NAKLADNIK

Joshua
AUTORICA

Dunja Ujcvi
UREDNICA

Snjeana tefok
LIKOVNO-GRAFIKO OBLIKOVANJE

Ana Kunej, Zlatka Salopek

TISAK

Kolor klinika d.o.o.

I S B N 978-953-55499-0-1

C I P zapis dostupan u raunalnom katalogu Nacionalne i sveuiline knjinice u Zagrebu pod brojem 686472.
Z A G R E B 2008.

DUNJA UJEVI

zlatko sudac razgovori

Rije autorice

O v o j e knjiga koju nitko nije napisao. O n a s e d o g a a l a . N e i z g o v o r e n a , nevidljiva, hodala j e s a i v o t o m . S a zrijevala je na uspjesima s kojima se ne zna nositi, na n e u s p j e s i m a koje ne zna podnijeti. Na "srei" koja ne m o e ugrijati d u u - a ti, kao, ne zna zato! Na srei koju, kada te p o h o d i , bahato podcijeni, e da bi je poslije, u s j e a n j u , sabirao kao d r a g o c j e n e kapi po kojima e mjeriti s m i s a o ili b e s m i s a o svega to si bio i to si inio. D u g o je trajalo to da nisam htjela ni uti za v e l e a s n o g a Zlatka S u d c a . Z a p r a v o , o d p r v o g trenutka kada se p r o u l o d a j e taj mladi s v e e n i k d o b i o na e l u krvavi kri, ja sam ga prekriila. A kako su mediji o p sjedali tim d o g a a j e m , i kako s a m radila u n o v i n a r s t v u , p o n e k a d ga u o p e nije bilo lako z a o b i i . Tako, o s i m to s a m izbjegavala drutva u kojima se o n j e m u "sve znalo", s v r e m e n o m sam v r l o u s p j e n o razvila i tehniku neprimjeivanja lanaka u kojima se o n j e m u pisalo. B i l o j e t u svega. S e n z a c i o n a l i z m a , b a n a l n o s t i , d o b r o n a m j e r n o s t i , g l u p o s t i , no, u s v i m varijantama S u d a c

je bio u d o . J a , istina, v j e r u j e m u u d a , ali s a m o u o d r e e n i m k o l i i n a m a . Tako, r e c i m o , kada j e Hrvatska, nekoliko godina prije no to se pojavio Z l a t k o S u d a c , uspjela preivjeti rat, u t o m e s a m vidjela prst Boji. D o s l o v c e . I to se m e n e t i e , kvota u d a t i m e je bila ispunjena. I sasvim me z a d o v o l j a v a l a . D o s t a . G o t o v o . U nekim fanatinijim s a g l e d a v a n j i m a o v o g d o g a a j a , S u d e v kri u v e l i k e j e prerastao razmjere j e d n o g a ovjeka. P r e m d a to nitko ba nije izriito kazao, htjelo s e rei d a j e kri v e l e a s n o g a S u d c a znak kojim j e B o g obiljeio s v e H r v a t e . Postali s m o , z a m a l o , drugi izabrani narod. Boemiprosti!

P r o l o j e nekoliko g o d i n a . Pojavilo s e n o v o u d o . Pasija. Film M e l a G i b s o n a koji je bio na putu "obratiti svijet". M e n e nije obratio j e r ga nisam gledala. N i j e mi se d a l o . Previe krvi i bievanja. B i o j e Veliki t j e d a n g o d i n e 2 0 0 6 . N a televiziji s e prikazivala Pasija. P a m t i m tiinu u stanu. P a m t i m kavu koju nisam popila. C i g a r e t e koje nisam zapalila. I iznad svega, p a m t i m svjetla. I sad ih v i d i m . Svjetla koja su u sobi bila upaljena i ulina svjetla koja su osvjetljavala prozor. D o a o je trenutak kad Pilat pita Isusa. I Isus mu o d g o v ara. A o n d a se pojavljuje H e r o d . M e d i o k r i t e t B u d a l a . I, naravno, i on se naao neto pitati. S a d , z n a m ja da mu u stvarnosti Isus n e e o d g o v o r i t i . A l i , ne z n a m to e uiniti M e l G i b s o n . N e e valjda... "uti, S u d a c ! uti, molim te!" To s a m bila j a . To s a m ja rekla tada. O n e k i m se stvarima ne treba pitati: zato? Ne treba o

njima ni razmiljati. Jer, r a c i o n a l n o g objanjenja n e m a . Ima stvari koje s a m o treba prihvatiti. I n a e , j a k o ne v o l i m kad je neto preko reda. A l i , otii na o s o b n i susret s v e l e a s n i m S u d c e m za m e n e je postalo ivotno pitanje. I m a m prijateljicu kojoj se on uvijek j a v i na t e l e f o n , pa s a m j o j rekla da ga z a m o l i . Z v a l a g a j e , ali se nije j a v l j a o . O n d a su mi rekli da postoji normalan broj na koji se javlja S u d e v a tajnica. N a z v a l a s a m s a m o zato da, kad me b u d u pitali j e s a m li zvala, m o g u rei da j e s a m . A k o se tko i j a v i , za g o d i n u , dvije, ili koliko se v e eka, ionako vie n e e biti bitno. "U p o n e d j e l j a k u d e v e t sati", glasio je o d g o v o r . " U koji ponedjeljak?", pitala s a m . "Imate li vi kalendar? A k o je d a n a s petak, o n d a je u p o n e d j e l j a k - ponedjeljak." J e d i n a misao na p u t u do M a l o g Loinja bila m i j e da se o k r e n e m i vratim natrag. S t o ja to radim? S t o m o g u rei n e p o z n a t o m e ovjeku? S t o o n m o e rei m e n i ? A , ako t r e b a m sveenika, pa dvije su mi crkve n a d o m a k kui. Bila s a m u h v a e n a u nehrabrost. U n e h r a b r o s t z a susret, ali i za odustajanje. Pa s a m se prepustila. 1 d o k s a m , k o n a n o , iz d r u g e brzine prebacivala u p e t u , u glavi mi je bilo s a m o to da se ta pria to prije zavri. Sjedili s m o , v e l e a s n i S u d a c i j a , j e d n o nasuprot d r u g o m e , prilino udaljeni. u t i o j e , e k a o j e d a k a e m . Ja tada nisam vidjela ni v e l e a s n o g S u d c a , ni Z l a t k a S u d c a , ni Z l a t k a . A p o n a j m a n j e o n o g ovjeka iz novina. V i d j e l a s a m u mislima m a l e n o dijete u kolicima koje je netko ostavio nasred raskrija. Pa s a d , h o e li ga pogaziti auto, h o e li ga itko primijetiti, h o e li mu priskoiti u p o m o , h o e li ga netko ukrasti...

Tu sliku nosim i d a n a s . Taj osjeaj da je j e d n o m bio trenutak, d a j e bilo v r i j e m e kad j e netko t r e b a o biti pri ruci, a nije bio. Kad je netko t r e b a o znati, a nije z n a o pritei na pravi n a i n . Je li o n d a u d n o to poslije t o m djetetu nipoto ne smije rei - pazi, lokva! J e r , prije n e g o to si rekao, o n o e u nju upasti. B a zato e i upasti j e r si mu rekao: n e ! A, ako z b o g toga d o b i j e batine, dijete e smjesta traiti j o v e u lokvu u koju e se u m o i t i . I tako u n e d o g l e d . S v e d o k s e ti, odrastao, razuman, iskusan o v j e k n e nae p r e d v o d o m , p r e d z a p r e k o m koju n e m o e n i zamisliti prijei. K a d , eto, djeteta! O n o g istog. N e , n e e o n o , kao u biblijskoj slici, razdvojiti m o r e , koje e ti o n d a lagano prohodati. N i p o t o . D i j e t e e s a m o m u d r o u srca, m u d r o u d a r o v a n o m , kojoj iskustvo nije preduvjet - o n o e s a m o rei neto po e m u e shvatiti da ti to m o r e nije ni p o g i b e l j n o , ni s p a s o n o s n o , ni s u d b o n o s n o . 1 da ga u o p e ne mora prijei. J e r to i nije pravi put. Pravi put je neki drugi. M o d a ba onaj na kojem si bio na p o e t k u . 1 ii e naprijed tek ako se vrati. J e r o n o to na drugoj strani trai, krivo trai.

V e l e a s n i Z l a t k o kae da n a m B o g govori na tisue naina. G o v o r i n a m , kae, u pjesmi, u p o n e k o m susretu, u u m u v a l o v a , u zalazu sunca. A ja bih rekla da se B o g katkad poslui i k a l e n d a r o m . O b i l j e i neke d a t u m e , p o v e e ih i d a d e ti na v o l j u da o d l u i - sluajnost ili znak. Prolo j e g o d i n u dana o d V e l i k o g petka kad s a m , gledajui Pasiju, zazvala S u d c a da z a o b i e H e r o d a , o s o b u koja ga nije dostojna. O p e t je bio Veliki petak, i Z l a t k o i ja z a j e d n o s m o molili u mojoj sobi.

Prolo je g o d i n u dana otkako s a m ila na o s o b n i susret s v e l e a s n i m S u d c e m . P o k l o p i l o se da s a m ba na d a n t o g susreta prvi put p o n o v n o putovala na M a l i Loinj. S a m o to taj put nisam vozila j a . V o z i o je Z l a t k o . Z l a t k o je vozio, B o g se alio, a ja s a m u sebi prebirala taj na prvi susret. Koliko sam mu n e b i t n o g rekla, koliko najhitnijeg nisam rekla. A s v e to se poslije d o g a a l o , d o g o d i l o se ba na crti t o g n e i z r e e n o g , najhitnijeg. S j e a m s e , htjela s a m ga m a l o o d m a k n u t i od nekih svojih n e z g o d n i h stvari, pa s a m skrenula priu na openitije t e m e . Tako s a m d o l a i do svojih prijatelja koji robijaju na pravdi B o g a . Z l a t k o na to nije rekao nita, ali kad s a m s p o m e n u l a j e d n o g m e n i d r a g o g ovjeka, koji je u A m e r i c i o s u e n na doivotni zatvor, rekao j e : " B i t e puten." S u m n j a m , kazala s a m . Z l a t k o je mirno p o n o v i o da e biti. Taj o v j e k puten je na s l o b o d u dvije g o d i n e poslije, ba na d a n kada je Z l a t k o rekao da e biti. D a n a s su mi m n o g e stvari jasnije. S a d a s h v a a m da m o j nekadanji otpor, g o t o v o neprijateljski osjeaj prema Z l a t k u S u d c u , u o p e nije iao na njega. Iao je na p o j a v e o k o njega. R a d e i u n o v i n a r s t v u , imala s a m se prilike nagledati glamura. S l a v a . Publicitet. S j a j . M o . S v e s a m t o vidjela izbliza. I, ne d a o mi B o g da ikada vie b u d e m t o m e blizu! P o e l o se to dogaati s n a s t a n k o m Hrvatske, kada su u politiku doli ljudi koji su n a p o k o n imali i m e i prezime. Jer, do tada, u politici nije bilo ljudi s i m e n o m . N i j e bilo o s o b a . O v o n o v o to s e tada d o g o d i l o bila j e

senzacija, atrakcija kakva se teko vie m o e p o n o v i t i , i kako to v e biva, i kako je s v e to d a v n o napisano u Bibliji, nagledala s a m se H e r o d a i H e r o d i j a d a , l i c e m jera, pismoznanaca i farizeja. O b o a v a t e l j a koji bi ubili za s v o j e z r n c e u zvjezdanoj praini. A kada je prola slava svijeta, ravnoteu su odrali s a m o o n i koji o s e b i nikada nisu mislili da su veliki. Koji su s a m o sluili, radei o n o to i m j e o d B o g a d a n o d a i n e . Z l a t k o S u d a c nije i m a o n i trideset godina kada j e postao atrakcija. " F e n o m e n S u d a c " . " u d o " . J e l i o n doista u d o ? N e z n a m . A l i , preivjeti raskrije, s v e lokve, s v e m a n i p u l a c i j e i izazove svijeta, i ostati pri t o m e iv i n o r m a l a n ovjek, p o m e n i t o j e s t u d o . O n o pravo, vrsto, tiho, p o u z d a n o B o j e u d o pred kojim treba biti ponizan i za koje se treba moliti. J e d n o m d a v n o prestala s a m moliti. Iz prkosa. Iz inata. S a d a m o l i m . M a n j e za s e b e , v i e za d r u g e . N e k e su mi m o l i t v e usliane. N e k e su na e k a n j u . Tu milost dobila s a m preko Z l a t k a . Z n a m da s a m mogla i preko n e k o g d r u g o g , ali n i s a m . B a r e m toliko m o g u p o s v j e d o i t i o Z l a t k u S u d c u .

Put odrastanja

EGA SE P R V O G U I V O T U SJEA?

M o d a o v o z v u i p o m a l o l u d o , ali s j e a m s e mirisa s v o j e majke i njene s p a v a i c e d o k me stavljala na grudi u staroj kui na V r b n i k u . Bila je to bijela spavaica s njeno roza cvjetiima, koja se na grudima vezala vrp c o m . I s j e a m se s v o j e p o k o j n e b a k e , koja je dolazila do kreveta i nosila joj ato. S a d , zna, m o e biti da su mi to prepriavali pa ja kao da se s j e a m . A l i m i s l i m da nije. Ta slika mi je j a k o t u .
A P A M T I LI O S J E A J E ?

P a m t i m ! P a m t i m ak i to. M o g u to opisati kao osjeaj sigurnosti, osjeaj blizine, t o p l i n e , ljubavi, zatienosti. E, d a ! Kad s a m kao srednjokolac prelistavao stare a l b u m e svoga p o k o j n o g strica, m e u slikama j e bila i slika m o j e m a m e u toj spavaici sa m n o m na g r u dima. To mi je bila potvrda da je to ega se s j e a m , za i m s a m poslije kao dijete v a p i o , doista tako i bilo.

ZATO KAE DA SI POSLIJE VAPIO?

Z a t o to su roditelji morali ii raditi u N j e m a k u i ostavili su me na u v a n j e baki. To s t o j e m a m a morala otii, to je za nju bilo j a k o d r a m a t i n o .

K A D J E OTILA, K O L I K I S I B I O ?

B e b a o d par m j e s e c i . D a . Baka m e odgajala d o k nisam krenuo u prvi razred o s n o v n e kole, ali s m o dva do tri puta na g o d i n u znali odlaziti u N j e m a k u . A kad mi se sestra t a m o rodila, onda su se moji z a j e d n o s n j o m definitivno vratili u H r v a t s k u . K a d su roditelji bili otili, kad su me ostavili, u p o e t k u nisam z n a o to mi se d o g a a . S v r e m e n o m , kao dijete, j a k o s a m patio. I moja je majka j a k o patila. K a d bi u l a neku djeju p j e s m u na radiju ili televiziji, plakala bi k'o kina g o d i n a . I, koliko je ona proivljavala t r a u m e to s e odvojila o d m e n e , toliko s a m j a proivljavao t r a u m e to nisam s njima. S j e a m se k'o d a n a s nekih situacija. Baka je morala raditi i putala me p o n e k a d s a m o g u kui. Ja bih se stisnuo u kut i s l u a o otkucaje j e d n o g starog sata. N e o n o g n a zidu, n e g o o n o g to j a k o kuca, b u d i l i c e . Tako da s a m n e k a d proivljavao agonije s a m o e . Straha. N e m a m a m e , n e m a tate, ja s a m u kui zakljuan. A kao djetetu svata ti p r o e kroz g l a v u . J e d n o traenje s e b e . Z a t o m i s e t o d o g a a , s t o j e t o da s a m ja u t o m e ? !
M O G U LI SE TE S T V A R I U I V O T U I S P R A V I T I ?

O n e s u s e u m o m ivotu ispravile. M o j j e tata, otkako s a m d o b i o kri i stigme, naglo posijedio. Prignuo s e ,

postao j e j e d a n prosvijetljeni starac. N a g l o , naglo j e o s tario i posijedio. S a d a ga esto v i a m s k r u n i c o m u ruci, uz z a p a l j e n u s v i j e u , s g l a v o m p r i g n u t o m za s t o l o m . M o j a sestra ima o s m e r o d j e c e . N e d a v n o j e rodila bliz a n c e . O n u v a t u d j e i c u , p r e m o t a v a ih, pazi, voza i h u kolicima. M a m a isto tako. O n i su postali dadilje. B e z njih sestra ne bi mogla izdrati. M o j i su roditelji postali samozatajni, Boji, ponizni molitelji i roditelji. I j a k o strepe za m o j ivot. S v a k u m o j u b o l u srcu proivljavaju na specifian n a i n . O n i s u nadili fazu d a m e ispituju, j e r m e potuju kao odraslu o s o b u . O n o to im k a e m , to uzimaju j a k o k s r c u , ali s v e osjete i s v e znaju bez da im ita kaem. S a d a su takvi.
KLASINA HRVATSKA, GASTARBAJTERSKA PRIA. SVAKA JE D R U K I J A , ALI S V E S U D R A M A T I N E .

D a . Nije im d a n o da proive svoje roditeljstvo u p u n i n i , pa ga sada p r o i v l j a v a j u v i e s t r u k o kroz s e s t r i n u d j e c u . I, ne m o g u rei da se b r i n u v i e za m e n e n e g o z a s e s t r u . A l i , o n i s e nikada nisu o d v a j a l i . A j a j e s a m . K a o d i j e t e bio s a m o d v o j e n . O n d a , z a v r i j e m e t e o l o k o g studija o d v o j e n . Pa kao s v e e n i k u Novalji o d v o j e n . O n d a sam dobio stigme, pa su me zatvorili u " C e m e l l i " na ispitivanje. Bio sam o d v o j e n . Z a t i m u Betaniji, o d v o j e n . U z a svu elju da budu u z m e n e , s i t u a c i j e s u b i l e t a k v e d a s e t o nije m o g l o . Tako d a s a m j a u v i j e k n e g d j e n j i h o v a n e i s p u n j e n a l j u b a v ili uzrok n e i s p u n j e n o s t i u d a v a n j u l j u b a v i s i n u . i v o t j e b i o takav. G r u b p o n e k a d p r e m a njima i p r e m a m e n i . I zato je dra n a i h susreta v e a . N e m a m o v r e m e n a z a isprazne razgovore. Z n a m o

priati do k a s n o u n o . I s k o r i s t i m o svaki trenutak j e r i m a m o p o t r e b u izrei s e b e . M i t o n a d o k n a u j e m o kad god to moemo.

J E S I L I I H K A O DIJETE O K R I V L J A V A O Z A O N O STO NISI

MOGAO RAZUMJETI?

Ne bih rekao okrivljavao, n e g o nisam razumio. Kada s a m p o e o upoznavati taj j e d a n d u h o v n i put, kad m e je itava ta d u h o v n a sfera m o l i t v e , d u h o v n o s t i , C r k v e , sakramenata p o e l a zanimati, kad m e s v e t o p o e l o j a k o zanimati... to je bilo u o s m o m o s m o g o d i n j e , p r v o m razredu srednje kole - oni to nisu razumjeli. S j e a m se da su mi znali rei: pa mi s m o u N j e m a k o j bili da b i s m o napravili kuu tebi i sestri, da imate svoju obitelj. Bojali su se u p o e t k u da ne bi m e n i d o l o da n a p u s t i m p o s a o i s v e , i da i d e m za sveenika. Tu bojazan s a m indirektno osjetio u o c u . A m a m a , znajui za zavjet koji je bila dala, ona je m u d r o utjela, s v e d o k se nije rodilo m o j e zvanje do kraja, d o k nisam o d l u i o , spakirao kofere i otiao.
KAKAV ZAVJET?

M o j a je mati kao djevojka eljela biti asna sestra. A l i u to v r i j e m e kad je ona eljela ii u Afriku lijeiti i p o m a g a t i g l a d n e i b o l e s n e , t r e b a l o je za to imati d o t u . O d r e e n i miraz. A kako s m o mi bili j a k o siromani, baka to nije mogla prikupiti i m a m a je shvatila da ne m o e postati asna. Tada se u j e d n o m v a p a j u , molitvi B o g u , zavjetovala da, ako ikada b u d e imala sina... N e "ja to elim", n e g o " B o e , ja ti p r e d a j e m s v o g sina da on uini o n o to bih ja sada htjela, a ne m o g u . D a j e m

ti ga za sveenika." A s v e ostalo je Boja milost. J a k o je v a n o rei da m a m a to nikada nije s p o m e n u l a s v e do o n o g trenutka kada sam ja o t v o r e n o rekao da elim biti sveenik. Tada je kroz suze i v r l o u z b u e n o priznala preda m n o m i pred o c e m istinu o t o m zavjetu. Tu se tata naglo p o e o mijenjati g l e d e m o g studija. Z n a o je d o i k m e n i i rei d a , ako e l i m biti s v e e n i k , on e podrati moj put. Da e cijeli ivot moliti za m e n e d a b u d e m pravi s v e e n i k ili b o l j e d a m e n e m a . O n j e t o toliko ozbiljno s h v a a o . S t o e rei d a nije bio protiv m o g a d u h o v n o g puta, v e j e bio svjestan n j e g o v e teine i o d g o v o r n o s t i . I tu se m a l o p r i b o j a v a o h o u l i j a to m o i . A m a m a mi je rekla: s a m o da zna, svaki put kad pogrijei, d o n i j e t e mi stolac da se p o p n e m i da ti o p a l i m pljusku. K a d s a m d o b i o kri i kad su se d o g o d i l e te nadnarav n e stvari, tatu j e t o promijenilo. Totalno. O d j e d n o g veseljaka koji je j a h t e , b r o d o v e radio, tokarski stroj i m a o , p o p r a v l j a o a u t o m o b i l e , izmiljao razne strojeve, kuu sam sagradio, uvijek neto, svata, o d j e d n o m se p o v u k a o , u t i h n u o , u z e o krunicu u ruke i p o s t a o d j e d u n u a d i , koju uva o d j u t n d o n o i . O n d o s l o v c e bdije n a d t o m d j e i c o m , nad m o j o m sestrom i n j e n o m obitelji, nada m n o m kao s v e e n i k o m koji j e d o b i o te biljege, koji su m o g oca i majku j a k o promijenili u s m i s l u ljubavi prema B o g u i p r e m a misteriju koji ne razumije, a tie se t v o g djeteta, t v o j e krvi, i to ne m o e proi a da se i ti ne promijeni.

KOLIKO JE TVOJ KRl NJIHOV KRI?

J e d n a k o koliko je m o j kri moj kri. Ja bih rekao da i sestra, zna, pa i ogor, cijela obitelj toliko je uz m e n e ,

prate svaki m o j titraj. K a d s a m u nekoj patnji, b o l i , kad s a m u previranju, u nekim traenjima, kad o s j e a m s a m o u , n e m o , o n i s v e t o osjete. S v e t o proivljavaju na svoj n a i n . ZAVJET T V O J E M A J K E , B E Z O B Z I R A STO J E O T O M E U T J E L A , J E L I T I N J I M E O D R E D I L A lVOT? J E L I J U B O G U O I R E K A O : DOBRO, MOE! J a o v a k o razmiljam. N e m o e netko z a v j e t o m o d r e diti, determinirati neiji tui ivot. S v a t k o j e s l o b o d a n p r e d B o g o m . A l i j e ona ipak to izrekla u v a p a j u
018

istinske ljubavi prema B o g u , darivajui neto o d s e b e , a to je njezino vlastito dijete koje tada j o nije ni imala. A ljubav ne m o e zarobiti, n e g o o s l o b o d i t i . Ja s a m , rastui u s l o b o d i , d o a o do toga da se p o k l o p i o majin zavjet i moja s l o b o d a srca da b u d e m sveenik. Ja nikad u ivotu nisam n i i m , ni od koga, pa ni od s v o j e m a j k e d o b i o osjeaj da me determiniraju da m o r a m biti sveenik. D a p a e . M o d a z v u i kontradiktorno, ali, ako je neto izreeno iz ljubavi - pa ak se to t i c a l o i d r u g e o s o b e - to ne ide protiv s l o b o d e te o s o b e , n e g o s e stvari j e d n o s t a v n o d o g o d e u j e d n o m e sazrijevanju i rastu. ONDA OVAKO: IZ LJUBAVI TE PONUDILA BOGU?! O v a k o bih rekao. Postoje tisue o t v o r e n i h vrata da z a k o r a i m o u s l o b o d u . J e d n a od tih vrata da se zakorai u s l o b o d u bio j e put s v e e n i t v a . M a j k a m e n i i m nije odredila. J e d n o s t a v n o s e , m o e m o t o tako rei, p o k l o p i o njezin zavjet, iz ljubavi izreen, s m o j o m p o t r e b o m i ljubavi u srcu prema B o g u i s v e e n i t v u .

S V E M O N I B O G N E M O E NITA P R O T I V L J U D S K E S L O B O D E ? N e m o e . B o g j e m e n i p o n u d i o i d i v n u djevojku koju s a m v o l i o , p o n u d i o m i j e itav ivot n a raspolaganje, ali m o j e srce j e trailo neto j o , htjelo j e tim p u t e m . NA STUDIJU TEOLOGIJE, KAKO SI SE TAMO OSJEAO? J E S U LI SE ISPUNILA TVOJA OEKIVANJA? Na teologiji su bile dvije kategorije m l a d i a . J e d n i koji su n a k o n o s m o g o d i n j e kole krenuli u s j e m e n i t e i t a m o proli klasinu gimnaziju i o n d a krenuli na fakultet. Druga kategorija, u kojoj s a m bio i ja, i koja je bila u v e i n i , bili su oni koji su zavrili s v j e t o v n e kole, imali svoj ivot, i o n d a napustili s v e i krenuli za s v e e n i k e . T o j e j a k o velika razlika. N e t k o koga v e o d malih nogu odgajaju da b u d e s v e e n i k , i netko tko je v e osjetio ivot i o d l u i o ga napustiti poradi B o g a . Ja c i j e n i m o b o j e , ali iskustvo koje s a m ja proivio ne bih d a o ni za koje d r u g o . J e r s a m u p o z n a o ivot, iskusio to je to raditi na p o s l u , ljubiti d j e v o j k u , planirati brak, odlaziti u diskae, zabavljati se kao svi mladi ljudi, i sve t o napustiti j e r j e B o g bio j a i . K O J E SU BILE N J I H O V E D V O J B E , A K O J E VAE? J E S T E LI RAZGOVARALI O TOME? Kako n e ! I te kako s m o razgovarali. P r o b l e m o n i h koji su iz djetinjstva kretali tim p u t e m , njihova muka u dui bila j e : redim Li s e j a za sveenika zato to me svi e l e za s v e e n i k a ? Da z a d o v o l j i m o c a , m a j k u , r o d b i n u . To je bila njihova muka. A naa muka je bila: da li mi traimo, zapravo, laki put ivota? J e r , imati d j e c u ,

brak, o d g o v o r n o s t , to je j a k o teko i i z a z o v n o . Tako da u t r e n u c i m a n e k e inspiracije ili milosti B o j e , ili zahvata kao s t o j e kod m e n e bilo n a s e m i n a r u patera E m i l i j a n a Tardiffa, z a l j u b l j e n si u to d u h o v n o i h o e i to iskusiti do kraja. Poslije, kad s m o krenuli na studij, znali b i s m o se zapitati: b j e i m o li mi to od svijeta i ivota i o d g o v o r n o s t i ? Tako da nije bilo lako ni n a m a ni njima. Teko m i j e s a d tu prosuivati, ali svi s m o mi morali p o n a o s o b u o d n o s u s B o g o m rijeiti to krajnje "da" pred biskup o m . Rijeiti tu zadnju o d l u k u . B u d i se katkad n o u i razmilja. Nije laka odluka. N e , nimalo nije laka odluka, lako s m o sluali neke liberalne struje - pa d o b r o , ako se i zaredi, pa ima p u n o sveenika koji su i napustili... Crkva im je dala odrjeenje pa sad imaju i obitelj. K a o , nita nije definitivno u ivotu. i v o t je najvea v r i j e d nost. Z d r a v l j e , ljubav, ivot, je l'? Pa sakramenti nisu iznad ivota, n e g o su sakramenti u slubi ivota... To je bila olakavajua spoznaja, ali n i m a l o mi nije bilo lako, uza svu tu s p o z n a j u , rei j e d n o "da". J e d n o pravo "da".

K O J E S U T I BILE N A J D U B L J E D V O J B E ?

Pa da b u d e m do kraja iskren, meni su prave d v o j b e p o e l e tek tada kad s a m s e zaredio z a sveenika. N e z n a m , ali n a k o n to s a m d e s e t godina sveenik, v o l i m grenike j e r se s njima m o g u nekako lake suobliiti. M o g u shvatiti grenika. P u n o mi je tee raditi s ljudima koji su tvrda, konzervativna struja u C r k v i . O v o s a m htio rei. J a s a m tek kad s a m s e zaredio, kad s a m d o a o na u p u , kad s a m d o b i o dekret da radim s m l a d i m a , da organiziram m o l i t v e n e susrete, da radim s b r a n i m p a r o v i m a , tek tada s a m postajao p o l a k o

svjestan s t o j e zapravo s v e e n i k i put. Ima, n a i m e , zvanje i p o s l a n j e . Tada s a m p o e o traiti specifikum svoga poslanja i rada kao s v e e n i k a . A ja kao student, bio s a m dosta b u n t o v a n . N o s i o sam d u g u kosu kao i prije, kao i uvijek. Takav s a m o s t a o i kao sveenik. D a k l e , to je za neke konzervativne struje u m o j e v r i j e m e bilo v r l o radikalno, v r l o b u n t o v n o , kako bih to rekao. Tako da s a m u s v o m srcu bio d o n e k l e u s u k o b u s tradicijom C r k v e , s n e k i m t v r d i m n a e l i m a i pristupima, a u sebi s a m se uvijek o p r a v d a v a o dvjema z a p o v i j e d i m a l j u b a v i : ljubi ovjeka i ljubi B o g a . Ljubi i ini to h o e . S a m o sam s v r e m e n o m postajao svjestan da treba d o i do toga da ljubi pa da tek o n d a m o e initi to h o e . J e r , ljubav ne iskljuuje z a k o n e , n e g o ih ukljuuje. Tako da s a m tek n a k o n reenja p o e o shvaati v e l i i n u i d u b i n u i o d g o v o r n o s t sveenikoga poslanja.

E G A TO I M A U P O S L A N J U , A N E M A U Z V A N J U ?

S v e e n i k m o e biti profesor na teologiji, m o e biti vojni k a p e l a n , m o e raditi s m l a d i m a , m o e voditi d u h o v n e centre. S v e e n i k m o e biti stigmat. M o e raditi u b o l n i c i , m o e se ostvarivati na tisuu naina. M o e biti franjevac, benediktinac, d o m i n i k a n a c . D a k l e , f u n d a m e n t a l n o je biti sveenik. To je zvanje. A p o slanje je specifikum ostvarivanja sveenikoga zvanja. Biti misionar j e , na primjer, specifikum ostvarivanja s v e e n i k o g a puta. Biti redovnik, p o s e b a n je put. Biti umjetnik, takoer. Poslanje je specifikum ostvarivanja o n o g primarnoga, a to je biti sveenik. Z a t o razlikujem zvanje o d poslanja.

S H V A A M . ALI S A D M l S E N A M E E O V O : D E K I K O J I S U I Z O S M O G O D I N J E K O L E OTILI U S J E M E N I T E , O N I S U B A E N I U SUSTAV. INI Ml SE TO O D L I N A P O D L O G A ZA Z V A N J E . A Z A P O S L A N J E ? TO J E S A S L O B O D O M D U H A I Z K O J E S E POSLANJE RAZVIJE? AKO SE RAZVIJE. OVO Ml DOE POPUT DOGOVORENOG BRAKA.

Kako za koga. Ja p o m a l o zavidim tim d e k i m a koji su nakon o s m o g razreda krenuli u m a l o sjemenite, j e r su imali p u n o b o l j e t e m e l j e n a o b r a z b e nego mi. J a s a m se s u o i o s g r k i m , latinskim i hebrejskim kao o v j e k koji je zavrio tehniku k o l u i i m a o v e tri g o d i n e radnoga staa. A oni su imali j a k e t e m e l j e i iz jezika, i iz t e o l o g i j e . A l i ne s a m o to. S o c i j a l n o su bili p r i p r e m ljeni j e r s u ivjeli v e tada p o l a k o o d v o j e n i o d obitelji u s v o j i m zajednikim grupacijama. U p o z n a v a l i su taj socijalni o d n o s koji se rada kroz m a l o sjemenite. A ja s a m uletio kao o v j e k koji je s a m o s t a l a n , ima svoj stan, auto, p o s a o , o v o , o n o , kao i svi moji prijatelji. Takav ulazim u j e d n u instituciju, d o b i v a m j e d n u s o b u , ormar, s t o l i stolac. U l a z i m u s a s v i m drukiji socijalni milje, gdje mi treba v r e m e n a ukljuiti se u s v e to. I prilagoditi se poglavarima. To je bila generacija kada su na b o g o sloviju p o e l i primati starije o s o b e , ljude sa z v a n j e m . S j e a m se j e d n o g ovjeka koji je d o a o sa 30 godina. I bio j e v r l o uspjean. V j e r u j m i , ta se razlika j a k o v i d i . I z m e u njih i nas koji s m o doli sa i v o t o m , poradi B o g a . J e r , biti s v e e n i k o m , t o j e zrela, promiljena o d l u k a . S v e pustiti - nije lako. A l i je garancija da se stvarno m o e v o ljeti B o g a . I mi s m o se j a k o razoarali kad s m o uli u c r k v e n e k r u g o v e , j e r s m o vidjeli razliku i z m e u o n i h koji su se htjeli uhljebiti i o n i h koji su doista neto

rtvovali poradi C r k v e . T o s e o d m a h primjeivalo p o p o n a a n j u , p o o c j e n a m a . T o j e o n o kad s v e e n i k u kasno d o e pubertet u g l a v u . Za v r i j e m e kad je t r e b a o proivjeti pubertet, kad se t r e b a o isplesati, izlaziti v a n , on je bio u j e d n o m klieju i o n d a mu kasnije d o e kao d a j e neto p r o p u s tio, a zapravo nije nita propustio. N e g o ih je B o g ak p o t e d i o nekih stvari u i v o t u .
KOJIH, NA PRIMJER?

M o r a li o v j e k lei sa e n o m da bi shvatio s t o j e istinska l j u b a v ? N e mora. N e m o r a s e opijati p o diskaima i probati d r o g u da bi shvatio koliko te to ubija. N e m o r a s e napuiti m a r i h u a n e d a b i shvatio koliko je to o p a s n o za t v o j u psihu i e m o c i j e . Ne m o r a , j e d n o s t a v n o , proi n e k e stvari u ivotu da shvati kako nita nisi izgubio ako ih nisi proao. Ti su d e k i bili p o t e e n i j e r su ivjeli u u s t a n o v a m a g d j e toga nije bilo. N a m a je bilo s v e podastrto. U v r i j e m e kad s a m ja o d l a z i o u d i s k a e , ekstazi je bio b o m b a . U z i m a o ga je veliki postotak m l a d i h ljudi. Ja n i s a m , e v o p r i z n a j e m , nikada. A l i j o i n t s a m i m a o priliku vidjeti.
K A E , BIO S I B O E M .

A l i n e b o e m n a silu. N e g o m i j e t r e b a l o v r e m e n a d a s e u k l o p i m . I d a n d a n a s j o se nisam u k l o p i o u klasinu figuru s v e e n i k a . I v j e r u j e m da se n e u uklopiti cijeli svoj ivot, j e r se i figura sveenika mijenja. S t o m e n e nosi u ivotu kao s v e e n i k a ? Ja e l i m ivjeti sa s v i m izazovima to ih o v o d r u t v o i o v o v r i j e m e p r e d

j e d n o g s v e e n i k a stavlja. O t i i m e u l j u d e i p o t o p o t o biti svima s v e . Biti o v j e k u o v j e k , biti prostitutki prostitutka, narkiu narki, branitelju branitelj, s i l o v a n o m s i l o v a n i , biti eni koja je abortirala onaj koji je abortirao z a j e d n o s n j o m . Tako se suivjeti s n e i j i m i v o t o m . To je izazov sveenika d a n a s . A l i s o v i m se p r i s t u p o m m o d a neki n e e sloiti. Pa ipak, ozbiljno s e pitam koliko j e uloga s v e e n i k a d a n a s t o to treba biti. Mi t r e b a m o upotrijebiti m e d i j e i sva sredstva koja su n a m na raspolaganju da izloimo s e b e v r e m e n u i izazovima v r e m e n a . PA TO IH NE U P O T R I J E B I T E ? V I E OD 80 POSTO L J U D I , ILI K O L I K O J E V E KATOLIKA U H R V A T S K O J , I M A P R A V O P O STAVITI C R K V I TO P I T A N J E . D a , j e r svi s e b o j i m o . S v i i m a m o n e k u m r l j u , n e k u f l e k u , p a s e b o j i m o d a j e n e t k o n e b i v i d i o . N i j e lako priznati da si grenik da bi p r i v u k a o o v j e k a . N i j e lako priznati da s a m se u i v o t u n a p i o da bih r a z u m i o a l k o h o l i a r a . Da s a m u m l a d o s t i masturbirao da bih razumio m l a d i a kojega m u e h o r m o n i . N i j e m i lako d o i p r e d B o g a sa s v i m t e r e t o m to ga n o s i m . A l i , to j e j e d i n i put. T o j e p u t o v j e k a . o v j e k a koji razumije o v j e k a . A k o takav n e b u d e s v e e n i k u o v o m v r e m e n u i o v o m d r u t v u , o n d a j e pitanje kakvu t o C r k v u i kakvu b u d u n o s t i m a m o , i kakvu to p o r u k u C r k v a o d a i l j e u svijet. S A D , TO SE TIE FLEKA. PO TOJ L O G I C I H R V A T S K A N I K A D NE BI I M A L A NI V L A D U , NI P R E D S J E D N I K A , NI P A R L A M E N T . P A IPAK, S V E J E FINO P O P U N J E N O . A TI, O D P R V E M l J E B I L O J A S N O DA SI NEPRILAGOEN.

Cijeli ivot s a m n e p r i l a g o e n . O d srednje kole, ak i na p o s l u . Ja s a m se trudio, ali nikada nisam d o p u t a o gaziti s e b e j e r o n d a to vie nisam ja. Ja s a m umjetnik u d u i . P r v e n s t v e n o s a m s v e e n i k , ali s a m i u m j e tnik, i ne m o g u to apstrahirati. Ja araniram, b a v i m se s p o r t o v i m a , i v a m , iam. O i a o s a m 1 5 0 b o g o s l o v a na teologiji u Rijeci i Z a g r e b u . S v o j e poglavare, pa i p o k o j n o g biskupa C u l e j a s a m iao. S v o j o j s a m sestri kreirao v j e n a n i c u . N a p r a v i o sam 1 8 0 ulja na p l a t n u , 15 kipova. N a p r a v i o s a m piet za S v e t u M a t i S l o b o d e u Z a g r e b u . R a d i m etirimetarsko raspelo koje e l i m staviti u j e d n u pilju 20-ak metara p o d m o r e m , j e r sam i ronilac. Spilja se nalazi pokraj M a l o g Loinja, a naziva se "katedrala". R a s p e l o bi bilo u s p o m e n s v i m mornarima i pripadnicima s p e c i j a l n e policije koji su stradali u D o m o v i n s k o m ratu. M o r a imati stranu energiju i naboj da to u o p e napravi. M o j pristup ivotu j e umjetniki. J o n a bogosloviji razmjetao s a m namjetaj p o s o b i , o v o o v d j e , o n o o n d j e , m a l o d u h a . N a g o v a r a o s a m d e k e d a n a u e t a n g o , valcer, n e k e p l e s o v e , je l'. N e k a s v a d b a , neka prilika, da ne ispadnu neznalice. A l i j a nisam t i m e izazivao niti ugroavao nekoga. M o d a su to neki na takav nain shvaali. A l i ja s a m se zaista trudio njih s r c e m razumjeti. ivjeti o n o primarno s v e e n i k o , a ostati svoj. I ostao sam takav d o dana dananjega.

TO J E T O P R I M A R N O S V E E N I K O ?

Ljubiti B o g a . S v i m s r c e m i d u o m s v o j o m , u m o m , svim silama s v o j i m . Ljubiti ovjeka kao s a m o g a s e b e . " N o v u v a m z a p o v i j e d d a j e m - ljubite j e d n i d r u g e kao to sam

ja ljubio vas." To zaivjeti do kraja u s v o m e srcu, to je za m e n e sveeniki put. Biti ovjeku ovjek. U z a s v e s v o j e slabosti i ogranienosti. U o v a k v o m pristupu m o g u s a m o p o m o i da se lake pribliim o v j e k u . Potraite s v e c e - imate ih na n e b u . Potraite sveenika - s v e e n i k j e grenik.

I S V I S U S V E C I BILI G R E N I C I .

J e s u , ali s u sada s v e c i . J e r s u kanoniziram. J a h o d a m p o o v o j zemlji. I nisam neko sveto brdo ili neko mjesto ukazanja gdje e netko d o i kad se raspada od briga. o v j e k s a m od krvi i mesa koji mora ivjeti i nositi s v o j e stigme. N e u valjda ivjeti ekajui d a m e j e d n o g a dana Crkva prizna ili ne prizna. H o u s a m o da mi d a d e m o g u n o s t i da ostvarim s e b e najprije kao ovjeka, a o n d a kao sveenika.

prvi put pod moje kare 3 u vojsci u beogradu 4

5 vjenanje moje sestre katarine tango s najljepom mladenkom

moji najdrai sveci od bakotina b lipi moji ricovi 7

8 neki ljudi su jednostavno u srcu

Dodir Boga

KAD S I P R V I P U T O S J E T I O B O G A ? TAJ D O D I R . J E L I T O B I O T R E N U T A K ILI P R O C E S ?

J e s i Li ti nekad u s v o m ivotu doivjeLa stanje... stanje da nisi bila svjesna t o g trenutka kad se to d o g a a l o , a kad je prolo izvjesno v r i j e m e , da si postala svjesna koliko te je to zapravo uinilo B o j o m . I da si z a p r a v o tek poslije postala svjesna da si tada imala d o d i r s B o g o m , ali na nesvjesnoj razini. A k o je bilo tako - a ja s a m siguran d a j e kod s v a k o g ovjeka tako - o n d a je m o j prvi d o d i r s B o g o m bio m o j prvi susret s m a j k o m . A moj prvi svjesni d o d i r s B o g o m , na razini na kojoj j e d n o dijete to m o e , to su ona rana jutra u V r b n i k u , u 5.30, kad j o nikoga n e m a , kad s a m kroz kljuanicu zakljuane crkve g l e d a o ravno u tabernakul. Tada to nisam m o g a o shvatiti, ali bila je to potreba ii u c r k v u . Ta potreba, to je moj prvi svjesni d o d i r s B o g o m . Ja nita tada nisam m o g a o racionalno razumjeti. D i j e t e koje s p u n o m c r k v o m bakica m o l i krunicu, o n a k o pjevuei Z d r a a a v o M a r i j o , na na na... M a , nitko mi ne m o e racionalno dirati u te m o j e svetinje, j e r tada s a m

bio n a j i d , najoriginalniji, najsvetiji s B o g o m . t o s a m postajao stariji i s v e vie u p l e t a o razum u to, B o g mi je s v e vie postajao dalek od originalnosti srca. A to s a m se vie preputao z a n o s u , strasti u ivotu, u bilo kojem p o g l e d u , i putao srce da o d g o v o r i na neke i v o t n e datosti, to s a m vie o s j e a o da s a m uinio d o b r o i da sam vie bio Boji.
A POSLIJE?

