KURS SERBSKEJE RE / KURZ LUICK SRBTINY Jindich Vacek, Curs practic de limba sorab, Universitatea din Bucureti 1986

Copyright Jindich Vacek 1986, 2012

VODN POZNMKA (CS) / INTRODUCTORY NOTE (EN)

Na tto strnce pedkldme zjemcm vodn texty jednotlivch lekc uebnice luick srbtiny vydan roku 1986 v Bukureti. Vedle tchto dialog obsahuje zmnn uebnice tak podrobn gramatick vklad, cvien a adu informac tkajcch se zejmna hovorovho vyjadovn (viz pklady uveejnn na tto strnce).

Luickosrbsk dialogy zde uveejpujeme z podntu kolegy jako mon zdroj inspirace pi vuce luick srbtiny i mimo univerzitu, kter uebnici vydala. Abychom vyuujcm usnadnili orientaci v pedloenm materilu, za kadm textem uvdme seznam novch slov obsaench v lekci a pehled mluvnickch tvar v dan lekci vysvtlovanch.

Tato strnka neme pln nahradit prci s uebnic (zejmna v ppad samouk). Texty dialog vak mohou bt uitenou pomckou pro ty, kdo umj luickosrbsky st a rozumj rozhlasovmu vysln v tomto jazyce, ale nejsou zvykl sami se luickosrbsky vyjadovat.

In the present page we put before the interested people the introductory texts of the lessons that represent the contents of the Sorbian (Wendish) language textbook published in 1986 in Bucharest. Besides these dialogues the above mentioned textbook includes also detailed grammatical explanations, exercises and a lot of information regarding especially the colloquial language (see examples from this page).

We present these dialogues in Sorbian language on the initiative of a coleague as a possible source of inspiration for the teaching of the Sorbian language in other places outside the university that published the textbook. To facilitate the guidance of the teaching people within the present textbook, each text is followed by a list with the new word stock included in each lesson and a summary of the grammatical forms explained in the lesson.

The present page cannot entirely substitute the use of the textbook (especially in the case of the self taught persons). But the dialogue texts could be an useful tool for those who know to read in Sorbian language or understand broadcasting in this language but are not accustomed to speak this language.

PRNJA LEKCIJA

t to je? To je Jan.

 Zwotkel wn je? Z Rumunskeje? N, wn z Rumunskeje njeje, wn je z uicy. Jan je serbski ratar. Ty sy te Serb? N, ja Serb njejsym, ja sym Rumun.

Zwotkel je tutn student? Wn je z uicy. To je serbski student. Wy sde te z uicy? N, my z uicy njejsmy, my smy z Rumunskeje. Woni su te z Rumunskeje? Haj, wzo. Woni su z Rumunskeje.

NOWE SOWA: t; to; byd; Jan; zwotkel; wn; z Rumunskeje; n; z uicy; serbski; ratar; ty; te; Serb; ja; Rumun; tn; student; wy; my; woni; haj; wzo; tutn (wona; wono; wone; mj; wj; wonaj; wonej)

GRAMATIKA: byd

DRUHA LEKCIJA

Ty sy Serb? N, ja njejsym Serb. Ja docya z uicy njejsym. Nic? Ty tola me jara derje serbsce! Ow, derje nic. Mu jeno mao (trochu, trku, kusk). Wuknu hakle. Wuknje hakle? Ty tola me bnje! Hde te to!

Prou wodajde, mede serbsce? N, my serbsce njememy. A nmsce?

 Nmsce te nic, jeno rumunsce. Ma (meja) woni nmsce? Woni nic, ale tn serbski student me nmsce.

Wuknje tn serbski ratar nmsce? Tn serbski ratar? ehodla to? Wn tola me nmsce bnje.

Wuknjede jendelsce abo francosce? My wuknjemy rusce. Jendelsce wuknu woni.

NOWE SOWA: docya; nic; tola; mc; jara; derje; serbsce; jeno; mao; hakle; wuknyd; bnje; hde te to!; prou; wodajde; nmsce; rumunsce; ehodla; ehodla to; jendelsce; francosce; rusce; trku; kusk

GRAMATIKA: mc, wuknyd; nje- (ni-, no-) x nic

TEDA LEKCIJA

t to je? Je to tn rumunski profesor? Haj, to wn je. Rozumi, to wn praji? Hde te to, docya njerozumju, wn rumunsce ri. Ja tola rumunsce njemu. Ri wn te trku serbsce? N, ale wn trku rozumi.

Ride serbsce? N, my serbsce njerimy, wuknjemy hakle. Ale rozumimy derje dosd. Rozumide, to ja praju? Haj, wzo.

 to praji? Praju, zo njerozumju.

to prajide? Prajimy, zo woni serbsce njerozumja.

Rozumide nmsce? N, nmsce nic, jeno serbsce. My smy z Rumunskeje.

Deo dobry. Hde je tn student z Rumunskeje, prou? ??? Mede serbsce? Haj, ale jeno mao, wuknu hakle. Sym zapoatkar. Rozumide nmsce? N, docya nic. Ale rozumide, to praju, hdy ru serbsce? Mede to hide jnu prajid, prou? Nic tak spnje, trochu pomao. Ru pespnje? Ntko potajkim pomau: Hde je tn rumunski student, prou? Ja sym z Rumunskeje.

NOWE SOWA: profesor; to; prajid, i; red, i; ale; rozumid, i; dosd; deo m.; dobry; hde; zapoatkar; hide; jnu; tak; spnje; pomao; pespnje; ntko; potajkim; pomau

GRAMATIKA: red, rozumid

TWRTA LEKCIJA

Hde ta rumunska holca je? Wona tu ntko njeje. Kajka wona je? Je rjana (ikwana)? Haj, ta rumunska holca je jara rjana.

 Kajka je ta rumunska studentka? Wona je jara moda. Je to (wona) rjana holca? Haj, to (wona) je rjana holca.

Je tn rumunski student tu? N, hide nic. Kajki wn je? Je mody? N, wn je hio dosd stary. Je to mudry owjek? Haj, to je jara mudry owjek. (Je mudry owjek? Haj, wn je jara mudry owjek.)

Je Budyin rumunske msto? N, to je uiske msto. Je Budyin wulki? N haj, may wn njeje. Je to stare abo nowe msto? Budyin je jara stary. to me sej tam wobhladad?

 Wjele. Tam je stara radnica, Ptrowa cyrkej, Mikawk to to je? Stare pohrjebnido (stary krchow). Dale je tam Mst mra, Lawska wa Je ta wa wysoka? N, wona je dosd niska. Blisko wottam je hrodido To dosaha!

NOWE SOWA: holca; tu; rjany; ikwany; mody; stary; mudry; owjek; Budyin; msto; uiski; wulki; may; nowy; wobhladad sej; tam; radnica; Ptrowa cyrkej; pohrjebnido; krchow; dale; Mst mra; mst; mr; wa; Lawska wa; wysoki; niski; blisko; wottam; hrodido; dosaha; kajki

GRAMATIKA: lowjek m., | holca, pseo f. | msto,twarjenje n. nowy student | nowa studentka | nowe msto

PJATA LEKCIJA

Dobry deo, Jano. Hde ha bi? Du nakupowad. Dyrbju sej rumunski sownik wobstarad. Rumunski sownik? Haj. Znaje tu nkajku dobru kniharnju? Haj, wzo. Pj sobu, to je jara blisko. Nadijomnje de njekomdu. Hde te to! Dyrbju tak a tak nowu knihu za nau mad kupid. Wona je jute posta. Je to wrno? Haj. Widi hio nau kniharnju? Tamle wona je. Tutu kniharnju znaju, tam husto nakupuju.

