkdv@kd &Sd&if ppftpdk;&bufu
awmfawmfpdk;&drfaew,fqdkwm txif;om;}uD; ay:aewmayghav? 'DzGJ@pnf;yHkukd udufw,f rudufbl; qdkwm c%
xm;/ +yD;awmh yduQwpfckrS qdkvdk@&Sd&if wpfbufwnf; r[kwfbl;/ ESpfbuf/ oHk;buf/ av;buf jzpfEdkifw,fqdkwhJ
taetxm;rsdK; pOf;pm;r,fqdkvdk@&Sd&ifvnf; 'Dz@JG pnf;yHku xGufayguf&EdkifwJh taetxm;rsdK; &Sdygw,f? tJ'Dawmh 'D
zGJ@pnf;yHkudka&;xm;wJh tajccHudk=unfhr,fqkdv@kd &Sd&if 'Dz@JG pnf;yHkrSm b,fvdkpOf;pm;csufawG ygaeovJqdkawmh ppfwyf
u ol@&J@ vkyfxHk;vkyfenf;awG/ ol@&J@tjrifawG/ tawG;tac:awG 'DtxJrSm xnfhxm;ygw,f? Oyrmqdkvdk@&Sd&if ckeu
ajymwJh pnf;urf;&SdaomqdkwJh udpP[mqdkv@kd &Sd&if ppfwyfvdk pnf;urf;&Sd&r,fqdkwJh t"dy`m,frsdK;ayghAsm? 'Dxufykd+yD;
awmh csJ@ajym&r,fqdkvdk@&Sd&if 'DzGJ@pnf;yHkrSm 'Drkdua&pDqdkwhJ vGwfvyfcGihfawGudk ay;xm;ayr,fhvnf; ppfwyfu A[dk
xdef;csKyfr_eJ@qdkifwJh ppfenf;ppf[efeJ@qdkifwm xnfhawmh xnfhxm;wmyJ? 'guvnf; tcsD;tESD;jzpfaewJh oabmyJ/
odk@aomf 'gudk toGif;ul;ajymif;a&; umvwpfckrSm vdkaumif;vdktyfaewJh taetxm;wpfck ppfwyfukd 'Drkdua&pD
qdkwm enf;enf;rsm;rsm; - - - em;vnfatmif t&yfom;tkyfcsKyfa&;pepfqkdwm em;vnfatmif oifjyay;Edkifr,fh
'grSr[kwf t&yfom;acgif;aqmifwcsdK@eJ@ wdkif;&if;om;acgif;aqmifwcsdK@eJ@ wjznf;jznf; tvkyfjzpfoGm;Edkifr,fh tae
txm;rsdK; jzpfw,f? tajymif;tvJudk vrf;pzGihfay;EdkifwhJ zG@J pnf;yHkrsdK; jzpfw,fqkdv@kd &Sd&ifawmh 'gudk pOf;pm;oifhw,f?
zGJ@pnf;yHkrSm usaemfhtwGuf tpdk;&drfqHk; udpPwpfckyJ &Sdygw,f? tJ'guawmh zG@J pnf;yHk jyefvnfjyifqifa&;yJ jzpfygw,f?
zGJ@pnf;yHk jyefvnfjyifqifa&;rSm ppfwyf[m usaemfw@kd wdkif;jynfrSm jy\emawG jzpfaew,fqkdwhJ udpP/ jynfolawGu
awmif;qdkaewJhudpPrsdK;udk tajymif;tvJcufatmif tifrwefudk vkyfvdk@r&atmif vkyfxm;wm&Sdygw,f? 'DvkdzGJ@pnf;
yHk ajymif;vdk@r&atmif vkyfxm;wJhudpP[m qdkvdk@&Sd&ifawmh 'DzG@J pnf;yHkukd tcktoHk;cs+yD;awmh aemif ig;ESpf/ q,fESpf
twGif;rSm jy\emjzpfEdkifzdk@twGuf vrf;pyJ jzpfygw,f? usaemfw@kd 'Dz@JG pnf;yHktwGufu awmfawmf &ifav;p&mygyJ?
bDbDpD OD;armifarmifoef;? ? 'DrSm 'Drdkua&pD rqefbJeJ@ A[dkxdef;csKyfr_&Sdw,fqdkwm xif&Sm;w,f? aemuf+yD;awmh
zGJ@pnf;yHkudk jyifzdk@cufwJhudpP[m &ifav;p&mjzpfw,f? jy\emawGjzpfw,f? tJ'gukd wufchJwhJqJGchJwhJ OD;=unf0if; wd@k
vlawGuaum 'gudk rjrifbl;vm;/ ra0zef cJhbl;vm;cifAs?
OD;=unf0if;?
? jrifoifhoavmufawmh jrifygw,f? 'gayr,fh wpfcgwpf&H trsdK;om;a&;tydkif;eJ@ jyef=unfh&wJh
tcgawG &Sdygw,f? usaemfwdk@ jrifvdk@yJ zGJ@pnf;yHk jyifqifjcif; tcef;uudk usaemfw@kd u q,fESpftxd ayghaemf? sU aemf
wdk@ tck tzGJ@ 6 a,mufu wifw,f? q,fESpf txdudk zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk rjyifyJeJ@ 'Dtwdkif;oGm;r,f? 'gu
awmh usaemfwdk@ vdkufavsmay;vdkufwJh oabmyg? +yD;awmhrS usaemfwdk@ vdkcsifwm &atmifqkd+yD; q,fESpf vdkuf
avsm+yD;vdk@&Sd&if jynfolvlxkuvnf; 'Drdkua&pDta=umif; em;vnfvmr,f? EdkifiHa&;orm;awGe@J tpdk;&vnf; t
oifhtwihf em;vnfr_&vmr,f? wpfa,mufe@J wpfa,muf ,Hk=unfr_awG&vmr,f? tJ'DtcsdefrSm qdkvdk@&Sd&if usaemf
wdk@u oHk;yHkESpfyHkeJ@ ajymif;vJvdk@&atmif qdk+yD;awmh usaemfw@kd u pmwrf;wifygw,f? jynfolvlxktwGufjrifv@kd tJ'D
vdk xifwmyg// 'gayr,fh r&wJhtcgrSm bmjyefawG;vnf;qdkawmh wyfrawmfuvnf; atmfaewmyJ/ trsdK;om;a&;udk
b,fawmhrS opPmrazmufbl;vdk@ tJ'Dawmh wu,fhwu,f EdkifiHawmfrSm trsdK;om;a&;udpPe@J ywfoufvmvdk@&Sd&if
trsdK;om;EdkifiHa&;eJ@ ywfoufwJh udpPawGrSmqdkv@kd &Sd&if EdkifiHa&;orm;uvnf; trsdK;om;a&;udk opPmazmufv@kd rjzpf
bl;? xdkenf;vnf;aumif;yJ wyfrawmfuvnf; trsdK;om;a&;udk opPmazmufv@kd rjzpfbl;? tJ'DtcsdefrSm usaemfw@kd
jyifoifhjyifxdkufwJh[mawGudk nDnDnGwfnGwfe@J usaemfw@kd wpfa,mufta=umif;vnf; wpfa,muf od+yD? tJ'D t
csdefrSm usaemfwdk@jyifvdk@&r,fvdk@ ,Hk=unfygw,f? usaemfw@kd 'Drkdua&pD &mE_ef;jynfhawmh r&ao;ygbl;? tJ'gawG[m
wajz;ajz; yjyifajymif;vJ+yD;awmh aemufbdwfqkH; usaemfw@kd EdkifiHa&;orm;awGudk wyfrawmfu txif}uD;vmwJh
wpfae@rSm olwdk@bmom olwdk@ bm;wdkufudk jyefygvdrfhr,f? usaemfh,Hk=unfcsufyg?
bDbDpD OD;armifarmifoef;? ? [kwfuJh cGefjrifhxGef;cifAsm? ckem;u OD;=unf0if;ajymwJhtxJrSm wyfrawmfuvnf;
trsdK;om;a&;udk opPmrazmufovdk EdkifiHa&;orm;awGuvnf; trsdK;om;a&;udk opPmazmufzdk@ r[kwfbl;? wpfae@
rSm wyfrawmf tjrifrSef&vmvdrfhr,f? 'ga=umifhr@kd vd@k vufwJGaqmif&Gufaew,fvdk@olwdk@ajymw,f/ cGefjrifhxGef;wdk@u
bmjzpfvdk@ vufrwGJEdkifwJh vrf;prsdK;udk aqG;aEG;wmvnf; cifAsm?
cGefjrifhxGef;?
? usaemfwdk@u/ vufrwGJEkdifwmudk ajymwmr[kwfbl;cifAsm? wyfrawmfuae+yD;awmh/ tm%m
odrf;+yD;wJhtcg ay;cJhwJh uwdu0wfawG &Sdw,f? aemuf xkwfjyefchJwhJ 190 vdk Oya'uJhodk@ tm%mwnfaom
trdef@awGudk uwdu0wfawGudk csdK;azmufaewm[m/ wyfrawmfu trsdK;om;a&;udk opPmazmufaewm jzpfygw,f?
tJ'Dawmh usaemfwdk@wyfrawmf[m usifh0wfoduQmt& udk,fu tJ'DvkdrsdK; wdkif;jynfudk opPmazmufwhJ trsdK;awGukd
usaemfwdk@ tem*wfrSm rjzpfapcsifygbl;? Etz udk xkwfjyefwJh trdef@tm%mudk udk,hfzmomudk,f csdK;azmufcsifwdkif;
76

csdK;azmufvdk@&w,fqdkwJh[mrsdK;eJ@ qufoGm;r,fqkd&if 'Drdkua&pD[m b,fvdkenf;eJ@rS xGef;um;EdkifrSm r[kwfygbl;?


