203 PETI

DIO

POVRATAK NA MAJEVICU U novembriu 1944. godine Odred je ostao samo sa jednim baraljonom, koji je brojio 180 boraca66. tab odreda nije postojao; Jedno vrijeme tab bataljona je vrio i tu dunost. Odred se i dalje zadrao u Osmacima, obezbjedujui aerodrom i sukobljavajui se po okolnim selima sa zelenim kadrom i etnicima. U drugoj polovini novembra dobio je zadatak da otprati na podruje Semberije izbjeglice koje su mu se prikljuile jo u Mavi. Preko Drine su prebjegle ispred terora SS zlikovaca, etnika i zelenog kadra. Sa njima je, na to podruje pola i grupa terenskih politikih radnika koja je sa Odredom od prelaska jo u Srem. Putem do Donje Trnove, Odred se sukobljavao sa etnicima i zelenim kadrom. U Trnovi, Bjeloevcu i Kacevcu zatekli su pusto i kuknjavu za nastradalim. Sve baze sa ranjenicima i bolesnicima su pronaene; mnogi su pobijeni, a neki otjerani u logore. Narod je bio zastraen terorom i zloinima. U selima kroz koja je Odred prolazio narod je sa radou i ljubavlju doekivao svoje borce. Odred se nalazio pod komandom taba 3. korpusa. 4. Majeviki odred, po dolasku na Majevicu djelovao je na prostoru: Tuzla, Zvornik, Bijeljina i Brko. Osnovini zadaci su bili ienje terena pd etnika, zelenog kadra, ostataka ustaa, SS grupa i legije; Trebalo je prihvatiti nove borce kao i zatiti organe narodne vlasti, i komande mjesta naravno i stanovnitvo. Iz Trnove i Bjeloevca Odred se prebacio u Podrinje; tamo je vodio borbe protiv etnika koji su ugroavali cestu Zvornik-Janja i napadali nae jedinice i transporte. Na podruju sela: epak, poevii, Kozluk, etii, Maleii, Kiseljak i Vitinica nalazila se jaa, dobro naoruana, etnika grupacija kojom je komandovao Milan Ostoji. Sa njom je Odred svakodnevno vodio manje borbe. etnici su izbjegavili vee sukobe. Najee akcije izvoene su nou. Pretresajui sela, vei broj etnikog Ijudstava je zarobljavan; dva komandanata bataljona, Joca Jeremi i Mitar Raji su poginuli. Dok se Odred nalazio na teritoriji Podrinja, tab je po potrebi protiv etnika upuivao manje dijelove prema Majevici i Semberiji. ODBRANA TUZLE OD ETNIKA U decembru 1944. godine, dok je Majeviki NOP odred vodio borbe u Podrinju i u irem reonu Trnove, oko 10 000 etnika Drae Mihajlovia, zajedno sa Ljotievsko -Nedievim snagama, sporazumjevi se prethodno sa njemakom komandom za Srbiju uputili su se u podruje Istone Bosne. Osnovni zadatak je bio da se povuku iz Srbije i da veu za sebe dio snaga NOVJ; Time olakaju povlaenje iz Grke jedinicama Njemake grupacije armija "E". Preavi Drinu, etnika grupacija se preko Romanije spustila u Vlasenicu a odatle ka ekoviima i dolini Spree; potiskivala je brojno slabije jedinice 3. korpusa i ugrozila Tuzlu i tuzlanski industrijski bazen. Tuzlu je branila 38. udarna Istono Bosanska divizija sa komandantom potpukovnikom Franjom Herljeviem na elu M . etnici su prema Tuzli nadirali ne obazirui se na gubitke. Vodene su teke i ogorene borbe. Pod pritiskom nadmonijeg neprijatelja koji ih je potiskivao nae jedinice su bile prisiljene na povlaenje sve do blizu Siminog Hana, predgraa Tuzle, izdato je nareenje da se grad evakuie prema ivinicama. Pokrenute su ogromne kolone zaprenih i drugih vozila koje su prebacivale ranjenike i materijal; sve se nije moglo prevesti uskotranom prugom Tuzlaivinice. Omladina nije htjela da se povali iz slobodne Tuzle. Traili su da pomau borcima koji hrabro brane njihov grad. ene su braniocima na poloaje donosile hranu, topao aj i mlijeko, rukavice, arape i dempere. 58. Za pisanje ovog zavrnog poglavlja, bez kojeg bi tekst o 4. Majevikom NOP odredu bio nepotpun, koristio sam nekoliko dokumenata sauvanih u vojnom arhivu VII. Takoe su koriena sjeanja konadanata Odreda: Ratka Gajia, komandanta bataljona Joce Lukia i oke Maria Kokina i politikog komesara bataljona Vese Cvijanovia, komandira eta Vjeroslava i Koje Mitrovia, zamjenika komandira ete Vojina Mitrovia i Veljke Stevia-Jezerca. 59. Potpukovnik Franjo Herljevi me je, s komandantom i politikim komesarom 21 Tuzlanske brigade, Stojanom Milinoviem i Abdulahom Sarajliemo borbama za odbranu Tuzle informisao.

204
U pomo odbrani Tuzle pritekla je 16. Muslimanska brigada 27. Istono bosanske divizije. tab 3. korpusa obavjestio je Vrhovni tam NOVJ da se vodi odluna bitka za odbranu Tuzle i traio sadejstvo 13. Srpskog korpusa. Tada je 23. Srpska divizija izdvojena sa linije borbi protiv njemakih snaga oko Zvornika i upuena prema Tuzli. Udarom jedinica ove divizije na etnike sa lea njihove snage su se nale napadnute sa vie snaga. Pod snanim pritiskom partizanskih snaga i uz velike gubitke etnici i drugi saradnici okupatora u Srbiji bili su prisijljeni da napuste poloaje oko Tuzle i da se povuku u pravcu ivinica. Majeviki etniki korpus, koji je, takoe uestvovao u borbama za zauzimanje Tuzle, povukao se u pravcu Majevice. etniKe snage koje su se povlaile prema ivinicama saekane su na poloajima Tuzlanskog NOP odreda i 16. Muslimanske brigade. Neprijatelj je prisiljen da odstupi prema planini Ozren. Nijemaci su se glavnim snagama grupacije Armija "E" povlaili sa juga glavnim pravcima Viegrad-Sokolac-Sarajevo i Romanija-Vlasenica-Drinjaa-Zvornik, i pomoni preko Ljubovije i dolinom Drine. Jedinice koje su se kretale pravcem Romanija-Zvornik i Rogatica-Ljubovija-Drina, vezivale su za sebe znatne snage NOVJ. U pokretu kroz Istonu Bosnu, u decembru 1944. godine, nalazile su se 11. Njemaka vazduhoplovno-poljska divizija, 7. SS "princ Eugen" divizija, motorizovana kolona grupe "Ajzelc" i "Fiktum" i pukovska grupa "Skenderbeg". Tu su se nalazile i znatne grupe ustakih, domobranskih i zelenokadrovskih snaga. Neto kasnije tim pravcem, povlaila se iz reona Vlasenice i Njemaka 22. pjeadijska divizija sa 963. tvravskom brigadom. U vezi sa nastalom situazcijom 17. Istono Bosanska udarna divizija koja je uestvovala u operacijama za osloboenje Srbije - u sastavu : 6. Istonobosanska proleterska, 15.Majevika i 2. ^rajika brigada, ojaana 17. brigadom. 28. Srpske aivizje i prvom artiljerijskom brigadom, dobila je zadatak da izvri pokret preko Valjeva prema Mavi i prikupi se na prostoriji: BadovinciLjenica-Loznica. Trebalo je da forsira Drinu i presjee komunikacije od Janje-Bijeljine i Bijeljine ka Brkom. Na tom zadatku, kao sadestvujue snage angaovane su i 23. i 45. Srpska divizija. SADEJSTVO MAJEVIKOG ODREDA 17. DIVIZIJI 15. decembra, otpoeo je period danononih i velikih i dramatinih borbi na prostoru oko Zvornika i Semberije, u kojima je, napadajui neprijatelja sa lea i bokovima, bio angaovan i 4. Majeviki NOP odred60. Teke borbe voene su i oko same Bijeljine, Brezovog Polja i Brkog. U susretnoj borbu izmeu Bijeljine i Brezovog Polja, 20. decembra, voene se teke borbe doslovno prsa u prsa. Velike gubitke imala je 15. Majevika brigada; 22 poginula i 67 ranjenih. Poginuo je i komandant brigade, major Vlado Karanovi. Spoljnu odbranu Bijeljine neprijatelj je postavio na liniji: Dvorovi-Petrovo selo-AmajlijePatkovaa-Fincov sala-Suljin han. U toku sledea 4. mjeseca nae snage su tri puta pokuavale da oslobode Bijeliinu. Ukupno su borbe trajale 42 dana, da bi, konano grad bio osloboen 3. aprila 1945. godine. U tim borbama pretrpljeni su veliki gubici61. U meu vremenu, 17. udarna divizja dobila je zadatak da se pomjeri prema Majevici i uniti neprijateljska uporita; eli, Ratkovi i Puki, zatim da se postavi na prostor: Koraj-MaleevciLopare-eli. Nareeno je da ona djeluje na komunikaciji: Brezovo Polje-Brko i da isti teren od etnika u prostoru Priboja i Lopara; istovremeno da vrsto zatvara pravac Brko-Tuzla. Prelalskom 17. divizje u Bosnu, MajeviKi NOP odred je pomjeren prema Zabru, Maleevcima i Visu, dok je 15. Majevika brigada unitila nepirjateljsko uporite Koraj. Poslije toga, Odred je dobio nareenje da se pomjeri na prostor Vukosavci i Makovac i da nastavi sa ienjem podmajevikih sela od etnika vojvode Kerovia. Ujedno sadejstvovao je sa brigadama 17. divizije, u borbama na Majevici i popunjavao novim borcima njene brigade. Krajem decembra, tabu odreda u Vukosavcima saoptio je Kojo Mitrovi, da vie nee moi da osatne u etnicima, jer je vojvoda Kerovi doznao da sarauje sa partzanima; njemu i ljidstvu koje vodi prijeti opasnost od unitenja. Mitrovi je, inae, bio komandtir etnike ete u Labuckoj, koja je cijelo vrijeme saraivala sa partizanima. Jedna grupa majevikog odreda izvela je 60. U jednoj od tih borbi za Zvornik, voene poetkom decembra, hrabro je, kao puKomitraljezac i zamjenik komandira ete poginuo Stevo Marjanovi iz Balatuna. esto je, kao kurir i dobar pliva i vesla, prelazio iz Srema i Bosnu. 61. Samo u drugom napadu 17. divizija je imala 322 poginula, 791 ranjenih i 27 nestalih boraca. Naroito velike gubitke imaojestrajeinski kadar. U tekim borbmaza Bijeljinu, u sva tri napada, 15. Majevika brigada je imala 187 poginulih i 540 ranjenih boraca i starjeina.