Hde ha de, Tomao? Du sej nowe koleso kupid. Nowe koleso? ehodla to? To stare je tola hide dosd dobre.

 Haj, to trjechi. Ale dyrbju hide druhe koleso za na wopyt wobstarad. Kajki wopyt? Pola nas bude jedyn rumunski student. Wn wuknje serbsce. Je to wrno? Me twj rumunski pedel woprawde serbsce red? N haj, wn ri hide mao, je hakle zapoatkar. Ale wn derje rozumi. N, to so potajkim wjeselu.

NOWE SOWA: bed, i; hid, du, de; nakupowad, uje; dyrbjed, i; sownik; wobstarad sej, a; pj sobu; znad, znaje; nadijomnje; komdid, i; de; tak a tak; kniha; za; na, a, e; mad f.; kupid, i; jute; posta; wn je posta; je to wrno?; wided, i; hio; tutn; husto; koleso; to trjechi; druhi; wopyt; pola nas; bude; jedyn; twj; pedel; woprawde; wjeselid so, i

GRAMATIKA: tn nowy sownik | tu nowu holcu (mad) | to nowe msto hid, znad, -owad: nakupowad Jano! Tomao! (knjez:) knjee! owjeko!/owjee!

STA LEKCIJA

PEDAWARKA: to pytade, prou? JURIJ: Made nkajki rumunski sownik? PEDAWARKA: Haj, wzo. Chcede sej jowle tn may wobhladad? JURIJ: N, tn kapsny nic. Pokazajde mi tn wulki, prou. TOMA: Poskaj, to je dobry sownik. toha tam pyta? JURIJ: Jedne rumunske sowo. Mam doma list z Rumunskeje a nto tam njerozumju. TOMA: Z Rumunskeje? JURIJ: Haj. Jedyn student tam wuknje serbsce, wn mi hdys a hdys pisa. PEDAWARKA: Chcede tn sownik? JURIJ: Haj. Made te wubnicu rumundiny? PEDAWARKA: N, wubnicu bohuel nimamy.

JURIJ: Piruku za konwersaciju te nic? PEDAWARKA: Nael nic.

to to je? To je jara zajimawa kniha wo serbskim pismowstwje (serbskej literaturje). Zwotkel tu knihu ma? Tu w tej nowej wulkej kniharni pedawaja. to w tej knize ntko pyta? Tu je rjany nastawk wo serbskim spisowadelu Mrdinje NowakuNjechoroskim. To je dobry spisowadel. Ma doma hide nto wo serbskim pismowstwje? Bohuel nic. Dyrbju sej zaso nto w msde (= w Budyinje) kupid.

NOWE SOWA: pytad, a; md, ma; chcyd, chce; pokazad, a; mi; poskad, a; sowo; doma; list; hdys a hdys; pisad, a; wubnica; wubnica rumundiny; bohuel; piruka; nael; zajimawy; wo; literatura; pismowstwo; w; pedawad, a; pedawarka; nastawk; spisowadel; Mrdin

GRAMATIKA: wo tym nowym profesorje/sowniku | wo tej nowej onje/uicy/kniharni |wo tym nowym sowje/kolesu w hrode, w hade, na dubje, na stopje, w dole, na dworje, na krchowje, w domje, w Budyinje wo maderi, wo cyrkwi

SYDMA LEKCIJA

Poskaj, Lubina, hde tn bus jde? To ja njewm, tu nio napisane njeje. Najskerje do jedneje serbskeje wjeski. Dyrbi so toho nmskeho ofera wopraed. Ja so jeho wopraam. Ale me wn mi te serbsce wotmowid? Doakaj potajkim, ja so jeho sama wopraam. (Praa so nmsce.) to wn praji?

 Wn praji, zo jde tn bus do Zeho Komorowa. Do Zeho Komorowa? To je daloko. Ja tola do Delnjeje uicy jd njecham. Mno, zo wn te pez Nowe Msto jde. To si mi wrid njecha. Ta wjeska je tola pola Beje Wody. Tutn bus do Noweho Msta cyle wsde njejde. Dyrbi potajkim tn prawy pytad. Ma docya jzdenku? Jzdenku? ehodla to? Tu sej tola w busu kupju. Hde te to! Jzdenku dyrbi sej tu na zastanidu kupid. Widi tu nisku chku pdla cyrkwje? Tam (w tej chce) jzdenki pedawaja. Pjenjezy ma? N poskaj, tak rozpjereny tola hide njejsym!

NOWE SOWA: bus; jd, jde; wded, w; nio; napisany; najskerje; wjeska; ofer; wopraed so, a; praed so, a; wotmowid, i; akad, a; doakaj!; potajkim; sam; do; daloko; delni, ja, je; njechad, a; mno; zo; wrid, i; pola; by; woda; cyle; wsde; prawy; jzdenka; jzdenki (pl); zastanido; cha; chka; pdla; pjenjezy; rozpjereny

GRAMATIKA: toho serbskeho studenta | teje serbskeje ony/studentki/kniharnje | toho noweho msta maderje, cyrkwje Widi toho rumunskeho studenta?

jd, wded

WOSMA LEKCIJA

WOPYT W SERBACH

Na Budyskim dwrnidu:

Prou wodajde, mede serbsce? Haj, wzo. Wy sde Dan Ionescu z Bukaresta. Witaj we uicy, Dano! Ja sym Jurij Chnik namaka? . Sy so sem derje

 Haj, to njeje tak deko byo. Sym wot Drjedan ha do Budyina z jara dobrym spnikom runu smuhu j. A kak je byo w dahu? Tam njeje byo hubjenje. Sym so cyy pud z modej nmskej studentku rozmowja. Wona je mi te swoju adresu do Lubija daa. Ta holca me jara derje francosce. Ty pak sy jara derje serbsce nawukny. Z kim da sy w Rumunskej serbowa? W Bukaresde tola Serba ldma zetka. Sym jeno w uli z profesorom ra, z naim serbdinarjom mjenujcy. Sym woprawde wjesoy, zo me nau r tak derje. N haj, ntko sy pak hakle w msde W msde? To rka w Budyinje. My peco jeno w msde prajimy. Ntko pak dyrbimoj z busom do Zejic a wot Zejic z kolesom dale. NOWE SOWA: Budyski; dwrnido; Bukarest; witad, a; witaj!; namakad so, a; wot; Drjedany pl.; ha; runu smuhu; spnik; kak; dah; hubjenje; cyy; pud m.; rozmowjed so, a; te; swj; adresa; Lubij m.; dad, da; serbowad, uje; ldma; zetkad, a; ula; serbdinar; wjesoy; pak; rkad, a; peco; dale

GRAMATIKA: z tym nowym sownikom | z tej nowej onu | z tym nowym mstom dad

sym pisa (pisaa) smy pisali smj pisaoj

DEWJATA LEKCIJA

Na bus hakle pozdio jde. Njejsy sprcny? N, w dahu je rjenje byo. To sej mu pedstajid. Tajka luba rozmowa Sy hio jd? Hide nic. Dyrbimoj potajkim na wobjed hid. Memoj jsd tu na dwrnidu w hosdencu. Waok sej me tamle wotpooid. Chce? Haj, sym pezjedny. Widu, zo je tamle te kiosk to sej chce kupid? Nowu dobu*)? N, tak derje serbsce itad hide njemu. To skerje Pomjo. Ntko pak cyle chutnje: dyrbju naej maderi pohladnicu wotpsad a nanej te.

 ehodla jednu mamje a jednu nanej? Wonaj staj dlenaj. Njejsym di wo tym pisa? N, to ja wda njejsym. Tu w Serbach so to jeno zrdka stawa. Wodaj. Je ha k twojemu kolesu hide daloko? Ntko njejsym zrozumi, kak to mni. Kelko kilometrow je do Zejic? Nkak pjatnade.