usaemfwdk@jzpfapcsifwmu ppfwyf[m *k%foduQm&SdwJh wyfrawmfwpf&yftaeeJ@ wdkif;jynfukday;xm;wJh uwdtwdkif;
vkyfaqmifzdk@ vdkygw,f? a&G;aumufyGJvkyf+yD;&if ppfwef;vsm;udk jyefr,fv@kd AdkvfcsKyfr;}uD;apmarmifu tJ'Dwkef;u
uwdu0wf ay;cJhygw,f? EdkifiHa&;orm;udk txif}uD;vmrS ppfwef;vsm;udk jyefr,fvdk@ uwdu0wfay;cJhwm r[kwf
ygbl;?
bDbDpD ODarmifarmifoef;? ? cGefjrifhxGef; ajymwJhtxJrSm wyfrawmfuay;xm;wJh uwdrwnfbl;? 'ga=umifhr@kd vd@k
oduQm&SdwJh wyfrawmfjzpfzdk@ vdkw,f? aemuf+yD; EdkifiHa&;orm;awGudk txif;}uD;vmrS wef;vsm;udk jyefr,fv@kd
wpfcgrS uwd ray;cJhzl;bl;? tJ'gudk OD;=unf0if;bufuaum - OD;=unf0if;?
? usaemf em;vnfwmuawmhAsm/ t&ifwkef;u OD;apmarmifudpPyJaemf/ OD;apmarmif ajymoGm;wJh
udpPudk OD;apmarmif tay:rSm ta&;,loGm;wJh udpPawG 'gwyfrawmfu olw@kd vkyfoGm;wmyJ aemufykdif;rSm olw@kd
wm0ef,lxm;wm urBmoda=unmxm;wm &k'fruf 7 csuf vkyfoGm;r,fv@kd olw@kd ajymxm;wmbJ/ 'DOpPmudkbJ
usaemfuawmh ,Hk=unfygw,f?
bDbDpD ODarmifarmifoef;? ? tJ'Dawmh OD;=unf0if;udk usaemfxyf+yD;awmh ar;csifygw,f? &dk;ruf 7 csufrSm 'kwd,
tqifhrSm vdktyfwmudk jyKjyifaqmif&Guf&r,fh tajctaeudk zefwD;&r,fvdk@ olwdk@ajymw,f? tJ'gu t"du bmqdk
wm wdwdusus rajymEdkifwJhtwGuf 'g[m bmudkqkdvkdwmvJqkdwmawmh nDvmcHrSm aqG;aEG;ygao;vm; cifAsm?
eHygwf 2 tcsufudk - OD;=unf0if;?
? nDvmcHrSmawmh raqG;aEG;ygbl;? usaemfxifwmuawmh/ a&&Snfaqmif&Guf&r,fqdkwm aumfrwD
zGJ@r,f zGJ@pnf;yHkrl=urf; a&;r,f? jynfolvlxkukd csjyr,f? tJ'g tJ'DtqifhawG vdktyfwm aqmif&GufwhJ tcef;awG
tJ'g+yD;&if twnfycsuf ,lr,faygh?
bDbDpD ODarmifarmifoef;? ? tJ'gudkaum w&m;0if raqG;aEG;&ifawmifrS ar;jref;cGihf r&Sdbl;vm;cifAsm? bmjzpfv@kd
vnf;qdkawmh ckajymae=uwmu tcsdefZ,m; rygbl;? aemuf+yD;awmh vdktyfonfrsm; aqmif&GufrnfqkdwhJ tqifh
u b,favmuf=umr,frSef; rodwJhtwGuf tJ'g wduswJh t"dy`m,f raqmifbl;vdk@ ajymae=uw,f? tJ'ge@J ywf
oufvdk@aum udkatmifEdkifOD; wdk@aum b,fvdk=um;vJcifAsm?
udkatmifEdkifOD;?
? vrf;jyajryHk 7 csuf a&;xm;wmvnf; &Sif;&Sif;vif;vif; ygbJcifAsm? bmjzpfv@kd vnf; qdkawmh
'D 7 csufudk =unfhvdk@&Sd&if t"duawmh 3 csuf 4 csufavmufyJ ygw,f? tJ'guawmh trsdK;om;nDvmcH usif;yr,f?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk tJ'DtrsdK;om;nDvmcHu xGufvmwJh vrf;nGefcsufawGeJ@ a&;r,f/ +yD;awmhrS qENcH,lyJG vkyf
r,f? +yD;&if a&G;aumufyGJ vkyfr,fayghAsm? 'g+yD;&if tpdk;&aygh? tJ'Dawmh =um;xJu tcsufawGu ppftpdk;&u t&if
vkyfcJhwJh yHkpHtwdkif;bJ tcsdefqGJvdk@&atmif vdkovdk toHk;csv@kd &atmif vkyfxm;wmbJAs?
bDbDpD OD;armifarmifoef;?
? tajccHOya'udk a&;qGJ&mrSm tao;pdwf tajccH&r,fh rlawGtwdkif; oGm;vdk@&Sd&if
jrefrmEdkifiHrSm olwdk@ajymovdk tem*wf awmufyvmr,f? 'Drkdua&pD ay:xGef;vmr,fqdkwm b,favmuf tmrcH
csuf &SdovJ/ tJ'g cGefjrifhxGef; taeeJ@ vdk&if;ed*Hk;csKyftaeeJ@ ajymjyay;ygvm;?
cGefjrifhxGef;?
? tem*wf[m tmrcHcsufvnf; &SdrSmr[kwfovdk 'Dz@JG pnf;yHktajccHOya'[mvnf; w&m;0ifr_ t
wnfjyKr_ jzpfrSmr[kwfygbl;? usaemfwdk@ etz u uwdu0wf ay;cJhwJhtwdkif; 190rSm uwday;xm;wJhtwdkif;
a&G;aumufyGJrSm tEdkif&cJhwJh jynfol@vGwfawmfukd,fpm;vS,fawGe@J a&;qGJwm r[kwfbl;? jynfol@vGwfawmfukd ac:,l
+yD;awmh twnfjyKwmrsdK; r[kwfbl;qdk&if 'DzGJ@pnf;yHk tajccHOya'[m w&m;0iftxd jzpfrSmr[kwfovdk wdkif;jynf
twGufvnf;yJ tmrcHcsufay;EdkifrSm r[kwfygbl;cifAsm?
bDbDpD OD;armifarmifoef;? ? 'Drdkua&pD vl@abmiftwGuf b,favmuftmrcHcsuf &SdygovJ OD;=unf0if;?
OD;=unf0if;?
? tukefvHk;rSm usaemfw@kd t&ifwkef;u r&zl;wm &aewJhtwGuf 'Drdkua&pDukd usaemfwdk@ azmf
aqmif oifhoavmuf az:aqmifEdkifr,f &mE_ef;jynfh r[kwfayr,fh 75 &mcdkifE_ef; azmfaqmifoGm;Edkifr,fv@kd ,Hk=unf
ygw,f?
bDbDpD OD;armifarmifoef;? ? 'geJ@ywfoufvdk@ OD;atmifEkdifOD; uaum?
OD;atmifEdkifOD;?
? 'Drdkua&pD qdkwmuawmh &Sdr,f? bmjzpfvdk@vnf;qdkawmh zG@J pnf;yHktajccHOya'xJrSm bmyg
vnf;qdkawmh v$wfawmf 2 &yfxm;r,f? Oya'jyKcGihfukd tuef@towfeJ@ cGihfjyKxm;w,f? aemufwpfcg ygwDpHk 'Drdku
a&pD pepf &Sdr,f? 'D[mawGudk=unfhjcif;tm;jzifh ArmjynfrSm 'Drdkua&pD &Sdvmr,fqdkwmuawmh trSefyJ? 'gayr,fh
ckeu ppfwyfuajymovdk pnf;urf;&Sdaom 'Drkdua&pD ppfwyfu t"du csKyfudkifxm;wJh 'Drdkua&pDuawmh jzpfvm
77

r,f? awmufy+yD; ppfrSefaom 'Drdkua&pDjzpfz@kd qdkwmawmh avmavmq,f usaemfhtaeeJ@ b,fvkdrS rjrifao;ygbl;


cifAsm?
bDbDpD OD;armifarmifoef;? ? aomw&Sifrsm;cifAsm/ zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk jynfvkH;u|wf qENcH,lyJGrsm; rJay;ydkif
cGifh &Sdoltm;vHk;&J@ xuf0ufausmf axmufcHrJjzifh twnfjyK jyXmef;+yD;wJhae@up+yD;awmh tm%mwnfr,fvdk@ tajccH
rlrSm a&;xm;wm awG@&Sd&ygw,f? 'ga=umifhrdk@vdk@ vlxkqENcH,lyGJ b,fawmhvkyfr,fqkdwm tcsdeftwdtus rod&
ao;wJhtwGuf jynfolawGbufuvnf; yxrtqifhrSmwif 14 ESpf =umoGm;wJhtwGuf aemuftqifhawGrSm b,f
avmufxd =umr,fqdkwmudk apmifh+yD;awmh em;pGihf+yD; rJay;zdk@ tqifoifh jyifqifxm;zd@k vdktyfa=umif; jrefrmhta&;
urBm@ta&; tpDtpOfu pDpOfwifqufvdkufygw,f? tm;vHk;yg0if=uwJholawGudk txl;aus;Zl;wifygw,f cifAsm?

jrefrmEdkifiHqdkif&m ukvor*~ txl;udk,fpm;vS,f rpPwmtDA&m[if *efbm&D


owif;pm&S
;pm&Sif;vif;yGJwGif olu vwfwavm jrefrmEdkifiHrSm jzpfay:ae wJh
tajctaeud
tajctaeudk jypfwifa0zefvdkuf
uyf gw,f? (RFA-6/ 9/ 2007)
2007)
RFA OD;cifarmifpdk;? ? [kwfuJhcifAsm? ukvor*~&Hk;csKyfrSm rae@u (5 92007) usif;ycJhwJh owif;pm &Sif;vif;yGJrSm
jrefrmEdkifiHqdkif&m ukvor*~txl;udk,fpm;vS,f rpPwmtDA&m[if *efbm&Du jrefrmEdkifiHtwGif;rSm vwfwavm
avmifpmqDaps;E_ef; jrifhrm;ra=umifh qufEG,f+yD;/ +idrf;+idrf;csrf;csrf; qENjyolawGukd qENjyoltygt0if zrf;qD;xm;wJh
EdkifiHa&; tusOf;om;rsm;tm;vHk;udk v$wfay;zd@k awmif;qdkvkdufygw,f? jrefrmEdkifiHrSm vwfwavmjzpfay:aewJh tajc
taeawG[m 'Drdkua&pDjzpfxGef;a&;eJ@/ trsdK;om;jyefvnfoifhjrwfa&;twGuf jrefrmtm%mydkifawGtaeeJ@ b,f
avmufxd uwdwnfovJqdkwJhtay: ar;cGef;xkwfp&m jzpfae+yDvdk@ olu a0zef cJhygw,f? jrefrmEdkifiH[m EdkifiHa&;/
vl@tcGifhta&;/ vlom;csif; pmemaxmufxm;wJh tultnD/ vlr_a&;eJ@ pD;yGm;a&;udpPawGtwGuf EdkifiHwum&J@ tul
tnDudk vdktyfaewJhtcsdefrSm tckvuf&Sd qENjyolawGtay: zdEdSyfcsKyfcs,f/ ESdyfpufr_awGa=umifh EdkifiHwum&J@ axmuf
cH tm;ay;r_&atmif qufvufxdef;odrf;zd@k ydkIcufvmw,fv@kd oluajymygw,f? vwfwavm+yD;pD;oGm;wJh trsdK;
om; nDvmcHeJ@ ywfouf+yD;/ ajymqdka0zefcJh&mrSmvnf;/ rpPwm *efbm&Du ppftpdk;&&J@ EdkifiHa&;vrf;nGefxJu yxr
OD;qHk; tqifhjzpfwJh trsdK;om;nDvmcHuae ay:xGufvmwJh &v'fawGtay: olutjypfwifcJhygw,f? 'D trsdK;om;
nDvmcH +yD;qHk;oGm;+yDqdkwm rSefayr,fhvnf; 'Dae@txd 'DnDvmcHrSm EdkifiHa&;tiftm;pkawG tm;vHk; ryg0ifEdkifao;wJh
tay: pdk;&drfrda=umif;/ trsdK;om;nDvmcHrSm owfrSwfjyXmef;csufawG[m trsdK;om;jyefvnfoifhjrwfa&;eJ@ 'Drdkua&pD
ay:xGef;a&; &nf&G,fcsufawGeJ@ udkufnDr_r&Sda=umif;/ tJ'DtwGuf rdrdupdk;&drfa=umif;/ tajccHOya'qdkwm EdkifiHwpfck
twGuf ESpfaygif;&mcsD+yD; a&S@aqmifvrf;jyay;oifhwhJ jyXmef;csufawGjzpfwhJtwGuf 'DvdkjyXmef;csufawG a&;om;jyKpkwhJ
ae&mrSm jynfolawGtaeeJ@ rdrdwdk@qENawGukd az:xkwfz@kd &zd@k oifha=umif; ponfjzifh jrefrmEdkifiHqdkif&m
ukvtwGif;a&;r;csKyf&J@ txl;udk,fpm;vS,f rpPwmtDA&m[if *efbm&Du owif;pm&Sif;vif;yGJrSm ajymqdkoGm;yg
w,fcifAsm?