Kroz o s m o g o d i n j u kolu mi djeca s m o se sami organizirali i imali m o l i t v e n e s k u p o v e . K a o m l a d i zabav l j a o s a m se kao i svi drugi, ali nikada iz s v o g ivota nisam o d v a j a o C r k v u i d u h o v n o . D o d u e , ja nisam t o liko inzistirao na Crkvi kao C r k v i , n e g o s a m traio o d g o v o r e n a f u n d a m e n t a l n a pitanja. O d a k l e s a m ? K a m o i d e m ? Koji je smisao m o g ivota? t o zapravo e l i m u ivotu? Ta prisutnost d u h o v n o g je uvijek bila u m e n i i u s v e m u to s a m radio, ali ne toliko da bih se o d l u i o z a sveenika. D o j e d n o g seminara koji j e odrao pater Tardiff na stadionu u Ljubljani. A l i prije toga, bio s a m n a s e m i n a r u d u h o v n e o b n o v e m o n s . A n t u n a Toljania, koji je sada biskupijski e k o n o m i ravnatelj Biskupijskop a s t o r a l n o g centra Betanija. B i o s a m j e d i n i mukarac m e u e n a m a t a m o , a s v e su ene bile starije. a k je i v e l e a s n o g a zaprepastilo to to s a m se o d v a i o d o i , j e r V r b n i k j e tradicionalna sredina. A l i t u s e m e n i zapalilo srce. Tu se p o e l o neto d u b l j e dogaati u mojoj d u i . N a k o n toga je bio molitveni susret na Krku gdje su se o k u p l j a l e m o l i t v e n e zajednice iz svih naih upa, a i ja s a m bio l a n tih m o l i t v e n i h susreta. I tako par g o d i n a . V e s a m se bio i zaposlio. Tada s a m t r e b a o ii u vojsku.

U vojsci su se d o g a a l e d i v n e stvari. B i o s a m najprije u B e o g r a d u , na B a n j i c i , B u b a n j P o t o k , a o n d a s a m kao najbolji vojnik premjeten u Sekretarijat za n a r o d n u obranu.

KAO NAJBOLJI VOJNIK?

B i o s a m najbolji u s v e m u . D a .
U EMU?

U s v e m u . a k s a m bio nagraivan. D o b i o s a m i nagradu da me puste m j e s e c dana ranije iz vojske. I d a j e nisam d o b i o , ne bih m o g a o otii na taj s e m i n a r patera Tardiffa. Z a v r i j e m e vojske j a s a m m e u S r b i m a , M a k e d o n c i m a , A l b a n c i m a , H r v a t i m a , S l o v e n c i m a , imao s v o j u m o l i t v e n u zajednicu u kasarni, gdje je bilo zabranjeno spomenuti ime Boje. Odlazio sam nedjeljom na misu, bio s a m ak na s e m i n a r u prof. dr. Tomislava Ivanica koji je tada bio odran u B e o g r a d u .
U KASARNI SI O R G A N I Z I R A O M O L I T V E N U Z A J E D N I C U ?

D a . M o l i t v e n u zajednicu s v o j n i c i m a , a da nitko to nije znao. V e l e a s n o m A n t o n u P e a r u , koji je tada u B e o g r a d u bio upnik u upi Krista Kralja, p o m o g a o s a m otvoriti prvi Caritas. O n j e o k u p i o neke d e k e z a koje je v i d i o da m o e imati povjerenja u njih. U r e i v a l i s m o prostorije Caritasa, slagali pakete za siromane. Kri s a m stavio na p r o e l j e zgrade. Tako da s a m bio nevjerojatno aktivan u toj upi u B e o g r a d u , a da ni to nitko nije znao.

KAKO SU IZGLEDALE TE MOLITVE U VOJARNI? S k u p i l i b i s m o se i molili, netko bi proitao neki dio iz Biblije. Imali s m o j e d a n v i d e o . I kad bi o v i neki prostiji d e k i zavrili gledati p o m i e , o n d a b i s m o mi g l e d a l i s v o j e f i l m o v e , pa i o n e vjerskog sadraja. I NITKO VAS NIJE C I N K A O ? N i t k o . A bilo je strogo zabranjeno nositi bilo kakvu m e d a l j i c u , krii. K a e m ti, molili s m o te neke m o l i t v e koje svi m o l e . O e na, r e c i m o , to m o l i i p r a v o s l a v a c i katolik. S vie s a m ara m o l i o B o g a u vojsci n e g o poslije na teologiji, gdje mi se s v e to n u d i l o , s a m o na j e d a n krivi, kako d a k a e m , uniformirani nain. N e m o e se B o g a moliti protokola radi, n e g o j e r ga voli. U V O J S C I TE M A M I L O Z A B R A N J E N O V O E . Valjda i to. I n a e , t a m o sam se b r i n u o za odravanje. I, j e r s a m bio marljiv, i j e r s a m p o m a g a o ljudima, svi su m e j a k o v o l j e l i . Prolazio sam t a m o , m a zna, s a m o tako. J E S I LI N O S I O O R U J E ? U vojsci svi n o s e oruje. I Z N A RASKLOPITI PUKU? Z n a o s a m , ali su mi deki uvijek skriveki p o m a g a l i . I tako s a m d o b i o nagradno i otiao na seminar u Ljubljanu. A par dana poslije dogodila se balvan-revolucija. Z a p r a v o , p o e o j e rat. D o s l o v c e zadnji a s , m i l o u

B o j o m , otiao s a m i z J N A . J e r , d a s a m o s t a o j o tih m j e s e c d a n a , ne bih se tako lako kao v o j n i k izvukao.

TO JE TO TO TE ZAPALILO U LJUBLJANI?

Z a p r a v o , od t o g seminara nisam previe o e k i v a o . A kad s a m d o a o t a m o , p o e o s a m p o m a l o biti skeptik. J e r , taj j e o v j e k , pater Tardiff, o n j e s t a l n o g o v o r i o k a m o je s v e iao i koga je s v e ozdravljao, a ja v i d i m , nitko o d nas n e ozdravlja. M e u t i m , j a nisam z n a o d a je u s k l o p u c i j e l o g t o g d u h o v n o g programa t a k o e r i molitva z a ozdravljenje. E t a d , kad j e o n p o e o moliti za s v e nas, ena ispred m e n e d o s l o v c e je ustala iz kolica. Imala je tanke, tanke noice i dvojica su j o j mukaraca p o m o g l a da ustane i krene prema o l t a r u . To me toliko potreslo da nekoliko dana nisam ni j e o , ni s p a v a o . Tu su se p o e l i ruiti svi t e m e l j i koje s a m do tada kao o v j e k gradio. K a o kula od karata s v e se sruilo. I p o e o s a m u sebi graditi novi ivot. P r v o to s a m shvatio, to je da p o s a o koji s a m radio nije z a m e n e . D a m e o b r a z o v a n j e koje i m a m n e z a d o v o ljava i da se m o r a m kolovati i dalje. Pa s a m se upisao na p s i h o l o g i j u , poslije i na t e o l o g i j u . P r v o na Laiku t e o l o g i j u , a o n d a s a m definitivno o d l u i o da elim biti s v e e n i k i ii na b o g o s l o v i j u . Tada s a m m o r a o raskrstiti sa i v o t o m . Kako rei d j e v o j c i ? t o sa s t a n o m ? M o r a o s a m dati otkaz. Kako rei svojima d o m a , prijateljima, Ljudima u mjestu koji me znaju? J e r , bio s a m v e o m a komunikativan, z a b a v a n , s o c i j a l a n . N o r m a l a n o v j e k koji j e uza s v e t o n j e g o v a o d u h o v n o i o d l a z i o u c r k v u . A l i , sada je to d u h o v n o p o s t a l o toliko j a k o d a j e u m e n i p u k l o , p r e l o m i l o s e , tako da s a m j e d n o s t a v n o o d l u i o ii do kraja na t o m

p u t u . A do kraja s a m m o g a o j e d i n o ako se p o s v e t i m do kraja B o g u kao sveenik. Taj p e r i o d n a k o n Ljubljane, to m u e n j e u m e n i , trajalo je nekih est m j e s e c i . To d o k s a m m a l o - p o m a l o rekao najprije svojima, o n d a prijateljima, o n d a u t v o r n i c i . A l i ljudi su u mjestu v e p o e l i primjeivati da s a m p o v u e n i j i , da sad svaki d a n i d e m na m i s u , u svibnju svaki d a n u crkvu na m o l i t v u krunice. I v e im je to p o s t a l o n o r m a l n o , i p o e l i su me zvati mali p o p i . e s t m j e s e c i poslije, otiao s a m z a sveenika. M a l o n e o b i n o za V r b n i k , o d a k l e su svi s v e e n i c i kao mali otili u sjemenite.
J E D N O OZDRAVLJENJE, DAKLE, K O J E M U SI S V J E D O I O , BILO JE PRESUDNO?

D a , j e r s a m tada na licu mjesta vidio B o g a na d j e l u . A l i kasnije su se na t o m s e m i n a r u dogodila i druga ozdravljenja. M a s o v n a . K a d j e paterTardiff p o daru s p o z n a j e g o v o r i o tko je ozdravio, ljudi bi s a m o m a r a m i c o m m a h n u l i da se zna da se to tie te o s o b e i da je molitva usliana. To je bilo toliko toga... Ljudi su ostavljali take, ustajali iz kolica, ozdravljali od r e u m e , artritisa, s l j e p o e , g l u h o e , n e z n a m ega s v e . N e v j e r o j a t n o . J e d n a j e ena trebala ustati i z kolica j e r j u j e B o g ozdravio da ustane. P a t e r j e rekao neka se j a v i ta o s o b a . N i t k o s e nije j a v l j a o . N a t o j e paterTardiff kazao d a j e ta o s o b a koju B o g ozdravlja u j e d n o i gluha. I doista, p r e m d a je osjetila da se s n j o m neto d o g a a , nije m o gla ustati d o k nije i proula. N e g o tek kad je proula, o n d a je uskliknula d a j e ozdravila i od g l u h o e i od n e p o k r e t n i h n o g u . Na to je paterTardiff u ali rekao: Dragi B o e , u b u d u e ih najprije ozdravi da me u j u , pa

tek o n d a s v e d r u g o . Takve su se stvari t a m o d o g a a l e koje me nisu m o g l e ostaviti r a v n o d u n i m . Postao s a m neofit. T o j e obraenik u p r a v o m smislu rijei. Sila D u h a se spustila na m e n e , osjetio s a m vatru u srcu. To je kao kad je o v j e k toliko zaljubljen da iekuje v o l j e n u o s o b u koja je sveprisutna, koja je t u . I s v e to bih radio, i d o k s a m s p a v a o , i m a o s a m osjeaj da B o g s v e vidi. I taj me B o g toliko u z b u i v a o u srcu da ni jesti ni spavati nisam m o g a o te d a n e . Toliko je to bilo silovito. I iskru t o g ara n o s i m do d a n a dananjega. To se nikada nije ugasilo. Ta j e d n a f u n d a m e n t a l n a zaljubljenost u B o g a . A o n d a preko B o g a i u ljude, i u s v e e n i t v o , i u s v e to radim. T i s u e i tisue ljudi je do sada d o l o k m e n i , i nitko nije otiao a da ja u srcu nisam osjetio ljubav za njega. To neto posijano, ta boanska ljubav, ta istoa p o g l e d a na ovjeka, milost opratanja s v a k o m e , to je do d a n a s prisutno u m e n i .

JE LI TO DAR B O J I ?

A p s o l u t n o . B e z milosti B o j e i b e z m o l i t v e , o v j e k takve stvari ne m o e osjeati u s r c u . Tu silinu p o n e k a d tako j a k o o s j e a m da mi se p l a e . A p o n e k a d se n o r m a l n o o s j e a m . A l i sakramentalni ivot, molitva i euharistija me stalno dre i podravaju taj d u h o v n i ar u m e n i . I ja s a m d o s a d u s v o m ivotu proao i p a d o v a i previranja, p o g o t o v o kasnije kad s a m d o b i o stigme. Proao s a m svojih m u k a , nisam o v j e k bez grijeha i slabosti. A l i kad sada to s o d m a k o m g l e d a m , d o i v l j a v a m to kao nuni put na k o j e m s a m i ja m o r a o odrasti da bih b o l j e s h v a a o ljudsku patnju i p a d o v e . J e r , o v j e k koji za s e b e kae da n e m a slabosti i grijeha, po m e n i ,

on je Lana i d o s a d n a o s o b a . o v j e k u je i p r i r o e n o da je sLab i grjean. S a m o je B o g bezgrean. I to nas j a a u odLukama da se m i j e n j a m o , da rastemo u B o g u . Da m i j e n j a m o svoj ivot. Na s v o j i m s v j e d o a n s t v i m a i na s v j e d o a n s t v i m a drugih. T o j e na p u t odrastanja. N a p u t svetosti. J O D O K NISI I M A O S T I G M E , J E S I L I N E G D J E O S J E A O D A S I D R U K I J I I DA BI TI SE M O G L O D O G O D I T I J O NETO? B i o s a m uvijek m a l o drukiji od drugih. U nekim s a m stvarima uvijek iao do kraja. G u r a o s a m neke stvari, traio m a l o v i e i od s e b e i od drugih. J o za v r i j e m e s v o g t e o l o k o g studija u Z a g r e b u , ak s a m i radio kod sestara M a j k e Tereze. i a o s a m , k u p a o t a m o t e n e m o n i k e , bolesnike. I m a o s a m p o t r e b u n e s a m o itati o d u h o v n i m stvarima n e g o i ivjeti to to s a m proitao. Djela milosra raditi. O N O TO J E HTJELA T V O J A M A M A , A NIJE I M A L A P R I L I K U . U p r a v o to. O n a je htjela raditi s n e m o n o m i naputenom djecom. D o e sve to na Boje.

Stigme

S T I G M E NISI M O G A O N I SLUTITI?

Pa, o d m a h n a k o n Ljubljane p o e o s a m moliti z a g o v o r e D u h a S v e t o g a i m o l i t v e za karizme D u h a . S j e a m se da s a m m o l i o D u h a S v e t o g a da mi d a d e d a r p r o p o v i j e d a n j a , d a r jezika, razne d a r o v e da m o g u cijeli svijet obraati B o g u . J a s a m g o d i n a m a m o l i o d a b u d e m s o l o v o g a svijeta. Za dar ljubavi s a m m o l i o , za dar silne vjere, portvovnosti. To s a m m o l i o . To i d a n d a n a s m o l i m . Z a stigme kao stigme nisam m o l i o . K a d s u s e p o j a v i l e , bio s a m kao o v j e k i z n e n a e n , ali sada m i j e j a s n o da o n e j e s u tu s c i l j e m da b u d u m a m a c ljudima da d o u do m e n e , a o n d a da se obraaju u o n o m e to je istinska poruka Boja i Boja rije. K a d s a m postao s v e e n i k i kad me biskup p o s l a o u N o v a l j u d a b u d e m k a p e l a n z a mlade..., bio j e t a m o pastoralni centar, ali nije bilo n o v c a da se zavri do kraja. A ja s a m u p r a v o taj centar htio imati da radim s m l a d i m a . I s o b z i r o m da s a m i slikar, o n d a s a m napravio neke slike i u organizaciji s mjetanima i s k l a p o m iz N o v a l j e prvi put sam otiao u A m e r i k u .

Te slike u A m e r i c i su se nevjerojatno p r o d a v a l e . O t i l e su na aukciji u j e d n o j n o i . Tada s a m o d r a o prvi s e m i nar u Hrvatskoj katolikoj franjevakoj misiji u N e w Yorku. A za slike s m o dobili toliko novca da s m o m o g l i zavriti taj centar u N o v a l j i .
A BIO SI TADA POTPUNI A N O N I M U S .

A n o n i m u s totalni. N i est mjeseci j o nisam bio s v e e n i k , a crkva je bila p u n a na t o m s e m i n a r u . To je nevjerojatno kako B o g v o d i . I d o k nije bilo stigmi, ljudi su dolazili k m e n i sluati Boju rije. K a d s m o se vratili u N o v a l j u , i kad je pastoralni c e n t a r z a v r e n , mi s m o intenzivno s m l a d i m a p o e l i raditi, b r a n e p a r o v e okupljati, m o l i t v e n e z a j e d n i c e odravati, i s v e to. I ja s a m d o b i o s t i g m e .
KAKO SE TO D O G O D I L O ?

S t i g m e s e nisu d o g o d i l e preko n o i . M o j kri j e nastaj a o na e l u p o l a k o se utiskujui s v e d u b l j e i d u b l j e do o v e d i m e n z i j e kako je sada. U p o e t k u je bio d e b l j i n e a k a l i c e . To je bio ig u o b l i k u rimskoga kria koji se poslije p o e o iriti i ulaziti u d u b i n u i dobivati f o r m u koju ima sada. T o g dana g o s p o a M i l k a R i c o v i ja etali s m o prema S t r a k o m e . T o j e dio u z m o r e , u z N o v a l j u . P u h a l o j e j a k o . T a m o s u velika stabla crnike. G r a n e s u j a k o u m i l e . U j e d n o m trenutku, kad s m o doli na to mjesto, n a j e d a n p u t j e s v e u t i h n u l o . J a t o n e m o g u objasniti. Ni poslije, kad s a m s M i l k o m razgovarao, n i s m o to m o g l i objasniti. U trenutku m o r e je postalo k'o ulje. Tiina, muk, ak se

ni ptice nije u l o . I t a d s m o vidjeli na n e b u s u n c e koje je arilo, o k o njega krug duginih boja, a i z m e u sunca i ruba d u g e ljubiasti krug koji je titrao. A od sunca krakovi kria d o s l o v c e preko cijeloga n e b a . To s m o vidjeli i M i l k a i ja. O n a je kleknula g l a v o m prema d o l j e , a ja s a m kleknuo l i c e m prema s u n c u , zat v o r e n i h o i j u , rairenih ruku. M i n e z n a m o koliko s m o d u g o bili u toj molitvi, u toj p o t p u n o j tiini. Ja ne m o g u nita rei nego - p o t p u n a tiina i mir. M i r . M i r .

TO JE BILO NA PLAZI?

To je bilo uz plau, na stijenama. Ja s a m prvi zazvao M i l k u . O b o j e s m o g l e d a l i u to, stavljali n a o a l e , skidali ih. T o j e stalno bilo n a n e b u . P o e l i s m o s e vraati. Ili s m o prema autu. I z n a m o , sad to m o r a m o n e k o m e rei. A o p e t , m i s l i m o da ne m o r a m o n i k o m e rei j e r da svi to v i d e . I tako, h o d a j u i prema a u t u , g l e d a l i s m o taj znak i on je stalno bio na n e b u . K a d s m o d o l i do auta, p o e o je blijedjeti i nestajati. K a d s m o doli u N o v a l j u , shvatili s m o da mjetani nita vidjeli nisu. Da s m o to vidjeli s a m o M i l k a i ja. I o n d a s m o imali p o t r e b u to n e k o m e p o s v j e d o i t i . O n d a s m o se okupili - bilo je tu nekoliko ljudi i branih parova, t o n o z n a m t e l j u d e , svi s u ozbiljni, marljivi, Boji i p o s l o v n i ljudi s d j e c o m . Ja nisam m o g a o o t o m e govoriti. R e k a o s a m M i l k i neka ona kae to s m o v i d j e l i . Tada m e p o e l o p e i e l o . O t i a o s a m u k u p a o n i c u d a se o h l a d i m , da se u m i j e m h l a d n o m v o d o m . I tada s a m v i d i o u zrcalu d a m i j e e l o c r v e n o . P o z v a o s a m M i l k u na stranu da vidi s t o j e to. e l o c r v e n o , p e e . I ona je vidjela da se neto d o g a a i posjela me na kau. S v i

su ti ljudi bili o k o m e n e i drali su me za ruke. P o e l o m e igosati p o e l u . J a s a m s a m o u o , nisam g l e d a o , p o e l o je kao da netko u a r e n i m e l j e z o m stie u e l o . u o s a m kako cvri koa i tkivo. O i s u m i s u zile, drugi d a n b i l e s u n a t e e n e k'o krumpiri. D o dva sata u n o i v a l j a o s a m b o c u leda po e l u . A o n i su g l e d a l i kako mi s e , d o s l o v c e , utiskuje kri na e l u . S v i t i ljudi k o d M i l k e , kad s m o s e drugi d a n o p e t o k u pili, tjeili s u m e d a e t o p r o i . M e u t i m , nije p r o l o , n e g o s a m p o e o d o b i v a t i krvave suze, krvavi z n o j . Kri je p o e o krvariti, i p o e o se utiskivati s v e d u b l j e i d u b l j e . U roku od tri m j e s e c a d o a o je u ovaj o b l i k kakav j e s a d a .
A P A G O M SE T A D A P R O I R I L O DA SE U N O V A L J I " N E T O

D O G O D I L O " .

D a . Z u p n i k j e tada o b a v i j e t e n , v i d i o j e kako krvarim. O n d a j e o n obavijestio biskupa. O n d a m e M i l k a n a v e e r izvukla iz k u e da m a l o o d e m o na zrak, j e r se v e p r o u l o , n o v i n a r i su o p s j e d a l i kuu i u p n i u r e d , tako da se nigdje nisam m o g a o micati.

O N D A ?

O n d a s m o p o n o i otili n a j e d n u plau kraj N o v a l j e g d j e s a m p o e o iluminirati. S v i j e t l i o s a m k'o arulja. S v a k i d a n se d o g a a l o n e t o . P o e l o me dizati u zrak. M i l k a se objesila na m o j u lijevu ruku i vukla me p r e m a z e m l j i . Toliko me d i z a l o u zrak da je i nju p o e l o dizati. Tako d a j e o n a doivjela i m o j u Levitaciju i i l u m i n a c i j u . Tada s a m i m a o p o t r e b u hodati po m o r u , ali mi M i l k a to nije d o p u s t i l a .

U g l a v n o m , o n d a j e s v e t o ilo u s e n z a c i j u , n o v i n e su se raspisale, i ne z n a m to. U N o v a l j i s a m o s t a o najvie d v a , tri t j e d n a , a o n d a su me j e d n e n o i skriveki o d v e l i i p o v u k l i u P o r d e n o n e , g d j e s a m e k a o ispitivanje u " G e m e l l i j u " . V e n a k o n m j e s e c , m j e s e c i p o l dana n a k o n toga, v o d i o s a m susret s m l a d i m a u biskupiji u N o v a l j i , s k r v a v i m , o t v o r e n i m kriem. I to je bilo prekrasno. Toliko se m l a d i h nikada nije o k u p i l o kao tada u N o v a l j i .
" G E M E L L l " JE PAPINSKA KLINIKA U VATIKANU. TAMO SU TE
ISPITIVALI. TEBE I TVOJ KRI.

Kada s a m d o a o u " G e m e l l i " , posjetio me psihijatar. P r v o m e pitao z n a m l i g d j e s e n a l a z i m . R e k a o s a m da z n a m . Z a t i m me pitao z n a m li kako je ta bolnica dobila i m e . R e k a o s a m d a n e z n a m . O n d a m i j e o n o b j a s n i o d a g a j e d o b i l a p o G e m e l l i j u , koji j e o s u d i o p a d r e Pija, pa je p a d r e Pio zavrio 14 g o d i n a u izolacij i . Proglasili s u g a l u d i m . R e k a o s a m - d o b r o . Z n a o s a m da igraju na kartu da su stigme stvar p s i h o g e n o g a . A l i , n e m a v e z e . u o s a m d a j e p a d r e P i o , kad s u isto tako p o s t u p a l i s njim, r e k a o : S t a n i t e vi p r e d v o l a , m o d a d o b i j e t e r o g o v e na glavi. Kad su eliminirali s v e m o g u n o s t i da bi kri bio n e i m izazvan, operirali su ga i p l o n o razrezali u tri dijela te odlili u plastici. J e d a n dio uva se u " G e m e l l i j u " , j e d a n je kod m o g biskupa, a za trei ne z n a m . M i s l i m da ga u v a j u u kongregaciji za kler u V a t i k a n u . U s v a k o m s l u a j u , kad su mi operirali kri i saili to mjesto, B o g m i j e n a istome mjestu u t i s n u o n o v i kri. S v e t o vidjela je i pratila dr. S i m o n a G o t o v a c , kardiologinja koja je bila i prevoditeljica t i j e k o m c i j e l o g ispitivanja.

ITALA S A M P O N E T O O L J U D I M A S A S T I G M A M A . N E K I K A U D A I H J E , KAD I M S E T O D O G O D I L O , BILO S R A M . ZATO? I m e n e je isto bilo m a l o s r a m . S v i gledaju u t e b e , u miju r u p u bi se sakrio. D a , to su te faze d o k o v j e k ne prihvati s v e to. J e r s i drukiji o d drugih. N e bih t o sada u s p o r e d i o s tjelesnim h e n d i k e p o m . Poslije se opusti i ba te briga. To je to ljudsko to je trebalo p r o i . K A D S U L I J E N I C I P O T V R D I L I D A T V O J K R l NIJE N l l M P R O I Z V E D E N , NI K E M I J S K I NI M E H A N I K I , I DA S I , O P E N I T O , P O T P U N O ZDRAV, N E K I S U G A PSIHIJATRI D O V E L I U VEZU S TVOJIM PSIHOSOMATSKIM STANJEM. J e s u , ali t o j e teorija koja n e dri v o d u . J e d n o j e kad j e nekoga stid pa se z a c r v e n i , ali da netko m o e o v a k o sebi stvoriti biljege na tijelu, ma neka mi nitko ne g o v o r i d a j e t o psiha! T o j e neobjanjiva stvar. N e m o e m o ovjeka dijeliti na tijelo, psihu i d u h . S v e to troje ini ovjeka. A l i za o v o ba mislim d a j e interv e n t na m o j e tijelo. A o n d a i na psihu i na d u u , j e r to j e p o v e z a n o . J a s a m m o d a s a m o stvorio preduvjet d a se to d o g o d i , j e r s a m u to v r i j e m e intenzivno m o l i o i postio i bio opredijeljen za B o g a i za ovjeka. A l i , da s a m j a s n a g o m s v o j e p s i h o s o m a t s k e m o i napravio o v o , t o j e n e m o g u e . T o j e naprosto n e m o g u e . D o b r o , ako je tako, zato se komunistima, koji su bili zadrti za svoju v j e r u , nije d o g o d i l a zvijezda na e l u ? ! P s i h o s o m a t s k i , isto tako. A ubili bi za zvijezdu! To je njihov s i m b o l . S t o im zvijezda nije dola na e l o ? ! I da, zamisli, da s a m to ipak uspio proizvesti, koliko bih o n d a to m o r a o biti jaka o s o b a ! Je l' misli i ti tako?

JA S A M O M I S L I M DA TE B O G BESKRAJNO VOLI. ZATO, N E M A M P O J M A . TAKAV M U J E U K U S , V A L J D A . M O D A Z A T O TO SI IST U D U I I TO V O L I K A O N I T K O . S V E V I D I , S V E Z N A . HTIO BI Z A G R L I T I CIJELI SVIJET, A Z L O K O J E TI SE U V U E U Z A G R L J A J NE E L l V I D J E T I I NE E L I P R I Z N A T I . I Z A T O S V E P L A A S T O S T R U K O . A O N D A TI B O G S V E O K R E N E N A D O B R O . "TO J E L U D O U O I M A SVIJETA, O D A B R A B O G DA P O S R A M I M U D R E . " TAKO PlE U B I B L I J I . M a , m e n i je teko o t o m e govoriti. N e k i Ljudi koji su d u h o m pronicljivi rekli su da s a m o s o b a milosrdna, njena, suosjeajna, osoba koja v o l i . U e v a n e l j u bio bi to tip Ivana. I da i m a m biblijski smisao za praved n o s t . J a n e m o g u mrziti nikoga. N e m o g u d r u g o m e uiniti zlo. N a i v i n a s a m , to j e s a m . Ja m o g u zgrijeiti i o n d a biti budala za s e b e . I o n d a , sutra, c i u , c i u , pred Bogom. O , B o e m o j , smiluj s e meni greniku! K R I S I D O B I O N O U O I BEATIFIKACIJE P A D R E P1JA, U V E N O G STIGMATA? D a . A stigme g o d i n u dana nakon toga, na n o n o m e bdijenju u o i blagdana svetoga Franje Asikoga, u s a m o s t a n u asnih sestara u L u g a n u di C o m o . K A K O SI SE O S J E A O TADA? O s j e a o s a m silnu p o t r e b u za ispovijedi. K a d s a m d o b i o kri, o d m a h s a m se drugi d a n ispovjedio. O s j e a o s a m p o t r e b u d a m o l i m B o g a . O s j e a o sam silno u z b u e n j e i, Isuse m o j , to se o v o d o g a a ? ! Kako s t i m dalje ivjeti? M e n e su tjeili da e to proi.

I, ja s a m se n a d a o da e taj kri proi. J e d n o v r i j e m e p o k r i v a o s a m g a p u d e r o m . a k , interesantno j e , neki su ga Ljudi u p o e t k u vidjeLi - imaLi su miLost da ga v i d e . A neki ga nisu vidjeLi. Tako je bilo s v e d o k s a m bio u NovaLji. D a , osjeao s a m se kao o v j e k koji hitno treba ispovijed. I m a o sam p o t r e b u biti ist, biti Boji. I m a o s a m p o t r e b u siLno i siLovito moLiti. I zaista s a m se n a d a o da e taj kri p r o i . J e r , pitao s a m s e , kako u ivjeti s t i m . I to to B o g h o e od m e n e ? S t i g m a t je obiLjeen za cijeLi ivot. To mijenja a p s o l u t n o s v e to si d o tada pLanirao, htio. O d j e d n o m j e B o g uinio neku intervenciju u t v o m i v o t u , koja je n e p o b i t n o t u . TO M I S L I D A J E B O G U I N I O TIME? J e d n o m s a m rekao i ponavLjam: ja to d o i v l j a v a m kao poLjubac Boji. Koji je toLiko siLovit u Ljubavi da ta Ljubav n e k a d i b o l i . J e r , tko ne zna patiti, ne zna ni Ljubiti. ToLiko me privukao k s e b i , g o t o v o na j e d a n mistian n a i n . PoLjubac koji j a k o boLi, da. A kri je Ljubav. To nije s a m o patnja n e g o i Ljubav. To je misterij. DA NIJE T O G A K R I A , M I S L I LI DA BI KAO S V E E N I K B I O ISTI KAO TO SI S N J I M ? V j e r o j a t n o da. Sa svojim d a r o v i m a , s p o s o b n o s t i m a , sa s v i m e to i m a m ili n e m a m . A l i , svakako j e n e u s p o r e d i v o kad i m a m stigme. N e u s p o r e d i v o j e . J a sam stigmat i s tim s a m se pomirio. A l i t r e b a l o m i j e v r e m e n a da se p o m i r i m . I zato s a m u t o m p e r i o d u bio u tekim krizama. R A Z U M I J E M , I NE R A Z U M I J E M .

N a j p r i j e s a m se m o r a o p o m i r i t i s t i m da se v i d i m s ranama n a t i j e l u . P r v o s a m t o m o r a o prihvatiti. O n d a o d m a t a n j e , z a m a t a n j e . S a d a m i j e t o rutina, ali m o r a o s a m s e priviknuti n a to. K a o kad n e t k o d o b i j e n e k u b o l e s t pa mora prihvatiti tu b o l e s t i s v e u e m u ga o n a o g r a n i a v a . A m e n e su s t i g m e u j e d n o j v e l i k o j mjeri d u h o v n o o j a a l e , ali su me za o v a j svijet u n e k u ruku o g r a d i l e . O d m a k l e o d svijeta. K a m o g o d i d e , svi te z n a j u . I to je u j e d n o m r a z d o b l j u p o s t a l o za m e n e silan pritisak. J a s a m s e b o r i o kako n o r m a l n o ivjeti, a uza s v e to biti i stigmat. To su s t v a r n o b i l e b o r b e u m e n i . Z n a o s a m se n e k o v r i j e m e p o v l a i t i u s e b e , a s v e m u t o m e p r i d o n i o je i n a i n na koji s a m ispitivan. S v e t o skupa j e o s t a v i l o traga n a m e n i . S a d a , kad s v e t o g l e d a m s o d m a k o m , z n a m d a s a m m o r a o p r o i kroza s v e to. I j o u , z n a m , p r o i p u n o krieva s v o j i h . U A M E R I C I SU PRVI PUT D O K U M E N T I R A L I I F O T O G R A F I R A L I TVOJU M U K U . D a . D o k u m e n t i r a l a s u j e dva s v e e n i k a koja j e biskup z a m o l i o d a ive s a m n o m , d a b u d u u z m e n e d o k s a m b i o na studiju e n g l e s k o g a jezika. S t i m s a m sveenicima zajedno odravao seminare po A m e r i c i . D E L I K A T N E S U T O S T V A R I , A L I , K A K V O J E T O STANJE? STO OSJEA? U tim trenucima vie boli dua nego tijelo. J a k e su to stvari, gdje ovjek na d o razapinjanja. m o m e n t e osjea g o t o v o smrtnu agoniju. O d bievanja, udaranja, pljuvanja,

P R O L A Z I KALVARIJU? D o g o d i mi se tako nekako. D a . B o l i me tijelo, ali, kaem, neusporedivo vie boli dua. Imam osjeaj t a d a kao da s a m s p u t e n u h l a d n u g r o b n i c u g d j e n e m a izlaza i g d j e je s v e b e z n a e . I m a m o s j e a j da p r o i v l j a v a m s t a n j e b e z B o g a . I t o j e n a j v e a patnja t a d a . To je p a r a d o k s - kada mi krvare s t i g m e i p r o lazim m u k u , kao da t r p i m z b o g n e e g a , a ne z n a m z b o g ega. Pa sam sebi to protumaio d a j e to z b o g grijeha o v o g a svijeta. A l i n e z n a m zato s v e t o mora biti kad j e Krist v e p r o a o p a t n j u z a s v e nas. N o , m i se u l j u b a v i s B o g o m t a k o e r s j e d i n j u j e m o s n j e g o v o m p a t n j o m , pa si na taj n a i n n e k a k o p o k u a v a m to p r o t u m a i t i , a ja bih uistinu m o g a o sada u m r i j e t i za B o g a . NIJE LI P A R A D O K S DA SE B A Z B O G TIH STVARI O K O TEBE S T V O R I L A N E V I E N A S E N Z A C I J A , SPEKTAKL? I to mi je izazvalo v e l i k u t j e s k o b u . K a d bi mi netko rekao d a j e u n o v i n a m a p r o i t a o o v o ili o n o , rekao bih - m o l i m v a s , utite! To mi je t a k a v n e m i r u dui stvaralo, j e r z n a m da ih ne z a n i m a o n o bitno i da ih n a j m a n j e z a n i m a kako s e j a o s j e a m u s v e m u t o m e . N e g o s a m o senzacija i to da p r o d a j u n o v i n e . A najvie me je b o l j e l o kad su lagali, iskrivljavali istinu i nadodavali. KAO NA P R I M J E R ?

K a o , na primjer, da s a m h o d a o po v o d i , to nisam. I m a s u drugih stvari.

NI 30 G O D I N A N I S I I M A O TADA. A S A M O SI O V J E K . O S I M TO TE P O L J U B I O , N I J E LI TE B O G STAVIO I NA K U N J U N A V E ZANOSTI NA O V O Z E M A L J S K U SLAVU I SVE Z A M K E KOJE UZ TO I D U ? D a , ali ne u t i m p r v i m , svjeim d a n i m a . N e g o tek poslije, kada su se ljudi v e navikli na m e n e i kada su se p o e l a dogaati iscjeljenja. Tada su poeli dolaziti ljudi iz medija, estrade, politiari, ne z n a m tko s v e ne. E, tada, kada sam se v e u h o d a o u to i d o n e k l e prihvatio da s a m stigmat, i m p o n i r a l o m i j e u neku ruku, j e r s a m ovjek. S a m o ovjek. I m p o n i r a l o m i j e to m e toliko trae. B i o s a m svjestan d a m o g u ljudima p o n u diti B o g a , ali m o r a o s a m se boriti sa s o b o m da se ne u p l e t e m u mreu da mi laska to to mi se d o g a a . I, K A K O TI JE ILO? O v a k o bih t o rekao. N a m o j e s e m i n a r e m o g u d o i svi. I greni, i poznati, i n e p o z n a t i , b a svi. Ja s a m s a m o o v j e k i s a m o s v e e n i k . I nita v i e i nita m a n j e o d t o g a . A k o o v j e k v j e r u j e , o n d a svaki s v e e n i k m o e iscjeljivati. S v e e n i k m o e biti u s m r t n o m e grijehu i sluiti m i s u . T a j e misa v a l j a n a . A on e p r e d B o g o m o d g o v a r a t i za to to ju je sluio u g r i j e h u . S v a k i s v e e n i k , m a kakav g o d bio, m o e ozdravljati l j u d e , j e r t u j e posrijedi s a k r a m e n t b o l e s n i k o g a p o m a z a n j a . I, ako o v j e k , koji taj s a k r a m e n t prima, istinski v j e r u j e , tada m o e d o i d o ozdravljenja. A l i bih tu d o d a o da ima s v e e n i k a i s v e e n i k a . K a o to ima doktora i doktora. Ja nisam u z a b l u d i da ljudi koji d o l a z e k m e n i v o l e m e n e , a ne Krista. To bi b i l o s m i j e n o . J a z n a m d a ljudi e l e ljubiti Krista. A l i ,

o n i m a koji su na p u t u do toga, koji su tek p o e l i , njima treba posrednik, poticaj, osoba koja e ih usmjeriti, koja je t u . K a o m a l o m e djetetu mati da ga naui hodati. A kad ga n a u i , o n o o d e , o d l e p r a . D O G O D I LI TI SE KATKAD, KAD SI U G R I J E H U , DA NE O S J E A B O J U PRISUTNOST? I J O DA TI JE DRAGO DA GA N E M A , DA TE NE VIDI? P o n e k a d , ali j a k o rijetko. I to proizlazi iz m o j i h slabosti, traenja. A l i , u 99 posto sluajeva, da se tako izrazim, o s j e a m Boju blizinu. Paradoksalno, ali i kad s a m u grijehu, m o g u osjeati d a j e B o g t u . I K A K O TI JE O N D A U N U T R A , U D U I ? K a o djetetu koje j e pogrijeilo pred m a j k o m . I E K A S L I J E D E LI BATINE? N e , n e , nikada s e j a za s e b e ne bojim na taj n a i n . Ja s e b e z n a m iznenaditi i u d o b r u i u zlu. S a m o s e b e s e j a t r e b a m bojati. D o s l o v c e j o uvijek strepim nad s o b o m . 1 to moraju svi ljudi. Bdjeti n a d s o b o m , nad s v o j i m krepostima, n a d svojim i v o t o m . K a m o i d e m , s kim se d r u i m . D a m e ova svjetovna stvarnost koju o s j e a m ne bi o d v e l a od o n o g f u n d a m e n t a l n o g , a to je Boja blizina. N a i taj pravi spoj, to je za m e n e prava muka. A vjerujte m i , dobri ljudi, to je u m i j e e ivota.

J E S I LI S V J E S T A N P O K U A J A DA TE SE KAO S V E E N I K A I Z V U E IZ K O N T E K S T A K A T O L I K E C R K V E I P R O I R I NA N E K U O P U , N A T K O N F E S I O N A L N U D U H O V N O S T ? U K O J O J KRIST N I J E T E M E L J N A , J E D I N A ISTINA. U NEKI D U H O V N I SVIJET G D J E V J E R A NIJE P R E D U V J E T . O, naravno da s a m svjestan. Pa Krista su izvukli iz konteksta S v e t o g a Trojstva, iz konteksta da g a j e M a j k a Boja u o p e rodila. Iz konteksta njegova v j e n o g a ivota, radalatva, iz misterija postojanja smrti, u m i ranja i uskrsa. Krist da, Crkva n e ? ! Svata rade. A k o su Krista v e za ivota izvlaili iz konteksta, pa g d j e n e e m e n e smrtnika? Pa naravno. S a m o to me to ne smije obeshrabriti. D o s a d nije i n e e , v j e r u j e m . J e r tu mi B o g p o m a e . J a s a m s v e e n i k R i m o k a t o l i k e crkve, i kakva g o d bila, ja u ivjeti i umrijeti kao njen sveenik. O n o g trenutka kad i m a l o o d s t u p i m o d t o g nauka, ili kao s v e e n i k od djelovanja i ivota rimokatolikog sveenika, n e k a me nitko vie ne smatra Bojim o v j e k o m . N i t i s v e e n i k o m . A raznih t u m a e n j a je bilo i bit e . S t o ja m o g u . To d o d e i o d e .

TI P O K U A J I . . . ...U korijenu su propali pokuaji. To ljudi ine da bi preko m e n e p r o m o v i r a l i s e b e . Ili n e k e svoje s t a v o v e , ili s e b e o s o b n o . To je toliko a p s u r d n o i prozirno da n e m a m to komentirati.

mamina spavaica i na bakinom kauu 2

Vrijeme zaborava

S V A K O V R I J E M E I M A NETO S V O J E . O V O J E K O N F U Z N O , O T U E N O V R I J E M E . N I J E LI? O v o je v r l o z a h t j e v n o i g r u b o , ali i izazovno v r i j e m e . D a , otuili s m o s e , postali s m o plastini, u m j e t n i . KAKO TO PLAAMO? P l a a m o tako to s m o izgubili iskreni izriaj s a m i h s e b e . Ima Ljudi koji n e p o v r a t n o g u b e svoju o s o b n o s t j e r su se g o d i n a m a uivjeli u neku u l o g u u drutvu koju moraju ispuniti. I to vie nisu o n i isti ljudi koji su bili prije n e g o to im je dana neka d r u t v e n a z a d a a . Kae s e : daj n e k o m e vlast, m o , i znat e kakav j e o v j e k ! T o j e a l o s n o d a s m o s e otuili j e d n i o d drugih i od samih s e b e . o v j e k se o t u i o od prirode i, n a p o s l j e t k u , o t u i o s e o d B o g a . S t o uiniti? P l a a m o g a d n u c i j e n u . C i j e n u j e d n o g a v i r t u a l n o g svijeta, cijenu v r e m e n a zaborava. J e r , d a n a s m o e cijeli ivot initi d o b r o , ali, uini j e d n u pogreku - vidjet e to e se d o g o d i t i . Lin. M e d i j s k i lin. M e d i j s k i lin koji nas s v e

d o v o d i u situaciju da ivimo p o d s v o j e v r s n i m s t r e s o m , u napetosti da ne m o e m o zadovoljiti u l o g u koja se m o d a od nas d r u t v e n o trai i o e k u j e . A pitanje je koliko s m o mi srasli s t o m u l o g o m i koliko je to zapravo o n o to nas izgrauje i usreuje kao ljude. K o liko s m o s e t e m e l j n o o d m a k l i o d s v o j e ljudske naravi koja n a m je d a n a . Tako da ivimo u v r e m e n u g l u m e , u v r e m e n u bigbrothera, m e d i j s k o g lina, virtualnosti. U v r e m e n u , rekao bih, sinkretizma, e g o i z m a , o h o l o s t i , liberalizma, racionalizma, koji s a m o razgoliuju d u u i o n o m a l o Bojega u n a m a . I j a k o n a m se teko izboriti i sauvati za taj prirodni libido, za svoj prirodni etos o v j e k a , o k o j e m u intelektualci d a n a s j a k o raspravljaju. Teko je sauvati o k o s n i c u koja bi nas povezivala na etikoj, m o r a l n o j razini, bez obzira na svjetonazore, nacije i religije, na ideoloka, seksualna opredjeljenja.

O V J E K SE BOJI OVJEKA. B O J I M O SE IZGOVORITI ISTINU SVOJE DUE.

Prevelika je cijena govora po istini kad je s v e prekriveno lai. Prevelika je cijena istine d a n a s . N i j e kao kad j e Ivan Krstitelj, p r e m d a j e z n a o d a e m u glava biti o d r u b l j e n a , ili je makar p r e d m n i j e v a o da e i v o t o m platiti c i j e n u , i m a o hrabrosti govoriti H e r o d u i H e r o d i j a d i istinu u o i . O v o su drukija v r e m e n a . O v o g o v o r i m i z iskustva. D a n a s s e tako perfidno igra da se ljudima prijeti d j e c o m , zdravljem obitelji, ubijanjem ugleda ovjeka. D a n a s se igra s p u n o perfidnijim i pokvarenijim stvarima no to ih je H e r o d m o g a o i smisliti kad je Ivanu Krstitelju d a o odrubiti g l a v u . S a d a se ubija d o s t o j a n s t v o o v j e k a . Ima Ljudi u politici kojima s e d o s l o v c e prijetilo d j e c o m . N e njima.