*) Mjeno tehdyich serbskich nowin. Densa Serbja itaja Serbske nowiny. NOWE SOWA: pozdio; sprcny; rjenje; pedstajid sej, i, i; tajki; luby; rozmowa; jsd, j, jd; na; wobjed; waok; wotpooid sej, i, i; pezjedny byd; kiosk; doba; itad, a, a; skerje; pomjo; pohladnica; wotpsad, sdele, sa; nan; mama; dleny; w Serbach; stawad so; a, a; mnid, i, i; kelko; kelko; kelko kilometrow; nkak; pjatnade; chutnje

GRAMATIKA: tomu nowemu studentej | tej nowej onje/uicy/kniharni | tomu nowemu mstu jsd

10

DESATA LEKCIJA

Poskaj, Dano, ty sy tola chtro sprcny. Takle so njememoj wuchadowad. Ale memoj moju detu wopytad, wona bydli jowle na Thlmannowej*), blisko Serbskeho doma. Njecham twoju detu mylid. Ty ju njemyli a mje te nic. Smy de tola do uicy peprosyli. Serbski owjek je hospodliwy, znajmjeoa/wosebje tu, w Hornjej uicy. Tam deleka, to je ble cuze Twoja deta tola njew, zo sym pij. Ju, w. Sym jej to praji. Wona so wjeseli, zo wukrajnika widi, kotry nau serbdinu znaje. Tam sej me womrje sydnyd, dopisnicu pisad, kofej pid, tykanc jsd Bude te telewizu hladad a serbsku tadel abo radio (rozhs) suchad Ntko bude serbske wusyanje. Serbske wusyanje? W rozhosu?

 Haj, z Chodebuza**). Wy made te swj serbski sdelak? N haj, ryzy serbski sdelak wzo nimamy, ale z Chodebuza*) hdys a hdys serbsce wusyaja.

*) Bywe mjeno hasy, densa Dwrnidowa. **) Densa z Wojerec (a z Kalawy).

NOWE SOWA: chtro; wuchodowad so, uje, owa ipf.; deta; wopytad, a, a pf.; bydlid, i, i ipf.; doma; mylid, i, i ipf.; peprosyd, y, y pf.; de; mje; hospodliwy; znajmjeoa; wosebje; horni; deleka; ble; cuzy; ju; jej; wukrajnik; wotpoed so, nje, a pf.; womrje; sydnyd so, dnje, dny pf.; pid, pije, pi ipf.; kofej m.; tykanc; telewiza/telewizija; hladad, a, a ipf.; tadel f.; radio n.; rozhs; wusyanje; sdelak; n haj; ryzy; wusyad, a, a ipf.

GRAMATIKA: pisad ipf. napisad pf. budu pisad napisam

11

JDNATA LEKCIJA

Wobaruju jeno, zo di njemu ntko Budyin pokazad. Tu by so ka w bajce u, Dano. to by mi pokaza, Jurjo? Najprjedy bych di Serbski dom pokaza. Tam bychmoj sej Muzej serbskeho pismowstwa wobhladaoj. Potom bychmoj do doma knihi na Marxowej oj. To je rjana a wulka kniharnja. Snano bychu tam nto zajimawe mli. Potom bychmoj sej srjedido msta wobhladaoj: Howne torhodo, Ptrowu cyrkej, Mikawk to to je, Mikawk? Ow, tam by so di spodobao. To je bywa wotpalena cyrkej nad Sprjewju. W rozpadankach je krchow. Tam je te *wuznamny serbski prcowar+ Micha Hrnik pohrjebany. Pola nas w Bukaresde mamy te jara rjanu armensku cyrkwiku. Made tu w Budyinje te tajke nto? N, tajke nto jow njedawa. Prou? ??? Njejsym de zrozumi. t njedawa? to njedawa?

 Ow, wodaj. Sym prajid chcy, zo tajke nto jow nimamy. Dyrbju na swoju serbdinu kedbowad, hewak by jara njerodnje red nawukny, Dano. Haj, to ja wm. Hdy byde wy Serbja spisownu serbdinu naoowali (wuiwali), potom bychmy my wukrajnicy te prawje serbsce reli.

NOWE SOWA: wobarowad, uje, owa ipf.; bajka; ka; ud, uje, u (so) ipf.; najprjedy; dom; muzej m.; potom; drha; snano; srjedido; howny; torhodo; bywi; wotpaleny; nad; Sprjewja; rozpadanki f. pl.; w rozpadankach; wuznamny; prcowar; pohrjebany; armenski; cyrkwika; kedbowad, uje, owa ipf.; njerodny; Serbja; spisowny; naoowad, uje, owa ipf.; wuiwad, a, a ipf.; prawje

GRAMATIKA: bych ini; bych by ini

12

DWANATA LEKCIJA

JURIJ: Tu naa deta bydli. DAN: W tutej chi? JURIJ: Haj. Dyrbimoj po schodach horje hid, wona na prnim poschode bydli. (Wn zazvoni.) WRBL: Witaj k nam, Jurjo. JURIJ: Wjer pomazy, wujo! Je deta te doma? WRBL: Haj, wzo. t da tn mody mu je? Je wn te z Chrsdic? JURIJ: N, to je mj rumunski pedel. WRBL: Rumun! Herzlich willkomen! DAN: ? Njerozumju, rde serbsce, prou. WRBL: To tola wrno njeje! Twj rumunski pedel me serbsce? DAN: Trochu. WRBL: To je warna wc! Ale pjde tola nut. Prou jara, knjee. Kajke je wae mjeno? Ja sym Franc Wrbl. DAN: Ja rkam Dan Ionescu. WRBL: Wjeselu so, zo was zeznaju. Zastupde do jstwy, prou. (K onje:) Marka! Pj raz pohladad, t je nas wopyta. DETA: Witaj, Jurjo! WRBL: Jurja tola znaje. Na tutoho modeho knjeza pohladaj. Wn je z Rumunskeje, ale powda serbski ka my. Wn rka

DAN: Dan Ionescu. WRBL: To je moja ona Marka. DETA: Witajde k nam. Sydode so, prou. Sde sej Budyin wobhladad pij? JURIJ: Ow n, deta. Wn je runje ntko z dahom z Rumunskeje pij. DETA: Ale ehodla njejsy to hnydom praji, Jurjo? Tn knjez je cyle wsde wn sprcny. Njechade so wumyd? Tam je naa myjernja. Mydo tam namakade, iste trnje wam hnydom pihotuju. DAN: Wutrobny dak. Bych so rady wumy, ale njeiode sej mojedla ane starosde. WRBL: to wy we waej starobje wsde, to su starosde

NOWE SOWA: schody m. pl.; po schodach; prni; poschd; zwonid, i, i ipf.; zazwonid pf.; witaj k nam; wjer pomazy; wuj m.; mu m.; k nam;

nut; knjez; wa; mjeno; zeznad, zeznaje, zezna pf.; zastupid, i, i pf.; stwa (do jstwy); pohladad, a, a pf.; powdad, a, a ipf.; ona; hnydom;

wn;myd (so), myje, my ipf.; wumyd so pf.; myjernja; mydo; isty; trnje; pihotowad, uje, owa ipf.; wutrobny; dak; inid, i, i ipf.; mojedla; starosde f. pl.; staroba

GRAMATIKA: wuko! kupuj!, r!, pisaj! js!, wz!, daj!, mj!, bud!