78

etzwdk@ trSefw&m;udk t+rJwrf; zkH;uG,favh&Sdonf

5 82007
82007 DVB rS 88 rsdK;qufausmif;om;acgif;aqmif udkrif;udkEkdif tm; ar;jref;csuf
udkrif;udkEdkif? ? jynfolvlxkwpf&yfvHk; tHkuGaygufuGJ+yD;awmh awmif;qdkr_awG jzpfvmw,fqdkwm[m/ EdkifiHawmf
tm%mudk trdef@eJ@ tm%mawGxkwf+yD;awmh EdkifxufpD;eif;jyKrlvdk@ tHkuGr_ jzpfvmwmygyJ? 1974 ck zGJ@pnf;yHk tajccH
Oya'&J@ wpfygwDtm%m&Sifpepfa=umifh t"dujzpfw,fv@kd ajym&ygvdrhfr,f? 'g[m b,fuvmwmvJqdkawmh 1962
rwfv 2 &ufae@ ppfwyfu tm%modrf;+yD;awmh/ ppftm%modrf;r_&J@ tusdK;quftjzpf wpfzufowfa&;qGJoGm;wJh
tajccHOya'&J@ tusdK;qufvdk@ajym&ifvnf; &ygw,f?
ordkif;qdkwm taemufudkjyef+yD;awmh av#mhusoGm;zdk@ r[kwfbl;? wpfqifh+yD;wpfqifh avSum;xpfvkd wuf
vmzdk@/ vl@,Ofaus;r_ tqifhtwef; jrifhrm;vmzdk@ usaemfwdk@ ajymaewm? 74 wkef;u ppfwyf pdwf}udKuf qGJcsifovdk
qGJ/ wjcm;EdkifiHa&;orm;awG/ oabmxm;rwlwhJ olawGukd zrf;qD;/ tJ'DvdkrsdK; xif&mcdkif;oGm;wJh wpfygwD
tm%m&Sif pepf? 1947 eJ@1974 zGJ@pnf;yHkESpfck[m t"du wdkif;&if;om; wef;wltcGifhta&;awG 'Drkdua&pD tcGihft
a&;eJ@ vl@tcGifhta&;awGudk jynfhjynfh00 tmrrcHEkdifwhJtwGuf aemufqHk;rSm &Spfav;vHk; awmfvSefa&;}uD; jzpfchJ&wm
aygh? tJ'DzGJ@pnf;yHktajccHOya' ESpfckrSmawmifrS ppfwyfu av;yHkwpfyHk ae&m,lr,fqkdwm vHk;0 rygao;bl;? tck
etz a&;qGJaewJh zGJ@pnf;yHktajccHOya'u tajcmufwkdufppfwyfu av;yHkwpfyHk0if+yD;/ ae&m,lr,fqdkawmh &Spfav;
vHk; vdk tHkuGr_uawmh rvGJraoG/ taES;eJ@tjref a&mufvmrSm jzpfygw,f? wpfcgxyf+yD;awmh aoG;xGufoH,kdr_awG
trsm;}uD; uH=u&rSm jzpfygw,f?

4 92007
92007 tm&ftufzfat
RFA OD;pdefausmfvdi_ f?
? OD;=unf0if;wdk@[m awmufav#muf nDvmcH wufcJhr,fqdkawmh/ tck 13 ESpfcGJ ausmf
=umcJhwJh trsdK;om;nDvmcHudk tESpfcsKyf+yD; ajym&r,fqkdvd@k &Sd&if bmrsm;ajymcsifvJcifAsm?
OD;=unf0if;?
? tESpfcsKyf+yD;awmh ajymr,fqdk&if 47 eJ@vnf; rwlbl;? 74 eJ@vnf; rwlbl; txl;ojzifh wdkif;&if;
om;awGtwGufudk tcGifhta&; ydkay;xm;wJh zGJ@pnf;yHk}uD;wpfck jzpfw,fvdk@ usaemf jrifygw,f?

79

OD;pdefausmfvdif_i?f
? wdkif;&if;awGtwGuf tcGihfta&;ydkay;xm;w,fv@kd OD;=unf0if; u ajymayr,fhvdk@ wdkif;&if;om;
awGbufudk ar;=unfhwJhtcgusawmh typf&yftzG@J 13 zGJ@ awmif;xm;wmvnf; r&bl;/ rpOf;pm;bl;vdk@ =um;&yg
w,f? tJ'g b,fvdkuGm[csuf jzpfaeygvJ cifAsm?
OD;=unf0if;? ? cGif;cseftm%mqdkwmuawmh q&m&,f odyf+yD;awmhta&;}uD;wJh tm%m r[kwfygbl;? cGif;csefwhJ
tm%mudk jynfaxmifpk v$wfawmfu ,lxm;wm? ajym&r,fqkdv@kd &Sd&if Oya'jyKa&;tm%mawGxJrSm jynfolvlxk
twGuf usefcJhr,fqdkvdk@&Sd&if vkyfay;vdk@ vG,fatmifv@kd tJ'DoabmrsdK;yg? olwdk@udk ay;vdkufw,fqdkvdk@&Sd&if tqihf
qifh qdkwm wufvmtHk;r,f? jynfaxmifpku wufvm&r,fh tydkif;xd &SdrSmudk;?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? ppfwyftydkif;uawG jyef=unfhwJhtcgrSm EdkifiHawmfrSm ta&;}uHKvm&if umuG,fa&; OD;pD;csKyf
u tm%modrf;cGifh &Sdw,f? aemufwpfcg umuG,fa&; OD;pD;csKyfudk ay;xm;wJhvkyfykdifcGihfawGu tawmfukd rsm;jym;ae
wJhtwGuf tem*wf umuG,fa&;OD;pD;csKyf[m tpdk;&xuf =oZm &Sdaew,fvdk@ wdkif;&if;om;acgif;aqmif wcsdK@u
usaemfwdk@udk ajymygw,f? q&mOD;=unf0if;wd@k tawG@t}uHKudk &Sif;jyay;apvdkygw,f cifAsm?
OD;=unf0if;?
? usaemftjrifu t"duawmh umuG,fa&;OD;pD;csKyf r[kwfbl; q&m&J@/ orRwyg orRw awmifrS
olvkyfcsifwdkif;vkyfvdk@ r&bl;? vHk+cHKa&;eJ@ tkyfcsKyfr_ aumfrwDqdkwm &Sdygao;w,f? 11 a,mufeJ@ zGJ@xm;wm 'D aumf
rwD &J@ oabmwlnDcsufeJ@ vkyf&rSmyg? vkyf+yD;&ifawmifrS vkyf&wJhta=umif;&if;udk oufqdkif&mv$wfawmfukd teD;
pyfqHk; v$wfawmfusif;yaew,f qdkvdk@&Sd&if wifr,f? wu,fv@kd usif;yaewm r[kwfvdk@&Sd&if 21 &uftwGif; ac:+yD;
awmhrS ta=umif;jyef+yD;awmh wifjy&ygvdrfr,f?
OD;pdefausmfvdif_i?f
? trsdK;om;vHk+cHKa&;eJ@ umuG,fa&;aumfrwDudk jyef=unfhv@kd &Sd&if 11 OD; ygw,f? 6 OD;u ppfwyf
eJ@ ywfoufaer,fqdkawmh tJ'D 11 OD;&J@ qHk;jzwfcsuf[m tem*wf jrefrmEdkifiH&@J ta&;ay:tajctaeawGrSm buf
vdkufr_ &SdEdkifw,fvdk@ wcsdK@u ,lqygw,f? q&mOD;=unf0if; b,fvkd,lqygovJcifAsm?
OD;=unf0if;? ? 'gtrsdK;om;a&;udpPyJ cifAsm? usaemfwdk@ bmbJjzpfjzpf 11 OD;u ndEd_if;+yD; vkyf&rSmaygh? txl;ojzifh
odyftonf;toefjzpfrS olwdk@rJcGJ+yD; qHk;jzwfrSmyg? wyfeJ@ywfoufolu 6 a,muf t&yfom;eJ@ ywfoufolu 5
a,muf ayghaemf?
OD;pdefausmfvdif_i?f
? zGJ@pnf;yHkeJ@ywfoufv@kd tcsuftcsdK@udk jyifcsifw,fqkd&if 10 ESpf=umrS jyifoifhygw,fvdk@ q&m
OD;=unf0if;wdk@ t}uHjyKxm;w,fvdk@ xifygw,f?
OD;=unf0if;? ? [kwfygw,f cifAsm?
OD;pdefausmfvdif_i?f ? b,fvdkenf;eJ@ jyKjyif&r,fvJ cifAsm?
OD;=unf0if;?
? usaemfwdk@t}uHKjyKxm;wJhtwdkif; rusygbl;? yxrydkif;uawmh usaemfw@kd pOf;pm;vdkufwm aygh
aemf? jynfolvlxkydkif;u xnfh+yD; usaemfwdk@ pOf;pm;vdkufwmaygh? b,fvdkpOf;pm;rdovJqkdv@kd &Sd&if 75 &mcdkifE_ef;
ausmf qdkvdk@&Sd&if aemufxyf 25 &mcdkifE_ef;u 25 ygqifhqdk&if 0rf;jzpfoGm;wmaygh? wyfu oabmwlrS jyifv@kd &w,f
qdkawmh usaemfwdk@u 'gudk olwdk@vdkufavsm+yD;vd@k &Sd&if jynfolbufu jyef,lv@kd &rvm;qdk+yD; wif=unfhvdkufw,f?
'gayr,fh r&bl;cifAsm? r&awmhwpfcg wpfbufvSnfh pOf;pm;ygw,f? trsdK;om;a&;udpPe@J usaemfw@kd jyefpOf;pm;
w,f? Power balance ndw,f? [kwf+yD olw@kd jzpfcsifwhJ OpPmudk olwdk@/ wyfrawmfu oabmwlrS jynfolvlxk
jzpfcsifwJh OpPmudk jzpfvdk@&r,fhoabm? olwdk@jzpfapcsifwJh OpPmudk usaemfwdk@ oabmrwl&if &rvm;qdkwJh tydkif;udk
usaemfwdk@ jyefpOf;pm; ygw,f? 'g EdkifiHtwGufukd usaemfw@kd u trsdK;om;a&;twGuf vkyfvm+yDqdkvdk@&Sd&if 'gudk a&Smif
v$Jvdk@ r&ygbl;? uef@uGufvdk@ r&ygbl;? trsdK;om;a&;udpPrSm trsdK;om;a&;bufu &yfwnfr,fv@kd ,Hk=unfygw,f?
bmjzpfvdk@vJqdkawmh trsdK;om;a&;udk wyfrawmfonf b,fawmhrS opPmrazmufvdk@ ajymxm;wmudk rlvtwdkif;
75 &mcdkifE_ef;ausmfrSomv#if zGJ@pnf;yHk jyifvdk@&r,f? yxrqHk;wifwhJ OpPmu jynfolvlxktwGufudk=unfh+yD; 10 ESpf 5
ESpf oufwrf; 2 ck ayghaemf? olwdk@udkay;vdkufr,fqkdv@kd &Sd&if usaemfwkd@qDrSmvnf; 'Drdkua&pD tavhtusifhawG &
oGm;+yD? wyfuvnf; wyfudk jyefr,fqdk&if jzpfae+yD tJ'Dtajctae jzpfvmatmifqdk+yD;awmh jynfolvlxkbufu
wifay;vdkufwmyg? jzpfrvmbl;? jzpfrvmawmh pOf;pm;&rSmayghaemf? tck 'DrSmwufaewmu EdkifiHa&;ygwDawGe@J
v$wfawmfudk,fpm;vS,fom r[kwfbl;? wdkif;&if;om; udk,fpm;vS,fawGvnf; ygw,f? wyfrawmfvnf; ygw,f? ig
wdk@ vdkcsifwmcsnf;bJ igwdk@ tukefr&cJhbl;? usaemfwdk@vdkcsifwmaum &cJhovm;qdkawmh &wJhtydkif;awGvnf; &Sdw,f?
xdkenf;vnf;aumif;bJ wdkif;&if;om;awGvnf; olw@kd vdkcsifwhJtydkif;awGvnf; olwdk@&vdkufw,f? wyfuvnf; olw@kd
vdkcsifwJhtydkif;udk tukefr&bl;? olwdk@tvdkcsifwhJ tydkif;awGvJ olw@kd &vmw,f? 'gndEd_if;aqG;aEG;yGJ&J@ obm0 uswhJ
&v'fvdk@ usaemf jrifygw,f?
80