205
manevarski napad i "zarobila" ove etnike. Cilj "napada" bio je da se zatite porodice od etnike odmazde. Te noi Kojo Mitrovi se, sa svojm grupom, prikljuio Majevikom partizanskom odredu i u njemu ostao do zavretka rata. Kao ugledni domain u selu, na poetku ustanka bio je borac majevikog partizanskog odreda. U vrijeme neprijateljske ofanzive 1944. godine zatekao sena Majevici, prikljuio je grupu saradnika NOP-a, proglaivi ih etnicima. Da bi ih sauvao od etnika i SS vojske, ljudstvo ove ete je, u toku ofanzive sakrilo partizansku artiljerijsku municiju i oruje, sklanjalo ranjenike, terenske politike radnike i saradnike i obavjetavalo o kretanjima i akcijama etnika. Kojo je, uskoro, u Odredu postao komandir partizanske ete; ranjen je u borbama sa njemakim snagama kod Zvornika. 6. januara 1945. godine jedinice Odreda napale su i rastjerale Pirkovaki etniki bataljon na ivkovom brdu. U toku noi 6/7 januara izvele su akcije u selima: Lipovice, Labucka, Pirkovci i Lopare. Zarobljeno je 15. etnika. Tih dana je esto ljudstvo, mobilisano u etnike prelazilo partizanima, ili bjealo i krilo se. Odred se popunjavao i novim borcima. Za vrlo kartko vrijeme brojno je ojaao, pa su stvoreni uslovi da se izvri njegova reorganizacija; to je i uinjeno u Vukosavcima. Formirana su 2 bataljona. Postavljen je i novi tab odreda u sastavu: Jovo ivanovi komandant, oko Mari Kokin, zamjenik komandanta (ubrzo ga je zamijenio Ratko Gaji), Stevo Cari Car, politiki komesar i Duan Savi pomonik politikog komesara. Stab 1. bataljona sainjavali su: Milovan Vuji komandant, Rade Sofroni Pion, zamjenik komandanta, edo Mladenovi politiki komesar. etni rukovodioci bili su: Vjerosav Mitrovi, Glio Lazi, Kadrija Osman (rodom iz Doboja, poginuo). tab 2. baraljona sainjavali su: Joco Luki, komandanat, Veso Cvijanovi, politiki komesar; Nedo Nikoli Bogutovac, zamjenik komandanta i Spasa, referent saniteta. etni rukovodioci bili su: Kojo Mitrovi, Pero Kajmakovi, Drago Adamovi, Stanko Tomani i Pero Trii. Odred je imao oko 300 boraca. Mahom su to bili mladi ljudi sa sela, opredjeljeni za NOP, stasali u omladinskim aktivnostima. Svojim ljudstvom je i dalje popunjavao brigade koje su vodile borbe na teritoriji koju je Odred "pokrivao". ZLOINCE SUSTIGLA KAZNA Krajem januara 1945. godine etnici nisu prestavljali ozbiljene vojne formacije, ve su manevrisali u manjim grupama ili su se krili kao pojedinci. Na prepade i nou napadali su komande mjesta, odbornike i druge predstavnike nove vlasti. Svakodnevno su dobijani podaci o njihovim kretanjima. Dobijena je informacija da se Danilo Toji62 iz Lipovica krije u selu i nou dolazi kui. Izabrana je grupa odvanih boraca, sa zamjenikom komandira ete Vojinom Mitroviem sa zadatkom da likvidira zloinca. Grupa je izvrila zadatak. Tom prilikom zaplijenjeni su; majser, puka, tri bombe i vea koliina municije. Tih dana 4. Majeviki odred je, uglavnom, bio razmjeten u Vukosavcima, a sa manjim jednicama je drao poloaje na Svjetlici, Tobutskom groblju, etenitu, Kamenitom brijegu, Marinom brdu i usia brdu. Ostalo ljudstvo je bilo razmjeteno po kuama. Jedne noi etnici Vojvode Kerovia iznenada su napali i potisli borce Odreda sa poloaja na Kamenitom brijegu i Marijinom brdu. Meutim ubrzo su etnici odbijeni prema Osinjaku i Donjem Tobutu. Dva dana kasnije Odred je izvrio napad na etnike koncentrisane u Tobutu. Tako je predupreena namjera da ponovo u Vukosavcima napadnu Odred. Napad je otpoeo u prvim jutarnjim asovima 19. januara. Jedinice odreda iznenadnim i brzim prodorom , razbile su i natjerale etnike u bjekstvo prema Peljavama. Ovoj grupi je, na brdu kraj Miia hana, pristigao u pomo Pirkovaki etniki bataljon. Izvrili su protiv napad na snage Odreda, a neto oko 14 sati sa Petrovia brda iz pravca Priboja pristiglo je jo oko 50 etnika, oni su napali desni blok Odreda. Pod udarima brojno jaih etnika, Odred je bio prisiljen na povlaenje. Uvrstivi se na poloaju: Zajednice-Tobutsko groblje-etenite, Odred je zaustavio etnike. Pregrupisali su se i uveli u borbu rezerve, pa je pred mrak izvren protivnapad. etnici su natjerani u bjekstvo prema Lipovicama i Peljavama. U toj borbi poginula su 2 a ranjena 4 borca Odreda. 62. 20. februara 1942. godine, Danilo Toji je sa bratom Kostom, komandantom bataljona, na poloaju na Povrnicama muki napao 2. etu Majevikog NOP odreda i ubio 5 boraca i politikog komesara ete Strahinju trajka Mitrovia. - Strajko je proglaen za Narodnog heroja Jugoslavije 20. decembra 1951. godine. U tom napadu Kota Toji je ranjen, da bi decembra 1942. godine bio uhvaen i strijeljan u Jablanici. Drugi Majeviki odred osvetio mu se za sve zloine koje je poinio.

206
Odred se tih dana nalazio u Priboju, sa zadatkom da napadne i porazi veu grupu zelenokardovaca u Teoaku, a zatim i etnike grupe koje su se krile u okolnim selima sa komandantom Milanom Mariem. Dok se Odred spremao za akciju, kod zamjenika komandanta Ratka Gajia doao je sav usplahiren seljak iz Tomia i saoptio mu da se Milan Mari nalazi bolestan u njegovoj kui; naoruanje pitoljem i presvuen u ensku koulju. etnici su ga doveli prethodne noi. Kua je bila od taba odreda jedva 300 metara. Obavjeten je odmah i politiki komesar odreda, a seljak je zadran u tabu. Za rukovoenje akcijom zarobljavanja Milana Maria tab odreda je odredio Veljka Stevia jezerca sa 15 do 20 boraca. Opkolivi kuu, Jezeracje, s pitoljem u ruci, krenuo u kuu. Kada je otvorio vrata sobe u kojoj je bio Mari, ovaj je odmah potegao pitolj na Veljka, ali pitolj nije opalio. Pokuao je jo jednom, ali ovoga puta sebi u glavu, pitolj je i tada "slagao". U tom meuvremenu Veljko se bacio na Maria i uz pomo ostalih boraca savladao ga. Sproveden je u tab odreda, ije sjedite se nalzilo kod crkve u Priboju. Na vijest o njegovom hapenju narod se odmah skupio. Prilikom sasluanja Mari je odao sve baze etnika za koje je znao i traio da ga puste pa e partizanima predati cijelu svoju brigadu. Branio se daje sve to je inio radio po nareenju vojvode Kerovia. Volio bi najvie da ostanem u odredu. elio je i ranije da mu pristupi, ali nije smio od Kerovia, svoga komije iz Tobuta. Borci Majevikog NOP odreda traili su za Milana Maria smrtnu kaznu. On je kao komandant etnike jurine brigade, inio velike zloine nad narodom Majevice. Strijeljan je ispred crkve u Priboju. Mnogi ljudi iz Priboja i drugih sela dolazili su da se uvjere daje on zaista strijeljan. Seljak koji je otkrio da se Mari krije u njegovoj kui vezan je i 3 dana gonjen sa Odredom, da enici ne bi posumljali u njega. Meutim, istu vee, kadaje puten kui, etnici su ga ubili. Kada63 sam uo u Beogradu daje likvidiran Milan Mari obradovao sam se. 63. Poekom avgusta 1941. godine, dok sam se nalazio u redovima ustanika i sa grupom boraca prema andarmerijskoj stanici u Loparama, ustae su otjerale od kue mog oca Mitra. Bio je zatvoren u apsani andarmerijske stanice. Krajem tog mjeseca javili su mi da neki ovjek vodi mog oca iz Lopara. Bio je to Luka eli. Otac se jedva kretao, vukui nogu za nogom, uz pomo Luke. Lice mu je bilo modro, zaraslo u bradu. Ispria mi Luka, tom prilikom, da gaje naao da lei u vodi nevelike rijeke, koja protie u blizini Lopara. Prihvatio sam se odmah da pomognem Luki da oca, vie ga nosei nego to je iao, dovedemo kui. U kui prilikom presvlaenja da bi ga smejstili u postelju pokazalo se tijelo svo u modricama, naroito lea, po kojima su se vidjeli tragovi krvi. S mukom nam je ispriao da su ga, kao i ostale zatvorenike, ustae tukle danju i nou. Od hrane su dobijali neslanu orbu pripremljenu od krompirove ljuske. Zadnji put su ga toliko tukli da je izgubio svijest. Mislei valjda da je mrtav ostavili u oblinoj rijeci. Tu ga je pronaao i prepoznao Luka eli. Vidjevi daje iv uputio se s njim naoj kui. Dugo je Mitar bolovao rane, leei nepokretan u krevetu. Tih dana mi je rekao: "Idi sine putem kojim si poao. Neka ti je od mene blagoslov. U poetku kada si se prikljuio ustanicima govorio sam ti da je jo rano. Sada vidim da si u pravu. Nije rano". Kada je Majeviki NOP odred, 28. februara 1942. krenuo da se privremeno povue sa Majevice u Bira, u podrumu kue moga oca, partizani su pobili zarobljene etnike, koji su 8 dana prije toga muki napali na tab naeg odreda, ubivi, pored komandanta i komesara, vei broj drugih rukovodilaca i politikih radnika Odreda. Sutradan po naem odlasku u pravcu Bira, etnici su doli u kuu moga oca, tukli su i psovali Mitra, govorei mu da nije nikakav Srbin kadaje u svojoj kui drao "okce i Turke" i istu im dao na upotrebu. Tako je ta kua opoganjena-govorili su -koju treba zapaliti, a eljad pobiti. Oca Mitra su toliko izubijali da je ostao sav u krvi, iako se bio tek malo oporavio od ranijih batina ustakih. Isto je prola i majka Desanka. opljakali su tom prilikom kuu, odnjevi posteljinu, odjeu i druge vrednije kune stvari, a iz ambara penicu i kukuruz. Kroz cio rat kua i eljad Mitra Kovaevia bili su prezirani i bojkotovani od etnika i njihovih simpatizera, od Mitra su, ako bi se sluajno sreli na putu, okrretali glavu. U septembru 1942. godine, kada je na Majevicu dola 6. Istonobosanska brigada njen 2. bataljon nalazio se na Meedniku, po zadatku sam zajedno sa Vojkom Milovanoviem, otiao u Vukosavce. Neko od etnikih dounika primjetio me i javio etnicima, te noi opkolili su kuu mojih roditelja i ptertresli je, mislei da sam tu i da me iva uhvate. Ponovo su tukli oca Mitra i Majku Desanku. Meutim, u kuu su doli 2 sata poslije naeg odlaska iz kue. Februara 1943. godine, borci Majevikog odreda likvidirali su etnikog komandanta Jovu Damjanovia Gruju i zarobili vei broj etnika. Govorili su da sam ja predvodio tu grupu partizana i da nosim Grujin automat. Zbog toga su ponovo doli u kuu mojih roditelja. Iz kue su istjerali majku, oca i ostalu eljad.

