(Διαβάζω στη σημερινή ειδησεογραφία (www.in.

gr 9/8/2009), ότι ο
πρωθυπουργός σκοπεύει να προχωρήσει στην ανασύσταση της
Γενικής Γραμματείας της Κυβέρνησης με αποστολή τον συντονισμό
του κυβερνητικού έργου. Ας δούμε λοιπόν το έγραφα πάνω σ’ αυτό
ακριβώς το θέμα 12 χρόνια πριν! Οι τοποθετήσεις δεν εστιάζουν στη
θεωρία, μα περνάμε απευθείας σε πρακτικά ζητήματα λειτουργίας
του συντονισμού. Επίσης, το άρθρο αυτό, έχει άμεση σχέση και με το
άρθρο μου : «Γιατί είναι αναγκαία η ίδρυση Γενικής Γραμματείας
Στρατηγικού Σχεδιασμού» που είχε αναρτηθεί από το «ΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΚΑΦΕΝΕΙΟ» στις 18/7/2009)

Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης

Το θέμα του συντονισμού του κυβερνητικού έργου, είναι κάτι που συχνά
επαναφέρεται στην επικαιρότητα, ενίοτε δε, κατά τον πλέον επίσημο
τρόπο. Δηλαδή ότι «χωλαίνει». Υπ’ αυτή την έννοια, εντάσσεται στα
«μονίμως επίκαιρα τρέχοντα προβλήματα», δηλονότι, ενέχει και αυτό μια
ιστορικότητα. Δεν ανεφύη σήμερα, προϋπήρχε. Με τα γαρ νυν
κρατούντα, θα υπάρχει και στο εγγύς μέλλον. Για να επιβεβαιώνει, πόσο
κοντά και πόσο μακριά ταυτόχρονα βρίσκεται η λύση από το όποιο
πρόβλημα του εν γένει δημοσίου μας βίου.

Αλλά, επειδή τίποτα δεν «σέρνεται» τυχαία, τίποτα δεν μας (Μια
αναγκαία διευκρίνιση : το «μας», δεν αποτελεί τυχαία επισήμανση. Εάν η
έλλειψη συντονισμού, ήταν χωρίς επιπτώσεις για τον συναλλασσόμενο
σε οποιοδήποτε τομέα με τη δημόσια διοίκηση, βεβαίως, το άρθρο αυτό
δεν θα γραφόταν) ταλαιπωρεί τυχαία, δικαιούται κάποιος να ερωτήσει ως
προς το προκείμενο ζήτημα. Η δυσκολία πού βρίσκεται για να υπάρχει
αυτός ο συντονισμός; Δεν θέλω να πιστεύω στο ότι λείπει ένα Σύστημα
Συντονισμού του Κυβερνητικού Έργου (ΣΣΚΕ). Η κυβέρνηση, έχουσα
την συνεπικουρία –αυτονόητο εκτιμώ- όχι ενός, αλλά ενός πλήθους
επιτελείων, θα μπορούσε εύκολα να αναθέσει σε κάποιο ή κάποια απ’
αυτά το σχετικό έργο, όποια στιγμή θα το επιθυμούσε. Το ότι τώρα αυτό
το ΣΣΚΕ, θα ήταν δυνατόν, «επενδυόμενο» και με την κατάλληλη
τεχνολογία που η σύγχρονη μικροπληροφορική μπορεί να προσφέρει στο
επίπεδο της μηχανογράφησης και μηχανοργάνωσής του, αυτό είναι
βέβαιο ότι εκ περισσού το επισημαίνουμε.