OD;pdefausmfvdif_i?f
? q&mOD;=unf0if; tckeuajymwJhtxJrSm ppfwyfuvdkcsifwhJ tydkif;qdkwmeJ@ rvdkcsifwJhtydkif;
qdkwm Oyrm bmawGvJ cifAsm?
OD;=unf0if;?
? ppfwyfu vdkcsifwmuawmhAsm? orRwolwdk@vdkcsifw,f? olwdk@vlukdbJ wifcsifrSmayghAsm? Wyfu
pDrHuGyfuJae&m 0ef}uD;Xme 3 ae&m aemufxyf&&ifvnf; olw@kd vdkcsifrSmaygh? 'gayr,fh tkyfcsKyfa&;rSm 0ef}uD;Xme 3
ae&myJ &w,f? Oya' jyKjyifa&;urSmvnf; 25 &mcdkifE_ef; ,lxm;wJhtwGuf jynfol&ydkifcGihf qHk;&_H;ovm;vdk@ jyef
=unfhwJhtcg jynfol&ydkifcGifhvnf; rqHk;&_H;bl;?
OD;pdefausmfvdif_i?f
? apmapmu q&mOD;=unf0if; ajymovdk ppfwyfudk 5 ESpfoufwrf; ESpf}udrf ay;oifhw,fqdkwhJ
t,ltqudk axmufcHwm nDvmcHxJrSm b,favmufrsm;vJcifAsm?
OD;=unf0if;? ? axmufcHwm nDvmcHxJ b,favmufrsm;vJqkdawmh udk,fhtqdk/ udk,hf[mudk,f wif=uwmbJAsm/
b,foluaxmufcHw,f b,folu raxmufcHbl;qdkwm tJ'Dvkd r[kwfygbl;av? usaemfw@kd tqdku tJ'DrSm =um;&
wmudk; axmufcHvm;/ rcHvm; tJ'DrSmrS qHk;jzwfwmudk;?
OD;pdefausmfvdif_i?f
? tcktrsdK;om;nDvmcHuawmh +yD;oGm;+yD? +yD;oGm;wJhaemufrSm rl=urf;a&;qGJa&; aumfr&Sifu
nDvmcHu oabmwlnD+yD; tcsufawGtajccH+yD; a&;r,f? a&;+yD;&if vlxkqENcH,lyGJvkyfr,f? tJ'DqENcH,lyGJ vkyfv@kd &Sd
&if EdkifiHa&;ygwDawG xyfzGJ@r,f?
OD;=unf0if;? ? zGJ@+yD;vdk@&Sd&if a&G;aumufyGJvkyfr,f?
OD;pdefausmfvdif? ? tJ'Da&G;aumufyGJrSm NLD ,SOf+ydKifyg0ifcGifh &Edkifygrvm;cifAsm?
OD;=unf0if;?
? tajccHrlxJrSm wpfckawmh ygwmayghaemf? a&;qGJcsrSwfxm;wJh zG@J pnf;yHktajccHOya'udk EdkifiHa&;
ygwDawGu vdkufem&r,fqdkwJh tcsufwpfcsufygw,fcifAsm? olwdk@ 'DzGJ@pnf;yHkukd ,Hk=unf+yD; vdkufemr,fqdk&ifawmh
ygwDwpf&yftaeeJ@ yg0if,SOf+ydKifvdk@ &wmaygh? olwdk@ 'gudkr,Hk=unfygbl;vdk@vkyfxm;+yD;awmh 0ifr,fqkd&ifvnf; olw@kd
oduQmydkif; &SdrSmayghaemf q&m?
OD;pdefausmfvdif_i?f
? a&G;aumufyGJ rSmygwD}uD;awGbJ ygEdkifr,fqkdawmh/ 1990 jynfha&G;aumufyGJwkef;u tEdkif&
xm;wJh wdkif;&if;om;ygwDawG tzsufcHxm;&wJh ygwDawG&dSw,f? 'DygwDawGtwGuf tvm;tvm b,fvdk&SdygovJ
cifAsm?
OD;=unf0if;?
? wdkif;&if;om;ygwDav;awGukd enf;enf;yg;yg; olw@kd cGihfjyKrSmyg? bmjzpfvdk@vJqdk&if wdkif;&if;om;
vlOD;a&uvnf; enf;wmudk;// wpfjynfvHk;udk udk,fpm;jyKwJh ygwD}uD;awGuswmh t&ifuvdk trsm;}uD; rxm;awmh
bl;vdk@ usaemf xifygw,f? ygwDtvGefqHk;&Sd&if oHk;av;ck ayghaemf? OyrmAsm ygwD0if b,favmuf&Sd&r,f? tenf;qHk;
a&G;aumufyGJ b,favmuf0if&r,f? 'Dvdkuef@owfcsufuav;awG ygvmcsif ygvmrSmayghaemf?
OD;pdefausmfvdi_ f?
? EdkifiHa&;ydkif;uudk jyef=unfhwJhtcgusawmh ta&;}uD;wJh 25 &mcdkifE_ef;udk ppfwyfu ,lxm;
w,f? usefwJh 75 &mcdkifE_ef;u jynfol jzpfw,f? odk@aomfvnf;bJ 75 &mcdkifE_ef;u vkyfydkifcGifhudk jyef=unfhwJh tcgus
awmh wjznf;jznf;eJ@ ajymif;csifwJh zGJ@pnf;yHkpepfukd avmavmq,frSmawmh q,fESpf=umawmifrS bmrSajymif;Edkifzdk@ 'D
tcsufawGudk jyifEdkifzdk@ tcGifhta&; r&Sdbl;vdk@ em;vnfxm;wJh tcgusawhm aemufxyf ESpfaygif; b,favmuf=umrS
'Drdkua&pDa&;udk yDyDjyifjyif jzpfvmvdrfhr,fv@kd OD;=unf0if; ,lqygovJcifAsm?
OD;=unf0if;? ? wpfOD;eJ@wpfOD; usaemfw@kd EdkifiHrSm &Sdw,fcifAsm? EdkifiHa&;orm;awGe@J wyfeJ@ oHo,awG &Sdw,f? 'D
oHo,awG[m wGJvkyfrS&r,f? v$wfawmfawGrSm wyfe@J jynfolw@kd aygif;vkyfvmvdk@&Sd&if jynfo@l vGwfawmf udk,fpm;
vS,fawG&J@ oabmxm;awG olwdk@odvmr,f? olw@kd awG&@J oabmxm;udkvnf; jynfo@l udk,fpm;vS,fu odvmr,f/
odvm+yD;vdk@&Sd&if EdkifiHa&;orm;awGudk olw@kd txif}uD;av;pm;vmwJh wpfae@rSm 'Dae&mrSm olw@kd qufaerSm r[kwf
awmhygbl;? cifAsmwdk@ usaemfwdk@ av;pm;+yD;om; bm;wdkufukd jyefr,fvdk@ olwdk@bmom olw@kd jzpfvmrSmyg?
RFA 0g&Sifwef'DpD&Hk;? ? tJ'guawmh nDvmcHu jyefvmwJh OD;=unf0if;udk OD;pdefausmfvd_if qufoG,f ar;jref;cJhwmyg?

81

ed*Hk;
1947 ckESpf zJG@pnf;yHktajccHOya'udk a&;qGJcJhwJh tcsdefwkef;u jrefrmEdkifiHrSm zG@J pnf;yHktajccHOya'ukd
wu,fem;vnf wwfu|rf;wJhol b,fol&dSovJ vkd@ uG,fvGefoGm;+yD;jzpfwhJ orRw}uD; pyfa&$odkuf &J@om; &Srf;
trsKd;om;acgif;aqmif a'gufwm Eugine saotzang p0fZef@a,mifa0h (c) ,lusif; u a&'D,kd tifwmAsL;wpfckuae
ajymoGm;wm =um;vdkufrdvdk@yg?
1947 ck zGJ@pnf;yHktajccHOya'ukd em;vnfr_wpfpHkwpf&m vHkvHkavmufavmuf r&SdyJeJ@ a&;qGJcJhwma=umifh
jy\emjzpfcJh&wm jzpfw,fvdk@ EdkifiHa&;odyH`ynm&Sif a'gufwm Eugine saotzang p0fZef@a,mifa0h (c) ,lusif; u
axmufjycJhwmyg?
,QKvuf&Sd usif;yaewJh trsKd;om;nDvmcHrSm yxrqHk; vrf;vGJaewJhtcsufwpfckuawmh tESpfom& t&
b,fvdk wdkif;jynfrsKd; wnfaqmufoifhovJ qdkwmudk raqG;aEG;yJ wkdif;jynfudk b,fvkdyHkomefrsKd;eJ@ wnfaqmuf
oifhw,fqkdwmukdbJ aqG;aEG;ae=uw,f?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'ukd em;rvnfbJ wufcGifh&wJh olawGudk em;vnfatmif vkyfcGifh&dSv#if jzpfEkdifajc &Sd
ao;aomfvnf; etzu nDvmcHrwufcif em;vnfatmif vGwfvyfpGm avhvmcGifh ryovdk vlxkeJ@vnf; ndEd_if;
wkdifyif oabmxm;,ljcif; r&SdcJhyg? nDvmcHwufaecsdef tawmtwGif;rSmvnf; jynfwGif;jynfyu ynm&SifawGqDu
vGwfvyfpGm t}uH^m%f&,lcGifhawG b,fvkdrS r&&SdcJhwma=umihf tJ'Dz@JG pnf;yHktajccH Oya'[m wdkif;jynftwGuf
vHk;0 tusKd;&SdEdkifrnf r[kwfyg?