D j e c i . I m o g u Li j e d a n o t a c ili majka biti imuni na takve prijetnje? ALi, ako i m a m s n a g e izrei istinu o s e b i , o n d a i m a m s n a g e izrei je i o t e b i . S a m o , ponavLjam, takav pristup d a n a s s e g a d n o plaa. G o t o v o bih rekao d a j e t o z a p e a e n i kraj.
I P A K , B O L J E J E BITI IVAN K R S T I T E L J N E G O H E R O D . P R E M D A ,
LAKO JE TO SADA RECI.

Pa, u k o n a n i c i , j e d i n i spas, j e d i n a motivacija ivota po istini je Isus Krist, koji je rekao da ne m o e u e n i k biti iznad uitelja. D a k l e : "Ja s a m put, istina i ivot." A taj ivot je ivot v j e n i . I o n d a slijedi: " K a k o je svijet mrzio m e n e , tako e mrziti vas." Na kraju, to o p r e d j e l j e n j e sutinsko j e pitanje.
ALI, ISUS JE Z N A O GOVORITI I UTNJOM?!

M o r a m staviti n a v a g u o d j e k istine koju izgovaram. J e li ju netko s p r e m a n u t i , ili, ako z n a m da e je z l o u potrijebiti, tada j e utnja d o s l o v c e j e d i n o rjeenje. Isus j e bio p r o v o c i r a n p a j e o d g o v a r a o u t n j o m . O n j e utnju upotrijebio i na s u d u . Prema t o m e , p r e s u d n o je pitanje: kad stavim na v a g u , to postiem ili d o b i v a m izriui svoju istinu, postiem li pozitivno ili negativno - tada o d a b i r e m pravi put. J e d n o j o s o b i koja u m i r e od raka, za koju z n a m da e j e , ako j o j kaem istinu, to j o vie pokopati i ubiti j o j o n o m a l o v o l j e i morala u njoj, ja j o j n e u rei da u m i r e . Podrat u j o j vjeru i n a d u u ozdravljenje. A l i ako i v i m o u v r e m e n u u k o j e m izrei istinu, koliko g o d ona bolna bila, znai platiti v e l i k u c i j e n u , tada m o r a m d o b r o razmisliti h o e li ta istina

sjesti u u h o pravim Ljudima. O d n o s n o , h o e Li ona biti osLobaajua iLi nekakva drukija. H o e Li biti s a m o p r e d m e t manipuLacije. G O V O R I O O S O B N O J ISTINI ILI O D R U T V E N O V A N I M , J A V N I M STVARIMA? 0 svojoj istini, apsoLutno. I o o v o j drugoj, naravno, aLi o n d a ne m o g u apstrahirati i d i o s v o j e vlastite istine. Tako j e Crkva prihvatila diplomatski govor. G d j e s e d o g o v a r a , konzultira, g d j e se stvara neki k o m p r o m i s da se pokrpavaju neke rupe, a ne da se ide u s a m u bit p r o b l e m a . Crkva nije Luda zaorati u sr p r o b l e m a u d a n a n j e v r i j e m e kad je svijest ljudi takva kakva jest. A l i , po m e n i , Crkva je pozvana da ide uvijek korak ispred, pa m a k a r ne bila s h v a e n a . Bit e s h v a e n a za 1 0 0 , 2 0 0 g o d i n a . E , sad j e pitanje ljudi. J e r C r k v u i n e ljudi. Koliko ima snage, karizme, D u h a Bojega da se izloi za takvu stvarnost. C R K V A T R A D I C I O N A L N O IDE M U D R O I P O L A K O , A TO NE IDE S K O R A K O M ISPRED. K a d kaem C r k v a , mislim na ozraje gdje bi Ljudi m o g l i ii d a l j e , korak d a l j e . Na m o g u n o s t da o n i izraavaju s e b e i g o v o r e svoju istinu. To je pitanje miljea. ALi takav milje nije stvoren. I to se d a n a s j a k o plaa. KAKO GOD, NO, SVE GOVORI DA LJUDI J O U V I J E K NAJVIE V J E R U J U C R K V I . U N J U P O L A U N A D E , T R A E O N O CISTO. Crkva nije izgubila svoj kredibilitet. To je ista milost 1 u d o B o j e . Ipak Ljudi vjeruju u C r k v u , aLi kad kaem

C r k v a , o n d a m i s l i m - svi m i . Mi koji v j e r u j e m o u B o g a . M i s l i m na s a k r a m e n t e , na o n o p o z i t i v n o , a ne n a p r o p u s t e . K o l i k o g o d netko p l j u v a o p o C r k v i , d a ne z n a m kakve s a b l a z n i iz C r k v e idu v a n , ljudi kao d a t o n e b i u l i . J e d n o s t a v n o b i t o kroz j e d n o u h o u l o , kroz d r u g o p r o l o , i to je to.
K A K O TO?

Ljudi imaju vjerski o s l o n a c u Kristu, koji je glava C r k v e . O s i m t o g a , ljudi nisu toliko ludi d a n e b i znali da su u C r k v i s a m o ljudi, a da ipak dragi B o g s v e to v o d i . G r i j e h s v e e n i k a ili n e k o g c r k v e n o g autoriteta n e m o e biti toliko p r e s u d a n d a o d v u e l j u d e o d Crkve.
I , S O B Z I R O M N A T O D A J O J J E I S U S SEF, C R K V A N I K A D A
NE M O E PROPASTI?

N e m o e . " N i vrata p a k l e n a n e e j e razoriti." O n a s a m o prolazi s v o j e faze, m i j e n e , p r i l a g o d b e . C r k v a uvijek mora biti u v r e m e n u u k o j e m u ivi. D a n a n j a C r k v a , j e d n a C r k v a F r a n c u s k e r e v o l u c i j e , ili ona 1 9 . s t o l j e a , ili C r k v a u ratno v r i j e m e , u k o m u n i z m u ili u d e m o k r a c i j i , to nije ista stvar. O n a c r v e n a nit - Krist o v o e v a n e l j e - ti f u n d a m e n t i , uvijek su isti. S a m o je pitanje naina na koji ih p r i l a g o a v a m o . C r k v a je v j e n a j e r s u v r i j e d n o s t i koje o n a p r o n o s i n e u n i t i v e . O s i m toga, Isus j e glava C r k v e , a o n j e v j e a n . R a z n e , razne su krize bile u C r k v i . Pa, izdrala je ona i u katakombama. A l i j e opstala. Sada su pred njom neki drugi izazovi.

KOJI? Od toga da vie izrie istinu, da ima jasan stav, da se m a l o vie o d m i e od diplomatskoga govora, a vie se z a u z m e za potrebite. Da govori jasnijim g o v o r o m koji se m o e shvatiti s a m o tako kako je izreen, a ne d v o s m i s leno. Da se z a u z m e za m l a d e ljude, za socijalnu dravu i pravdu u svijetu, za b o r b u protiv terorizma. Da b u d e j a s n o protiv nekih principa i posljedica globalizacije. To je zadaa C r k v e danas. Da uvijek na m o d e r a n nain aktualizira e v a n e l j e , i o n o to se podrazumijeva - da b u d e Crkva na koljenima. Crkva koja m o l i , koja D u h a S v e t o g a i milost B o j u promilja u o d n o s u na v r i j e m e . Iz toga o n d a proizlaze i njene o b v e z e u v r e m e n u . JE LI OSJETLJIVOST CRKVE NA AKTUALNE SOCIJALNE PRILIKE U H R V A T S K O J A D E K V A T N A ? R A S L O J A V A N J E NA P R E B O G A T E I S I R O T I N J U B E S R A M N O J E . TO JE S G R I J E H O M I S T R U K T U R A M A ? ILI S M O S E N A V I K N U L I D A J E T O M E TAKO? Crkva potie d a s e p o m a e b o l e s n e , n e m o n e , ljude u potrebi. O n a ima s v o j e u d r u g e , z a k l a d e , Caritas. A l i , o n o to j a ' v i d i m kao p r o b l e m j e s t b u e n j e svijesti kod svakoga lana C r k v e , d a k l e , kod svih nas koji s m o vjernici, katolici u tu C r k v u inkorporirani. B u e n j e svijesti upravo za te potrebite. ALI L J U D I E L E P O M O I , I P O M A U KAD Z N A J U K O M E I Z A TO. O N O TO IH D E M O T I V I R A JEST N E P O V J E R E N J E U I N S T I T U C I J E , U SUSTAV, KAD P O M O P R E K O N J I H IDE. D a , ljudi n e m a j u povjerenja u instituciju, makar to bila i crkvena institucija. I zato, ako ima susjeda koji je u

potrebi, daj mu da nitko ne zna. Tu h o u rei da Crkva treba poraditi na b u e n j u svijesti kod s v a k o g ovjeka d a p o m o g n e p o t r e b i t o m . S v i m i , ako s e o k r e n e m o oko s e b e , vidjet e m o k o m e treba, k o m e n e . N e treba m i z a to ni Caritas, ni institucija, ni drava. N e g o svi mi, t a m o gdje s m o posijani, o k r e n i m o se o k o s e b e i p o m a i m o . Na tu j e d n u karitativnu, univerzalnu svijest u srcu svakoga ovjeka treba apelirati. Crkva mora probuditi u n a m a s u o d g o v o r n o s t , s u o s j e a n j e , s u u t . U onoj sredini u kojoj ivim da t a m o p o m a e m i d j e l u j e m karitativno, ili katoliki, c r k v e n o . Ljudski, u k o n a n i c i . P o m a i i uti, o v j e e ! J e d a n p o k r e n e , drugi nastavi, i to j e to.

JE LI CRKVA U T O M P O G L E D U BILA OSJETLJIVIJA U K O M U N I Z M U , K O J I J O J J E B I O M A E H A , N E G O TO J E D A N A S ?

K a d o v j e k oskudijeva, tada j e v e i vjernik. K a d j e ovjek g l a d a n , bre B o g a m o l i . K a d o b o l i , o d m a h krunicu u ruke hvata. D a k l e , daj Crkvi blagostanje, na neki e nain o n e m o g u i t i milost traenja, milosra, vapljenja B o g u . J e r ima s v e . M l a d i s v e e n i k vozi merc e d e s . Za to se on treba brinuti? Ima s v e . U b i j a se i gui onaj d u h o v n i ar, d u h o v n i p o t e n c i j a l za B o g a , za B o j e traenje, za B o j u blizinu, p o m o i m i l o s r e . U t o m s m i s l u , svaki put kada je Crkva bila proganjana, ona je bila jaka u d u h u . Kada joj se d a l o s v e to j o j se m o e dati, kad je kroz povijest imala politike, ekon o m s k e i s o c i j a l n e m o i , bila je slaba. To je injenica. Vjera je najjaa o n d a kada te stisne neto u ivotu. Pa, ako je to tako na o s o b n o j razini, o n d a je tako i na g l o b a l n o j razini. Je L' tako? Crkva u Hrvata u v r i j e m e k o m u n i z m a bila je j a a nego

sada kada i m a m o v j e r o n a u k u k o l a m a . I to je istina. To ne znai da ja prizivam od B o g a da j e d n o g a dana o p e t proganjaju C r k v u . A l i , da b i s m o trebali u pravi balans staviti materijalna dobra i d u h o v n a dobra, znati se pravilno okoristiti s materijalnim b l a g o d a t i m a , kao to su d r a v n e p l a e s v e e n i c i m a , ili porez Crkvi..., na pravi n a i n znati baratati materijalnim, n a j v e e je u m i j e e d u h o v n o g a ivota. DAJ I U T I , K A E . I T K O SE N O R M A L A N N E E S L O I T I S T I M . ALI, NIJE BA U G O D N O SLUATI KAD SVEENIK S OLTARA ITA K A K O JE TAJ I TAJ D A O ZA N E T O T O L I K O I TOLIKO. Z N A M O S O B U KOJA J E J E D N O M Z B O G TOGA I Z P R O T E S T A OTILA S M I S E . I ja j o j z a v i d i m . T a j e osoba reagirala kao to bih moda i ja da s a m u njenoj socijalnoj situaciji... Po m e n i , takva praksa j e definitivno kriva. S a m o , takvo itanje, to nije slubeni stav C r k v e , n e g o pojedinaca u C r k v i . Praksa p o j e d i n i h sveenika koja se u d o m a i l a . U d o m a e n a praksa krivih pristupa, to ne znai da je Crkva blagoslivlja. Ja nikada nisam bio upnik, pa nisam bio u takvim situacijama. M i s l i m da treba o k v i r n o zahvaliti s v i m dobroiniteljima. H v a l a svima koji ste p o m o g l i . N e k a v a m B o g uzvrati stostruko n a n e b e s k i m vratima. P r e m d a , m o d a i n e m a m pravo kritiki govoriti o t o m e . J e r n e z n a m kako j e biti s v e e n i k koji s e bori kako pokrit' dva etvorna metra krova na nekoj crkvi koja proputa. A u k o n a n i c i , i ta crkva i taj krov pripadaju m j e t a n i m a , a ne s v e e n i k u , koji e za par godina dobiti dekret i otii.

Isus je mogao birati

C R K V A J E S P O R A . A L I , I S U S N I J E BIO S P O R ? !

Isus nije bio spor, ali nije bio ni brzoplet.

ALI BIO JE NA V R I J E M E .

B i o j e U V R I J E M E . A l i brzoplet nije bio. Isus j e , zapravo, znao s t o j e o v j e k i tko je ovjek. I d a o je s e b e na Kriu. " O e m o j , zato si me ostavio..." g o v o r i koliko je Isus S A D A . Koliko je bio u t o m trenutku, a nije brzopleto letio. I on je proao svoju rezignaciju. I nije bio do kraja, lako je pravi B o g i pravi ovjek, ipak nije shvatio teinu m u k e i kria, za s t o j e znao da mora p r o i . I n a e ne bi rekao " O e m o j , zato si me ostavio". Prema t o m e , to p o t v r u j e da Isus nipoto nije bio do kraja, n e g o je do kraja i a p s o l u t n o upijao s v o j e stanje. I primio s v e to na s e b e da bi n a m a otvorio vrata b u d u n o s t i . A l i t o g trenutka on je bio o v j e k kao i m i . On je s a m o prihvatio kri v r e m e n a i ni korak naprijed o d toga. S v e ostalo uinilo s e p o milosti B o j o j . O d kria d o uskrsnua. Isus j e d a o s v e s t o j e m o g a o .

A dalje je s v e prepustio B o g u . A pitam se da li m i , da li j a , da li Crkva - da li i n i m o s v e to m o e m o i dalje s v e p r e p u t a m o B o g u . Ili kalkuliram kao s o d r e e n i m politikim, s o c i j a l n i m , drutvenim opcijama, Europskom unijom, N A T O - o m , ne z n a m i m e . e k a m o da o n i u i n e neki korak, a o n d a se mi p o j a v i m o kao nekakav moralni normativ i s a m o p r o s u u j e m o o n o s t o j e v e u i n j e n o . K a e m , ili e m o mi zaista p o v u i o v j e a n s t v o i civilizaciju u o n o to b i s m o trebali, ili nas n e e biti. TA I S U S O V A R E Z I G N A C I J A , R E Z I G N A C I J A B O G A , NIJE LI TO N A J D R A M A T I N I J I T R E N U T A K C I J E L E L J U D S K E POVIJESTI? Pa, ja se u s u u j e m rei o v o : razgovarao s a m s tolikim ljudima koji su bili u svojim b o l n i k i m posteljama z b o g tekih b o l e s t i . K a r c i n o m a , l e u k e m i j e . K a d ovjek o d e doista do kraja i kad zna da umire, da mu je kraj, ali je u srcu uinio s v e to m o e , to vie nije rezignacija. Rezignacija j e bilo s v e d o t o g trenutka. O d t o g trenutka t o postaje j e d n o p r e d a n j e . Predanje koje j e n u n o p o p r a e n o m i r o m . M i r u dui j e r zna da je s v o j e d a o , a sad u B o j e ruke. To je o n o kad si s v e d a o i s v e uinio, j e r s v u nau s u d b i n u p o j e d i n a n u , pa i civilizacijsku, v o d i B o g . K a o s t o j e v o d i o i s u d b i n u svoga sina na kriu. JE LI ISUS IMAO M O G U N O S T ODABRATI? N a r a v n o da jest. Pa bio je ljudsko b i e kao i svi ljudi. M o g a o j e rei N E kriu. M o g a o j e rei N E . A l i , shvatio je n e g d j e u srcu kao o v j e k da postoji j o j e d i n o t a alternativa. J e r , nije j u o n o d a b r a o . O n j e predan

 o v j e a n s t v u bio. Ljudi su odabrali za njega, a o n , j e r j e v o l i o o v j e k a , prihvatio j e ljudski odabir, n e s v o j . J e r nas j e v o l i o . J e r nije m o g a o rei N E kriu koji s m o m u mi p o k l o n i l i . TO I S U S NIJE P R O I V I O NITA TO SVI M l

R E I ,

N E

PROIVLJAVAMO DANAS, U O V O M E V R E M E N U . A p s o l u t n o . K a d i t a m o e v a n e l j a , n e postoji n i j e d a n ljudski d o g a a j , n i j e d n a socijalna stvarnost koja ne bi bila u t i m e v a n e l j i m a proeta i o b j a n j e n a . Ne postoji n i j e d n a ljudska situacija koja nije u e v a n e l j u dotaknuta. N i j e d n a . K a d u z m e m o cijelu B i b l i j u , n e , n e m a ljudske situacije koja nije kroz S v e t o p i s m o objanjena. S a m o je pitanje j e s u li naa ljudska srca d o v o l j n o raspoloiva da ih, u d u h u u k o j e m u su te p o r u k e pisane, m o e m o razumijevati i aktualizirati prema d a n a n j e m v r e m e n u . D r u g i m rijeima, pitanje je da li na pravi nain iitavamo p o r u k e S v e t o g a pisma. OVO TE SAD O Z B I L J N O PITAM. DA SI SE NAAO S I S U S O M N A K R I N O M E P U T U . D A S I BIO T A M O U O N O J M A S I . I D A S I I M A O M O G U N O S T P R E U Z E T I N A S E B E N J E G O V U STVAR. D A S I M O G A O REr. PUSTITE N J E G A . . . Da li bi me posluali? N E TO. N E G O , B I L I S E D A O U M J E S T O N J E G A ? A h a , da bi u m j e s t o Krista razapeli m e n e ? Pa, n e m a m to tu previe razmiljati. A k o bi moja muka uinila p l o d Isusove muke... preuzetno j e tako moda rei, ali m o d a bih se d a o . A l i , tko bi mi garantirao da

bi moja m u k a utjecala na razvoj I s u s o v e m u k e ? T k o bi mi garantirao? KAKVA GARANCIJA! N E M A GARANCIJE. Jer, ako je Isus Petru rekao: cijeni m a u korice, kad se ovaj bio s p r e m a n boriti, pa moda i umrijeti da sauva Krista, pitanje bi li m o j e razapee na kri uinilo o n o s t o j e u i n i l o Kristovo razapee. Ili bi to bilo s a m o p r o d u a v a n j e agonije za Krista. J e d n o m s a m rekao j e d n o j o s o b i koju s a m silno v o l i o : da sad d o e O s a m a B i n L a d e n , ili netko takav, i da mi kae-ili u ubiti t e b e ili tu o s o b u , ja bih rekao - ubij m e n e . A l i , pitanje j e ako n e k o g v o l i - p u n o j e tee ostati na ivotu poslije njega, n e g o umrijeti. To su tako d e l i k a t n e stvari. Ja mislim da o v j e k m o e djelovati tek u s a m o m d o g a a n j u , t o g trenutka, kad se n a e u situaciji. A l i m o j e je pitanje: bi li moja muka na kriu uinila b l a g o s l o v patnje ovjeanstva kao s t o j e t o uinila Kristova muka. I da li bih ja t i m e to bih njega "obranio" ili sprijeio n j e m u kri, z a p r a v o uinio Sizifov p o s a o . A k o s m o v e doli d o toga d a netko mora n a kri. PITANJE J E , D A K A K O , S I M B O L I N O . STATI N A G O N S K I P R E D N E K O G A U S M I S L U " U Z M I I V O T O D MENE"... D a , z n a m . A k o b i t o doista sprijeilo d a Krist o d e n a kri i d a l o m o g u n o s t o v j e a n s t v u da prihvati toga Krista - n a r a v n o , p o d u v j e t o m da taj Krist nakon m e n e o p e t ne zavri na kriu i p o d u v j e t o m da bi moja muka mogla uiniti tu snagu koju je uinila Kristova, o n d a to zaista ima smisla. I n a e , Isus je rekao Petru "odlazi od

m e n e s o t o n o " kad mu se ovaj suprotstavio u smislu - ne, ne d a m o mi Tebe. Odlazi od m e n e sotono, jer to nije m o j p l a n , n e g o plan Boji. Ja m i s l i m , da s a m u to v r i j e m e bio iv, bio bih t a m o negdje uz Ivana i M a r i j u . P o k u a o bih se probiti da mu b u d e m to blie d o k proivljava svoju m u k u . J e r , ni Ivan ni M a r i j a nisu tada p o d kriem znali to im se d o g a a . A l i , da bih bio uz Ivana i M a r i j u - tisuu posto. S I G U R N A S A M D A M A R I J I N A M U K A U T I M T R E N U C I M A NIJE BILA M A N J A O D I S U S O V E . M O D A J E BILA I V E A . J o j , teko m i j e t o rei. M o e l i majka, g l e d a j u i sina na kriu, trpjeti m a n j e od njega? M a r i j a je zajedno s K r i s t o m suotkupiteljica toga kria i te patnje. To je tolika b o l i patnja d a j e neizgovoriva i ne bih je ralanjivao. M a r i j i n a patnja j e n a d o p u n j e n j e Isusove patnje i zato ona i j e s t suotkupiteljica ovjeanstva. I ZATO N E M A I S U S A B E Z M A R I J E ? N e m a . T o j e o n d a neki zamiljeni, apstraktni Isus. J e r , j e d i n o po Mariji do Krista, a po Kristu do B o g a . To je taj siguran, najbri put. Ml NA KRIU OBINO VIDIMO ISUSA, A POD K R I E M M A R I J U . ALI, N I J E LI N E P R A V E D N O NE V I D J E T I PATNJU B O G A , OCA KOJI JE DOPUSTIO DA SE RASPEE DOGODI? U filmu Pasija, kad p a d n e o n a suza s neba i razbije se o k a m e n i p o n e p o m r a e n j e , i razdere se zastor, i mrtvi uskrsnu... To je takav misterij. Ja m o g u s a m o

rei d a s a m d u b o k o , d u b o k o siguran d a O t a c nije r a v n o d u n o p r o m a t r a o patnju svoga S i n a j a m i s l i m da je B o g tu najvei. U svemu o n o m ljubavnom, d a r o v a n o m o v j e a n s t v u , B o g s e p o k a z a o n a kriu. U s v o j blagosti p o k a z a o je s v o j u v e l i i n u . I m i s l i m da n a m se nije m o g a o prizemljiti i pribliiti na j a i n a i n n e g o s t o j e t o u i n i o preko kria. Takav n a m s e p o k a z a o u o d b i j a n j u spasa B o j e g a , koji nije m o g a o proi z e m l j o m b e z kria. P o k a z a o j e p r e k o kria p u t koji n a m je ivjeti. To su ta j e d i n a vrata spasa. A m o g l i s m o ga m o d a izbjei da n i s m o Krista na kri stavili. D a s m o g a prihvatili. A l i , j e r g a n i s m o , o v o ostaju j e d i n a vrata p o kojima s e s p a a v a m o . M i s l i m d a j e kri p o j e d i n a n o s u d b i n a svakoga o d n a s . J e r d a l j e b o l u j e m o , d a l j e u m i r e m o i daLje t r p i m o . P i t a n j e je da li bi to bilo tako da s m o prihvatili Krista. O v a k o , kri je j e d i n i o d g o v o r i m o t i v a c i j a n a e l j u d s k e p a t n j e . I o s m i l j a v a n j e ivota.
H O E M O LI TU ISTINU IKADA DO KRAJA POSVIJESTITI?

"Tvoj drugi dolazak iekujemo." I d o k l e g o d se ne d o g o d i , uvijek s m o u v r e m e n u previranja, rasta, b o r b e , u v r e m e n u ienja.

K A K O T I V I D I TAJ D R U G I D O L A Z A K ?

K a k o g a v i d i m ? P a p i s a n o j e d a e d o j e n e gurati ruku u l e g l o zmijsko i nita mu n e e biti. Da se z l o v i e initi n e e . P r e k r a s n o , g o t o v o p o e t s k i i z r e e n o . O n o to i j a n e g d j e d u b o k o u srcu o s j e a m . N e m a v i e p a t n j e , n e m a v i e b o l a , ni straha, ni z a b r i n u t o s t i , krivnje, grijeha, t j e s k o b e . S t a n j e mira, s v e p r i s u t n o g a

B o g a , b l a g o s t a n j a , istinske ivotne radosti. F u n d a m e n t a l n e radosti. Ne trenutne koja kao b a l o n p u k n e , nego d u b o k e , sveprisutne Boje radosti. Stanje u kojemu mi n e e m o izgubiti na svojoj osobnosti, n e g o e m o tek po spoznaji i istini rasti. Tako ja to nekako m o g u sebi protumaiti. A o n o to B o g sprema nadilazi a p s o l u t n o sve to mi m o e m o promiljati o t o m misteriju. NEEMO, KAE, IZGUBITI NA SVOJOJ OSOBNOSTI? R a t i o n e e biti ukinut. D a p a e . Ja bih rekao da e biti s r c e m v o e n . S a d j e e s t o j e d a n o d m a k ili s u k o b k o d ljudi i z m e u razuma i srca, a u t o m s t a n j u , kako ga v i d i m - N o v o n e b o i N o v a z e m l j a - ratio e biti n a d o p u n j e n l j u b a v l j u srca. U K O J O J E O N D A F U N K C I J I U O P E BITI A N E L I ? POSTAT E NEPOTREBNI. HOE LI SE ANELI UVARI MORATI PREKVALIFICIRATI? Z a t o ? P a oni s u c v i j e e n e b a . N e e nas m o d a v i e morati u v a t i o d utjecaja zla. N e m o d a , n e g o s i g u r n o n e e , ali e i te kako biti. S o b z i r o m da su a n e l i d u h o v n a bia, bit e uitelji, p u t o k a z , p o m o , prij a t e l j i , ljubljeni u B o j e m s m i s l u rijei. O n i koje istinski v o l i m o , koji su n a m d a r o v a n i od B o g a na i v o t n o j stazi. N o v o n e b o , N o v a z e m l j a , g d j e B o g h o d a s a s v o j i m n a r o d o m . E m a n u e l , s n a m a B o g . T o bih m o g a o izraziti s l i k o m , g l a z b o m . N i k a k o rijeju. R i j e j e p r e g r u b a , p r e m a t e r i j a l n a . P o e z i j o m , m o d a . A l i , nikako rijeju koja j e t u m a e a . U s v a k o m s l u a j u , s a m o umjetnou.

K O L I K O

J E

U M J E T N O S T

B L I Z U

N E B A ?

U m j e t n o s t j e prizemljeni k o m a d i N e b a . J e r nije u m j e t n o s t s v e to se d a n a s propagira kao u m j e t n o s t . M n o g e stvari su perverzija, a ne umjetnost. D o l i s m o d a n a s d o t l e da ispitujemo i granice umjetnosti. M o e se postaviti i pitanje moralnosti i etike u umjetnosti d a n a s . S v a k o v r i j e m e raa svoju u m j e t n o s t . Tako i o v o nae. U m j e t n o s t koja izgrauje, koja pokuava p r i z e m ljiti m a l o N e b a , t o j e p o m e n i prava umjetnost. S v e ostalo za m e n e je ki i pervezija.
DA, ALI K O J I I M A J U S V O J U E T A B L I R A N O S T , T O I O G O V O R I S V O J U O P R O P A -

G A N D U ,

S V O J U

P U B L I K U . ESTETICI

K O L I K O I V O T A

D A N A N J O J O P E N I T O ?

V R E M E N U

J a bih t o o v a k o p o v e z a o . Ljudi s u d a n a s a p s o l u t n o v e siti s v e g a , pa se i u m j e t n o s t p o n e k a d pretvara u perverzni e k s h i b i c i o n i z a m . U z m i m o , na primjer, p e r f o r m a n s g d j e autorica oslikava situaciju na B a l k a n u tako to na s c e n u izlae h r p u krvavih kostiju. P i t a n j e j e d a l i j e ona t i m p e r f o r m a n s o m htjela pokazati p a t n j e j e d n o g a B a l k a n a i D o m o v i n s k o g rata, ili je to stvar e k s h i b i c i o n i z m a i vlastitih p e r v e r z n i h nastrojenja u i v o t u . Tako d a j e to v r l o d i s k u t a b i l n o . A l i , z a m e n e j e prije svega pitanje - kakvu je p o r u k u ona poslala u srca ljudi koji su t o g l e d a l i ? P o r u k u n a d e , .mira, s u i v o t a ? N e , n e g o p o r u k u t o t a l n o g ludila. T o j e izriaj b o l e s t i l j u d s k e naravi. P o t p u n i p o r e m a a j d u h o v n e s n a g e .

V J E R U J E

L I

D A

S U

S E

N A J V E E

STVARI

U M J E T N O S T I

V E

D O G O D I L E ?

D o g o d i l e su se i d o g a a j u se kroz n a j v e u patnju i u tiini. U tiini i u patnji su se v r h u n s k e stvari d o g a a l e i dogaaju se. M O E LI SE P O N O V N O DOGODITI NEKI BEETHOVEN, SHAKESPEARE, BACH, VAN GOCH? M i s l i m d a m o e , ali p o n a v l j a m , o p e a e n v r e m e n o m u k o j e m i v i m o . Ima d a n a s v r h u n s k i h slikara, glazbenika... D a , m i s l i m d a m o e , ali, to i d e m o d a l j e , s v e rjee i rjee. A l i s e m o e . D a n a s j e s v e instituc i o n a l i z i r a n o . J e d a n M o z a r t - bi li on glatko p r o a o na a k a d e m i j i ? P i t a n j e je tko radi na a k a d e m i j a m a i to od g e n i j a l n o g djeteta n a p r a v e za v r i j e m e studija. I i m e m u s v e d u u hrane. Tako d a j e s v e t o j a k o kompleksno. PITANJE J E I M E N A M O D P O E T K A D U U H R A N E I C I M E S M O Ml, U NAJBOLJOJ N A M J E R I , SVOJOJ DJECI D U U HRANILI. ILI J E N I S M O H R A N I L I . Ja bih rekao da roditelji nekada infiltriraju s v o j e rane i frustracije u svoju d j e c u . To je e e n e g o to djeca sama imaju s v o j e p r o b l e m e . Roditelji e e rane njihovo srce pokuavajui nastavljati ivjeti kroz d j e c u s o n i m to sami nisu u ivotu uinili. Tako frustrirani, ele da to njihova djeca ostvare. To je ei p r o b l e m . To dijete ima p r o b l e m z b o g neostvarenih ambicija roditelja, a o n d a su t u , naravno, i o k o l n o s t i ivota. U O K O L N O S T I M A KAD S E R O D I T E L J I B O R E Z A E G Z I S T E N C I J U , UE DJECU PRAVILIMA PO KOJIMA SAMI NE Z 1 V E . KOJE SU P O S L J E D I C E T A K V O G F U N K C I O N I R A N J A OBITELJI?

D i h o t o m i j a ponaanja. R a d e i s m l a d i m a v i d i m da o n i to primjeuju kod svojih roditelja, pa im to v e postaje nain na koji shvaaju v r i j e m e u k o j e m i v i m o . V i d e to kod roditelja, ali v i d e to kod s v i h . Od politiara na dalje. I stoga se o n d a raa prikrivena agresivnost ili bunt, j e r - n e m a smisla sluati starije kad j e d n o g o v o r e , a d r u g o rade. Tu nisu s a m o roditelji, n e g o a p s o l u t n o s v e strukture drutva.
ALI RODITELJSKA LJUBAV I NA D R U G E NAINE M O E POI U KRIVO?

M o e ako j e posesivna, ako j e i z straha. Pitanje j e koliko g o v o r i m o o pravoj ljubavi. M o e , m o e ii u krivo z b o g prevelike skrbi za d j e c u . M o e ii i do toga da se dijete razboli. A l i o n d a vie ne g o v o r i m o o l j u b a v i , n e g o o p o m a n j k a n j u ljubavi i povjerenja u B o g a . J e r , t o nije m o j e dijete, n e g o dijete koje m i j e B o g d a o . U j e d n o m z d r a v o m o d g o j u , ako su roditelji sigurni s t o j e za dijete d o b r o , o n d a su pozvani da m o l e B o g a da se to doista za n j i h o v o dijete i ostvari. D a , j e r dijete ne zna s t o j e d o b r o za njega. Roditelji to z n a j u . A k o nije tako, o n d a e m u o d g o j ? Ima roditelja koji u p a d a j u u z a m k u pa kau: ja n e u krstiti s v o j e dijete d o k ne p o s t a n e o d r a s l o , p u n o l j e t n o i s a m o s t a l n o , pa neka s a m o o d l u i . To je t o t a l n o krivo. Z a t o ga o n d a u e hodati? Pustite ga neka ide e t v e r o n o k e , pa kad odraste, neka s a m o o d l u i h o e li stati na dvije n o g e ! M i s m o duni kao odrasli ljudi iskustvo svojega ivota dati s v o m d j e t e t u , a o n o , kad odraste, m o e ii s v o j i m p u t e m . A l i , m i s m o m u duni pruiti o d g o j . P o g o t o v o kada se govori o v j e r s k o m , kranskom o d g o j u . Z a t o se djeca uvijek krste u vjeri roditelja. To znai

da roditelji koji tako ne postupaju ili n e m a j u d o v o l j n o vjere, ili e l e prebaciti o d g o v o r n o s t na dijete koje j o nije u stanju o d l u i v a t i . Pa kad b u d e odraslo, neka o d l u i s a m o . O K . O n d a i h n e aljimo u k o l u . P u s t i m o ih da p o s t a n u odrasli pa neka o d l u e h o e li u k o l u .

ivot iz slobode

K A K O IZLIJEITI R A N E O D S J E C A N J A ? Pitanje je o k o j e m s e g m e n t u sjeanja e l i m o govoriti. N e g a t i v n a sjeanja ili pozitivna sjeanja? Ja bih o v a k o rekao: za m n o g e teke trenutke u ivotu zahvalni s m o p r e d B o g o m to s m o ih proivjeti, j e r n i s m o ostali isti. J e r su n a m teki trenuci u i v o t u , pa ak i sjeanja na te trenutke, uinili ivot svjesnijim. Drukiji p o g l e d i m a m o s a d , zahvaljujui tekim t r e n u c i m a , j e r nas oni mijenjaju. R a d o s n i t r e n u c i i n e ivot radosnim i to je sva njihova m o i veliina. A l i teki trenuci su blag o s l o v l j e n i j e r imaju m o mijenjati nas. Prema t o m e , kada g l e d a m na n e k e teke trenutke u s v o m ivotu, m o g u s a m o zakljuiti - ne p o n o v i l i se nikad vie, j e r s a m n a u i o j e d n u k o l u , j e d n u lekciju. Proao s a m put odrastanja, bilo da s a m s a m uinio te teke stvari sebi ili su mi ih uinili neki drugi.

A L I , N I J E ISTO D O G O D E LI SE T R A U M E U D J E T I N J S T V U , U O D R A S T A N J U , ILI U Z R E L O J D O B I ?

M i ivimo svoje djetinjstvo, svoj pubertet, svoje m l a d e n a t v o , svoju zrelu d o b , i ne m o e m o zaboraviti neke stvari koje su intenzivno upisane u nau m e m o r i j u . N e e m o apstrahirati od toga kao da to nije bilo. O n o to s m o mi - mi s m o , zapravo, proivljeni ivot sa svim aspektima s o c i j a l n i m , obiteljskim, o d g o j n i m . To su naa prva iskustva, seksualnosti, zaljubljivanja, rad, raalatvo, obitelj. D a k l e , s v e t o kad u z m e m , s v e s a m t o ja. S v e to ini m e n e od kada s a m se rodio pa do d a n a s , ini m e n e o v a k v o g kakav j e s a m . S a d j e t u pitanje koliko j a d o p u t a m da me neke negativne stvari determiniraju i ograuju moj ivot koji treba biti ivot iz sLobode. i v o t koji me na t e m e l j u pogreaka nauio da ne elim vie tako. I l i j e to ivot koji nastavljam ivjeti potiskujui negativne e m o c i j e koje su se u m o m ivotu i prolosti d o g o d i l e . A l i , o n o to sam ja sada - bilo da potiskujem, ili da s a m od svega neto nauio - ini m e n e o n a k v i m kakav j e s a m . D a k l e , od svega toga to s m o proli m o e m o jako d o b r o uiniti za s e b e u o v o m trenutku, u o v o m spoznajnom asu. D a n a n j e j e v r i j e m e zakinulo ljude z a m n o g e spoznajne stvarnosti. Ja s a m j e d n a od posljednjih generacija gdje se raalo i umiralo u obitelji. D a n a s to vie ne p o stoji, o s i m m o d a p o n e g d j e na s e l u . To da netko m o e svoju baku otpratiti u grob, da izdahne u s v o m obiteljs k o m okruenju i idili. D a n a s se umire po b o l n i c a m a i u starakim d o m o v i m a . D a n a s se sva djeca raaju iskljuivo po b o l n i c a m a . Prije se raalo u okruenju obiteljskog d o m a . O n a j misterij raanja i umiranja je otrgnut iz obiteljskog odgoja. Tako da s m o u neku ruku hendikepirani. J e r , dananja generacija je zakinuta za j e d n o iskustvo. J a n e u nikada zaboraviti, j e r m e t o o p e a t i l o za cijeli ivot, kako sam drao svoju baku za

ruku d o k je izdisala i njen zadnji p o g l e d oiju d o k su j o bile svjesne. Taj p o g l e d je bio na m e n i . O n d a je okrenula glavu i izdahnula. Ja s a m svoju baku oprao, o b u k a o , poeljao. K r u n i c u s m o j o j o k o ruku stavili, svijeu zapalili, m o l i t v e n a v e e r izmolili. D a k l e , t o j e neto ega danas n e m a . A ja bih rekao, to je odgoj u obitelji. G d j e se u obitelji raa i umire. G d j e se proivljava a p s o l u t n o s v e s t o j e sastavni dio j e d n o g ivota. Pa ak i obiteljska svaa, ako ostaje u okviru obitelji. Tako rjeavamo p r o b l e m e koje ivot d o n e s e , pa je i to na d o b r o j e d n o g u r a v n o t e e n o g odgoja i ivota. O s i m ako je rije o svai koja ugroava ivot ili je z b o g pedofilije. Tada to ne m o e ostati s a m o u obitelji. D a n a n j e m o d e r n o v r i j e m e zakinulo nas je za takve stvarnosti. Ja n e u rei da bismo se trebali vratiti unatrag, i da bi ene i dalje t r e b a l e raati s b a b i c a m a u svojim obiteljskim d o m o v i m a . A l i , j e d n o s m o d o b i l i , a p u n o toga izgubili.
A BI LI SE M O G L O U M I R A T I ?

Umirati bi se m o g l o e e n e g o to se umire. J e r , ako n e m a p o m o i m e d i c i n e , pa dajte t o g ovjeka u okruje obitelji, pa neka d o m a izdahne. To je m i n i m a l n o to mu m o e m o pruiti pred kraj ivota. S a m o je pitanje obitelji da l i j e spremna na neto takvo ili nije. N a m a je to izilo iz glave i kao m o g u n o s t suivljavanja s o v j e k o m do asa njegove smrti.
RANJAVAMO LI Ml S V O J I M R A N A M A D R U G E LJUDE?

A p s o l u t n o . S v o j i m ranama ranjavamo d r u g e , ali

m o e m o rei i o v o : stvar j e i d o o s o b e koja s e d a d e raniti m o j o m p a t n j o m , m o j o m f r u s t r a c i j o m , m o j o m n e s i g u r n o s t i . I sad se tu postavlja istinsko pitanje l j u b a v i . J e r , ako j a nekoga s t v a r n o v o l i m , m a m o e o n imati sto rana, ja ga v o l i m i ta me l j u b a v titi da ta njeg o v a rana ne rani m e n e . A l i , s t i m to ga v o l i m , ja se i s u i v l j a v a m , o n d a i p a t i m j e r ga v o l i m . Ja ivim u nadi da e taj o v j e k iscijeliti s v o j e srce, patnju s v o g ivota. O n d a o n ima n a d e s a m o z b o g b e z u v j e t n e ljubavi ljudi koji ga v o l e . A L I , N I L J U B A V N E M O E J A M I T I D A N E E KATKAD I Z G U B I T I NADU? J a m s t v o je Ljubav sama. I milost Boja. A ta milost se protee i na l j u d e koji me v o l e . D o p u s t i da te v o l i m ! D o p u s t i da ti p o m o g n e m ! Tada v i e ne g o v o r i m da e moja rana nekoga raniti, n e g o g o v o r i m da e moja rana nekoga blagosloviti. To je d o k a z koliko je ljubav sveproimajua. I KAD V I E NE M O E M O , K A D SE U G A S I I Z A D N J E S V J E T L O , ONDA K A E M O : NEKA BUDE VOLJA TVOJA! JE LI TO N A J P O S L J E D N J I J A O D S V I H RIJECI? N e k a d a da. N e k a b u d e volja Tvoja, ali ne protiv m o j e s l o b o d n e v o l j e . J e r , inae ne bih bio s l o b o d a n . To k a e m o o n d a kad mi sami ne z n a m o s t o j e najbolje za na ivot. A KAD Z N A M O , P A N A V O D I M O M A L O B O G A N A S V O J U STVAR? O n d a se naa volja s B o j o m v o l j o m sklopi.

U PRIU O TERETU SJECANJA I PROLOSTI SPADA I TEMA O K O J O J E S T O G O V O R I - O O P A S N O S T I M A OD K A J A N J A . TO JE U T O M E OPASNO?

Nita na o v o m e svijetu nije tako Lako kao zadobiti o p r o t e n j e o d B o g a . DakLe, B o g j e spremniji dati nama oprotenje nego to s m o ga mi spremni primiti. ProbLem nikada nije u B o g u . ProbLem je uvijek u nama Ljudima. Prvi probLem je taj to ne m o g u s e b e prihvatiti. N e m o g u oprostiti sebi. N e m o g u s e b e zavoLjeti. U koliziji s a m s a m sa s o b o m . StaLno se grizem z b o g grijeha. ProLost! StaLno ivim u n e k i m proLim ranama, jer sam ovo, jer sam ono. Mrzim sebe. A k o n e m o g u sebi oprostiti, kako m o g u oprostiti bLinjemu, B o g u ? Kako m o g u osjetiti da mi B o g oprata? N e k i koji ne m o g u oprostiti s e b i misLe da osjeaju d a i m B o g n e oprata. N e . T o ostaje s a m o na razini miljenja. Forma mentis. A l i nije zahvatilo srce, jer, da j e s t , o v j e k bi klicao od radosti. To je o n d a o b r a e n j e . N o v i o v j e k s e raa. M o r a stvoriti uvjete da bi milost Boja uhvatila t v o j e srce. A to znai da m o r a oprostiti na trima razinama. P r v o , oprostiti sebi, prihvatiti s e b e , zavoljeti s e b e . Ma to g o d da s a m u ivotu uinio, j e r m e B o g ljubi. Vraja j e zamka uvjeriti ovjeka da nije dostojan B o g a . Pa se neki katolici pret v o r e u v j e n e kajatelje. Kukaju, p l a u , u m j e s t o da sebi o p r o s t e , j e r ih B o g ljubi. Kakve rtve ljudi na koljenima r a d e ! O v o , o n o ! J a t o n e ismijavam, ako t o rade i z pravih poriva u dui. A l i m n o g i to i n e da bi kanjavali s a m i s e b e . O n o psiholoko, autodestruktivno, z b o g nekih grijeha prolosti ispataju pred B o g o m . N e m o g u j a s a m s e b e otkupiti pred B o g o m , j e r m e j e Krist o t k u p i o na kriu prije dva tisuljea. Ja m o r a m s a m o

postati svjestan d a s a m Boji. D a m i j e s v e o p r o t e n o . D a bih t o m o g a o zaivjeti, m o r a m m o i sebi opratati. To je p r v o . D r u g o je - znati oprostiti b l i n j e m u . A t r e e , oprostiti i B o g u , j e r m n o g i su i na B o g a ljuti. Na primjer - zato ba m o j e dijete u m i r e od l e u k e m i j e ?