Εξάλλου, ας μη λησμονούμε και τούτο που έχει άμεση σχέση με ό,τι εδώ
μας απασχολεί : τις αρχές της σύγχρονης διοίκησης, σύγχρονης
οργάνωσης, τις αρχές του μάνατζμεντ, πολλοί τις επικαλούνται, αλλά δεν
είναι διόλου βέβαιο ότι όλοι τις επιθυμούν, πολύ δε περισσότερο ότι όλοι
τις εφαρμόζουν. Π.χ., δεν θα υπάρξει στέλεχος της κυβέρνησης,
οργανισμού ή δημόσιας επιχείρησης που να μη θεωρεί το στρατηγικό
σχεδιασμό σαν κάτι το «εξόχως απαραίτητο» για τη λειτουργία του
υπουργείου του, του οργανισμού ή της επιχείρησης, όμως, από την άλλη,
είναι σφόδρα πιθανό να διαπιστώσει κανείς, πως πολλοί λίγοι, πράγματι,
υποστηρίζουν στη πράξη την προσπάθεια αυτή, αφού κανείς δεν είναι
διατεθειμένος να υποβληθεί στον έλεγχο της όποιας του λειτουργίας.

Μιας δε και κάναμε ειδική αναφορά στο στρατηγικό σχεδιασμό, δεν

μπορώ να μην επισημάνω και το ότι στη χώρα μας «κουραστήκαμε» να
μιλάμε για σχεδιασμούς, όχι γιατί υπήρξαν πολλοί, αντίθετα, διότι ενώ
έχουμε πληθώρα εξαγγελιών σχεδιασμών, στην πορεία διαπιστούται ότι
πολλά πράγματα, οδεύουν ασχεδίαστα. Π.χ., το τι σημαντικά γίνονται
στο θέμα της αντιπλημμυρικής προστασίας, το πληροφορούμαι πάντα
μετά από καταστροφικές θεομηνίες, όπου εγώ τουλάχιστον, καταλαβαίνω
τούτο : όλοι είχαν «σχεδιάσει αρμοδίως», προτείνει, εισηγηθεί, κ.λπ.,
όμως, τελικά, το πρόβλημα δεν λύνεται. Το τι σημαντικά γίνονται στο
θέμα της δασοπροστασίας, το πληροφορούμαι πάντα μετά από
καταστροφικές πυρκαγιές, όπου εγώ τουλάχιστον, καταλαβαίνω τούτο :
όλοι είχαν «σχεδιάσει αρμοδίως», προτείνει, εισηγηθεί, κ.λπ., όμως,
τελικά, δεν κρύβω ότι τάχθηκα αλληλέγγυος στην κραυγή του συμπολίτη
μας εκείνου, που κραύγαζε στη Θεσσαλονίκη στις οθόνες των
τηλεοράσεων «δεν είμαστε Ελλάδα, είμαστε αποικία», με φόντο πίσω
του το καιόμενο Σέιχ Σου.

Έχοντας λοιπόν εκ προοιμίου απορρίψει το ενδεχόμενο το κυβερνητικό

έργο να μην συντονίζεται κατάλληλα και αποτελεσματικά, συνεπεία της
έλλειψης ή αδυναμίας καθιέρωσης μιας ανάλογης διαδικασίας, παραμένει
ως ερώτημα το επόμενο σκέλος του προβληματισμού μας, που ανωτέρω
εκθέσαμε και το οποίο βεβαίως, από τη θέση που είμαι αδυνατώ να
απαντήσω. Μπορώ όμως να εικάσω ένα από αυτά. Πράγματι, ένα από τα
πρώτα «οργανωτικά» ζητήματα που θα έθετε ένα ΣΣΚΕ, θα ήταν ο
επιμερισμός του συντονισμού του έργου αυτού –π.χ., όπως οι κύκλοι
υπουργείων. Αυτό είναι απλό να λέγεται –και συνήθως όλα τα σωστά,
διατυπώνονται απλά, η γορδιοποίηση επιτελεί άλλη αποστολή- όμως,
«μοιραία» τίθεται θέμα του ποιοι θα είναι οι επικεφαλείς «συντονιστές»
και κυρίως, με τι αρμοδιότητες. Ιδού λοιπόν, ένα ζήτημα, διαχειρίσιμο
μεν, πλην όμως δύσκολο, ένα ζήτημα που θέτει προβλήματα στην αρχή
της προσπάθειας.

Ο «συντονισμός», θα πρέπει πράγματι να αποτελέσει αντικείμενο

σοβαρής ενασχόλησης, αφού συνιστά θεσμικού χαρακτήρα ρύθμιση, που
σαν τέτοια, άπαξ και επιβληθεί, θα βοηθήσει στην αποτελεσματικότερη
αντιμετώπιση πολλών άλλων τρεχόντων προβλημάτων.