82

urBmhynm&SifawGu vGefcJhwJh ESpfaygif; ESpf&mausmfavmufup+yD; EdkifiHom;wpfOD;csif;pD&J@ tajccH tcGihf


ta&;awGeJ@ Individual Right vlrsKd;pkv$m tcGifhta&;awG Collective Right ukd umuG,fapmifha&SmufwhJ zG@J pnf;
tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk taumif;qHk;vdk@ vufcHxm;=uw,f? w&m;pD&ifa&;qdkif&mtzJ@G &J@ vGwfvyfr_qdkif&m ukv
or*~ a=ujimcsufukd tajccHOya'ESifhtnD tmrcH&r,f? TtzGJ@. vGwfvyfr_t"dy`g,frSm tvGefw&mus,fjyef@+yD;
ygwDEdkifiHa&; uef@owfxm;r_udk rawG@&yg? w&m;pD&ifr_usifhoHk;&mrSm tqifhtoD;oD;rS w&m;kH;rsm;[m bufrvdkuf
yJ tm%mydkifawG&J@ =oZmuif;vGwf&mjzifh pD&ifqHk;jzwfEdkif&ef vdktyfygw,f?
'DvdkjzpfEdkif&ef w&m;pD&ifa&;tzGJ@ukd oufwrf;wpfck owfrSwf+yD; w&m;ol}uD; cef@tyfjcif;/ ta&;,l zwfcs
jcif;ukd ukvor*~. w&m;pD&ifa&; tzGJ@qdkif&mrlrsm;ESifhtnD tajccHOya'rSm jyXmef;xm;oihfw,f? w&m;ol}uD;
wdk@&J@ vkyfief;/ ynmydkif;avhusifhr_ukd tm;ay;jrifhwif&efESifh w&m;pD&ifa&; vGwfvyfr_ukdumuG,f&ef w&m;ol}uD;
toif;tzGJ@rsm; vGwfvyfpGm zGJ@pnf;cGifhudk ukvor*~rlrsm;u todtrSwf yxm;ygw,f? 'gayr,fh etz tajccHrl
rsm;wGif ,if;ESifhywfoufI rnfodk@r# az: jyxm;jcif; r&Sdyg?
EdkifiHwdkif;[m rdrdEdkifiHom;awGtwGuf w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJhw&m;kH;pepfukd tmrcHEkdif&ygr,f? w&m;
kH;rsm;[m jyifytzGJ@tpnf;wpfckck txl;ojzifh tpdk;& pGufzufr_ odk@r[kwf =oZmoufa&mufr_ r&SdyJ/ w&m;Oya'ESifh
tnD r#wwJh pD&ifcsufudk vGwfvyfpGm csrSwfEkdif&ygr,f? w&m;ol}uD;rsm;[m aumif;pGmavhusifhoif=um;xm;olrsm;
jzpf&efvnf; vdktyfygw,f? Ttcsufukd etz wd@k tajccHOya'rSm xnfhoGif; jyXmef;xm;&ygr,f?

,QK etz tajccHrlwGif w&m;ol}uD;rsm;tm; cef@tyfjcif;ESifh zwfcsjcif;


1? EdkifiHawmforRwonf jynfaxmifpkv$wfawmf. twnfycsufjzifh jynfaxmifpkw&m;ol}uD;csKyfukd cef@tyf&rnf?
2? twnfyay;&eftwGuf EdkifiHawmforRw rS trnfwifoGif;xm;aom jynfaxmifpk w&m;ol}uD;csKyfavmif;onf
tajccHOya'wGif owfrSwfxm;onfh jynfaxmifpk w&m;ol}uD;csKyftwGuf t&nftcsif; rjynfhrDr_uvGJI rnfonfh
ta=umif;a=umihfrS rjiif;Edkifacs? odk@jzpfI EdkifiHawmforRwonf rdrdukd kdusKd;emcHrnfh rnfoludkrqdk a,bl,s t&nf
tcsif;&Sdv#if a&G;cs,fcef@tyfEdkifayonf? wpfOD;wnf; trde@f t& jzpfaeI w&m;ol}uD;avmif;ukd jynfaxmifpk v$wf
awmfuyif 0wfauswef;aus twnfycsufudkom &&Sdxm;onf?
tajccHrl (i) (1) t& jynfaxmifpk0ef}uD;jzpf&ef toufuef@owfcsuf touf 40 ESpf[k owfrSwfxm;
onf? w&m;ol}uD;csKyf odk@r[kwf w&m;kH;csKyf w&m;ol}uD; jzpfEdkif&ef trnfpm&if;wifoGif;cH&olonf a&S@aetjzpf
tESpf 20 aqmif&GufcJhzl;&rnf[k t&nftcsif; owfrSwfxm;onf? xd@k a=umifh vli,frsm; ynm b,favmuf awmf
awmf/ rjzpf&atmif ydwfyifxm;onf? urBmh rnfonhfae&mwGifrSmrS r&Sdyg? w&m;kH;csKyfonf rdrd. tkyfcsKyfa&;
0efxrf;rsm;ukd rdrdbmomcef@tyf+yD; 0efxrf;pnf;rsOf;rsm; a&;qGJcGifh &Sd&ygrnf?
w&m;ol}uD;rsm;ukd,fwdkifvnf; Oya'txufwGif &Sdrae&yg? rdrdw@kd tvkyfrsm;udk w&m;r#wpGm vkyfudkif
aejcif; r&Sdonfh w&m;ol}uD;rsm;udk wdkifcsufzGihfEkdif&ef tajccHOya'u pepfwpfck zefwD;ay;&rnf? pHkprf;ppfaq;a&;
ESifh z,f&Sm;&ef enf;vrf; &Sd&ygrnf? okd@&mwGif tpdk;&onf w&m;ol}uD;csKyf od@k r[kwf w&m;kH;csKyf w&m;ol}uD;rsm;
ukd ta&;,lzwfcsEkdifonfh tm%m r&Sdoihfay? w&m;pD&ifa&;wpf&yf vGwfvyfr_&Sdw,fr&Sdbl;qdkwmukd tjrifhqkH;
jzpfwJh w&m;kH;csKyf&Jh w&m;ol}uD;csKyfawGukd b,fvkdcef@w,f/ zwfw,fqdkwJh vkyfxHk;vkyfenf;udk avhvm+yD; ydkif;jzwf
vdk@ &ygw,f? 1947 ckESpf zJG@pnf;yHk tajccH Oya't& w&m;ol}uD;csKyfudk
1) 0ef}uD;csKyfeJ@ wdkifyif+yD;
2) v$wfawmfESpf&yf wGJzuftpnf;ta0;&J@ oabmwlnDcsufeJ@
3) EdkifiHawmforRw cef@xm;&r,fvdk@ yk'fr 140 rSm jyXmef;xm;ygw,f?
onfae&mrSm &Sif;zdk@vdkygvdrfhr,f? 1947 tajccHOya't& tkyfcsKyfa&;tm%mukd tjrifhqHk; ukdifwG,folu orRw
r[kwfyg? 0ef}uD;csKyfom jzpfygw,f? tJonfwkef;u orRwrSm wdkif;jynftkyfcsKyfbkd@ tm%m vHk;0 r&SdbJ EdkifiHawmf&@J
OD;ao#mifwdkif;jynf&J@ *k%fusufoa&aqmiftjzpfom xm;&SdchJwmyg? xdkpOfu w&m;0ef}uD;csKyf w&m;ol}uD;csKyfudk
cef@ol[m tkyfcsKyfa&;tm%m&Sdol r[kwfbl;qdkwm avhvmawG@&Sd&ygw,f?
etz&J@ tajccHrlrSm orRw u w&m;ol}uD;csKyfukd cef@tyfcGifh,lxm;ovdk y,fzsufz@dk v$wfawmfrSm tcGifh
wpfcsufom &Sdygw,f? t&nftcsif;rjynfhrDbl; qkdwhJtcsufyg?vlwpfOD;rSmt&nftcsif; r&Sdbl;vdk@ txift&Sm; bm

83

eJ@ oufaoxlrvJ? trSefawmh orRw u w&m;ol}uD;csKyfwpfOD;udk olpdwfudufcef@csifovdk cef@cGihf&atmif vkyf


}uHxm;wJh jyXmef;csuf oufoufyg?
'ghtjyif EdkifiHawmf. aus;Zl;opPmawmfukd azmufzsufw,fv@kd pGyfpJG+yD;awmh orRw u w&m;ol}uD;awGukd
zwfzdk@ tqdkycGifh &Sdaejyefw,f? EdkifiHawmf. aus;Zl;opPmudk azmufzsufw,fqkdwm[m b,fvdkudpPrsKd;udk qdkvdkwm
jzpfw,fvdk@ twdtvif;owfrSwf rxm;avawmh orRwu pdwfwkdif;ruskHe@J tcsdefra&G; zwfcscH&EdkifwJh taet
xm;atmufrSm w&m;ol}uD;awG w&m;pD&ifa&;wm0efukd xrf;aqmif=u&awmhrSm jzpfygw,f? TjyXmef;csufrsKd;
urBmhb,fzGJ@pnf;yHkrSmrS r&Sdyg?
'DtcsufawGudk cHiHkoHk;oyfvdkuf&if w&m;pD&ifa&;[m tkyfcsKyfa&;tm%mydkifawG&@J vufatmufrSm
a&muf&Sdaewma=umifh vGwfvyfr_ uif;rJhoGm;+yDqkdwm xif&Sm;aeygw,f? qdkvdkonfrSm tcsKyftjcmtm%m [m
jynfolvlxkxHrS qif;ouf+yD;/ vlxka&G;cs,f wifajrmufcH&olrsm;u tkyfcsKyfjcif;om w&m;0ifw,f qdkwhJtcsufrSm
'Drdkua&pD. pHxm;csuf jzpfw,f? tpdk;&&J@ vkyfydkifcGifhtm%mawGukd uef@owfz@kd vdktyfygw,f? w&m;Oya' a&S@
arSmufwGif vlwdkif;wef;wlr_&Sda&;wdk@udk vrf;!$efrlawGrSm az:jy&ygr,f? tajccHOya'qdkwm wpfEdkifiHvHk;rSm tjrifhqkH;
jzpf&r,f? 'gayr,fh etz tajccHrlrSm ppfwyftm%modrf;a&;twGuf tajccHOya'udkom zefwD;xm;wm awG@&
w,f? ppfwyf[m zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk twnfyusihfoHk;+yD;aemuf rsm;r=umrDtwGif; ygvDref rsufESmzHk;udk cGmcs
v#uf ppfwyftkyfpdk;r_udk Oya'topf trsKd;rsKd;xkwfjyefI csrSwfygvdrfhr,f?
tpdk;& xl;c|efaumif;rGefr_udk wdkif;wm&mrSm w&m;pD&ifa&;pepf xda&mufatmifjrifr_xuf omvGefwhJ
aq; r&Sd [k e,fpm;}uD; b&dkufpfu ajymcJhw,f? vuf&SdumvY tajccHOya' ay:aygufa&; ud;yrf;&mrSm jynfol
vlxk&J@twdwftawG@tuHrsm;udk xnfhoGif;pOf;pm;&ygr,f? 'grS tem*wf jrefrmhv@l abmifopfrSm jynfolawG xyfrH
'kuQcHpm;&rSm r[kwfawmhyg? Oyrm - ppftpdk;& tqufquf jrefrmjynfwpf0ef;rSm tjypfrJhjynfolawGudk xifovdk
zrf;qD;csKyfaESmif axmifcs vkyfaecJhw,f? w&m;a&;rdKif wdrf;apmifaev#if wdkif;jynftwGufvnf;raumif;/ vlxk
twGufvnf; tEW&m,f&Sdygw,f? w&m;Oya' pdk;rdk;r_r&SdwJh jrefrmjynfEdkifiHrSm rnfodk@aom b0tmrcHcsufeJ@ vHkcHr_
wdk@ r&Sdv#if vljzpf&jcif;twGufyif t"dy`m,f r&Sdawmhyg? odk@jzpfI w&m;vufvGwf yrlr_udk tumtuG,f&&Sd&ef
jynfolrsm; ,Hk=unftm;udk;avmufonfh taqmufttHk wnfaxmifxm;&ygr,f? ,if;wdk@teuf ta&;t}uD;qHk;
rSm w&m;pD&ifa&;tzGJ@om jzpfygw,f? w&m;enf;vrf;wus rvkyfaom w&m;vufvGwf anmifESpfyifnDvmcHrS
w&m;enf;vrf;usaom tajccHOya' xGufay:vmzG,f&m r&SdEdkifyga=umif;?
pkpnf;wifjyol
ausmfaomif;
t,f'Dwm
&cdkifhwHcGef*sme,f
befaumuf/ xdkif;EdkifiH