P O N E K A D

J E

T O

L A K E

N E G O

O V O

P R V O .

U v j e t da o p r o s t i m b l i n j e m u je da p r v o o p r o s t i m sebi s a m o m . D o g a a s e , n a i m e , da o n o to me iritira, ili o n o to me d o v o d i u konflikt s d r u g o m o s o b o m , to su i n j e n i c e i stvarnosti koje p r i m j e u j e m u sebi s a m o m e . K o j e n o s i m potisnute u sebi. D a k l e , da bih m o g a o d o i u suglasnost, u smiraj, u o d n o s s d r u g o m o s o b o m - u o d n o s oprotenja, m o r a m d o i u o d n o s sa s a m i m s o b o m i pomiriti se sa svojim vlastitim stvarnostima. K o d oprotenja drugoj o s o b i g o v o r i se i o j e d n o j drugoj dimenziji. Kada druga o s o b a , n a i m e , n e o v i s n o o m e n i , ini na m e n e agresiju ili me zlostavlja, ili me p o v r j e u j e , j e r je ona sama b o l e s n a i zla..., u t i m t r e n u c i m a m o r a m shvatiti s a m o j e d n u istinu. Gajiti mrnju p r e m a t a k v i m i n i m a , p r e m a takvim o s o b a m a , ne znai rjeavati se m u k e u dui, n e g o produbljavati agoniju u s r c u . J e r , ljudi koji su u V u k o v a r u izgubili s v e v o l j e n e , upali su u z a m k u - svjedoili su mi to - ulovili su se u z a m k u samosaaljevanja i t i m e opravdali svoju mrnju p r e m a neprijateljima. Treba, d a k l e , prekinuti to. M o r a m o p o e t i opratati iz pozicije da, kad o p r o s tim b l i n j e m u , p o m a e m sebi. K a d z a v o l i m blinjega, z a v o l j u j e m s e b e . K a d s a m prema s e b i u redu, ne m o g u a da ne b u d e m i prema neprijatelju u r e d u . M r n j a mi nipoto ne p o m a e . N i k a k o se ne smije upasti u z a m k u mrnje, v e j e treba sasjei u korijenu. O p r o s -

titi b l i n j e m u znai d o s l o v c e biti s p r e m a n dati ivot za s v o j e neprijatelje. Toliko biti Boji. K a d tako m o g u zavoljeti, kad tako m o g u pristupiti bilo k o j e m o v j e k u , o n d a m o g u i neprijatelju. U toj toki usijanja, r e c i m o to tako, stoji i pada t e m a oprotenja b l i n j e m u . U S P O R I M A L O , M O L I M TE. SVE Z N A M . I S U S . R A S P E E . A L I , DAJ S E SJETI O N I H V U K O V A R S K I H P R I Z O R A . J E S I L I U P O Z N A O O S O B U K O J A B I DALA l V O T Z A O N E K R V N I K E ? U p o z n a o s a m o s o b e koje s u j a k o blizu izriajima t a k v o g naina ivota. A l i , d o s l o v c e t a k v e , nisam. S a m o , to ne znai da takvi ljudi ne postoje. J e r , u p r o t i v n o m e , i I s u s o v e rijei iz evanelja bile bi floskula i neto to j e n e m o g u e ostvariti. D a k l e , n e e m o mi tumaiti e v a n e o s k u rije na t e m e l j u iskustva v e l e a s n o g a S u d c a , n e g o n a t e m e l j u vjere koju ja i m a m u Boju rije. Kad bih se naao u toj situaciji, m o g a o bih biti na liniji e v a n e l j a ili na liniji ljudske g l u p o s t i , i t i m e produavati vlastitu a g o n i j u . Ja v j e r u j e m da je m o g u e dati ivot za neprijatelja i tako oprostiti. Ja v j e r u j e m toj Bojoj rijei. A iskustva nemam. M O E M O L I TRAITI O D B O C A O P R O S T Z A S E B E A K O N E OPROSTIMO DRUGOME? M o e m o . M n o g i ljudi trae oprost za vlastite grijehe, a o n d a grijehe drugih doivljavaju kao teret na d u i , j e r n e m a j u d o v o l j n o iroko srce da o p r o s t e t u e grijehe. A l i , trae o p r o s t za vlastite grijehe. J e r , ukrasti neto, na primjer, ili sitno slagati, to je sasvim druga dimenzija grijeha, n e g o , na primjer, ubiti. D a k l e , Ljudi m o g u od

Boga traiti oprost za vlastite grijehe, ali o n d a ostaje o n a j e d n a dimenzija u dui iz koje, z b o g Bojega o p r o s ta za vlastite grijehe, moraju s m o i s n a g e oprostiti v e like grijehe z l o i n c i m a koje su ti zloinci poinili njima. J a s a m uvjeren d a ovjek k o m e j e B o g s v e oprostio, koji dolazi u unutarnji mir sa s a m i m s o b o m i sa svojim slabostima, m o e iz te snage Bojega mira i milosti s m o i snagu da oprosti teke grijehe z l o i n c i m a .
DA BI O V J E K OPROSTIO D R U G O M E TEKI G R I J E H , M O R A LI SE TA D R U G A O S O B A PRVO POKAJATI?

N e . N a neprijatelj m o e nas i dalje mrziti i vrebati situaciju da nas ubije, to se nas ne t i e . M o j e srce m o e biti u t a k v o m e miru da n j e m u , koji planira da me ubije, istoga trenutka oprata. a k i da mu oprata n j e g o v o planiranje. Pa makar me p o n o v o p o k u a o ubiti.
TO SVE, NARAVNO, G O V O R I U SVOJE IME.

J a n e m o g u donositi o d l u k u u t u e i m e . O v o g o v o r i m iz s v o j e perspektive i u s v o j e i m e . Da m e n i pobiju m a j k u , o c a , sestru, ogora i o s m e r o neaka, o n d a bih se i ja pitao. A l i , z n a m da, ako bih elio nastaviti ivjeti a da ne p o l u d i m , m o g a o bih to j e d i n o tako da o p r o stim. Kako bih to uinio, to z n a m ja. A l i kaem i drim se e v a n e o s k e rijei: ovjek m o e nai mir srca s a m o tako da i neprijateljima oprosti. Ne s a m o da oprosti, n e g o i da ljubi neprijatelja kao blinjega svoga. To je e v a n e o s k a poruka i to je izazov koji ja elim slijediti. O s o b n o nisam u ivotu tako izazvan bio, ali iz o v e perspektive m o g u rei da bih tim p u t e m iao da mi se takav izazov d o g o d i .

B O J I M SE S A M O DA UZ T A K V O O P R A T A N J E IDE I TO DA SE S V A K O M A L O M O R A P O N O V I T I POVIJEST. N e . Krivo. A k o bi svi Boji ljudi, od kada je povijesti i o v j e a n s t v a , opratali tek kad bi se z l o i n c i pokajali, b u d u n o s t i n a m ne bi bilo. D o b r i ljudi moraju p o v u i naprijed. A z l o i n c i m a e d o i njihov trenutak kairosa, katarze, ienja srca. Ja ne m o g u ovisiti o kajanju z l o i n c a da bih m o g a o ivjeti u miru i krenuti naprijed. M o j e srce j e v e e o d srca z l o i n c a . J e r , ljubav nadilazi svaku mrnju. I moj uvjet nije da se z l o i n c i pokaju da bih ja ivio u miru. J e r ja ivim u miru kajali se oni ili ne. O p r a t a m im j e r elim ivjeti. Ja ne pristajem na mrnju. O n i ne m o g u toliko ubiti koliko ja m o g u oprostiti. J e r m e n i je do ivota, a ne do smrti. a n s a da se oni pokaju j e s t moja silna ljubav koja im oprata. Ja im m o r a m prvi oprostiti i p o v u i ih u tu sferu milosti B o j e da bi se n e g d j e d o t a k l o njihovo srce, tako da se i o n i p r o m i j e n e . e k a t i da se z l o i n a c pokaje pa da m u oprostim j e n e m o g u e . T o j e ravno smrti, j e r oni n e m a j u s n a g e pokajati se ako ne d o b i j u od nas milosti, ljubavi i na oprost. To je zakon s p o j e n i h p o s u d a . To je e v a n e o s k i pristup.

Z A T O B A N E V I N I O K A J A V A J U G R I J E H E SVIJETA? KAD U VELIKIM P R I R O D N I M KATASTROFAMA UVIJEK NASTRADAJU N A J J A D N I J I ILI KAD U R A T O V I M A S T R A D A J U D J E C A , P I T A M O S E ! B O E , Z A T O ? K O J A J E T O B O J A L O G I K A ? N E K I E TADA REI D A J E B O G O K R U T A N , N E K I D A J E N E Z A I N T E R E S I R A N , A NEKI E U P R A V O U T O M E NAI D O K A Z D A B O G A N E M A . J E L I KALVARIJA TU J E D I N A POVEZNICA? Pa, kud nevinije slike od Kalvarije ima? Roditelji koji

imaju nekoliko d j e c e , a j e d n o od njih je s p o s e b n i m p o t r e b a m a , o n o l i k o koliko v i e panje, rtve i ljubavi p o s v e u j u t o m d j e t e t u , toliko v i e indirektno o d B o g a primaju zauzvrat. Na nain na koji to znaju s a m o ljudi koji takvu situaciju proivljavaju. To je j e d a n primjer, ali tako je uvijek u ivotu. D a , nevini su odabrani da trpe. A po meni, u o v o m e m o d e r n o m , l u d o m vremenu u k o j e m i v i m o , n e v i n i j a bih rekao - m u e n i c i , j e s u abortirana djeca. M i l i j u n i p o c i j e l o m e svijetu. O n i s u ti koji s v o j i m rtvama dre o v o o v j e a n s t v o . O n i su t o t a l n o nevini. Z b o g njih ovaj svijet j o opstoji, z b o g razloga koje s a m o B o g zna. J e r n a m daje a n s u . Priliku.

J O J E D A N M I S T E R I J , D A K L E ?

A p s o l u t n o . Ja se ni ne u s u d i m t u m a i t i taj misterij. A l i ga s r c e m m o g u razumjeti i prionuti na taj nain ivotu.

M A N J E R T V U

E O D

L J U D I

PRIHVATITI D J E T E T A

A B O R T I R A N O K O J E E

D I J E T E

K A O

V E U

R O E N O G

U M R I J E T I

N A S I L N O M S M R U .

Toliko ubijenih roenih n e m a koliko n e r o e n i h . A k o e m o gledati statistike, o n d a n e m a toliko nevinih m u e n i k a , ali zaista n e v i n i h , j e r j o ni svjetlo d a n a u g l e d a l i nisu. A zato? S v e je d a n o nama ljudima na s l o b o d u . E, tu se sad pitam o f e m i n i s t i k o m p o g l e d u na enska prava, gdje o n e zadiru u misterij B o j e g poslanja l j u d s k o g ivota. R a a n j a i ivota o p e n i t o . Koliko l i j e tu egoizma i b o l e s t i !
P O S T O J E L I I K O J E O K O L N O S T I , O S I M M O G L E Z D R A V S T V E N I H , O P R A V D A T I K O J E B I

A B O R T U S ?

N e . S a m o kad se radi o i z v a n m a t e r n i n o m z a e u i situacijama kada je ugroen psihiki i fiziki ivot majke. S i l o v a n i m e n a m a treba najprije s v e objasniti, a to e o n e o d l u i t i , pitanje j e n j i h o v e s l o b o d e . S t o se s a m o g abortusa t i e , tu Crkva ima j a s n e s t a v o v e i ja stojim iza njih.
N E V I N O S T I R T V A U S F E R I M I S T E R I J A ? !

D a . J e r , ako ima n e v i n o g , o n d a je to bio Isus na kriu. A l i , zar nije v e l i a n s t v e n a l u d o s t Boja da u najnevinije, najkrhkije i najslabije o v o g a svijeta, ili, kako On kae - u "najlue", poloi misterij opstanka civilizacije i svijeta. Ti nevini su Boji h u m u s ivota na o v o j zemlji. T o j e istina p o Bojoj logici. O n i s u sukus B o j e p r a v d e koja e nas j e d n o g a dana s v e zatei.

Pilatov referendum

J O M E NETO M U I O K O B O J E L O G I K E . J U D A I PETAR. O B O J I C A S U I Z D A L I I S U S A . S T I M STO J U D A OSTAJE M E T A F O R O M I Z D A J N I K A , A PETAR POSTAJE T E M E L J E M C R K V E . G o v o r i m o o k o n a n o m inu s u d b i n s k o g p o g l e d a na Petrov i J u d i n ivot. Petar je ipak ostao uz Isusa, a J u d a se ubio. N i j e bitno to s t o j e J u d a izdao Isusa. Bitan j e k o n a n i ishod p o s l o b o d n o j volji ivota J u d e kao ovjeka, i konani ishod po s l o b o d n o j volji Petrova ivota. Petar se ipak pokajao i gorko zaplakao, a J u d a se o b j e sio na s m o k v i . Ne g o v o r i m o t o m e je li J u d a izdao ili je Petar izdao. Izdali su ga i j e d a n i drugi u k o n a n i c i , ali, zavrni in ivota s u d b i n s k o g za Petra i J u d u je d e s n o i lijevo. J u d a je o d a b r a o suicid j e r se sa svojim i n o m nije m o g a o nositi, u s v o m si srcu nije m o g a o oprostiti i nije se m o g a o pomiriti s B o g o m . D o k je Petar gorko zaplakao i okajao s v o j e grijehe. A koga e B o g o d a brati n e g o s l a b o g ? O d a b r a o je Petra. A J u d i je kao i Petru dana ansa da na svojim grekama n a u i . Petru j e n j e g o v o pokajanje oito postalo toliko p r o i u j u e

da mu je Krist kao Uskrsli mogao rei - d o s a d si se sam o p a s i v a o i h o d a o kamo si htio, odsad e te drugi opasivati i voditi k a m o nee. Da mu predskaza, stoji u S v e t o m p i s m u , smrt kojom e umrijeti i proslaviti B o g a , pa su ga ubili u Rimu i naopako razapeli. D a k l e , do te mjere se Petar dao Bogu po snazi vlastita kajanja i oprotenja sebi. D o k je J u d a , po meni, tu pogrijeio. Ili nije i m a o s n a g e kao ovjek. Jer, B o g je milostiv, oprostio bi i n j e m u . Nije Krist Judi rekao: odlazi od m e n e , s o t o n o ! R e k a o mu je s a m o : to ini, ini brzo. D o k je Petra izriito prozvao i rekao m u : odlazi od mene, sotono. Petar j e kontradiktoran. O n j e jedna eksplozivna, estoka, ali umjetnika dua. estoka i luda. D o k je J u d a materijalna dua. O n j e politiko-ekonomska dua. N j e m u je najvanije bilo to to je mislio da e Isus biti okrunjen za kralja. Doivljavao g a j e kao politikog lidera. J e r ga nije shvatio. A kad je vidio da sve to ide u krivo, a ne kako je on mislio - d o b r o , ovi e ga uhvatiti, a narod e ga izvui - kad je v i d i o da g a j e narod razapeo, nije imao snage okrenuti p l o u i pokajati se, nego se objesio. D a k l e , taj zadnji ishod na je presudan m o m e n t da Petar b u d e Petar, a da J u d a b u d e J u d a . A, gdje je sada J u d a - mislim na njegovu duu - to zna samo dragi B o g .

TO

TI

M I S L I ,

G D J E JE?

Z n a dragi B o g . N a j e d n o m e mjestu Isus kae: o n o m e ovjeku koji izda sina Bojega bolje je da se ni rodio nije, da mu je mlinski k a m e n o k o vrata. Ja uistinu, v e z a n o uz pakao, kaem - u k o n a n o m i n u , nakon smrti, oi u oi kad se s B o g o m n a e m , m o j e

z a d n j e D A z a B o g a , ili N E B o g u , p r e s u d a n j e in moje vjenosti.

B A Z A T O , P O M O M E , J U D A G L A T K O M O E BITI I U R A J U .

I p o m o m e . A l i , g l u p o j e u o p e t o definirati. O n j e t a m o gdje j e Boja volja. G l u p o j e definirati, j e r bismo se zapleli u v r l o d u b o k e t e o l o k e rasprave.

D O B R O , A L I S A M O J O O V O : I M A I P A K N E K E ASTI U J U D I N U SAMOUBOJSTVU.

Ja vidim... ako m o e m o o asti govoriti, o n d a vidim sprjeavanje v e e g a zla. G o r e od toga to je uinio, J u d a nije m o g a o uiniti. Pa da ne bi u i n i o j o gore, da ne bi n j e g o v o m prisutnou ilo j o vie na gore... A, m o e m o i o v a k o rei: J u d a vie nije m o g a o gledati p o s l j e d i c e koje je proizveo i j e d n o s t a v n o se ubio. M o e m o govoriti i o t o m e d a j e kukavica, ali i o t o m e da nije vie htio da se po n j e m u ini zlo za Krista i za o n o Kristovo. Kad je shvatio to se z a p r a v o dogaa i s t o j e izgubio i stavio na k o c k u , tada je shvatio apsurd sukoba ljudskoga i Bojega gledanja na misterij postojanja Krista. Tada, u v r e m e n u , i za svu vjenost. Kad je t o shvatio, psiha m u j e p o e l a pucati. Pitanje j e koliko je on bio u ludilu, u b u n i l u , u o a j u , u oku od toga to s e s v e p o i n j e dogaati j e d n i m m a l i m , prvim p o t e z o m kojim j e o n proizveo d o m i n o efekt. A l i , d o m i n o j e v e bio sloen o d s v e e n i k i h poglavara, o d i t a v o g m n i j e n j a t o g v r e m e n a . J u d a j e s a m o g u r n u o prvu p l o i c u . U t o l i k o je kriv ili nije kriv. To m o e biti pred B o g o m j e d n o g a dana o p r a v d a n j e ili o s u d a . M i m o e m o s a m o po ljudski ralanjivati.

ALI S V E JE TO I D A N A S . P R I J E DVA T I S U L J E A I S A D A , ISTO J E . A K O J E O V J E K B O G A P R O C I J E N I O , P A K U D NEE I S V E M U D R U G O M E ODREDITI CIJENU? SVE JE NA P R O D A J U I SVE SE M O E KUPITI. Za 30 srebrnjaka. Prestrano. Na toliko su sveeniki poglavari procijenili Krista. Za to se m o g a o kupiti neki m a l o bolji k o m a d z e m l j e tada. Ljudi koji n e m a j u Boga i D u h a u s e b i , imaju materijalni p o g l e d na ivot i v r i j e d nosti ivota. I, eto rezultata. O S T A N I M O J O M A L O U O V O M E V R E M E N U . PILAT J E F O R M A L N O J A K . M O A N . ALI U S E B I J E K U K A V I C A . B O J I S E NARODA, SVOJIH EFOVA U R I M U . KOLIKO JE ON KLASINI POLITIKI KLIEJ? N e , o n j e isti pravnik. O n j e , p o m e n i , ak i m a o l j u d skosti, o v j e n o s t i . O n j e Isusa htio nerazapeti. O n n a n j e m u nije naao krivice. P A Z A T O G A J E DAO? D r a o se pravnih, zakonskih o d r e d b i onoga v r e m e n a , kada se o b l a g d a n u Pashe nekoga pusti. I pitao j e n a r o d . E v o t i d e m o k r a c i j e ! Pilat j e z a p r a v o bio d e m o k r a t i a n . I to je dokaz da demokracija nije vrhunska Boja kreacija, nego - po m e n i - to treba biti teokracija. E v o dokaza gluposti apsolutiziranja d e mokracije kao p o l i t i k o g ina. O n j e prepustio n a r o d u . NA REFERENDUM. Na r e f e r e n d u m , tako j e . A n a r o d je kao o v c e kad im

ubije pastira. I narod je o d a b r a o B a r a b u , a ne Krista. D a k l e , Pilat j e o p r a o ruke, narod j e o d a b r a o . Pilat j e . bio rimski o d g o j e n , pravno p o t k o v a n , znao je jezike. B i o j e ovjek o b r a z o v a n , naitan. N e b i g a inae R i m postavio na tako g o r u e p o d r u j e kao s t o j e i d a n a s . Izrael, J e r u z a l e m , Palestina. A, kao i ovi d a n a s , Pilat je bio veliki d i p l o m a t . M o e m o rei d a j e s njim p o e l a upotreba d e m o k r a c i j e . E v o , neka narod o d l u i ! I narod j e razapeo B o g a . J e , bio j e t o r e f e r e n d u m , m o e m o to tako rei. Kako je Krist, kao p l o d , toliko rtvovana Boja stvarnost, za m e n e je to najbolniji r e f e r e n d u m . Je li prvi, ne z n a m , ali je najbolniji. I to je d o k a z apsurda apsolutiziranja demokracije. A to se tie Pilata, j e d i n o mu z a m j e r a m to s t o j e p r e d ljudima izjednaio pravednika i b a r a b u .

Z N A I ,

N E

V I D I

T U

Z L O U P O R A B U

A U T O R I T E T A

V L A S T I ?

N e . Pilat s e n e slui t i m e . N j e g o v o j e srce, p o m e n i , b o l o v a l o . Isto kao i u svih o n i h koji su g l e d a l i N e v i noga na kriu. 1 Pilat je g l e d a o N e v i n o g na kriu i nije m o g a o nita. O n j e bio poten o v j e k pritisnut zakon o m . Pritisnut politikom, pritisnut m o n i c i m a iznad njega. Kada bi svi politiari o v o g a svijeta d a n a s bili kao Pilat, ovaj bi svijet bio bolji svijet. J e r , Pilat nije kalkulirao. On nije poticao na korupciju, nije p r i m a o mito, o n j e Isusa htio o s l o b o d i t i . A l i j e bio o v j e k zakona. J e r m u j e zakon bio j a i n e g o srce, koje m u nije bilo toliko izgraeno. I n j e m u je bilo b o l n o gledati d a j e narod o d a b r a o B a r a b u , a ne Krista. B o l n o . S v a k o g v e l i k o g mukarca v o d i j e d n a mudra ena. A u S v e t o m p i s m u n j e m u ena kae: pusti o v o g pravednika, ja s a m noas pretrpjela radi njega. D a k l e , j o mu je i ena dala

poticaj i o n u stutnju u srcu. Z a p r a v o mu je potvrdila da je krivo da se Isusa o s u d i , ali, zakon je vraji. T o j e d o k a z d a j e zakon manjkav. I t o j e o n o s t o j e Krist, tek kad je proao kroz Kalvariju i uskrsnuo, d o n i o na ovaj svijet. To j e , po m e n i , kranstvo. To da ljubav nadilazi zakon. To je d o n i o Krist. Tako da bi pilati o v o g a v r e m e n a morali nadii P i l a t o v o stanje, prerasti ga tako da ljubavlju ive po z a k o n u . To je nova era. Kristova era. A takvih ima j a k o m a l o m e d u politiarima. G o t o v o da ih i n e m a d a n a s . K a m o sree da su k'o Pilat, ali nisu mu ni blizu. A NE SLIE BA NI M O J S I J U . KAD GA JE O N O J A H V E P O Z V A O D A P O V E D E I D O V E I Z EGIPTA, U M R O J E O D S T R A H A . P A S E I Z V L A I O : Z A T O B A J A , N I S A M J A Z A TO, N A I N E K O G A D R U G O G A ! A D A N A S - S V A T K O M O E BITI S V E , A N I G D J E O V J E K A O D KRVI I M E S A . P O T P U N O P O M A N J K A N J E K R I T E R I J A . JE LI TAKO? N e , ne. D a n a s se radi o pomanjkanju svijesti o o d g o v o r nosti, o pomanjkanju kolektivne svijesti o odgovornosti. D a n a s ima p a m e t n i h , mudrih i potenih ljudi, ali n e m a j u d o v o l j n o hrabrosti. I ludosti da stanu na e l o . D a n a s je z a v l a d a l o o n o pravo ludilo u k o j e m u o n i m a m u d r i m a i asnima koliko ih ima, njima treba j o maLo o n e Boje ludosti! A l i j e n e m a j u . M a l o i h j e . I u konanici d o u na s c e n u tek po Bojoj milosti. J e r o v u povijest ipak v o d i B o g . N e d o g a a s e bez Bojega znanja i d o p u t e n j a . Tako bih to radije rekao. S v i s m o mi s l o b o d n i ljudi i svatko od nas djeluje u s v o m e m a l o m e krugu, a o n d a i u cijeloj civilizaciji. A l i s e nita n e d o g a a bez g l o b a l n o g a B o j e g plana. O d predvianja prorokih, Staroga zavjeta, Knjige

O t k r i v e n j a , na d a l j e . I kad u z m e m o s v e u obzir, s v e je o v o n e g d j e zapisano. U B o j e m u p l a n u , naravno. KAD S M O K O D K O L E K T I V N E S V I J E S T I , S M I J E M O L I P O V U C I PARALELU I Z M E U HRVATSKOG I I D O V S K O G "IZLASKA IZ EGIPTA"? I J E D N I 1 D R U G I , N E T O M SU U G L E D A L I S L O B O D U , P O E L I S U S E I Z M E U S E B E GRISTI. Hrvatska o d pamtivijeka b o l u j e o d k o m p l e k s a m a n j e vrijednosti. Od kompLeksa da se mora dokazivati, opravdavati. G d j e je tu samopotovanje? Evo, odgovorit u p r o t u p i t a n j e m : to misli, kad doista d o e do svjetskih bura i oluja, do g l o b a l n i h p r o m j e n a , kad se rue civilizacije, kad d o e do katarze. S t o e tada biti bolje - biti H r v a t ili A m e r i k a n a c ? PO M E N I , HRVAT. Ne tako. N e g o , to bi doista tada bolje bilo biti? M I S L I M D A J E U V I J E K N A J B O L J E ZNATI TO J E S I I BITI TO TO JESI. Tako j e . A j e d a n veliki broj A m e r i k a n a c a u biti ne zna s t o j e . J e d i n o to ih dri zajedno, to je american dream A l i to e biti kad se p r o b u d e iz t o g sna? O v o vrijedi za s v e nacije. S v a t k o od nas, p o j e d i n a n o i g l o b a l n o , ima neke s v o j e iluzije i s n o v e . A l i u s p o r e u j u i sada H r v a t e i A m e r i k a n c e , m o g u rei da ja z n a m g d j e m i j e p r a d j e d o v i n a , gdje su kosti pradjeda pradjeda moga. S t o l j e i m a s m o na o v o j svetoj grudi. V e sama ta injenica nije iluzija, n e g o t e m e l j na k o j e m u n o v o i n o v e generacije m o g u stajati. A m e r i k a n c i , ali n e s a m o

o n i , moraju k o n a n o otkriti t e m e l j na k o j e m u stoje, j e r n i j e d n a drava ne moe opstati s a m a , izolirana kao otok. Ima u j e d n o j bazilici u J e r u z a l e m u j e d a n sat, svojevrsna kazaljka v r e m e n a . Nalazi se t a m o gdje je nekada bila kula D a v i d o v a . Taj sat kronologija je v r e m e n a koja pokazuje tko j e s v e v l a d a o S v e t o m z e m l j o m od 5. tisuljea prije Krista. V l a d a o , i izgubio. Z a t o b o r b e t a m o ? I kako e se to g o r u e pitanje rijeiti? D a k l e , ta f u n d a m e n t a l n a pitanja koja izlaze iz p o vijesnosti, iz s a m i h korijena civilizacije, d a n a s nisu rijeena. G l o b a l i s t i k i , ahistorini pristup, taj p o j a m povijesnoga kontinuiteta ne m o e ni razumjeti. I zato p r o b l e m rjeava p r i n c i p o m snage i m o i . A kako p o vijest i civilizacija nisu od juer, taj, u v j e t n o , ameriki princip, unaprijed j e o s u e n n a propast. S a m o j e pitanje posljedica i v r e m e n a kada e se taj pristup pokazati t o t a l n o krivim. U s v a k o m s l u a j u , d o k l e g o d se b u d u nivelirale povijesne t e k o v i n e i apstrahiralo p o v i j e s n o dostojanstvo naroda, ni t a m o , ni igdje na svijetu pravednoga i trajnoga mira n e e biti.

Ljudi svjetla

D O L A Z I M O D O P I T A N J A IDENTITETA. J E L I Z A T O D A N A S U G L O B A L I Z I R A N O M V R E M E N U TAKO V A N O RAZBITI M E M O R I J U ? J E R B E Z N J E N E M A IDENTITETA. A O N D A S L I J E D I P R A N J E M O Z G A , TO J E V R L O J E D N O S T A V N O . Tehniki aparat funkcionira p o d o d r e e n i m n a p o n o m , p o d o d r e e n i m o p t e r e e n j e m . Televizor, kompjutor, s v e . K a d ga preoptereti, izgori. S t o se d a n a s d o g a a ? S v i p o l a k o izgorijevamo, p r e g o r i j e v a m o . Z a s i e n i inform a c i j a m a g u b i m o bit. O d u m e vie n e v i d i m o drveta. Na taj nain se d a n a s brie memorija. Prezasieni informacijama, ljudi postaju ljudi zaborava. Z a t o s m o tako brzo zaboravili D o m o v i n s k i rat, to da s m o bili u J u g i , s v e . J e r s m o prezasieni. I o n d a se h v a t a m o za o n o to n a m je t u , s a d , n e p o s r e d n o , d a n a s . Iskoristi i uivaj. Izgubili s m o t e m e l j . Pregorili s m o . A ovjek koji pregori, gubi nit, gubi korijene, gubi pripadnost, nac i o n a l n o s t . G u b i vjersku, d u h o v n u svijest. S t o postaje? Postaje masa za m a n i p u l a c i j u m o n i k a . To j e , po m e n i , o n o to globalizacija radi od ovjeka. U i n i se tako da milijuni kompjutora pregore, da zatekaju, a o n d a

se napravi da se u p a l e sarno na tvoj n a p o n . I, v l a d a cijelim s v i j e t o m . T o j e to. Ti se d a n a s treba znati zatititi da ne izgubi s e b e . A tek o n d a se izboriti za neko s v o j e mjesto. P o g o t o v o ako tvoj stav nije u skladu sa s t a v o m v e i n e . D o l i s m o do takve t o k e usijanja da, kada se svi sloe oko n e e g a , m o e m o biti sigurni d a j e t o krivo. S i g u r n o j e krivo. J e r , v e l i k e ideje uvijek su bile ideje m a n j i n e . T k o je ostao p o d kriem Kristovim - manjina. T k o je ostao uz v e l i k e mistike, svetoga Franju, G a n d h i j a - manjina. Veliki ljudi, genijalne ideje - uvijek manjina. K a d se svi oko neega d a n a s sloe - i d e m o svi u E U , i d e m o u N A T O - m o e m o biti sigurni da je to krivo. S a m o j e pitanje v r e m e n a kad e s e pokazati d a j e krivo. A l i , toliko s m o v e uli u krivi sistem, da nas on guta. N o v a revolucija v e guta svoju d j e c u . A mi s m o m e u tom djecom. P O T O M E , N E M A A N S E D A HRVATSKA I K A D A O D E U K R I V O , J E R N E M A TEORIJE DA SE OVDJE NETKO OKO NEEGA SLOI. M a , kad bi ovaj hrvatski narod o d l u i v a o , ja vjeruj e m da bi Hrvatska bila j e d n a vicarska. O z b i l j n o . Po s v e m u . Prije svega po d o s t o j a n s t v u . Po u g l e d u . K a d bi narod o d l u i v a o . A ne oni koji n a m se pokazuju kroz j a v n o s t . N e k a m i B o g oprosti! TAKO SE U O V J E K U U B I J A O V J E K . Depersonalizacija. Raovjeenje. Ubijanje osobnosti, inventivnosti, originalnosti, kreativnosti. S l o b o d e ovjeka u k o n a n i c i .

NE M I S L I LI DA U TOJ P O Z I T I V N O S T I M A N J I N E P O S T O J I ZAMKA? OPASNOST DA SE OVJEK NA NEKI NAIN PONE OSJEATI D A J E BOLJI, VREDNIJI OD DRUGIH? Na p u t u svetosti, kad nas v r a g ne m o e vie shrvati na niske stvari - strasti, b l u d n i e n j a , lai, zavisti... Kada se tu u s p i j e m o m i l o u B o j o m othrvati, biti jaki i ii dalje u svetosti, tada e nas v r a g udarati t a m o gdje s m o najtanji. A netko m o e biti tanak na to da p a d n e u d u h o v n u o h o l o s t . S a m sa s o b o m z a d o v o l j a n . "Kako s a m ja svet! Kako s a m ja Boji! Kako s a m ja bolji od d r u g i h ! " To se m o e pretvoriti u o n o farizejsko: hvala T i , B o e , to nisam kao ovi drugi. S t o s a m drukiji od drugih. J a , ja, ja, ja... I to je o p e t e g o i z a m . Treba znati biti b u d a n nad s o b o m da ne u p a d n e m u j e d n u takvu z a m k u . U z a m k u d u h o v n o g naslaivanja. To je ta d u h o v n a o h o l o s t . To je ta perverzija, lukavost vraga da nas pokua odvratiti od btti i od B o g a . S v e to B o g doputa za nae d o b r o . I to je super. J e r , nita se ne d o g a a bez Bojega doputenja u n a e m u ivotu. Pa ni to.

A L I , K A K O T O POSTII? D A U M A N J I N I N E O B O L l O D K O M PLEKSA SUPERIORNOSTI. Ja bih rekao da u t o m stanju, kad nisam bio masa za koju o s j e a m da ide u krivo, m o g u s a m o osjeati veliku b o l . M o d a ak m a l o nazrijeti o n u b o l s t o j e osjea Krist kada vidi k a m o srljaju ljudi. To je ta n e m o , j e r su ljudi s l o b o d n i , a B o g je vjeran u svojoj o d l u c i da ne ide protiv te s l o b o d e . Kad s a m v e s v e u i n i o i kad su me ismijali, maknuli m e , ili ne z n a m to - ali ja sam s v o j e rekao njima na s v j e d o a n s t v o - tada mi ostaje s a m o u

poniznosti moliti B o g a za te Ljude. Da im d o t a k n e srca, da p o m a k n e ta brda u srcima. Tada ljudima u manjini ostaju j e d i n o rtva, p o s t i molitva. A p u n o m o e m o litva pravednika. P u n o .
P A DA. U M O L I T V I O V J E K N E M O E U Z V I E N O R A Z M I L J A T I

DA, Z B I L J A S I U P R A V U . U P O N I Z N O S T I S E O H O L O S T V I S E N E
MOE DOGODITI.

N e m o e . T i s i d o a o d o stanja kad s i iskustveno t o osjetio i t v o j e srce zna da je to to. Koji bi se l u a k o d toga m a k n u o ? T e b e t o v u e j o d u b l j e B o g u . T i si o d a v n o proao svoj d u h o v n i pubertet. U a o si u zrelost d u h o v n o g ivota gdje B o g preko t e b e m o e sada n e s m e t a n o djelovati. A k o d j e l u j e , kae: hvala B o g u . A k o n e d j e l u j e , o p e t kae: hvala B o g u . J e r tebi je s v e s v e j e d n o , j e r ti B o g a ima. A o n o to ti nije s v e j e d n o , to je da bi htio da ga i drugi i m a j u . I tada si v r l o kreativan u ljubavi i d a v a n j u B o g a . J e r pokuava na milijardu naina o v j e k u dati B o g a . Tada ne m o e svisoka gledati d r u g e l j u d e . N e m a o s u d e u o v j e k u koji j e ispunjen B o g o m . E , t o j e veliina velikih ljudi.

O SEBI.

M a , o v j e k koji s v a k o d n e v n o zaista svoj ivot p r e d a j e B o g u , s v o j e srce u srce B o j e , koji svaki d a n razmilja bi li ja za onoga koji mi je teak m o g a o dati ivot, i ako osjeti u srcu da je s p r e m a n - taj o v j e k ne m o e biti o h o l . To je n e m o g u e . Taj ovjek ima vatru ljubavi, on n e m o e biti h l a d a n . O n j e iva v o d a . I o n o n d a natapa, a da nije toga ni svjestan. To je svjetlo. Taj o v j e k je ovjek svjetla.
NO, NIJE LI TO OPASNA ZONA? TO DA SE O V J E K U M A N J I N I PONE OSJEATI P O M A L O EKSKLUZIVNO?

TO Z N A I TEROR PREZENTA?

To znai konzumacijski mentalitet. Na daljinski, prvi, N e e B o g uiniti d a b u d e m o glupi p a d a n e b u d e m o svjesni. Ja s a m svjestan da s a m drukiji od d r u g i h , ali iz drukijih motiva. Ta me svijest ini j o poniznijim, j e r p o s t a j e m svjestan d a s v e t o d o b r o u m e n i , d a j e s v e t o B o g u na s l a v u . I j o vie me v u e da b u d e m j o m a n j e ja, a j o vie B o g u meni B o g . I tu n e m a kraja. D a k l e , ja s a m toga svjestan i ta me svijest ne m o e n e g o baciti na koljena. Ne m o e n e g o u srcu stvoriti b o l iz ljubavi za B o g o m . e n j a koja se pretvara u buktinju. B o l n a u srcu j e r se e l i m sjediniti s B o g o m . To je d a l e k o od o h o l o s t i . To te v u e u poniznost, u tiinu, u p o v l a e n j e u s a m o u , da bi bio s B o g o m j o vie. drugi, trei p r o g r a m . S t i s n e g u m b - k a p u i n o , dulja, kraa. M o b i t e l - dostava u k u u . S v e t u p , t u p , t u p i , e v o ! S v e S A D . G u b i t a k v r e m e n a raa g u b i t k o m kvalitete ivota. I to se d a n a s d o g a a . J e r , ako ja u j e d n o m d a n u proivim o n o s t o j e prije 5 0 godina o v j e k m o g a o proivjeti u tjedan d a n a , o n d a se pitam - to od toga to s a m u t o m d a n u proivio, kad l e g n e m u krevet, elim zadrati za s e b e . Ili s a m v e sit i u m o r a n od svega proivljenoga. Ima j e d n a pria. J e d a n j e mistik, m o n a h , bio p o z n a t po t o m e to je uzgajao vrt rua. N j e g o v e su rue bile prekrasne i svi su im se drugi m o n a s i i prijatelji t o g m o n a h a dolazili diviti. Toliko d a j e to d o l o i do

S v e t o g O c a . I Papa j e htio posjetiti t o g m o n a h a . G l a v n i prior ree m o n a h u : D o i e S v e t i O t a c p o g l e d a t i tvoj vrt rua. Pripremi ga, o k o p a j , uredi to b o l j e , da Papa moe uivati u vrtu tvojih rua. I m o n a h se d a o na p o s a o . P r i p r e m i o je vrt za S v e t o g O c a . J e r j e doivljavao S v e t o g O c a kao S V E T O G O C A . D o a o je Papa. O t v o r i l a su se vrata vrta. K a d o n o - m o n a h p o k o s i o s v e rue! A u sredini ostavio s a m o j e d n u j e d i n u z a koju j e o n mislio d a j e najljepa. S v i su se okirali. Isuse, to si to u i n i o ? ! Z a t o ? A on je jednostavno odgovorio: Olakao sam S v e t o m O c u da m o e uivati u ruama. O d m n o t v a n e vidi j e d n o . Ljepota j e j e d n o . A k o j e Papa m o g a o uivati u ljepoti j e d n e rue, o n d a m o e uivati i u ljepoti tisua. M o n a h je p o m o g a o Papi da d o e d o ljepote. To je o n o to ljudima d a n a s n e d o s t a j e . I zato toliko psihikih bolesnika, depresivaca, kojekakvih nastranosti. N i k a d a toliko izobilja hrane kao u dananje v r i j e m e . U svako d o b a g o d i n e j a g o d e , trenje... S v e u m j e t n o . S v e i m a m o . Nita n e m a m o . Izgubili s m o znati ivjeti s p r i r o d o m , izgubili s m o o d n o s s o v j e k o m , osjeaj s e b e , pripadnost B o g u . Izgubili s m o p o g l e d n a ruu. Pogled na jednost, jednotu, jednostavnost. Konano, na - j e d a n . A taj je B o g . A, ako to n e m a m o , nita n e m a m o . I da s v e i m a m o , ne z n a m o to e m o s tim. I g u b i m o s e b e . J e r n e m a m o t e m e l j . N e m a m o poetak.
I S V E L I S M O S A V S M I S A O N A O V O Z E M A L J S K I SVIJET. Z N A C I L I TO DA S M O IZGUBILI BUDUNOST, NADU?

zato i v i m o u strahu, j e r z n a m o da to g u b i m o kadt a d . Strah za b u d u n o s t m o e m o sprijeiti u tolikoj mjeri koliko s m o s p r e m n i snositi sadanje p o s l j e d i c e uinjenoga i sprijeiti zlo da bi b u d u n o s t bila to sigurnija. Strah o d b u d u n o s t i nije, d a k l e , realan. O n j e realan ako mi n i s m o sada s p r e m n i sprijeiti katastrofu koja bi nas mogla zadesiti u b u d u n o s t i . To znai da s m o sada pozvani z b o g m o g u e g poticaja g l o b a l n o g straha uiniti s v e s t o j e m o g u e da bi b u d u n o s t bila sigurnija. D a k l e , ne m o g u se bojati neega to j o nije. J a s e b o j i m to s a m p o e o gubiti o n o i z v o r n o to m e ini ivim danas - izvore pitke v o d e , zrak, n o r m a l n u k l i m u . A na individualnoj razini... televizijske emisije tipa " R e i m e " ili " P o d no" s v e g o v o r e o t o m m e n t a litetu. S v a k a k o , ja m o g u otkloniti b o r e , ali m o j e srce je staro 60, 70 godina. A mi nismo s p r e m n i gubiti, a o n d a i umirati. A Isus kae: zrno, pavi na z e m l j u , ako ne u m r e , ne d o n o s i p l o d a . U t a k v o m p o g l e d u na ivot raa se p o g l e d na mistiku. P r e d a j e m se B o g u . S t a r i m , umirem, nestajem, odlazim. J e d n o je initi s v e da o v o sada b u d e b o l j e . Pa i face lifting. U i n i t i s v e da mi b u d e to b o l j e . A d r u g o je grevito se boriti da se o v o sad ne promijeni. A negdje f u n d a m e n t a l n o z n a m da se sve kad-tad mijenja. To su dva polazita. G l o b a l n o , bit e m o toliko m a n j e u strahu ako sada p r o b u d i m o kolektivnu svijest da m o e m o p u n o uiniti d a n a m sutra b u d e sigurnije. D a k l e , j a s e n e m o g u bojati sutra. Ja se s a m o bojim n e m o i m e n e sada ili n e m o g u n o s t i da sada svatko od nas uini s v e da sutra b u d e sigurno. J a s e , d a k l e , b o j i m s e b e s a m o g a . O v a j svijet u o p e nije svjestan k a m o srlja. N e , g l o balna svijest u o p e nije p r o b u e n a . Mi se i d a l j e ,

M a , n a r a v n o . S v e s e s v e l o n a S A D . M i s e silno, grevito b o r i m o s v i m silama zadrati o v o to i m a m o , i

praktiki, r a z b a c u j e m o . J o se nismo na svjetskoj razini d o g o v o r i l i o e k o l o k o m p r o g r a m u , o efektu staklenika. I u p r a v o u toj n e m o g u n o s t i z a j e d n i k o g d o g o v o r a , ili n e s h v a a n j u nunosti k o l e k t i v n o g osvjetenja, raste na strah za b u d u n o s t . A ja o p e t kaem da se sutra n e m o e m o bojati, v e s e b o j i m o s v o j e n e s p o s o b n o s t i danas. To je taj kolektivni strah koji nas paralizira. M i ivimo civilizaciju straha. Straha o d terorizma, o d g l o b a l n o g zatopljenja, o d ekolokih p r o b l e m a . Teror straha. A to i n i m o da to sprijeimo?
NITA. J E R T O N E R A D I M O N I TI, N I J A . . .

d i c a m a koje hrane taj na strah od b u d u n o s t i . I da rijeimo sada s v e to m o e m o da bi b u d u n o s t bila to vie bez straha. Kako i n d i v i d u a l n o , tako i g l o b a l n o . A to z n a i , probuditi kolektivnu svijest koja e zamijeniti o n u d r u g u , nesvjesnu svijest o d n o s n o logiku koja se hrani v l a s t i t o m m o i . Logiku po kojoj - poslije m e n e p o t o p . Logiku - b a me briga. J e r ja i m a m neku svoju iracionalnu N o e v u arku. A n e m a m . J e r , m i s m o d a n a s j e d n o g l o b a l n o selo. I m e n e zapanjuje injenica da n e m a p o j e d i n a n e ni kolektivne svijesti da nitko n e m a N o e v u arku. To me frapira. To, na primjer, da A m e r i k a odbija potpisati u g o v o r i z Kvota. Z a t o s t o j e t r e n u t a n o najmonija drava na svijetu. To je dokaz da n a m je o p r a v d a n o bojati se. I da m o r a m o postati svjesni da b a o m e n i , ba o t e b i , b a o s v a k o m e od nas zavisi budunost. B u d u n o s t se o d l u u j e sada. K a o to su nas navikli na internet, a nekad ga nije bilo, kao to su nas navikli na m o b i t e l pa sad bez njega ne m o e m o , a prije 15 godina nije ga bilo, tako nas m o g u naviknuti i na j e d n o ekoloki osvijeteno p o n a a n j e , bez kojega n e e m o m o i . K o j e e postati h a b i t u a l n o stanje, f o r m a m e n t i s ovjeka dananjice. C j e l o k u p n i stil ivota m o r a m o mijenjati. I to vie nije pitanje h o e m o li se mijenjati. M o r a m o se mijenjati ako e l i m o ivjeti sutra. I mediji moraju strahovito s t i m p u k n u t i . I C r k v a je duna govoriti o e k o l o k o j svijesti. N e m a vie - prodaju s e dva vrapia z a j e d a n n o v i ! J e r j e j e d a n v r a p i d a n a s vie o d dva n o v i a . S a u v a j m o , d a k l e , v r a p i e , a ne n o v i e , j e r njih i m a m o i previe. D a n a s e v a n e l j e iz sasvim drugoga konteksta t r e b a m o iitavati i razumijevati. E v a n e l j e je univerzalno, s a m o ga svatko iz s v o g v r e m e n a iitava. A mi z n a m o koja

R a d i m o . S v a t k o na svojoj individualnoj razini.