13

TINATA LEKCIJA

DETA: Smm wam nto poskidid? JURIJ: Deta, mj smoj tola na wobjede byoj! DETA: Hde da to? JURIJ: Na dwrnidu. DETA: Wy tola do teje Mitropy chodid trjebali njejsde. Smm wam trochu (kusk) kofeja dad? Abo rado kakaw? DAN: Kakaw, prou. JURIJ: Wid, deta, sy jeho hio zapleoia. DETA: Njebud lzy, Jurjo! Tu su alki a iki, cokor je na blide, nic? JURIJ: Haj.

DETA: Doakajde wokomik, prou. WRBL: Pjde so sydnyd jowle do kesa k woknu. Tu mamy wjace swcy, a tam tn stlc je te kusk twjerdy. Zaio durje, Jurjo. Njecham na tu haru z kuchnje poskad. Pijede rady wino? Abo piwo? DAN: N haj WRBL: Dyrbide kleocu naeho Budyskeho woptad. Hnydom wam bleu woinju. Hde ha woinjak je? Sy jn wida, Jurjo? JURIJ: Jowle na kamorje lei. WRBL: Mj dak, Jurjo! Hnydom wam naliju, knjee. Prou. Strowosdi! DAN: To sodi!

NOWE SOWA: smd, , ipf.; poskidid, i, i pf.; Mitropa; trjebad, a, a ipf.; abo; rado; aj m.; kakaw; zapleoid, i, i pf.; lzy; alka, pl. alki; ika, pl. iki; cokor; blido; wokomik; keso; wokno; wjace; swca; stlc; twjerdy; zainid, i, i pf.; durje pl.; hara; kuchnja; rady; piwo; wino; kleoca; woptad, a, a pf.; blea; woinid, i, i pf.; woinjak; kamor; leed, i, a ipf.; nalid, nalije, i pf.; strowosdi!; soded, i, a ipf.

GRAMATIKA: ja, mnje/mje, mni/mi; ty, tebje/de, tebi/di; wn; wona; wono

14

TYRNATA LEKCIJA

WRBL: Moja mandelska te hnydom kakaw pinjese. JURIJ: to to njese? DETA: Sym tykanc pjeka. JURIJ: N, to mamy woprawde zboo. DETA: Wzmide sej, prou. A dajde sej soded! DAN: Dakuju so, knjeni. JURIJ: Dakuju, deta. DETA: Prou. WRBL: Wostaj kanu na blide, Marka. DETA: Chce ty te tykanc md, Franco? Widu, zo sde piwo pili. WRBL: Na hsd je kleocu wopta.

DETA: Nadijomnje je jemu sodao. WRBL (k Danej): Kak so wam w NDR*) spodoba, knjee? DAN: Bohuel tu hide wjele wida njejsym. Ale krajina, kotru sym pez wokno daha wida, je rjana. iste wjeski, mae msta a wosebje rjane lsy a hrki. Tych we wokolinje Bukaresta wjele njeje. WRBL: Made prawje. Tajkich lsow a hrkow made tam deleka mao. To trjechi. Ale wjele rjanych mstow a wjeskow tam tola te je. DAN: Sde w Rumunskej by? WRBL: Haj, wzo. Hio dwjce, a moja ona samo trjce. Sym pi ornym morju poby. Widide, my tu w Serbach zaso ane morjo nimamy. Ale w Chrsdicach zmjede Satkulu a hatki, za Panicami kupjel a pola Budyina jzor. Wody tu we uicy mamy dosd, wo to pokoj.

*) NDR (Nmska demokratiska republika), mjeno byweho socialistiskeho stata.

NOWE SOWA: mandelska, eje; pinjesd, njese, njes pf.; njesd, njese, njes ipf.; zboo; wzad (sej), wozmje, wza pf.; daj(de) sej soded!;

dakowad so, uje, owa ipf.; knjeni f.; wostajid, i, i pf.; kana; hsd m.; NDR (Nmska demokratiska republika) *Nmska, eje; w Nmskej+; wjele; krajina; pez; ls; hrka; wokolina; prawje md; mao; dwjce; samo; trjce; pi; orny; morjo; zmjede; Satkula; hat(k); kupjel; jzor

GRAMATIKA: di dobri nanojo/muojo/pedeljo/Nmcy; te dobre domy/psy/stroje |te dobre ony/pedelki/twrnje |te dobre msta/morja tych dobrych nanow/muow/wuerjow, -i; domow/psow/strojow |onow/twrnjow |mstow/morjow Widu psy/domy/ony/msta. Widu pedelow.

15

PJATNATA LEKCIJA

Waej starej staj hide iwaj? Haj, wobaj. Wonaj te hide na do choditaj.

 Kajke powoanje wonaj mataj? Nan je lkar, wn da w jednej chorowni w Braowje. Mad je wuerka, wona wui w Bukaresde. to wona podawa? Zemjepis a stawizny. To je warna wc. Made hide bratra abo sotru? Mam stareho bratra, wn je nowinar, a mdu sotru, ta hide do ule chodi. A to wy studujede? Slawistiku. To rka w mojim pade dinu a rudinu. sce ja te trku mu. Sym mjenujcy po wjnje nto lt w skej da. Za nas Serbow dina deka njeje. Za mnje wona lochka njeje, sym hakle zapoatkar. Njemu ske sowa prawje wurkowad*). Serbdinu pak wurkujede**) jara derje. Rusce mede te tak derje? Lpje. Sym rudinu lta doho w uli wukny.

*) Nowy prawopis: wurjekowad. **) Nowy prawopis: wurjekujede.

NOWE SOWA: starej, eju du.; iwy byd; wobaj; dad, a, a ipf.; na do chodid ipf.; powoanje n.; lkar, ja; chorownja; wuerka; wuid, i, i ipf.; podawad, a, a ipf.; zemjepis; stawizny pl.; warny; wc, y f.; bratr (itaj: *brat+); sotra; stari; mdi; nowinar, ja; ula; studowad, uje, owa ipf.; slawistika; rudina; dina; pad; po (+ Loc.); wjna; nto; lto, gen. pl. lt; deki; lochki; wurkowad, uje, owa ipf. *nowy prawopis: wurjekowad+; lpje; lta doho

GRAMATIKA: stary stari,nowy nowi; mudry mudrii, isty isdii; rjany rjeoi, wjesoy wjeseli, drohi dri wyi, nii, sdi, dei, li wulki wjeti, may mjeoi, dobry lpi, zy hri, dohi dli najstari, najrjeoi, najlpi ble spudomny sabje sabo najsabo derje lpje, zl hrje, doho dlje

16

SNATA LEKCIJA

Wodajde, zo sym tajki wdipny, ale sde so w Budyinje narodi? N, ja pochadam z Ralbic, smy byli ratarjo. Ja sym jako mody hlc do industrije dad o a sym nimale ticedi lt samsnej twrni swrny zwosta. Moja ona te z msta njeje, jeje stariski dom je w Radworju. Made te ddi? Haj, mamoj syna a dowku. Na Bosdij je so do Delan wrdi, wn tam w jednej wjesce w prodrustwje z traktorom jzdi. Wn je enjeny, ma hio swjbu. A waa dowka? Naa Hana je so do Wojerec wudaa. Jeje mu je inenjer, wn w kombinade da. W kotrym to? W ornej Pumpje tola. Prjedy je to serbska wjeska bya. Nmcy su to na Schwarze Pumpe peoili a ntko su tam te kombinat natwarili. To je wuwide Ale naa Hanka je duna holca, wona tam deleka peco serbuje.