84

wkdif;jynfukdzsuf &k'fruf 7 csuf (odk@) jrefrmjynfukd pdefau|;jcif;


(armifapwem Ba,Bed . wpfjynfol ra&$xm; (od@k ) wdkif;jynf
;jynftEW&m,f
&m,f [laom 4/ 7/ 2006 ae@xkwf a=u;rHk
owif;pmyg aqmif;yg;udk ausmfaomif; (88 rsKd;quf) uavmiftrnfjzifh xdkif;e,fpyftajcpdkuf cgumbdk&mZD
0ufbfqdkuf'fwGif acsya&;om;cJhaom aqmif;yg;tm; jyefvnf az:jyygonf?)
jrif;wdk@onf rsufrSeftpdrf; wyfay;xm;I jrufajcmuf/ aumufdk;ajcmufrsm;tm; jrufpdrf; aumufyifpdrf;
rsm;tjzpf xifrSwfI +rdefa& ,Sufa& pm;aomufwwf=uonf? olw@kd onf tdyf/ pm;/ umrrSwyg; tjcm;pOf;pm;jcif;
rywwf=u? rSm;jcif;/ rSefjcif;/ aumif;jcif;/ raumif;jcif;/ bmqdk bmrSrod=u/ +ydwWmEG,f0if t[dwfwd&p>mefrsm;yif
jzpfacsawmhonf? vl rEk\vlom;rsm;tm; urBmay:wGif &Sdor#aom ouf&SdowW0gwk@d xJwGif tod^m%ft&SdqkH;
tjzpf owfrSwf=uonf?
vlom;wdk@xuf cE<mzGJ@pnf;yHktqaygif;rsm;pGm}uD;aom qifowW0grsm;tm; vlom;wd@k u vdktyfovdk cdkif;
apEdkifjcif;uyif odomEdkifonf? if;tod^m%f}uD;aom vlom;wd@k wGif trsKd;tpm; uGJjym;=ujyefonf? orRmtmZD0
rSefuefaumif;rGefpGm &yfwnftoufarG;aomol/ raumif;r_ rdp>mtmZD0 tukokdvfyI toufarG;=uolrsm; [lI
jzpf=uonf?
obm0w&m;}uD;onf ol@tvdkvdk jzLpifoef@&Sif;+yD;om;om jzpfygonf? acwf/ pepf/ 0g'wd@k rnfonf vl
om;wdk@ zefwD;,lvmjcif;om jzpf=uonf? jrefrmEdkifiH. ordkif;a=umif;udk aphikyfaocsm avhvm=unfhygu tajct
ae jzpf&yfrSef t&Sdudk t&Sd/ yuwdwdkif; rjrifwwf jrifatmif r=unfhbJ qEN/ a'go/ b,m/ arm[ ponfh t*wd
w&m; av;yg;jzifhom jrifod qHk;jzwfcJha=umif; &Sif;vif;pGmawG@&Sd&ayonf? u|Efkyfonf bmbGJ@rSr&Sdaom omrefvl
wpfOD;om jzpfonf? odk@jzpfI bdkpmvHk; ra&;vdkay?
jrefrmjynfrSm wu,fvGwfvyfa&;&+yDvm;? 1885 ckESpfuae 1948 ckESpfxd wdkif;wyg; +Adwdo#/ t*Fvdyf/
*syefawG tkyfcsKyfcJh=uonf? 1962 ckESpf tm%modrf;+yD;onfrS ,ck 2006 ckESpf ppfwyfrS vlowfvufeufudk pnf;
vGwfurf;vGwf udkifwG,f+yD; jrefrmEdkifiHom;awGukd ta=umufw&m;jzifh enf;rsKd;pHk zdESdyftkyfcsKyfaewma=umifh jynfol
awGrSm vGwfvyfpGm ajymqdkcGifh/ vGwfvyfpGm ajymqdkpnf;a0;cGihf/ vGwfvyfpGm a&;om;xkwfa0cGihf/ vGwfvyfpGm
toufarG;ydkifcGifh ponfh tajccHarG;&myg vl@tcGihfta&; [lor# vHk;0 r&&Sd=uay? 'DvGwfvyfcGihfawG[m vlwkdif; ESihf
oufqdkifwma=umifh taemufwdkif; ,Ofaus;r_awG[k rajympaumif;? NLD rSm a':atmifqef;pk=unf ESifhtwl
ordkif;. awmif;qdkcsufa=umifh ay:aygufvm&jcif;jzpfI etz tkyfpktaejzifh acsr_ef;wdkufcdkufI uG,faysmufoGm;
vdrfhrnf[lI xifrSwfygu vHk;0 rSm;rnf? tb,fa=umifhqkdaomf jrefrmjynfoljynfom;wd@k . ESvkH;om;xJwGif 'Drdku
a&pD [laom pepftm; vdkvm;awmifhwaejcif;a=umifh jzpfonf? NLD rSm rif;rJh ygwDr[kwf? vlxk 82 &mcdkifE_ef;
ausmf tonf;=um;rS rJwpfjym;ay;tyfI wcJeufaxmufcH tm;ay;xm;aom vlxk tm;udk;,Hk=unfxm;aom
vlxkygwD}uD; jzpfonf?
a':atmifqef;pk=unfonf EdkifiHa&;acgif;aqmif &Sm;yg;jcif;a=umifh ay:aygufvmaom acgif;aqmif vHk;0
r[kwf? tpOftvm}uD;rm;pGmjzifh e,fcsJ@ordkif;/ vGwfvyfa&;ordkif;wd@k wGif ajymifajrmufpGm wdkufyGJ0ifcJhaom tzdk;
Adkvfrif;a&mif .ajr;/ vGwfvyfa&;Adokum}uD; AdkvfcsKyfatmifqef;.orD;yDyD wdkif;jynfESihfvlrsKd;tay: cspfjrwfEkd;aom
acgif;aqmifaumif;wpfOD; jzpfonf [k ,Hk=unfxm;=uolvnf; jzpfonf? EdkifiHwumtodtrSwfy wuUokdvf}uD;
rsm;rSm ynmoif=um;zl;olvnf; jzpfjcif;wdk@a=umifh AdkvfcsKyf}uD;wd@k uJho@kd tm%m&Sifvnf; vHk;0 r[kwfay? &if0,f
ydkufom;rsm;udkyif rvGrf;tm;? vifom; tJ&pf aoeD;qJwGif oGm;IrawG@Edkif? jrefrmjynfoltm;vHk;twGuf b0
wpfckvHk; pGef@v$wfxm;onfrSm tm;vHk; todyif jzpfonf?
cGyfa'gif;wdk@onf tacsmiform; EdkifiHa&;pm;zm;rsm; vHk;0 r[kwf? trsKd;om;a&;/ e,fcs@J qef@usifa&;/
vGwfvyfa&;wdkufyGJrsm;wGif a&S@wef;rS yg0ifchJ owWdaoG; jycJh=uonf? ordkif;a=umif; ajymifchJ=uonf? ,ckvnf;
ajymifqJ/ aemifoHo&m tqufquf ajymifaeOD;rnf jzpfyg.? cGyfa'gif;wdk@uGef;cdk&m ausmif;om; or*~ taqmuf
tOD;udk e,fcsJ@wdkif;wyg;om;rsm; vufzsm;ESihfawmif rwd@k xdchJ? Adkvfae0if; ppfwyftkyfpkrS azmufcGJcJhwm r[kwfvm;?
cGyfa'gif; awmifyHcwfoHrsm; uAsmudka&;wJh ausmif;om;awGukd bma=umifh zrf;&ovJ? tdrf=uuf r[kwfbl;?
cGyfa'gif;rS cGyfa'gif;ygAsm? ausmif;om;awG wdkif;jynfta&; uHwdkif; a'gif;tdk;a0&,fvdk@ wGefchJ/ ucJhayr,fh orRw