Ανεξάρτητα όμως από τα παραπάνω, ας «ασκηθούμε» λίγο επί του

ζητήματος, θέτοντας το ερώτημα : Ποια θα μπορούσε να ήταν η δομή
ενός τέτοιου Συστήματος Συντονισμού Κυβερνητικού Έργου (ΣΣΚΕ);
Χωρίς να μπορούμε στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου να υπεισέλθουμε
σε λεπτομέρειες, εν τούτοις, μπορούμε να υποθέσουμε ότι «ο πίνακας
περιεχομένων» του, θα περιλάμβανε πιθανώς τις παρακάτω τουλάχιστον
ενότητες :

1. Εισαγωγή – Εννοιολογικές Αποσαφηνίσεις.

2. Τα Όργανα του Κυβερνητικού Συντονισμού – Αποστολή.
3. Αρμοδιότητες των Οργάνων Κυβερνητικού Συντονισμού – Λήψη
Αποφάσεων.
4. Εκλογίκευση των αλληλεπικαλυπτομένων αρμοδιοτήτων των
Κυβερνητικών Οργάνων.
5. Στοιχεία Πληροφόρησης.
6. Διαδικασίες.
7. Έγκριση ΣΣΚΕ – Τροποποιήσεις.

Σύντομη αναφορά στις επιμέρους ενότητες της δομής του ΣΣΚΕ :

1. Εισαγωγή – Εννοιολογικές Αποσαφηνίσεις

Στο τμήμα αυτό, αποσαφηνίζονται βασικές έννοιες του ΣΣΚΕ, ώστε όλοι
να εννοούν το ίδιο πράγμα, όταν αναφέρονται στο ίδιο θέμα. Π.χ., τι
σημαίνει «συντονισμός»; Τι επιδιώκει να «συντονίσει» το Σύστημα;
Υπάρχουν πολλά είδη «συντονισμών», κι αν ναι τι γίνεται δεκτό εδώ; Τι
σημαίνει «Όργανο» στα πλαίσια του ΣΣΚΕ (Π.χ., Όργανο Συντονισμού,
ποια τα Κυβερνητικά Όργανα (εννοούμε μόνο τα Υπουργεία,
συμπεριλαμβάνουμε και Κυβερνητικές Επιτροπές;), κ.λπ);
2. Τα Όργανα του Κυβερνητικού Συντονισμού - Αποστολή

Καθορίζονται τα Όργανα του Συντονισμού του Κυβερνητικού Έργου.

Ένα από αυτά τα Όργανα και το ύπατο στην πυραμίδα της ιεραρχίας,
συνιστά αναμφίβολα ο πρωθυπουργός και το Κυβερνητικό Συμβούλιο.
Ειδικώς ο πρωθυπουργός, μπορεί –και πρέπει- να συνιστά αυτοτελές
«Όργανο» στα πλαίσια ενός τέτοιου Συστήματος. Από εκεί και πέρα, στο
τμήμα αυτό, εξειδικεύονται τα Όργανα Συντονισμού, ως προς τον αριθμό
τους και το χώρο ευθύνης τους. Π.χ., μπορούν να υπάρχουν «κύκλοι»
υπουργείων –δεν είναι δική μου η σκέψη αυτή- ο καθένας των οποίων να
συνιστά ένα αυτοτελές Όργανο Συντονισμού, στο πλαίσιο του δικού του
κύκλου ευθύνης. Επίσης, μπορούν να υπάρχουν και εντεταλμένα
Όργανα, στο επίπεδο του κάθε υπουργείου, ώστε να υποστηρίζουν το
έργο του οικείου Οργάνου Συντονισμού, στο συγκεκριμένο χώρο
ευθύνης του υπουργείου –κατ’ ουσίαν πρόκειται για Όργανο
υποστηρικτικό του κάθε υπουργού. Για καθένα απ’ αυτά, θα οριοθετείται
με σαφήνεια η αποστολή του.