TO R A D I M O ?

R e c i m o , nije ti u g o d n o suoiti se sa svojim ranama i bolima s v o g ivota kod j e d n e s a k r a m e n t a l n e ispovijedi. Da p r o r e e t a m o itav tvoj ivot i da u e m o u korijene t v o j i h ponaanja sada, koji su uvjetovani n e k i m ranama od prije. D a k l e , mi se s a m i , na i n d i v i d u alnoj razini b o j i m o suoiti s uzrocima koji su proizveli da se b o j i m o sada, j e r su korijeni rana ili kojekakvih frustracija iz prolosti d u b o k i . A g d j e je tek g l o b a l n a razina o v j e a n s t v a ? !
A , K A K V E V E Z E I M A J U M O J E R A N E S T I M STO S E T O P E

LEDENJACI?

N a e i n d i v i d u a l n e rane, strahovi, p o v e z u j u se u g l o balni strah. e l i m rei da mi m o r a m o doivjeti j e d n u g l o b a l n u katarzu. Da se m o r a m o suoiti s p o s l j e -

je moralno-etika p o d l o g a o v o g a v r e m e n a i kako itati evanelje danas. S e d a m s t o i neto tisua biljnih i ivotinjskih vrsta nestalo je sa z e m a l j s k e kugle. K o j e je to bogatstvo koje je otilo u nepovrat. N e m a vie! I, ako se ne p r o b u d i m o , svi e m o tako postradati, kae Isus Krist. S v i . A HRVATSKA? H O E M O L I J E Z A N E K O V R I J E M E POZNAVATI? OTOKE, OBALU, S U M E ? J a d r a n s k o m o r e bit e J a d r a n s k o m o r e , otoci e biti o t o c i . Z e m l j a e ostati na s v o m e mjestu. Pitanje je s a m o , u s u u j e m s e rei, j e d n o g m o r a l n o g pristupa prema n e e m u s t o j e moja zemlja. Ili nije, n e g o je roba za n o v a c . Z e m l j a e , dakle, ostati tu gdje jest. A l i , gospodari... mentalni sklop, pristup toj zemlji bit e toliko drukiji koliko je to moj otok, ili koliko je to otok j e d n o g Engleza, a ja na n j e m u rob. U toj mjeri e n a m i ta zemlja, tako B o g o m dana, biti b l a g o s l o v ili teret. Jer, zemlja je neutralan p o j a m . A mi, koji i m a m o svoj tijek bivstvovanja na toj zemlji, m o e m o postati njeni robovi ili uivati u s l o b o d i . Na toj istoj zemlji. To je izazov b u d u n o s t i za Hrvata. K a d j e amerika dravna tajnica C o n d o l e e z z a R i e n e d a v n o dola u Hrvatsku, rekla j e : Croissant! Pa su je ispravili da nije croissant, n e g o Croatia. O n a se zabunila, ali ta je zabuna, po m e n i , s i m b o l i n a . Hrvatska, d o d u e , izgleda p o p u t kroasana, ali na razini nesvjesnoga, za g o s p o u R i c e Hrvatska je j e d a n kroasan, p u n j e n m a r m e l a d o m , vanilijom ili o k o l a d o m , nema veze. Kroasan i po obliku i po funkciji koju A m e r i k a , valjda, h o e za Hrvatsku.

EUROPA JE KULTUROLOKI I DUHOVNO ODREENA K R A N S T V O M . P A IPAK, K R A N S K O J E N E D A V N O I Z B A E N O I Z USTAVA E U R O P S K E U N I J E . U I M E K O J E G PRAVA? U ime s o t o n s k o g prava. J e r S o t o n a vie n e m a to izgubiti. A L I , NE BI LI P R E J U D I C I R A N J E B O G A M O G L O IRITIRATI ATEISTE I LJUDE DRUGIH VJEROISPOVIJESTI U EUROPI? D o b r o , n e m o j m o spominjati B o g a . A l i , O n o g a koji nas je s v e stvorio, j e r nismo oduvijek. N e t k o stoji iza svega s t v o r e n o g . I to zna i ateist. I z b o g aice onih koji misle da iza s t v o r e n o g ne stoji nitko, sad e m o po njima stvarati ustav? Izgleda da h o e m o . To je dokaz apsurda o v o g a v r e m e n a . Koga da ne bih uvrijedio ako su 70 i vie posto Europljana krani? O n d a , o k a k v o m izjednaavanju prava g o v o r i m o ? M i s m o p o d l e g l i sotonskoj z a m c i . Vrajoj igri nekolicine ljudi koji v o d e cijelu tu politiku. N E M A LI TU I P O S V E P R A K T I N I H R A Z L O G A ? S K R A N I N O M U USTAVU NEDJELJA JE NERADNI DAN. B E Z KRANSKOGA, M O E BITI I NE M O R A . T o n o . A l i , kakve mi to diskusije o zabranama v o d i m o ? U B o g u n e m a zabrana. A k o ljubim B o g a , posvetit u mu nedjelju. O n d a ne m o g u raditi, nego sam za B o g a te n e d j e l j e . To je dan-dar, da se o d m o r i m , da ljubim obitelj, da i d e m na m i s u . N e m a tu zabrane. G l u p o je u o p e i to to se Crkva bori svim silama da se zakonima neto zabrani. Ne mora nitko dolaziti na misu ako ne dolazi iz ljubavi prema B o g u i p o t r e b e za

B o g o m . S m i j e n o j e d a n a s u o p e neto braniti. S a m o j e kontraproduktivno. Kontraefekt. Crkva se d e b e l o treba probuditi da zapali srca ljudi za B o g a . A l i ona prva treba biti zapaljena. J e r C r k v u i n e ljudi. Ti ljudi koji se nazivaju C r k v o m , oni moraju biti zapaljeni za B o g a . Ne uniformirani, ne institucionalizirani, ne zatvoreni u n e k e religiozne klieje, n e g o o t v o r e n i z a B o g a D u h o m S v e t i m , koji hvata s v e . P l a m e n ili v o d u ne moe staviti u j e d a n okvir. To nije o n d a v o d a , n e g o abokreina. A Crkva s e , p o o v o m e , o i t o pretvara u a b o k r e i n u . A k o zakonima eli prisiliti nekoga - mora o v o da bi o n o - pa, k a m o to v o d i ? K a m o ? U propast C r k v e nipoto, j e r ju v o d i dragi B o g , ali neka svatko iz o v i h rijei iitava ar p o r u k e koju elim izrei. O n u neku istinu f u n d a m e n t a koju o s j e a m o , a teko ju je izraziti rijeima.

su krani iako j o nisu krteni. A l i su puni D u h a . D o k ima katolika koji su proli s v e , ali s v e f o r m a l n o . To s j e m e , taj p e a t trajni, sakramentalni, u njima u o p e nije zaivio. Ljudi koji ive religiju b e z kria, bez predanja Krist o v a , b e z da se d a j u , b e z o n o g : uzmi kri svoj i slijedi me - ti ljudi, po m e n i , ive s v o j e v r s n o praznovjerje. Praznovjerje koje u p o j m u znai prazna vjera. U t o m s m i s l u praznovjerni, ili, preciznije, sujevjerni. S t o e rei - bez boli do kria. B e z bola, bez m u k e , bez rtve, b e z predanja, i k o n a n o - b e z ljubavi stii do cilja. Na iroka vrata. To je n e m o g u e . To ne postoji. Z a m k a vraja. A L I , N I S U L I ATEISTI H R A B R I J I O D V J E R N I K A ? O N I K A D D A J U I V O T Z A NETO, D A J U S V E . V J E R N I C I S A M O O V A J IVOT.

NEDAVNO S A M ULA ZA P O J A M VJERSKI ATEIZAM. HOE SE R E I , D A I M A K R A N A K O J I H O E I S U S A , ALI B E Z K R I A . S D R U G E STRANE, I M A N E V J E R N I K A K O J I S U S P R E M N I Z A S V O J E I D E A L E I NA K R I , ALI NA K R I B E Z I S U S A . O d g o v o r n a t o v e j e d a o Pavao u p o s l a n i c a m a . N e trebaju pogani proi kroz i d o v s t v o da bi bili krani, j e r se D u h S v e t i izlijeva i na p o g a n e . D a k l e , ne trebaju proi kroz kojekakve o b r e d n e inicijacije jer, uza s v e , njihova s u srca toliko otvorena d a i m j e D u h S v e t i v e d a n . I o n i ga ive. I v e su Boji. V e su krani. To je ona svaa i z m e u Petra i Pavla o k o toga treba li se poganin najprije poidoviti da bi bio kranin ili o d m a h m o e biti kranin. I P a v a o se zauzima za o v o d r u g o j e r vidi da B o g d a j e D u h a S v e t o g a i p o g a n i m a . D a k l e , neki su se ljudi s v o j i m patnjama, svojim h u m a n i m , m o r a l n i m , ljudskim i v o t o m toliko v e suivjeli s kriem da N e . O n i nisu hrabri, n e g o o h o l i . O n i s u s a m i s e b e uvjerili da su doli do limita i da je to ispravno. Vjera je nesigurnost, a ne sigurnost. N a a uvjerenja n a m pruaju p u n u sigurnost, i zato n a m ih se teko o d r e i . A l i vjera j e nesigurnost ivota. E v o primjera M a j k e B o j e ! D o e a n e o i kae j o j : zaet e i roditi sina... S t o ona pita? "A kako e to biti kad ja mua n e m a m ? " A znala je da, po i d o v s k o m z a k o n u , o n e e n e koje ostanu t r u d n e bez mua, da t a k v e k a m e n u j u na trgovima za primjer drugima. Kakvu j e sigurnost M a r i j a tada imala? N i k a k v u . P a j e rekla: " N e k a mi bude." To je vjera. O n o g trenutka kad j e rekla "neka m i bude", ona j e potpisala s v o j u s m r t n u p r e s u d u . S t o j e o n a m o g l a t a d a ? ! E , t o j e vjera. Vjera j e nesigurnost. P r o m a tranje, a ne definiranje. Vjera je v j e n o traenje, a

ne nalaenje. N e p r e s t a n i rast. Izazov za n o v o . A ne abokreina vlastitih uvjerenja. U v j e r e n j e , to je o h o l o s t . i v o t Isusov s v j e d o i koliko je to istina. Farizeji, pis m o z n a n c i , s a d u c e j i , u e n i Ljudi o n o g v r e m e n a , znali su da dolazi M e s i j a iz D a v i d o v e loze. itali su proroka pisma, sve su to znali. I kad je d o a o pravi M e s i j a , nisu ga prepoznali. Z a t o ? J e r su imali uvjerenje o B o g u , uvjerenje koje n a m stvara krivu sliku B o g a . D o a o je pravi M e s i j a , koji je krio s u b o t u , lijeio s u b o t o m , krio krute zakone onoga v r e m e n a , koji nije prao ruke i v r e v e kako su o n i htjeli, koji nije traio prva mjesta u sinagogama, koji nije produivao rese na haljinama... Takav M e s i j a nije se u k l a p a o u njihovu sliku o M e s i j i i zato su ga ubili. J e r bolje da j e d a n ovjek strada za narod, n e g o da sav narod... To je s i m b o l i k i . To je prorok o v a n o od B o g a . U v j e r e n j e ubija pravu vjeru. U v j e r e n j e ubija B o g a . O n i su imali uvjerenja i nisu se htjeli mijenjati. Ljudi se ne v o l e mijenjati. I zato ljudi puni istinske vjere plae o n e koji imaju uvjerenje, j e r rue kriterije njihova ivota. R u e ih svojim s v j e d o a n s t v o m ivota po vjeri kao kulu od karata. ALI, PO M E N I , AKCENT JE NA HRABROSTI. J E R , V J E R N I K KOJI DAJE I V O T Z A S V O J IDEAL, P O S V O J O J V J E R I I M A D R U G I IVOT, I V O T V J E N I . ATEIST N E M A . To je onaj b l a g o s l o v Boji. N e m a n i j e d n o g dana a da nije s b l a g o s l o v o m B o j i m . A kod o v i h drugih je gubitak vjere u B o g a , gubitak vjere u nagradu B o j u . J e r su toliko o h o l i da vjeruju da su sami sebi dostatni. Da su sami sebi b o g o v i , i to ih uvjerenje ini zaslijepljenim ljudima. Tako da e radije dati ivot za ludost, a zapravo ga daju "vragu na oltar". A sad se o p e t v r a a m na o n o :

tek nakon smrti, kad p o g l e d a j u istinu i stvarnost oi u o i , tada o d l u u j u . J e r tada s m o p o t p u n o s l o b o d n i , svjesni i m o e m o n a m j e r n o uiniti o n u j e d i n u stvarnost: ako nee B o g a , ostaje ti vrag. Pakao. DAKLE, TU NE VIDI HRABROSTI? N e . Ja tu v i d i m tvrdoglavost, prkos, o h o l o s t i mrnju prema o n i m a koji se ne uklapaju u n j i h o v o uvjerenje. O h o l o s t koja se skriva p o d p l a t e m hrabrosti. Jer, prava, najvea je hrabrost u poniznosti dati ivot. A l i oni ga ne daju u poniznosti, v e u o h o l o s t i . D o k a z u j u i da su ispravni, idu do kraja, dajui i ivot. To je vraje. V r a g ba t o h o e , j e r o n j e ubilac ivota. I S U S J E N A A V J E R A , STVARNOST. A L I , K O J I S U N A I A R G U MENTI, PA I TEOLOKI, DA O N O M D R U G O M K A E M O : TO JE ISTINA, I TO JE TAJ, I N I K O J I D R U G I B O G ? Tu se ne radi o t o m e da ja n j e m u m o r a m dati m a terijalne a r g u m e n t e . K a d j e ovjek sav ispunjen t o m istinom, o n d a on s a m postaje a r g u m e n t onoga to g o v o r i . Z a m e n e j e t o to. J a i v o t o m iza toga stojim. N e fanatino. A r g u m e n t s a m j a s a m . M o j ivot. P l o d o v i moga ivota. M o j e d j e l o v a n j e . irina srca. O p r a t a n j e . M i r . Ljubav. Krepost. D a k l e - po p l o d o v i m a ete ih prepoznati. N e m a argumenata. N e m a materijaliziranja toga, o s i m kroz d j e l o v a n j e . Kroz moj ivot. To je o n d a to. I o n d a to zapali i srce drugoga. U i n i m e , m o l i m t e , tako sretnim kao to si ti! Kako? t o ti se to d o g o d i l o ? Ja s a m u p o z n a o Krista u t e b i . E, to je to. S a m o , kad danas o v a k o govori, ispadne l u d . Ti si fanatik! Ti si neki karizmat. A l i , to je to i nita drugo. I to

j e p o v u k l o o b i n e ribare, seljake, d a postanu a p o s t o l i , ljudi n o v e civilizacije. N o v o g a milenija. To. N i s u a p o stoli morali argumentirati. O n i su govorili. T k o ih je u o , u o j e . T k o nije, nije. A l i s u djelima pokrivali o n o to su ivjeli. To je bio njihov indirektni argument. N j i hova djela, ivot. N j i h o v o s v j e d o e n j e . P l o d o v i vjere. A k o Krist kae "Ja s a m put, istina i ivot", ima Li na to n e k o t e o l o k o t u m a e n j e ? T k o s e n j e m u preda, postaje dio t o g puta. S t o t e o l o g m o e d o d a t i ivotu, iskustvu, istini, Bojoj rijei, n e g o ralanjivati i teologizirati? t o ? M a , teologija nije dostatna izrei svu puninu istine ivota i misterija ljubavi ovjeka prema B o g u , ovjeka koji j e p r e d a n B o g u . Krist n a m kae d a j e O n put, istina i ivot. T k o to zaista zaivi u s v o m s r c u , taj nadilazi svaku t e o l o g i j u . Teologija je tu da objanjava neukima. I da ih v o d i n e k i m vjerskim p u t e m . A l i , kad o v j e k zaista spozna tu vjeru, tada mu teologija vie ne treba. Teologija je znanost. I medicina je znanost. Pa mi lijenici kau da postoji m n o t v o situacija g d j e ne znaju o d g o v o r . Tako je i s t e o l o g i j o m . Teologija je tu da n a m d a d e n e k e n o r m a t i v e ivota, da neke vjerske istine objasni ili prilagodi, teoloki ralani. A l i , ovjek koji s r c e m p o s t a n e vjernik i koji ulazi u misterij susreta s B o g o m , n j e m u , p o m e n i , n e treba teologija. O n a m u je s a m o tu i t a m o garancija j e d n o g normativa vjernike istine. A l i , tko e ljudsko srce staviti u okvire? j a o onoj teologiji koja to pokuava.

Kolike s a m s a m o ja ispovjedio koji su bili pozitivno okirani n a k o n m o j e ispovijedi. okirani j e r su bili o d g o jeni u j e d n o m takvom tvrdom, dogmatskom, teolokom pristupu. Svaki o v j e k je pria za s e b e . T k o n e m a srce da pristupi o v j e k u iskreno, da ga saslua, da pokua nai u toj svojoj vjerskoj d o g m i izlaz iz n j e g o v e ivotne situacije... Treba se d e b e l o potruditi da to uspije. Ni j e d a n o v j e k nije ogranien z a k o n o m . Prema t o m e , o e m u mi g o v o r i m o ? G o v o r i m o o t o m e da teologija kao znanstvena disciplina ne m o e i nikad nije uspjela d o r e i a p s o l u t n o s v e s l u a j e v e i m o g u n o s t i ljudskih ivotnih situacija. Situacija koje m o e naslutiti j e d n o o t v o r e n o ljudsko srce koje ljubi, koje razumije. S v e e n i k u toj situaciji, r e c i m o . S v e e n i k koji se m o e suivjeti s t o m o s o b o m , dati savjet, potrpjeti s n j o m , moliti za nju ako treba, plakati s n j o m ako treba. A l i , nipoto zakon n e m o e biti mjerilo neke ljudske situacije. N e m o e . N e g o , traimo zajedno izlaz iz neke t e g o b e , iz krize. O k o za oko, zub za zub. To je Stari zavjet. To je alosno. A gdje je N o v i zavjet? Kristov zakon ljubavi, opratanja, mira, s l o b o d e , istinske o v j e n o s t i . Ja se o d r i e m B o g a straha. Ja se o d r i e m B o g a - slova zakona. M e n i takav B o g ne treba. A k o je ova civilizacija ili religiozna t e k o vina d o v e l a do toga da se ovjek treba bojati, da svoje promiljanje ili d j e l o v a n j e treba proivljavati kroz strah, j a s e t a k v o g B o g a o d r i e m . J a t a k v o g B o g a nikada nisam p r o p o v i j e d a o , niti s a m ga navjetao ljudima. N i k a d a .

M O E L I U S T R A H U BITI L J U B A V I P R E M A B O G U ? P A A K G E N E R A C I J E I G E N E R A C I J E KATOLIKA O D G O J E N E SU " S T A R O ZAVJETNO", U STRAHU OD B O G A KOJI SVE VIDI, SVE ZNA, I KAO DA S A M O EKA DA POGRIJEI PA DA TE KAZNI. KAKVE S U P O S L J E D I C E TAKVA O D G O J A ? - M O E LI BITI V J E R E ? I, K A K V A JE TO V J E R A ?

Ne m o e . To nije vjera. To je teror. I svi ti ljudi kadt a d d o u k zdravoj p a m e t i . D o u d o s a m o s t a l n o g

o d l u i v a n j a . G d j e s e d o g a a j u dvije stvari. J e d n a j e d a se o d m a k n u od C r k v e , institucije i religijskog zakona i p o s t a n u "anti". A n a r h i s t i , 'ajmo rei. Protiv svega Bojega. D r u g a je da n e g d j e sami spoznavaju da su s v e to bili s a m o Ljudi koji su ih odgajali. J e d n a k o ranjivi i greni kao i o n i . B i o to s v e e n i k ili asna sestra. O t a c ili majka. I negdje, s m e k o o m srca pokuavaju traiti svoj d u h o v n i put. A d u h o v n o s t nema zakona. N e g o je inv e n t i v n a , kreativna, poticajna, m e k a , izgraujua. I to je moj Isus. To je m o j B o g koji je u srcu svakoga ovjeka. M a t i koja te istue j e r nisi pojela j u h u do kraja, pa se za to ide u p a k a o ! A k o je to bio o d g o j , o n d a e
122

O n o g trenutka kad i m a m o s o b u ispred s e b e , rastereen s a m teologije. D o i v l j a v a m t u o s o b u kao stvarnost koja je t u , ispred m e n e . P o k u a v a m se suivjeti s t o m o s o b o m . Razumjeti j e . I o n d a , iz j e d n e ljudske, etike, m o r a l n e baze, raunajui na t e o l o k e z a k o n e , dati o d g o v o r ili p o m o i . A l i nipoto ravnajui s e a p s o l u t n o zakonima teologije. N e g o zakonima srca i ovjenosti.

o s o b a kad-tad shvatiti d a j e majka bila u krivu, pa e je ipak n e g d j e s r c e m voljeti i razumjeti, ali e ii s v o j i m d u h o v n i m p u t e m . Ili e ju to toliko raniti da e ta rana biti zapreka za bilo koji d u h o v n i rast i s p o z n a j u , pa e se pretvoriti u j e d n o g "praktinog ateista". To je o s o b a koja vjeruje, ali ne ivi po vjeri. Ili u "ateista reakcije" na s v e d o tada n j e m u religiozno u i n j e n o p o z l u . R e c i m o , ako je dijete bilo s i l o v a n o , ili mati mu je skrenula pa g a j e tukla. S v r e m e n o m se kod t o g djeteta m o e javiti agresija prema s v e m u r e l i g i o z n o m e .
JE LI KONTRADIKCIJA U SEBI KAD SE KAE DA JE T E O L O G I J A

I3 |

ZNANOST?

J e d i n o u f u n k c i o n a l n o s t i . A k o j e d n a teologija ne m o e d a n a n j e m o v j e k u nahraniti srce, p o t r e b u , o n d a ona ostaje s a m o na papiru. Z a t o to o n d a ne z a d o v o l j a v a potrebu d a n a n j e g ovjeka, kao n i j e d n a znanost. V r i j e m e ide naprijed. Ljudi proivljavaju kojekakve ivotne situacije. Pa koja je to teologija definirala a p s o lutno s v e Ljudske s u d b i n e ?

Novo poganstvo

INI S E D A J E D U H O V N O S T D A N A S U M O D I . A L I , STO S V E STOJI I Z A T O G A ? G O T O V O DA NI A T E I Z A M N I J E I S K L J U E N . I J O KOJEKAKVE KOMBINACIJE. D a n a s v i e nije p r o b l e m ateizma kao t a k v o g . N i p a s i v n o g , ni a g r e s i v n o g , ni ateizma reakcije, ni k o n z u m a c i j s k o g ateizma. N e . D a n a s s e javlja n o v o p o ganstvo. Kult p o g a n t i n e . Kroz sva ivotna traenja, nalaenja, rekao bih. Sva ta vjekovna traenja danas se pojavljuju na e n t u p o t e n c i j u . Kult proljea, kult M j e s e c a , kult hrane, godinjih d o b a , kult tijela, seksa, novca. Kult automobila, jahti, ovoga, onoga. D a n a s vie ne g o v o r i m o o ateizmu kao o j e d n o j filozofskoj p o d l o z i , v e g o v o r i m o o praktinoj f o r m u laciji nevjernika, ovjeka koji ima svoj kult o d r e e n e pogantine. I svako v r i j e m e kada d o e u o d r e e n u krizu, kao to s m o sada, na primjer, u ekolokoj krizi - posljedica takvoga k u l t n o g pristupa j e s t da stvaramo od ekologije boga. D a k l e , nije to povratak izvornim, Kristovim, uskrslim ili kranskim n a e l i m a , nego okretanje kultovima. U o v o m s l u a j u , ne ekologija

kao prirodno, izvorno, n e g o kao kult. Ne tijelo i zdrav, o d g o v o r a n o d n o s prema tijelu, n e g o kult tijela. K u l t ljepote i v j e n e m l a d o s t i . A to ovjeka o p e t o d v l a i od stvarnosti B o g a i istine. To je to to se danas d o g a a . N e v j e r s t v o nije d a n a s vie filozofija, n e g o je nevjerstvo u praksi, a to m o e biti s a m o kult. Pogantina. "Ja slij e d i m n e k o g d r u g o g Boga." Taj " b o g " j e neki drugi m o j cilj i m o j e i v o t n o opredjeljenje. Ili, u praksi, ostvarena filozofija. A L I , T O J E , FAKTIKI, A T E I Z A M ? N i j e . A t e i z a m je filozofija. A o v o je prakticiranje kulta boanstva g d j e umjesto Krista d o l a z e miii. U m j e s t o Krista - n o v a c . U m j e s t o Krista - makrobiotika, autom o b i l , jahta. D a k l e , umjesto Krista - kult. N o v o d o b a poganstva. A K O TO NIJE A T E I Z A M , ALI S J E D E N J E NA DVA STOLCA JEST. M N O G I LJUDI GRADE SVOJE KULTOVE I V J E R U J U U ISUSA. BOLJE REI, M N O G I TO RADIMO. Pa, ima ljudi koji stvarno od n e s p o j i v o g spajaju neke nespojive stvarnosti. " D a , vjerujem u Krista, ali u C r k v u ne." To je taj filozofski ateistiki ili agnostiki pravac. A l i ja kaem da ti ljudi prakticiraju tu svoju pogantinu. Ljudi se ne ispovijedaju, ali idu na priest. O n i ne ive u braku, ali krste dijete. O n i stvaraju kult, j e r dijete "mora" biti krteno da bi prolo j e d a n socijalni put prilagoen ivotu u dravi u kojoj je 90 posto katolika. A l i , gdje je baza te vjere, ako oni ive izvanbrano i trae krtenje s v o g djeteta? Kad z n a m o da se dijete krsti u vjeri roditelja.

D O G O D I SE DA U N E K I M DRUTVENIM SITUACIJAMA ISKAZ V J E R E B U D E K O R I S T A N . N A P O E T K U HRVATSKE P O T V R D A O K R T E N J U M O G L A J E BITI J E D N A K O V A N A Z A K A R I J E R U K A O TO JE U J U G O S L A V I J I BILA PARTIJSKA K N J I I C A . To je bilo o d u v i j e k tako. T e m p l a r i , kriari, zatitnici S v e t o g a G r a l a , o v i , o n i . e s t o je u povijesti vjera bila prednost. B r e n d . U s r e d n j e m vijeku, r e c i m o , ona je pokrivala opravdanja i za najgore z l o i n e . N e k a d a je dala o p r a v d a n j e luaku da b u d e socijalno prihvaen kao luak. U v i j e k je vjera u nekim t r e n u c i m a bila b r e n d . A l i o n o to se danas d o g a a j e s t n o v o instrumentaliziranje vjere. J e r , svi ti ljudi e rei da vjeruju. U redu. A l i , vjeruju p o d o d r e e n i m uvjetima. P o d o d r e e n i m uvjetima vjeruju u Krista. P o d o d r e e n i m uvjetima je taj Krist za njih Krist. J e d n o zastranjenje u s r e d n j e m vijeku, d r u g o zastranjenje d a n a s . Poganstvo u m o d e r n o m s m i s l u . Vjera prilagoena uvjetima p o j e d i n c a koje o n s a m o d r e u j e . Individualizirana vjera. A t e i z a m kao filozofija vie ne postoji, n e g o , svi s m o mi vjernici, ali svatko kroji vjeru po s v o m e n a h o e n j u .

TO BI U P U N I N I V J E R E T R E B A L O BITI B E Z U V J E T N O ? i v o t , rtva, dar, radalatvo, ljubav. Ne m o e j e d a n brani par biti zatvoren za radalatvo, a smatrati se B o j i m . O v a j mjesec u friider, d o g o d i n e auto, pa u par godina karijeru, a o n d a e m o dijete. O n a k o , u paketu s m a n o m . E, n e e ! S a d ba n e e ! I o n d a se ljudi pitaju zato ne m o g u imati d j e c u ? Eto zato! Ne m o e ovjek biti protiv ivota ili zdravlja, svoga ili t u e g a , a smatrati se v j e r n i k o m . Ne m o e netko biti na d r o g a m a i smatrati se v j e r n i k o m , pa makar u

tim kemijama doivljavao " o t v o r e n o nebo". N e m o e se biti v j e r n i k o m i biti protiv produktivnosti ivota, b u d u n o s t i , obiteljskog ivota, moralnosti. N e m o e .

KAKO TO ZAVRI?

B l a g o s l o v o m . P a zar m i m i s l i m o d a j e B o g l u d ? D a B o g ne vidi enju s v a k o g ovjeka p o j e d i n a n o ? Pa n a r a v n o d a g a m i l o u s v o j o m v o d i . N e t k o j e p r e k o budizma ili hinduizma d o a o d o Krista, netko preko ateizma. N e t k o j e r m u j e netko u m r o , netko preko vlastite b o l e s t i , p r o m e t n e n e s r e e . O n i ljudi koje sam j a u p o z n a o , koji su zaista pravi vjernici, ti su proli i te kakvo i e n j e i kalvariju svoga d u h o v n o g rasta i sazrijevanja. I ja s a m taj. I ti si ta. I svi s m o ti. D u h o v n o s t nije neto to se d a d e na tanjur, p o j e d i , i to je to. D u h o v n o s t je izazov koji traje i koji ukljuuje i ljudsku s p o z n a j u , i o s o b n o s t , i narav. i t a v u o s o b u proima. D u h o v n o s t je proces koji ne prestaje. U svu v j e n o s t u B o g u e m o rasti i spoznavati B o g a . D a k l e , ako sam sada u j e d n o j tjelesnoj ivotnoj maniri d o a o do nekih d u h o v n i h spoznaja i datosti, o n e nisu ni p r v e , ni z a d n j e . Tek s a m krenuo. M e n e v i e plai d u h o v n a t u p o s t , d u h o v n i fanatizam danas, duhovno samozadovoljavanje.

M E N E JE SADA STRAH POGLEDATI U SVOJE SRCE. M O D A M N O G I KOJI SE S M A T R A M O V J E R N I C I M A ZAPRAVO TO I NISMO.

S l a e m se s t o m konstatacijom. J e r svatko iz koristoljublja vjeruje u o d r e e n e datosti koje mu p o g o d u j u i p o t v r u j u n j e g o v u nastranost. Ima i crkvenih ljudi koji su vjernici j e r to p o g o d u j e n j i h o v u statusu.
KAKO GLEDA NA BUJANJE RAZLIITIH D U H O V N I H POKRETA?

F u n d a m e n t a l n a j e potreba svakoga ovjeka potreba za d u h o v n i m . I, ako se ona kod ljudi sustavno guila, sada, kada s e d o g o d i l o v r i j e m e s l o b o d e , n a j e d a n p u t b u m svih m o g u i h d u h o v n i h pokreta ovih i o n i h vrsta. S t o ne znai da su Kristovi, istinski i Boji. N e g o silna g l a d . Z a m i s l i ovjeka koji tri dana nita ne j e d e , n e g o s a m o v o d u pije. I sad mu d a ispred njega h r p u hrane. O n n e e birati. O n e jesti. A neka o d tih hrana m o e biti i otrovna. D a k l e , glad za d u h o v n i m . A l i , ne znai d a j e s v e t o s t o j e p o n u e n o i ispravno. D u h o v n o jest, spada u kategoriju d u h o v n o g , ali ne znai d a j e od Krista. M o e m o rei da se ona prava, istinska vjera u Krista, proiava. Tako g l e d a m i na s v e d u h o v n e izazove koji s e d a n a s ljudima n u d e . D o i e njihov pravi trenutak. A l i , po m e n i , bila bi prava teta i grijeh od Boga zabranjivati ili sputavati neiju d u h o v n u e i p o t r e b u za d u h o v n i m .

Iz meditacije

(...) B o g ti pokazuje stvarnost i istinu t v o g proivljenogivota. K a o na asu smrti, s v e vidi. J a , . . . (reci s v o j e i m e u sebi).., ja s a m , B o e , d o a o do o v o g s v e t o g trenutka g d j e s e sada nalazim. D o a o s a m , B o e , d o o v o g asa preko bezbroj u z a l u d potroenih sati d o s a d e , k l e v e t e , ogovaranja, uvjeravanja, opravdavanja, Lai, l j u b o m o r e , zavisti, strahova, frustracija, bolesti koje s a m si u svojoj ludosti s a m nanio, snage koju s a m potroio na nekorisna planiranja, o h o l e i j a l o v e p o t h v a t e . P r o m a t r a m milijarde p r o p u t e n i h prilika u s v o m e ivotu, t a l e n t e koje s a m z a n e m a r i o , izazove s kojima se nisam usudio suoiti, o b e a n j a koja nisam u z i m a o ozbiljno. I s t o j e najgore, nikada ih vie n e u ispuniti j e r m n o g i od tih Ljudi v e su mrtvi, a ivot ini s v o j e . V r i j e m e ini s v o j e . P r o m a t r a m s v e to, ne sa a l o u ili krivnjom, ili m r n j o m na s e b e , ili s t r a h o m o d kazne boje. N e . N e g o s a strpljivim razum i j e v a n j e m . B u d u i da elim ljubiti ivot kako u njeg o v u p r o m a a j u , tako i u n j e g o v u u s p j e h u . B o g j e u o o d g o v o r m o g srca. O s m j e h u j e m i se. Ljubi m e . Prima me u zagrljaj i o d v o d i na j e r u z a l e m s k e p a d i n e . (...)

Sa seminara u Betaniji

(...) P r v o , h o u da se susretne sa s o b o m s a m i m . Sa s v i m o n i m istinama koje su ti se d o g o d i l e u i v o t u . Tata je bio alkoholiar i t u k a o je t v o j u m a m u . B i o si u ratu. B i o si u l o g o r u . Z l o s t a v l j a l i su t e . S i l o v a l i su t e . Poniavali su te. Tukli su te. Ismijavali su te. S t o g o d da ti se d o g o d i l o , h o u da se susretne s istinom svoga ivota. N e m o j t e potiskivati b o l . N e m o j t e gutati patnju i v o t n u . Posvijestite si s v e to v a m se d o g o d i l o . Tragediju koju ste doivjeli... Ili, ovisnik s a m . U strahu s a m . I m a m psihozu. B o l u j e m o d raka. I m a m e p i l e p s i j u , s a r k o m . t o g o d da j e s a m , to g o d da mi se d o g o d i l o , to g o d da je stvarnost m o g ivota - h o u da se s t i m e susretnete, da p o g l e d a t e istinu u o i . Kako m o e m o krenuti naprijed u neto n o v o ako ne priznajemo o n o to sada jest? N e m o j t e se bojati istine s v o g ivota. (...) D r u g o , h o u da shvati da si s a m . S v i s m o mi s a m i . S v i . J e d n o g a dana, a taj d a n d o i e brzo, umrijet e . Krist nas poziva da razmiljamo o trenutku svoje smrti. N i t k o n e e za t e b e proi taj put. S a m e ga proi. N a -

pustit e s v e , i mua, i e n u , i d j e c u , i k u e i i m a n j e , i asti, i titule i n o v a c , i v l a s t i t o tijelo. R o d i t e se n a n o v o . U m r i j e t e . F u n d a m e n t a l n o , svi s m o m i s a m i . Ne usamljeni, nego sami. I Isus j e odlazio n a o s a m u d a s a s v o j i m O c e m N e b e skim b u d e na m i r u . To nije u s a m l j e n o s t kao osjeaj n a p u t e n o s t i , rezignacije, n e g o j e t o stanje g d j e s i s a m sa s o b o m i s o n i m to ima, a to je B o g . Ili ga i m a , ili si ga n e g d j e z a t o m i o , izgubio. S a m si, to je istina, ali nisi u s a m l j e n j e r j e B o g u t e b i . (...) (...) Isus j e d o n i o dvije z a p o v i j e d i l j u b a v i : Ljubi B o g a svoga s v i m s r c e m s v o j i m , s v o m d u o m s v o j o m , s v i m b i e m s v o j i m . Ljubi blinjega s v o g a kao s a m o g a s e b e . P o g l e d a j t e majku Terezu. O s u i l a se k'o svijea iz ljubavi. S t o mislite, da i ona nije grijeila? Pa bila je s a m o ovjek. A l i j e ivjela, ljubila j e , dala j e s e b e , izgorjela je iz l j u b a v i , iz darivanja. N e m o j t e se bojati ljubiti! N e m o j t e se bojati ivjeti! R a d u j t e s e , v e s e l i t e se i v o t u ! Ljubite i ne traite nita zauzvrat! Ni On na kriu nije traio nita zauzvrat. (...)

Obraenje

TO J E T O O B R A E N J E ? A K O P O S T O J I D E F I N I C I J A O B R A E N J A , J A J U N E Z N A M . ALI Z N A M KAD S E T O NETO D O G O D I . T O J E K A D M E U L J U D I M A O D J E D N O M P O S T A N E LAKO, P R O H O D NO, M E K A N O . DOBROTA. IZNAD SVEGA DOBROTA. Ja h o d a m prema J a r u n u , a o n d a se o k r e n e m i o d e m na s a s v i m s u p r o t n u stranu. O b r a e n j e j e p o t p u n i preokret a p s o l u t n o svih dimenzija, stanja, spoznaja, ivotnih navika. A p s o l u t n o svega to m o j ivot ini m o j i m . Spoznaja neeg potpuno originalnog i Bojeg. D o s a d s a m bila prostituka, o d s a d p o s t a j e m sestra u b e n e d i k t i n s k o m s a m o s t a n u . D o s a d s a m bio na 50 h e p t a n o n a i o s a m godina na h e r o i n u , o d s a d p o s t a j e m otac e t v e r o d j e c e , b o r i m se za ivot, za obitelj, ist od svega otrova. D o s a d s a m reketario, ivio na sirotinji, o d s a d radim u humanitarnoj udruzi. E t o , to je po m e n i p o t p u n o o b r a e n j e . O b r a e n j e koje n e m o e a da ne promijeni m o j ivot, da me ne izazove na t o t a l n u p r o m j e n u naina ivota kojim s a m ivio d o s a d . O b r a e n j e je ozdravljenje srca i d u e , gdje ovjek spozna svu l u d o s t d o t a d a n j e g ivota. S a v b e s m i s a o ili

prazninu bez B o g a i p o e t a k p o t p u n o n o v o g ivota, ali s K r i s t o m . To je o b r a e n j e . P o t p u n a katarza, metanoja, preobrazba o d svih Ludosti d o p r a v o g B o g a . N i j e o b r a e n j e na ustima izreeno, n e g o je o b r a e n j e na primjerima ivota. J e d a n A u g u s t i n , koji je bio kakav j e bio, postaje sveti A u g u s t i n . J e d a n Franjo, sin b o g a t o g trgovca koji je gluposti radio, sablanjavao se nad g u b a v c i m a , postaje g u b a v c i m a ravan. S v e t i Franjo. To je o b r a e n j e . D a k l e , p o t p u n a promjena svijesti. I biti ovjeka kao ovjeka. O b r a e n j e je p o t p u n i zaokret koji se o n d a vidi. O t o m e ne treba govoriti. O b r a e n i c i ne trebaju svjedoiti. O n i svojim i v o t o m s v j e d o e . J e r , za njih se z n a l o kakvi su prije bili, a kakvi su sada. Ne m o r a j u usta otvorit'. O n i s v o j i m n o v i m n a i n o m ivota g o v o r e . To su pravi o b r a e n i c i . JE LI O B R A E N J E Z A J E D N I K A A K C I J A O V J E K A I B O C A ? A p s o l u t n o . Pa n e e B o g na silu obratiti nekoga, ako taj svjesno ne eli o b r a e n j e . o v j e k obraenik, ili, tada, j o n e o b r a e n i k , nije svjestan zapravo. O n negdje p o ljudski trai izlaz. Trai n o v o promiljanje, trai n o v i m o d u s ivota svoga. J e r , o i t o n e g d j e d u b o k o , f u n d a m e n t a l n o , nije z a d o v o l j a n s o n i m kako ini i ivi. I o n d a se d o g o d i - a to je v e zreli teren ili izorano srce i dua te o s o b e - d o g o d i se milosni Boji zahvat na p l o d n o tlo. Tada se rodi p o t p u n o novi ovjek. A l i , o v j e k mora biti n e g d j e s p r e m a n , n e g d j e u traenju n o voga i v o t n o g izriaja. N o v e anse ivotne. I o n d a B o g intervenira u d u i . J e r , ako je ovjek kamena srca i dalje slijepo hoda u provaliju, ja mislim d a j e milost Boja i kod takvih ljudi. A l i , mi g o v o r i m o o intervenciji B o g a i ovjeka, i tu se to d o g o d i . J e r , o v j e k treba nekada

lupiti g l a v o m o p o d da bi se otrijeznio. A n e k a d i g u b i t k o m v o l j e n e o s o b e ili vlastitom s m r u d o e m o d o obraenja i p o t p u n o g i v o t n o g preokreta. N o v o g ivota i i v o t n o g puta. T O S U O N I J A K I , D R A M A T I N I M O M E N T I . A TO J E S O N I M P R I J E L A Z O M IZ RUTINSKOG IVLJENJA VJERE U PUNINU VJEROVANJA? G o v o r i , d a k l e , o ljudima koji su u vjeri odgajani, ali s v e j e t o n e g d j e m l a k o , bez zaina? DA. Ne m o e se u d u h o v n o m e p u t u , u d u h o v n o m e sazrijevanju stajati. Ili n a p r e d u j e , ili nazaduje. A k o si toliko n a z a d o v a o , pa makar bio i krten, i vjeru kroz djetinjstvo primio, ako si i toliko n a z a d o v a o , kad-tad e te B o g n e g d j e prizemljiti i dovesti d o m a . A l i , najgore su faze ni o v a m o , ni o n a m o . M l a k o s t kranska. S m r z n u t i kranski o s m i j e h . T o j e o n o neto najgore za m e n e . K a d se krani nasmiju iz kurtoazije, iz n e k e u t i m a n e kranske kurtoazije. To je grozno. B e z srca i d u e . A svima n a m se to zna dogoditi. Ja s a m uvjeren d a t i ljudi m o g u j e d n o v r i j e m e tako, ali kad-tad B o g e ih dovesti k p a m e t i . ALI, TO, B E Z S R C A I D U E . TO M O E BITI A F E K T A C I J A V J E R E , ALI M O E BITI I O N A J P O V R E M E N I P O T P U N I O S J E A J P R A Z N I N E . ZA O V O D R U G O NISI KRIV. JE LI TO K R I Z A V J E R E ? I M A J K A T E R E Z A J E U S V O M D N E V N I K U P I S A L A NETO O T O M P O V R E M E N O M O S J E A J U P O T P U N E P R A Z N I N E . TO T A D A INITI?