85

ae&m trwfae&m wpfcgrS cGufapmif; rckwfcJhzl;yg? tm%m&Sif rSefor#twGuf cGyfa'gif;u awmfvSefa&;wGefoH [pf
auG;aerSmyg?
AdkvfcsKyfatmifqef; wdk@u ynmwwfacwfrDwJh t*FvdyfawGudk wdkufckdufchJ&wmyg? vlom;csif;rd@k oabm
ayguf vG,fulcJhayr,fh/ wajrwnf;ae wa&wnf;aomuf tm%ml; ppfbDvl;awGudk awmfvSef&wm u|Jyg; apmif;
wD; &ovdkygyJ? Ba,Bed bGJ@ydkif&Sif armifapwem trsKd;om;EdkifiHa&;udk ynmwwf yDopGm &Sif;&Sif;vif;vif;a&;yg?
EdkifiHawmf/ tcsKyftjcm/ trsKd;om;a&;0g'/ trsKd;om;EdkifiHa&;qdkwm ppftm%m&Sif0g'? ppftm%m&Sif EdkifiHa&;vd@k
usaemf t"dy`m,fzGifhxm;w,f? u|Efkyfonf ppfwyfrkef;wD;a&;0g'D r[kwf? t&Sdtwdkif; ajymrnf? (1948) uae
(1961) twGif; 'Drdkua&pDpepf usifhoHk;pOf ta&S@awmiftm&SrSm tcsrf;omqHk;/ twdk;wufqkH;/ tzG@H zd;qHk;pm&if;rSm
jrefrmEdkifiHyg0ifcJhonf? xdkpOfu tdENd,/ ygupPwef (,ck b*Fvm;a'h&Sf) wkwf/ xdkif; ponfh wdkif;jynfw@kd rS tvkyf
orm;rsm; jrefrmjynfodk@ vma&muf tvkyfvkyfudkifcJh=u&onf? ,ck tm&Susm; jzpfaeaom puFmylu|ef;EdkifiHukd
wnfaxmifol vDuGef,l u ESpfESpfq,ftwGif; Armjynfukd rSDatmifvkdufrnf[k ajymqdk+yD; &efukefrd@yHkpH,lI puFmyl
rd@awmfudk wnfaqmufcJhonf?
1947 ck AdkvfcsKyfatmifqef; usqkH;+yD;aemuf jynfaxmifpk/ yifvHkpmcsKyft& wdkif;&if;om; acgif;aqmif
rsm; ESifh uwdxm; vufrSwfa&;xdk;r_rsm;udk azmufzsufvkdIif;/ wdkif;jynftm%m odrf;cJhonf? wpfygwD tm%m&Sif
pepfjzifh (26) ESpf=um tkyfcsKyfvmaomtcg jynfolykdif[laom pum;tvSae&mrSm wdkif;jynf ydkifqdkifr_&wem[lor#
Adkvfae0if; ESifh ppfAdkvfwpfpkom ydkifqdkifcJh=uonf? ta&S@awmiftm&SrSm tcsrf;omqHk;/ qefpyg;txGufqHk; wdkif;jynf
uae urBmhtqif;&JqHk; rSwfyHkwifcJh&onf? tcsrf;omqHk;u Adkvfae0if; ESifh taygif;ygrsm;jzpfcJh&onf? rSm;,Gif;aom
rl0g'vrf;pOf wdk@a=umifh 1988 ckESpfwGif jynfvHk;u|wf vlxktHkuGI wpfygwDtm%m&Sifpepf vHk;0 csKyf+idrf;cJh&onf?
ppfwyfu 1988 ckESpf pufwifbmv 18 &ufwGif aemufwpfzef tm%modrf;cJhonf?
1962 ckESpfuae ,ck (50) ESpfwmumvtxd wdkif;jynfukdcspfaom (trsKd;om;a&;/ EdkifiHawmf/ tcsKyf
tjcm) ponfh ponfh a0g[m&ydkif&Sif ppftm%m&Sifwdk@ tkyfcsKyfvmcJh=uonf? ynmwwf/ ynm&Sifw@kd . t}uH^m%f
udk vufrcH/ ,ck ppfwyftkyfcsKyfcH jrefrmjynf. zG@H zd;wdk;wufr_udk tdrfeD;csif;EdkifiHrsm;ESihf ,SOf=unfhygu ppfAdkvf ppf
tm%m&Sifwdk@. t&nftaoG;rSm odomrnf jzpfonf? armifapwem acgif;pOfwyfwhJ ody`Henf;us trsKd;om;a&;0g'
qdkwm bmvJ? jrefrmhpD;yGm;a&;ydkif vDrDwufukd b,folawG ydkifqkdifovJ? wpfEdkifiHvHk; pD;yGm;a&;/ yd@k ukefoGif;ukef
awGudk b,folawG vkyfovJ? b,folawG vkyfcGihf&dSovJ? cifAsm;ajymwJh trsKd;om;EdkifiHa&; t&Sifocif AdkvfcsKyf
}uD;awGyJ r[kwfvm;? ajym&rSm t&Suf&p&myg armifapwem? qifaoudk qdwfom;a&eJ@ rzHk;csifyge@J ? jynfolawG
udk cifAsm;wdk@ trsKd;om;a&;0g'DawGu 'gudkod/ 'gudkzwf/ 'gudkyJ em;axmif/ 'gukdyJ=unfh/ 'gudkyJvkyf/ 'Dvdk u|efwr#
iwfaoatmif vkyf=uwm trsKd;om;a&;vm;?
EdkifiHa&; tajctae/ (2) rSm vlwef;pm;todw&m;rJhaeaom vl@tzG@J tpnf; jzpfaejcif;vdk@ cifAsm; ajym
xm;w,f? wpfbufapmif;eif; cifAsm;wdk@ rkom;0g' vdrfnmvSnfhzsm;+yD; jynfolawGukd ESpfaygif; (50) =um zdESdyftkyf
csKyf &cJhayr,fh pepfzif+rJzdk@qdkwm vG,fvG,feJ@ rjzpfEdkifawmhwm trSefygyJ? jynfolawGem;yGifh/ rsufpdyGihf jzpfae=u+yD;
wu,fhvGwfvyfaom ppfrSefaom zuf'&,fjynfaxmifpk 'Drdkua&pDpepfESifh acwfrDz@HG zd;r_udk vdkvm;=uwmyg? cifAsm;
wdk@ &J@ pnf;urf;jynfh0wJh 'Drdkua&pD (EdkifiHawmf tm%m ppfwyf vuf0,f&Sda&;) udk jynfolawG vHk;0 (vHk;0) tvdk
r&Sdyg?
armifapwem cifAsm; NLD a':atmifqef;pk=unf udk &p&mr&Sdatmif ajymw,f? trsKd;om;0g'DawGu
NLD ygwD0ifawG/ tD;ygwmutp cifAsm;wd@k rsufajcrjywf apmifh=unfhaewm teH@cHae=u'g/ ygwD0ifawG ygwDu
rxGufxGufatmif tusyfudkifaewm trsKd;om;0g'DawGyJ r[kwfvm;? vHk;yg; yg;vmwm r[kwfygbl;? ygwDkH;awG
zGifhcGifh/ ygwD0ifawG pnf;Hk;cGifh/ pka0;cGifh bma=umifh ydwfyifxm;ovJ? vufeuftm;udk;ESihf vkyfwm/ OD;csKd&dSv@kd tEdkif
,lwm tpG,f&Sdvdk@ Adkvfvkyfwm vltvkyfvm;? wd&dp>mef tvkyfvm;? Ba,Bed bGJ@& armifapwem odrSmyg? Jynfol
awG b,fol@udk ,Hk=unftm;udk;ovJqdkwm trsKd;om;a&;0g'DawGeJ@ NLD udk rJyHk;axmif+yD; vGwfvGwfvyfvyf rJay;
cdkif;=unfhygvm;? 1990 jynfh a&G;aumufyJGrSm jynfcspfppfom;awG/ b,fygwDudk rJay;cJhovJ cifAsm;odygw,f?
cifAsm;ajymwJh trsKd;om;a&;0g'DawG a[majymyGJvkyf/ 'Dwpfzufu a':atmifqef;pk=unf a[majymyGJvkyf/ jynfolawG
b,fol@a[majymyGJrSm em;axmif=urvJ? rif;wd@k twif;tusyf aoewfrkd;+yD;awmhom rvkyfeJ@? jynfol@oabm
xm;eJ@ jynfol qHk;jzwfygap? rif;wdk@ trsKd;om;EdkifiHa&;w&m;yGJrSm ,ifq,faumifavmuf a&muf&if ighvnfyif;
jzwfcHr,f armifapwem? wdkif;jynf&J@ t"dujy\emudk ajyvnfatmif rajz&Sif;vd@k yJ? wdkif;jynfqif;&Jwm wdkif;ol
86

jynfom; todw&m;rJhaeovdkvdk NLD a':atmifqef;pk=unf a=umifhvkdvkd rkefvmO vkyfajymaewm? oduQm&Sd&if