207
Na slian nain je uhvaen i Risto Bogdanovi, komandant etnike "letee" brigade; takoe je poznat po zloinima koje je inio na Majevici. Uhvaen je u bazi ivana Petkovia u Zlom selu (danas Podgora). Prije rata puka sirotinja i neradnik, a u toku rata strah i trepet za sve saradnike i simpatizere NOP-a. Sproveden je u Tuzlu osuen na smrt i strijeljan. U Teoaku se nalazila grupa od oko 200 naoruanih ljudi koji su pripadali zelenom kadru. Komandant im je bio Ferhat Nakievi. Bili su to sve mjetani koji su se skupili iz raznih razbijenih jedinica 13. SS divizije i zelenokadrovci. Oni su uvali svoja sela od etnika. tab odreda je donio odluku da ih opkoli i da ih pozove na predaju. Poslije dueg natezanja, prvo se predao komandant Nakievi, zatim i svi ostali. tab je informisan o zlodjelima koje su vrili neki pripadnici zelenog kadra. Svi su sasluani, puteni kuama i reeno im je da e oni koji su vrili zloine biti izvedeni pred narodni sud i sudie im se. Vei broj pripadnika ove jedinice pristupio je Odredu i ostao u njemu do kraja rata. Formirana je partizanaska jedinica jaine voda, radi zatite sela od etnika i ostavljena u Teoaku. I ova grupa e pri karju rata ui u sastav Odreda. Dok se Odred nalazio u Teoakuj Snijenici tab odreda je saznao da se Vojin Josipovi, poznati etnik nalazi u Rastonici, aklavici, airima, Zlom selu i Lipovicama gdje uva neke etnike baze. Gotovo svako jutro silazi blizu ceste Lopare-Priboj, u umicu blizu pribojske crkve, odakle prati ko prolazi cestom. Kad bi nailazili nai kuriri, borci, odbornici i drugi, Vojin bi izletio na put i pohvatao ih i pobio. Vojin je bio komandant etnikog bataljona od 1943. godine, pa je u Cairima i Rastonici i Priboju presretao sa svojm ljudstvom i napadao kolone sa ranjenicima koje su se kretale iz ekovia za Trnovsku bolnicu i Semberiju. Od karavana je otimao natovarene konje sa hranom, koja je iz Semberije prenoena u ekovie. etniki komandant kapetan Leko bio je pun hvale za Vojina Josipovia. jednom prilikom pie da je to pravi Srbin i da postie velike uspjehe protiv komunista i treba mu dati najvie etniko odlikovanje. Zamjenik komandanta odreda Ratko Gaji, napravio je sa etom Koje Mitrovia zasjedu Vojinu Josipovi. eta se u toku noi privukla u blizinu njegove kue izmeu sela Teoaka i Godua. Pred zoru Vojin je okrenuo od kue u selo i izbio pred zasjedu. Pokuao je da pobjegne, ali gaje sustigao kurum. Tako je likvidiran zloinac koji je, sa svojim etnicima tukao ljude i ene po selima, pljakao i ubijao. Na slian nain - nou, po kuama ili bazama otkrivani su mnogi etniki komandiri i komandanti: LazarZari, Drago Peri, zatim poznati pljaka Vojo Nikoli-Jovelji i mnogi drugi. Stigla ih je zasluena kazna. Prema saznanjima taba odreda veina etnika iz Majevikih i podrinjskih sela povukla se; za njima su krenule potjere. etnici su u veini bili koncentrisani u selima: Jasenica, Kiseljak, Maleii i Tabanci. U tim selima borbe su voene vie dana. Odred je imao jednog poginulog i tri ranjena borca. Meu ranjenim bio je i komandir ete iz drugog bataljona Kojo Mitrovi ranjen u nogu i vrat, prebaen je u bolnicu. Naredbom taba 3. korpusa od 31. marta 1945. god ine za komandanta Majevikog NOO odreda postavljen je Ratko Gaji. Za politikog komesara imenovan je Duan savi, a za njegovog pomonika Veso Cvijanovi. Obavjetajni oficir bio je Neboja Milovanovi. U estokim borbama na Branskom mostobranu voenim od 4 do 7. aprila 1945. godine, 4. Majeviki NOP odred je od napada zelenokadrovaca i etnika obezbjeivao jedinice 17. divizije. U tim borbama, karakteristinim po masovnosti uesnika i visokim gubicima, za obje zaraene strane, osloboeno je Brezovo Polje 5. aprila, poslije vie od 30 sati borbe, a Brko 7. aprila, dan poslioje osloboenja Sarajeva. Po osloboenju Brkog i Posavine i protjerivanja neprijatelja u Slavoniju grupa divizija je prela preko save i, zajedno sa jedinicama sremskog fronta nastavila unitavanje i gonjenje neprijatelja do potunog osoboenja nae zemlje. Na Majevici i u Semberiji ostale su grupe etnika, ustaa, legionara, i zelenogkadra, protiv koji je i dalje borbu vodio Majeviki NOP odred. NA KRAJU DOLIJAO JE I VOJVODA Na Majevici su ostali Vojvoda Radivoje Kerovi komandant Majevikog etnikog korpusa potpukovnik Stevo Damjanovi Leko, porunik Radivoje Rajo Banjii i nekoliko njihovih istaknutih saradnika. Zaostao je i prilian broj etnika koji su se naroito isticali borbom protiv NOP-a. Oni nisu mogli oekivati milosti ni kakvog kompromisa. Znajui to, povukli su se u njedra Majevice, u duboku ilegalnost. Njihovi vodei ljudi nisu smatrali daje etnika stvar propala.

208
Nou su presretali i napadali partizanske patrole, pljakali i ubijali odbornike, politike radnike, kurire i obezbjeenja komandi mjesta; tako su u narod unosili nesigurnost. Majeviki partizanski odred stalno se nalazio u potjeri za etnicima. Nijesu im davali mira ni danju ni nou. Sredinom februara 1945. godine napadnuti su u selu Lipovicama, gdje je bio i vojvoda Kerovi. Bili su prisiljeni da odstupe prema Zlom selu i Orlovinama. Organizovana je potjera za njima, izbjegavali su svaku ozbiljniju borbu. Dan pobjede, 9. maj 1945. godine, kada je na Majevici kao i irom osloboene zemlje gromoglasno obiljeavan taj dan, etnici koji su se jo krili po umama i dalje vre teror nad narodom i oteavaju novoj vlasti sreivanje prilika u zemlji. Sredinom maja 1945. godine rasformiran je 4. Majeviki NOP odred, vei broj boraca i strajeina uao je u sastav druge brigade Korpusa Naorodne odbrane ija se komanda nalazila u Tuzli. Poto je, u ljeto 1945. godine, poloaj etnika na Majevici, iz dana u dan postojao sve nesigurniji, potpukovnik Stevo Damjanovi Leko je donio odluku da napusti Majevicu i pokua da se prebaci preko granice; izbor je bio Grka. Sa njime se potpuno solidarisao pouzdani saradnik, nekadanji komandant Bijeljinskog sreza porunik Rajo Banjii. Sa tim se Vojvoda Kerovi stari Lekin rival i protivnik nije sloio. To je obrazlagao uvjerenjem d a j e bolje zadrati se na Majevici. Tu su sigurniji od potjera, pretpostavljajui da je dio naroda na njihovoj strani. Meutim, Leko te argumente nije prihvatao. Vojvoda je prozreo njegove prave namjere. Imao je sasvim drugi plan, i prividno je prihvatio njihov odlazak. Pripremio je likvidaciju Leke. Tako e, bar ostvariti elju da postane komandant Majevikog etnikog korpusa. Jedne noi, odreeni su za odlazak kao pratnja Steve Damjanovia Leke i Raje Banjiia sa Majevice, vojvodini povjerljivi ljudi. Na planini Jelici ubili su Stevu Damjanovia Leku, Raju Banjiia i neke druge iz Lekinog taba. Leeve su zakopali na skrovitom mjestu i vjeto maskirali. Od tog dana 1945. godine Vojvoda Radivoje Kerovi se potpisuje kao korfiandant Majevikog etnikog korpusa sve do januara 1946. godine. Tada ga komandant bataljona KNOJ-a Branko Stojanovi Krvavi, sa grupom boraca likvidira, zajedno sa onim koji su ga vjerno uvali i okruivali.