Tek tada moliti. N i p o t o n e mijenjati m o l i t v u o d v r e m e n a milosti d o v r e m e n a krize. O n o to s a m inio kad s a m bio u milosti, i n i m isto tako i kad m i j e teko. a k tada j o i v i e vapiti B o g u . Poznata je ona izreka Tereze A v i l s k e : Ljubila bih te, B o e , i d a N e b a n e m a . N e poradi n a g r a d e i raja n e b e s k o g a , v e radi T e b e , B o e , s a m o g a . D a k l e , t o j e t a d u b o k a mistika g d j e o v j e k toliko ljubi B o g a d a m u n i d o ega nije stalo n e g o d o B o g a s a m o g a . I kad je najtee, ostaje vjeran B o g u . A to se t i e dnevnika M a j k e Tereze, ja s u m n j a m koliko j e o n o b j e k t i v a n , a koliko s u t o s t o j e o b j a v l j e n o mediji n a p u h a l i . J a s u m n j a m . J e r , nigdje C r k v a nije s l u b e n o progovorila, a toliko u medijima o t o m e .

nesvjesna molitva, ali ne znai da nije od B o g a usliana. O s o b a koja m o l i " S v e t a M a r i j o , M a j k o Boja..." a kroz glavu joj leti ima li sutra to jesti, pa se onda vrati - "moli za nas grenike" - to su misli koje nas esto remete u m o litvi. Ne znai da takva molitva nije iskrena i od srca, s a m o to spada u kategoriju povrne i nesvjesne molitve, koja se esto tako i iskazuje. P r o b l e m je s a m o molitva koja se moli iz koristoljublja. Ili ona koja ak moe biti i grjena.

GRJENA? R e c i m o : m o l i m T e , B o e , d a s e m o j susjed... ... P O S K L I Z N E .

PA, A K O M E D I J I I J E S U D O D A L I , M A J K A T E R E Z A BILA J E S A M O E N A . I S I G U R N O J E P R O L A Z I L A S V O J E P R A Z N I N E . ALI N I KADA N I S M O VIDJELI PRAZNINA U N J E Z I N U DJELOVANJU. TA NJENA USTRAJNOST JE NEVJEROJATNA. T o j e njena najvea veliina. O n a j e imala t u milost d a , d o d i r u j u i bolesnika i g u b a v c a , ima osjeaj da dira Krista. A o n d a j o j j e B o g u j e d n o m razdoblju o d u z e o tu' milost, ali se na njoj to nije primijetilo. O n a je s j e d n a k o m ljubavlju i a r o m inila isto s t o j e inila i d o k je tu m i l o s t imala. To je njezina veliina. I poruka svima n a m a d a n e e m o moliti B o g a s a m o kad n a m j e lijepo, n e g o i kad te B o g stisne, kad se sakrije. A TO JE S P R A Z N I M , R A S T R E S E N I M M O L I T V A M A ? Z N A O N O : Z D R A V O M A R I J O , M I L O S T I PUNA... J O J , P O I N J E F I L M . . . D O G A A SE. S V I M A . Tako j e . Radije onda pusti to, pa kad je ovjek pribraniji i Po m e n i , ni j e d n a molitva ne m o e biti prazna. To je koncentriraniji, neka onda m o l i . B O L J E O N D A NITA? To onda vie ne m o e m o m o l i t v o m nazvati, nego istom magijom. Ili nekim perverzijama i bolestima u pristupu molitvi. Na svim sam svojim seminarima govorio o tri kategorije molitve. O ovoj nesvjesnoj molitvi, o molitvi meditacije ili svijesti, i o molitvi srca, o d n o s n o kontemplativnoj molitvi. O v o o e m u sada g o v o r i m o , to lutanje misli, nesvjesna je molitva. Ljudi o d u na misu, proita se e v a n e l j e , propovjednik kae koju lijepu rije, zavri misa, ti pita ovjeka s t o j e u S v e t o m pismu bilo proitano - nema p o j m a . J e r su mu misli i srce bili na n e k o m e d r u g o m e mjestu. Ne znai da B o g i takvu molitvu ne u j e , ali ta osoba ima od nje m a l e koristi. Nikakve. a k i osjeaj grinje savjesti.

M N O G I LJUDI DANAS PRAKTICIRAJU NEKU SVOJU PRIVATNU VJERU. U S M I S L U - JA, MOJA SOBA, M O J BOG. U CRKVI, K A U , I M A L J U D I K O J I M A T A M O NIJE M J E S T O , ILI J E S V E E N I K D O S A D A N , I TAKO, SVATA IH S M E T A . U s p o r e d i o bih to s o v i m : ako ja u ivotu d o i v i m n e k o prekrasno, genijalno, radosno iskustvo, ja automatski i m a m p o t r e b u podijeliti to iskustvo s ljudima do kojih m i j e stalo. D a k l e , osoba koja j e doivjela susret s B o g o m - a s t o j e v e e i silovitije od t o g a ! - o n a s a m i m tim ima p o t r e b u da to automatski podijeli sa z a j e d n i c o m , s obitelji, s prijateljima koji e je u t o m e razumjeti. T o j e zakon s p o j e n i h p o s u d a . Prema t o m e , ne postoji individualna molitva koja me ne bi otvarala za socijalnu p o t r e b u . A ne postoji ni to da bi se n e t k o angairao u Caritasu bez individualnoga rasta u B o g u . To je s p o j e n o . U t o m e se kranstvo razlikuje od hinduizma, b u d i z m a itd. O n i t a m o - nirvana, nekakvo z a d o v o l j e n j e s b o g o m , "ja i m o j B o g " . I d o k su o n i tako bili u nirvani, M a j k a Tereza je skupljala d j e c u iz kontejnera. D a k l e , ako s a m blie B o g u , ja ne m o g u ne biti s o c i j a l n o otrijenjen i ne uiniti da to to n o s i m u srcu ne p o d i j e l i m s ljudima o k o s e b e . To je kranski put. To j e , zapravo, put C r k v e , do Kristova drugoga dolaska. To j e put D u h a S v e t o g a . D I J E L I T I zajedno. Z a j e d n o Lomiti kruh. Z a j e d n o oko Kristova stola. Z a j e d n o u obiteljima. Zajedno! Ja sam rekao svim m o l i t v e n i m skupinama koje su posljednjih godina d o l e u B e t a n i j u : o n o g trenutka kada vi d o v e d e t e m o l i t v u u svoju obitelj, i vaa obitelj p o s t a n e istinska m o l i t v e n a zajednica, tada e s v e kvazimolitvene zajednice izgubiti smisao postojanja. I

t o j e c i l j : vratiti m o l i t v u u o b i t e l j . J e r , obitelj j e prvotna m o l i t v e n a zajednica ili Crkva u m a l o m . Ja ne m o r a m kao majka i ena trat' preko puta u neku c r k v u i t a m o m o l i t ' B o g a , a putat' m u a i d j e c u b e z ruka. Ili da svatko od njih ide s v o j i m p u t e m , a ja ne z n a m gdje s u , j e r d o t l e "liem" oltare pred k i p o m M a j k e B o j e . T u , p o m e n i , neto n e tima. S t o s e t i m e postie? M o e s e postii s a m o o d b o j n o s t supruga i d j e c e prema B o g u i Crkvi. Z a t o to majka bjei od s v o j e t e m e l j n e o d g o v o r n o s t i da bi z a d o v o l j a v a l a neku svoju frustraciju i prazninu u d u i . N a r a v n o , g o v o r i m o o n i m krajnostima. Cilj istinske m o l i t v e j e s t d o v e s t i je u sr, u obitelj. D R U G I M R I J E I M A , DJELOVATI U V J E R I ? P O V J E R I INITI? A k o sam vjernik, ja i m a m iskustvo B o g a i B o j e blizine, i ne m o g u a da to ne p o d i j e l i m s ljudima koje v o l i m . Bili to moji prijatelji, o b i t e l j , z n a n c i , ljudi s kojima radim. O n i to na m e n i v i d e . I automatski svojim d j e l o v a n j e m tada o b r a a m . TO J E V J E R S K I F A N A T I Z A M ? Vjerski fanatizam je s v e o n o to ide u suprot k o m p l e m e n t a r n o s t i ili u suprot j e d n o m z d r a v o m , u r a v n o t e e n o m suivotu, o d obitelji d o s v a k o g d r u g o g s o c i j a l n o g okruenja. I d e m o pojednostaviti. Fanatizam j e , zapravo, b o l e s t . D o s l o v c e . Fanatizam, i d o e m o praktiki do terorizma. D o e m o d o toga d a j e neka o s o b a kadra staviti dinamit oko struka i ubiti s e b e i stotine ljudi oko s e b e , j e r j e zaglibila u fanatizam. A t o j e b o l e s t d u h a . N e

psihe. D u h a . M o e imati n o b e l o v c e , ljude koji s u uinili genijalne stvari u ivotu, a da su na p o d r u j u d u h o v n o g a fanatici. P o m e n i , B i n L a d e n j e izuzetno inteligentan ovjek. J e l i H i t l e r b i o neintelektualan? O , bio je on i te kako p a m e t a n i naitan, i z n a o je to radi. A l i j e bio fanatik na svoj nain. I p o v e o je m n o g e u fanatizam. B i o je sukus fanatizma u o n o v r i j e m e . Prema t o m e , ima genijalnih Ljudi u povijesti o v j e a n s t v a , velikih lidera, velikih v o d a , velikih karizmatika. Karizmatina o s o b a , ali j e fanatik. A l i j e d u e v n o b o l e s t a n . Hitler je bio karizmatik, ali nisam j a izmislio koncentracijske l o g o r e . O n i h j e izmislio. Tito je bio karizmatik. A l i , nisam ja izmislio G o l i otok. Izmislio g a j e d r u g Tito i njegova Komunistika partija. T o j e , p o m e n i , fanatizam. Zastranjenje duha. N e d a o n a m B o g v i e takve povijesti!

Navezanost

T O

J E

T O

N A V E Z A N O S T ?

O navezanosti m o e m o govoriti s nekoliko strana. P r v o , j e d n o j e navezanost g d j e s a m j a stekao fiziku o v i s n o s t o nekoj stvarnosti. D r u g o je navezanost gdje s a m stekao psihiku ovisnost o nekoj stvarnosti. A t r e e je navezanost na neku stvar ili n a i n u s a e n o g ponaanja gdje s a m stekao d u h o v n u ovisnost. To se z o v e h a b i t u a l n o stanje, grjeno p o n a a n j e ili p o n a a n j e grijeha. To su tri kategorije koje s razliitih strana m o e m o sagledavati. J e d n a je tjelesna, druga je psihika, a trea je d u h o v n a ili habitualna navezanost. A k o j a bez neke stvari n e m o g u , bilo d a j e t o stvar, o s o b a , d o g a a j , karijera, u s p j e h , p o s a o , n o v a c , seks, a l k o h o l , droga, biLo to - o n d a j a , u toj mjeri bez koje u toj stvari ne m o g u , u toj mjeri s a m m a n j e s l o b o d a n . A s l o b o d a je najvei b l a g o s l o v j e r ljubav se raa iz s l o b o d e . N e m a ljubavi gdje n e m a s l o b o d e . A k o j a bez n e k e o s o b e ne m o g u , u toj mjeri u kojoj s a m ja rob te o s o b e ili s a m joj p o t i n j e n , o n d a je pitanje koliko e

m o j e d j e l o v a n j e na tu o s o b u iznjedriti za nju d o b r o , a koliko e biti u v j e t o v a n o m o j o m reakcijom na nju. D a k l e , t o j e vrzino kolo. N e s a m o to s a m j a ovisan o toj o s o b i , n e g o s v o j i m p o n a a n j e m , s v o j o m o v i s n o u o njoj, tu o s o b u n a v e z u j e m na s e b e . A k o je to s a m o tjelesna razina, o n d a se to d o n e k l e da rijeiti. A k o je psiholoka - da se i to rijeiti. Pa i d u h o v n a se d a d e , ali u toj dimenziji p r o b l e m je s v e dublji i dublji.
KAKO SE TE STVARI RJEAVAJU?

JE LI TEE KAD JE POSRIJEDI NAVEZANOST NA LJUDE?

Kao i kod ostalih navezanosti. Svaki je ovjek enigma za s e b e . Ima ljudi koji svjesno d o p u t a j u da robuju d r u g i m ljudima, j e r "bolje j e primiti bar m a l o panje, n e g o ostati bez iega". A tu o p e t d o l a z i m o do o n o g f u n d a m e n t a l n o g - da nitko nije s a m , j e r B o g je uz n a s . Pitanje je koliko su ljudi svjesni da imaju B o g a uza se i da m o g u ivjeti s a m i . U j e d n o m afrikom p l e m e n u , kad netko neto pogrijei, kazna je da ga izope iz t o g p l e m e n a . I ti ljudi, kad ih izope, umiru od t u g e . J e d n o s t a v n o u m r u . J e r je u njihovoj formi m e n t i s , u n j i h o v o m e d u e v n o m s k l o p u , u s a e n o da ne m o g u opstati bez p l e m e n a . D a m e n e n e t k o protjera i z H r v a t s k e , n e bih u m r o . V r l o d o b r o bih se snaao u A m e r i c i , u Australiji, u Papua G v i n e j i , bilo gdje. Z b o g ega o n d a taj l a n p l e m e n a umire? Z b o g ropstva, z b o g ipa u glavi da ne m o e opstati bez, izvan. Tu istinu sada primijeniti na s v e - na cigarete ili ljude - treba s a m o okrenuti ip u glavi i r e i : da, ja m o g u funkcionirati i b e z toga. Ja s a v r e n o m o g u biti sretan i bez alkohola, i bez cigarete, i bez d r o g e . S a m o je pitanje v o l j e , svijesti i vjere u B o g a . J e r , j a p o n e k a d n e m o g u , ali B o g m o e . N e mora ovjek biti savren i svet da bi bio svjestan o v i h stvari. S v e dalje je o n d a pitanje vjere i milosti B o j e . O v o j e istinit d o g a a j . Zablokirala s u s e vrata j e d n e s a u n e . A u sauni temperatura m o e biti i do 100 stupnjeva. Ljudi koji odravaju s a u n u spustili su t e m p e r a t u r u na otprilike 15 do 19 stupnjeva. o v j e k u sauni je dehidrirao i u m r o . J e r je u glavi mislio d a j e u s a u n i 1 0 0 stupnjeva. O g r o m n a s m o mi e n i g m a . S t o mi s t a v i m o sebi u g l a v u ,

Tako to o v j e k prozre svoju navezanost. Prozre s v o j e d e m o n e , r e c i m o to tako. I kae s a m s e b i : p o g l e d a j to mi ta stvar radi. Koliko me ta stvarnost ubija. Koliko me zarobljava, koliko mi zlo ini. M o r a m o prozreti s v o j e d e m o n e i stvari na koje s m o n a v e z a n i . I kad shvati, kad p o s t a n e svjestan to ti ta stvar ini, otpast e s a m a o d s e b e . O p r o s t i i m , O e , j e r n e znaju to i n e , kae Isus s kria. N i s u svjesni. J e d a n mistik je rekao: m a l o dijete igra se s r i d o v k o m ili n e k o m o t r o v n o m z m i j o m . A l i o n o n e zna koliko j e t a zmija o t r o v n a . O n o g trenutka kad bi p o s t a l o svjesno, bacilo b i j e iz ruke istog trena. Pitanje navezanosti, d a k l e , pitanje j e koliko s m o m i istinski svjesni. Koliko je to svjesnost naega srca, a koliko je s a m o znanje naega u m a . J e r , o v j e k zna da ga cigareta ubija. Z n a , ali i dalje pui. A l i o n o g trenutka kad postane svjestan... N a z o v e me d o k t o r i kae: ima rak plua. A k o ne prestane, gotov si! S t o radim? Istog trenutka automatski o s t a v l j a m cigaretu. P o s t a o s a m svjestan. I ta svijest uini da o v j e k ak ni a p s t i n e n cijsku krizu ne p r o e . Svijest toliko rastrijezni ovjeka da ak i o b j e k t navezanosti izgubi na svojoj snazi.

d o b r o ili zlo, to postaje stvarnost naega ivota. A sad zamisli kakve su tek d r a m a t i n e p o s l j e d i c e kad takvim rezoniranjem, takvim "miljenjem", p r o s u u j e m o d r u g e ljude.
JE LI I V J E R A T E R A P I J A P R O T I V N A V E Z A N O S T I ?

Vjera je u o n o j slici B o g a koju o v j e k nosi. A u strahu, o p e t k a e m , n e m a Ljubavi.

TA TVOJA LJUBAV! PO TEBI, IMA LI U O P E K O G A U PAKLU?

Ima. V r a g o v a . U paklu su po m e n i s a m o vragovi. o v j e k koji zavrijedi s v o j i m i v o t o m pakao, sigurno ga nije zavrijedio svojim djelima, n e g o s v o j i m s l o b o d n i m , svjesnim i n a m j e r n i m o p r e d j e l j e n j e m m i m o B o g a i Bojega plana. J e r s m o svi s l o b o d n a bia. A k o bi neka ljudska dua s l o b o d n o , svjesno i n a m j e r n o htjela otii u pakao, tada postaje o n o to u paklu jest. Po m e n i , u paklu n e m a ljudskih dua, v e vragova.
A L I , A K O J E N E T K O U I V O T U U I N I O S T R A N E STVARI...

Pa n a r a v n o . i t a o s a m svjedoanstva nekih ljudi koji su proli l o g o r e i patnje, m e u inima i s v j e d o a n s t v o Edith S t e i n . O p s t a l i s u , kau, o n i koji su imali vjeru. Kada ti o d u z m u s v e ljudsko, i kada ti ubiju svaku n a d u , i kad n e m a a p s o l u t n o n i j e d n a zraka svjetlosti, i kad se bori za koricu kruha, ostaje ti j e d i n i B o g koji j e j e d i n i s p a s . o v j e k m o e j a k o d u g o bez hrane, bez v o d e m a n j e . I na batine se m o e priviknuti. A l i mora imati u d u i , u srcu s v o m d u b o k i f u n d a m e n t i biti vrsto ukorijenjen u B o g u da bi izdrao.
Z A R N I J E O N D A N A V E Z A N O S T TEST N A E V J E R E ?

M o g u li rei o v o : nitko za Ljudskoga ivota ne m o e zavrijediti pakao, niti svojim djelima uiniti stvarnost s v o g ivota t a k v o m da zapeati taj p a k a o kao o n o to m u j e d a n o . M i ivimo u m a t e r i j a l n o m e svijetu koji j e v r l o o g r a n i e n . Pitanje j e koliko s m o d o kraja s l o b o d n i , koliko s m o do kraja svjesni, koliko to to i n i m o i n i m o zaista n a m j e r n o , i koliko je to s v e skupa toliko velika materija da b i s m o bili u s m r t n o m e grijehu. I da b i s m o se nakon svih tih grijeha svjesno, s l o b o d n o i n a m j e r n o odluili za pakao. Ja g o v o r i m o o v o j d i m e n z i j i : svatko od nas nosi s e b e na asu smrti. O s t a j e tijelo, ali o n o to ja j e s a m , moja dua i srce, dolazi pred B o g a . U t o m susretu, u t o m p o g l e d u s B o g o m oi u o i , neki Ljudi m o g u tada svjesno, s l o b o d n o i n a m j e r n o rei B o g u : n e ! Tada za njih ostaje s a m o j e d n o : pakao. Tek tada, nakon smrti, mi m o e m o rei da s m o do

I da i n e . J e r , neki su navezani i na B o g a . N e k i su n a v e zani na religiozne o b r e d e . S v e je u naoj glavi. S t v a r nost koju v i d i m kroz s v o j e o i , srce, d u u , um - pitanje je v i d i m l i j a stvarnost o n a k v u kakva j e s t ili o n a k v u kakvu j e e l i m vidjeti. D a k l e , ako i d e m o d o tolike d u b i n e , o n d a stvarno m o e m o rei da ima ljudi koji su navezani i na B o g a . Koji n e e uiniti neki grijeh zato j e r se boje B o g a da ne zavre u p a k l u . Pa o n d a vie ne g o v o r i m o o s l o b o d i , n e g o o uvjetovanosti, o b o l e s n o j navezanosti na B o g a . To nije strahopotovanje pred B o g o m , n e g o strah od B o g a i B o j e kazne. Eto ropstva i navezanosti! Ja ne z n a m to g o r e od t a k v o g pristupa u ivotu m o e biti. I o n d a se p i t a m : gdje je tu vjera?

kraja svjesni i do kraja s l o b o d n i . Da v i d i m o stvarnost kakva j e s t i da n a m j e r n o i n i m o to to i n i m o . Do tada, nitko od nas, po m e n i , nije do kraja svjestan, do kraja s l o b o d a n , i nitko do kraja - ukljuujui ta dva uvjeta: svjesnost i s l o b o d u - ne ini n a m j e r n o teku materiju i smrtni grijeh. a k ni s a m o u b o j i c e nisu, po m e n i , do kraja svjesni i s l o b o d n i , niti ine suicid n a m j e r n o . S v e je veliki upitnik. Tek n a k o n smrti, kad se s u s r e t n e m s B o g o m , oi u o i , kad v i d i m svu dimenziju i misterij postojanja ivota, ako se tada o d l u i m za pakao, to nisam m o g a o uiniti drukije n e g o s l o b o d n o , svjesno i n a m j e r n o . Tada vie nisam Ljudsko b i e , n e g o s a m vrag. Z l o .
I O N D A N E M A V I S E "... I D O V E D I U R A J S V E D U E , A O S O B I T O ONE KOJIMA JE POTREBNO TVOJE MILOSRE"?

stoji faza koju Crkva t u m a i kao istilite. J e d n o stanje proiavanja ili davanja z a d o v o l j t i n e za prolost, grijehe i habitualna stanja duha za ivota. D a k l e , dua se opredijelila za B o g a , ali j o N j e g a nije d o s t o j n a d o k se ne d a d e zadovoljtina.
K A K O S E T A Z A D O V O L J T I N A DAJE?

Pa, e v o nekoliko primjera. I m a o s a m p u n o sluajeva m o l i t v e egzorcizma nad ljudima kroz koje su se javljali pokojnici. N e zlo, S o t o n a , nego d o s l o v c e d u e pokojnika koji su kroz te o s o b e v a p i l i . t o da u i n e , gdje da se neto otkopa, u zidu, p o d p o d o m , koju z a d o v o l j t i n u treba dati da bi njihova dua bila o i e n a i otila B o g u . U smislu da se ispravi nepravda i rijee situacije koje oni za s v o g m a t e r i j a l n o g ivota nisu htjeli ili nisu stigli rijeiti. To su n e v j e r o j a t n e stvari. O t o m e Crkva j a k o m a l o g o v o r i , ali ja i v o t o m stojim iza o v o g a to k a e m . N a s l u a o s a m se primjera i situacija gdje s e , bilo kroz san ili kroz e g z o r c i z a m , ili kroz neku p o s e b n u m o l i t v u , oituje ili se otkrije gdje je korijen stanja te o s o b e koja trpi z b o g d u e pokojnika, z b o g prokletstva v e z a n a uz neto o v o z e m a l j s k o . Tako da d o s l o v c e ima sluajeva gdje, tek kad s m o otkrili uzroke, kad s m o odsluili mise, t a j e dua nala mir i s p o k o j . A j a v l j a l e su se preko medija, u g l a v n o m kroz s n o v e svojih blinjih ili kroz p a r a p s i h o l o k e f e n o m e n e - l u p a n j e vrata, kripu, plijesan po z i d u . a k su neki ostavljali tragove po z i d o v i m a . A da ne g o v o r i m o o egzorcizmima. D o k s m o molili, t e d u e s u s e g l a s o m j a v l j a l e kroz o s o b u koja je u t o m trenutku egzorcizma bila z a p o s j e d n u t a . N e o p s j e d n u t a . Z a p o s j e d n u t a . Z a p o s j e d n u t je dio te o s o b e , gdje se kroz glas ili kroz

Ima, ali se misli na d u e u istilitu. A k o ja i m a m prljavo o d i j e l o , a elim ii na s v a d b u , kako Isus kae, ja m o r a m imati d o s t o j n o odijelo. M o j e srce i cijelo m o j e b i e eli biti s B o g o m , ali m o j e o d i j e l o nije d o s t o j n o B o g a . I ja m o r a m proi s v o j e i e n j e . To su ljudi u istilitu koji su n e k i m u v j e t o v a n i m stvarnostima, svjesno ili nesvjesno vezani uz neko prokletstvo, uz neke nerijeene situacije, radnje, djelovanja, i n e . N e t k o , na primjer, u m r e u proklinjanju, u s m r t n o m e grijehu. N e t k o u m r e , a s v a a o se s r o d b i n o m z b o g dva metra z e m l j e . N e t k o u m r e u n e k i m o k o l n o s t i m a p o p u t p r o m e t n e n e s r e e i nije u d o s t o j n o m stanju za biti s B o g o m . A l i , kad ugleda Boga i tu milinu vjenosti raja, on poeli biti t a m o , ali nije do kraja p r o i e n . D o k ne rijei s v e v r e m e n i t e kazne, s v e v e z a n o s t i d u e i tijela uz materijalno, uz z e m l j u g d j e je b o r a v i o i bio, tada p o -

g o v o r manifestirala potreba d u e pokojnika, j e r uistinu stoji i o n o biblijsko: O e v i nai j e d o e kiselo groe, a djeci zubi trnu. A p u n o je tea i zahtjevnija situacija kad se egzorcist kroz egzorcizam susretne s praiskonskim Z l i m . S o t o n o m . A l i to je v e neka druga t e m a . K O L I K O M O L I T V A M O E UTJECATI NA S P A S D U E U lSTILISTU? J a k o p u n o . J a k o . M o l i t v a , a v r h u n a c je sveta euharistija i misa za pokoj d u e . A A K O N E M A TKO ZA N J I H MOLITI? M o l i Crkva. M o l i t v a C r k v e kao zajednice zadovoljtina j e za d u e u istilitu. M a , rekao bih o v o : nije meni p r o b l e m s ljudima koji su zaposjednuti. J e r ti su ljudi svjesni da imaju p r o b l e m a s d e m o n o l o g i j o m i zato i dolaze traiti p o m o . Ti su ljudi v e crkveni. M e n i j e p r o b l e m s ljudima koji hodaju po o v o m e svijetu i svjesno ine zlo. Koji su svjesno, koliko svjesni m o g u biti, na strani masonerije, sotonizma, gaenja ljudskog dostojanstva, pedofilije, prostitucije, trgovine ljudima, terorizma. Ti ljudi, koji n e e d o i traiti p o m o od C r k v e i od B o g a , to su opasni ljudi. N e e d o i j e r s u v e toliko zatrovani d a s u d o n e k l e v e i opredijeljeni za zlo, s a m o je pitanje koliko su toga svjesni. KAKO BI SE KRANIN TREBAO ODNOSITI P R E M A TAKVIM L J U D I M A ? T E K O J E OTETI S E N E G A T I V N I M E M O C I J A M A .

sam s u o e n s nekim stvarnostima, initi po B o j e m . A ako nisam imao priliku biti s u o e n s nekim silovateljem ili sotonskim s v e e n i k o m , na primjer, to ja m o g u nego s a m o moliti j e r z n a m da negdje takvi ljudi postoje. A l i , ako se s u o i m , onda sam duan uiniti sve da utjeem na te ljude da se vrate B o g u . S v e , ba sve, po svim s v o j i m ljudskim sposobnostima i po Bojoj milosti da t o g ovjeka d o v e d e m na put Boji. To sam d u a n , j e r inae grijeim p r o p u s t o m . A k o neki ovjek preda m n o m psuje B o g a , ja grijeim p r o p u s t o m ako mu ne k a e m : oprosti, ti m e n e kao ovjeka vrijea j e r ja Boga m o l i m i v o l i m . Boga se m o l i . T a k v o m reakcijom ja ga v e u p o z o r a v a m , b u d i m mu svijest. To je j e d a n primjer. Isto vrijedi i za sve v e e stvari od toga. A L I , O B I A N O V J E K , V J E R N I K , TO J E N J E M U INITI? Uiniti sve da bi se sprijeile posljedice njegova zla i djelovanja. A k o ne pali j e d a n religiozni, vjerski pristup, tada se treba drati pravila dravnih, svjetovnih, moralnih, etikih zakona. A to j e : ako netko ugroava svoj ivot i ivot svoga blinjega, i m a m o se pravo zakonski boriti. J e d a n ovjek moe biti tako opsjednut z l o m da no stavlja p o d vrat ili pitolj u usta svojoj eni, ili siluje vlastitu d j e c u . I, sad e m o mi to tolerirati? N e e m o . Taj ovjek ugroava d o b r o drugih ljudi, ak i svoje, i mi s m o duni takvu o s o b u staviti p o d zakonske normative. A k o ne pali nita vjerniko, pali iza reetaka. TO SU N A P A S T I I K U N J E ? J e d n o j e napast, d r u g o j e kunja. K o d napasti s e uvijek

M o l i t v a . B l a g o s l o v . Ja s a m d u a n , kad s a m izazvan, kad

radi o zlu. Z l o ili S o t o n a je to koje napastuje. A kod

kunje, posrijedi je B o g . B o g je taj koji nas kua. A l i ni j e d n a stvarnost, ni napast ni kunja, ne d o g a a j u se bez Bojega d o p u t e n j a . U Knjizi o J o b u , kad se B o g obraa S o t o n i nakon s t o j e ovaj zatraio od Njega da napastuje J o b a , B o g m u tada kae: s v e m u o d u z m i , s v e m u m o e oduzeti, ali ivot mu potedi. J e r , ivot pripada s a m o B o g u . I istina j e d a j e J o b u p o b i j e n o s v e blago, sve kue s p a l j e n e , itnice unitene, djeca, s v e . Prijatelji su ga napustili, na kraju je u irevima umirao. Na k o n c u mu je i ena rekla da p r o k u n e B o g a . A l i J o b je ostao vjeran B o g u . T o j e , B o j i J o b . Boji ovjek, S o t o n o m prokuan. D a k l e , B o g se m o e ak i S o t o n o m posluiti da proisti ili ojaa i posveti tu o s o b u . U sluaju padre Pija, ili Ivana od Kria, svih velikih mistika o p e n i t o , B o g s e , 'ajmo to tako g r u b o rei, i S o t o n o m posluio da bi te ljude proistio i d o v e o do s e b e . Blie s e b i . Ni n a p a s t o v a n j e , d a k l e , ni kunja, nisu bez Bojega d o p u t e n j a . S a m o to napastovanje dolazi o d strane Z l a , a kunja od B o g a . B o g j e taj koji nas kua.

VIDIO SI P U N O SMRTI? Jesam. KAKO IZGLEDA SMRT? S a m o j e d n u s a m smrt vidio gdje j e ovjek u p a o plahtu sa s e b e i kao bijesni pas izdahnuo. S v e ostale smrti su bile v r l o s p o k o j n e , mirne, u okruju obitelji, ljudske t o p l i n e , uz sakramente, m o l i t v e i u p a l j e n e svijee. Uz j e d n o predanje s e b e . Z a m e n e j e smrt neto prelijepo. S m r t kao p o j a m zapravo ne postoji. N e g o taj prijelaz. A, to je novi p o e t a k , n o v o raanje. M i p l a e m o j e r n e z n a m o k a m o i d e m o . D i j e t e kad se raa pLae, j e r iz m a j i n e utrobe ide u svijet, a smrt je odlazak iz z e m l j i n e utrobe u v j e n o s t . o v j e k p l a e , ali to su vie suze raskajnice, mira, oprotenja, suze uzbuenja pred vratima smrti. G o t o v o bih rekao - suze ljudskoga adrenalina. A esto, kada d o e taj as smrti, fizioloki je to neka o m a mljenost g d j e se ak i b o l priguuje. N e k a omaglica u m a , spokoj i predanje zadnjega daha. Toliko s a m ja vidio. S a m o j e d n o proklinjanje j e bilo n a s a m o m asu predanja ivota. TO M I S L I O S V J E D O A N S T V I M A O K L I N I K I M S M R T I M A ? Prije par mjeseci dola mi je j e d n a o s o b a u Betaniju na d u h o v n i razgovor i na ispovijed. Ja s a m je pitao da li n j e n o s v j e d o a n s t v o s m i j e m govoriti, s tim da j o j , naravno, ne otkrivam identitet. Prema t o m e , s m i j e m . A to s t o j e ona govorila bilo je n e v e z a n o uz sakrament ispovijedi. D a k l e , o v o g o v o r i m u z njeno d o p u t e n j e .

AKO JE ODUPIRANJE NAVEZANOSTI MA I NAPASTIMA IZRAZ PRIVRENOSTI B O G U , M O E LI U P O D L I J E G A N J U NAVEZAN O S T I M A I N A P A S T I M A BITI I S T O D O B N O I O T V O R E N O S T I ZA BOGA? o v j e k je i s t o v r e m e n o i navezan i o t v o r e n za B o g a . D a , m o g u e j e , j e r milost Boja prolazi kroz sva stanja, pa i stanja n a v e z a n o s t i , napasti i kunje, i rezignacije ljudske, zarobljenosti d u e . M i l o s t Boja s v e t o proima, prolazi kroz to, s a m o je pitanje h o e li o v j e k to osjetiti, odreagirati, i uz poticaj Boji p o e t i raditi na s e b i . N a r a v n o , s v e j e u B o j i m rukama. N e u m a n j u j u i Ljudsku s l o b o d u .

Ta osoba imala je srani udar. O d v e d e n a je na hitnu i t a m o su je reanimirali. D u a je izila iz tijela i o s o b a je vidjela, od n e g d j e kao s plafona, vidjela je s v o j e tijelo, lijenike, s v e . a k j e vidjela d a j e j e d a n d o k t o r imao e l i c u na glavi. A kad se prignuo, vidjela je da mu iz depa viri plavi e p i kemijske o l o v k e . D a k l e , vidjela je a p s o l u t n o s v e . I sve se to kasnije potvrdilo. A l i o n o o k a n t n o to m i j e t a osoba rekla j e o v o : v e l e a s n i Z l a t k o , t o g trenutka preda m n o m se d o g a a borba za m o j e tijelo, jer, kae, to nisam ja, to je m o j e tijelo. Ja od g o r e , s plafona n e g d j e g l e d a m s v e to, a m e n i u mislima nita drugo nego - a l k o h o l . Z n a s t o j e o k a n t n o kod toga kad ovjek analizira: t o da m i , onakvi kakvi j e s m o kad nas zatekne as smrti, o n o to ja j e s a m , o n o na to sam v e z a n , o n o ega sam rob, ja to n o s i m u s v u v j e n o s t . D a k l e , za ivota n a m se istiti i o s l o b a a t i da bi n a m as smrti bio as s l o b o d e , o s l o b o e n j a i n o v o g a raanja. To je o k a n t n o , da u trenutku takvoga j e d n o g a ina, ti ne misli ni na to d r u g o - m a , kakav B o g - n e g o na b o c u . S t v a r n o o k a n t n o . N a r a v n o da je ta o s o b a nakon toga ozdravila od alkoholizma. J e r ta iskustva tik do smrti ostavljaju n e v j e rojatne pozitivne p o s l j e d i c e . Ljudi poslije p o t p u n o p r o m i j e n e svoj ivot i postanu d u b o k i , d u b o k i vjernici. I to preko n o i . J e r to iskustvo se ne m o e usporediti ni s j e d n i m materijalnim iskustvom. D a , mi u t o m a s u s e b e n o s i m o sa s o b o m o n a k v e kakvi j e s m o . J e r , to s a m ja. Ja nisam ni ruka, ni noga, ni srce, ni p l u a . Da mi s v e to z a m i j e n e , ja s a m o p e t ja.
P A D O B R O , TO S A M O N D A J A ?

upitna j e , g l e d a n o materijalno, i m e m o r i j a mozga. J e r , mozak je stepenica ispod d u e v n e stvarnosti. D u a i srce - mislim na d u h o v n o srce, ne na o v u p u m p u koja tjera krv kroz ile - j e s u koncentrat m e n e u kojima je upisana sva memorija. A ta dua je tada i sada n e p r o m i j e n j e n a . S a m o prelazi u drugi oblik. D a k l e , to je u m e n i sada, to je i na asu smrti. S t o s a m ja sada, to s a m i d a sada u m r e m . J e r , o n o v e e ukljuuje o n o m a n j e , a to je memorija psihe. I o n o najnie, a to je memorija tijela.

SVE EE SE G O V O R I : U B I V E M IVOTU BIO SI, U B U D U E M E BITI... R E I N K A R N A C I J A JE J A K O U L A U U P O T R E B U , A I M N O G I SU KRANI OKO TOGA Z B U N J E N I .

M a j k a Tereza, koju ja zapravo v e s v e t i c o m p r o g l a a v a m , pripremala je l o m a e i hinduistima i budistima, i svima koji su u svojoj religiji imali vjeru u reinkarnaciju. D a , pripremala im je l o m a e da ih spali, j e r o n i vjeruju da, ako s e tijelo n e spali, n e m o e s e reinkarnirati. O n a koja je praktiki svetica u Katolikoj crkvi, potivala je n j i h o v o vjerovanje u reinkarnaciju. Ja nisam pozvan uvjeravati nekoga - reinkarnacija ili u s k r s n u e - da ili ne. Ja m o g u s a m o rei d a j e s a m o j e d a n ivot, i to g o v o r i m kao katoliki s v e e n i k , ali i p o s v o m d u b o k o m uvjerenju. M o g u rei d a j e Krist, pobijedivi smrt, otvorio predio s t v a r n o g uskrsnua. Tako da mi je g o t o v o p r e n a i v n o razmiljati da u se j e d n o g a dana roditi kao ovaj ili o n a j , ili m o d a kao sveta krava. Z a r mi nije d o v o l j n o o v e m o j e d o l i n e suza i ivotnoga puta koji sada ivim? Po m e n i j e uskrsnue, u koje o s o b n o d u b o k o v j e r u j e m , uistinu to. A ostavljam m o g u n o s t drugima da vjeruju u o n o to e l e .

S t o s a m j a ? S v a m e m o r i j a tijela, psihe i d u e - srca. J e r ,

Pa i P a v a o kae: "Ako, n a i m e , mrtvi uistinu ne uskrsavaju, ni Krist nije uskrsnuo. A, ako Krist nije uskrsnuo, bez ikakve je vrijednosti vaa vjera; vi ste j o u svojim grijesima."

Izazovi ovog vremena

PAPA IVAN PAVAO II. G O V O R I O J E O T O M E K A K O P O S T O J E OKOLNOSTI U KOJIMA ZLO M O E PROIZVESTI NEKO DOBRO. M I S L I O J E , PRI T O M E , N A TOTALITARNE S U S T A V E , N A C I Z A M I K O M U N I Z A M , Z A K O J I H J E C R K V A BILA I Z N U T R A S N A N A , "SABRANA U JEDNO". GDJE S M O DANAS? Ja bih rekao kako je u k o m u n i z m u bilo p u n o lake. J e r , tada s m o bili "bijeli i crni". Krani ili komunisti. A l i , o v o v r i j e m e j e o p e t p l o d o n o s n o u o n o m smislu to trai j a k e l j u d e . S a m o s t a l n e ljude s l o b o d n o g d u h a . D a bi bili Boji, takvi moraju biti. A o n d a e n u n o znati i od o v o g sistema otvoriti ona prava vrata za o n e koji e ih htjeti slijediti. Tako da mi se o v o v r i j e m e ini p l o d o n o s n i j e od v r e m e n a k o m u n i z m a . I izazovnije, svakako. A to da v r a g radi - radi. R a d i j e r B o g zlato u vatri kua. A k o s v o g l j u b l j e n o g S i n a nije potedio kunje u pustinji, pa gdje e nas?! Prema t o m e , svaki sustav u k o j e m je v e a prisutnost zla ili kunje na B o j e l j u d e , p o m e n i j e milosrdnije v r i j e m e o d v r e m e na kada se Crkva j a v n o proganja. O v o sofisticirano, liberalizirano, globalizirano v r i j e m e , p u n o je opasnije za

istou d u e i srca vjernika n e g o v r i j e m e k o m u n i z m a i drugih totalitarizama. O p a s n i j e , ali i p l o d o n o s n i j e . J e r proiava. Ili - ili.

M O E LI SE LIBERALIZAM SMATRATI N E K I M O B L I K O M TOTALITARIZMA?

kao s v i j e L'? Ili, m o e te do kraja proistiti, da b u d e Boji, ali o n d a si stvarno m u e n i k u o v o m e v r e m e n u . N a s v i m razinama drutva, o d maloga djeteta, preko kolske d o b i , d o starosti. U svim strukturama drutva d a n a n j i m , stil ivota od krana ini m u e n i k e ako ele ivjeti po B o j e m . To su m u e n i c i . O n i su ismijani ako B o g a ive d a n a s . To znai da nikoga ovaj sustav ne tedi. O v a j sistem ini razdjeljenje. O n o s t o j e Isus rekao: "Razdijelit u oca od sina, majku od keri, mua od e n e , ito od kukolja." Ili e t e biti Boji, ili vas n e e biti. To je to. D a j ovjeku s v e na s l o b o d u , toliko mu daj m a terijalnoga blagostanja da mu se osali srce i dua, tako da v i e nije kadar razmiljati z d r a v o m p a m e u . Da v i e n e m a s n a g e , j e r je o t u p i o boriti se za o p s t a n a k d u e . J e r ima toliko svega u izobilju da je postao b o l e s t a n , obijestan, devijantan, degradiran, n e m o r a l a n i o t p a o od B o g a . T o j e totalitarizam koji n e ubija s a m o tijelo. J e r , " n e bojte se onih koji ubijaju tijelo!" N e g o - ubija d u u o v j e k o v u . U b i j a nain razmiljanja. G l e d a j m o televiziju, itajmo n o v i n e . C i m e oni t o hrane d u u o v j e k a ? t o e biti za 30 g o d i n a ? S o c i o l o z i bi trebali razmiljati i odgovarati na ta pitanja. Po m e n i , d o i e j e d n a velika katarza, g l o b a l n a , gdje e biti ili - ili. Tijek dogaaja ide ka katarzi. K proienju. N e m i n o v n o . N e treba ovjek biti prorok. S a m o m a l o zdrave p a m e t i da bi se v i d j e l o da o v o v o d i k stvarnoj katarzi.