3. Αρμοδιότητες των Οργάνων Κυβερνητικού Συντονισμού – Λήψη

Αποφάσεων

Με εξαίρεση το Υπουργικό Συμβούλιο και τον πρωθυπουργό, για όλα τα

υπόλοιπα Όργανα, θα περιγράφονται με τη μεγαλύτερη δυνατή
λεπτομέρεια, οι αρμοδιότητές τους επί θεμάτων Συντονισμού του
Κυβερνητικού Έργου, διευκρινίζοντας και ποιες απ’ αυτές είναι καθαρά
συντονιστικού εποπτικού χαρακτήρα, ποιες θα είναι χαρακτήρα
«εγκριτικού» και σε ποιο βαθμό, και ποιες χαρακτήρα εισηγητικού σε
υπερκείμενα Όργανα Συντονισμού, π.χ., το Υπουργικό Συμβούλιο ή τον
πρωθυπουργό. Σε ό,τι αφορά στα δύο τελευταία Όργανα, στην ουσία, η
μόνη «αρμοδιότητα» που μπορεί να έχει ο πρωθυπουργός ή το
Υπουργικό Συμβούλιο, θα είναι ακυρωτικού χαρακτήρα, είτε υπό την
έννοια της αποδοχής των εισηγήσεων των Συντονιστικών Οργάνων, είτε
υπό την μορφή της αποδοχής, μερικής ή ολικής. Σε ό,τι αφορά τη
διαδικασία λήψης αποφάσεων στα Συντονιστικά Όργανα, το θέμα αυτό
θα πρέπει να είναι εξαρχής ξεκαθαρισμένο και ορισμένο. Εκτιμούμε, ότι
προς αποφυγή τριβών, ας μη ξεχνάμε, αναφερόμαστε σε πολιτικής
φύσεως ζητήματα, καλό θα ήταν οι αποφάσεις να λαμβάνονται δια
ψηφοφορίας, ενώ επίσης σημαντικό, είναι το πώς θα εισάγονται τα προς
συζήτηση θέματα, που κι αυτό θα πρέπει να είναι ξεκαθαρισμένο.
4. Εκλογίκευση των αλληλεπικαλυπτομένων αρμοδιοτήτων των
Κυβερνητικών Οργάνων

Για να αποδώσει έργο ο συντονισμός στο επίπεδο των Οργάνων

Συντονισμού, δεν αρκεί τα ίδια να είναι περιβεβλημένα με αρμοδιότητες,
θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και το θέμα των αρμοδιοτήτων στο επίπεδο
των λοιπών Κυβερνητικών Οργάνων, που θα ανήκουν στο κάθε Όργανο
Συντονισμού. Η έμφαση θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερα στον τομέα των
αλληλεπικαλύψεων (π.χ., μεταξύ των υπουργείων), που θα πρέπει να
περιορισθούν στις απολύτως αναγκαίες και με σαφή κριτήρια ύπαρξής
τους (π.χ., διασφαλιστικές δικλείδες, κ.λπ.). Περαιτέρω, οι
αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες, εάν μεν αυτές ανάγονται στον
κύκλο ευθύνης του αυτού Συντονιστικού Οργάνου, η άποψή μας είναι ότι
το Όργανο αυτό θα πρέπει να έχει την εξουσία το ίδιο ν’ αποφασίζει επ’
αυτών, εάν δε ανάγονται στον κύκλο ευθύνης περισσοτέρων
Συντονιστικών Οργάνων, τότε, το καθένα απ’ αυτά, θα εισηγείται επί του
ιδίου θέματος στο Υπουργικό Συμβούλιο ή τον πρωθυπουργό, ανάλογα
με τα όσα λεπτομερέστερα θα προβλέπονται στο ΣΣΚΕ.