Ill RECENZIJA
Izvod iz recenzije ore ojia prvobroca iz Tutnjevca - Majevica Veoma dobro su mi poznati zloini SS jedinica, ustaa i etnika injeni nad narodom krajeva koje Radivoje Kovaevi izlae u svojoj knjizi "etvrti Majeviki NOP odred i zloini 13. SS "Hadar" divizije i etnika na Majevici i Semberiji 1944. godine. Dok sam itao ovaj rukopis nisam mogao a da se ne zapitam odakle autoru toliko snage i volje da se tako uporno bori da iz zaborava istrgne sva ona zla, patnje i stradanja kroz koja je prolazila naa NOV i narod naih krajeva. Vane dogaaje, ne zaboravne linosti, slavne stranice istorije uvijek polako prekriva veo zaborava. A onda se pojavi knjiga i vodi u nezaborav. Izrone sjeanja. Pojave se likovi saboraca, uju kanonade, zabole davne rane, muenja, doivljena i viena i neviena zvjerstva, vide zapaljene kue, zajauu preklane majke, zaplau neroena djeca, uju se jauci rtava i prkosna pjesma heroja. Oive mali ljudi veliki heroji i oni umrli sa pjesmom na usnama i vjerom da ivot daju za bolje sjutra, za slobodu za narod, za ideju. Jedna od takvih knjiga, knjiga koja vodi u nezaborav, knjiga nezaborava je i ova, knjiga Radivoja Kovaevia. Autor ne pretenduje da je stvorio veliko literalno dijelo. On pie obinim jezikom, jezikom koji govori i razumije svaki ovjek bez obzira na svoje zvanje i obrazovanje. Kada se otvore korice ove este knjige Radivoja Kovaevia, kao i iz onih prethodnih pet, iz nezaborava se pojavljuju dogaaji iz NOB-e, promiu Majevica, Semberija, Posavina, Srem, Slavonija, Podrinje, Mava, Bira i drugi ratni putevi partizanskih odreda iji su borci svojim tijelima i krvlju trasirali put i osvajali slobodu. Jednim od tih odreda komandovao sam i ja, a kasnije i autorove knjige. Pred nama je knjiga o jednom tekom vremenu, o kome je napisano hiljade stranica. Ipak nije sve reeno; Ostalo je mjesta za jo hiljade, jer to zlo vrijeme je jama bezdanica iz koje se, sa bolom, polako izvlai istina, a svaki napisani redak o njoj je prilog koji zlata vrijedi. Stranice ispisane u vihoru rata, ratni dnevnik Radivoja Kovaevia, prepliu se sa sjeanjima saboraca, uesnika davnih dogaaja o kojima on danas pie i tako je, moglo bi se rei nastala kao kolektivno memoarsko djelo. Puno je toga stalo izmeu korica ovog rukopisa. Puno tuge, zla, zvjerstava, ali i ljepote i hrabrosti ivljenja. Pisac je, sa svojim drugovima, imao hrabrosti da u jednom tekom vremenu ustane protiv faizma, protiv okupatora ali i zla u sopstvenom narodu, protiv izdaje i izdajnika. Svaka reenica napisana u ovoj knjizi govori o zlu vremenu i ljudima u njemu. Ali iz svake izbija i nada da se zlo vie nee ponoviti, daje pobjeda konana. Ni pisac, ni svi oni koji su se borili sa njim nisu bili u pravu. Zlo se ponovilo. Kao to je 1941. godine imao hrabrosti da uzme puku i krene u borbu protiv okupatora, izdajnika i faizma, tako danas Radivoje Kovaevi vodi veliku bitku za istinu o zlu vremenu od prije pola vijeka, o antifaistikoj borbi. Ovom knjigom autor uspjeno nastoji da sauva istinu o svojoj borbi i borbi svojih saboraca od beskrupuloznih lai, od poplave neistina kojima bi neki da prekroje istoriju i zatamne svijetle stranice istorije pisane krvlju Radivoja Kovaevia i njegovih saboraca. Ova najnovija borba koju vodi autor dug je komandanta Radivoja Kovaevia prema drugovima koji su ostali na zajednikom istorijskom putu i svoje ivote ugradili u slobodu. Dug je i prema onima koji su iz te antifaistike borbe izali ivi i nastavili da ugrauju sebe i svoje ideale u bolje sutra svog naroda. Sa nevjereciom gledaju ta se dogaa i sluaju lai. Napokon dug je to i prema istoriji kojiu pokuavaju da prekroje i prema generacijama koje dolaze jer im ostvalja svjedoenja o vremenu, i o borbi njihovih djedova i pradjedova. Stavio je Radivoje Koavevi pravo ogledalo pred svoje vrijeme i istoriju. itaoci iz generacija koje su proivljele i preivljele ovo zlo vrijeme oivjee svoja sjeanja, istoriari e u ovoj knjizi nai materijala za svoja prouavanja, neke nove putokaze, literate moda ideje za neke nove romane, psiholozi i socijolozi grau za svoja istraivanja i kompariranja dva zla vremena istog naroda u neto vie od pola vijeka. Mladi e sagledati i ovo vrijeme a moi e i da saznaju istinu o borbi za slobodu i dostojanstvo, voenu prije 50 godina i nadajmo se, kada sklope korice ove knjige razmisle o vremenu prolom, sadanjem i buduem. I na kraju predlaem da se priloeni rukopis Radivoja Kovaevia tampa i to pod naslovom koji e odgovarati sadraju rukopisa. orooji

Ill
Izvod iz recenzije profesora dr. Stanoja Nikolia Rukopis autora Radivoja Kovaevia zasnivao se na bazi ratnog dnevnika, koji je vodio u toku rata, zatim istorijskih dokumenata razliite provincijencije i kazivanju direktnih sudionika digaaj a i zbivanja. Jedan broj kazivanja uesnika dogaaja autorizovan je i takav unijet u rukopis. Na takav nain napisani rukopis je redigovan i prua, za sigurno vjerodojstojnu sliku onog ato se zbivalo na Majevici, Semberiji, Biru i partizanskim bolnicama u Donjoj Trnovi, Srebreniku i Jablanici u vrijeme krvave najezde pripadnika 13. SS "Handar" divizje. Izvjesno je, ovaj tekst se moe itati kao istorijsko tivo, dato prije svega, kao istorijska hronika. Ona se moe, na odreen anin, uzimati i kao zaviajna tema o kolektivnoj sudbini naroda. Ovde, ustvari, imamo autentina svjedoanstva o stradanju srpskog naroda kao i svih onih koji se nijesu mirili sa okupacijom zemlje. Tako se ostavlja neizbrisiv trag o tragediji, na prostoru Sjeveristone Bosne. Kazivanja u rukopisu smjetena su ujedan vremenski period, omeen na podruje Semberije, Majevice, Bira i Srema u vrijeme Drugog Svjetskog rata, 1944. godine. Omeen je, u stvari na borbeni put etvrtog Majevikog NOP odreda i zloine 13. SS "Handar" divizije etnika, ustaa, zelenog kadra. Tekst ima izuzetan znaaj za prouavanje prolosti naroda u ovom prostoru i prestavljae, ubijeeni smo, veliki doprinos naoj istoriografiji, a samim tim bie prvenstveno namjenjen istoriarima, a sigurno izazvae interesovanje iz ireg kruga italaca. Tekst rukopisa dat je tako da govori o traginoj prolosti naeg naroda, o vremenu smrti, zla i lai. To je vrijeme kada se bjegunci od svog naroda i njegove tragedije solidariu sa ratnim protivnicima, bez obzira na njihovu vjersku i nacionalnu pripadnost, a zatim i ideoloko strategijsku opredijeljenost. Zato bi moglo da se kae, da rukopis nudi savremenicima i buduim generacijama poteno i potrebno svjedoanstvo o realnom posrnuu naroda na ovim prostorima u vrijeme svetskog ratnog apokaliptinog doba. To je vrijeme kada su mnogi borci i neborci ivi zavidjeli mrtvima. Na kraju, vidi se iz rukopisa da junaci, poslije svih natovjeanskih napora i stradanja, u najteim situacijama i patnjama, zahvaljujui mudrosti, pobjeuju. To je zapravo opora i gorka opomena savremenom svijetu. Zato, izvjesno je tekst ovog rukopisa e jednog dana, zajedno sa dosadanjim knjigama Radivoja Kovaevia biti hronika o vremenu naem i ljudima njegove Majevice u toku Drugog Svjetskog rata. U zakljuku predlaem da se rukopis tampa pod naslovom koji odgovara obuhvaenoj tematici. Prof. dr. Stanoje Nikoli