NOWE SOWA: wdipny; narodid so, i, i pf.; pochaded, a, a ipf., jako; industrija; nimale; ticedi; samsny; twrnja;swrny; zwostad, zwostanje, zwosta pf.; stariski; ddi pl.; syn; dowka; Delany pl.; wrdid so, i, i pf.; prodrustwo; traktor; jzdid; enjeny; swjba; wudad so, a, aa pf.; woenid so, i, i pf.; inenjer; kombinat; pumpa; kotry; prjedy; Nmc, pl. Nmcy; peoid, i, i pf.; natwarid, i, i pf.; wuwide; duny; peco

GRAMATIKA: tymstarym nanam/muam/wuerjam/domam/strojam |onam/twrnjam/nocam|mstam/polam/twarjenjam

z tymi nowymi studentami/muemi/wuerjemi/busami/strojemi | onami/twrnjemi/mocami/myemi |sowami/polemi/twarjenjemi

17

SYDOMNATA LEKCIJA

JURIJ: N haj, mj hio dyrbimoj na bus spchad. DAN: Wid, Jurjo, smy serbske wusyanje zakomdili. JURIJ: To je wojedne. Me pichodnu njedelu pola nas doma suchad. DETA: Doakajde tola, dyrbju wam nto pomazkow na pud dad. JURIJ: ehodla to, deta? DETA: Po pudu bywa tola hdny DAN: a any. JURIJ: Tomu pak tak njeje, deta. Na bus z Awgusta Bebeloweho namsta jde, a w busu tola jsd njebudemoj. WRBL: Chcetaj w busu nto itad? Dam wamaj Nowu dobu*) sobu, tu je sobotnie iso z Pedenakom. JURIJ: To njetrjeba byd, wujo. My tola te kdy deo domoj nowiny dstawamy. Rado budu Danej pez wokno nau domiznu pokazowad. WRBL: Ka mni. Praj doma wjele dobroh wot nas. JURIJ: Dakuju so. Boemje! DAN: Boemje!

*) Mjeno tehdyich nowin w serbdinje. Densnie serbske nowiny rkaja Serbske nowiny.

NOWE SOWA: spchad, a, a ipf.; zakomdid, i, i pf.; wojedne; pichodny; njedela; pomazka; bywad, a, a ipf.; hdny byd; any byd; tomu tak pak njeje; namsto; sobotnii; iso; Pedenak; kdy; nowiny f. pl.; domoj; dstawad, a, a ipf.; domizna; wjele dobroh; boemje

GRAMATIKA: jedyn/jedna/jedne, dwaj/dw, ti/to tysac

jedyn, jednoho, dwaj(o), dweju, ti(to), toch, pjed, pjedich

18

WOSOMNATA LEKCIJA

Hladaj, Dano. To je namsto erwjeneje armeje*). Tam naprawo je muzej, nalwo je byo diwado.

 to to wysoke twarjenje tam zady je? To je Dom mody. Tamle naprawo je Lawska hasa. Ntko pojdemy pez Mst mra. Deleka bi Sprjewja. Widi tam horjeka staru wodarnju a rozpadanki na Mikawku? To je rjany pohlad. Wrno? Tutn dl rka Nowe Msto. Tu nio wosebite njeje. Budyin je wjeti, ha sym sej jn pedstaja. Tole wjace Budyin njeje, to su Ratarjecy**).

Je to wulke mstako? To tola ane mstako njeje, Ratarjecy su wjeska. Widi, wona je hio nimo. Ntko kedbu! Widi tamnu cyrkwiku z dwmaj womaj? Haj, widu. To je Hodij. Tam je Jaromr Hendrich Imi skutkowa. A tuto je hio drha do Kamjenca. Tam naprawo lei Sona Bord, tam je so sawny (znaty) basnik Handrij Zejler narodi. Sy jeho knihi ita? N, njejsym, ale sym wo nim wjele sya. Doma di chcu jednu knihu jeho basnjow darid. W tutej wjesce je so Pful narodi. Wn je jara dobry serbski sownik zestaja. Pfulowy sownik znaju. Jurjo, te wae wjeski su tajke rjane a iste! Bychu hide rjeoe a isdie byd mhli.

 W tutych chkach so potajkim serbsce ri N haj, w tutych wjeskach jeno zdla. Tute kniny su ble penmene. Prnje nimale ryzy serbske wjeski su hakle Lejno, Zejicy a nkotre druhe.

*) Bywe mjeno namsta. **) Densa hio mdanski dl Budyina.

NOWE SOWA: erwjeny; armeja; naprawo; nalwo; diwado; twarjenje; zady; moda; hasa; wodarnja; pohlad; dl m.; wosebity; to je nimo; kedbu!; tamny; skutkowad, uje, owa ipf.; drha; Kamjenc m.; sawny; znaty; basnik; syed, i, a ipf; baseo f.; darid, i, i pf.; zestajed, i, a pf.; zdla; kniny f. pl.; penmeny; ryzy

GRAMATIKA: wo tych nowych studentach/ muach/ wuerjach/ sownikach/ strojach |onach/ twrnjach/ nocach |mstach/ polach/ twarjenjach

19

DEWJATNATA LEKCIJA

JURIJ: Widi, to je naa wjeska. Tam naprawo bi Satkula, horjeka stej cyrkej a krchow. Za krchowom pi drze je naa ula, to je jara rjane twarjenje. Blisko ule je te pstowarnja. Tam deleka pdla Satkule mamy nowy nakupowanski centrum, jemu napedo ma na frizer Jeka swoju chu. Tam horjeka ped wrtami krchowa stej Trjekec pjekarnja a Dumanec hosdenc. DAN: Kelko wobydlerjow ma waa wjeska? JURIJ: N haj, dokadnu libu te sam njeznaju, ale nkak sydom stow woni to budeja. DAN: To je wulka wjes. JURIJ: Poskaj, Dano, di ntko sam k nam domoj, sym wdipny, ha na nan pytnje, zo njejsy Serb. DAN: Ale ja d njewm, hde bydlide. JURIJ: To namaka jara lochko. Di ntkole tule naprawo po tej hasy runjewon. Hdy potom k Satkuli piode, peode mst a zwinje nalwo, n, a naa cha je druhe domske naprawo.

DAN: Hde dyrbju zwinyd? Na prnim rku? JURIJ: Tam adyn rk njeje, tam je jeno Satkula, owjee. DAN: Derje. (Dan prawu chu namaka, chce do dwora zastupid, ale pos jeho nut pudid njecha. Chnikec nan z domskeho wuode.) CHNIK: Pestao dowkad, Rekso! (K Danej:) Sde k nam pio? DAN: Wy sde knjez Chnik? CHNIK:Haj, ja sym Chnik. DAN: Ja sym Dan Ionescu z Rumunskeje. Wa Jurij je mje prki psa. Wn je by wdipny, ha spznajede, zo sym wukrajnik. CHNIK: Witajde k nam! N, z waej serbdinu byde mje cyle wsde wobudi. Ja scya nio pytny nejsym. (Wn onu woa:) Madi, pj jow! Na wopyt je pij.