5. Στοιχεία Πληροφόρησης

Η ενότητα αυτή, αποτελεί την «καρδιά». Το ΣΣΚΕ στην ενότητα αυτή,

θα περιγράφει τι είδους ακριβώς πληροφόρηση επιθυμούμε να υπάρχει,
στο πλαίσιο του συντονισμού, για κάθε Όργανο χωριστά, εκκινούντες
από τα εντεταλμένα κατά Υπουργείο Όργανα στήριξης του οικείου (σε
επίπεδο κύκλων Υπουργείων) Συντονιστικού Οργάνου και φθάνοντας
έως το Υπουργικό Συμβούλιο και τον Πρωθυπουργό. Το τι είδους
πληροφόρηση θα πρέπει να υπάρχει, θα προκύψει ουσιαστικά από την
καθοριστέα κατά Συντονιστικό Όργανο αποστολή, και τις αρμοδιότητες
που θα έχουν καθορισθεί.

6. Διαδικασίες

Οι διαδικασίες έρχονται να καθορίσουν τη μεθοδολογία του ίδιου του

συντονισμού, στο επίπεδο της ροής των εργασιών του κατά Όργανο. Πώς
και από πού θα λαμβάνεται η αναγκαία πληροφόρηση; Πώς καθορίζεται
η επικοινωνία μεταξύ της οργάνωσής τους; Με ποιόν τρόπο; Με ποια
συχνότητα; Τι είδους πληροφόρηση απαιτείται για το κάθε Όργανο;
Πόσο αναλυτική; Ιδού μερικά ερωτήματα που εδώ θα πρέπει να
αντιμετωπιστούν.
7. Έγκριση ΣΣΚΕ- Τροποποίηση

«Τυπικό», αλλά ουσιαστικό τμήμα του Συστήματος. Κατ’ αρχήν, απ’ όσα
ανωτέρω περιγράφηκαν, ναι μεν υπάρχει ένα ενιαίο ΣΣΚΕ, όμως,
περαιτέρω αυτό, «τμηματοποιείται». Σε ό,τι αφορά την αρχική έγκριση,
δηλαδή την έγκριση του πρώτον καταρτισθησομένου ΣΣΚΕ, αυτή θα
πρέπει να γίνει από τα έχοντα ακυρωτικές κατά τα ανωτέρω
αρμοδιότητες Όργανα. Σε ό,τι όμως αφορά τις τροποποιήσεις, εδώ θα
πρέπει με σαφήνεια να προβλέπεται, επί ποίων θεμάτων υπάρχει
δυνατότητα τροποποίησης του «κλαδικού» κατά Συντονιστικό Όργανο
ΣΣΚΕ και επί ποίων απαιτείται η τελική έγκριση από τα δύο ακυρωτικά
Συντονιστικά Όργανα.

Αυτός λοιπόν εκτιμούμε ότι θα μπορούσε να ήταν ο «πίνακας

περιεχομένων» ενός ΣΣΚΕ. Βεβαίως στο παρόν άρθρο, δεν φιλοδοξούμε
να προβάλλουμε «τεκμηριωμένες» προτάσεις, αφού, άλλωστε,
τουλάχιστον η δική μου φιλοσοφία είναι ότι πριν κανείς φθάσει να ομιλεί
περί «τεχνικών», καλό είναι προηγούμενα να έχει ξεκαθαρίσει τη
φιλοσοφία, τις αρχές, το πλαίσιο, την ουσία του προβληματισμού του.
Αυτό είναι και μια απάντηση, σε ορισμένες κριτικές που κατά καιρούς
δέχομαι προφορικά, ότι δηλαδή «δεν προχωρώ σε τεχνικές πρακτικές
προτάσεις» στα διάφορα άρθρα μου. Η απάντησή μου είναι πάγια. «Τι να
προτείνω; Αν το ζητούμενο είναι οι «τεχνικές», ευχαρίστως μπορώ να
υποδείξω δεκάδες, εκατοντάδες, που εδώ και δεκαετίες, εικοσαετίες, και
τριακονταετίες –για να μην προχωρήσω παραπέρα-, χρησιμοποιούνται,
που δεν χρειάζεται παρά να τις αντιγράψουμε».