Ill
Izvod iz recenzije profesora doktora Gojka Miljania Rukopis Radivoja Kovaevia predstavljaja veoma obimno istoriografsko ali u mnogome i literalno (prozno) djelo, u kome autor, opirno, sveobuhvatno, dokumentarno i uspjeno slika jedno tuno vrijeme i dogaanja krcato potresnim priama o svakom pojedinanom sluaju, to predstavlja pravi mozaik strave i uasa. Teko se odrediti koja je istinita pria potresnija i zlokobnija kao trajno naravouenije da se to kod normalnih ljudi nikada ne moe ponoviti. Naalost, slini su se sluajevi ponovili poslije preko 45 godina i na ovom istom prostoru. Kroz itavo djelo, neprekidno, za vie od godinu dana prepliu se najstraviniji genocidni dogaaji, kroz postupak udruenih snaga kolaboracje (ustae, SS zloinci, domai Muslimani iz Handar divizje, zeleni kadar i etnici Drae Mihajlovia). Sve to, sa znanjem i okriljem njemakog okupatora bilo je upereno u prvom redu protiv dunog ili ne dunog srpskog stanovnita ali i drugih naih naroda, Muslimana i Hrvata koji su bili na strani antifaistikog opredjeljenja i pokreta. Za razliku od uobiajenog proznog djela, gdje su likovi i mnogi junaci pieve drame izmiljeni, ovdje se radilo o stvarnoj drami ljudi, grupa i pojedinaca sa svojim imenom i prezimenom, tako da je svaki dogaaj istinita stvarnost a ne proizvod autorove umjetnike mate. Zbog toga je to u prvom redu istoriografsko djelo. Rukopis je istinita slika o ljudima i dogaajima u kome se stalno prepliu genocidni postupci bezumnih lica za koje se normalan ovjek pita da li su to stvarno bili ljudi i sa druge strane neprekidnog otpora boraca bosanskih i vojvoanskih jedinica i patriota naroda Istone bosne i Srema. Poto se radi o estoj knjigi ovog ve afirmisanog pisca Kovaevia, onda se i ovaj njegov rukopis moe ocijeniti kao sasvim uspjean, jedan odgovorni i paljivo komponovan rad. lako je rukopis nastao od jednog savremenika i aktera dogaaja, gdje uvijek vreba opasnost od linog subjektivizma, moe se rei da je rad konkretno pisan od ovjeka, koji je tada imao vrlo odgovorne funkcije ali je u rukopisu imao sasvim odmjeren kritiki odnos prema dogaajima, kao da je bio samo posmatra, vodei prije svega rauna o istinitosti kazivanja. On je nastojao da se postavi kao neutralan posmatra dogaaja a ne njihov akter i u tome je uspio, moda i suvie zapostavivi ulogu svoje linosti koju je kao komandandt ovog odreda imao. Ovaj rukopis je napisan prije svega na osnovu autorovog antentinog dnevnika i drugih pribiljeaka iz rata, kao i izjava mnogih savremenika koje su nastale u toku dogaaja ili neto kasnije. Istovremeno autor je koristio i druge brojne sauvane istorijske izvore kao i druge ve publikovane radove. Moe se rei da i po sadraju, po nainu pisanja i korienju istorijskih izvora rad predstavlja prije svega istoriografsko djelo, bez obzira to autentine prie njegovih junaka imaju i literarni (prozni) karakter. Stil i jezik kazivanja su izvorni, karakteristini za govor naroda ovog kraja ukljuujui nacionalnu i konfesionalnu izmjeanost naroda na ovom prostoru. U mnogim poglavljima rukopisa, redaju se pria za priom to ini zaplet jedne velike ljudske drame koja je bila sasvim istinita i u tome je istorijska vrijednost rukopisa. Kada se proita ovaj rukopis, pred njim e svaki razuman ovjek zastati i mora se zapitat zar je i to bilo mogue? Zar postoje ljudi sa ovakvim nagonom najkrvolonije zvijeri, ljudi sa pomuenim mozgovima, te da li su to mogla initi iva bia koji se nazivaju ljudi. Naalost, savremena dogaanja izgleda da su pokazala da su se ponovili slini dogaaji. Sigurno je jedno, da u svim i daljim i kasnijim pisanjima o ovom vremenu i prostoru, nijedan autor nee moi uspjeno napisati djelo bez korienja ovog obimog djela Radivoje Kovaevia. U zakljuku predlaem da se ovo djelo objavi i to pod naslovom koji odgovara sadraju.

Recezetnt Prof. dr. Gojko Miljani

Imena pomenuta u ovoj

knjizi

Abadi Duan str. 44 Abazovi Rado str. 13,44, 58, 60, 145, 147, 148, 182 Adamovi Drago str. 205 Aimovi Milena str. 169, 190 Aimovi Vu kosa va str. 200 Ajanovi Demila str. 160 Alfirer Josip-Paaore str. 1 Alikadi Fadil str. 194 Anica Sremica str. 71 Anti Cviko str. 35, 88, 131, 132, 133, 143 Anti Milo str. 1, 100, 134 Aeri Ana str. 187 Avdi Muslija str. 21 Avramovi Velinka str. 48, 59, 60, 182

B
Babi Ilija-epo str. 27 Babi Stojan str. 27 Baboselac dr. Ivo str. 13, 16, 195 Babunovi dr. Vukain str. 24 Bakajli Sran str. 31, 65, 121, 124, 139, 179 Banovi Olga str. 1, 120, 147 Banjanin Nada str. 54, 68 Banjii Rajo str. 31, 65, 115, 119, 120, 121, 124, 156, 157, 169, 170, 174, 178, 179, 207,

208

Bari Ferhad str. 15 Barmoren dr. str. 24 Bajraktarevi Kasim str. 71 Beanovi Mileva str. 188 Begi Velid str. 20 Begovi Taipara str. 65 Beker Ijekar str. 52 Berdica Franjo str. 140, 152 Bijeli (Kopri) Aljo str. 21 Bilbija Aco str. 118 Bilbija Jokica str. 118, 147, 169, 182 Bii uro str. 85 Bii dr. Franjo str 12, 16, 47 Bjelakovi Danilo str 48 Blagojevi Andrija str. 127 Blagojevi Cvijetin str. 134 Blagojevi Duko str. 199 Blagojevi Nedo str. 81 Blagojevi Vaso str. 143 Blanka jevrejka str. 52 Bobar Stevan str. 127, 128 Bobar Vojin str. 55, 57, 127, 128, 129 Bogdanovi Pajo str. 86 Bogdanovi Risto str. 207 Bogdanovi Smilja str. 207 Bojki Ilija str. 80 Bojki Ilije sin str. 80 Bojovi dr. Alojs str. 24 Bojovi Aleksandar str. 23, 72 Bokan Milica str. 44, 54, 66

Bokan Duanka str. 44 Borojevi Petar str. 28 Bokovi Cviko str. 77 Boica iz Tuzle str. 54 Boi Cviko str. 91 Boi Milorad -Apel str. 150, 154, 158, 159, 176, 197 Boi Ilija str. 23 Boi Milutin - Kordun str. 147, 171, 175 Boi Novak str. 151 Boi Obren str. 90 Boi Pero str. 80, 89, 94 Boi Risto str. 92, 25 Boi Stevo str. 24 Boi Stojan str. 23 Britvi Nikolina str. 60, 61, 147, 172 Brki Esad str. 25 Brki Mehmed str. 2 Brkljaa Boo str. 47, 48 Bubi Emin str. 1, 25 Budisavljevi Budo str. 104, 147, 165 Bugarski Kuzman str. 160 Buri Milan str. 27 Bursa Milan str. 192 c Cari Stevo str. 147, 175,205 Ceri Esad str. 19 Ceca str. 19 Cigler Ergard str. 45 Crnogorac Aco str. 115 Cvijanovi uro str. 112, 175 Cvijeti Vaja str. 159 Cvijanovi Veso str. 151, 152, 175, 203, 205, 207 Cvijetinovi Cvijan str. 78, 79 Cvijetinovi Dragutin str. 79 Cvijetinovi Duan str. 201 Cvijetinovi Ilija str. 1 Cvijetinovi Mio str. 80 Cvijetinovi Mihajlo str. 201 Cvijetinovi Olga str. 54 Cvijetinovi ivan str. 1, 126, 133, 132, 131, 129 Cvijetinovi Ugljea str. 78 c ardaevi Ilija str. 93 ardaevi Mlado str. 93, 94, 100, 110 Eril Vinston str. 157, 175 obi Jovan str. 126, 129, 139, 140 olakovi Rodoljub orak Rade str. 196 ubrilo oko str. 23 upi Josip str. 141

emerli Asim str. 201 amo Ethem str. 20, 21 osi Rasim str. 48 osi Sakib str. 63

D
Daki Cvijan str. 151, 152, 158, 159, 160 Daji Hoda str. 64 Dai dr. Edo str. 16, 55, 63, 65, 66 Dalinovi Jefa str. 56 Damjanovi Jovo-Grujo str. 206 Damjanovi Stevo - Leko str. 6, 57, 65, 112, 124, 179, 207, 208 Dangi Jezdimir str. 201 Dapevi Marko str. 67 Dapevi Milka str. 67, 68 Dapevi Nikola str. 67, 68 Davidovi Jovan str. 70, 105, 110 Davidovi Trio str. 186 Deji Cvijan str. 80 Doki Dimitrije str. 86 Dolini Nikola str. 164 Dragi dr. ore str. 44 Dragievi Stefanija str. 201 Dragievi Todor str 201 Dursun Ljilja str. 102 Duanka iz Srema str. 24

ani Mela str. 63 ermanovi Sergije str. 65 ilas Jovan str. 140 oji Bosa 145, 159 oji Budimko str. 148 oji oro str. 1,4, 29, 85, 91, 111, 115, 113, 118, 148, 159, 160, 164 oji Jovo str. 174 oji Lazar str. 148 oji Vasilije str. 1, 90, 148, 120 oki Cvijetin str. 73 oki Drago str. 77, 79 oki okica str. 78 oki Krsto str. 175 oki Mihajlo str. 133 oki Milan str. 73 oki Obren str. 1,73, 129, 130, 133 oki Risto str. 73 oki iko-ico str. 73 oki ivko str. 73 Onagi Ahmet str. 6 ori Vojislav str. 31 ozi Muhamed str. 201 uri Drago str. 119, 175, 120 uri Diko str. 117, 120, 121 uri ojo str. 120 uri Jovica str. 34, 147 uri Mika str. 120, 121 uri Radojka str. 42 uri Rajko str. 119 uri Simo str. 120, 121 uri Sonja str. 160 uri Stana str. 145 uri dr. Stojanka str. 20 uri Zorka str. 119 urkovi Boro str. 44

urkovi Duan str. 15 urkovi Luka str. 16, 45, 61 urkovi Mihajlo str. 61 urkovi Miladin str. 136, 137 urkovi Risto str. 45 urkovi Teo str. 44 urkovi Vajo str. 16 ukanovi Pero str. 201

D
Dani Ahmet str.20,21,63

Egi Duan str. 27 Elezovi Stanko str. 134 Emil iz Jakova str. 191, 192 Eri Branko str. 124, 145, 157 Eri Petar str. 72 Eri Stevo str. 23 Esad iz Tuzle str. 191, 192

F
Filipovi Mirko str. 55, 56, 149 Filipovi Petar str. 94 Finkeltajn Bruno str. 14 Fliker Leon-Luka str. 1,36, 129, 130, 133, 143, 147 Furduk doktor str. 24