M o e . Liberalizam ima svoj p o e t a k i svoj kraj. S v o j a obiljeja, zakonitosti, n o r m e ponaanja. T o j e s v o jevrsni totalitarizam, isto tako. Isto kao i svi I Z M I - individualizam, terorizam, virtualizam, s e n z a c i o n a lizam, banalizam... To su totalitarizmi n o v o g a d o b a . D a , i te kako. Koliko Liberalizam ograniava, sputava s l o b o d u o v j e k a ! O t o m e bi se cijela studija dala napisati. M o d a i vie n e g o otvorena agresija totalitarnih reima. J e r , kao to su Ivana Krstitelja u t a m n i c u stavili i g l a v u mu o d r u b i l i , a on je bio duha s l o b o d n a . . . tako i ljudi koji u zatvoru neduni zavre, koji su na B l e i b u r g u , ili na G o l o m o t o k u , ili u J a s e n o v c u zavravali, u d u h u m o g u biti s l o b o d n i j i od Tita ili Poglavnika u o n o v r i j e m e . D o k o v o sadanje v r i j e m e zarobljava s a m u d u u . D a k l e , ima t e n d e n c i j u d a z a u z m e p s i h u , nain razmiljanja, nain djelovanja, nain ivota, filozofiju, d u h da ti zarobi. U t o l i k o j e , g l e d a m o li s o v o g a s p e kta, o v o v r i j e m e totalitarnije n e g o neka prethodna. O v a j liberalizam i demokracija.
TO JE VE PRAVA Z N A N O S T ! Z A R O B L J A V A N J E S L O B O D O M .

A K O N I Z B O G E G A , O N D A Z A T O TO K A O S N E M O E BITI

V r l o perfidna. S v e ti d a d e da bi ti uzeo d u h . To je lice S o t o n e . S v e ti p o n u d i , u svjetlu ti se prikae. S v e ti d a d e , ali ima s v o j e uvjete. Ti zaigra na o n o slatko,

D U G O R O N O STANJE?

A p s o l u t n o . O v o nije n a d u g e staze. O v o j e toliko sve

dublji i dublji j a z i z m e u bogatih i sirotinje, u s v i m dravama na svijetu. Ne m o e m o rei vie Istok - Z a p a d u g e o p o l i t i k o m s m i s l u . Z a p a d i Istok su u H r v a tskoj. Z a p a d i Istok su u N j e m a k o j . Z a p a d i Istok su u A m e r i c i . Z a p a d i Istok su u s v i m dravama. Tonije, d a n a s j e t o p o d j e l a n a sjever i j u g . Toliko j e n e p r a v d i , toliko je u n e b o v a p i j u i h grijeha, toliko grozota d a n a s , da mora d o i do j e d n o g a g l o b a l n o g ienja, ali na o s o b n o j razini. G l o b a l n o g ienja koje e zahvatiti s v a k o g ovjeka p o n a o s o b . To e biti i e n j e . J e r , D r u g i svjetski rat nije zahvatio o s o b n u razinu ovjeka, lako j e bio, j e li, kao n e k a k v o g l o b a l n o ienje. A l i na o s o b n o j razini nije d o l o do ienja ljudi. A sada d o l a z i m o do trenutka kada ne m o e m o govoriti u p o j m o v i m a tipa "trei svjetski rat". N e , n e . N e g o , d o i e d o faze kad e s e o v j e k u sebi morati proistiti. A k o e l i m o opstati. T k o uspije t o i e n j e izdrati, taj e opstati. To ne m o g u d a l j e objanjavati, ali d o s l o v c e tako u d u h u o s j e a m i v i d i m .

razumjeti s a m o o v j e k irine srca, koji n e g d j e shvaa i vanjsko i u n u t a r n j e , i s e b e s a m o g a , i B o g a , i s v a k o g ovjeka. Bakica na s e l u moda o v o prije razumije n e g o neki d o k t o r s o c i o l o g i j e . D a k l e , ovaj p o g l e d na ivot, p o m e n i , t i e s e ovjeka srca. J e d n e irine n o r m a l n o g shvaanja ivota i b u d u n o s t i . J e r , ja ne g o v o r i m o v d j e kao s o c i o l o g ili a n t r o p o l o g . D a l e k o bilo od toga. To bi z a m e n e bilo parcijalno g l e d a n j e o v j e k o v e o s o b n o s t i i slobode. TO N A J V I E M U I D A N A N J E G O V J E K A ? K O J I P R O B L E M I ? N e z n a n j e . P r e d r a s u d e . P o m a n j k a n j e ljubavi, p o m a n j k a n j e mira u d u i . Stresan ivot. Materijalistiki pristup i v o t u . Pristup iz koristoljublja. O h o l o s t . E g o i z a m . M a n i p u l a c i j s k i pristup i v o t u . i v o t u lai. P o m a n j k a n j e istine. A o n d a gubitak s l o b o d e . A DEPRESIJA I USAMLJENOST? T o s u s a m o p l o d o v i t a k v o g pristupa i v o t u . U s a m l j e nost v o d i u d e p r e s i j u . KOLIKO S M O DUNI POMAGATI A DA NE POTROIMO V L A S T I T U S N A G U ? P O G O T O V O K A D SE T R U D I , A REZULTAT JE NULA. M a , n e m o e p o m a g a n j e d r u g i m a pojesti vlastitu s n a g u . Vlastita snaga se g u b i kad o v j e k to radi iz koristoljublja. O n d a se istroi. A k o to radi iz ljubavi, snaga se ne gubi n e g o d o b i v a . A p o m o i e m o o n o l i k o koliko m o e m o . K a o d a sami sebi p o m a e m o . A k o slua s v o j e srce i o n o to ti B o g u srcu kae, o n d a

P O L I T O L O Z I , S O C I O L O Z I , NA O V O E TI REI DA JE TA K A T A R Z A S V A K O G P O N A O S O B CISTA U T O P I J A . S o c i o l o z i nisu antropolozi. O n i g l e d a j u socijalne, vanjske uvjete i i m b e n i k e i na t e m e l j u toga prosuuju socijalna stremljenja i kretanja u d r u t v u . A n t r o p o l o z i s u o n i koji s e b a v e o v j e k o m kao t a k v i m . M i s t e r i j e m ovjeka. D a k l e , m i s m o o v d j e d o t a k n u l i s o c i o l o g i j u i a n t r o p o l o g i j u . N a r a v n o d a e s o c i o l o z i , ako s u s a m o ogranieni na vanjsko g l e d a n j e d r u t v e n i h zbivanja, ne shvaajui d u b i n u ljudske d u e , a p o g o t o v o ako nisu k t o m e i t e o l o z i , a da ne kaem i d u h o v n i , naravno da e imati neto rei o o v o m e . O v a k a v p o g l e d m o e

n e e pogrijeiti. Isus je isto n e k a d bjeao u s a m o u . R e k a o bi u e n i c i m a - 'ajmo na drugu o b a l u . A o n o cijele m a s e za njim t a m o . N e k a d bi ostao j e r bi se saalio. N e k a d b i p o b j e g a o j e r m u j e t r e b a l o mira. S v a k a k o , to g o d d a j e uinio, uinio j e ispravno j e r j e sluao B o g a u s e b i . Tako i ovjek. Ne na utrb s v o j e g odnosa s B o g o m nekome pomagati, jer nee moi. Treba nai pravu m j e r u , ali odustati nikada.

njima imaju s v e . Pa i d e s e t zapovijedi Bojih. A TO E M O S " N E P O Z E L l " ? L J U D I S M O . O V J E K P O E L I TOTA Z A TO B O G K A E D A N E P O E L I M O . Z a t o to u t o m ovjeku nije do kraja B o g u s r c u . Pa o n d a poeli m a l o d e s n o , m a l o lijevo. I TO O N D A ?

TEOKRACIJU SI S P O M I N J A O KAO PRINCIP IZNAD DEM O K R A C I J E . B L A E N I A L O J Z I J E S T E P I N A C DEFINIRA J E KAO LJUBAV ZA BOJI Z A K O N I NJEGOVE ZAPOVIJEDI. "SAMO PO B O J E M Z A K O N U , A NE PO LANIM NAELIMA OVOGA SVIJETA", K A E O N . JE LI TO TO? A p s o l u t n o . N a j v e i u m o v i kroz povijest, kao i o v o g a v r e m e n a , doli su do zakljuka: ma, kakva d e m o k r a c i j a ! J e d i n o to m o e spasiti o v j e a n s t v o , j e s t Boji z a k o n . Teokracija. I m i s l i m da kolektivna svijest ovjeka mora kad-tad d o i do toga. N e k o m e ni tri ivota ne bi bila d o v o l j n a . To je sad v e i TI Z N A REI - O V O SU OVA V R E M E N A , O N O SU ONA V R E M E N A . U OVA V R E M E N A TEOKRACIJA SE INI B A J K O M . R E K L A BIH D A S M O B L l l P I S A N J U A M A N D M A N A N A DESET ZAPOVIJEDI B O J I H . DA B I S M O SE Z A K O N S K I USKLADILI S B O G O M , ZBILJA NAM TREBAJU AMANDMANI. D a . Izgleda da - da. A l i ne n a m a . N j i m a . ZAR NE SVIMA? N e . Ima ljudi kojima to ne treba. Z a p r a v o , ima ljudi kojima su d o v o l j n e s a m o d v i j e z a p o v i j e d i ljubavi. J e r u pitanje lijenosti ljudske, i kojeega. Ja mislim d a j e svak o m e za njegova ivotnoga vijeka d o v o l j n o i iskustva, i primjera, i p a d o v a , i m o g u n o s t i , i svega, da m o e d o i d o toga. O n o s t o j e najgore, j e s t o n o A u g u s t i n o v o : " B o j i m se B o g a koji prolazi i vie se ne vraa." A, BRANA VJERNOST? LAKOA RAZVRGAVANJA BRAKOVA? Pitanje iz kojih razloga ljudi ulaze u brak. U l a z e u brak razmiljajui to e dobiti s t o m e n o m . Na p r v o m e mjestu j e : ona m e seksualno privlai. T o j e j a k o vana k o m p o n e n t a . Z a m i s l i - njega privlai. A ne pita se S A M O , KOLIKO BI N A M IVOTA TREBALO DA D O E M O DO TOGA? o v j e k se razvija i mora na s v o j i m pogrekama uiti. D o k n e d o e d o o n o g stupnja d a m u j e B o g zaista ispunio srce. Da ne m o e vie poeljeti nita d o l i B o g a j e d i n o g a . I s v e to poeli, poeljet e s a m o d a s e B o g kroz to proslavi. J e r mu je B o g prvotni cilj, i motiv, i razlog, i nakana. S v e .

privlai li on nju. Na d r u g o m je mjestu: ona e mi roditi d j e c u . T o j e z a m u k a r c e t a k o e r j a k o v a n o . N a t r e e m : bit e m i e n a , d r u g i m rijeima - kuhat e m i , prati, istiti... I, ako t a k o m i s l i , o n d a d e f i n i t i v n o krivo misli. A o n a razmilja: o n m e s e k s u a l n o p r i v l a i , o n e biti o t a c m o j o j d j e c i , o n e radit', o n e m e zatitit', o n ima, n e z n a m , o v o ili o n o . O p e t krivo. I o n d a s e u d e to se b r a k o v i r a s p a d a j u . A da ne k a e m da su ga p r e t h o d n o iskonzumirali do ludila. I to n o s e u taj brak n o v o i svjee i B o j e ? N i t a . L j u d i , d a k l e , na p o t p u n o krivim p o s t a v k a m a g r a d e b r a k o v e . P o t p u n o krivo. Ima ljudi koji su u s v o m i v o t u s v o j u s e k s u a l n o s t z a d o v o l j a v a l i , i z a d o v o l j a v a j u je u b r a k u , ali su isti. A ima ljudi koji nikada u i v o t u nisu ivjeli s e k s u a l n o , ali nisu isti. Ima takvih p r l j a v i h , p o h o t n i h , p o u d n i h , l u d i h srdaca. T o j e istina. i s t o a j e p o j a m koji vrijedi za s v e . I o n e u b r a k u , i o n e u c e l i b a t u . Ima d a n a s t o l i k o p r o m i s k u i t e t n i h mukaraca i e n a , ali k a m o s r e e d a s u neki o d njih b l u d n i c i ! J e r , j e d n a b l u d n i c a hrani s v o j u o b i t e l j . A ti promiskuitetni Ljudi n e m a j u s v o j u o b i t e l j . T k o njega ili nju eka d o m a ? O n i s u s a m i . K a m o s r e e d a s u b l u d n i c i ! Tada b i z a njih v r i j e d i l o o n o B o j e : b l u d n i c i i carinici pretei e nas u K r a l j e v s t v o n e b e s k o . P r o m i s k u i t e t n i , to su B o j a , razigrana, nesvjesna d j e i c a , p o t r e b i t a ljubavi i p a n j e , i to mi v i e p l j u j e m o p o njima, t o v i e h r a n i m o n j i h o v o l u d i l o . T o s u u s a m l j e n i ljudi p o t r e b n i istinske l j u b a v i . P r e m a t o m e , d a j m o i m t u ljubav. Z a t o i h o s u u j e m o ? T k o j e b e z grijeha, neka prvi b a c i k a m e n . G o v o r i m , n e s p o m i n j e m i m e n a . T k o ima ui, neka u j e !

MLAD SI SVEENIK, MLADI TE VOLE. O S J E A J U DA E

I H R A Z U M J E T I . M A , K O G A E T I U V J E R I T I D A N E IDE U

PREDBRANE O D N O S E ? RECI E TI - PA A K O JE IZ LJUBAVI, ONDA JE PO BOJEM.

N e , n e m o r a m j a nikoga uvjeravati. J a s m l a d i m a B o g a m o l i m . J a s m l a d i m a p j e v a m B o g u . M i s e sluim. U i m ih B o g a moliti. U i m ih da se drue, da b u d u o t v o r e n i ivotu. V e s e l i , d a ive s v o j e m l a d e n a k e ivote. D a b u d u s l o b o d n a d u h a , ali Boji. T o j e n a razgovor. M o e biti istoe u p r e d b r a n i m o d n o s i m a . N a r a v n o da m o e . Ima priprostih dua koje i m a j u o d n o s e prije braka a da im u o p e nije do svijesti d a j e to nekakav grijeh, ili ne z n a m to. A i n e to iz iste l j u b a v i , zaista iz prave Ljubavi. A l i , mi o v d j e g o v o r i m o o ljudima koji imaju znanje. K o m e se vie d a , od njega se v i e i trai. G o v o r i m o o jednoj probuenoj, Bojoj odgovornosti u naem ivotu. O j e d n o m zdravom, B o j e m , odgov o r n o m pristupu braku, roditeljstvu i o d g o j u . Ima j a k o p u n o ljudi koji znaju s v e o v o o e m u g o v o r i m . S a m o , m a l o ih je koji se usuuju to izrei.
LJUDI KOJI SU PROLI KROZ RAZNE OVISNOSTI, A OSOBITO KROZ D R O G U , SVI ONI G O V O R E O VANOSTI ISTOGA IVOTA. ZATO?

Z a t o j e r t o n a m daje v e l i k u s n a g u . K a o i p o s t , r e c i m o . Koju t o snagu d a j e ! A k o j a , r e c i m o , n e j e d e m tri d a n a , kako uivam u korici kruha! U i v a m , d o s l o v c e . Ta korica kruha ima t i s u e okusa. I o n d a z n a m cijeniti. Ljudi koji isto ive, o n i imaju toliku i v o t n u energiju za ljude o k o s e b e , za d j e c u , za m l a d e , za stare, za b o l e s n e , z a ovjeka. Energiju u n i v e r z a l n u , t u j e d n u

ljubav. V o l e ljude j e r se nisu istroili. O t v o r e n i su u ljubavi. D a , to ima velikih, genijalnih posljedica za pravi d u h o v n i ivot. Z a t o j e c e l i b a t nezamjenjiv p o t o m pitanju. Ljudi su o p t e r e e n i p o j m o m celibata. Jer, m n o g i su u c e l i b a t u , a ne ive istou. G o v o r i m o o istoi srca, koja vrijedi za ljude u c e l i b a t u , i za ljude koji su u braku. Ta istoa nas odgaja. To je o n o sveto.
P R E M A S V E T O M P I S M U , S M I S A O J E CELIBATA U " N E P O DIJELJENOSTI K O J O M SE OVJEK VEE UZ GOSPODINA". S L A E LI SE S T I M ?

m o j i , d a b i h m o g a o ivjeti. Ljubite m e j e r i j a v a s e l i m ljubiti. J e d i n o to je s m i s a o ivota - ljubiti i biti ljubljen.

PO

TEBI, " S A M O

JEDNOM

S E

LJUBl"?

U p r a v o ta univerzalna ljubav d o v o d i nas do toga da v o l i m o zapravo s v e . A l i kad g o v o r i m o o ljubavi i z m e u dviju o s o b a , ja mislim da - da. Ja mislim da svatko od nas ima j e d n u s r o d n u d u u , koja nije smetnja B o g u . J e r , u p r a v o l j u b e i B o g a , i ljubei tu d u u , to ide i na s v e l j u d e . J e d n a univerzalna Boja ljubav n e m o e m e n e osakatiti ili osiromaiti za ljubav p r e m a d r u g i m ljudima. Pa to bi bilo s u l u d o !

Pa n a r a v n o ! A k o mi s v e srce i bie e z n e za B o g o m , onda ih ne m o g u ni s kim vie dijeliti. Pa, to je isto kao i kod ovjeka p r e m a o v j e k u . G o t o v o svi od o n i h stotina ljudi koji su mi priznali da su prevarili svoju enu... Z n a , mukarac m o e imati s a m o j e d n u e n u koju stvarno v o l i . I ena mukarca, isto tako. A l i su slabi, pa su prevarili. I ena mu je oprostila, i on se ispovjedio, i B o g mu je oprostio, i s v e . A l i to v i e nikad nije isto. D a k l e , to je to n e p o d i j e l j e n o . Ili s a m do kraja d a n B o g u , ili t o m o v j e k u - p a preko njega B o g u . N e m o e s e sluiti dvojici g o s p o d a r a , j e r j e dua tada podijeljena. Ja s a m svoj ivot d a o za o v o to radim, i ne bih se m o g a o do kraja s r c e m posvetiti eni i djeci i o v o m e to radim. Ne bih m o g a o j e r bih p o v r n o radio i j e d n o i d r u g o . O v o j e o d a b i r moga srca. O v o nije moja rtva, to je d i o m o g ivota. To s a m ja. I n e u rei da s e r t v u j e m . N e . J a v o l i m , j a ivim, j a l j u b i m . Z a h v a lan s a m ljudima koji m i d o l a z e j e r m i p o t v r u j u d a j e d o b r o raditi to to radim. I kaem i m : ljubite m e , ljudi A to tu Crkva m o e ? ! C r k v a si ti ako si krtena. C r k v a su ak i o n i koji nisu krteni, a ive po B o j u . Crkva su
K A K O TI L A K O R J E A V A S T V A R I ! N E K I U C R K V I B A S I N E . I Z V A N B R A N A G O D E " . D J E C A ? N E K A S E P L A N I R A J U , N E K A S E " D O -

A k o s e t o ini svjesno, o n d a j e t o v r l o g l u p o . A k o s e "dogodilo", o n d a ga i m a m . I o d g a j a m u ljubavi koliko g o d m o g u , j e r m i j e d a r o v a n o . I t o j e dijete Boji ivot, k o m e e dati s v e iz ljubavi, ali e mu s v e po istini i rei. I to te dijete tada sigurno n e e osuivati. A l i , da ga ja planiram - sad u ja ii na u m j e t n u o p l o d n j u , ili m u k a r c u n e u ni rei j e r s a m o h o u dijete i bit u s a m o h r a n a majka j e r j a s a m "emancipirana ena" - v r l o egoistino i b o l e s n o . Ta ena misli s a m o na s e b e , a ne i na dijete koje e pitati gdje mu je tata. V r l o glupo.

ljudi. N e i n e o v j e a n s t v o policija, vojska, lijenici, politiari. Tako n i C r k v u n e i n e s a m o p a p e , biskupi, kardinali... o v j e a n s t v o su ljudi. C r k v a su ljudi. S v i koji su krteni u toj C r k v i . C r k v a je i ta ena kojoj se d o g o d i l o izvanbrano dijete. Tako treba gledati na stvari. A u toj C r k v i ima p o j e d i n a c a koji m o g u sagrijeiti, uiniti krivo, koji m o g u ii protiv B o g a . I o n d a su to ti p o j e d i n c i koji imaju s v o j e i m e i prezime. A ne Crkva. S A M O , TO E T I N A S V E O V O R E I E N E U F E M I N I S T I K I M POKRETIMA? S t o se t i e svih tih feministikih pokreta d a n a s , o t o m e bi se d a l o p u n o raspravljati. K o l i k o je t u , u biti, e n j e , patnje, p o m a n j k a n j a ljubavi. K o l i k o p o m a n j k a n j a iskrenosti, koliko o h o l o s t i , ludosti, z a v e d e n o s t i . Ja bih o v o rekao s v i m t i m e n a m a u j e d n o j reenici, pa nek' s r c e m u j u to u im r e i : p o n a v l j a m , iza s v a k o g v e l i k o g mukarca stoji j e d n a mudra ena. U k o n a n i c i , i moja m a t i , koja me rodila. A k o i n e m a m e n u u braku, ali je mati ta koja stoji iza m e n e . I Krist je i m a o e n u . S v o j u M a j k u N e b e s k u . A iza svake v e l i k e , u s p j e n e e n e , koja ima karijeru, tko stoji? NE ZNAM. MUKARAC? D a o B o g ! U s a m l j e n o s t . Stoji usamljenost. D a o B o g d a j e m u k a r a c ! A l i j a s a m s e uvjerio d a stoji usamljenost.

NITKO. N i t k o ne stoji. D o i s t a . S toliko s a m v e l i k i h , u s p j e n i h , utjecajnih ena razgovarao koje, s a m o ako su iskrene i p o n i z n e bile t a d a , priznale su o v u istinu. M i mukarci n e m o e m o bez pravih ena. Vaa j e uloga silno velika. A l i , j a s e p i t a m : zato e n e h o e biti mukarci, kad nisu? A neka se zapitaju o n e koje b u d u o v o itale, ali ne pljujui po m e n i , ili - nek' pljuju, briga m e . A l i neka se zapitaju s r c e m : j e s u li sretne? T k o ih ljubi? Koga o n e ljube? Za to ive i to e biti sutra kad prestane njihova karijera? J e s u li o s t v a r e n e kao e n e ? I, o s t v a r e n e kao majke? I, ja kao o t a c ? J e r , nije b i o l o k o o i n s t v o j e d i n o . J a i m a m stotine d j e c e , pa s a m vie na koljenima za zdravlje te d j e i c e n e g o njihovi roditelji z a j e d n o . T o j e v r l o relativan p o j a m oinstva i majinstva. ALI, TREBA RAZLIKOVATI USAMLJENOST KOJA SE D O G O D I IZ NESRETNIH OKOLNOSTI, OD USAMLJENOSTI KOJA PROIZIE O D O D A B I R A E N E DA, U V J E T N O R E E N O , B U D E M U K A R A C ? S v a k a k o . O v o d r u g o , t o znai ii protiv Bojih postavki koje s u takve i t a k v e . A k o j e o v o z e l e n o , o n d a j e z e l e no. A k o j e n e b o p l a v o , o n d a j e p l a v o . Ili, ako j e d a n o takvo, o n d a je d a n o takvo, i g o t o v o . I, to i m a m ja tu o n d a n e t o ? ! M e n i j e smijeno bilo to t u vie k o m e n tirati. Kako tko sije, tako e i eti. S v a t k o je s l o b o d a n , a m e n i j e rei to t r e b a m rei. A l i , v o l i o bih i o v o rei u s p j e n i m mukarcima koji nisu B o j i . M o g u oni p r e d televizijskim k a m e r a m a o b m a n j i v a t i cijelu naciju i cijeli svijet. A l i , kad se vrate d o m a , s v o j u e n u n e m o g u . I t o i m j e n a j v e i kri. J e r

ISTINA J E . Usamljenost.

ena s v o g mukarca poznaje. I taj, ako je i uvjeren da je svih o b m a n u o , ma nju nije. E, to je kri p o k v a r e n i m mukarcima i karijeristima. A l i i njoj. Toliko, a p r o p o s , da ne misle feministkinje da s a m protiv njih. N e . J a s a m s a m o z a Boju stvar. J a j e s a m za r a v n o p r a v n o s t s p o l o v a . N a r a v n o . A l i svatko u o v o m d r u t v u , u svojoj obitelji i u s v o m o s o b n o m ivotu ima s v o j e mjesto, s v o j e n a i n e ostvarenja s v o g cilja i osmiljavanja s v o g ivota. N a r a v n o , ako mukarac zlorabi s v o j u fiziku n a d m o n a d e n o m , o n d a feministiki pokret, u smislu udruivanja i p o m o i zlostavljanim e n a m a , ima i te kako smisla.

s n a g u , o b v e z u j e sva normativna i druga dravna tijela da m o r a j u postupati u s k l a d u s n j i m . G o t o v o da ima status ustava. N e m a n o r m a l n o g , s o c i j a l n o g ovjeka koji ne bi htio tititi s v a k o g p o j e d i n c a . A l i o v d j e se ne radi o t o m e . O v d j e se vrijednosni sustav m a n j i n e n a m e e kao vrijednosni sustav v e i n i ! O toj se perverziji radi o v d j e . To je vrzino k o l o , koje e n a m se razbiti o g l a v u , i v e se razbija. A s v e to z b o g nekih u vlasti koji e l e biti europskiji od E u r o p e . A TO SE TIE H O M O S E K S U A L A C A ? Ja njih u o p e ne o s u u j e m . Pa B o g ih v o l i kao i s v a k o g

BIOLOKI I PSIHOLOKI, ENA JE ENA, A M U K A R A C JE MUKARAC. N a r a v n o . Ne m i s l i m ja da, ako ena nije u braku, ako ne rodi d j e c u , ne p o s t a n e majka, da ona nije ostvarena kao ena. N e . N e mislim j a tako. J a g o v o r i m d a je njoj u s a e n o u p r a v o to. Ta svijest, to b i o l o k o , to je o n a . I, ako to pogazi na utrb neega drugoga, nikada n e e biti sretna. I toga su i o n e svjesne, s a m o n e e to priznati. B j e e o d t e i n j e n i c e . HRVATSKA P R I H V A A Z A K O N O S U Z B I J A N J U D I S K R I M I N A C I J E . O N OTVARA M O G U N O S T D A H O M O S E K S U A L C I S K L A P A J U B R A K O V E I P O S V A J A J U D J E C U . K A K O TI G L E D A NA TO? Kada g o v o r i m o o z a k o n u o suzbijanju diskriminacije, koji j e , na alost, u naoj dravi p r i h v a e n , o n d a treba naglasiti s l j e d e e : o v d j e se ne radi o k a n o n s k o m zakonu ili pravu. O v d j e se radi o z a k o n u koji je takozvani organski z a k o n . A naziva se tako j e r o n , kad stupi na

ovjeka. J a o v d j e n e e l i m govoriti n e g a t i v n o . N e g a tivnosti je dosta. I crnih kronika i svega. S v i mi i m a m o s v o j e d o b r e i s l a b e strane. Ja ba sada e l i m govoriti pozitivno o t i m ljudima. O n o u to s a m s e j a uvjerio j e s t da m n o g i od njih imaju izgraen osjeaj za s o c i j a l n u p r a v d u . To su preteito j a k o kreativni Ljudi. Ima ih u s p o r t u , u u m j e t n o s t i , u C r k v i , u politici. U svim strukturama drutva. N e k i od njih su zaista portvovni. J a k o p o d u p i r u razne h u m a n i t a r n e akcije po svijetu. M n o g i od njih su s l o b o d n a d u h a , s t o j e u biti d o b r o . A l i su ba z b o g toga esto u ivotu h o d a l i po r u b u , i t u s l o b o d u duha s k u p o plaali. G l e d a j m o pozitivne strane. Pa, nisu se o n i sami stvorili takvi. P r e m d a , mnogi i jesu. KAKO? P r e d a v a j u i s e bez b o r b e p r o t u p r i r o d n o m b l u d u kao normalnom. Teko j e ulaziti u s v e razloge koji d o neega d o v e d u . J a

o v d j e d o d i r u j e m s a m u bit p r o b l e m a . I , s t o j e zanimljiv o , ti ljudi, ako zaista svoju seksualnost predaju B o g u , ako ive o n u i s t o u , o n u ljubav prema B o g u , a o n d a i prema o v j e k u , o kojoj s a m g o v o r i o , ti ljudi m o g u zaivjeti i s a m o srce mistike. J e r , patnja proiava, a m n o g i od njih su ljudi koji pate. S a m o , takvi n e e na gay p a r a d e . K a o to n i j e d a n h e t e r o s e k s u a l a c koji u ljubavi ivi s v o j u seksualnost, n e m a p o t r e b e vikati po cesti to j e . S v i ljudi, i heteroseksualci i h o m o s e k s u a l c i , trebali bi krenuti u j e d n u u l j u e n o s t i intelektualno promiljanje neega s t o j e drukije. A k o postoji j e d n o iskreno, o t v o r e n o srce, u B o g u u t e m e l j e n o , pa m o e ti biti to j e s i . J e r , razliitosti nas m o g u s a m o o b o g a i v a t i , a ne osiromaivati. Ja se ne b o j i m h o m o s e k s u a l a c a . Ja se ne b o j i m niti h o m o f o b a . J a s e " b o j i m " klerofoba. A k o e m o v e govoriti o t o m e da se netko nekoga treba bojati.

- trae svoju obitelj. B o r e se protiv obitelji, a h o e o b i t e l j ! O n i s e b i uzimaju z a p r a v o d a n e raaju, n e g o - vi e t e ih roditi, a mi e m o ih odgojiti. K o j e su to l u d o s t i ! Da se zakoni stvaraju po manjini. Na primjer, ako u vrtiu ima 40-ero d j e c e , a roditelji j e d n o g djeteta ne e l e vjerski o d g o j , 39-ero d j e c e n e e ga imati. E v o , t o j e to. U p r a v o tako. JE LI TO TEROR MANJINE NAD VEINOM? A p s o l u t n o . To je v e o d a v n o , ali je sada i na p a p i r u . I t o m e kraja biti n e e . KAE, PROTIV SI DISKRIMINACIJE. ALI, U Z M I BIBLIJU. U P O SLANICI KORINANIMA, NA PRIMJER, IZRIITO SE NAREUJE E N A M A DA NA V J E R S K I M SASTANCIMA UTE. To g l e d a n j e ti je g o t o v o sektako. U z e t i iz konteksta

ZATO SE " B O J I " KLEROFOBA? Z a t o to s u t o , p o m e n i , toliko zaslijepljeni ljudi d a se u s u u j u i s a m o g a B o g a prosuivati preko j e d n o g g r e n o g sveenika. I o n d a s i t a v o m t o m stvari manipuliraju. A TO DA H O M O S E K S U A L C I P O S V A J A J U D J E C U ? PA L J U D I BI M O G L I P R E V E N T I V N O P O E T I DAVATI P I S M E N E Z A B R A N E TAKVA P O S V O J E N J A Z A S L U A J D A I M S E , N E D A J B O E , NETO DOGODI.

j e d a n citat. S v e t o p i s m o je pisano u kontekstu v r e m e n a . S o c i o l o k i , kulturoloki. T o j e u o n o m v r e m e n u biLo. D a n a s i te kako ena g o v o r i . Ja bih rekao da treba i vie. A l i , B o j i h ena n a m treba. UZ OSTALE KNJIGE, TI L J U D I M A P R E P O R U U J E I " N A S L J E D U J KRISTA" T O M E K E M P E N C A . G D J E , U Z O S T A L O , S T O J I : " N E B U D I P O V J E R L J I V N I S J E D N O M E N O M , V E O P E N I T O SVE DOBRE ENE PREPORUI BOGU." J a k o j e lijepo t o rekao. J A K O LIJEPO JE REKAO? TO NIJE DISKRIMINACIJA? A l i , to je preporuka o v j e k u koji ivi u c e l i b a t u . I, o p e t

Danas je sve mogue. I nemogue je mogue. A l i , u s v e m u , j a k o m i j e smijeno o v o : o n i koji s e bore protiv j e d n e t r a d i c i o n a l n e obitelji - o t a c , majka, dijete

u kontekstu o n o g a v r e m e n a . O n daje savjet r e d o v n i c i ma, Ljudima koji su u o d r e e n i m c r k v e n i m strukturama. U s a m o i , u moLitvi. Ne Ljudima koji su svjetovni. Z a t o , ne b u d i povjerLjiv ni s j e d n o m e n o m , j e r m o e biti povjerljiv j e d i n o s B o g o m . A u konanici stoji i o n a : prokLet bio ovjek koji se uzda u ovjeka.

T O

M E N E ,

M O R A M

R E C I ,

P O M A L O

P L A I .

O s l o n i t i bi se m o g a o , ali ne i uzdati. " U z d a t i s e " p u n o j e v e a , p u n o dublja stvar. J e r , o v j e k j e pokvarljiva roba, a rijei su v r l o nestalne. U z d a t i se m o g u s a m o u B o g a . J e r B o g j e v j e a n . B o g u n e trebaju nae rijei, v e srce koje ljubi.

P A P A

B E N E D I K T U

X V I .

D E F I N I R A O

J E

D U H O V N E

V J E B E

K A O

" V J E B A N J E " P R A V I L N O

K R A N S K O M E

IVOTU",

O D N O S N O

K A O

I V L J E N J E O V J E N O S T I " , D U H O V N E V J E B E ,

R E K A O J E , V J E B A N J E S U U M I J E A P R A V I L N O G A I V L J E N J A .

K o j e traje u s v u vjenost. J e r , d u h o v n e v j e b e nas mijenjaju, a mi e m o se mijenjati d o k s m o ivi, a ivi s m o zauvijek. Z n a i , d u h o v n a vjeba j e ivljenje u B o g u i reakcija t o g ivota na m e n e , z b o g koje se m i j e n j a m . A to je d o k s a m iv. Z a t o , nikad d o v o l j n o d u h o v n i h vjebi. Koje ne moraju biti s a m o - i d e m na neki seminar. S a m , u s v o m p r i v a t n o m ivotu ivjeti s B o g o m . U p r a v o to to kae Papa - pravilno ivljenje ovjenosti.
Z A T I M , N A R U K A E D O B I O R A T Z I N G E R , T A J P O T I C A J , K A D S I N A D U H O V N O M E H T J E T I . S E M I -

O N D A

T R E B A

A ja bih laiki rekao: kad nekoga v o l i m , nita mi za njega teko uiniti nije. O n d a se ne radi o htijenju, n e g o - i n i m j e r te v o l i m , j e r me v u e , a B o g v u e k

sebi. T o j e htijenje. T o j e nadilaenje s e b e , j e r ljubav nadilazi s v e . TAJ D O D I R B O G A - T R E B A LI S V J E D O I T I S V O J E I S K U S T V O D R U G I M A ILI NE? N e k a d a da, nekada ne. J e r j e Isus rekao: n e bacajte biserje p r e d svinje. N e k i m a koje j e ozdravio Isus j e rekao - idi se pokai s v e e n i c i m a , o v i m a ili o n i m a . A nekima je rekao da ute o t o m e . PO KOJIM JE KRITERIJIMA TO GOVORIO? Isus j e g o v o r i o p o t o m e s t o j e z n a o . P o kriteriju u nutarnjeg n a h o e n j a da se zaista n e k e stvari ne baca i ne govori ljudima za koje osjea da p u c a iznad glava. D a n a s se mi esto z a p l e t e m o u to. I riskiramo da ljudi pogaze t o s t o j e tebi sveto. N e u s e , d a k l e , izlagati. N e u bacati bisere p r e d svinje. N e u , ako v i d i m d a n e m a pozitivne reakcije, efekta. O n d a u radije utjeti. J e r , ili e me krivo shvatit', pa u uiniti v e e zlo, ili e me ismijati. N e k a d a s m o u ivotu toliko izazvani da m o r a m o biti kao Krist. I ismijani, i sve1 drugo, j e r istina mora biti istina. A l i to s a m o kad s m o izazvani da moramo birati ili - ili. E, t a d biram, m a k a r to bilo n e k o m e ludost. Za svinje. A to svinje ne kue. A l i , o n d a s a m k'o Isus Krist, pa nek' me ismiju radi Krista. Ili neka me ne shvate, kao to njega nisu shvatili. A l i , k a e m , to tek kad s a m izazvan u i v o t u . D a k l e , kad d r u g e o k o l n o s t i i v o t n e to od m e n e zatrae, i B o g me d o v e d e u tu situaciju. A ne kad ja to po s v o m e n a h o e n j u elim. S v j e d o i t u , z n a i , tada kad j e socijalna prilika zrela, kada s u ljudi s p r e m n i , kada j a o s j e t i m d a j e t o to. K a d

v i d i m d a nije, zautjet u . J e r , o n i n e m o g u shvatiti svu d u b i n u onoga to ja n o s i m u srcu i to im elim rei. J e r tada m o g u pogorati, ili postii s a m o to da p o p l j u j u o n o B o j e u m e n i . U t o m e treba biti mudar. A G N O S T I C I Z A M J E , K A E B E N E D I K T XVI., P R E P O R U K A DANANJE TEHNIKE CIVILIZACIJE, "PROSVIJETLJENOGA" V R E M E N A . B O G ? M O D A JEST, A M O D A I N I J E . Ti su najgori. Ti n e o p r e d i j e l j e n i . Nesvrstani n o v o g a doba. P O V J E R I S E I V I ILI N E I V I . M O E L I S E U O P E I V J E T I AGNOSTIKI? N e m o e . M o e ivjeti, ali kako? Tako d a s v e stavlja u isti ko. I, to od toga ivi? O p e t ivi neki s v o j i n d i v i d u a l i z a m . To je ravni put k s a m o i , praznini, i u konanici - k o a j u . Relativizam, a on v o d i nuno k praznini i o a j u . To je s a m o a o v o g a drutva. Rak-rana n a o s o b n o j razini. A g l o b a l n o j e s a m o o d j e k o s o b n e razine. A g n o s t i c i z a m i ateizam su d u h o v n i p o j a m za materijalizam. Prakticiranje materijalistikog stila ivota. U i v a j , uivaj, uivaj. D o k l e ? S r c e ostaje prazno. Istroeno. O n o to r a d i m , m a to g o d t o bilo, mora m e dubinski initi sretnim. N e p r i v r e m e n o , v e f u n d a m e n t a l n o . Kada je o n o t e m e l j n o , srea, mir, o n o dubinski u m e n i z a d o v o l j e n o , o n d a je to to i n i m ispravno. To u m e n i je garancija, p o t v r d a , d a j e to to i n i m u r e d u . K a d tako radim, nisam agnostik, sigurno. N i s a m materijalist. S v e to ispranjuje d u u i d u g o r o n o ini ovjeka praznim, o a j n i m . A Krist ne ostavlja ovjeka u o a j u .

rtva iz d o b r a , iz ljubavi, ne ostavlja ovjeka u o a j u . K a d i n i m neto to me istinski u s r e u j e , i n a k o n toga osjetim mir i z a d o v o l j s t v o , to to i n i m , i n i m sigurno po B o j u . To je nain na koji se to m o e sagledati. TI K A E - I N I M PO B O J U . ATEIST E REI - l N I M I S P R A V N O . NE G O V O R I M O M I L I T A N T N I M A T E I S T I M A , V E O LJUDIMA KOJI BI ELJELI VJEROVATI, ALI, JEDNOSTAVNO, NE M O G U .

Koliko je slika koje s u , t i m e to s a m ih naslikao, p o s t a l e materijalizirane. A l i , ima sada nekoliko slika u m o j o j dui i z n a m d a e o n e postojati. O n e v e sada postoje u m e n i , s a m o t r e b a m nai v r e m e n a da z a m i j e a m boje i da to n a p r a v i m . Tako i B o g . Mi s m o u B o g u oduvijek. I zauvijek. J e r s m o u n j e m u . S njime. TO A K O O V J E K N E M A D A R V J E R E , A HTIO B I G A IMATI? O n d a ga n e m a . A l i , ako ivi m o r a l n o , etiki, i on se

Vjera je dar. N e t k o lijepo pjeva, netko ne zna usta otvorit'. A l i , i onaj tko ne zna pjevati, da se m a l o p o t r u di, svakako bi z n a o b a r e m toliko zapjevati da b a r e m ne para ui. Tako, ako netko n e m a d a r vjere, m o e j e izmoliti. A l i , za m o l i t v u treba p o n i z n o srce, a ateisti su v r l o o h o l i . O n i s u lijeni, zapravo. A k o n e o s j e a j u , o n i misle d a to stvarno ne postoji. To su t v r d o g l a v i , lijeni, p o m a l o bahati ljudi, koji ne e l e upoznavati, ili ui d u b l j e u s m i s a o ivota, u postojanje istine. Takva pitanja o n i sebi ne postavljaju. J e r s u toliko zarobljeni d u h o m v r e m e n a , materijalnim, da misle kako je to j e d i n o to postoji. O n o to vidi d a j e j e d i n o to postoji?! o v j e e B o j i ! To nije n i j e d a n p r o m i l stvarnosti koja nas okruuje. O n a j tko bi tvrdio da je o v o s v e , bio bi l u d . A L I I TAKAV, " Z N A N S T V E N O U T E M E L J E N I " A T E I Z A M , K O J I F U N K C I O N I R A N A P R I N C I P U "DOKAZA", N E M O A N J E P R E D PITANJIMA KRAJA I BESKRAJA, KONANOG I BESKONANOG. N e m o e r a z u m o m t o objasniti, ali m o e n e g d j e intuitivno, s r c e m to osjetiti. t o znai - o d u v i j e k s a m bio u B o g u ? M i s m o o d u v i j e k u B o g u bili. U n j e g o v o m p l a n u .

spaava po milosti B o j o j . J e r , koja ti je korist ako ima v j e r u , a n e m a djela? D j e l a o p r a v d a v a j u vjeru. S a m o , n e m o g u oni kupiti milost d o b r i m djelima. K o d njih se u m j e s t o eksplicitne vjere d o g a a unutarnje o p r e d j e l j e n j e za d o b r o . To je unutarnji in vjere. To je ta opcija preferentialis. A, ima, o p e t , o n i h koji vjeruju, ali njihova su djela o h o l o s t . 1 B o g im je to d o p u s t i o . a k se njima i posluio e da ne bi netko preko njih ozdravio. A l i ti su sami s e b e unitili. To su o n i koji kau: " M i s m o u t v o j e i m e propovijedali i lijeili...", a Krist im na to o d g o v a r a : " O d l a z i t e o d m e n e , prokleti, n e p o z n a m vas". D a k l e , krepostan ivot j e bitan. M o r a l a n , etian ivot. A k o ti ljudi, koji n e m a j u dar vjere, ive tako, po prirod n i m z a k o n i m a , oni se spaavaju po milosti B o j o j . Vjera bez djela j e j a l o v a . D j e l a p o t v r u j u nau vjeru. O n o to n e k o m e nije d a n o , to se od njega i ne trai. O d o n o g k o m e j e v i e d a n o , o d njega s e vie trai. A k o n e k o m e nije d a n d a r svjesne vjere, a on ivi m o r a l n o , o n s e spaava p o milosti B o j o j . T o j e tako j e d n o s t a v n o . Pa, Isus o t o m e g o v o r i . S v e t i P a v a o g o v o r i . O n i ljudi koji ne vjeruju u Isusa, o n i ni ne trae p o m o od njega. O n i se n e e osloniti na neku n j e g o v u interven-

ciju, na neki njegov zahvat u s v o m ivotu. N e g o e se truditi dati s v e od s e b e da ive m o r a l n o . N o s i t e svoj kri i utjeti, ne imajui izravno Isusa kao p o m o j e r n e m a j u vjere. U vjeri n e m a k o m p r o m i s a . Ili vjeruje, ili ne vjeruje. Ne m o g u vjerovati iz n e k o g razloga da bi z a d o v o l j i o neto t r e e . S v j e r o m n e m a kalkuliranja. A k o s v o d i m vjeru p o d neku korist, o n d a to nije vjera, n e g o uvjerenje. A to je sasvim drugi p o j a m i to j e , po m e n i , n a j v e e zlo za vjeru. Tada vjera slabi. N e s t a j e .