&Sufwwfprf;ygAsm? urBmrSm ppftm%m&Sif pepfe@J tkyfcsKyf+yD; csrf;omwJhEkdifiH&dS&if ajymjyprf;yg?
'Drdkua&pDa&;wdkufyGJ0ifae=uwJh yk*~dKvfawG? wdkif;&if;om;awG ygwDawGESihf a':atmifqef;pk=unf wdk@[m
ykqdefdk;awG r[kwf=uygbl;? ppfwyfz,f&Sm;a&;/ ppftm%m&Sif rkef;wD;a&; r[kwfbl;? w&m;Oya' pdk;rdk;+yD; vlwef;aph
wdk;wufom,m aumif;pm;a&;twGuf b0ysufcH/ touf taocH/ ay;qyfjcif; trsKd;rsKd;eJ@ wdkufyGJ0ifae=uwmyg?
cifAsm;wdk@ trsKd;om;EdkifiHa&; (0g) ppftm%m&Sif &moufyefwnf+rJa&;wdk@uom toHaumif; [pfae=uwmyg?
w&m;Oya'udk &mbmuGif;vdk csKH@vdk@csJ@vdk@&wJh wdkif;jynf? tm%m&SifawG bmvkyfvkyf/ Oya'r&SdwJh wdkif;jynfqkdwm
0efcHprf;yg armifapwem? wdkif;jynftem*wf wdk;wufom,ma&;rSm ppfwyfu EdkifiHa&;0ifvkyfaeor# pkwfjywfowf
aerSm taotcsmyg?
2003 ckESpfrSma':atmifqef;pk=unf tus,fcsKyfuvGwf+yD; wdkif;jynfukd pnf;Hk;a&;qif;wm vlxkawG
axmufcHr_ tjynfh&Sdao;wmudk Adkvfoef;a&$ rsufvHk;jyL;+yD; 0ef}uD;csKyf Adkvfpdk;0if;udk arv (30) &ufrSm w&m;0if
vlowfyGJ vkyfcdkif;cJhw,f? rD;armif;xdk;+yD; 0dkif;0ef;dkufowf =uw,fqdkawmh cifAsm; tdyfaysmfaerSm r[kwfbl; xif
w,f? vSHpGyfav;udkif+yD; cifAsm; ygrvm;bJ? owWda=umif+yD; r[kwfwm a&;wwfwhJcifAsm; tenf;qHk; vlowform;
yg;uGufom;awG aomufzdk@ t&uf0,fay;oljzpfrSmawmh aocsmrSmyg? csifAsm;wd@k &J@ pnf;urf;jynfh0aom 'Drkdua&pD
qdkwm ygvDrefrSm jynfola&G;aumuf wifajrmufp&mrvdkbJ ppfAkdvf 25 &mcdkifE_ef; yg0ifa&;/ orRw ppfAdkvfjzpfa&;
wdkif;a'o}uD;awGrSm tm%mt&SdqHk;vl[m ppfwkdif;r;awGjzpfa&;/ 'gbJ r[kwfvm;? 'gukd cifAsm;wd@k rd@k oGm;&nfw
rsrs/ t+rD;wESH@ESH@ jzpfaewmyg? tJ'g pnf;urf;jynfh0wJh 'Drdkua&pD r[kwfbl; armifapwem? 'Drkdua&pDqkdwm jynfo@l
tm%m/ jynfol@vuf0,f &Sdaewmyg? b,fwyfrawmf/ b,fygwD/ b,fyk*~dKvfqDrSmrS r&Sdyg? aocsmpGm avhvmygtHk;?
cifAsm; pmwwfolyg?
cifAsm;wdk@ trsdK;om;EdkifiHa&;[m jynfolawG iwfoxufiwf+yD; acwfaemufusoxuf usrnfh pHepfyg?
urBmhEdkifiHawGu vlawG b,fvdkaexdkif=uovJ? twwfynmawG b,fvdk qnf;yl; oif,lcGifh &Sd=uovJ? usef;rm
a&; apmifha&Smufr_ b,fvdk &&Sd=uovJ? vlwpfOD;csif; vGwfvyfcGihf/ vHkcHr_ b,fvdk&&Sd=uovJ? b0wdk;wufa&;udk
b,fvdkzefwD;cGifh &&Sdae=uovJ? a&/ rD;/ c&D;oGm;vma&; b,favmuf vG,ful acsmarG@ovJ? jrefrmjynfu wpf&uf
avmuf xGuf+yD; avhvm=unfhyg? ppftm&SiftkyfcsKyfr_atmufrSm Armjynfom;jzpf&wm b,favmuf vljzpfH;_ w,f
qdkwm cifAsm; odvmygvdrfhr,f? usaemfolrsm; wdkif;jynfukd txif}uD;vdk@ ajymwmr[kwfbl;? ESpf 50 jrefrmhordkif;
rSm wdk@wm0efta&;oHk;yg;u &yfwnfvmcJhwJh vlyk*d~Kvf/ ygwD/ tzGJ@tpnf;awG rSefuefajzmifhrwfchJ&if 21 &mpk jrefrm
EdkifiHrSm urBmt&yf&yfuvm+yD; ynmawmfoifawG vmae=uvdrhfr,f? jrefrmpum;rwwf&if urBmywfvdk@r&? pD;yGm;
a&;/ ukefoG,fa&; vkyfr& jzpfae&r,f? Armjynfom;awG urBmvSnhf&if pum;jyefawG 3-4 OD; 0dkif;0dkif; vnfae&r,f?
bmjzpfvdk@vJqdkawmh ajray:ajratmuf/ a&ay:a&atmuf obm0o,HZmw ayguG,f0+yD; vdrRm,Ofaus;aom
wdkif;jynfESifh ZGJowWd&Sdaom vlrsKd;rsm;jzpf=uI ajym&jcif;jzpfonf?
trsKd;om;EdkifiHa&; ppftkyfpkudk uAsm/ pm/ oDcsif; trSefwkdif;a&;om;r_udk tvdkr&Sd? vufrcH/ trSefw&m;
bufu &yfwnfolrsm;udk zrf;qD;axmifcs owfjzwfonf? opPm&Sdoludku,fI opPmrJholukd y,fjcif;r[kwf? uHokH;
yg; ESifh vm;vm;r# rqdkif? ajcv_yf&if ajcjzwf? vufv_yf&if vufjzwf/ Edk;=um;ol[lor#udk trsKd;om;ppfAdkvfawGu
owfjzwf tEdkif,lcJhwmyJ r[kwfvm;? touf 78 ESpft&G,f OD;wifOD;/ touf 70 ausmft&G,f owif;pm
q&m}uD; OD;0if;wif/ touf 60 ausmft&G,f a':atmifqef;pk=unf olw@kd awG[m cifAsm;wdk@&J@ &efolawG r[kwfbl;?
cifAsm;wdk@toufESifh b0awGudk u,fwifr,fh rdwfaqGawGyg?
wdkif;jynfudk qufrvdrfygESifh? jynfolawGukd rnmyge@J awmh? cifAsm;wdk@ trsKd;om;a&;0g'D/ trsKd;om; EdkifiH
a&; AdkvfcsKyf}uD;awG wpfae@udk a&$acsmif; b,favmuf/ aiG odef;b,fr# &atmif vkyfae=uwm[m EdkifiHawmfqdkwhJ
pum;vHk;vm;? tcsKyftjcmqdkwJh pmom;vm;? wd@k wm0efta&;oHk;yg;vm;? ajymprf;yg armifapwem? jynfolawG
tdrfacgifrdk; Edkif=u&J@vm;? uav;oli,fawG tpm0+yD; ynmoifEkdif=u&J@vm;? enf;enf;avmuf apmifihJ=unfh=uyg
vm;? a':atmifqef;pk=unf eJ@ 'Drdkua&pDvdkvm;olawG[m wdkif;jynfu opf&Gufuav; wpf&Gufr# a&mif;rpm;=u
ao;ygbl;? wdkif;jynf o,HZmw [lor#ukd vufndK;xdk;+yD; a&mif;pm;olawG[m b,folawGvJ armifapwem? 'd@k
wm0ef ta&;oHk;yg; ydkif&SifawG ESpfaygif; (50) ausmf=um wdkif;jynfukd tkyfcsKyf ESpfryfvmcJh+yD;+yD? 'Drkdua&pD bufawmf
om;awG/ cifAsm;wdk@ zsufqD;xm;wJhwdkif;jynf (aq;0g;r&Sdaomaq;Hk/ ynmt&nftaoG;r&Sdaom wuUodkvf/ quf
oG,fa&; pepf/ a&/ rD; udpPawGukd (10) ESpfavmuf yjyif cdkif;=unfhygvm;? qufrrdkuf=uygeJ@Asm? jynfwGif; jynfyu
87

vrf;jyajryHk (7) csufudk axmufcHae=u+yDwhJ? t[kwfyJvm; armifapwem? nDvmcH axmufcHyGJudk wpftdrf wpf
a,muf rvm rae&? rvm&if aiG'%f/ axmif'%f trsKd;rsKd;'%fawGe@J aoewfwnfh+yD; vmcdkif;aewmudk ajymae
wmvm;? udk,fhajcaxmufudk,f wdkufrdvdk@ vJoGm;+yD; x r&jzpfaewJh xufqif&Sifem0wfvm;? tdENd,/ wkwf/
a'0l;odkuform;awGvm;? r[kwfwmvkyf+yD; r[kwfwm ajym&rSm &Sufwwfprf;yg armifapwem?
cifAsm;ajymwJh pD;yGm;a&;tajctae tyk'f (4) rSm (26) ESpfwm qdk&S,fvpfpepf usifhoHk;rdcJhjcif;qdk+yD; rd
av;wpfvHk;eJ@ wdkif;jynf rGJoGm;cJhwmudk acsyowJhvm;? tckaum/ trsKd;om;'Drdkua&pD pnf;urf;jynfh0aom 'Drkdu
a&pD pepf (18) ESpf wnfaqmufrdIqdk+yD; rajymvdkao;bl;vm; armifapwem? wdkif;jynfudk vGwfvyfwJh wdkif;jynf
jzpfcGifh yvdkufyg? trsKd;om;a&;awG? trsKd;orD;a&;awG/ }uHhzG@H awG/ pGrf;tm;&SifawG rvdkygbl;Asm? u,fwif&Sif}uD;tzG@J
0if Adkvfcifn$ef@/ &efukefwdkif;wdkif;r;/ omoema&;0ef}uD;/ jynfo@l v$wfawmfOuUX AdkvfcsKyfrsKd;n$ef@/ AdkvfcsKyfxGef;=unf/
AdkvfcsKyfausmfb/ AdkvfcsKyfarmifoifh wdk@tkyfpk ywfwkef;u a&$wefcsdef (64) wefESifhtwl ausmufoHywWjrm;awG a&
wGufr& cdk;&mygawG r[kwfvm;? cifAsm;wdk@ ewfbHk/ ewfeef;/ ewfpnf;pdrfeJ@ pHjref;aecsdefrSm a':atmifqef;pk=unf
NLD eJ@ 'Drdkua&pDa&;vyf&Sm;ol trsm;jynfolawG[m tusOf;tusyf/ tiwftrGwf/ ay:wm'kuQ/ =uufqlaomu
yg' awGeJ@ygAsm? jynfolawGrSm a&rvm/ rD;r&Sd/ ppfAkdvf AGDtkdifyD &yfuGufrSm a&/ rD;tv#Hty,f &Sdae&w,f? bdk;bGm;
pOfquf yk*~vduydkif tdrfajr/ +cHajrawGudk rw&m;odrf;+yD; cifAsm;wdk@ trsKd;om;a&;ppfAkdvfpHtdrfawG aqmuf=uw,f?
Adkvfoef;a&$ rdom;pk/ Ak'<*g,mrSm a':vmodef;csD+yD; v'gef;cJhw,f? jynfol@bm cdk;wmr[kwfvdk@ aqGpOfrsKd;quf
csrf;omol r[kwfwJh ausmufqnfe,fom;u b,fuaiGe@J vchJwmvJ? &mZ0ifxJu olcdk;}uD; iwufjym; awmifrS
jynfol@bm w\ar'tcGef qdkwm rcdk;aumif;bl;qdk+yD; ajymcJhwm &Sdao;w,f? iwufjym;olcdk;xuf todr&SdwhJ
trsKd;om;a&;ppfAdkvfawG cdk;csifwdkif;cdk;aewJh olawGqkd&if jiif;rvm;/ acwfrDzGH@zd;wJh EdkifiHawmfopf wnfaqmufaeyg
w,fvdk@ wdkif;jynfbm&wemawGudk ,lcsifovdk,l+yD; toHa&mifpHk[pfaewm ausmufcJukd qD}udwfovdk jzpfae
rSmaygh?
trSefw&m;udk b,favmuf zHk;uG,fEkdif=urvJ? etz ppftm%m&Sifrsm;&J@ aemufqHk;&ufrsm;uawmh - OD;ae0if; aowm umv0rf;a&m*geJ@ aoovdk/ romydk@ol q,fOD;awmif ryd@k cJhygbl;? k'fruf q&m}uD; Adkvfcifn$e@f
wdk@rsm; qdkif;iHhaxmifauG; (44) ESpfwJh? ordkif;aumif;cJhw,fqkdwhJ wyfrawmf acgif;aqmifawGxJu b,folrsm; EdkifiH
awmf psmye eJ@ o*[f zl;ovJ? ykef;v#Kd;/ uG,fv#Kd; o*[f&wmyJ r[kwfvm;? bma=umifhvJ pOf;pm; armifapwem?
vufusef etz AdkvfcsKyfawG EdkifiHawmfu =unfndKav;pm; ESajrmwo+yD; EdkifiHawmfpsmyetjzpf o*[fxdkufwJh vl
rsm; awG@xm;&if usaemfudk vufwdk@ay;yg? tacgif; wvm;jy\'fzdk; ukefusaiGudk usaemf uscHygr,f/ tm%m&Sif
etz awG&J@Zmwfodrf;uawmh wpfaxmifhwpfnyHkjyifxuf zwfaumif;wJh *E<0ifordkif;jzpftkH;rSm taocsmyg/ wdkif;
jynf&J@ wu,fh tE&m,ftppfu trsdK;om;a&; tnmyvD ppftm%m&Sif0g'DawGyg? cifAsm; rsufrSefpdrf;av;udk c|wf
+yD; wwfajrmufxm;wJh todynmtwwfynmawG[m wpfrGef;wnfhpmtwGuf rjzpfygapeJ@? tzdEdSyfcH jynfolbuf
u &yfwnfwJh pmayorm;aumif; wpfa,mufjzpfygapvd@k qkawmif;vdkufygw,f armifapwem? ?

("mwkypPnf; jzpfaom pdefudkvlpm;onfh tpm;tpmxJwGif eJeJpDau|;ygu rsm;r=umrDaoqHk; Ekdifonfh tqdyf


jzpfygonf? pdefESifhwlaom ppftpdk;&zGJ@pnf;yHkukd jrefrmEdkifiHwGif usifhoHk;ygu jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmftm;
pdef;udkau|;onf ESifh twlwljzpfa=umif; pma&;olu cdkif;E_dif;oHk;pGJxm;jcif; jzpfygonf)
ausmfaomif;
88 rsKd;quf

88

89

You might also like