Gaji Anelko str. 200 Gaji Branko str. 1 Gaji Gajo str. 81 Gaji Jefto str. 39 Gaji Pavle str. 65 Gaji Ratko str. 203, 205, 206, 207 Galac Stjepan str. 195 Gai Cvijan str. 77 Gai Milan str. 81 Gavri Srbo str. 25 Gavri Tomo str. 110 Gavri Gavrilo str. 79 Ginsberg dr. Ervin str. 44, 63, 68, 195 Gligi Milorad str. 140, 141 Gligorovi Filip str. 1,113 Gligorevi Vojin str. 181 Glii Milo str. 31 Glii Milorad str. 31 Glianovi Bosiljka- Boja str. 174 Gluhi Omer str. 20, 134 Glumac odbornik str. 140, 141 Golubovi uro str. 190 Gospavi Joja str. 140 Gospavi Spasa str. 82, 175 Gospi Svetolik str. 160 Gospi Vlado str. 54 Grapanovi Hasan str. 25, 129 Grguri Bogdan str. 1, 115, 118

Grigorije - Gria Rus str. 47 Grupi Bojo str. 201 Grupi Milan str. 201

H
Hadiefendi Fadil str. 94 Hadiefendi Muhamed str. 21 Hamzi Alija str. 140, 175 Hamzi Dehva str. 140 Herceg Hilmo str. 63 Hercegovac Risto str. 140 Herliger Jordana str. 193, 194 Herliger dr. Ivo str. 13, 193 Herliger majka str. 194 Herliger Mira str. 193, 194 Herljevi Franjo str. 197, 203 Herljevi Albin str. 197 Herljevi Tomo str. 197 Hodi evalija str. 20, 63 Hrek Janko str. 19

/
Imbrahimbegovi Meho str. 19, 20, 21, 63 Ibribegovi Kasim str. 145 Ibrievi Muhamed str. 42 lli Marko str. 45 lli Milo str. 9, 47, 54 lli Nikola str. 201 lli Stanimir str. 54, 55 lli Pero str. 134 lija Rus str. 47 Imamovi Ahmet str. 63 Imamovi Teufik str. 20 Imrek Pavao str. 167, 176, 177 Ivanovi Ilija str. 126 Ivanovi Milorad str. 51 Ivi Jovo str. 26 Ivi ivka-teta str. 135 Ivkovi Pero str. 160 Ivkovistr. 124

J
Jahi Demila str. 155 Jahi Izo str. 135, 149, 154, 155, 156, 171 Jahi amil str. 155 Jahi efkija str. 47 Jakovljevi Too str. 120 Jankovi Jovan str. 72 Jankovi Desa str. 94 Jankovi ojia str. 109 Jankovi Pero str. 23, 25, 71, 74, 76, 77, 90, 91, 94, 99, 134 Jankovi Risto str. 76 Jankovi Rosa str. 71, 94 Jankovi Savo str. 23 Jankovi Vojo str. 23 Janji Vojin str. 201 Jeli Drago str. 39 Jeli Teo str. 41

Kneevi Stana str. 51 Knjeginji Drago str. 146, 154 Kobi Avdo str. 36 Kobi Ahmet str. 20, 36, 37 Kobi Devad-Kobo str. 2, 36 Kobi Fadila str. 36 Kobi Jusuf str. 36 Kobi Mehmed str. 36 Koji Jovan str. 145 Kokanovi Bogi str. 152 Kokanovi oko str. 114, 153, 175 Kokanovi Gina str. 152 Kokanovi Jefa str. 152 Kokanovi Jovo str. 152 Kokanovi Savo str. 136 Kokanovi poginuo na Meedniku str. 44, 82 Kolins dr. kanaanin Kosori Pero str. 199 Kostadinovi ivan str. 81, 90 Kosti Aleksa str. 135, 136, 137 Kosti Boro str. 173, 178 Kosti oko str. 137, 152 Kosti Sara str. 136, 137 Kosti Svilaja str. 137 Kovaevi Bojo str. 87 Kovaevi Branko str. 89, 90, 169 Kovaevi Joka str. 88, 89 Kovaevi Desanka str. 206 Kovaevi Draginja str. 89 Kovaevi Milivoj str. 48, 59 Kovaevi Milivoje str. 88, 87, 89 Kovaevi Mitar str. 206 Kovaevi Milorad str. 181 Kovaevi Mitra str. 87 Kovaevi Ostoja str. 87, 88 Kovaevi Radivoje str. 147, 167 Kovaevi Radomir str. 48, 59 Kovaevi Risto str. 87, 88, 89, 199 Kovaevi Vukain - Puo str. 12 Kraus Artur str. 14, 53 Kraus Fanika str. 53, 54, 65, 66 Kraus Lea str. 53 Kraus Tirica str. 44, 52, 53, 54, 65, 66 Kraus Tonka str. 52, 53 Krbanjevi Jula str. 123 Krsmanovi Rosa str. 57 Krsti Dragoljub str. 31 Kujundi Mihajlo str. 179 Kursar Franjo str. 16, 47, 48

L
Laki Vlajko str. 73 Lavevi : Lui dr. Grga str. 18, 24, 71, 100, 151 Lazari ivan str. 187 Lazarevi Gospoinka str. 44 Lazarevi Mile str. 1, 142, 143, 146, 147, 151, 175 Lazarevi Milica str. 79 Lazarevi Pajo str. 77, 78 Lazi Braca str. 121

Lazi Danko str. 65, 66 Lazi Glia str. 136, 137, 140, 205 Lazi Jeremija-Zeko str. 104, 106, 107, 160, 170 Lazi Lepa str. 137 Lazi Luka str. 120 Lazi Petra str. 54 Lazi arko str. 138, 147, 150, 155, 156 Leki Danilo str. 46, 181 Leki Olga str. 54, 55 Lemoni Stevo str. 136 Lev dr. Ivo str. 16, 18, 47, 48 Lev Marija str. 16, 47, 48 Levi dr. Moni str. 16, 17, 24 Lipi Delija str. 136 Lipi Slavko str. 113, 118, 135, 136, 150, 151, 155 Lompar Blao str. 67 Lopandi Sreten str. 94 Luji Miko str. 122 Luki Aco - Kurjak str. 195 Luki Boo str. 41 Luki Dojin str. 1, 33, 36, 74, 77, 83, 94, 100, 101, 104, 107, 108, 109, 147, 158, 161 Luki Joco str. 203 Luki Jovan str. 134, 135 Luki Luka str. 78, 83 Luki Marko str. 153 Luki Mitra str. 134, 135 Luki Radivoje str. 41 Luki Veljko - Kurjak str. 17,60, 146, 149, 154, 155, 172 Luki Zaga - Kurjae str. 154, 166, 169, 175, 177, 182

M
Mihajlovi Milorad -Macin str. 182 Magazinovi Vojo str. 1, 24 Maksimovi Bogdan str. 1, 24, 59, 145, 146, 147, 160, 166, 169, 173, 175 Maksimovi Cviko str. 160, 204 Maksimovi Dejo str. 171 Maksimovi Dragia str. 44, 127, 173, 177, 178, 180, 181 Maksimovi Pero str. 31 Maksimovi Petra str. 171 Maksimovi Rade str. 31 Maksimovi Rino str. 147, 166 Maksimovi Vojo str. 171 Maleti Duan str. 127 Mandi Gligo str. 18 Mandi Paaga-Murat str. 199 Manjkalovi Tomo str. 11, 44 Mari oka-Kokin str. 1, 82, 144, 147, 163, 166, 175, 203, 205 Mari Lazar str. 127 Mari Milan str. 206 Mari Savo str. 45 Marinkovi Ilija str. 27 Marinkovi Jeo str. 45 Marinkovi Petar str. 27, 59 Marjanovi Stevo str. 140, 154, 175 Markovi edo str. 54 Markovi Danica str. 170, 173, 174 Markovi Marko str. 121 Markovi Ostoja str. 174 Markovi Panto str. 25,71, 94, 99, 182

Markovi Vladimir str. 160 Maanovi Cviko str. 100 Mazalovi Hamid str. 21, 22 Medi Branko str. 169 Medie Danilo str. 130 Mehiki Salih str. 94 Mek Daun Robert str. 179 Melezovi Drago str. 188, 189 Merdi Muharem-Merdo str. 1, 34 Mica roaka J. Sojia str. 126 Mianovi Aleksa str. 186 Mianovi ore str. 186 Mianovi Nedo str. 186, 189 Mianovi Smiljana str. 187 Mianovi Slavko str. 149, 154, 155, 156, 161, 170, 173, 174, 180, 181 Mii Branj str. 112 Mii Duan str. 186 Mii Milo str. 1, 45, 61, 85, 129, 130, 132 Mii Momilo str. 189 Mii Pero str. 39 Mii Rua str. 126 Mihajlovi Drao str. 174, 175, 176, 177, 178 Mihajlovi uro str. 87 Mihajlovi Ilija str. 61 Mihajlovi Julka str. 125 Mihajlovi Milena str. 87 Mihajlovi ivan str. 134 Mijatovi Cvijetin-Majo str. 190, 199 Mijatovi oko str. 128, 129 Mijatovi Tomo str. 125 Mijajli Sofija str. 97, 98 Mikanovi Boko str. 152 Mikanovi Cvija str. 152 Mikanovi Savo str. 152 Milankovi Trivo-Cigo str. 44 Milenko iz llinaca str. 72 Mili Stevo - Crnogorac str. 27 Milii Joco str. 153 Milii-Omladinac str. 120 Milii Pero str. 153 Milinovi Anto str. 176 Milinovi Stoja-Stojanka str. 203 Milivojevi Nikola str. 35 Milka politiki radnik, Trnova str. 47 Milosavljevi ika, Luka str. 13 Milo Ciklus-Kuzmin str. 54 Miloevi Trio str. 137, 152 Milovanovi Dragutin-Uo str. 194, 195 Milovanovi ore str. 197 Milovanovi Milovan str. 48 Milovanovi Neboja str. 207 Milovanovi Vojka str. 92, 197, 206 Milutinovic Duan str. 160 Milutinovi ivan str. 110 Miljanovi Nedo str. 81 Miljanovi Vid str. 77 Miljanovi iko str. 146 Mimi Milka - Ona str. 30 Mirkovi Makivija str. 174