190

< 2

Biti ovjeku ovjek

KAU DA SPADA M E U SVEENIKE KOJI DAJU N A J M A N J E P O K O R E IZMOLITI? N e z n a m . A k o j e t o tako, onda j e t o i z vie razloga. N e b o , kraljevstvo Boje, ne moe se kupiti niim, pa ni pokorama, nego se tu radi o svijesti srca da pripadam B o g u . A ovjek moe, nakon j e d n e iskrene ispovijedi, osjeati upravo to. Tada, izmolio on krunicu, dvije, tri, ili O e na, ili j e d n o s t a v n o preda m n o m , nakon kajanja, zajedno sa m n o m izmolio neku m o l i t v u , ili uinio neko d o b r o djelo koje mu ja d a m na raspolaganje kao sveenik, moe za njega i za ljude oko njega biti p l o d o n o s n i j e nego da mu d a d e m , f o r m e radi, da izmoli o v o ili o n o . D a k l e , svijest nakon ispovijedi da pripadam B o g u i d a j e N e b o meni darovano, i da me Krist eka, i da m i j e dana m o g u n o s t novoga ivota, za m e n e je u ispovijedi vanija nego "odraivanje" neke pokore. Tu se radi o svrsi z b o g ega se n e k o m e u o p e daje neka pokora.

I M A LI O S J E A J DA TE KAO S V E E N I K A O B I N I , P R O S T O D U S N I L J U D I " U P I J A J U " , A O N I N E K I D R U G I DA TE V I S E A N A L I Z I R A J U ? S a m o z b o g j e d n e stvarnosti s v o g ivota nikada s e

n i s a m kajao p r e d B o g o m . T o s u b i l e o n e stvarnosti koje su se proele kroz m o m e n t e kad s a m grlio ljude. Ja z n a m u ispovijedi zagrliti i plakati s o v j e k o m , stisnuti potrebite na grudi. Ja j e d n o s t a v n o ne m o g u drugo n e g o tako. Ja l j u d e v o l i m i ako ih ne razumijem, lako m i j e s v e to toliko teko. Pokuavati ljudima kroz rijei objanjavati, a k a m o l i kao s v e e n i k nekakvu mjeru p o k o r e davati. To je za m e n e bolnije nego za njih. Ja ih tada s a m o s t i s n e m , zagrlim ih. O n i p l a u , j a p l a e m . Za te se stvarnosti u ivotu nikada n i s a m , niti u se ikada kajati. A p o g o t o v o se n e u pred B o g o m sramiti. E v o , n a t o bih pitanje m o g a o o v a k o o d g o v o r i t i . O n i ljudi koji su d o v o l j n o s p r e m n i s r c e m dopustiti da ih j e d a n sveenik zagrli, poljubi u e l o i s njima z a p l a e , ti su ljudi s p r e m n i , po m e n i , i za sakrament milosti B o j e , oprotenja, pa i samoga Isusa Krista. Ti t r e n u c i mi daju s n a g e d a i d e m d a l j e . O n i m e i n e takvim kakav j e s a m , i n e me o v j e k o m i s v e e n i k o m . M N O G I S U L J U D I P R E K O TEBE O Z D R A V I L I . N E K A O D TIH OZDRAVLJENJA I MEDICINSKI SU DOKUMENTIRANA. Nita j a t u nisam m o g a o uiniti bez B o g a . N e ja. Dragi B o g . To je toliko ljudi da ih ja ni ne z n a m . To nije s v e na p o p i s u . P u n o je to ljudi. S v i oni koji su otvorena srca bili, doivjeli su ozdravljenje od B o g a . N e t k o na d u h o v n o j razini, s t o j e preteno. N e t k o na psihikoj, a netko i na tjelesnoj razini. A l i , nitko to j o nije p o p i sivao. To je n e m o g u e staviti u brojke. To ide B o g u na s l a v u . Ne j a , n e g o njihova vjera u B o g a , njihova o t v o r e n o s t srca prema B o g u . J a s a m kao s v e e n i k p o n u d i o s a k r a m e n t e , m o l i t v e za ozdravljenje, m i s e , s v e t o

ulje, b o l e s n i k o p o m a z a n j e , m o l i t v e o s l o b o e n j a . T o j e o n o to s a m kao s v e e n i k bio d u a n dati t i m ljudima u potrebi. A p l o d tih molitvi je b u e n j e n j i h o v e vjere koja raa p l o d o m ozdravljenja. J E S I LI U T I M T R E N U C I M A S V J E S T A N DA L J U D E N E T O PROIMA, DA PROLAZE K R O Z PUT OZDRAVLJENJA? A p s o l u t n o . To se vidi i na izrazu lica, u g o v o r u , u katarzinome i e n j u . To se vidi. Ja s a m , naravno, svjestan da o s o b a ima o d r e e n e b o r b e . U najmanju ruku b o r b e prihvaanja svoje bolesti i pomirenja sa s v o j i m s t a n j e m . Prihvaanja kria s v o j e b o l e s t i . K a d o v j e k u e u tu fazu da je prihvatio, tek tada m o e i ozdraviti. Ja na ljudima v i d i m upravo te faze p r o m j e n e . Od ljutnje to su b o l e s n i , od silne n a d e i euforije da e i m " S u d a c p o m o i " , d o k o n a n o g shvaanja d a e i m s a m o B o g i njihova vjera p o m o i . N a p o k o n , d o prihvaanja vlastitoga kria, do predanja ivota, do s a m o g a sakramenta i n j e g o v e m o i , i do p l o d a da su m n o g i ozdravili. T o j e , d a k l e , j e d a n p r o c e s . J a t e ljude i m a m pred o i m a o d poetka d o kraja. N e dolazi s e d o ozdravljenja preko n o i . O z d r a v l j e n j e , zapravo, svi n o s e u sebi. S v i s m o mi u sebi i zdravi i b o l e s n i . I ivi, i mrtvi. Pitanje je - to p r i h v a a m o i e m u s m o p o v j e r o v a l i . A L I , K O D T E B E O Z D R A V L J A J U I DJECA? T E K O DA BI SE OVI P R E D U V J E T I M O G L I 1 NA N J I H O D N O S I T I . D a , i m a m iskustvo da su i mala djeca ozdravila. Da ih j e B o g ozdravio. D a . O d raznih bolesti - l e u k e m i j e , autizma, g l u h o e . A l i , djeca najlake d o u d o B o g a .

Z a p r a v o , kod d j e c e se ne radi o njihovu n a p o r u da vjeruju, koliko o Bojoj inicijativi da preko te d j e c e u d u h o v n o m smislu ozdrave i da se obrate o n i koji su tu d j e c u poznavali kao b o l e s n e . Tako da se nikada d o s a d nije d o g o d i l o da ozdravi dijete, a da se nisu obratili roditelji, prijatelji, obitelj. D a k l e , ozdravljenje t o g djeteta uvijek je i m a l o za p o s l j e d i c u o b r a e n j e svih koji su ga znali. Tako da u o v o m kontekstu, kada B o g zahvaa dijete, v i d i m drukije p o s l j e d i c e n e g o kada je t o j e d n a odrasla o s o b a koja j e ozdravila o d , r e c i m o , ciste na jajnicima ili karcinoma na d o j c i . S a s v i m je drukiji efekt t a k v o g ozdravljenja koje se tie o s o b n o te o s o b e i njezina d u h o v n o g rasta. J e r , kad je dijete u pitanju, o n d a to zahvaa iru socijalnu s r e d i n u , o d n o s n o o n e koji su to dijete znali. I z b o g toga s u , po m e n i , djeja ozdravljenja p u n o p l o d o n o s n i j a , j e r imaju v e i i dalekoseniji pozitivni efekt.

g o v o r i m proeto j e proivljenim, j e r s a m i m a o prilike sluati o toliko tragedija i patnji da ne m o g u svisoka govoriti o n e k i m stvarima, n e g o se p o k u a v a m suivjeti s p a t n j o m ovjeka koji je ispred m e n e . Pa i iz te pozicije g o v o r i m o nekoj t e m i , o n e k o m i v o t n o m pitanju. I n a p o s l j e t k u , tu su i m o g u n o s t i za o s o b n i susret. Ti d o e u bilo koju crkvu, ne moe sveenika uhvatiti nakon mise. J e r , on se presvlai i o d l a z i . A ja s a m na programima u Betaniji ljudima i s v e e n i k za o l t a r o m , ali i prijatelj u i s p o v j e d a o n i c i i na d u h o v n o m razgov o r u , g d j e s e s a m o n j e m u d a j e m . N a k o n toga, n a misi, to o n d a v i e nije o d n o s vjernik - sveenik, n e g o je to o d n o s brat - sestra, brat - brat. D a k l e , u toj mjeri sam ja tim ljudima o n o to bi t r e b a o biti svaki sveenik. A l i nije m o g u e na upi biti toliko blizak, d o k na o v i m programima ja to sebi m o g u priutiti.
Z A T V O J I H P R O P O V I J E D I O V J E K I M A O S J E A J D A G A "lTA".

J E S I LI SE IKAD PITAO ZATO LJUDI TOLIKO HRLE U BETANIJUt

DA GOVORI BA N J E M U .

J e s a m . I d o a o s a m d o vie o d g o v o r a . N a tim s e m i n a rima su g r u p e od 80 do 1 0 0 ljudi, gdje se stvara j e d n a dinamika g r u p e , g o t o v o obiteljska atmosfera. Z a t i m , rekao s a m , m o j pristup ljudima nije stereotipan. Ljudi se kroz tri, etiri d a n a u p o z n a j u , p o d i j e l e s v o j e b o l i i patnje. o v j e k v i d i : b o l u j e m od raka, ali nisam j e d i n i . I o n a j , m a l o d a l j e , t a m o , i on b o l u j e od raka. o v j e k se suivljava i s d r u g i m patnjama, a ne s a m o sa s v o j i m . U t o l i k o su ti programi specifini i p o m a u ljudima da lake sagledaju svoj p r o b l e m , svoju bolest i m u k u , i o n d a to tako d i j e l e s d r u g i m ljudima. M o d a ima neto i u t o m e to s a m kao s v e e n i k n e p o s r e d a n u g o v o r u , u p r o p o v i j e d i m a . O n o to

D a , ljudi su mi znali rei da imaju taj osjeaj da ba n j e m u g o v o r i m , da rijei koje g o v o r i m doivljavaju o s o b n o . T o j e z b o g t o g i n t i m n o g o d n o s a koji i m a m p r e m a ljudima, ili ga p o s t i g n e m u dinamici g r u p e . To o n d a n e m o e n e g o pozitivnim p l o d o m uroditi. A l i , j a v i d i m koliko j e t o potrebito d a n a n j e m o v j e k u . U p r a v o to. D a i m s v e e n i k b u d e s v e . P o t o - p o t o sve, da bi nekoga spasio i do B o g a d o v e o . O p e r i n o g e , je li. Isus j e a p o s t o l i m a o p r a o n o g e . S t o i n i m j a v a m a , inite v i drugima. O n d a n e m o g u biti o d m a k n u t o d neije ivotne istine, n e g o proet n j e g o v o m i v o t n o m i s t i n o m . I ta je rije, po m e n i , o n d a e v a n e o s k a . Rije koja p o t i e , lijei, iz p e p e l a die. O z d r a v l j a . Tek tada

se moe dogoditi E m a n u e l , s nama B o g , to jest B o g u m o m srcu i u srcu te o s o b e . To neto nae, p o s e b n o , n e p o n o v l j i v o , sveto. Eto, to radim. P u k n u t u trstiku v e z u j e m . O n d a to vie nije moja misa koju sluim za l j u d e ispred s e b e , n e g o naa misa koju sluim za ljude s kojima s a m se s u o b l i i o . M i s a koja je za te ljude i za m e n e euharistija u p r a v o m smislu rijei. Z a j e d n i t v o oko j e d n o g oltara. O k o Krista. J a s a m kao s v e e n i k p r v o za ljude, da bi misa koju sluim i sakramenti o n d a bili za ljude.
M O D A N E M A S M I S L A TO U R E l , A L I , T E B E S E L J U D I N E BOJE. ALI, BA TE SE NE BOJE.

J o j , ne z n a m . I u t o m e je z a p r a v o dra rada s braniteljima. To s t o j e svatko od njih, kao i svaki o v j e k , p o s e b a n . S p e c i f i k u m . A l i , o n o to i h s v e p o v e z u j e j e s t l j u b a v p r e m a Hrvatskoj. A tu Hrvatsku i ja v o l i m . Do bola je v o l i m . I to to ja nisam m o g a o biti u p r v i m r e d o v i m a , a traio sam j o kao s t u d e n t od biskupa da me pusti da o d e m u Liku, gdje g o d je bilo ratite, b a r e m da nosim plahte, d e k e , ne z n a m , ali mi nije bilo d o p u t e n o . Ja s a m htio, ali mi nije bilo d a n o , i ja na neki n a i n radei s braniteljima proivljavam svoj o s o b n i D o m o v i n s k i rat. U s m i s l u da i ja neto toj dravi d a j e m , a kud b o l j e dati n e g o o v j e k u koji je za tu dravu v e s v o j e d a o . 1 dajui njima, ja indirektno d a j e m s e b i . I j e d n o s t a v n o i n i m da pravda b u d e z a d o v o l j e n a . J e r tim ljudima zaista treba dati. Najprije s e b e , kao o v j e k o v j e k u , a o n d a o n o to B o j e n o s i m o . U t o m p o g l e d u ja i s e b e d o i v l j a v a m pravim H r v a t o m , a ne t a j k u n o m koji je profitirao na hrvatskoj patnji. J e d i n o tako radei m o g u j o ivjeti u o v o j dravi.

Ja bih prestao raditi to to radim kad bi me se ljudi bojali. N i s a m ja n a m e t n u t i autoritet. A u t o r i t e t izvire iz samoga m o g poslanja, djelovanja. A to nije autoritet k o j e g se treba bojati. To je o n o to Krist kae - biti briljiv o t a c , briljiv brat, ili sestra. S v a k o m s v e , da n e k o g spasi. A, ako iz t o g d j e l o v a n j a izvire autoritet, o n d a je to svakako Boji autoritet. I tu n e m a straha. N e g o ljubav. R a z u m i j e v a n j e . N e m a osuivanja. P u k n u t u trstiku ne l a m a j , nego zacijeli. M o d a j e d i n o , tko se koga boji - ja s a m s e b e . Da ne bih... svi mi m o e m o otpasti od B o g a i grijeiti kao ljudi, krivim p u t e v i m a ii. A , j e r s a m i j a s a m o o v j e k od krvi i mesa i na i v o t n o m e p u t u , u t o m odrastanju, sazrijevanju B o j e m . . . e l i m biti d o s l j e d a n B o g u i e v a n e l j u , a nije ga lako danas ivjeti. A k o ima straha, n e m a g a o d ljudi prema m e n i , n e g o o d S u d c a prema S u d c u .
D O L A Z E TI B R A N I T E L J I . T O JE S N J I M A ? TO JE U N J I M A ?

JESI LI IKADA OSJETIO, NE Z N A M , NEKI OTPOR, NEKU J E Z U P R E M A N E K O M E TKO TI JE DOAO?

J e s a m . I to tako lako osjete ljudi koji rade na svojoj d u h o v n o s t i . Koji su m a l o vie d u h o v n o senzibilizirani, pa osjete bilo d r u g o g ovjeka. Ja to m o g u osjetiti. To b u d e neki negativni o s j e a j , ak iritacija od ljudi koji k m e n i d o l a z e kao da i m a m a r o b n i tapi. Koji, zapravo, n e d a j u nita o d s e b e . N i k a k v o iskreno d a v a n j e B o g u , nikakvu elju za p r o m j e n o m n e m a j u . N e g o , d o l a z e k m e n i d o s l o v c e kao j e d n o m nevvageovcu, a r l a t a n u , m a g i a r u koji e n e k o m m a g i j o m rijeiti s v e n j i h o v e

p r o b l e m e . To se d a d e osjetiti. O n d a im ja d a d e m ili s a m o kratki b l a g o s l o v i o d e m a da ih vie ne v i d i m , neka mi B o g oprosti, j e r nisu svjesni. Ja bih t r e b a o sate i sate uloiti da ih uvjerim d a j e njihovo polazite definitivno protuboje i krivo, i da ne m o g u na taj nain dobiti nita o d B o g a , a p o g o t o v o n e o d m e n e , j e r ja nisam B o g . A drugi je nain da m o l i m m o l i t v e o s l o b o e n j a , koje o n d a u g l a v n o m radim u tiini, u s r c u , u s e b i , i tada, ako ljudi zaista j e s u zatrovani d e m o n o l o g i j o m , d o e do reakcije, i o n d a tek i m a m posla s njima par dana. A ako ne d o e , znai da su toliko zaslijepljeni da o n d a s a m o d a m b l a g o s l o v i o d e m . O d s l u i m ja i m i s u i s v e , ali to je taj osjeaj frustracije gdje preputam sve B o g u , jer ja, Boe, ne mogu, a Ti s v e moe. Pa m o e promijeniti i mentalni sklop tih ljudi, njihov nain doivljavanja d u h o v n o s t i i B o g a . I k o n a n o , njihov doivljaj S u d c a , koji j e , zato to nita ne s h v a a j u , po njima definitivno krivi. D a k l e , m o g u rei da, ako ljudi istinski, d u h o v n o , zaista ne shvate svoj o d n o s prema B o g u , s v e e n i k u i s v e m u B o j e m , o n d a nije u d n o d a m e neki pitaju koliko kota ozdravljenje. To su mi najtei m o m e n t i , od kojih m i j e muka. A TAKO BI S V E M O G L O BITI J E D N O S T A V N O . TO N A M JE INITI? Svijet j e v e s p a e n . S a d a s e v o d i borba z a p o j e d i n a n e ljudske d u e . t o initi? To da svatko od nas autentino ivi B o g a . A, ako v e nije vjernik, o n d a neka b u d e n o r m a l n a , zdrava, prirodna o s o b a . M o r a l n a i etina. J e r , n e m a n o r m a l n o g bez morala i etike. I n a e je zlo. J a u uiniti s v o j e , iskreno, p o dui. T i s v o j e . O n a j s v o j e . M i koji s m o vjernici, kojima j e d a n o to. S v e e n i c i s u

t u j a k o o d g o v o r n i , j e r i m j e vie d a n o . Biskupi j o vie. J e d a n predsjednik drave ima p u n o v e u o d g o v o r n o s t po t o m pitanju nego j e d a n radnik u tvornici. A l i svatko, ako v e n e m a vjere, neka se dri morala i etike. Da ne izrabljuje radnika, da sirotinja ne skapava na cesti, da djeca imaju pristojan d o m i o d g o j . N i j e d n a vjera ne u i : ubij, ukradi, lai, prevari. Ni j e d n a . Vjera je nadogradnja m o r a l n o g i e t i n o g . A f u n d a m e n t , baza je m o r a l . Ljudi koji nisu vjernici ili su bilo koje vjere i imaju tu m o r a l n u bazu, oni su spaeni po milosti B o j o j . N j i h o v a djela ne m o g u biti n e m o r a l n a , j e r o n i su moralni. O v a j ivot ne vrijedi nita ako nije p o l o g o n o g ivota. N e vrijedi nita. A k o t e ovaj ivot n e usmjerava prema o n o m ivotu, pa i ako cijeli svijet d o b i j e , izgubio si sve. NEDAVNO SAM TI POKAZALA KRUNICU UZ KOJU MUSLIMANI M E D I T I R A J U , TO S A M J E D O B I L A N A D A R . S J E A L I SE? D a . Prekrasna j e . A KAD SI JE P R I M I O U R U K E , S J E A LI SE T O G A ? Divio sam joj se. J E S I . ALI P R V O S I NAD N J O M U I N I O Z N A K K R I A I R E K A O NEKA BOG BLAGOSLOVI NJU I SVE LJUDE KOJI SE PO NJOJ MOLE. Ja b l a g o s l i v l j a m s v e ljude na svijetu. Pa zar da vjera b u d e ta koja e ruiti o d n o s e m e u l j u d i m a ? e l i m rei o v o : dragi moji m u s l i m a n i , budisti,

hinduisti, dragi svi vi koji ne ispovijedate Isusa Krista o n a k o kako ga i s p o v i j e d a m j a , katoliki sveenik. H v a l a v a m od s v e g srca na svoj d u h o v n o j , kulturnoj i civilizacijskoj tekovini koju ste d a r o v a l i o v j e a n s t v u i n a m a , ljudima o v o g a v r e m e n a . S v i s m o mi s a m o sinovi i keri e n j e istinskog ivota srca. e n j e o n o g istinskog ivota sa s a m i m s o b o m , s o v j e k o m i s O n i m koji n a m je d a o da p o s t o j i m o . S v e d o b r o d o g a a s e kroz ovjeka. D a j m o j e d n i drugima t u istinu ivota. D a j m o j e d n i drugima srce. N a d i i m o svaku razliitost tako to e m o uiti o d nje. N e p o stavljajmo uvjete j e d n i drugima. N e traim d a T I b u d e J A d a bih t e prihvatio. D a j m o j e d n i drugima ljubav, ivei u p r a v o tu originalnost s e b e sada. Istina s v a k o g ovjeka je Istina o v j e k a u o v j e k u i boravi u kui b u d u n o s t i koja e toliko biti naa koliko istinski d o p u s t i m o da se enje i s n o v i maloga ovjeka uistinu ostvare. N e m a b u d u n o s t i u ivotu koji ide unatrag, niti u o n o m ivotu koji ostaje na juer. N e k a nas o v j e n o s t , hrabrost, s l o b o d a d u h a , m e u s o b n o p o t o v a n j e i ljubav v o d e naprijed, kako b i S U T R A bilo blagoslovljeno.
PITA LI TE I K A D I T K O : A K A K O SI TI? J E S I LI S R E T A N ? J E S I LI

traju i ispituju, a s a m o j e d n i m m a l i m d i j e l o m ivota doivljava prihvaanje, razumijevanje i p o d r k u , i to u g l a v n o m od ljudi koji su se d o v o l j n o proistili da me u p o z n a j u . Koji su proli neki suivot sa m n o m , pa su me zavoljeli i bili mi prijatelji. O s j e a m s e u s a m l j e n o . O s j e a m s e kao o v j e k koji n e m a neki s v e e n i k i normativ ili kliej ponaanja. I koji uvijek u nekoj alternativi izraava d u h o v n e vrijed n o s t i , z b o g ega s a m izloen kojekakvim kritikama, k o m e n t a r i m a , k l e v e t a m a , pa ak i poniavanjima. U j e d n o m v e l i k o m dijelu s v o g ivota i djelovanja j a s a m prestraen. B o j i m s e posljedica svoga d j e l o v a n j a . N i p o t o n e bih htio d a o n o b u d e z b u n j u j u e z a n e k e p r o s t o d u n e vjernike d u e . N i p o t o t o n e bih htio. S r e t a n s a m u onoj mjeri koliko s e j a kao o v j e k suivljavam s B o g o m . U toj mjeri o s j e a m i sigurnost i unutarnji mir i s l o b o d u djelovanja. J o bih rekao s a m o o v o : sretan s a m to s a m t o to j e s a m , i to me B o g obiljeio kriem. I htio bih da to to radim b u d e ljudima svojevrsni poticaj na s a m o stalno promiljanje ivota, kako o s o b n o g , tako i k o l e ktivnog. I ivot t e e d a l j e .

NESRETAN? KAKO NOSI SVOJE SVEENlTVO?

Ja s a m v r l o rijetko u ivotu sretan i i s p u n j e n . A n a j v e i m d i j e l o m s a m u iekivanju. D o s l o v c e tako. U iekivanju da se obistine p l o d o v i m o g a rada i djelovanja. J e d n i m v e l i k i m d i j e l o m s a m , uz t o , i u p r o matranju sa strane crkvenih vlasti i o d r e e n i h c r k v e n i h institucija. D a k l e , kako se o v j e k m o e osjeati a k o j e d n i m d i j e l o m ivota iekuje, drugi m u d i o p r o m a -

Pjesme

REUOJLMAE R E L I O J J I A R U M , 2006. (HAAKA KOLA)

Najtunija mi t u g o , Domovino. P r e d rtvenikom za t e b e b d i j e m 1 p r a d j e d o v o m se a u m i j e m . U krletci, u kavezu pjevaju slavuji D o k vani imii Lete.

12 moja hrvatska na kriu (1992., drvo i vosak)

BETANIJA

Moj dom, o d j e n u t u tiinu blejanja o v a c a , s v e d o k ga za ljetnih v e e r i n e p r o b u d e djeca. Kad p a d n e n o kroz krov se u m o j d o m uulja S R E B R O . . . M o j d o m uva H O S T I J A B I J E L A koju moja bjelina nije p r e b o l j e l a . I d o e k u j e m o putnike namjernike stradalnike bolesnike vjernike znatieljnike nevjernike... M o j d o m i ja irimo ruke.

13

s moje strane objektiva kako da mu kaem ne?

K R I

Z A

M O J U

M A T E R

KRl ZA

MOJU

MAJKU

I ze o u j I ze ela I ze kria Ma ko da bi z' Isusove M u k i Potekla je kri ko selzi N a materine ruki. N i ni razumela Z a v e t kad j e u d e l a l a M a m e j e otela Pe s a d , Ko da me je na se zela. I sad sen Kadi s e n , I o n o sen C e sen, Z e krvavin KRJEN.

/ iz oiju I iz ela I iz kria Ma k'o da bi s Isusove Muke Potekla je krv k'o suze Na materine ruke.

209

Nita nije razumjela Zavjet kad je dala Ali me je htjela Pa sad, Kao da me na se uzela. I sad sam Gdje to jesam jesam, I ono sam 5 krvavim KRIEM.

Recenzije

HRABRO, LUDO I VJERNO OZNAEN

D o n Zivko Kusti Proitavi rukopis v e l i k o g intervjua kojim se n e o b i n i s v e e n i k Z l a t k o S u d a c predstavlja j a v n o s t i , prvi m i je poriv b i o : utjeti. J e r o t o m e se ne m o e pisati jasnije n e g o s t o j e napisano, tumaiti n e g o s t o j e u s a m o m tekstu p r o t u m a e n o . T k o pokua prosuivati na t e m e l j u bilo k o j e g , m a k a r i najstrunijeg t u m a e n j a - vjerojatno e pogrijeiti. S v a razmiljanja o S u d e v u stavu imaju mjesta tek n a k o n to se ovaj veliki intervju p o m n o proita. J e r o n s a m s e b e najbolje t u m a i . T o m u j e o s n o v n o , o d m a h prepoznatljivo s v o j s t v o : d u b o k o sadrajna j e d n o s t a v n o s t . T k o v e poznaje o d r e e n u katoliku d u h o v n u knjievnost - prepoznat e da je S u d a c ne s a m o int e n z i v n o ivio n e g o i m n o g o itao, ali to se u n j e g o v u g o v o r u ne p r e p o z n a j e ; on ne citira, s v e pie iz svoga c j e l o v i t o g doivljaja. Ne mora se ni na koga pozivati, iskazuje vlastito iskustvo. Z a t o se u t o m g o v o r u - tko

p o m n i j e ita - m o g u ak prepoznati neka miljenja koja mu z a p r a v o ne trebaju, a na njih se kao poziva d a b u d e jasniji. O n j e , n a i m e , prije svega pravovjerni vjernik cijele katolike batine; uz S v e t o p i s m o i S v e t u predaju bliska su mu i m n o g o m a n j e provjerena ali uobiajena katolika miljenja. M i s l i m da na to treba makar usput upozoriti - da ne b u d e suvinih z a b u n a . K a d , primje-rice, S u d a c govori o nekoj tradicionalnoj p o b o n o s t i , to ne znai d a j e on p r o m i e ili opravdava, n e g o se na nju j e d n o s t a v n o poziva i o d m a h ostavlja m o g u n o s t d r u g a i j e g t u m a e n j a . On ne misli iz c i j e l o g katolikog iskustva, n e g o iz cijele kristalno j a s n e , j e d i n s t v e n e katolike vjere. D o g m e mu ne s m e t a j u kao ograde, n e g o se po njima uspinje kao p o d a r o v a n o m svjetlu. N e m a p o l e m i k e , n e m a ni neprijatelja s kojim bi se m o r a o sueljavati. S u p r o t n a neka miljenja s p o m i n j e usput. N i s u mu vana kao zapreke koje bi morao svladavati. N j e g o v je put nezavisno od njih j a s a n i siguran. O s v e m u to usput s u s r e e , m o e se posluiti i nekim poznatim a moda i zastarjelim t u m a e n j e m . To su kao u s p u t n e napasti nevanih prigovora na kojima se ne zaustavlja, niti ih o m a l o v a u j e - s a m o ih s p o m i n j e na uobiajeni n a i n . S t r u n j a k e t o o d m a h prepoznati, d o b r o n a mjernik e nastaviti itati slijedei nit bitnoga, a nade li se koja cjepidlaka da se na t o m e zaustavi, za njega S u d a c i ne g o v o r i . A l i ima u S u d e v u razmiljanju predragocjenih n o vosti koje on izlae kao da u o p e nisu novosti, nego n o r m a l n i sadraj njegova i naega v j e r s k o g poimanja. N e k e od tih izraza m o e m o , uz m a l o napora, svrstati uz sline I s u s o v e n e u g o d n e izraze. Tako je k a d , pri-

mjerice, kae da sveenik mora biti svima s v e ; d o s l o v n o : "biti ovjeku ovjek, biti prostitutki prostitutka, narkiu narki, branitelju branitelj, s i l o v a n o m e silovani, biti eni koja je abortirala onaj koji je abortirao z a j e d n o s njom". M o e m o ga pokuati razumjeti i kad prizna: "nagovarao s a m d e k e d a n a u e t a n g o , valcer, neke p l e s o v e . N e k a s v a d b a , neka prilika, da ne i s p a d n u n e znalice." I s a m zna da su ga neki u t o m e krivo s h v a a l i . O n , n a p o k o n , s v e svoje p o n a a n j e i u e n j e s v o d i na biblijsko n a e l o : "Ljubiti B o g a . S v i m s r c e m , d u o m s v o j o m , u m o m , svim silama s v o j i m . Ljubiti ovjeka kao samoga sebe." O e k u j e da ga Crkva kao takvoga shvati. " o v j e k sam od krvi i mesa koji mora ivjeti i nositi s v o j e stigme. N e u valjda ivjeti ekajui da me j e d n o g a dana Crkva prizna ili ne prizna." A l i kad S u d a c progovori o p o b a e n o j d j e c i , t o j e s a s v i m , b a r e m za u o b i a j e n o katoliko p o i m a n j e , n o v o i prosvjetljujue. " D a , nevini su odabrani da t r p e . A po meni, u o v o m e m o d e r n o m , ludom v r e m e n u u kojem ivimo, nevini, ja bih rekao - m u e n i c i , j e s u abortirana djeca. M i l i j u n i po c i j e l o m e svijetu. O n i su ti koji svojim rtvama dre o v o o v j e a n s t v o . O n i s u t o t a l n o nevini. Z b o g njih ovaj svijet j o opstoji, z b o g razloga koje s a m o B o g zna." To u o b i a j e n o g vjernika m o e okirati. Toliko s m o se trudili uvjeravati osobito e n e da ne p o b a c u j u j e r da p o b a e n o dijete nije krteno, pa da n e e B o g a vidjeti. S r e o m , to t u m a e n j e nije p r o g l a e n o d o g m o m ! A teko je bilo promiljati da sva ta p o b a e n a djeca, koja ne m o g u u raj ni u pakao, nastavaju neki l i m b - koji,

o p e t s r e o m , nije nikad proglaen d o g m o m . M a l o smo se muili slavei blagdan svete N e v i n e djeice, n e k r t e n o g m n o t v a koje j e z b o g Isusa p o b i j e n o p a s u , e t o , morali u raj. S a d n a m se p o g l e d iri sa S u d e v a zrenika i p o i n j e m o shvaati da se svako p o b a e n o dijete misterijski prikljuuje N e v i n o j djeici, da svi ti nevini z a j e d n o s I s u s o m pripremaju n e s l u e n u b u d u n o s t . O v o zapravo usput s p o m i n j e m . Z n a k o v i t o j e d a S u d a c t o n e iznosi kao neki d o s e g svoga t e o l o k o g napora, n e g o kao j e d n o s t a v n o vjerniko miljenje. A tek s m o se n e d a v n o p o e l i uiti da l i m b ne postoji, da su to neki teolozi izmislili da n e k o m e smjeste nekrtenu d j e c u . N i s u , B o g im oprostio, znali da tih nekrtenih ima m n o g o vie n e g o krtenih, da n e r o e n i h , a v e u u t r o b a m a ivih, ima vie nego r o e n i h . Pa bi se cijelo d i v n o d j e l o spasenja o d n o s i l o na krtenu i p o s v e e n u manjinu... A k o je po S u d e v u miljenju - a v e vie istaknutih vjernika tako misli - o n d a su m n o g e milijarde p o b a e n i h pridruene R a s p e t o m u asu n j e g o v e agonije. I s v e m o r a m o iznova, a s a s v i m p r a v o v j e r n o misliti. Takvih j e d n o s t a v n i h pravovjernih iznenaenja nai e m o u c i j e l o m o v o m spisu. M i s l i m da ih treba ozbiljno shvatiti i o n d a kad ih nije ba j e d n o s t a v n o prihvatiti. o v j e k koji nosi na sebi z n a k o v e I s u s o v e m u k e sasvim ozbiljno i n e n a m e t l j i v o misli. M o g l i s m o se uvjeriti da svoja stajalita grozniavo ne brani, d a j e o s v e m u s p r e m a n iznova razmisliti, b u d n o pazei da o s t a n e n a p u t u k a t o l i k o g pravovjerja. J e r n j e m u j e n a d a s v e v a n o biti u v j e r n i k o m i hijerarhijskom zajednitvu Katolike c r k v e , koju v o d e biskupi s p a p o m na e l u .

Z a n i m l j i v o je da ba u t o m s k l o p u m o e v r l o s l o b o d n o misliti, da ni p r o g l a e n e d o g m e ni c r k v e n o ustrojstvo ne doivljava kao granice i o g r a d e , n e g o k a o sigurna usmjerenja. S t i g m e , tragove Isusovih rana po tijelu i na e l u ne doivljava kao u d o kojim bi m o g a o neto j a m i t i , n e g o kao poziv da ga ljudi ozbiljno shvate. A rane su mu ne s a m o o i t e n e g o , o s o b i t o u n e k e d a n e , i v r l o b o l n e . Pridruuju g a Isusovim m u k a m a s v e d o o n o g najtjeskobnijeg asa kad m o e s I s u s o m vikati: " O e , zato si me n a p u s t i o ? " M o e mu se d o g a a t i da ga u n j e g o v o j agonijskoj s a m o i napuste i k o l e g e i poglavari i neki vjernici. P o put Isusa - on n e e sii sa svoga kria, ostat e pribijen i "do smrti posluan". N o s i d u b o k o u sebi tu privrenost crkvenoj zajednici po kojoj se raspeti i ponieni proroci razlikuju od nabujalih i u biti o h o l i h b u n t o v n i k a . S u d a c e uiniti s v e to m u nadleni biskup naloi, makar ga to stajalo i n a j d u b l j e g , n a o k o b e s m i s l e n o g ponienja. N i j e li to najpouzdaniji znak da mu vjernik m o e vjerovati, makar s njim ulazio i u z a b u n u neshvaanja i ponienja? S u d a c m o e i zautjeti, rane e govoriti. Da i rane presue, njegova bi posluna utnja bila j a m s t v o Bojega dara ba o v o m e v j e r n i k o m n a r o d u , ba u o v o nae d o b a . S v e e n i k S u d a c n e hvali s e svojim krepostima. N e taji n e o b i n a stanja u kojima se zna n a i . M i r n o i p o n i z n o g o v o r i o s v o j i m levitacijama, o o s l o b a a n j u ljudi od utjecaja zlih sila, o u d e s n i m ozdravljenjima koja se d o g a a j u m e u ljudima koji se o k o njega o k u p l j a j u . On t i m e nita ne d o k a z u j e , s a m o B o g a hvali i u p o -

zorava da u zajednici C r k v e uvijek ima n e s l u e n i h m o g u n o s t i za o n e koji znaju vjerovati i tako stjecati s u d j e l o v a n j e u Bojoj s v e m o i . U p o z o r a v a S u d a c d a j e svako promoviranje s a m o g a s e b e promaaj. O C r k v i kojoj je bezuvjetno vjeran misli da ona mora s v e vie govoriti istinu, pa onda "imati j a s a n stav i o d micati se od d i p l o m a t s k o g a govora, a vie se zauzimati za potrebite; da g o v o r i jasnijim g o v o r o m koji se m o e shvatiti s a m o tako kako je izreen, a ne d v o s m i s l e n o ; da se zauzima za m l a d e ljude, za socijalnu dravu i pravdu u svijetu, za b o r b u protiv terorizma..." A k o "mladi s v e e n i k vozi m e r c e d e s - za to on treba brinuti?" Z a k l j u a k j e , n a alost, a l o s n o j a s a n : "Svaki put kad je Crkva bila progonjena, ona je bila jaka u d u h u . Kad j o j s e d a l o s v e to j o j s e m o e dati, kad j e kroz povijest imala politiku, e k o n o m s k u i socijalnu m o , bila j e slaba." N o , to m n o g i z n a m o i bez stigma na s e b i , ali kad tako g o v o r i o z n a e n i - to postaje jasnijim z n a k o m prijetnje. " O v u povijest v o d i B o g " - istie S u d a c , ali "danas ima p a m e t n i h , m u d r i h i potenih ljudi koji n e m a j u d o v o l j no hrabrosti ni ludosti da stanu na elo". S u d c a je B o g o b d a r i o i hrabrou i l u d o u , ali on ne namjerava u t o m smislu stati na e l o , n e g o ostati u Crkvi koju je B o g - uvjeren je - n a u m i o , uza s v e njezine slabosti i s v e njezine z a b u n e , uvijek iznova drati na e l u razvoja koji v o d i u sigurnu b u d u n o s t .

H R A B R O

O T V O R E N

D U H U

Fra Zvjezdan Lini

Knjiga je pisana u obliku razgovora sa spisateljicom D u n j o m U j e v i , koja d o b r o poznaje s v o g sugovornika i koja pripravljeno i znalaki ulazi u brojne t e m e o kojima v r l o d i n a m i n o razgovara. Knjiga se zaista m o e itati kao d i j a l o g , iv i zanimljiv, g o t o v o kao da itatelj ima pred s o b o m p o z n a t o g sveenika Z l a t k a S u d c a , s kojim se m o e o m n o g o e m u razgovarati, kao to je i on kao o s o b a zanimljiv za s v a k o g ovjeka koji iskreno traga za s v j e t l o m i iskustvima vjere. V e l e a s n i Z l a t k o o t v o r e n o i j e d n o s t a v n o odgovara na pitanja, z a p r a v o razgovara. Ne boji se govoriti ni o s v o j i m privatnim, g o t o v o intimnim sadrajima ivota. N a m o m e n t e kao da se v e l e a s n i Z l a t k o j a v n o ispovijeda. Z a n i m l j i v i su p o d a c i o njegovoj obitelji, o djetinjstvu u priLikama koje nisu ba bajne, o ljubavi za s v o j e , o s o b i t o za majku, o doivljaju umiranja i smrti u krugu najbliih. S v a k a k o d a j e s v e t o utjecalo n a njegov o d a b i r poziva, m a k a r taj put, kao i s v e d r u g o u n j e g o v u ivotu nije

u o b i a j e n o , p o nekoj u h o d a n o j crti. S v e j e p o m a l o i z n e n a e n j e i njegov ivot je z a p r a v o stalno previranje, traganje, nalaenje, pa i lutanje. O n o to mu je - a to izlazi iz o v o g razgovora - moda najdublja konstanta, to je da on takve konstante u ivotu n e m a .

d o v o l j n o razigrana da v r l o brzo o s v e m u to se zbiva u Crkvi i svijetu zauzima s t a v o v e iz kojih zrai o v j e k zabrinut za d o b r o i s p a s e n j e svijeta. Z a t o g o t o v o m o e zbuniti njegov rjenik kojim ne tedi ni s e b e ni d r u g e , a o p e t iz c i j e l o g razgovora proizlazi kako ljubi ovjeka, kako ima e m p a t i j u za s v a k o g patnika i p l a e sa zaplakanima, raduje se s radosnima. S i g u r a n s a m da e ova knjiga, ovaj d i j a l o g , p o m o i m n o g i m a koji su uli za v e l e a s n o g Z l a t k a , koji se d o b r o n a m j e r n o interesiraju za, r e c i m o tako, " f e n o m e n Z l a t k a S u d c a " , za d u h o v n e d o g a a j e , o b r a e n j a , iskustva, ozdravljenja, u o p e za sve o n o n a m a n e o b i n o , a prvoj Crkvi j e t o bilo tako o b i n o , s v a k o d n e v n o iskustvo i pojava. A o p e t , njegova razmiljanja e m n o g i m a p o m o i da shvate kako se treba s v a k o g dana suoavati s p r o b l e m i m a svijeta i ne bjeati od njih, kako je svaki d a n d r a g o c j e n , kako j e G o s p o d i n o b e a o D u h a S v e toga svojim u e n i c i m a i Crkvi kako bi nas u v o d i o u svu istinu. A t o m D u h u valja biti hrabro o t v o r e n . M o d a je u t o m e i najdublji izazov o v e knjige i Z l a t k a S u d c a .

U razgovoru se d o t i u g o t o v o s v e t e m e o n j e g o v u o s o b n o m ivotu u obitelji, d u h o v n o m rastu, d u h o v n i m iskustvima, o n j e g o v u o b r a e n j u i o d u b o k o m zaokretu u s v o m o p r e d j e l j e n j u za Krista G o s p o d i n a . N a d a l j e , razgovor t e e u o d n o s u na njegova mistina iskustva proivljavanja Kristove boli z b o g grijeha svijeta, pa se o n d a tu d o t i e i svojih stigmi. O t o m e g o v o r i j e d n o s t a v n o i iskreno, makar ne naglaava takve stvari niti d r u g e izvanredne p o j a v e j e r d o b r o zna d a j e bit kranskog ivota m u n i s v a k o d n e v n i h o d u disciplini vjere i u stalnoj o t v o r e n o s t i o b r a e n j u . Knjiga ne manjka razmiljanjima o C r k v i , o ivotu u njoj. Katkada je dosta kritian u o d n o s u na n e k e u h o d a n e navike pastorala C r k v e i njezine institucionalne d i p l o m a c i j e , n o , o n s a m j e uvijek s v e e n i k p o m a n datu C r k v e , kojoj eli vjerno i p o s l u n o sluiti. Z b o g n e p o s r e d n o s t i razgovora knjiga nije ni t e o l o k i , ni d u h o v n i , ni pastoralni prirunik. N i j e neka e n c i k l o p e dija, m a k a r se d o t i u pitanja C r k v e , svijeta, zbivanja u n j e m u , nae d o m o v i n e i d r u g o g . Ipak, uvijek se j a s n o osjea da v e l e a s n i Z l a t k o o s v e m u g o v o r i s u b j e ktivno i da to nisu slubeni s t a v o v i , nego njegova razmiljanja, e s t o njegova muka i b o l , esto n j e g o v e radosti i utjehe. M o e se katkada stei d o j a m kao da previe sigurno d o n o s i o s v e m u svoj s u d , ali on je u t o m uvijek j a s a n : tako on razmilja, a mata mu je

Sadraj

004 012 034 044 060 070 082 094 104 124 132 134 138 148 164 184 192 204 216 223

RIJE

AUTORICE

PUT ODRASTANJA DODIR BOCA STIGME VRIJEME ZABORAVA I S U S JE M O G A O BIRATI IVOT IZ S L O B O D E PILATOV R E F E R E N D U M LJUDI SVJETLA NOVO POGANSTVO

IZ M E D I T A C I J E SA S E M I N A R A U B E T A N I J I OBRAENJE NAVEZANOST IZAZOVI OVOG VREMENA NESVRSTANI NOVOGA DOBA

BITI O V J E K U O V J E K PJESME DON IVKO KUSTI: HRABRO, LUDO 1 VJERNO OZNAEN FRA Z V J E Z D A N LINl: H R A B R O O T V O R E N D U H U