Όμως η δυσκολία δεν βρίσκεται στην «τεχνική λύση», και για να

ακριβολογούμε, η εφαρμογή τεχνικών λύσεων, δεν αποτελεί τη «λύση»,
αποτελεί την «επίλυση», αφού προηγούμενα έχω καθορίσει τη λύση σε
επίπεδο «πλαισίου»» -σκέφτομαι με την ευκαιρία, πόσο πράγματι
παιδαγωγική και ουσιαστική ήταν η πάλαι ποτέ ισχύουσα και ήδη
καταργηθείσα μέθοδος αριθμητικής, στην οποία, πριν μανιωδώς
αρχίσουμε να εφαρμόζουμε τύπους, έπρεπε προηγούμενα να
καταθέσουμε τη «σκέψη», εντός της οποίας θα εφαρμοσθεί η όποια
τεχνική. Το να πω ότι θα «κτίσω» ένα σπίτι, η «τεχνική» είναι να «ρίξω»
τα μπετά, να βάλω το ένα τούβλο δίπλα στο άλλο –ας μου συγχωρεθεί
εάν δεν τα παραθέτω με τη σωστή σειρά ή αν κάτι ξέχασα- και πάει
τέλειωσε. Όμως, όλοι ξεκινάμε από ένα πλαίσιο. Τι είδους σπίτι θέλουμε,
με τις δεδομένες οικονομικές μας δυνατότητες; Πώς θέλουμε τη
διαρρύθμισή του; Πώς θα κατανείμουμε το συνολικό του χώρο κατά
χρήση, κ.λπ; Όσοι ευθέως παραπέμπουν σε τεχνικές, στη δική μου
αντίληψη, αυτό που κάνουν, είναι ότι είτε θεωρούν ως αυτονοήτως
ξεκαθαρισμένο το κατά τα ανωτέρω «πλαίσιο» αναφοράς, είτε στην
ουσία το αγνοούν, και το κυριότερο, αγνοούν την κρισιμότητά του. Και
στις δυο περιπτώσεις, δεν σχεδιάζουν συνολικά, απλώς αναγάγουν σε
συνολικό σχεδιασμό ένα τμήμα αυτού. Έτσι, όταν μιλώ για στρατηγικό
σχεδιασμό, π.χ., θα εξακολουθώ να ρίχνω το βάρος στα προαπαιτούμενά
του, που δυστυχώς –για όσους θλίβονται βεβαίως γι’ αυτό-, δεν έχουν
πάντα «αριθμητική» τιμή. Θα εξακολουθώ για παράδειγμα, να τονίζω ότι
εάν δεν εγκαθιδρύσετε κουλτούρα, αξίες, κλίμα, δεν καθορίσετε την
αποστολή και το όραμα, δεν καθορίσετε στόχους και στρατηγικές, τότε η
όποια «ρηξικέλευθη» τεχνική ανάλυση δεν θα έχει ουσιαστικό
περιεχόμενο και νόημα σ’ ένα στρατηγικό μάνατζμεντ, και όντας, μη
έχοντας δοκιμασθεί για τον «ηρωισμό» μου, μπορεί μεν να μην μίλαγα αν
είχα απέναντί μου τον Γκέρινγκ που έλεγε ότι «όταν ακούω κάποιον να
μιλάει για κουλτούρα ψάχνω για το περίστροφό μου» (Tony Eccles :
Implementing Strategy : Two Revisionist Perspectives, εις : John
Hendry, Gerry Johnson, Julia Newton : Strategic Thinking, John Wiley
& Sons, σελ. 311), που συστοιχίζεται πλήρως με τον Νίτσε, που έλεγε ότι
«η κουλτούρα βρίσκει προστάτες, σ’ όλους εκείνους που έχουν
συνείδηση της ασχήμιας τους και της πλήξης τους και που θέλουν να
δημιουργούν αυταπάτες διαμέσου αυτού που ονομάζεται «ομορφιά της
μορφής»…» (Φρ. Σατελέ και Εβελίν Πιζιέ-Κουσνέρ : Οι Πολιτικές
Αντιλήψεις του 20ου Αιώνα, εκδ. Ράππας, σελ. 31.), όμως, θα
εξακολουθούσα να πιστεύω σε ό,τι ανωτέρω ιδιαίτερα επισήμανα.
Χρήσιμο λοιπόν το παρόν άρθρο, και σε εντελώς προσωπικό επίπεδο,
αφού, μου δίνεται η ευκαιρία να διευκρινίσω κάτι που ατομικά με
αφορά…