Mia Rus str. 47 Mii Jovo str. 169, 170, 173, 174 Mitraevi Jovo str. 88, 91, 181 Mitri Ana str. 94, 95 Mitri Luka str. 94,95 Mitri Ljubo str. 90 Mitri Nasto str. 90 Mitri Pero str. 95 Mitri Stanko str. 90 Mitrovi Blagoje str. 87,88 Mitrovi Bogoslav str. 143,147 Mitrovi Cvija str. 80 Mitrovi Dragoslav-Uo str. 194, 195 Mitrovi oko str. 6 Mitrovi Jovo str. 161,130 Mitrovi Kojo str. 203, 204, 205, 207 Mitrovi Milovan str. 197 Mitrovi Mitar str. 63 Mitrovi Rua str. 38 Mitrovi Savo 88 Mitrovi Stojan str. 93 Mitrovi Strajko str. 169, 205 Mitrovi Vjeroslav str. 203, 205 Mitrovi Vojin str. 200, 205 Mladenovi edo str. 175, 205 Mladenovi Pero str. 176 Mladenovi Savo str. 143 Maranjak Sabahudin str. 19 Mrconja Risto str. 127 Mrda ranjenik str. 192, 193 Mrkaji Boko sir. 187 Mrkaji Boo str. 187 Mrkaji Novak str. 188, 189 Mrkaji Spasenija str. 187 Mrda Mustafa str. 21 Mri Joja str. 56, 125 Mri Tomo str. 44, 55, 163, 175 Mri Zora str. 125 Mujadinovi Mehmedalija str. 19 Mujadinovi Sejdo str. 63 Mujezinovi Izmet str. 199 Muji Alaga str. 129 Mujki Mustafa str. 19 Mulali Mustafa str. 179 Muratbegovi Hasan str. 179 Muicki Lazar str. 1 Mui Ahmet str. 145

N
Na Kota str. 18, 156 Naki Nasto str. 24,42,94 Naki Olga str. 24 Naki Risto str. 24 Nakievi Farhat str. 207 Nekovi Lazar str. 27, 94, 101, 107, 108 Nekovi Neko str. 108 Nikola ibenik str. 66 Nikoli Dragica str. 92 Nikoli Jelisavka str. 201

Nikoli Jelka str. 201 Nikoli Jovan str. 45 Nikoli Lazar str. 79,91 Nikoli Ljubomir Nikoli Marko str. 117, 129 Nikoli Matija str. 45 Nikoli Miladin str. 201 Nikoli Milan str. 92 Nikoli Momo str. 147, 171 Nikoli Neo-Bogutovac str. 205 Nikoli Nikola str. 201 Nikoli Pajo str. 201 Nikoli Pante sestra str. 64 Nikoli Pero str. 174 Nikoli Petar str. 201 Nikoli Rade str. 92 Nikoli Risto Nikoli Savka Savka str. 201, 61 Nikoli Savka str. 92 Nikoli Stanija str. 201 Nikoli Stevo str. 28, 45 Nikoli Vojo str. 207 Nini ivko str. 186, 188 Novoilov Aco str. 20 Nuki Sadka str. 117

Obradovi Branko str. 133 Obradovi Rajko str. 1 Obradovi Diko str. 126, 127, 128 Olbina Dane str. 199 Osman Kadrija str. 205 Osmanovi Mehmedalija str. 200 Osmanovi Omer str. 20 Ostoji Milan str. 6, 182, 203 Ostoji Perica str. 1, 72,82,99,101,105,115,116,118,137,141,147 Ofo intendant Sremac str. 163

P
Pajkanovi Jovan str. 81, 103 Pajkanovi Luka str. 84 Pajkanovi Mio str. 87, 89 Pajkanovi Momilo str. 87, 88, 89 Pajkanovi Ostoja str. 87 Pajkanovi Risto str. 87,88,89 Panteli Milojica str. 195 Panteli Spasoje-Rajko str. 42 Panti Boja str. 11 Panti Milan str. 106,107,129,155 Panti Trifun str. 13 Papa Roza str. 9,10, 11,12,13, 16,44,195 Pai Muratbeg str. 15 Pai Safet str. 21 Pavel Rus str. 47 Pavlovi Boro str. 169 Pavlovi Jovo str. 69 Pavlovi Stevo str. 1,131,133,175 Painar Lazo str. 128

Pejanovi Boo str. 193 Pejanovi Milutin str. 17,182 Pejii Andrija str. 56 Pelagi Vaso str. 20 Pendio Gligor str. 6 Peri Drago str. 207 Peri Jeremija str. 39 Peri Mirko str. 173,174 Peri Ratko str. 29, 37,38,75,129,83,92,130,131,132,199 Periin Marko k Kamenjar str. 181 Pealjevi Savo str. 45 Petkovi Aco str. 196 Petkovi ivan str. 207 Petrik Stepo str. 140 Petri Danilo str. 76,77 Petrievi Svetozarstr. 93,105,175 Petrovi Cvijan str. 62 Petrovi Milorad str. 1 Petrovi Nikola str. 89 Petrovi Petar str. 89 Petrovi Rade str. 58,59 Petrovi Savo str. 163 Petrovi Stevo str. 1, 144,145 Petrovi Teo str. 188 Petrovi-Travari Marko str. 129 Petrovi Vlado str. 69 Piuri Milan str. 48,145,146 Pikoleto Sofija str. 23 Pinto Huram str. 63 Plazai Petar str. 188 Pobri Jaar str. 73 Popov Kota str. 169 Popovi Boro str. 64 Popovi Drago str. 105 Popovi Nedo str. 87 Popovi Vlado str. 156,199,202 Preljubovi Muhamed str. 179 Princip Gavrilo str. 128 Psonar Aco str. 118 Psonar Boro str. 118

R
Radi Cvijan str. 80 Radi Rada str. 63 Radi Mika str. 191,192 Radojevi Mitra str. 92 Radojevi Vida str. 92 Radovanovi Ana str. 155 Radovanovi Cviko str. 1,132,136,137,140,145,147,155,158,165,173,175,178,181 Radovanovi Jovo -Joava str. 1,74,94,107,133,169,196 Radovanovi Veljko str. 155 Radovi Gavro str. 57 Radovi Milan str. 57 Radovi Novak str. 57 Radovi Petar str. 57 Raji Mitar str. 203 Raevi Hakija str. 20 Ramadanagi Aljo-Bjeljinac str. 23 Rami Sakib str. 182

Raevi Kio str. 118,139 Razimeji Ismet str. 20 Rikanovi Angelina str. 48 Rikanovi Milorad-Rikan str. 48,90 Riki Cvija str. 45 Riki Pero str. 56 Risti Bogoljub str. 158,159 Risti Boro str. 80

R
Radi Cvijan str. 80 Radi Rada str. 63 Radi Mika str. 191,192 Radojevi Mitra str. 92 Radojevi Vida str. 92 Radovanovi Ana str. 155 Radovanovi Cviko str. 1,132,136,137,140,145,147,155,158,165,173,175,178,181 Radovanovi Jovo -Joava str. 1,74,94,107,133,169,196 Radovanovi Veljko str. 155 Radovi Gavro str. 57 Radovi Milan str. 57 Radovi Novak str. 57 Radovi Petar str. 57 Raji Mitar str. 203 Raevi Hakija str. 20 Ramadanagi Aljo-Bjeljinac str. 23 Rami Sakib str. 182 Raevi Kio str. 118,139 Rezimeji Ismet str. 20 Rikanovi Angelina str. 48 Rikanovi Milorad-Rikan str. 48,90 Riki Cvija str. 45 Riki Pero str. 56 Risti Bogoljub str. 158, 159 Risti Boro str. 80 Risti Bosiljka str. 80 Risti Mika str. 191, 192 Risti Milan str. 80 Risti Nikola str. 186 Risti Pero str. 126 Risti Rade str. 81 Risti Stanko str. 64 Risti Vasilije str. 186 Risti ivan str. 81 Rokvi sestra str. 15 Rolovi Vlado str. 28, 73 Rosi Ana str. 136 Rosi Jovo str. 39 Runi Duka str. 182

s
Sabojlovi Ivo str. 129 Salamon dr Mento Salki eo str. 42 Samardi Risto str. 200 Sapardi Pero str. 102, 191 Sarajli Abdulah - Teki str. 1,34,74,96,97,98,105,107,109,110,147,149,161,165,167,168,190,197,203

Savi Brano str. 182,185,186,191,195 Savi Duan-Doda str. 12, 17,44,182 Savi Duanka str. 40 Savi Jovo str. 80 Savi Mila str. 80,89 Savi Mileva str. 142 Savi Milivoje str. 127 Savi Savo svetenik str. 182, 186 Savi Too str. 127 Savi Sveto Kolja str. 161 Sejdi Omer str. 63 Sekani Cviko str. 56,57 Sekani Mirko str. 57 Sekani Mladen str. 57,58 Selimovi Mea str. 25 Sijai Sulejman str. 126 Simeunovi Milorad str. 128 Simeunovi Rado str. 102,103 Simeunovi Vidak str. 117 Simi Boro str. 127 Simi Branko str. 159 Simi Branko-Sijedi str. 182 Simi Cviko str. 28 Simi Drago str. 122, 147,161,177 Simi oko str. 66,173 Simi ore str. 189,201 Simi Radovan str. 64 Simi Sara str. 45 Simi Simo str. 45 Simi Veljun Simiki Branko str. 1,79,147,164,166,167 Simiki Jefa str. 167 Simiki Slavko str.94 Smajlovi Idriz str. 75 Smiljani Nada str. 36,149 Smokier Vilhem str. 19 Sofroni Rado str. 205 Soji Jovo str. 125,126,127,139,140,146, 149,155,156,181,178 Spasojevi Dragica str. 89 Spasojevi Duan str. 78,79 Spasojevi Mio str. 79,47 Stani Milovan str. 178 Stani Sofrenije str. 178 Stani Drago str. 55 Stani Pero str. 55,56,57,125,143,178 Stanii Rade-Cicmil str. 48 Stanki Milan str. 122 Stankovi Goldija str. 64 Stankovi Mika str. 64 Stefanovi Boko str. 80 Stefanovi Ljubo str. 91,181 Stefanovi Vlajko str. 86 Stevanovi Diko str. 45 Stevanovi Milan str. 43,44 Stevanovi Trio str. 45 Stjepanovi djevojka iz Jamene str. 26 Stevi Diko-Mastal str. 45 Stevi oko str. 178 Stevi Ostoja str. 1