NOWE SOWA: pstowarnja; nakupowanski centrum; napedo; frizer; ped; wrta n. pl.; pjekarnja; wobydler, ja; dokadny; liba; spytad, a, a pf.; ha; pytnyd, nje, ny pf.; d; hdy; piod, piode, pio pf.; peod, peode, peo pf.; zwinyd, zwinje, zwiny pf.; rk; domske; dwr; pos, gen. psa; pudid, i, i pf.; wuod, wuode, wuo pf.; pestad, anje, a pf.; dowkad, a, a ipf.; wjeor; prki; psad, psdele, psa pf.

GRAMATIKA: my, nas, nam, wy, was, wam; woni/wone, jich (wot nich), jim (k nim)

20 DWACETA LEKCIJA

CHNIK: Wotpoode tn waok. Wjeer bude hnydom pihotowana. Sde jara hdny? DAN: Docya nic. Sym w Budyinje wobjedowa a potom sym z waim Jurjom pola Wrblec na wopyde by, tam su nam te nto poskidili. MAD: Sde pola Marki by? Kak so jej wjede? DAN: N haj, wona skoria njeje. MAD: Wsde, zo wona jara choruje na wutrobu (wona ma z wutrobu)? JURIJ: Witajde! MAD: Wjer pomazy, Jurjo! JURIJ: N, Dano, sy so k nam derje namaka? CHNIK: Haj, jara derje. Wn nam te a njeje, ka b ty to jemu radi.

JURIJ: Ja jemu nio wopane radi njejsym, sym jeno trku poortowad chy. CHNIK: Hdy chce ortowad, to rado smki powdaj. JURIJ: Dano, sy pytny, zo me na Reks serbsce? DAN: N haj, wn rozumi. To tola nio dale njeje. JURIJ: Ju! Tu w Serbach su ludo prjedy jeno z kkami a z kruwami serbsce reli, z psami a z konjemi pak nmsce. DAN: ehodla to? JURIJ: Dokel tute zwrjata su knjekej sueli. MAD: Poskaj, Jurjo, to toho knjeza ntko cyle wsde njezajimuje, wn dyrbi po tajkim pudu sprcny byd. Pokazaj jemu jeho stwu. Ja ntko wjeer spihotuju, potom metaj do oa hid, abo hdy so jemu spad njecha, metaj telewizu hladad. DAN: Je densa wjeor nkajki dobry film? MAD: Haj, francoska komedija z Louis de Funsom. DAN: Z Louis de Funsom? Poskajde, jeho filmy su wulkotne! To bych jara rady hlada. Te francosce derje rozumju. JURIJ: Ale tu bude tn film w nmskej ri. DAN: Nmsce? JURIJ: Haj, ale wo to pokoj. Ja di wujasnju wo, to njezrozumi. MAD: N, ntko hio pjmy wjeerjed. Dajde sej soded! JURIJ: Daj mi sel, madi.

NOWE SOWA: wjeer f.; wobjedowad, uje, owa ipf.; kak so di wjede?; skorid, i, i ipf.; chorowad, uje, owa ipf.; wutroba; ed, i, a ipf.; radid, i, i ipf.; wopany; ortowad, uje, owa ipf.; smk; prjedy; ludo; kka; kruwa; ko, gen. konja m.; dokel; zwrjo, gen. zwrjeda; knjek; sued, a, a ipf.; zajimowad, uje, owa ipf.; oo; spad, i, a ipf.; film; komedija; wulkotny; wujasnid, i, i ipf.; wo; nio dale; wjeerjed, a, a ipf.; sel f.

GRAMATIKA: mj, naju, namaj, wj, waju, wamaj; wonaj/wonej, jeju (wot njeju), jimaj (k nimaj) Nowakecy, Nowakec, Nowakecom, (widu) Nowakec, (wo) Nowakecach, z Nowakecami

21

JEDYNADWACETA LEKCIJA

 Dobre ranje, Dano. Sy so derje wuspa? Kak na asu je? Hio we wosmich. Tak pzde? To tola mno njeje. Njejsym docya sya budak zwonid. Wn te zwoni njeje. Mamy tola przdniny. Dyrbimoj potajkim stawad. Di so wumyd. Ja sndanje pihotuju. Naa mad je hio na do a. to sej densa zwoblekam? Te stare dinsy su hio chtro mazane, ale druhe cholowy tu nimam To hide de. A tn pjezl je te dobry dosd, nic? Pjezl njetrjeba, kola di dosaha. Densa bude rjane wjedro. Kak je so di wera tn film spodoba? Sym so cyy wjeor smja. Poskaj, hdy ha ha ha Louis de Funs ha ha ha Di so rado wumyd. Ale bjer so z wodu na kedbu, ntko rano najskerje dopa woda njebi, jeno zymna Wojedne. (Wn so wrdi.) to sy zaby? Sym nhde esak zaby, dyrbju jn pytad.

 Tn daloko njebude. Hladaj, wn je di na pundowanje padny.

NOWE SOWA: ranje; wuspad so, i, a pf.; as; pzde; budak; przdniny pl.; stawad, a, a ipf.; sndanje; zwoblekad sej, a, a pf.; dinsy pl.; mazany; cholowy pl.; pjezl m.; kola; wjedro; smjed so, smje, smja ipf.; woda; zymny; dopy; zabyd, zabude, zaby pf.; nhde; esak; zhubid, i, i pf.; pundowanje; padnyd, padnje, padny pf.

GRAMATIKA: prni (prnja, prnje), druhi, tedi, jednaty, dwacety, stoty, tysacty jnu/raz, dwjce, trjce, tyri krd t, koho, komu, koho, (wo) kim, z kim to, eho, emu, to, (wo) im, z im ncht; nto; nicht; nio kajki; kotry; nkajki; nkotry; nikajki; adyn, ana, ane

22

DWAJADWACETA LEKCIJA

Dobre ranje. Je Jurij doma? N, wn je do wobchoda po caty o. Wy sde Dan Ionescu z Bukaresta. Wy sde potajkim tn Jurjowy rumunski pedel. koda, zo tu mj bratr njeje, wn wa kraj jara derje znaje. Wn je ntkole w Boharskej. Kak so di tu spodoba? Sy so hio na policiji pizjewi?*) N, to ja jako rumunski stadan njetrjebam. Haj, to trjechi. Chce trochu kofeja md? Haj, rady. Dakuju so. Poskaj, mi so jara spodobaja znamki, kotre sy na wobalki lpi, hdy sy Jurjej pisa. Zbra (hromadi) listowe znamki? Haj. Chce sej moju zbrku wobhladad? Rady. Ma hide druhe koniki? Wzo. Mam rady hudbu

 Kajku to? Klasisku? Modernu? Beethovena? Abba? Kdu dobru hudbu. Hraje (piska) te nkajki instrument? Husle a trku gitaru. Klawr nic? N, klawr njemu hrad. Te rady puduju, sportuju, dobre filmy hladam Sy wera wjeor tu francosku komediju wida? Haj, ale mi so ble dyrdomdejne filmy spodobaja. Z im so w sporde zabra? Trochu puwam a te kopaocu hraju. A kajke koniki ma ty? Ja rady klasisku hudbu sucham a dobre knihi itam. Jako ddo sym te welake wcy zbra, znamki, pohladnicy, znamjeka, ale to je hio dawno nimo.

*) W NDR nkotre wopyty z wukraja dyrbjachu so na policiji pizjewid.