SteviSavo str. 171 Stevi Stevo-Car str. 1 Stevi Tomo str. 17 Stevi Veljko Jezerac str. 203, 205 Stoja iz II Krajike brigade Stojanovi Branko-Krvavi str. 1,11,24,34,44,59,61,73,82,130,132,135,140,141,142,145,146,147,148,153,156,158,164,166, 167,197,205 Stojanovi Kristina Tina str. 124 Stojanovi Mara str. 201 Stojanovi Mile str. 124 Stojanovi Milo str. 160 Stojanovi Saveta str. 160 Stojanovi Stojan str. 54 Stoki oko str. 81 Studnjev Viktor str. 150 Subai Ivan str. 77 Sudar Franjo str. 201 Suljagi Huso str. 44,68 Sulji Osman str. 2 Sulji Sead str. 2 Sui Nikola str. 19 Svitli Ljubomir str. 38

s
abi Mustafa str. 116, 120,136,137,140,142,143,146 adi Reuf str. 63 ahinpai Nedim str. 1 akli Dragica str. 19 akoti Lazo str. 86 akoti Rajin str. 169 akoti Vrnto str.89 arkanovi Gojko str. 69 ehovi Juha str. 145,150,155 ehovi efik str. 140,142,146,147 erpica, komandant Sremac str. 157 eli Luka str. 206 evkui Cvija str. 184 evkui Duan str. 188 evkui Mara str. 184 iljak Hasan str. 145,175 kero uru str. 146,182 olji Ivan

T
Tadi Branko str. 77 Tadija iz Krajine str. 47 Tafro Ljubica str. 118,152 Tanaskovi porodica str. 42 Tanaskovi Simka str. 42 Tanovi SS oficir Tejanovi Jovi Joco str. 1, 145 Teji Drago str. 154 Teran Stanko str. 118 Tei Dragia str. 100 Tei Cviko str. 33

Tei Jela str. 33 Tei Milak str. 89,100, 101,181 Tei Milica str. 33 Tei Milo str. 33 Tei Pero str. 33 Tei Rade str. 33 Tei Stanko str. 33 Tei Teo str. 92 Tei Vasilije str. 33 Tei iko str. 152 Todi Ilija str. 159 Todorovi Stanii Milan str. 196 Todorovi Stanii Jovan str. 196 Todorovi Vasilije str. 151 Toji Danilo str. 205 Toji Drago Gango str. 159,160 Tamani Stanko str. 205 Tomi Boro str. 153 Tomi Vlado str. 38 Tomki Marko kico str.64 Topi Neet str. 189 Topi Read str.6 Toi Ilija str. 88 Tot Ludvig str. 78,81 Trifkovi Vujadin str. 31,147,154,161 Trifunovi Cvejo str. 27,123,129 Trifunovi Gojan str. 175 Trifunovi Gospa str. 104 Trifunovi Dimitrije str. 101 Trifunovi Mitar Uo str. 20 Trifunovi Miroslav str. 179 Trii Cica str. 122,152 Trii Pero str. 205 Troskot Ivan Dalmatinac str. 115 Tufeki Luka str. 27 Tufeki Mehmedalija str. 20,63,64 Turk Veljko str. 49,50,51,65 Turkovi Jovanovi Gordana str. 49,52 Tursi Aco str. 175

U
Uljebrk Rade str. 175 Uroevi iko str. 174

V
Vaji Duanka str. 23,153 Vaji Mitra str. 153 Vasi Janko str. 42 Vasi Jova -elo str. 201 Vasi Mara str. 201 Vasi Milojka str. 201,42 Vasi Savo str. 201 Vasi Tomo str. 201 Vasiljevi Kaurinovi Boja str. 42 Vaskovi Andrija str. 40

Vaskovi Cvijetin str. 40 Vaskovi Jelka str. 40,41 Vaskovi Krsto str. 40 Vaskovi Radovan str. 39 Vaskovi Vasilije str. 39 Velinka Sremica str. 24 Veljkovi Jelka str. 126 Veselinovi Ljuboja str. 154 Vidakovi Dara str. 57 Vidakovi Drago str. 56,57 Vidakoviojo str. 57 Vidakovi Gavro str. 44,56,57,58,127,181 Vidakovi Goja str. 57 Vidakovi Jela str. 57 Vidakovi Joco str. 57 Vidakovi Kristina str. 57 Vidakovi Kosa str. 57 Vidakovi Kota str. 57 Vidakovi Lazar str. 57 Vidakovi Mara str. 57 Vidakovi Milo str. 57 Vidakovi Mitar str. 57 Vidakovi Pelka str. 57 Vidakovi Savo str. 57 Vidakovi Slobodanka str. 57 Vidakovi Stevo str. 57 Vidakovi Vasiljka str. 57 Vidakovi Vaso str. 57 Vidakovi Veljko str. 57 Vidakovi ivana str. 57 Vidi Ilija str. 44,47 Vidi Mihajlo - Kajo str. 61 Vidi Milan Rogulja str. 4,143 Vidi Mitar str. 61,123,134,152,153 Vinko Dalmatinac str. 47 Vlai Milan str. 186 Vlai Obren str. 186 Vlai Sretko str. 186 Vlai Tomo str. 186 Voki Joco str. 25 Vojakovi Ana str. 174 Voljevac Anka str. 1 Vucelja Mirjana, Mira str. 97,98 Vucelja Zora str. 98 Vujakovi Mika-Umak str. 30 Vuji Milovan str. 205 Vukmanovi Svetozar Tempo str. 23 Vukoti Duko str. 195 Vukovi Ilija str. 42 Vukovi Jovo str. 42 Vukovi Mara str. 42 Vukovi Mica str. 42 Vukovi Rado str. 42 Vukovi Tomo str. 114 Vuleti Blagoje str. 58 Vuleti Vukain str. 58,59

SADRAJ UVODNE NAPOMENE - AUTORA Prvi dio

Formiranje i prve borbene akcije 4. Majevikog NOP odreda B o r c i 4. Majevikog NOP odreda i 3. Vojvoanske brigade napadaju B r k o ienje Majevikih prostora od etnika i zelenog kadra Majevica i Seberija u neprijateljskim operacijama " n e t u r n " Odred odlazi prema Srebreniku Napad na Tuzlu Formiranje 36.1 38. divizije NOV-e Pokretanje nove ofanzive na Sjeveroistonu B o s n u Partizanske bolnice Pripreme i ureenje p o d z e m n i h sklonita -baza Kolona ranjenika kree prema Majevici Baza se grade d a n o n o n o Prijem ranjenika i bolesnika i pruanje struno-ljekarske p o m o i Znaajni problemi u Trnovskoj bolnici Briga naroda Trnove nadmauje m o g u n o s t Mart 1944. Poinje ofanziva u Sremu Rastanak sa Veljkom L u k i e m - K u r j a k o m Srembrenik - stalno prebivalite ranjenika Kopanje baza u Srebreniku Prenoenje ranjenika u Jablaniku bolnicu Skladni meunacionalni o d n o s i u p o d r u j u Srebrenika Partizanska bolnica u Jablanici A g i t p r o p u Jablanici Napad etnika na agitprop i partizansku bolnicu B o r b e n o selo Popovi 1 2 2 2 4 5 6
6

7 8 10 11 12 13 14 16 17 18 19 20 20 22 25 25 26

Drugi dio
Ratne prilike na Majevici i Semberiji u vrijeme neprijateljske ofanzive 1944. god. 13. SS " H a n d a r " divizija forsira Savu Raspored snaga 38. Divizije i prve borbe sa jedinicama 13. SS divizije Semberiji predstoje srni dani Naredba Oblasnog komiteta Odbrana Majevice Borbena dejstva 4. Majevikog NOP odreda Merdo je teko ranjen A h m e t Kobi - Kobo Zapovijest komadanta 38. Divizije Stravian obraun sa narodom Majevice Pokolj u Vranima, B u k o v i c i i Brezovom Polju Pokolj u Zabru Potresna pria Jelke Vaskovi Radivoje Luki pria Stradanje mjetana Vraia i Brnjika Akcije 36. Vojvoanske i 38. Istonobosanske divizije Zloin 13. SS "Handar" divizije u Bukviku i okolini Dani neizvjesnosti i iekivanja Manevar 38. Divizije Neprijatelj otkriva baze Gorda Turkovi - Jovanovi pria Drama porodice Kraus 28 29 29 30 32 32 32 34 36 37 38 39 40 41 41 42 42 43 46 47 49 52

Draa Mihajlovi u Semberiji

178

etvrti dio
U Bosnu preko Srbije Najizad u Bosnu Zloini neprijatelja u Biranskom kraju Kada su ivi zavidjeli mrtvima Crni Petrovdan u peini Podpola Zloglasni zelenokadrovci iz Spree Na obezbjeenju aerodroma Evakuacija ranjenika u Italiju Rane druga Ue U osloboenoj Tuzli U Srebrenikom kraju 180 181 183 185 188 189 190 191 194 198 200

Peti dio
Povratak u Majevicu Odbrana Tuzle od etnika Sadejstva Majevikog odreda 17. diviziji Zloince sustigla kazna Na kraja dobijao je i vojvoda 203 203 204 205 207

Biljeke o piscu Autor Kovaevi Radivoja jedan od naistaknutih uesnika NOR-a sa Majevice. Roenje 25. decembra 1919. god. selu Vukosavcima, optina Lopare u uglednoj porodici Mitra i Desanke Kovaevi. Osnovnu kolu je zavrio u Loparama, a zatim je do 1941 radio na porodinom imanju, a vrlo kratko vrijeme u rudniku uglja Majevica. Od prvog dana ustanka nalazi se u borbenim redovima NOR-a i u toku rata proao je sve faze od borca do komandanta IV Majevikog odreda. Nekoliko puta je ranjavan, a vrlo teko u decembru 1943. godine na Krivaji. U toku rata vodio je svoj ratni dnevnik iji su najvaniji dijelovi izgubljeni u tekim borbama prilikom ranjavanja 1943. Na osnovu svojih zabiljeaka, sjeanja i prouavanja dokumentacije iz NOR-a kao i razgovor sa brojnim uesnicima NOR-a uspio je da publikuje pored ove jo i 6 knjiga: Kurjak sa Majevice 1969, Komesar Petar, 1985, Vojo je ostao kraj Sutjeske, 1985, Sjeanje na ratne drugove, 1988, Borbena mladost Majevice, 1987, Drama u Vukosavcima 1989. Nosilac je Partizanske Spomenice 1941. godine i vie ratnih odlikovanja. U zavrnici pripreme za tampanje ove knjige teko se razbolio i umro 21. maja 2002. godine.