NOWE SOWA: wobchod; po; cata; koda; kraj m.; Boharska, eje f.; policija; pizjewid so, i, i pf.; jako; stadan, pl. stadenjo; znamka;

listowa znamka; wobalka; lpid, i, i ipf.; zbrad, a, a ipf.; hromadid, i, i ipf.; zbrka; konik; hudba; klasiski; moderny; piskad, a, a ipf.; hrad, hraje, hra ipf.; husle pl.; gitara; klawr; sportowad, uje, owa ipf.; zabrad so, a, a ipf.; pudowad, uje, owa ipf.; dyrdomdejny; sport; puwad, a, a ipf.; kopaoca; posuchad, a, a ipf.; welaki; znamjeka; dawno

GRAMATIKA: nanaj /muej /wuerjej /domaj /strojej,nanow /muow /wuerjow /domow /strojow, nanomaj /muomaj /woerjomaj /domomaj /strojomaj, nanow /muow /wuerjow /domaj /strojej| onje(ruce, holcy)/ twrni/ nocy/ myi, onow/ twrnjow/ nocow/ myow, onomaj/ twrnjomaj/ nocomaj/ myomaj | sowje (wce, plecy) /poli, sowow /polow, sowomaj /polomaj

taj dobraj, teju dobreju, tymaj dobrymaj | tej dobrej, teju dobreju, tymaj dobrymaj

23

TIADWACETA LEKCIJA

TOMA: Kak so di serbske spwy (psnje) spodobaja? DAN: Hide enje adyn (anu) sya njejsym. TOMA: Nic? Hde ma Jurij gitaru? Dyrbju de jedyn serbski spw nawuid. Poskaj JURIJ: Witaj k nam, Tomao! Kajku haru ty tu ini! TOMA: Sym so de wopraed pio, ha densa popodnju piode, naemu nanej motorske sporjeded pomhad. JURIJ: Densa popodnju nic, pojdu z Danom k dede Madlenje do Njebjelic. Dopodnja bych chwile m, ale to wa nan doma njeje. TOMA: Pojde jute do Haslowa na reje? JURIJ: To ja hide njewm. To na tym zalei, ha Dan sobu piode abo nic. Rejuje rady, Dano? DAN: Haj, jara rady. JURIJ: N, to rka potajkim, zo pojdemoj. TOMA: to sej tu w Serbach hide chcetaj wobhladad? JURIJ: Najskerje sej do Btow wuldimoj TOMA: Ow, tam je rjenje. Ale dyrbitaj sej sobu omik wzad. W Delnjej uicy ludo njekolesuja, woni omikuja. Hm Poskaj, Jurjo, w pichodnym tydenju bude we Wotrowje serbski kwas. Tam dyrbitaj hid.

JURIJ: t so eni? TOMA: Krawcec Jan. JURIJ: Z kim to? TOMA: Z nkajkej Margit odic z Kulowa. JURIJ: Wo tej hide nio sya njejsym. TOMA: Wojedne. Dan sej tam nae swjedenske drasty wobhlada, tu w Chrsdicach jeno te wdne widi. Kak so di serbska narodna drasta spodoba (lubi), Dano? DAN: Wona je trochu zrudna, cya orna. TOMA: Serbske stawizny njejsu te peco wjesoe byli. Jd z Jurjom do Wotrowa, tam bude cyy kwasny dah w rjanych serbskich drastach: njewjesta, nawoenja, snce, druce, a wzo te braka. To je ta najwania wosoba!

NOWE SOWA: spw; pseo f.; popodnja; motorske; sporjeded, a, a ipf.; pomhad, a, a ipf.; dopodnja; chwila; reje pl.; zaleed, i, a ipf.; rejwad, a, a ipf.; Bta n. pl.; wulded sej, i, a pf.; omik; kolesowad, uje, owa ipf.; omikowad, uje, owa ipf.; tydeo m.; kwas; swjedenski; drasta; wdny; narodny; zrudny; dah; njewjesta; nawoenja m.; snka; druka; braka m.; wany; wosoba

GRAMATIKA: mj/mojeho/mojemu moja/mojeje/mojej twj swj

naju, waju, jeju, jich, jeho, jeje , sebje, sebi/sej, sebje/so, (wo) sebi, ze sobu ddo, dsda, dsdu, ddi, ddi, ddom, dsdi, dsdow, dsdomaj

24

TYRIADWACETA LEKCIJA

TOMA: Poskaj, Jurjo, zwotkel docya Dana znaje? JURIJ: Wn je loni do Budyina pisa, zo serbskich pedelow pyta. Na rjadowniski wuer je mi jeho list pepoda. Mam jn hide schowany, hladaj:

W Bukaresde dnja 10. 11. 1982

Lubi serbscy pedeljo!

Ja rkam Dan Ionescu. Studuju slawistiku (dinu a rudinu), ltsa sym w druhim ltniku. We swobodnym so te trochu ze serbdinu zabram, na naej uniwerside mamy mjenujcy te fakultatiwny kurs Waeje re. Nael hide wjele nawukny njejsym. Pytam potajkim nkoho, ki by sej ze mnu dopisowad chcy. Nadijam so, zo mi tuto listowanje w mojim studiju pomha. Sym ntkole dwacedi lt. Rady dobru hudbu sucham, itam a te ze sportom so zabram. Bych so jara wjeseli, hdy by mi ncht serbsce napisa. Jelizo to je mne, bych sej rado z holcu (/z hlcom) dopisowa.

Wutrobny dak!

Z pedelskim postrowom

Wa

Dan Ionescu

NOWE SOWA: loni; rjadowniski; pepodad, a, a pf.; ltsa; ltnik; swobodne n. sg.; fakultatiwny; kurs; dopisowad sej, uje, owa ipf.; naded so, ija, ija ipf.; listowanje; studij m.; pedelski; postrow; hlc m.; ki

GRAMATIKA: pisach, pisae, pisae; pisachmy, pisade, pisachu; pisachmoj, pisataj/-tej napisach, napisa, napisa; napisachmy, napisade, napisachu; napisachmoj, napisataj/-tej bchpisa(pisaa, pisao), b pisa(pisaa, pisao) dajo/dajcy, wuknjo/wuknicy nawuknywi wuknjacy, njesucy, dawacy, wrjacy, kupowacy kupowany, njeseny, wupity itanje, wuknjenje, pide

Copyright Jindich Vacek 1986, 2012

5. Uebnice luick srbtiny Jindich Vacek, Curs practic de limba sorab, Universitatea din Bucureti 1986

Vechny luickosrbsk dialogy z tto knihy/ W serbske dialogi z tuteje knihi/ All the Sorbian dialogues included in this textbook/ Tots els dilegs srabs daquest llibre/ Dialoghi introduttivi di tutte le lezioni: KURS SERBSKEJE RE

Luickou srbtinou se dnes mluv zejmna v katolickch farnostech sask Horn Luice (Chrsdicy, Ralbicy-Rant, Njebjelicy, PanicyKukow, Wotrow, Badoo, Radwor, mn ve farnosti Zdr) a sten v prusk Horn Luici ve farnosti Kulow. V Prusku hornoluickou srbtinu jet meme zaslechnout ve vsch kolem Wojerec (nmecky Hoyerswerda), ne blzkch farnost Bluo a zejmna Slepo, dnes u rovn zdka uvan, potme k dolnoluick srbtin.

Uebnice Curs practic de limba sorab je urena zjemcm o voln kurzy tohoto meninovho zpadoslovanskho jazyka podan v rmci Filologick fakulty (Facultatea de limbi i literaturi strine) v Bukureti. Uebnice m 24 lekce, z nich prvnch sedm je vnovno vslovnosti, zkladm mluvnice a pozvolnmu osvojovn zkladn slovn zsoby, od osm lekce vodn texty jednotlivch lekc tvo souvisl pbh zahraninho studenta, kter pijede na nvtvu do Luice. Vechny vodn texty jsou psny v dialozch.

Pi psan uebnice bylo teba vyeit dilema: clem kurz bylo praktick zvldnut jazyka, souasn spisovn luick srbtina se vak ponkud li od kadodennho jazyka Luickch Srb, kte zpravidla mluv zpadnm (katolickm) nem. Texty v knize jsou tedy psny spisovnm jazykem, nkter knin tvary (zejmna tvary jednoduchch minulch as sloves, tj. aoristu a imperfekta) jsou probrny sp jen teoreticky v poslednch lekcch. V komentch se upozorpuje na nkter asto pouvan nespisovn prvky (vazba dawa, vznikl pod vlivem nmeck vazby es gibt, hovorov neurit len jena dobra kniha, jen mudry owjek , kter rovn prozrazuje nmeck vliv). Pmo v textech dialog obas luickm protagonistm pbhu uklouzne nespisovn tvar.

Revizi vodnch text provedl dr. Franc n z Institutu za serbski ludospyt v Budyn.

Uebnice, uren studentm v Bukureti, je psna rumunsky, v nsledujc ukzce (zahrnujc celou 12. lekci s vjimkou cvien) je st vkladu peloena v zvorkch do etiny.

LECIA 12

DWANATA LEKCIJA

JURIJ:

Tu naa deta bydli.

DAN:

W tutej chi?

JURIJ: Haj. Dyrbimoj po schodach horje hid, wona na prnim poschode bydli. (Wn zazvoni.)

WRBL: Witaj k nam, Jurjo.

JURIJ:

Wjer pomazy, wujo! Je deta te doma?

WRBL: Haj, wzo. t da tn mody mu je? Je wn te z Chrsdic?

JURIJ:

N, to je mj rumunski pedel.

WRBL: Rumun! Herzlich willkomen!

DAN:

? Njerozumju, rde serbsce, prou.

WRBL:

To tola wrno njeje! Twj rumunski pedel me serbsce?

DAN:

Trochu.

WRBL: To je warna wc! Ale pjde tola nut. Prou jara, knjee. Kajke je wae mjeno? Ja sym Franc Wrbl.

DAN:

Ja rkam Dan Ionescu.

WRBL:

Wjeselu so, zo was zeznaju. Zastupde do jstwy, prou.

(K onje:) Marka! Pj raz pohladad, t je nas wopyta.

DETA:

Witaj, Jurjo!

WRBL: Jurja tola znaje. Na tutoho modeho knjeza pohladaj. Wn je z Rumunskeje, ale powda serbski ka my. Wn rka

DAN:

Dan Ionescu.

WRBL:

To je moja ona Marka.

DETA: Witajde k nam. Sydode so, prou. Sde sej Budyin wobhladad pij?

JURIJ: pij.

Ow n, deta. Wn je runje ntko z dahom z Rumunskeje

DETA: Ale ehodla njejsy to hnydom praji, Jurjo? Tn knjez je cyle wsde wn sprcny. Njechade so wumyd? Tam je naa myjernja. Mydo tam namakade, iste trnje wam hnydom pihotuju.

DAN: Wutrobny dak. Bych so rady wumy, ale njeiode sej mojedla ane starosde.

WRBL: to wy we waej starobje wsde, to su starosde

schody m. pl. scar po schodach pe scar prni primul poschd etaj zwonid, i, i ipf. a suna zazwonid pf. a suna witaj k nam bine ai venit la noi wjer pomazy bine v-am gsit wuj unchi, nene mu brbat k nam la noi (micare, direcie) nut nuntru

knjez domn wa al vostru, al dv., al d-tale mjeno nume zeznad, zeznaje, zezna pf. a face cunotin zastupid, i, i pf. a intra stwa (do jstwy) camer pohladad, a, a pf. a se uita powdad, a, a ipf. a povesti; a vorbi ona femeie, nevast hnydom imediat wn tot, ntreg myd (so), myje, my ipf. a (se) spla wumyd so pf. a (se) spla myjernja baie (camer de baie) mydo spun isty curat trnje prosop pihotowad, uje, owa ipf. a pregti wutrobny cordial dak mulumire

inid, i, i ipf. a face mojedla din cauza mea starosde f. pl. griji staroba vrst

IMPERATIVUL

n limba sorab, imperativul are cinci forme: persoana a 2-a singular, persoanele 1-a i a 2-a plural i persoanele 1-a i a 2-a dual. La formarea imperativului verbelor caracterizate prin vocalele e sau i se ia ca baz tema, iar la verbele n ale cror terminaii apare a, persoana a 3-a plural (indicativ):

2 sg. wuko

kupuj

1 pl. wukomy

kupujmy

2 pl. wukode

kupujde

1 du. wukomoj

kupujmoj

2 du. wukotaj/-tej

kupujtaj/-tej

2 sg. r

pisaj

1 pl. rmy

pisajmy

2 pl. rde

pisajde

1 du. rmoj

pisajmoj

2 du. rtaj/-tej

pisajtaj/-tej

Fac imperativul n i verbele a cror tem a prezentului nu conine o vocal: di, spi, wzmi.

Imperativul verbelor neregulate:

jsd:

js!

wded: wz!

dad:

daj!

md:

mj!

byd:

bud!

Pentru exprimarea imperativului la persoana a 3-a se folosete forma njech + verbul la indicativ: njech ri, njech detaj, njech pisaja.

ELEMENTE COLOCVIALE (Hovorov prvky)

1) La ntmpinarea unui musafir n propria noastr cas spunem Witaj (witajde etc.) k nam, iar ntr-o cas strin Witaj (witajde etc) k nim. Rspunsul este Wjer pomazy, n limba colocvial de regul doar Pomazy.

(Pi vtn hosta ve vlastnm dom kme Witaj (witajde atd.) k nam, kdeto v cizm dom kme Witaj (witajde atd.) k nim. Odpov zn Wjer pomazy, v hovorovm jazyce zpravidla jen Pomazy.)

2) Sub influena limbii germane, n unele propoziii imperative sau interogative apare expresia raz/jnu (o dat). Este vorba de un calc, n limba german n asemenea context apare cuvntul mal:

(Pod vlivem nminy se v nkterch vtch rozkazovacch nebo tzacch vyskytuje vraz raz/jnu (jednou). Jde o kalk, v nmin se v takovm kontextu vyskytuje slovo mal:)

Prajde jnu! (Sagen Sie mal!)

Sde wy jnu we uicy byli? (Sind Sie mal in der Lausitz gewesen?)

3) Limba literar (Spisovn jazyk): to sde praji, knjee Nowako? Limba colocvial (Hovorov jazyk): to sde (wy) prajili, knjez Nowak?

4) Sintagma serbski powdad are acelai sens ca serbsce red, serbski powdad are ns un caracter mai popular.

n cuvintele serbski, serbsce etc., n conversaie uneori b este omis, se aude numai serski, sersce. Acesta ns nu este valabil pentru substantivul Serb, Serbja (pl.)

(Obrat serbski powdad m stejn vznam jako serbsce red, serbski powdad vak zn hovorovji.

Ve slovech serbski, serbsce apod. se v hovoru mnohdy nevyslovuje b, slyme jen serski, sersce. Neplat to vak o substantivu Serb, Serbja (plurl).)